40
1 CƠ CHẾ TÁC DỤNG CỦA THUỐC Trường Đại Học Y Dược Cần Thơ Khoa Dược - Bộ môn Dược Lý

Dc duoc luc hoc

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Dc   duoc luc hoc

1

CƠ CHẾ TÁC DỤNG

CỦA THUỐC

Trường Đại Học Y Dược Cần Thơ

Khoa Dược - Bộ môn Dược Lý

Page 2: Dc   duoc luc hoc

2

MỤC TIÊU BÀI GIẢNG

Sau khi học xong bài này, sinh viên có thể biết được:

Receptor và vai trò của receptor trong tác dụng của thuốc.

Chất đối kháng và chất chủ vận.

Các cách tác động của dược phẩm lên cơ thể sống.

Các cơ chế tác dụng chung của thuốc.

Page 3: Dc   duoc luc hoc

3

Dược lyù học (Pharmacology) laø moân khoa học

nghieân cứu về nguyeân lyù vaø những quy luật

taùc động lẩn nhau giữa thuốc vaø hệ thống sống

của sinh vật.

Dược lực học

Dược động học

ĐỊNH NGHĨA

Page 4: Dc   duoc luc hoc

4

PHAÂN LOẠIDược lyù học gồm 2 phần chính:

Dược lực học(Pharmacodynamiees)

Hiệu ứng dược lyù Cơ chế taùc động

Dược động học (Pharmacokinetic)

Hấp thu Phaân bố Chuyển hoaù Thải trừ

Dược lực học nghieân cöùu taùc duïng cuûa thuoác

leân cô theå soáng, goàm coù: Töông taùc thuoác vôùi receptor. Lieân quan giöõa lieàu duøng vaø ñaùp öùng. Cơ chế cuûa taùc duïng trò lieäu vaø ñoäc tính.

Page 5: Dc   duoc luc hoc

5

VAÄN MEÄNH CUÛA DÖÔÏC PHAÅM TRONG CÔ THEÅ

SÖÏ HAÁP THU

SÖÏ ÑAØO THAÛI

Vd

RECEPTOR

Sinh khaû duïng

TAÙC DUÏNG PHUÏ

TAÙC DUÏNG TRÒ LIEÄU

HIEÄU ÖÙNG DÖÔÏC LYÙ ÑOÄC TÍNH

T1/2

CL

SÖÏ PHAÂN PHOÁI

THUOÁCThuoác ôû daïng gaén keát vôùi

moâ

CHUYEÅN HOAÙ THUOÁC

(Gan)

Chaát chuyeån

hoaù

Noàng ñoä thuoác trong huyeát töông:

PHÖÙC HÔÏP THUOÁC-PROTEIN HUYEÁT TÖÔNG

THUOÁC ÔÛ DAÏNG TÖÏ DO

Page 6: Dc   duoc luc hoc

6

I. KHAÙI NIEÄM VEÀ RECEPTOR HAY THUÏ THEÅ

I.1. ÑÒNH NGHÓA:

Receptor (hay thuï theå, nôi tieáp thu) laø

nhöõng protein coù phaân töû löôïng

lôùn, toàn taïi vôùi moät löôïng giôùi haïn

trong caùc teá baøo ñích, coù khaû naêng

nhaän bieát vaø gaén ñaëc hieäu vôùi

moät soá phaân töû khaùc (ligand) ôû

ngoaøi teá baøo ñích ñeå gaây ra taùc

duïng sinh hoïc ñaëc hieäu.

D + R DR R’ + D E

D: Thuoác E: Taùc duïng sinh

hoïc

R: Receptor R’: Receptor hoaït hoaù

Page 7: Dc   duoc luc hoc

7

I. KHAÙI NIEÄM VEÀ RECEPTOR HAY THUÏ THEÅ

Receptor

Ligand:Laø nhöõng phaân töû noäi sinh (hormon, chaát daãn truyeàn thaàn kinh, autacoid) hoaëc taùc nhaân ngoaïi sinh (chaát höõu cô coù phaân töû nhoû, thuoác, moät vaøi ion).

