I

ĠÇĠNDEKĠLER

1. YÖNETĠCĠ ÖZETĠ .............................................................................................................. 1

2. PROJENĠN AMACI VE KAPSAMI .................................................................................. 4

3. PAZAR ARAġTIRMASI VE PAZARLAMA STRATEJĠSĠ ........................................... 7

4. HAMMADDE ETÜDÜ ...................................................................................................... 10

5. YER SEÇĠMĠ VE ÇEVRESEL ETKĠLERĠ .................................................................... 12

6. TEKNĠK ETÜDLER VE MÜHENDĠSLĠK ..................................................................... 13

6.1. PROJE KAPASĠTESĠNĠN BELĠRLENMESĠ ............................................................................ 13

6.2. ÜRETĠM TEKNĠĞĠNĠN ÖZELLĠKLERĠ VE ÜRETĠM PROSESĠ ................................................ 14

6.3. SÜRÜ PROJEKSĠYONU ..................................................................................................... 15

6.4. MAKĠNE VE DONANIMIN BELĠRLENMESĠ ........................................................................ 16

6.5. ĠNġAAT ĠġLERĠ ................................................................................................................ 16

7. ORGANĠZASYON VE ĠNSAN KAYNAKLARI ............................................................ 17

8. SABĠT YATIRIM TUTARI .............................................................................................. 18

8.1. ARAZĠ BEDELĠ ................................................................................................................. 18

8.2. SABĠT YATIRIM............................................................................................................... 18

8.3. ĠġLETME SERMAYESĠ ...................................................................................................... 18

9. ĠġLETME GELĠR VE GĠDERLERĠ ............................................................................... 19

9.1. ĠġLETME GĠDERLERĠNĠN HESAPLANMASI ........................................................................ 19

9.2. PROJE GELĠRLERĠNĠN HESAPLANMASI ............................................................................ 20

10. UYGULAMA PROGRAMI ............................................................................................ 21

11. MALĠ ANALĠZ ................................................................................................................ 22

11.1. HESAPLAMALARDA KULLANILAN VARSAYIMLAR ........................................................ 22

11.2. PROJENĠN FĠNANSMANI VE FĠNANSAL ANALĠZ ............................................................. 22

11.3. NAKĠT AKIM TABLOLARI VE TĠCARĠ KARLILIK GÖSTERGELERĠ ................................... 22

II

12. EKONOMĠK ANALĠZ .................................................................................................... 27

13. SONUÇ VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................. 29

MALĠ ANALĠZ TABLOLARI ............................................................................................. 31

EK 1:YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI VE KALKINMADA ÖNCELĠKLĠ

YÖRELERE SAĞLANAN DĠĞER DESTEKLER

1

1. YÖNETĠCĠ ÖZETĠ

1.1. PROJENĠN ADI VE TANITIMI

Bu proje kapsamında özel sektör tarafından besi sığırcılığı yapılması

incelenmektedir. Besi sığırcılığı yapacak iĢletmeler 50 baĢ besi sığırına göre

hazırlanmıĢtır. Talep analizi ve yer tespiti kısmında ise Ardahan ilinde benzer iĢletme

kurulacak yerlerin sayısı 50 olarak tespit edilmiĢtir. Söz konusu 50 iĢletmenin tamamı

birbirinin benzeri olduğundan bu rapor sadece birisi için hazırlanmıĢtır. Proje özelde

Ardahan genelde Doğu Anadolu Bölgesinde uygulanabilecek nitelikte olup, benzer

iĢletmelerin kurulup çalıĢtırılmasıyla bölgesel kalkınmaya katkıda bulunacaktır. <

1.1.1. KURULUġ YERĠ : ARDAHAN

1.1.2. KAPASĠTESĠ : 50 BaĢ besi sığırı

1.1.3.TOPLAM YATIRIM TUTARI:

Sabit Yatırım : 33.446 $

ĠĢletme Sermayesi : 84.608 $

Yatırım Dönemi Faizleri : -

Toplam : 118.054 $

1.1.4. ÖNGÖRÜLEN FĠNANSMAN KAYNAKLARI : % 45 Özkaynak

1.1.5. YATIRIM SÜRESĠ : 1 Yıl

1.1.6. FAYDALI ÖMRÜ : 20 yıl

1.1.7. PROJENĠN TAM KAPASĠTEDE YILLIK:

-ĠĢletme Gelirleri : 102.031 $

-ĠĢletme Giderleri : 85.943 $

-Brüt Nakit Farkı : 16.088 $

1.1.8. YILLAR ĠTĠBARIYLA KAPASĠTE KULLANIM ORANLARI(%)

Her Yıl Tam Kapasitede ÇalıĢacaktır.

2

1.2. DEĞERLENDĠRME SONUÇLARI

1.2.1 MALĠ DEĞERLENDĠRME

BORÇ ÖDEME GÜCÜ (Ort) : 1’in altında

BBN.KKO : % 75

GERĠ ÖDEME SÜRESĠ : 15,11 Yıl

NET BUGÜNKÜ DEĞER (% 8) : 21.630 $

ĠÇ KARLILIK ORANI (%) : 11

1.2.2. EKONOMĠK DEĞERLENDĠRME

I.2.2.1.KATMA DEĞER ETKĠSĠ

Ġskonto EdilmiĢ Toplam Katma Değer

- Brüt : 219.872 $

- Net : 207.563 $

Hasıla /Sermaye Oranı (Toplam proje)

-Brüt Katma Değere Göre : 7,1

-Net Katma Değere Göre : 6,7

Hasıla /Sermaye Oranı (Yıllık Ort.)

-Brüt Katma Değere Göre (%) : 35

-Net Katma Değere Göre (%) : 33

1.2.2.2. ĠSTĠHDAM VE ĠSTĠHDAM ETKĠSĠ (TAM KAPASĠTE)

Ġstihdam : 2 kiĢi

Ġstihdam Etkisi : 59.037 $

3

1.3. SONUÇ

Proje, teknik, ticari ve ekonomik açıdan yapılabilir çıkmaktadır. Ancak iĢçilik

giderleri olabildiğince düĢük tutulmasına rağmen ticari karlılık alt sınır değerlere yakın

çıkmaktadır. ĠĢçilik ücretlerinin veya iĢçi sayısının artırılması durumunda proje ticari

karlılığını yitirmektedir. Diğer taraftan projenin ihtiyaç duyduğu kredinin ağırlıklı

olarak Ziraat Bankası kredisi olması durumunda reel, faiz oranı % 8’in altına ineceği

için projenin karlılığı artacaktır.

4

2. PROJENĠN AMACI VE KAPSAMI

DAP kapsamında yapılan bölgesel geliĢme senaryoları değerlendirildiğinde,

Doğu Anadolu Bölgesi’nin hayvancılık alt sektöründe doğal avantajlara sahip olduğu ve

bu avantajlarını ileriye (gıda sektörü, deri iĢleme, vb.) ve geriye doğru (yem üretimi)

kurulacak sektörel bağlantılar ile daha yüksek bir katma değere dönüĢtürme potansiyeli

taĢıdığı gözlenmektedir. Bu potansiyelin değerlendirilmesi hayvancılık sektöründe

izlenen politikalar, dıĢ ticaret rejimi, kredilendirme, çiftçilerin eğitimi, vb. birçok

konuyu içermekle birlikte, en önemli sorunlardan biri de bölgesel Ģartlar içinde

optimum iĢletme büyüklüklerine sahip modern besi sığırcılığı tesislerinin kurulması ve

et üreticilerinde, maliyet, miktar ve kalite olarak belli standartların yakalanmasıdır. Bu

çerçevede, mevcut fizibilite raporu özelde Ardahan ili, genelde ise Doğu Anadolu

Bölgesi için uygulanabilir bir besi sığırı tesisinin temel değerlerini ortaya koymakta ve

analiz etmektedir. Projenin genel amacı; ilin ve Bölge’nin kalkınmasına öncelikli sektör

olan hayvancılık bağlamında katkıda bulunmak, sığır eti üreticileri baĢta olmak üzere,

halkın gelir düzeyinin artmasını sağlamaktır.

