dac san vtt 2001 - Vo Truong Toan · 2014. 8. 17. · HY VšNG Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän Ð£c San Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän 2001

HY VšNG Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän Ð£c San Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän 2001

Main Office: 23 Cantera St, Santa Ana, CA 92703 714-530-4411 714-590-9043 Fax http://www.votruongtoan.com Board of Directors: Chairman & Executive Officer: VTT Tran-Kim-Chanh, Class 56-63 [email protected] Vice Chairman: VTT Nguyen Tan Dat, Class 60-67 Vice Chairman: VTT Ha Chi Dzung, Class 68-75 [email protected] Public Relations: VTT Tran Van Huu, Class 60-67 Planning & Programs: VTT Tran Trieu Cung, Class 60-67 [email protected] Treasurer: VTT Nguyen Van Tinh, Class 56-60 Press & Publicat ion: Hy Vong Magazine Editor-in-Chief VTT Ha Manh Chi, Ph.D, Class 67-74 [email protected] Webmaster: VTT Le Anh Tuan, Class 68-75 [email protected] Press Liaison Officer: VTT Tran Van Xuan, Class 58-63

Main Office: 23 Cantera St, Santa Ana, CA 92703 714-530-4411 714-590-9043 Fax http://www.votruongtoan.com Board of Directors: Chairman & Executive Officer: VTT Tran-Kim-Chanh, Class 56-63 [email protected] Vice Chairman: VTT Nguyen Tan Dat, Class 60-67 Vice Chairman: VTT Ha Chi Dzung, Class 68-75 [email protected] Public Relations: VTT Tran Van Huu, Class 60-67 Planning & Programs: VTT Tran Trieu Cung, Class 60-67 [email protected] Treasurer: VTT Nguy en Van Tinh, Class 56-60 Press & Publication: Hy Vong Magazine Editor-in-Chief VTT Ha Manh Chi, Ph.D, Class 67-74 [email protected] Webmaster: VTT Le Anh Tuan, Class 68-75 [email protected] Press Liaison Officer: VTT Tran Van Xuan, Class 58-63

Main Office: 23 Cantera St, Santa Ana, CA 92703 714-530-4411 714-590-9043 Fax http://www.votruongtoan.com Board of Directors: Chairman & Executive Officer: VTT Tran-Kim-Chanh, Class 56-63 [email protected] Vice Chairman: VTT Nguyen Tan Dat, Class 60-67 Vice Chairman: VTT Ha Chi Dzung, Class 68-75 [email protected] Public Relations: VTT Tran Van Huu, Class 60-67 Planning & Programs: VTT Tran Trieu Cung, Class 60-67 [email protected] Treasurer: VTT Nguyen Van Tinh, Class 56-60 Press & Publication: Hy Vong Magazine Editor-in-Chief VTT Ha Manh Chi, Ph.D, Class 67-74 [email protected] Webmaster: VTT Le Anh Tuan, Class 68-75 [email protected] Press Liaison Officer: VTT Tran Van Xuan, Class 58-63

Main Office: 23 Cantera St, Santa Ana, CA 92703 714-530-4411 714-590-9043 Fax http://www.votruongtoan.com Board of Directors: Chairman & Executive Officer: VTT Tran-Kim-Chanh, Class 56-63 [email protected] Vice Chairman: VTT Nguyen Tan Dat, Class 60-67 Vice Chairman: VTT Ha Chi Dzung, Class 68-75 [email protected] Public Relations: VTT Tran Van Huu, Class 60-67 Planning & Programs: VTT Tran Trieu Cung, Class 60-67 [email protected] Treasurer: VTT Nguyen Van Tinh, Class 56-60 Press & Publication: Hy Vong Magazine Editor-in-Chief VTT Ha Manh Chi, Ph.D, Class 67-74 [email protected] Webmaster: VTT Le Anh Tuan, Class 68-75 [email protected] Press Liaison Officer: VTT Tran Van Xuan, Class 58-63

Ð£c San Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän 2001 Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän

HY VšNG 1/96

Ð£c San Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän 2001

do

Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän

thñc hi®n Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng

Toän tÕi Hoa KÏ c/o VTT Tr¥n Kim Chánh

23 Cantera Street Santa Ana, California 92703

U.S.A. (714) 530-4411

(714) 590-9043 (FAX) Chairman & Executive Officer: VTT Tr¥n Kim Chánh (1956-1963) [email protected] Vice Chairman: VTT Nguyn T¤n ÐÕt (1960-1967) Vice Chairman: VTT Hà Chí Dûng (1971-1975) [email protected] Public Relations: VTT Tr¥n Vån Hæu (1960-1967) Planning & Programs: VTT Tr¥n Tri®u Cung (1960-1967) [email protected] Treasurer: VTT Nguyn Vån Tình (1956-1960) Press & Publication: Hy V÷ng Magazine Editor-In-Chief VTT Hà MÕnh Chí (1967-1974) [email protected]