Page 8: Dc   duoc luc hoc

8

I. KHAÙI NIEÄM VEÀ RECEPTOR HAY THUÏ THEÅ

I.2. CAÁU TRUÙC PHAÂN TÖÛ CUÛA RECEPTOR:

Traïng thaùi caáu truùc:

Receptor coá ñònh treân maøng teá baøo.

Receptor coù khaû naêng di chuyeån trong

teá baøo.

Caáu taïo:

Protein ñieàu hoaø.

Caùc enzym.

Protein vaän chuyeån.

Protein caáu truùc.

Page 9: Dc   duoc luc hoc

9

I. KHAÙI NIEÄM VEÀ RECEPTOR HAY THUÏ THEÅ

I.2. CAÁU TRUÙC PHAÂN TÖÛ CUÛA RECEPTOR:

Hieän nay ñaõ phaùt hieän treân 20 loaïi receptor

hoäi ñuû 4 ñieàu kieän sau:

Coù tính choïn loïc cao ñoái vôùi chaát chuû

vaän.

Coù tính choïn loïc cao ñoái vôùi chaát ñoái vaän.

Coù tính nhaïy caûm cao ñoái vôùi hieäu öùng

sinh hoïc.

Khoâng phaûi laø cô chaát cuûa men, hoaëc

chaát caïnh tranh vôùi men.

Page 10: Dc   duoc luc hoc

10

I. KHAÙI NIEÄM VEÀ RECEPTOR HAY THUÏ THEÅ

I.3. VAI TROØ CUÛA CAÙC RECEPTOR:

Nhaän bieát caùc phaân töû thoâng tin

(ligand) baèng söï gaén ñaëc hieäu caùc

phaân töû naøy vaøo receptor theo caùc

lieân keát hoaù hoïc:

Lieân keát thuaän nghòch: lieân keát

ion, lieân keát hydro, lieân keát Van der

waals .

Lieân keát khoâng thuaän nghòch: lieân

keát coäng hoaù trò.

Chuyeån taùc duïng töông hoã giöõa

Ligand – receptor thaønh moät tín hieäu

ñeå gaây ra ñöôïc moät thay ñoåi trong

chuyeån hoaù teá baøo.

Page 11: Dc   duoc luc hoc

11

I. KHAÙI NIEÄM VEÀ RECEPTOR HAY THUÏ THEÅ

I.3. TÍNH CHAÁT CUÛA CAÙC

RECEPTOR:

Chòu traùch nhieäm veà tính

choïn loïc trong söï taùc ñoäng

cuûa döôïc phaåm.

Laø yeáu toá quyeát ñònh veà

löôïng moái lieân heä giöõa lieàu

duøng hay noàng ñoä döôïc phaåm

vôùi hieäu öùng döôïc löïc sinh ra.

Laøm trung gian cho hoaït ñoäng

cuûa nhöõng chaát ñoái vaän

döôïc lyù.

Page 12: Dc   duoc luc hoc

12

II. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC DUÏNG CUÛA DÖÔÏC PHAÅMTAÙC DUÏNG THOÂNG QUA RECEPTOR

II.1. TÖÔNG TAÙC GIÖÕA THUOÁC VAØ RECEPTOR:

K1

[Döôïc phaåm] + [Receptor] Phöùc hôïp [döôïc phaåm-receptor]

[D] [R] K2 [DR]

K1 vaø K2 laø haèng soá phoái hôïp vaø phaân ly.

Töông taùc giöõa thuoác vaø receptor xaûy ra qua 2 giai

ñoaïn :

Giai ñoaïn ñaàu: Laø töông taùc vaät lyù. Söï töông taùc

naøy coù theå thuaän nghòch hoaëc khoâng thuaän

nghòch.