Ardahan ilinin nüfusu 1997 yılı sayımına göre 128.606 kiĢi olup, % 75’i tarımda

çalıĢmaktadır. Bu oran, Türkiye ortalamasının çok üzerindedir.

Ġlde tarla arazileri içerisinde yem bitkilerine ayrılan pay % 8,6 (7.600 ha.) gibi

yetersiz bir orandadır. Diğer taraftan toplam kullanılan arazinin % 77’si çayır ve mera

alanına karĢı gelmektedir.

Ardahan ilinde 1997 yılı itibarıyla kesilen sığır sayısı 4.616 baĢ olup, sığır

baĢına karkas ağırlığı ortalaması 104 kg.’dır. Dolayısıyla sığır eti üretimi 480 ton/yıl

olarak gerçekleĢmiĢtir.. Bölge illeri içerisinde sığır varlığı bakımından üçüncü sırada yer

alan Ardahan’ın gerek hayvan baĢına et verimi ve gerekse toplam sığır eti üretimi

açısından Bölge ve Türkiye geneline göre çok düĢük düzeyde olması, ilde besiye

alınabilecek sığır materyalinin özellikle entansif besiye alınmadan il dıĢına

pazarlanmasından kaynaklanmaktadır. Üstelik ilde toplam sığır varlığı içinde kültür ırkı

ve melezlerinin oranı küçümsenemeyecek boyuttadır (% 54).

5

Ġlde, Tarım Bakanlığı 1998 yılı kayıtlarına göre, karma yem fabrikası ve et

iĢleme tesisi bulunmamaktadır. Bu durum da yukarıdaki gerçeği desteklemektedir.

Çünkü sığır yetiĢtiricileri genç hayvanlarını sadece meraya dayalı olarak büyütmekte ve

yaklaĢık bir yaĢ civarında da entansif besi amacıyla il dıĢına satmaktadırlar. Bu durum

da üretimin önemli bir kısmının ilde yapılmamasından dolayı önemli bir ekonomik

kayba yol açmaktadır.

Ardahan ilinde, hayvansal üretim yapan kuruluĢlar örgütlü bir yapıda değillerdir.

Bu durum hem üretim girdileri, hem de pazarlama açısından dezavantaj

oluĢturmaktadır.

GeliĢmiĢ ülkelerde olduğu gibi üreticilerin kooperatif veya baĢka ad altında

örgütlenerek ürünlerini pazarda daha etkin bir Ģekilde pazarlamaları gerekmektedir.

Ġlde entansif üretime model oluĢturacak ve entegre üretim gerçekleĢtirecek bir

sistemin kurulması ile, öncelikle aile tipi iĢletmecilikten kurtulup pazara dönük besi

sığırcılığı iĢletmesi haline getirilmesi projenin ana amacını oluĢturmaktadır. Nitekim

AB ülkelerinde, 1973-1985 yılları arasında sektördeki iĢletme sayısı % 44 dolayında

azalmıĢ, buna karĢılık aynı sürede besi sığırcılığı iĢletmelerinde iĢletme baĢına düĢen

ortalama sığır sayısı % 50 oranında artmıĢtır.

Bu proje kapsamında en az 50 baĢ kültür ırkı veya melezi kapasiteli ve en az 50

adet besi sığır iĢletmesi kurulması planlanmıĢtır.

Besi iĢletmecilerinin girdi fiyatlarını düĢürecek ve pazarlama kolaylığı

sağlayacak bir entegre firma, projenin gerçekleĢmesi ve yürütülmesinde öncülük

edecektir. Bu firmayla besi iĢletmecileri karĢılıklı menfaatlerini de gözetecek bir

sözleĢme ile iĢ birliğine gideceklerdir. Firmaya ait et entegre tesisleri ile yem

fabrikalarının ekonomik kapasitede çalıĢabilmeleri ve besi iĢletmecilerinin de yeterli

düzeyde gelir sağlayabilmeleri için en az 50 baĢ kapasiteli 50 veya daha fazla besi

iĢletmesi kurulacaktır. Proje sahibi firma, besicilere kaliteli yem sağlarken, canlı

hayvanlarını yerinde alarak onlara pazar kolaylığı sağlayacaktır. Besiciler de firmanın

talep ettiği besi hayvanını firmaya temin etmiĢ olacaktır.

6

Bu faaliyetten hayvan yetiĢtiricileri, girdileri ucuza temin edilen ve pazarlama

imkanları olan ve modern tesislerde hijyenik ve çağın gerektirdiği modelle hayvancılık

yapacaklardır . Bu sayede geleneksel küçük aile tipi iĢletmelerden kurtulacaklardır.

Hayvan yemi yetiĢtiren çiftçilerin ürünlerinin daha iyi değerlendirilmesi ile gelirleri

artacak, böylece VIII. BeĢ Yıllık Kalkınma Planında da hedeflenildiği gibi toplam ziraat

içinde yem bitkileri üretim miktarı artacaktır. Hayvansal ürünleri iĢleyen ve yem üreten

fabrikaların faal kapasiteleri ve ülke ekonomisine sağlayacakları katma değer artacaktır.

Nakliyecilerle, sağlık hizmeti sunan sektörler vb. ilave gelir sağlayacaklardır. Ayrıca,

devlet vergi geliri sağlayacak , tüketicilerde hem kaliteli ve hem de daha ucuz hayvansal

gıda tüketeceklerdir.

Projenin hayata geçirilmesiyle aĢağıdaki faydalar sağlanacaktır;

1. Hayvancılık sektörünün geliĢtirilmesi ile, kısa dönemde ekonominin yaĢadığı

istihdam sorununun çözülmesi,

2. Entansif hayvancılık ile birlikte model iĢletmeler oluĢturulup, önce ilde

sonra da Bölge’de bu tip iĢletmelerin yaygınlaĢtırılması,

3. Et üretiminin artırılması dolayısıyla çiftçi gelirinde artıĢ sağlanması,

4. Modern hayvancılık tekniklerinin uygulanabilir hale gelmesi,

5. Çiftçinin genetik kabiliyeti yüksek kültür ırkı veya melezi hayvan kullanarak

entansif sığır besisi yapması,

6. Bu iĢletmelerin çiftçi birlikleri çatısı altında toplanıp, çiftçilerimizin örgütlü

yapıya kavuĢturulması,

7. Bitkisel üretimdeki esas gayenin geliĢmiĢ ülkelerde olduğu gibi hayvansal

üretimi artırmak olduğunun çiftçilerimiz tarafından uygulamalı olarak

görülmesi,

8. Ġlimizde % 8 olan yem bitkileri ekim alanının kurulacak bu iĢletmeler ve

organizasyonlar öncülüğünde daha yüksek değerlere çıkarılması,

9. Yurt içi hayvancılık kredilerinin ilde yeterince kullanılmasının sağlanması.

7

3. PAZAR ARAġTIRMASI VE PAZARLAMA STRATEJĠSĠ

Ardahan’da il nüfusunun % 75’i hayvancılıkla uğraĢmaktadır. Ancak Türkiye ve

Doğu Anadolu Bölgesi’nin diğer illerinde olduğu gibi, Ardahan’da bulunan büyük baĢ

hayvan iĢletmelerinin % 17’si 1-10 baĢlık % 73’ü 10-50 baĢlık, % 5 kadarı da 50

baĢlıktan büyüktür. Göle ilçesinde Tarım ĠĢletmeleri Genel müdürlüğüne bağlı

boğahanenin bulunması ilde kültür ırkı ve melezinin yaygın olmasını sağlamıĢtır.