Webmaster: VTT Lê Anh Tu¤n (1971-1975) [email protected] Press Liaison Officer: VTT Tr¥n Vån Xuân (1958-1963) Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng

Toän tÕi Vi®t Nam VTT Nguyn Ðông ThÑc

161 Lý Chính Th¡ng Qu§n 3

Thành Ph¯ HCM VIETNAM

(848) 844-5107 (nhà) (848) 844-5986 (s·)

[email protected] Hình bìa trß¾c:

• Vé ÐÕi-Hµi Trùng-Phùng Thª-Gi¾i và Gi² T± Võ Trß¶ng Toän 2001, ngày 1-8 tháng 7 nåm 2001, tÕi thành ph¯ Little Saigon, ti¬u bang California, U.S.A. - Hình chøp cüa VTT Hà Chí Dûng (1971-1975)

• BÑc Tranh Cao Sî Võ Trß¶ng Toän do G.S. Nguyn Thanh Thu thñc hi®n - Hình chøp tháng 6, 2001 cüa VTT Hà Chí Dûng (1971-1975)

Hình bìa sau: • Võ Trß¶ng Toän Hành Khúc - NhÕc và L¶i

VTT Tr¥n Lãng Minh (1969 -1972)

Bu±i L Phát Thß·ng Cu¯i Nåm 1973 (t× trái qua phäi): Nguyn Ðông, Hoàng Bá Liêu, Phùng Thu Trang, Ð² Hoàng Ni®m, và Lê Anh {Hình chøp cüa VTT Phùng Thu Trang (1967-1974)}

Møc Løc


HY VšNG 2/96

1. Cäm TÕ (Ban Ch¤p Hành Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän tÕi Hoa KÏ và tÕi Vi®t Nam)

2. L¶i M· Ð¥u (VTT Tr¥n Kim Chánh)

3. Ngôi Trß¶ng Cû (G.S. Ð² Hæu Nghîa)

4. Khúc Hoan Ca Ngày ÐÕi Hµi (G.S. Thái Vån Khôi & VTT H° Vån HÕp)

5. Hai Ni«m Hy V÷ng (G.S. HuÏnh H°ng C¦m)

6. Thª À ? (G.S. HuÏnh H°ng C¦m) 7. Tình Yêu (G.S. HuÏnh H°ng C¦m) 8. Vùng Tr¶i KÖ Ni®m (VTT Ðoàn

Kiªn Nam) 9. Võ-Trß¶ng-Toän, Mµt B§c Th¥y ·

Thª KÖ 18 (VTT H° Vån HÕp) 10. Báo Cáo Kªt Quä Ngày H÷p M£t

Tân Niên Truy«n Th¯ng VTT 2001 (VTT Tr¥n Kim Chánh)

11. Ðã Làm Cái Gì Trong Nåm 2000 ? (VTT Tr¥n Kim Chánh)

12. Trß¶ng Võ Trß¶ng Toän: N½i Công Tác ThÑ Ba Cüa Tôi (G.S. Lê Kh¡c Ng÷c C¥u)

13. Truy«n Thuyªt R°ng Tiên (G.S. Tr¥n Th¸ Thanh Tâm)

14. Bàn V« "Tr¸ Qu¯c, Bình Thiên HÕ" Trong Kh±ng Giáo (VTT H° Vån HÕp)

15. M¯i Tình V÷ng Cung (VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng)

16. Th¥y và BÕn (VTT Võ T. Toàn, VTT H° Vån HÕp, VTT Tr¥n MÕnh Khôi, VTT Tr¥n Kim Chánh, VTT Nguyn Duy Tß·ng, và VTT Nguyn Hæu Th¯ng)