Giai ñoaïn sau: Laø giai ñoaïn töông taùc veà hoaù hoïc

vaø phaùt sinh ñaùp öùng veà hieäu öùng döôïc lyù.

Page 13: Dc   duoc luc hoc

13

II. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC DUÏNG CUÛA DÖÔÏC PHAÅMTAÙC DUÏNG THOÂNG QUA RECEPTOR

II.1. TÖÔNG TAÙC GIÖÕA THUOÁC VAØ RECEPTOR:

Hoaït tính sinh hoïc cuûa thuoác phuï thuoäc vaøo:

AÙi löïc cuûa döôïc phaåm treân receptor ñöôïc bieåu

thò baèng haèng soá phaân ly KD, tính theo coâng

thöùc:

[D][R]KD =

[DR]

Hoaït tính baûn theå α, laø khaû naêng phaùt sinh taùc

ñoäng cuûa phöùc hôïp [döôïc phaåm – receptor]. α = 1: laø chaát chuû vaän.

α < 1: laø chaát chuû vaän töøng phaàn.

α = 0: laø chaát ñoái khaùng.

Page 14: Dc   duoc luc hoc

14

II. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC DUÏNG CUÛA DÖÔÏC PHAÅMTAÙC DUÏNG THOÂNG QUA RECEPTOR

II.1. TÖÔNG TAÙC GIÖÕA THUOÁC VAØ RECEPTOR:

Taïi receptor, thuoác coù theå taùc ñoäng vôùi caùc tö caùch :

Chaát chuû vaän (Agonist): laø nhöõng chaát vöøa coù aùi

löïc vôùi receptor taïo phöùc hôïp [DR], vöøa gaây ra hoaït

tính baûn theå.

Chaát chuû vaän töøng phaàn (Partial Agonist): laø chaát

coù aùi löïc vôùi receptor taïo phöùc hôïp [DR] vaø gaây ra

hoaït tính baûn theå, nhöng khoâng ñaït ñöôïc möùc toái ña

nhö chaát chuû vaän. Tuøy tröôøng hôïp, chaát chuû vaän

töøng phaàn vöøa coù tính chaát cuûa chaát ñoái khaùng,

vöøa coù tính chaát cuûa chaát chuû vaän.

Chaát ñoái vaän hay chaát ñoái khaùng (Antagonist): laø

nhöõng chaát gaén treân receptor, nhöng khoâng hoaït

hoaù receptor vaø ngaên chaën chaát chuû vaän taïo ra

hieäu öùng.

Page 15: Dc   duoc luc hoc

15

II. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC DUÏNG CUÛA DÖÔÏC PHAÅMTAÙC DUÏNG THOÂNG QUA RECEPTOR

II.1. TÖÔNG TAÙC GIÖÕA THUOÁC VAØ RECEPTOR:

Töông taùc ñoái khaùng coù theå gaëp caùc tröôøng hôïp sau:

ÑOÁI KHAÙNG DÖÔÏC LYÙ:

Chaát ñoái khaùng gaén cuøng receptor vôùi chaát chuû vaän nhöng khoâng hoaït hoaù receptor ñoù. Chaát ñoái khaùng caïnh tranh (competitive antagonist). Chaát ñoái khaùng khoâng caïnh tranh (noncompetitive

antagonist).

ÑOÁI KHAÙNG SINH LYÙ.

Chaát ñoái khaùng gaén treân receptor khaùc vôùi receptor cuûa chaát chuû vaän vaø gaây taùc ñoäng ngöôïc laïi vôùi taùc ñoäng cuûa chaát chuû vaän.

ÑOÁI KHAÙNG HOAÙ HOÏC.

Chaát ñoái khaùng gaén tröïc tieáp leân chaát bò ñoái khaùng vaø ngaên chaát naøy tieán tôùi muïc tieâu taùc ñoäng.