Ardahan iklim ve coğrafi yapısı itibarı ile geniĢ ve verimli çayır ve meralara

sahiptir. Ayrıca toplam tarım arazileri içerisinde yem bitkileri ekim alanlarının

Bölge’nin diğer illerine göre daha yüksek oranda olması, sığır besisi açısından bir

avantaj sağlamaktadır. Ġlde karma yem üreten bir fabrika bulunmamaktadır. Karma yem

ihtiyacı çevre illerden sağlanmaktadır.

Ġlde 1997 yılı itibarıyla 1.820 ton kırmızı et üretilmiĢtir. Kırmız et üretimi il

ihtiyacını karĢılamak amacı ile yapılmaktadır. Ġlde yeterli ölçüde kesimhane ve et

iĢletme tesisleri bulunmamaktadır. Bu nedenle beslenen hayvanların büyük çoğunluğu

diğer illere canlı hayvan olarak sevk edilmektedir. Söz konusu durum, ilde besi

sığırcılığının geliĢmesinin önündeki en önemli engeldir. Ġlde yetiĢtirilen besi sığırlarının

canlı olarak büyük Ģehirlere sevk edilmesi, bir taraftan pazarlama maliyetini artırırken,

diğer taraftan nakliye sırasında vurma ve çarpmaya bağlı kayıplara yol açmaktadır.

Ayrıca, nakliye stresinin hayvanlar üzerinde yaptığı etkiye bağlı olarak fire artmakta ve

randıman düĢmektedir.

Bu nedenle ilin mevcut besi kapasitesinin % 50’si kullanılmakta, % 50’sinden

ise maalesef yararlanılmamaktadır.

Ġç piyasa dengelerini düzenlemek ve et ihtiyacını gidermek amacıyla yapılan

kasaplık canlı hayvan ithalatı, uzun süre devam etmesine karĢın amacına ulaĢamamıĢtır.

Önce bakanlık tarafından baĢlatılan, daha sonraları özel Ģirketler tarafından yürütülen

canlı hayvan ithalatı; yeterli kontrol ve denetim yapılmaması, kredilendirme dağıtım

yönetim ve Ģartlarının yetersizliği gibi nedenlerle, ülke hayvancılığına beklenen faydayı

8

sağlamamıĢtır. Netice itibarıyla Bölge ve Ülke yetiĢtiricileri mağdur olmuĢ ve ülke

ekonomisi önemli ölçüde zarara uğramıĢtır.

Nitekim FAO verilerine göre canlı hayvan ve et ithalatının serbest olduğu 1995

yılında Türkiye’ye 69.211.000 $’lık ithalat gerçekleĢmiĢ ve yılda 182.077 baĢ hayvan

kesilmiĢtir. Buna karĢılık 1997 yılında ithalatın sınırlandırılması ile ancak 395.000 $’lık

ithalat gerçekleĢtirilmiĢ ve o yıl Türkiye’de 2.382.340 baĢ hayvan kesimi yapılmıĢtır.

Bu da ithalat politikasının yanlıĢlığında ülke sığır besiciliğinin ne denli zarara

uğratıldığını net bir Ģekilde göstermektedir. Bu yanlıĢ politikaların temel nedeni de sığır

besicilerinin kendi geleceklerini tayin edebilecek örgütlü yapıya sahip olmamalarıdır.

Tarımsal Kalkınma ve Tarım Kredi Kooperatifleri gibi organizasyonlar da kısmi yem

kredisi vermekten ileri gidemeyen bir faaliyet göstermektedirler.

Verimli üretim projeksiyonları, etkin pazarlama sistemleri ve ülkede sığır

besiciliğine iliĢkin geliĢtirilen politikalar üzerinde yaptırımı olan bir örgütlenmeye

gidilmelidir. Günümüze kadar besiciliğin geliĢmemesi ise, tamamen organizasyon

yetersizliğinden ileri gelmektedir. Örgütlü olmayan üretimlerde, bir taraftan girdilerin

daha pahalı olması nedeniyle üretim pahalıya yapılmakta, diğer taraftan maliyeti yüksek

ve etkisiz bir pazarlama yapılmaktadır. Bu da iĢletmelerin karlılığını düĢürmektedir.

Buna bağlı olarak da besi iĢletmeleri, aile tipi iĢletmeciliğin dıĢına çıkamamaktadır.

Pazarlama iĢi de il kasaplarının ve hayvan toplayan hayvan tüccarlarının vicdanına terk

edilmektedir.

Bu proje baĢta Ardahan ili olmak üzere, Bölge besi sığırı yetiĢtiricileri ile gıda

ve yem sanayiine sahip firmalar ve bitkisel üretim yapan çiftçileri bir araya getirip,

bunların karĢılıklı menfaatleri doğrultusunda sözleĢme yapmalarına öncülük edecektir.

Diğer bir deyiĢle, sözleĢmeli hayvancılık modeli ile bir taraftan daha ucuz yem, daha

ucuz kırmızı et ve mamulü elde edilirken, diğer taraftan iĢlenmiĢ ürünlerle daha geniĢ

bir pazara hitap eden önemli bir sektör ortaya çıkacaktır. SözleĢmeli hayvancılık;

hayvan yetiĢtiricileri, bitkisel üretim yapan çiftçiler, imalat sanayiinde belli bir alt

yapıya sahip firmalar veya üretici birlikleri arasında yapılan antlaĢmalar ile yapılacaktır.

Söz konusu bu oluĢumla, birim ürününün üretim maliyeti geliĢmiĢ ülkeler ile aynı

9

düzeye çekilecektir. Bu arada devlet geliĢmiĢ ülkelerin uyguladığı ithalat ve ihracat

politikalarını, Türk üreticisi için de uygulamalıdır. Söz konusu iĢbirliği oluĢturulduğu

takdirde Ardahan ve tüm Bölge’de sığır besiciliği daha cazip hale gelecek böylece et ve

et ürünleri, ithalat ürünleri içinde değil, ihracat ürünleri arasında yer alacaktır.

10

4. HAMMADDE ETÜDÜ

Besi sığırcılığında gerekli olan girdilerin en önemlilerinden biri, besiye uygun

hayvandır. Bölgede genetik kapasitesi uygun, yeter sayıda besi materyali olabilecek

kültür ırkı ve melezi erkek dana bulabilmek mümkündür. Bu yüzden hayvan materyali

genellikle Bölge’den temin edilecektir. Eğer ihtiyaç olursa, besi materyali, imkanlar

dahilinde Türkiye’nin muhtelif yerlerinde üretim yapan Damızlık Sığır YetiĢtiriciler

Birliği ve üyelerinden ve ayrıca Devlet Tarım ĠĢletmelerinden de temin edilecektir.

ĠĢletmelerde bakıcılar, mümkün olduğu ölçüde iĢletme sahibi ve aile bireyleri

olacaktır. Eğer bakıcı gerekirse bölgeden temin edilecektir.

Ahır kurulacak araziler; ulaĢımı kolay, alt yapı (su ve elektrik) bakımından

yeterli, tarıma elveriĢsiz ve yerleĢim birimlerinin dıĢında seçilecektir.

