ff

A. D.

Dijfertatio Qradualis^DE

CONJUNCTIONECULTUSDEIINTERNI

ET

EXTERNAQu ΑΜ ,

Conf. Ampi. Fac. Fhil. Reg. Acad. UpJ.Ρ R iE SID Ε

MAG. JOH. PETROS L EIN COUR,

Mor. & Poiit. PROF. Reg. & Ord.In Auditorio Guflaviano D. IX« Junii,

Anno MDCCLXXIII-Horis pofi Meridiem Solitis Publice examinandam ßfiit,

V. D. M.

Johannes Petrus Morenius,Ν e r i c i u s.

UPSALI^,'Apud Jon. Edman Reg. Acad. Typogr.

§ T.

Exfifiere Naturam abfolute necefiariam, intel-le&um & voluntatem infinito poflidentemmodo, veritas eft adeo certa, ut nemo, qui ind-olem rerum creatarum , earumque cauffas jfortuitoantegreffas examinaverit, eam in dubium vocarepoflit. Deum itaque veneramur, qui totum hu.ncmundum a fe creatum confervat , immo ad a

ftiones hominum liberas concurrit; id quod fruftra& {ine fine facere nequic. Hicce finis efie non

poteft, utnovas ipfi accedant perfe&iones, quoniam fitnatura perieÖifiima , cui excellentia & majeftas ulla,quam antea nen habeac, addi nequic. Quam ob caus-fam neceffarium eft, ut ad res omnes concuriu earum¬

que confervatione & gubérnuione fuas glorian manife-ilationem conilituerit Summus Deus. HancDivinam

gloriam

S ) 3 ( ^riam commendant & Ioquuntur omnia ab Illo crca-ta. Interim tarnen non omncs res aeque func obli-gationis hujus capaces, nec ejasdem eile potefl a·pud cun&os valoris, quum quaedam excellentioribusprse ceteris funt ornatae dotibus. Huc referimus ho-minem utpote ratione prseditum. Quis igicur nega-re poteft, eum efle obligatum quam maxime ad fa-ciendum omne id, quod perfe&ionibus divinis con-veniat, & omitcendum, quod iisdem repugnet ?Quid? quod ad perfe&iones homo dum attenditdi-vinas, non poteft non inde fumere rationes mo-ventes a&ionum, quibus oftendit fe omnia ad Denmreferre gloriamque refpicere divinam. In hifce con-{iftit cultus Dei. Qui aliquem colit eum primumcognofcat necefte eft. Sic priori loco requirit cul¬tus divinus Dei cognitionem Ejusque perfeQionum.Ex hac cognitione anirno imprimitur honor, reve·rentia , amor aliaque ofiicia huic Numini prat·ftanda. Haec omnia quo majora funt, eo vehemen-tius motus determinant corporis, ad aftus, iisdem re-fpondences. Hate comprehendunt cultum Dei. in·ternum & externiim, cujus conjunciionem breviteradumbrare conabirnur.

§· Π.Dari inter Cultum Dei internum & externum

Λ 2 con-

} A f SP®5^ep s · 4 ( w

conjun&ionem, demonftratu faciliimum eft. Mensnoftra ita eft comparata, ut dum rei cujusdampraeftancia & bonicas ipfi oftenditur, cupidicatemcerte fentiat cum eadem fe uniendi, perpetn«o eadem iruendi, atque voluptatem inde capiendi.Pro ratione bonicatis rei augecur hsecce cupiditas^adeo ut, quo major eft illa, eo vehernentior (it hsec,ut certe non poffit non producere motus corporis& a&us, quibus fenfus gaudii & amoris, a rebus,oculis animoque objeftis, excitati, aliis oftenditur.Hinc conjunttionem utriusque cultus patefcere exi-ftimamus. Qui perfe£tiones debita mentis attentio-ne confideraveric divdnas, honorem & venerationemerga ipfum certe animo eoncipit. Suam fimul dumanimadvertit conditionem, ftaturnque> innumerabi·lia fibi a Deo optimo profluxifte bona perfpicit.Haec coniideratio, ii jufta eft, Numinis hujus amo-rem excitat & obedientiam ; unde omnes a&iones fuasad voluntatem Dei, ex quo totus pendet, ut com-ponat, fe efte obliga tu tu libens profttetur. Hacratione fenfus iile internus beneficiorum divinorum,externas producit acHones, quae ad Dei O. M» ten«dunt obedientiam, quantum humana permittit fra-giiitas, maximam. Quid? quod fieri non poteft,ut in animo lateant, quum iisdem mens quaii val¬