Page 16: Dc   duoc luc hoc

16

II. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC DUÏNG CUÛA DÖÔÏC PHAÅMTAÙC DUÏNG THOÂNG QUA RECEPTOR

II.1. TÖÔNG TAÙC GIÖÕA THUOÁC VAØ RECEPTOR:

Hiệu ứng dược lý

ANTAGONIST

AGONIST

ĐỐI KHÁNG CẠNH TRANH

RECEPTOR

TẾ BÀO

HIỆU ỨNG

ANTAGONIST

AGONIST

Hiệu ứng dược lý

ĐỐI KHÁNG KHÔNG CẠNH TRANH

Page 17: Dc   duoc luc hoc

17

II. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC DUÏNG CUÛA DÖÔÏC PHAÅMTAÙC DUÏNG THOÂNG QUA RECEPTOR

II.1. TÖÔNG TAÙC GIÖÕA THUOÁC VAØ RECEPTOR:

Hiệu ứng dược lý

AGONIST

AGONIST

ĐỐI KHÁNG SINH LÝ

+

-

Page 18: Dc   duoc luc hoc

18

II. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC DUÏNG CUÛA DÖÔÏC PHAÅMTAÙC DUÏNG THOÂNG QUA RECEPTOR

II.2. PHÖÔNG CAÙCH TAÙC ÑOÄNG CUÛA THUOÁC TREÂN RECEPTOR:

a. Moät döôïc phaåm taùc ñoäng leân moät receptor duy nhaát.

[Döôïc phaåm] [Receptor]

b. Moät döôïc phaåm taùc ñoäng leân nhieàu receptor

[Receptor]1

[Döôïc phaåm] [Receptor]2

[Receptor]3

c. Nhieàu döôïc phaåm taùc ñoäng leân moät receptor duy nhaát

[Döôïc phaåm1]

[Receptor]

[Döôïc phaåm2]

Page 19: Dc   duoc luc hoc

19

II. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC DUÏNG CUÛA DÖÔÏC PHAÅMTAÙC DUÏNG THOÂNG QUA RECEPTOR

II.3. CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG CỦA THUỐC TRÊN RECEPTOR:

Receptor nhân tế bào :

Các receptor steroid: Glucocorticoid, aldosteron, progesteron, androgen.

Các receptor khác: hormon giáp trạng, acid retinoic, vitamin D,

estrogen.

Receptor màng tế bào:

Các receptor gắn với kênh ion: Rep. của acetylcholin, serotonin gắn kết

trên kênh vận chuyển cation như Na+, K+.

Các receptor có vùng xuyên màng:

Rep. kết dính protein kinase (PKP): các rep. của insulin.

Rep. kết dính G-protein.

Page 20: Dc   duoc luc hoc

20

Là loại receptor có khả năng di chuyển trong tế

bào.

Các receptor loại này có cấu trúc thành từng

vùng chức phận.

Khi gắn với ligand, thì rời màng đi vào bên trong

bào tương. Sau đó phức hợp [ligand-receptor

được hoạt hoá] sẽ di chuyển vào trong nhân để

gắn lên một đoạn gen đặc hiệu của ADN, khởi

đầu sao mã, dẫn tới tổng hợp một protein nào đó.

Receptor nhân tế bào

RECEPTOR NHAÂN TEÁ BAØO

Page 21: Dc   duoc luc hoc

21

Là loại receptor cố định trên màng tế bào, khi hoạt động

vẫn không rời màng.

Các receptor loại này thường gồm nhiều tiểu đơn vị,

trong đó một số những protein khu trú xuyên suốt cả

trong và ngoài màng tế bào. Ligand được gắn vào

receptor ở phía mặt ngoài màng tế bào.

Vai trò của nó:

Nhận dạng ligand ở màng tế bào.

Tạo ra tín hiệu vào trong tế bào qua một phân tử

trung gian khác.