Projede teknik personel ve ilaç giderleri için Bölge’deki mevcut Tarım Ġl

Müdürlüğü personelinden ve özel müteĢebbislerden yararlanılacaktır.

Hammadde açısından ihtiyaç duyulan girdi de yem ihtiyacıdır. Besi sığırlarının

beslenmesi kullanılan yemler 2 gruptur.

1. Kaba yemler: ÇeĢitli yem bitkilerine ait kuru ve yeĢil otlar ile silajları

kapsar (yonca, fiğ, arpa ve yulaf hasılı ile mısır silajı vs).

2. Karma yemler: Birim hacimde yüksek düzeyde besin madde içeren yemler

ve katkı maddelerinin belirli ölçülerde homojen bir Ģekilde karılması ile imal

edilir

Kaba Yemler

Besin madde düzeyi iyi, ham selüloz oranı % 20’nin üzerinde olan yemlerden

besi hayvanlarının besin maddesi ihtiyaçlarının bir kısmı karĢılanırken, rumen

regülasyonu için de özellikle yapısal madde ihtiyacı karĢılanacaktır. Kaba yemler, çayır

ve meralardan elde edilenlerin dıĢında yonca, fiğ, mısır silajı ve tahıl hasılı gibi kültür

yem bitkilerinden oluĢmaktadır. Kaba yem seçiminde yemin rengine, yaprak düzeyinin

iyi olmasına özen gösterilirken, her tür kötü koku ve yabancı maddenin de olmamasına

11

dikkat edilmelidir. BaĢta silajlar olmak üzere, yemlerin mikroorganizmalar tarafından

kontamine olmaması gerekir. Yine silajlarda yanlıĢ fermantasyon oluĢmamalıdır.

Besi iĢletmecileri, ihtiyaç duydukları kaba yemleri bitkisel üretim yapan bölge

iĢletmelerinden satın alacaklardır.

Karma Yemler

Besi hayvanlarının yapısal madde ihtiyaçlarını karĢılamak amacıyla karıĢıma

katılan kaba yemlerle besin maddesi ihtiyaçlarının bir kısmı da karĢılanabilmektedir.

NRC standartları baz alınarak belirlenmiĢ besin maddesi ihtiyaçlarının kaba yemlerle

karĢılanmayan kısmı ise yoğun yemler ve katkı maddeleri kullanılarak hazırlanmıĢ

karma yemlerden (besi yemi) karĢılanacaktır. Projede kullanılan karma yemler,

çevredeki karma yem fabrikalarından satın alınacaktır.

Toplam yem ihtiyacı hayvanların besi döneminde tahmini yemden yararlanma

oranları baz alınarak hesaplanmıĢtır (1 kg canlı ağırlık artıĢı için ortalama 7,5 kg yem

kuru maddesi). Karma yem miktarı hayvanların besin maddesi ihtiyaçlarını

karĢılamaları (NRC Standartları’na göre) üzerinden (toplam yemin yaklaĢık % 80-85’i),

kaba yem ise yapısal madde (ham selüloz) ihtiyaçlarını karĢılamaları üzerinden (toplam

yemin yaklaĢık % 15-20’si) hesaplanmıĢtır. Canlı ağırlık kazancı bir besi dönemi için

ortalama 180 kg olarak tahmin edilmiĢtir.

Karma yem 0,1875 $ /kg x 56 ton x 2 dönem = 21.000 $

Kaba yem 0,125 $ /kg x 12 ton x 2 dönem = 3.000 $

Toplam yem alım tutarı = 24.000 $

Yem Konusunda Genel Değerlendirme

Bölge’nin mevcut imkanlarının değerlendirilmesinin yanı sıra, proje kapsamında

baklagil ve buğdaygil yem bitkileri üretimi ile hayvancılığın temel girdisi olan yem

konusunda miktar ve kalite açısından dar boğaz yaĢanmayacağı düĢünülmektedir.

12

5. YER SEÇĠMĠ VE ÇEVRESEL ETKĠLERĠ

Proje Ardahan ilinde uygulanacaktır. Ġldeki ilçelerin sulanabilir arazi varlıkları,

ulaĢım durumları, iklim ve topoğrafik Ģartları, hayvancılık ile uğraĢan

yetiĢtiricilerimizin bilgi düzeyleri, hali hazır durumdaki hayvancılık iĢletmelerinin

yapıları ve ilçelerde yapılmakta olan hayvancılık tür ve sayıları dikkate alındığında,

ileride belirtilen ilçelerde, hazırlamıĢ olduğumuz tip projenin uygulanabileceği

düĢünülmüĢtür.

Tesis, özellikle yerleĢim birimlerinin dıĢında inĢa edilecek ve tesiste gübrenin

toplandığı gübre çukuru da yapılacaktır. Toplanan gübrelerin bir kısmı tarımsal

üretimde özellikle yem bitkileri üretiminde kullanılacak ve artan kısmı da çevre

iĢletmelere satılacaktır. Bu yüzden çevreye olumsuz bir etkisi olması mümkün değildir.

Bu bağlamda ÇED raporu gerekmemektedir.

13

6. TEKNĠK ETÜDLER VE MÜHENDĠSLĠK

6.1. Proje Kapasitesinin Belirlenmesi

Proje kapasitesinin belirlenmesinde dikkate alınan hususlar;

1. Talep taraflı sınırlamalar: Bu projede yukarıda da açıklandığı gibi bölgede

bulunan et tesisleri ve diğer kullanımlar, ağırlıklı olarak besi sığırcılığı

tesisinin sayısını belirlemektedir.

2. Teknik sınırlamalar: Her bir iĢletme 50 baĢ besi sığırından oluĢtuğu için kaç

adet iĢletme kurulması konusunda herhangi bir sınırlama yoktur. Ġstendiği

kadar benzer tesis tekrarlanabilir.

3. Hammadde kaynaklı sınırlamalar: Tesis kurulacak uygun yer bakımından ve

hayvanları beslemek için kullanılacak yemlerin yeterliliği bakımından konu

incelendiğinde, bir sınırlamadan söz etmek mümkündür. Bu amaçla yapılan

çalıĢmada aĢağıda isimleri verilen yerlerde tesis kurulmasının uygun olduğu

ortaya çıkmıĢtır. 50 sayısının daha fazla artırılmasını sınırlayan bir neden de

talebin yanında tesisi kurulacak yerlerin durumudur.

4. Finansman taraflı sınırlamalar: ĠĢletme büyüklüğünün seçimi konusuna

finansman açısından bakıldığında ise, finansmanın ciddi bir sınırlama

getirmediği görülmektedir. Tesisler ayrı ayrı kurulacağı için değiĢik Ģirketler

veya çiftçiler bu iĢe giriĢebilecektir.

Sonuç olarak, projenin kapasitesini belirleyen asıl unsurlar; ete olan talep ve

tesis kurulacak uygun yerlerin varlığı ve yem bulunurluğudur. Ġldeki ilçelerin kaba yem

üretimleri, ulaĢım durumları, kültür ırkı ve melezi sığır varlıkları dikkate alındığında

aĢağıdaki iĢletme sayıları dağılımı yapılmıĢtır.

14

ĠĢletme Kurulacak Yerler

Ġlçeler ĠĢletme Sayısı

Merkez 15

Çıldır 10

Damal 5

Göle 5

Hanak 10

Posof 5

Toplam 50

Ardahan ili genelinde yukarıdaki veriler ıĢığında 50 baĢlık, 50 adet besi

sığırcılığı iĢletmesi kurulabilir ve bu durumun devamında il yetiĢtiricileri devletin de

desteği ile Ardahan ili besi sığırı yetiĢtiricileri birliği oluĢturulabilir. Hayvan

yetiĢtiricilerinin örgütlenerek bir araya gelmeleri, güçlenmelerini sağlayacaktır.