17. Thu V« Hôm Nao (VTT PhÕm Anh Dûng)

18. Ngß¶i Yêu Cüa Tôi (VTT Nghiêm Phú Nhu§n)

19. V« LÕi Ch¯n Xßa (ngandemgoplua) 20. Áo Tr¡ng Ðµ Nào (Nguyn Sî Miên)

3 4 6 7 8 8 10 11 12 15 19 20 23 27 29 30 31 31 32 32

21. N¡ng Ð©p (VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng)

22. D¤u Xßa 1 (VTT H° Vån HÕp) 23. Huª 98 (VTT PhÕm Vån Nam) 24. Ðß¶ng Thi Xß¾ng H÷a (G.S. Ð²

Hæu Nghîa) 25. Trë Mãi Không Già (VTT H° Vån

HÕp) 26. Mµt Chút Bu°n Xßa

(ngandemgoplua) 27. Nhæng Ngày Tháng Không Quên

(VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng) 28. Vài Cäm Nghî Chuy®n Ngày Xßa

(VTT Nguyn Xuân Th§n) 29. Vài Bài Th½ T¾ Làm (VTT Tr¥n

Anh Tu¤n) 30. Ngày H÷p BÕn (VTT Ðoàn Kiªn

Nam) 31. Cho Tôi (VTT Nghiêm Xuân

Cß¶ng) 32. Tóc R¯i (Nh¤t Tu¤n) 33. Khung Tr¶i Phßþng Vî (VTT

Nguyn Vy-Khanh) 34. Y H÷c và Vån Ngh® 79 (VTT PhÕm

Anh Dûng) 35. Vçn Bu°n Nhß Thª (mkkg) 36. L¶i Thß½ng Yêu (VTT Nghiêm

Xuân Cß¶ng) 37. Thß GØi Cho VTT Nguyn Xuân

Døc (1960-1967) (VTT Læ Anh Tu¤n)

38. Anh Tôi và Tu±i Th½ (Nông-Bích-Ð¸nh)

39. T§p Nói (VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng)

40. Em Là Cô Gái Trßng Vß½ng (VTT Ðoàn Kiªn Nam)

41. Mµt L¥n Qua Ph¯ LÕ (VTT Nghiêm Phú Nhu§n)

42. Cho Dçu (VTT PhÕm Vån Nam) 43. Góp N¡ng (VTT Nghiêm Xuân

Cß¶ng) 44. Tß·ng Nh¾ Nhæng B§c Th¥y (G.S.

Ð² Hæu Nghîa) 45. Hoàng Tr÷ng (VTT PhÕm Anh

Dûng)

33 34 34 35 36 36 36 39 40 43 44 44 45 49 52 53 53 55 60 60 60 61 62 62 63


HY VšNG 3/96

Dûng) 46. Phß½ng Pháp H÷c NhÕc Mau Chóng

Nh¤t (VTT Tr¥n Lãng Minh) 47. Bâng Khuâng (VTT Nghiêm Xuân

Cß¶ng) 48. Tình Yêu Sáng Lòng (VTT Tr¥n

Kim Chánh) 49. Tình Yêu Tan VÞ (VTT H° Vån

HÕp) 50. TÕi Sao ? (VTT PhÕm Vån Nam) 51. L¯i Xßa (VTT Nghiêm Xuân

Cß¶ng) 52. Tóc Hong Nghìn Sþi R¯i/Thu¯c

Chæa Ð¥u Hói (VTT PhÕm Anh Dûng)

53. Hawaii (G.S. Ð² Hæu Nghîa & VTT H° Vån HÕp)

54. Chi«u LÕc Bên R×ng (VTT Nghiêm Phú Nhu§n)

55. Tình Toán H÷c (VTT Nguyn Minh) 56. Thß½ng Tiªc VTT H° Vån Chß½ng

(1956-1963) (VTT Võ T. Toàn & VTT H° Vån HÕp)

57. Lá Thß G·i VTT Tr¥n Kim Chánh (1956-1963) (VTT Tr¥n Qu¯c Khánh)

58. D¤u Xßa 2 (VTT H° Vån HÕp) 59. Báo Ngß¶i Vi®t (NV) phöng v¤n

VTT Tr¥n Kim Chánh (TKC) v« ÐÕi-Hµi Trùng-Phùng Thª Gi¾i và Gi² T± Võ-Trß¶ng-Toän 2001 tÕi California

60. E-Card (G.S. Ð² Hæu Nghîa, VTT H° Vån HÕp, VTT Ðoàn Kiªn Nam)

61. About Võ Trß¶ng Toän High School (VTT Hà MÕnh Chí)

62. Ðôi B¶ Thß½ng Nh¾ (Nguyn Gia Bäo)