Receptor màng tế bào

RECEPTOR MAØNG TEÁ BAØO

Page 22: Dc   duoc luc hoc

22

Khi các ligand tác động lên receptor sẽ làm hoạt hóa các phân tử trung

gian (chất truyền tin thứ 2: AMPc, GMPc, .. Những chất này sẽ gây ra

một loạt phản ứng trong tế bào, dẫn tới thay đổi trong chuyển hoá tế

bào.

Gồm :

Các Rep. gắn với một kênh ion: có liên quan đến một kênh dẫn

truyền ion qua màng tế bào, được cấu tạo từ những tiểu đơn vị

protein (subunit).Ví dụ:

Các Rep. có vùng xuyên màng:

Rep. kết dính protein kinase (PKP).

Rep. kết dính G protein: là một hệ thống rep. kết nối với G

protein, là protein gắn trên GTP (Guanosin triphosphat) gồm

nhiều subunit như: α, β, γ.

Receptor màng tế bào

Page 23: Dc   duoc luc hoc

23

II. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC DUÏNG CUÛA DÖÔÏC PHAÅMTAÙC DUÏNG THOÂNG QUA RECEPTOR

II.3. CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG CUÛA THUOÁC TREÂN RECEPTOR

CÔ CHEÁ COÅNG

(Rep. gaén vôùi keânh ion)

CÔ CHEÁ NOÄI BAØO

(Rep. keát dính protein-G)

CÔ CHEÁ ENZYM

(Rep. keát dính PKR)

CÔ CHEÁ XUYEÂN MAØNG

(Rep. trong baøo töông)

Page 24: Dc   duoc luc hoc

24

Các ligand gắn lên receptor ở mặt ngoài màng tế bào sẽ

làm hoạt hóa chúng. Các rep. được hoạt hoá sẽ hoạt hoá

G protein nằm trên màng tế bào, làm thay đổi hoạt tính

enzym của effector (thường là những enzym như

adenylyl cyclase, phospholipase C và A2 hoặc kênh ion).

Điều này dẫn đến thay đổi nồng độ chất truyền tin thứ 2

nội bào như: AMPc, GMPc, calci và phosphoinositid.

Những chất này sẽ gây ra một loạt phản ứng trong tế bào,

dẫn tới thay đổi trong chuyển hoá tế bào.

Cơ chế nội bào:

LIGAND LIGAND-RECEPTOR

HOAÏT HOAÙG PROTEIN

HOAÏT TÍNH

THAY ÑOÅI NOÀNG ÑOÄ CHAÁT

TRUYEÀN TIN THÖÙ 2 NOÄI BAØO

KÍCH THÍCH HOAËC

ÖÙC CHEÁ EFFECTOR RECEPTOR MAØNG TEÁ

BAØO

Page 25: Dc   duoc luc hoc

25

III. CAÙC KIEÅU TAÙC DUÏNG CUÛA DÖÔÏC PHAÅMLEÂN CÔ THEÅ SOÁNG (TAÙC DUÏNG CUÛA THUOÁC)

TAÙC DUÏNG CHÍNH VAØ PHUÏ.

TAÙC DUÏNG TOAØN THAÂN.

TAÙC DUÏNG TAÏI CHOÅ.

TAÙC DUÏNG HOÀI PHUÏC VAØ KHOÂNG HOÀI PHUÏC.

TAÙC DUÏNG CHOÏN LOÏC VAØ TAÙC DUÏNG ÑAËC HIEÄU.

TAÙC DUÏNG PHOÁI HÔÏP :

HIEÄP ÑOÀNG: Hieäp ñoàng coäng hay hieäp ñoàng boå sung: [A+B] =

[A] + [B] Hieäp ñoàng nhaân hay hieäp ñoàng boäi taêng: [A+B]

> [A] + B]

ÑOÁI KHAÙNG: Tröôùc khi haáp thu (töông kî). Sau khi haáp thu.