Pazarlama baĢta olmak üzere yetiĢtiricilerin tek tek etkin bir Ģekilde yapamayacakları

iĢler, örgütler tarafından kolaylıkla ve daha etkili bir biçimde yerine getirilebilir. Ġlin

yukarıda sözü edilen 3 ilçesinde hali hazır durumda üretilen sığır etine ilave olarak yeni

kurulacak iĢletmelerle birlikte et üretim kapasitesi 1.200 ton/yıl civarında arttırılacaktır.

Bu da özel giriĢimcilerin dikkatlerini bu sektöre çevirmesini sağlayacaktır.

Hayvancılık açısından geliĢmiĢ ülkeler incelendiğinde, et üretim-iĢletme-

pazarlama konuları ya devlet ya da yetiĢtirici birlikleri tarafından kontrol ve düzenleme

altına alınmıĢtır. Sektörün yapısından kaynaklanan bu durum dikkate alındığında,

modern iĢletmecilik ve örgütlenme sonucunda üretici merkezli bir anlayıĢa geçilmesi

mümkün olabilecektir.

6.2. Üretim Tekniğinin Özellikleri ve Üretim Prosesi

Proje uygulama bölgesi olan Ardahan ilinin iklim Ģartlarına en uygun ahır tipi

olduğu düĢünülerek; 50 baĢlık, komple sundurmalı, beton zeminli, soğuk rüzgar tarafı

duvarla kaplı demir konstrüksiyonlu, padoklarla bölmelenmiĢ açık besi üniteleri

yapılacaktır. Duvara karĢı gelen cephe komple yemlik içerecek ve birim hayvan baĢına

15

70 cm. yemlik geniĢliği hesaplanacaktır. Yemliğin hayvana bakan duvarının yüksekliği

padok zemininden 35 cm., yemlik iç tabanı ise aynı zeminden 11 cm. yükseklikte olacak

ve yemlik dıĢ duvarı servis yoluna meyilli olarak bağlanacaktır. Besi ünitesi hayvan

davranıĢlarının gereği ve sevk ve idare kolaylığı için 3 padok bölmesine ayrılacaktır. Üç

bölmeye 2 adet suluk (iki bölme arasına bir ortak suluk ) tesis edilecektir.

Bu projede, özellikle kültür ırkı veya melezi 9-12 aylık erkek danalar

kullanılacaktır. Kültür ırkları süt emme dönemi sonrası yapılan entansif besi

uygulamasında tüm besi boyunca ortalama 1 kg.’ın üzerinde günlük canlı ağırlık artıĢı

sağlarlar. Aynı zamanda bu ırklarda beside yemden yararlanma kabiliyeti değerleri de 6-

10: 1 kg. civarındadır. Melezler de buna yakın performans gösterirler. Oysa yerli

ırklarda aynı besi uygulamasında günlük ortalama ağırlık artıĢı 700 gr., yemden

yararlanma kabiliyeti değeri ise 15-24: 1 kg. civarındadır. . Yani yerli ırklar 1 kg. canlı

ağırlık kazancı için 15-24 kg., oysa kültür ırkları 6-10 kg. yem kuru maddesi tüketirler.

Bu değer de yem maliyetini oldukça düĢürmektedir. Ayrıca, beside özellikle erken

dönemde, besiye baĢlama besi performansının daha yüksek olmasını sağlar.

6.3. Sürü Projeksiyonu

ĠĢletmenin yatırım dönemini müteakiben her iĢletmeye 50 baĢ besi danası

(ortalama 200 kg. canlı ağırlıkta) temin edilecek, yaklaĢık 6 ay sürecek besi uygulaması

sonunda hayvanlar (ortalama 400 kg. canlı ağırlıkta) elden çıkarılacaktır. Bunun

sonunda hemen besiye uygun hayvanların alımı ile yeni besi dönemine geçilecektir.

Dolayısıyla her yıl 2, dönem besi uygulaması gerçekleĢtirilecektir.

Projenin esas sahibi entegre bir firma olacağından ve üreticiler ile sözleĢmeli

olarak üretim gerçekleĢtirileceğinden, üretilen kasaplık hayvan, firma tarafından

karĢılıklı sözleĢmeye bağlı kalmak Ģartıyla toplanacak, iĢlenecek ve pazara arz

edilecektir. Bu bağlamda kasaplık hayvanın karkas ağırlığının kg fiyatının

2.650.000 TL. olacağı düĢünülmüĢtür. Fiyatlar rayiç piyasa fiyatlarına göre

belirlenecektir. SözleĢme gereği ürünlerin sürekli satıĢı yapılabilecektir. 50 baĢlık

iĢletmeler örnek iĢletmeler olarak seçilmiĢtir. Bu diğer üreticilerin de gör-yap modeline

göre bu modele yakınlaĢmasını sağlayacak ve eğer gerekirse modele dahil olmaları

16

sağlanacaktır. Ġlde et ve et ürünlerine ait bir tesisin olmaması böyle bir yatırımı zorunlu

kılmaktadır. Ancak, yatırım gerçekleĢinceye kadar yakın il olan Kars ili bu ihtiyaca

cevap vermek amacıyla kullanılabilecektir.

6.4. Makine ve Donanımın Belirlenmesi

Tesis, yarı açık besi ünitesi, gübre çukuru, kaba yem silosu, karma yem deposu

ve padoklardan oluĢmaktadır. Besihane padoklarla bölünecek, suluklar her iki padoka 1

tane bileĢik kaplar seviyesi prensibine göre çalıĢan yalaklar olarak tesis edilecektir.

Yemlik padokların önünde ve her hayvana 70 cm. geniĢlik hesabı ile yapılacaktır.

Gübreler gübre çukurunda toplanacak, yaklaĢık 6 ayda bir, çukur boĢaltılacaktır.

6.5. ĠnĢaat ĠĢleri

Besi ahırı binası, Bayındırlık Bakanlığı birim fiyatlarına göre 1.sınıf inĢaat

giderleri üzerinden hesaplanmıĢ olup, 263 m2 üzerine kurulacaktır. ĠĢletmenin ihtiyacı

olan karma yemin depolanması için 150 m2’lik bir depo inĢa edilecektir. Bunun yanında

120 m2 gübre ve Ģerbet çukuru 1. sınıf inĢaat giderleri üzerinden hesaplanmıĢtır. Ayrıca,

kaba yemlerin depolanması için 250 m2’lik sundurmalı bir hangar yapılacaktır.

Çevrenin temizliği için gübre ve Ģerbet çukurluğunun üzeri beton kapakla

kapatılıp, çevreye stabilize malzeme serilecektir.

17

7. ORGANĠZASYON VE ĠNSAN KAYNAKLARI

ĠĢletmeler aileler tarafından iĢletilecektir. Bu durumda aile yapısı iĢletmenin

Ģeklini belirleyecektir. DıĢ alım satımlarda ise organizatör firma destek sağlayacaktır.

Bu aĢamada organizatör firmanın ne Ģekilde örgütleneceğinin incelenmesine ihtiyaç

bulunmayıp, satıĢ giderleri organizatör firma tarafından yapılacak masrafları da

karĢılayacak Ģekilde tahmin edilmiĢtir.

18

8. SABĠT YATIRIM TUTARI

8.1. Arazi bedeli

Tesisin kurulacağı arazi bedeli 2.441 $’dır. Arazi seçiminde tarıma uygun

olmayan, ancak ulaĢımı kolay ve alt yapısı uygun olan yerler göz önüne alınmalıdır.