de

cSfc \ c C^ ) J v

de abundet 8c exadluet, fed, ut externe oftendan-tur & erumpant, magnopere impeilant. Nonomnia tarnen, quae ad cultum externum pertinent,cum interno indiiTolubili effe conjun&a vinculo fa¬temur, quum illorum in numero quaedam caerimo-niarum nomine veniunt, quae eandem rationem non

habent. Cultus igitur externus duplici contideran-dus eil ratione: vel ut Necejfarius, qui utiliffimumcum interno habet nexum, ad quem pertinent, ce¬lebratio Nominis divini, gratiarum aftio 8c preces;vel ut Pofitivus, ut ajunt, quem ex arbitrio finefingulari ratione praecepci legis naturalis hominibusinjungitur. Huc referendae funt crerimoniae 8c år-iciplinae Ecclefiafticae, quae ad decorum 8c ordinemIn coetibus facris lervandum funt introdu&ae, qua-rum lougioreni omictimus confiderationem.

5. ΙΓΓ.Fundamentum hujus nexns in arftiflima ani·

mum inter & corpus conjun&ione quaerendiim es-fe arbitramur. Inde dividuntur a&iones hominum,quae a lib rtate nomen fortiuntur, in internasexternas: Per internas intelligimus volendi facultatesar.imi, feu a&us, qui ex vi bonum appetendi &mal um fugiendi oriuntur, 8c qui inträ animum per¬manent 8c fubliilunt. Per externas motus corporis,,

A ι ad

Ä ) < Λ

ifd quorum exfiftendi modum noftra concurric vo·luntas, (eu , quae ad eamdem referuntur, vel qui-bus ea ad effe&um perveniunt, qu$ mens fieri velnon fieri conftituic Has a&iones jam non con-

fideramus prout illis quidquam ineil: Phyfici, fedquatenus funt liberae & morum conditionis capaces.Ex hifce patefcere exiftimamus, a&iones externas, utliberas, rationem iiiam agnofcere in incernis, nec ii-las ab his, fi ad mores bene vel male compofitosreferantur , e(Te ieparandas. Cultus Dei internus &externus, quum hos utrofque comple&atur a£his,quorum unus ex alio fequiciir, fic neceiTario efl:conjun£fcus, ut alter quoties exfiftat, iimul alteri re*fpondere debeat-, nec ullum alcerius admitti poteddivortium; & ut arbor bona non poteft efTe finefru&u, ita quoque internus raro dari potefl: ftne ex*

terno, qui revera eft fru&us & efFe&us interni.Quam firmo igitur ftet talo dictum : quibus oppletumefl cor. tis ahundat os, quivis infhr ta!pre non ex-cus videre poteil:. Si quis aöus externus prohiberevellet, hoc modo refrigerefeerene interni ; con-junfri vero äluntur & foventur. Immo etjam motusinterni interdum adeofutit vehementes, ut per totumiefe exier'am corpus, & eosdem, volens, nolens, ho¬

rn®

(§Ίθ <η (> ι \ ^

mo prodat. Hinc eft, quod quidam culmm exter*num pon'as nomine mixti voluennt infignirum,qnam extern·, hocce ut digito quaii oftendant vo-cabulo intimam inter utrosque copulationerrr.

§. IV,

Neceflitatem hujus conjun£tionis fi fpe&amus,ea fane maxima eil. Obligati namque fumus adDeum colendum, tuen animo tum etjam corpore.Utromqve nobis iargicus eft Deus, & quidem eumin finero, ut gloriam ejus extollamus. Gloria divi-na ponitur in perfe&ionis Ipiuis imagine, cogita-tione & patefa&ione, ut antea monuimus. Si hocverum eil, id quod in dubium vocet nemo, ttntumabeil, ut ea ratione, dum vitam tranfimus, foliscontemplationibus, more Monachorum, ut vocantur& Anachoretarum, Deoplaceamus, utpotius cogitatio·nes noftrae, tum in divinis, tum in humanis, felicioresevadant, fi exercitiis rerum agendarum adjuventur &frn&uofas reddantur. Qui verbis vel Fa6tis alium nonmagni facit, num eumdem amare, cenfendus? ita quo-que culciis externi abfentia ac negligentia, omni mo¬do homo fe velut immemorem Dei , falcem feEjus honore parum tangi profitetur. Solis vero mo·