ÑAÛO NGHÒCH TAÙC DUÏNG

Page 26: Dc   duoc luc hoc

26

Dựa vào mục đích điều trị: Tác dụng chính là tác dụng đáp ứng cho mục đích điều trị. Tác dụng phụ là tác dụng không phục vụ cho mục đích điều trị.

Các dược phẩm ngoài tác dụng chính mong muốn trong điều trị, còn có thể đi kèm theo các tác dụng phụ. Các tác dụng phụ này có thể gây những phản ứng bất lợi, không mong muốn; nhưng một số cũng có lợi, có thể sử dụng trong trị liệu. Ví dụ:

Chlorpheniramin là chất kháng histamin, nhưng gây tác dụng phụ là buồn ngủ và khô miệng.

Aspirin có tác dụng giảm đau, hạ sốt; nhưng gây lóet dạ dày tiến triển.

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.1. Tác dụng chính và tác dụng phụ

Page 27: Dc   duoc luc hoc

27

Tác dụng tại chỗ là tác dụng có tính chất cục bộ và chỉ khu trú ở tại một cơ quan hay bộ phận nào đó ở nơi tiếp xúc. Ví dụ:

Tác dụng chống nấm của cồn ASA khi bôi ngoài da. Các thuốc gây tê bề mặt, thuốc khí dung.

Tác dụng toàn thân là tác dụng được phát huy sau khi thuốc đã được hấp thu vào máu. Ví dụ:

Tác dụng giảm đau sau khi tiêm morphin. Cafein: trên TKTW gây kích thích võ não, trên hệ tiêu hóa

gây tăng tiết dịch, trên hệ tiết niệu gây lợi tiểu.

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.2. Tác dụng tại chỗ và tác dụng toàn thân

Page 28: Dc   duoc luc hoc

28

Tác dụng hồi phục: sau khi chuyển hóa và thải trừ, thuốc sẽ trả lại trạng thái sinh lý bình thường cho cơ thể. Ví dụ:

Tác dụng gây tê của Lidocain. Các thuốc gây mê hồi phục lại chức

năng của hệ thần kinh sau khi tác dụng.

Tác dụng không hồi phục là tác dụng để lại những trạng thái hoặc di chứng sau khi thuốc đã được chuyển hóa và thải trừ. Ví dụ:

Tác dụng làm hỏng men răng của trẻ em khi dùng tetracyclin. .

Gentamicin dùng lâu dài, liều cao gây tổn thương ở tai không hồi phục..

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.3. Tác dụng hồi phục và không hồi phục

Page 29: Dc   duoc luc hoc

29

Tác dụng chọn lọc là tác dụng xuất hiện sớm nhất, mạnh nhất trên một mô hay cơ quan nào đó, nhờ đó có thể hạn chế những phản ứng phụ, không mong muốn. Ví dụ:

Digitalis chỉ cho tác dụng đặc hiệu trên cơ tim. Codein là dẫn xuất của morphin, nhưng chỉ tác dụng trên trung tâm ho. Các NSAID ức chế chọn lọc trên COX2 nên hạn chế tác dụng phụ trên

hệ tiêu hóa. Tác dụng đặc hiệu là tác dụng mạnh nhất trên một nguyên nhân gây bệnh. Ví

dụ: Quinin có tác dụng đặc hiệu trên ký sinh trùng sốt rét. INH chỉ có tác dụng với trực khuẩn lao.

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.4. Tác dụng chọn lọc và tác dụng đặc hiệu

Page 30: Dc   duoc luc hoc

30

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.4. Tác dụng chọn lọc : Cơ chế tác dụng của thuốc ức chế ACE

Angiotensinogen

Angiotensin I(chưa có hoạt tính)

Renin

ACE

Thuốc ức chế ACE

Tiết aldosteron

Giữ Na+

Bradykinin

Kalikrein

Kininogen

Heptapeptid(bất hoạt)

Angiotensin II(có hoạt tính)

RAT1

Thuốc chẹn RAT1

Co mạch

Tăng huyết áp

Page 31: Dc   duoc luc hoc

31

Sự phối hợp nhiều thuốc cùng một lúc hoặc trong khoảng

thời gian khá gần nhau có thể gây tương tác thuốc có lợi

hoặc có hại, biểu hiện:

Làm tăng cường tác dụng của nhau (Tác dụng hiệp

đồng).