8.2. Sabit Yatırım

8.2.1. ĠnĢaat ĠĢleri

ĠnĢası planlanan 50 baĢlık besi sığır ahırı, yem deposu, kaba yem silosu ve gübre

çukurunun 2000 yılı Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı birim fiyatlarına göre tutarı ek

tablodaki gibidir.

8.2.2. Tesisat ĠĢleri

Elektrik ve sıhhi tesisatla ilgili yatırım tutarları Mali Analiz Tabloları Bölümünde

verilmiĢtir.

8.2.3. Genel Giderler

Yatırım safhasında haberleĢme, kırtasiye, ulaĢım vs. giderler için toplam yatırım

tutarının % 2’si alınmıĢtır.

8.2.4. Beklenmeyen Giderler

Bu bölüme kadar olan hesaplamaların % 5’i alınmıĢtır.

8.3. ĠĢletme Sermayesi

ĠĢletme gideri olarak düĢünülmesi gereken en önemli kalemler; canlı hayvan

alımı, yem alımı ve çalıĢanların maaĢlarıdır. Hayvanların yılın ilk aylarında satın alınıp

son aylarında satılacağı düĢünüldüğünde, iĢletmenin 1 yıl süreyle ihtiyaç duyacağı

finansmanın sürekli elde bulundurulması gerekmektedir. Bu nedenle iĢletme sermayesi

amortismanlar hariç bir yıllık iĢletme giderlerine eĢit alınmıĢtır. Diğer taraftan iĢletme

sermayesine faaliyet yılının ilk bir kaç ay geçtikten sonraki dönemlerinde ihtiyaç

duyulacağı için kredi kullanımı iĢletme döneminde baĢlatılmıĢtır. ĠĢletme sermayesinin

kalan kısmı öz kaynaklardan karĢılanacaktır.

19

9. ĠġLETME GELĠR VE GĠDERLERĠ

9.1. ĠĢletme Giderlerinin Hesaplanması

Projenin iĢletme giderlerini oluĢturan hayvansal üretim giderleri aĢağıdaki gibi

sıralanmıĢtır.

9.1.1. Hayvan Alımları

Canlı hayvan bedeli aĢağıdaki gibi olacaktır.

50 baĢ 9-12 aylık erkek besi danası x 468.75 $ x 2 dönem = 46.875 $

9.1.2. Yem Alımları

Toplam yem ihtiyacı, hayvanların besi döneminde tahmini yemden yararlanma

oranları baz alınarak hesaplanmıĢtır. Karma yem miktarı hayvanların besin madde

ihtiyaçlarını karĢılamaları (NRC Standartları’na göre) üzerinden, kaba yem ise yapısal

madde (ham selüloz) ihtiyaçlarını karĢılamaları üzerinden hesaplanmıĢtır.

Karma yem 0,1875 $ /kg x 56 ton x 2 dönem = 21.000 $

Kaba yem 0,125 $ /kg x 12 ton x 2 dönem = 3.000 $

Toplam yem alım tutarı= 24.000 $

9.1.3. Ġlaç ve Veteriner Giderleri

Koruyucu aĢılamalar, veteriner ve tedavi giderleri için hayvan baĢına dönemlik

ortalama 15.625 $ gider kabul edilmiĢ ve 50 baĢ x 15.625 $ x 2 dönem = 1.562,5 $

hesaplanmıĢtır.

9.1.4. Elektrik, Su ve Akaryakıt Giderleri

Hayvan baĢına ortalama dönemlik 3,125 $ elektrik ve akaryakıt gideri olacağı

kabul edilmiĢ ve 50 baĢ x 3,125 $ x 2 dönem = 312,5 $ hesaplanmıĢtır.

9.1.5. Amortismanlar

Amortismanlara ait hesaplamalar Mali Analiz Tabloları Bölümünde Tablo-9’da

verilmiĢtir.

20

9.1.6. Bakım Onarım Giderleri

Bakım onarım giderleri inĢaat, tesisat ve donanımın % 2’si olarak

hesaplanmıĢtır.

9.1.7. Genel Giderler

Genel giderleri sabit yatırımın % 2’si olarak hesaplanmıĢtır.

9.1.8. ĠĢçilik

ĠĢletmelerde Bölge’nin durumu esas alındığından, her 50 baĢlık besi sığırı

iĢletmesi bir aile tarafından yapılacaktır. 50 baĢlık hayvan için 2 iĢçinin yeterli olduğu

düĢünülmektedir. Her bir iĢçinin brüt maaĢı 234.4 $ alındığında yıllık iĢçilik gideri 5625

$ olacaktır.

9.1.9. Beklenmeyen Giderler

Buraya kadar yapılan harcamaların % 3’ü olarak alınmıĢtır

9.1.10. Pazarlama Giderleri

Buraya kadar yapılan harcamaların % 2’si olarak alınmıĢtır.

9.2. Proje Gelirlerinin Hesaplanması

9.2.1. Hayvan SatıĢları

Besi danaları kesim olgunluğuna (ortalama 400 kg. canlı ağırlık) ulaĢtıklarında

satılacaklardır. Bu ağırlıktaki bir hayvan % 60 randıman ile yaklaĢık 240 kg. karkasa

sahip olur. Bugün için 1 kg karkasın fiyatı 4,2 $’dır. Dolayısıyla 4,2 $ x 240 kg x 50 baĢ

x 2 dönem = 100.313 $ dönem sonu hayvan satıĢı geliri elde edilecektir.

9.2.2. Gübre SatıĢları

Hayvan baĢına dönemlik 2 ton gübre üretileceği tahmin edilmektedir.

2 ton x 50 baĢ x 0,0086 $ x 2 dönem = 1.719 $

21

10. UYGULAMA PROGRAMI

Yatırımın 12 ayda tamamlanacağı öngörülmüĢtür. ĠĢletme binası, mimari

projenin çiziminden sonra mühendislik projesi ve makine teçhizat elektrik montajı

anahtar teslimi olarak yapılacaktır. Tesis, 12. ayda deneme üretimine alınacaktır.

Deneme üretimi 1 ay sürecektir.

Uygulama Termin Planı

Harcamalar/Aylar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Arsa Temini

Etüt Proje ĠĢleri

ĠnĢaat ĠĢleri

Tesisat ĠĢleri

Makine Donanım

ĠĢletmeye AlıĢma

22

11. MALĠ ANALĠZ

11.1. Hesaplamalarda Kullanılan Varsayımlar

1. Tüm hesaplamalar 2000 yılı fiyatları sabit alınarak $ cinsinden yapılmıĢtır.

2. Makine-teçhizat için yapılan hesaplamalarda $ kuru 640.000 TL olarak

alınmıĢtır.

3. Net Bugünkü Değer (NBD) hesaplamalarında indirgeme oranı yüzde 8

olarak alınmıĢtır.

4. Proje girdi ve çıktı fiyatlarının, projenin ekonomik ömrü süresince reel

olarak aynı değerde kalacağı varsayılmıĢtır.

5. Yıllık sermaye hasıla oranı, projenin yıllık katma değer getirisini göstermek

üzere toplam oran 20 yıla bölünerek elde edilmiĢtir.

6. TeĢvik belgesi ve teĢvik unsurları olmayacağı varsayılmıĢtır.

7. Vergi hesaplamaları, halka açık olmayan Ģirket esaslarına göre yapılmıĢtır.

8. Öngörülen krediler iç kaynaklı olup , yatırım kredisi 1/5 yıl vade ve % 8 reel

faiz ile itfa edilecektir.