tibus

• ) 8 ( φdbus externis Deiré adeo non colitur, ut potius cul-tui, quem Ei debeamus, nihil tam fit inimicum,quam motus corporis, a quo mens omnis & co-gitatio abeft. Si quis igitur fignis externis fe ofien-dat religiofum , ex gr. lingva, Dei laudes extollat,preces atque gratiarum a&iones edat, corpus co-ram Deo profiernat, genua fle&at, manus compli-cet & ad caelum extollat; & haec omnia ex amo-re Dei interno atque Ejus honorandi non profluantdefiderio, Ted confvetudine quadam, cultus erit nul-lus, & potius operis operati , uti dicitur barbareturpitudo, elegantiori vocabulo indigna, veniunt no¬mine , id quod cum honore Deo praftando minimeconvenit. Nemo igitur inficias eat, maxirne eileneceflarium, juilum & aequum, ut Deum animo &corpore colamus. Kations aliorum hominum quo-que, nec minima eft, hujus nexus neceffitas, qui ex¬terna fignificatione interni motus, de animi noftra pie-täte ac religione certiores fieri pofllint. Hoc modo i Iiisingerere pofilimus cogitationes de iumma bonitaté,fapientia atque juftitia divina. Sic nos gerentes ali-os incitamus ad Deum colendum, ac deteriores &vitiis corrnptos ad meiiorem revocare poffumusfrugem.

§.

Β Η f #$ v.

Licet utraque Saepius nominatä pars euitus diviniadeo ar&o fit conjun&a vinculo; fuere tarnen, qui idipfum diveilere conati func, feparando cultum inter-num ab externo. Horum in numerum referendus eilTHOMASLUS, qui eum rejisit, fequenti indu&us ra¬tioηe s Animi adfe&ionem imxime refpicit Deus, adeout eam fignis exterioribus d'eclarare opus non fit. Ea«dem fere fententia ducitur TIT1US , qui, licet non ne-get omnem Hominis ad cultum externum obliga·tionem, praecipuam tarnen Ejus demit partem, ftatu-endo, homines non adeo eile obftri&os ad a£honesfuas ad voluntatem Dei ibfcipiendas, ratione habitäeultus extemi: fed ut in antecedentibus diximus, cul¬tum externum efie efFeQrum interni, & vixcbfuturum,fi; vero pietatis ardo re inflammad fuerimus, nec nonbunt absque illb refrigefcere, ac utriusque Obligatio¬nen! intulimus ex reverentia erga Deurn, animi Sccorporis Creatorem, cui nos totos devovere debemus;(ic quoque, iisdem monitis, hae fatis funt refutatas ob·je&iones^ Älii a THOMASiO parum diffentientes fta-rniunt, Deum non indigere culcu externe, quum men-tis receflus optime exploratos habear. Sed quorfumlaaec? Deus fibi certe eil fufficientiffimus, & Ipfi non

B magis

® ) 10 ( nmagis opus eft, ut eum interne quam externe cola*mus; & ex eodem argumento omnis everteretur eul-tus etjam internus, pro quo tarnen re&e pugnant.Adverfarii. Aliorum in contrariam partem opinionesaeque lubrico nixas fundamento jam relinquimus»

§. Vi.Diutius hifce immorari cogitationibus vetat tem¬

poris facultatumque exiguitas. Sufficiat nobis addu-xiiTe palmaria, quibushsc probetur conjunöioaccom-mendetur. Optamus, ut omnes, qui externe Deumcolunt, cx animo id faciant, & ut omnes in hoc neg¬otio corporis a&us ex internis fint derivati piismotibus, eorumdemque fint effefrus, ne virtus fuofpolietur decore & fru&u utiliffimo, jucundiiEmo. U.tinam cun&i ad Deum colendum ita fentiant obliga·tionem, ut mores ad voluntatem divinam com·

ponere fummo ftudeant opere*S, D. G.

A, Λ,

# # * ## # $

*