63. Vài Nh§n Xét V« TÑ ÐÑc (Nguyn Th¸ Châu Thß¶ng) - A Few Comments on The Four Principles of Ethics (English translation by VTT Hà MÕnh Chí)

64. L¯i Xßa (NhÕc và L¶i cüa VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng)

65 67 67 68 68 69 70 72 73 74 74 75 76 77 80 80 82 84 90

Nghiêm Xuân Cß¶ng) 65. Cánh Hoa H°ng Ti«n Kiªp (NhÕc và

L¶i cüa VTT PhÕm Anh Dûng) 66. Khách Tha Hß½ng (NhÕc và L¶i cüa

VTT Tr¥n Lãng Minh) 67. Chia NØa V¥ng Trång (NhÕc và L¶i

cüa VTT PhÕm Anh Dûng) 68. Tr¦y Nhánh Sß½ng Mù (L¶i cüa

PhÕm Ng÷c, NhÕc cüa VTT PhÕm Anh Dûng)

69. HÕnh Phúc - NhÕc và L¶i cüa VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng

91 92 94 95 96

Cäm TÕ

L¾p 12B2 ngày cu¯i cüa niên h÷c 1973-1974 {Hình chøp cüa VTT Phan Kim Thành (1967-1974)} Ban Ch¤p Hành Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän tÕi Hoa KÏ và tÕi Vi®t Nam xin chân thành cäm tÕ: • Quý v¸ giáo sß, cñu giáo sß, nhân viên, và cñu

nhân viên trß¶ng Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän • Quý v¸ thân hæu, h÷c sinh, và cñu h÷c sinh

trß¶ng Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän • Quý v¸ trong Ban Biên T§p Ð£c San Trung

H÷c Võ Trß¶ng Toän 2001 ðã ðóng góp bài v· âm nhÕc, vån th½, tìm hi¬u, sßu khäo, cùng hình änh, và nhi«u th¶i gi¶ quý báu cûng nhß công sÑc ð¬ hoàn thành Ð£c San Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän 2001.


HY VšNG 4/96

Ð£c San Hy V÷ng 2001 - ðßþc xu¤t bän nhân d¸p ÐÕi Hµi Trùng Phùng Thª Gi¾i và Gi² T± Võ Trß¶ng Toän t± chÑc tÕi thành ph¯ Little Saigon, ti¬u bang California, Hoa KÏ, vào ngày 3 tháng 7 nåm 2001 - là mµt din ðàn ð¬ quý th¥y cô và các cñu h÷c sinh gØi g¤m nhæng tâm tình, hoài bão, ho£c ôn lÕi các kÖ ni®m cû v« mái trß¶ng thân yêu nåm xßa. Ban Ch¤p Hành ß¾c mong cu¯n Ð£c San này

• s¨ th¡t ch£t vòng tay thân ái giæa các cñu h÷c sinh ð°ng môn nåm xßa, và

• s¨ ðßþc ðón nh§n trong tình cäm thông cüa quý th¥y cô và các thª h® cñu h÷c sinh t× kh¡p n½i trên thª gi¾i.

Ban Ch¤p Hành xin gØi nhæng l¶i c¥u chúc t¯t ð©p nh¤t cho ngày ÐÕi Hµi 2001 cüa ðÕi gia ðình Võ Trß¶ng Toän. Ban Ch¤p Hành Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän tÕi Hoa KÏ và tÕi Vi®t Nam

L¶i M· Ð¥u

H÷p m£t ngày 11 tháng 2 nåm 2001 tÕi thành ph¯ Little Saigon, ti¬u bang California, U.S.A. {Hình chøp cüa VTT Hà Chí Dûng (1971-1975)} N¡ng Cali d¸u nh© mà sao ð¥u óc nóng b×ng cång-thÆng? Chï còn vài hôm næa là ÐÕi -Hµi Trùng-Phùng Thª-Gi¾i và Gi²-T± Võ-Trß¶ng-Toän 2001