11.2. Projenin Finansmanı ve Finansal Analiz

Proje için gerekli sabit yatırım ve iĢletme sermayesi tutarları toplamının %

45’inin öz kaynaklardan, % 55’inin de orta vadeli yatırım kredisi olarak sağlanacağı

varsayılmıĢtır. Ticari kredi olarak sağlanacak kredinin faiz oranı reel olarak % 8

varsayılmıĢtır. Faiz oranının düĢük varsayılmasında, hayvancılıkta Ziraat Bankası

kaynaklarının da yoğun olarak kullanılması göz önünde tutulmuĢtur. Kredilere iliĢkin

vade ve diğer bilgiler finansman tablolarında yer almaktadır.

11.3. Nakit Akım Tabloları ve Ticari Karlılık Göstergeleri

Nakit akım tabloları ve ticari karlılık göstergelerinde Dünya Bankası ve

UNIDO’nun kullandığı Ġç Karlılık Oranı (ĠKO) ve Net Bugünkü Değer (NBD)

23

kriterlerinin hesaplanması esas alınmıĢtır. Hesaplanan değerler, et satıĢ fiyatları ve ete

talebi değiĢebileceği dikkate alınarak duyarlılık analizine tabi tutulmuĢtur. Yapılan

analiz kapsamında oluĢturulan tablolar ve yapılan hesaplamalar aĢağıda verilmektedir.

Diğer taraftan bir ek kriter olarak projenin geri ödeme süresi, borç ödeme gücü

ve baĢa baĢ noktası KKO’da hesaplanmıĢtır.

Analizlerde kullanılan ticari karlılık göstergeleri aĢağıda açıklandığı Ģekilde

hesaplanmıĢtır.

Net Bugünkü Değer ( NBD )

Proje analizinde en çok kullanılan yöntemlerden biri olan Net Bugünkü Değer

(NBD) yöntemi, bir projenin ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı net nakit giriĢlerinin

ve yatırım giderlerinin belli bir indirgeme oranı (sermayenin alternatif maliyeti) ile

bugüne indirgenmesi sonucu bulunan değerdir. Bir projenin bu yönteme göre kabul

edilebilmesi için net bugünkü değerin sıfıra eĢit veya büyük olması gerekmektedir.

Bir projeye ait NBD Ģu formülle hesaplanır:

Formülasyonda CFt t dönemindeki nakit akımı değerini, i iskonto oranını, n

projenin ekonomik ömrünü, t ise nakit akımın ait olduğu yılı göstermektedir.

Ġç Karlılık Oranı ( ĠKO )

ĠKO, projenin toplam ekonomik ömrü süresince sağladığı nakit giriĢleri ile

yatırım için yapılan nakit çıkıĢlarını birbirine eĢitleyen iskonto oranıdır. Dolayısıyla

ĠKO, projenin karlılık yüzdesinin ne olduğunu verir. ĠKO’nun bulunması için NBD

sıfıra eĢitlenir ve i değeri hesaplanır. AĢağıdaki formülde m yatırım süresini, n iĢletme

n

t i t

CFtNBD

1 )1(

24

süresini, CFt iĢletme süresince oluĢan net nakit akımını It ise, yıllar itibarıyla yatırım

tutarını göstermektedir. EĢitliği sağlayan r değeri ĠKO’dur.

Geri Ödeme Süresi (ĠndirgenmiĢ nakit Akıma Göre)

Geri ödeme süresi, projenin yatırım tutarlarının ne kadar sürede karĢılanacağının

ölçüsünü vermektedir. AĢağıdaki formül yardımıyla hesaplanmaktadır. EĢitliği sağlayan

p değeri geri ödeme süresidir.

Formüldeki;

CFt = t yılındaki net nakit akım,

It = t yılındaki yatırım tutarı,

m = yatırım dönemi,

p = geri ödeme süresi,

i = indirgeme oranıdır.

Borç Ödeme Gücü

Borç ödeme gücü, proje finansmanında yabancı kaynak kullanılması durumunda

projenin faaliyet döneminde söz konusu yabancı kaynağa ait faiz ve borç ana parasını

geri ödeyebilme gücünü göstermektedir. Hesaplama aĢağıdaki formül yardımıyla

yapılmaktadır. Bulunan değerler her bir yıla ait değer olduğu için, paranın zaman

değerinin hesaplara katılması gerekmemektedir.

m

t

nm

mt r t

It

r t

CFt

01 )1()1(

pm

mt

m

t i t

CFt

i t

It

10 )1()1(

25

BÖG = [Nakit Girişleri-(Nakit Çıkışları – Anapara ve Faiz Ödemeleri)] /

[Anapara ve Faiz Ödemeleri]

BaĢa BaĢ Noktası Hesabı

BaĢa baĢ noktası analizi, iĢletmenin gelirleri ile sabit ve değiĢken maliyetleri

arasındaki iliĢkinin analiz edilmesi iĢlemidir. Bu Ģekilde iĢletmenin kurulması gereken

minimum kapasite belirlenir ve karlılığın sabit ve değiĢken giderlere duyarlılığı

görülebilir.

BaĢa baĢ noktası aĢağıdaki formül yardımıyla hesaplanır.

BBN = [Sabit Maliyetler] / [Birim Ürün Fiyatı – Birim Değişken Maliyet]

Bu formülden bulunan baĢa baĢ noktası üretim miktarıdır. Yüzde değer ise, tam

kapasite üretim miktarına bölünerek bulunur.

Diğer taraftan baĢa baĢ noktası bulunurken, amortisman ve faiz ödemeleri dahil

edilerek veya hariç tutularak hesaplama yapılması mümkündür. Bu çalıĢmada

amortisman dahil edilmiĢ, ancak faiz ödemeleri hariç tutulmuĢtur.

Duyarlılık Analizi

Duyarlılık analizi; birim satıĢ fiyatı, satıĢ tutarı, ana girdi maliyetleri, projenin

termini veya indirgeme oranı gibi bir değiĢkende olabilecek olası değiĢmelerin, diğerleri

sabit kalmak kaydıyla, analize esas alınan ölçüt (net bugünkü değer, iç karlılık oranı,

geri ödeme süresi, katma değer etkisi, kara geçiĢ analizi vb. herhangi bir ölçüt)

üzerindeki etkisini görebilmek için yapılır.

Bu çalıĢmada karlılığı etkileyen en önemli kalemler; ürün satıĢ fiyatları ve

kapasite kullanım oranları, ana karlılık göstergeleri de NBD ve ĠKO olduğu için

bunların değiĢim senaryolarına göre duyarlılık analizi yapılmıĢtır.

26

1. Yatırım Tablosu (Tablo-1)

2. ĠĢletme Giderleri Tablosu (Tablo-2, 3)

3. ĠĢletme Gelirleri Tablosu (Tablo-4)

4. Finansman Tabloları (Tablo-5, 6, 7)

5. Kar-Zarar Tablosu (Tablo-8)

6. Vergi ve Amortisman Tablosu (Tablo-9, 10)

7. Nakit Akım Tablosu (Tablo-11)

8. Duyarlılık Analizi Tablosu (Tablo-12, 13)

27

12. EKONOMĠK ANALĠZ

Projenin ekonomik analizi yapılırken, basitleĢtirilmiĢ Katma Değer Analizi

yöntemi kullanılmıĢtır. Bu analizde proje kalemleri yerli ve yabancı diye ayrılarak

ulusal katma değerler hesaplanmamıĢtır. Bunun nedeni, proje maliyetlerinin yerli

yabancı ayrımındaki güçlüktür. Diğer yandan makine teçhizatın önemli bir kısmının

yerli piyasalardan temin edilebileceği varsayılmıĢtır. Dolayısıyla Net Katma Değer

hesabında net kar, vergiler, faiz giderleri ve iĢçilik giderleri toplanarak firma açısından

toplam katma değer elde edilmiĢtir. Bu değere amortisman eklenerek de brüt katma

değer bulunmuĢtur.