Làm giảm tác dụng của nhau (Tác dụng đối kháng).

Làm đảo nghịch tác dụng.

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.5. Tác dụng khi phối hợp

Page 32: Dc   duoc luc hoc

32

HIỆP ĐỒNG:

Khi sự phối hợp của 2 thuốc sẽ làm tăng cường tác dụng lẫn nhau.

Hiệp đồng cộng hay hiệp đồng bổ sung: Không ảnh hưởng tác động

lẩn nhau, nhưng có cùng hướng tác dụng.

[A + B] = [A] + [B]

Ví dụ:

Phối hợp Penicillin và streptomycin.

Phối hợp các bromur Ca, K, Na trong sirô an thần.

Hiệp đồng nhân hay hiệp đồng bội tăng: Tăng cường tác động lẫn

nhau.

[A + B] > [A] + [B]

Ví dụ: Phối hợp Sulfamethoxazol và Trimethoprim trong chế phẩm Bactrim.

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.5. Tác dụng khi phối hợp

Page 33: Dc   duoc luc hoc

33

Phoái hôïp khaùng sinh ñaït ñöôïc hieäu quaû hôïp ñoàng. Ví duï:

Sulbactam + Ampicillin (Unasyl).

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.5. Tác dụng khi phối hợp

Page 34: Dc   duoc luc hoc

34

ĐỐI KHÁNG:

Khi sự phối hợp thuốc đưa đến kết quả làm

giảm hoặc tiêu hủy đi tác động của một hay

nhiều thành viên phối hợp. Ví dụ:

Dùng benzodiazepam để giải độc strychnin.

Đối kháng giữa APAB và các sulfamid.

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.5. Tác dụng khi phối hợp

Page 35: Dc   duoc luc hoc

35

ĐẢO NGHỊCH TÁC DỤNG: Là hiện tượng đảo ngược tác dụng của thuốc chính

yếu khi phối hợp với một thuốc khác. Ví dụ: Ergotamin làm đảo ngược tác dụng tăng huyết áp

của adrenalin. Sự đảo nghịch tác dụng còn thấy trên cùng một chế

phẩm ở những liều sử dụng khác nhau. Ví dụ: Barbiturat ở liều thấp gây kích thích hệ TKTW,

sau đó chuyển vào giai đoạn ức chế khi tăng liều. Terpin hydrat có tác dụng long đàm, lợi tiểu ở

liều <0.6g; Liều lớn hơn 0.6g sẽ gây bí tiểu tiện.

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.5. Tác dụng khi phối hợp

Page 36: Dc   duoc luc hoc

36

Do tính chất vật lý của thuốc : Kaolin, gel Al(OH)3 băng vết loét niêm mạc dạ

dày. Thạch, glycerin trị táo bón. Than hoạt tính.

Do phản ứng hóa học: NaHCO3 trung hòa acid dạ dày. Dimercaprol giải độc Hg, As hay chì do tạo phức

với các kim loại nặng này.

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.6. Tác dụng do tính chất vật lý hay hóa học của thuốc

(tác dụng không thông qua receptor).

Page 37: Dc   duoc luc hoc

37

III. TÁC DỤNG CỦA THUỐC

3.6. Tác dụng do tính chất vật lý hay hóa học của thuốc

(tác dụng không thông qua receptor).

Page 38: Dc   duoc luc hoc

38

IV. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG TOÅNG QUAÙT CUÛA THUOÁCTREÂN CÔ THEÅ SOÁNG

NHÖ CAÙC CHAÁT SINH LYÙ.