Yukarıdaki yöntemle elde edilen değerler yüzde 8 iskonto oranı ile indirgenerek

net ve brüt indirgenmiĢ katma değerler bulunmuĢtur. Elde edilen bu değerlerin yatırım

tutarına bölünmesiyle ise projenin ekonomik ömrü boyunca sağladığı toplam

“sermaye/hasıla” oranı bulunmuĢtur.

Diğer taraftan bir gösterge olmak üzere projenin istihdam, etkisi de

hesaplanmıĢtır. Bu hesaplamada projede dolaylı olarak yaratılan istihdam hesaplamalara

katılmamıĢtır.

Yapılan hesaplamalarda herhangi bir Ģekilde fiyat düzeltmelerine (gölge fiyatlar)

gidilmeyip piyasa fiyatları kullanılmıĢtır.

Ekonomik analizlerde kullanılan göstergeler aĢağıdaki Ģekilde hesaplanmıĢtır.

Katma Değer Analizi

Bir proje ile yaratılan katma değer, projede kullanılan faktörlerin getirisidir. Bu

değerin hesaplanmasında toplam nakit giriĢlerinden hammadde veya ara madde kaynak

maliyetleri çıkarılarak bulunabilir. Ancak, yaygın hesaplama metodu üretim girdilerinin

aldıkları payların toplanması Ģeklindedir. Dolayısıyla katma değer;

28

Net Katma Değer = Net Kar + Vergiler + Faiz Ödemeleri + İşçilik ücretleri

formülüyle hesaplanmaktadır. Bürüt katma değer hesabında ise yukarıda verilen

formüle amortismanlar dahil edilmektedir.

Projenin yarattığı toplam katma değer hesaplanırken, projenin ekonomik ömrü

süresince yukarıda verilen kalemler yıllar itibarıyla belirlenmekte ve seçilen iskonto

oranıyla indirgenerek bugünkü değeri bulunmaktadır. Bulunan bu değerin indirgenmiĢ

yatırım tutarına bölünmesi ile de birim sermaye baĢına yaratılan katma değer

bulunmaktadır.

Ġstihdam Etkisi

Projenin hayata geçirilmesi ile yaratılan istihdam, özellikle iĢsizliğin yüksek

olduğu bölge ve ülkelerde yatırım kararının alınmasında önemli bir göstergedir. ÇalıĢma

kapsamında bulunan istihdam etkisi göstergesi aĢağıdaki formül yardımıyla

bulunmuĢtur.

İstihdam Etkisi = Toplam Yatırım Tutarı / Toplam İstihdam

Bu formül proje kapsamında bir kiĢinin istihdamı için ne kadar yatırım yapılması

gerektiğini vermektedir. Bulunan değer sektör ve ülke ortalamasıyla karĢılaĢtırıldığında

projenin istihdam etkisi daha net görülebilmektedir.

Katma Değer Analizi Tablosu (Tablo 14)

29

13. SONUÇ VE DEĞERLENDĠRME

DAP Ana Planı’nda da ortaya konulduğu gibi, Doğu Anadolu Bölge’sinin

kalkınması ağırlıklı olarak hayvancılık sektörünün geliĢtirilmesine ve tarımın da bu

sektöre yönelik üretim yapan sektör haline getirilmesine bağlıdır. Bu noktanın

çözümünde en önemli hususlardan biri de hayvan yemi ve özellikle kaliteli kaba yem

üretimidir. Bu açıdan Bölge’de kaba yem üretiminin yetersiz olduğu göze çarpmaktadır.

Bu üretimin artırılmasının sonunda hem hayvansal üretim maliyetleri düĢecek, hem de

hayvanlar genotipik potansiyelini ortaya koyabilecekleri için birim hayvan baĢına

üretim artacaktır. Bölge’de hayvancılığın geliĢmesinde ise, bugüne kadar yapılan

geleneksel aile tipi iĢletmecilik yerine, optimum iĢletme büyüklüklerine sahip, üretim

maliyetleri minimum ve pazarlama gücü yüksek olan entegre üretim modellerinin

kullanılması gerekmektedir. Bu bağlamda 50 baĢlık en az 50 besi sığırı ahırı olan bir

entegrasyon bu projede öngörülmüĢtür.

Bu faaliyetin yapılabilmesi yoğun sermaye gerektirmez. Bir organize edici firma

(entegre Ģirket) tarafından barınakların kurulması, donanması ve üretimde de çiftçilerin

organize olması ile karlı bir yatırım gerçekleĢtirilmesi mümkündür. Faaliyetlerde

çiftçiler kendi iĢlerinin de sahibi olacaklarından, bu iĢe yatkın çiftçi bulmak güç

değildir.

Yukarıda yapılan incelemeler ve yapılan hesaplamalar sonucunda, proje gerek

ekonomik, gerekse ticari açıdan oldukça karlı çıkmaktadır.

Ticari göstergelerden Net Bugünkü Değer (NBD) % 8 iskonto oranından

21.630 $, Ġç Karlılık Oranı (ĠKO) % 11 ve geri ödeme süresi ise 15,11 olarak

çıkmaktadır. Görüldüğü gibi Projenin NBD’ i ve ĠKO’su sınırda karlı çıkmaktadır. Geri

ödeme süresinin yüksek çıkmasının nedeni ise, ilk yıllarda kullandığı kredinin faiz ve

anaparasını ödemesinden kaynaklanmaktadır.

Projenin ekonomik karlılığı incelendiğinde ise aynı iskonto oranı ile indirgenmiĢ

Net Katma Değer 207.563 $ çıkmakta, yatırılan her birim sermayenin, projenin

ekonomik ömrü süresince yarattığı katma değer 6,7 birimdir. Projenin ticari karlılık

30

değerleri düĢük çıkarken, ekonomik karlılık göstergelerinin yüksek çıkmasının nedeni,

projede yabancı girdi kullanılmamasından ve faaliyetin emek yoğun oluĢundandır.

Proje, teknik, ticari ve ekonomik açıdan yapılabilir çıkmaktadır. Ancak iĢçilik

giderleri olabildiğince düĢük tutulmasına rağmen, ticari karlılık alt sınır değerlere yakın

çıkmaktadır. ĠĢçilik ücretlerinin veya iĢçi sayısının artırılması durumunda proje ticari

karlılığını yitirmektedir. Diğer taraftan projenin ihtiyaç duyduğu kredinin ağırlıklı

olarak Ziraat Bankası kredisi olması durumunda reel faiz oranı % 8’in altına ineceği için

projenin karlılığı artacaktır.

31

MALĠ ANALĠZ TABLOLARI

Tablo-1: Yatırım Tablosu

Tablo-2: Faaliyet Giderleri Tablosu

Tablo-3: ĠĢletme Giderleri Tablosu

Tablo-4: ĠĢletme Gelirleri Tablosu

Tablo-5: Finansman Kaynakları Tablosu

Tablo-6: Finansman Tablosu

Tablo-7: Yatırım Kredi Ġtfa Tablosu

Tablo-8: Kar-Zarar Tablosu

Tablo-9: Amortisman Hesabı Tablosu

Tablo-10: Vergi Hesabı Tablosu

Tablo-11: Nakit Akım Tablosu

Tablo-12: ĠKO Duyarlılık Analizi Tablosu

Tablo-13: NBD Duyarlılık Analizi Tablosu

Tablo-14: Katma Değer Analizi Tablosu