NHÖ MOÄT ENZYM VAØ KHAÙNG ENZYM.

NGAÊN CHAËN TIEÀN CHAÁT VÖÔÏT QUA MAØNG TEÁ BAØO.

TAÏO RA HIEÄN TÖÔÏNG CAÏNH TRANH.

PHOÙNG THÍCH HOAËC NGAÊN CHAËN CHAÁT SINH LYÙ TÖØ NÔI DÖÏ TRÖÕ.

GIAÛI PHOÙNG CHAÁT SINH LYÙ RÔØI KHOÛI NÔI GAÉN KEÁT VÔÙI PROTEINTRONG HUYEÁT TÖÔNG.

GAÂY ROÁI LOAÏN ÑAËC BIEÄT ÑEÁN MOÄT VAØI KHAÂU TRONG DAÂY CHUYEÀN CHUYEÅN HOAÙ CUÛA SINH VAÄT.

TAÙC ÑOÄNG KHOÂNG DÖÏA VAØO RECEPTOR

CÔ CHEÁ VAÄT LYÙ

CÔ CHEÁ HOAÙ HOÏC

Page 39: Dc   duoc luc hoc

39

IV. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG TOÅNG QUAÙT CUÛA THUOÁCTREÂN CÔ THEÅ SOÁNG

NHÖ CAÙC CHAÁT SINH LYÙ.

- Caùc hormon toång hôïp, adrenalin, Nor-adrenalin,… NHÖ MOÄT ENZYM VAØ KHAÙNG ENZYM.

- Enzym: Caùc men tieâu hoaù, caùc vitamin,…- Khaùng enzym: IMAO öùc cheá enzym monoaminooxydase trong chuyeån hoaù catacholamin, neân coù taùc duïng haï huyeát aùp, ñieàu trò roái loaïn taâm thaàn, beänh parkinson.

NGAÊN CHAËN TIEÀN CHAÁT VÖÔÏT QUA MAØNG TEÁ BAØO.

- Thiouracin ngaên chaën iod vaøo tuyeán giaùp, laøm giaûm cöôøng giaùp.

TAÏO RA HIEÄN TÖÔÏNG CAÏNH TRANH.

- Sulfamid öùc cheá caïnh tranh vôùi PABA trong toång hôïp acid folic cuûa teá baøo vi khuaån.- Aldomet taïo α–metyl noradrenalin chieám choã treân receptor cuûa adrenalin.

Page 40: Dc   duoc luc hoc

40

IV. CAÙC CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG TOÅNG QUAÙT CUÛA THUOÁCTREÂN CÔ THEÅ SOÁNG

PHOÙNG THÍCH HOAËC NGAÊN CHAËN CHAÁT SINH LYÙ TÖØ NÔI DÖÏ

TRÖÕÙ.

- Ephedrine phoùng thích adrenalin töø nôi döï tröõ.

- Cocain ngaên chaën suï phoùng thích adrenalin. GIAÛI PHOÙNG CHAÁT SINH LYÙ RÔØI KHOÛI NÔI GAÉN KEÁT VÔÙI

PROTEIN TRONG HUYEÁT TÖÔNG.

- Caùc Sulfamid haï ñöôøng huyeát coù taùc duïng giaûi

phoùng insulin ra khoûi söï gaén keát vôùi protein trong

huyeát töông. GAÂY ROÁI LOAÏN ÑAËC BIEÄT ÑEÁN MOÄT VAØI KHAÂU TRONG DAÂY

CHUYEÀN CHUYEÅN HOAÙ CUÛA VI SINH VAÄT.

- Penicillin ngaên chaën söï toång hôïp vaùch teá baøo vi

khuaån.

- Chloramphenicol, Erythromycin öùc cheá söï toång hôïp

protein cuûa teá baøo vi khuaån.