b¡t ð¥u. Ngoài vi®c chào ðón Th¥y Ð²-Hæu-Nghîa và Th¥y Vß½ng-Quang-Trí t× Vi®t Nam sang, ÐÕi-Hµi s¨ ðßþc tßng-b×ng khai-mÕc ð¬ chào ðón các Th¥y Cô và VTT khác t× kh¡p n½i trên thª-gi¾i qui-tø v« ð¬ hàn-huyên, tâm-sñ sau g¥n 40 nåm tr¶i cách bi®t. Còn quá nhi«u vi®c chßa làm, vui m×ng và lo-âu lçn-lµn. G¥n 11 gi¶ ðêm r°i VTT Hà-MÕnh-Chí t× Dallas g÷i lên báo cho biªt là Hy-V÷ng 2001 ðã sÇn-sàng lên khuôn và nhß v§y trong l¸ch-trình dài th§m-thßþt cüa ÐÕi-Hµi lÕi có thêm v¤n-ð« in ¤n, chi-phí, quäng-cáo, phân-ph¯i, v.v.. Phäi làm mµt l¥n này ð¬ ð¶i ... T¤t cä trong Ban T±-ChÑc, t× Th¥y Nguyn-Thanh-Thu, VTT Hà-MÕnh-Chí, VTT Lê-Anh-Tu¤n, VTT Hà-Chí-Dûng, VTT Nguyn-T¤n-ÐÕt, VTT Tr¥n-Vån-Hæu, VTT Tr¥n-Tri®u-Cung, VTT Vß½ng-Quang-Dûng, cho ðªn mµt VTT m¾i sang MÛ chßa ðßþc 3 tháng là VTT Tr¥n-Minh-Trí, ai cûng nói nhß v§y, và r°i ð«u cùng mµt quyªt tâm làm vi®c c§t-lñc ð¬ cho ÐÕi-Hµi kÏ này phäi ð¬ ð¶i, phäi thành công, phäi là cái m¯c cho l¸ch sØ VTT häi ngoÕi. Nhân danh t§p-th¬ Võ-Trß¶ng-Toän, tôi xin nghiêng mình cäm-tÕ các bÕn ðó, ðã vì Th¥y Cô, vì BÕn, vì mái trß¶ng VTT thân yêu mà bö hªt thì-gi¶ và công sÑc cho ÐÕi-Hµi. Có nhæng VTT tuy · xa nhßng vçn âm-th¥m tiªp tay làm ngày ÐÕi-Hµi có thêm nhi«u ý-nghîa nhß VTT Tr¥n-Qu¯c-Khánh ðã mÕnh-dÕn bäo-trþ m÷i chi -phí cho Th¥y HuÏnh-H°ng-C¦m ðßþc sang MÛ tham-dñ ÐÕi-Hµi, nhß nhóm VTT Bäng Vàng và Bäng Ðö ðã hång -hái ðóng góp tÕo ngân-quÛ ð¬ y¬m-trþ cho Th¥y Ðào-Huy-Bính t× Houston sang, hay cho VTT Lê-Vån-Hiªu m¾i t× VN sang ð¸nh-cß tÕi Canada có ðü phß½ng -ti®n v« Cali phó hµi. Còn nhi«u næa nhæng anh em VTT t× kh¡p n½i, h°-hÞi g÷i v« hoan-nghênh c±-võ ðóng góp rµng-rãi, và üng-hµ nhi®t-tình các n²-lñc cüa Ban T±-ChÑc, nhß VTT Tr¥n-MÕnh-Khôi, VTT H°-Vån-HÕp, VTT Nguyn-Vån-Th¯ng, VTT Nguyn-Duy-Tß·ng, v.v.. Tôi cûng không th¬ nào quên ðßþc nhæng l¶i khuyªn-khích chân-thành và sñ ðóng góp tích-cñc cüa Th¥y Nguyn-Trí-Thành cho ÐÕi-Hµi 2001, ngß¶i mà 16 nåm trß¾c ðó là giáo-sß duy-nh¤t hi®n-di®n trong bu±i h÷p-m£t ð¥u-tiên cüa Hµi Ái-Hæu Võ-Trß¶ng-Toän tÕi quán Con


HY VšNG 5/96

Cò G² · thành-ph¯ Santa Ana, California, tháng 7, 1984. Sñ ßu-ái ðùm b÷c hiªm hoi ðó là mµt trong nhæng ðµng-c½ mÕnh-m¨ thúc-ð¦y và gìn-giæ Hµi Ái-Hæu Võ-Trß¶ng-Toän s¯ng còn ðªn ngày hôm nay. Ngày cß¾i cüa hai con tim thß½ng yêu nhau ðã là tßng-b×ng nhµn-nh¸p. Ngày vui h÷p m£t cüa hàng tråm t¤m lòng kh¡c-khoäi nh¾-nhung mong tìm v« bên nhau ð¬ ôn lÕi nhæng kÖ-ni®m êm-ð«m cüa tu±i th½ ¡t là phäi sôi-n±i, °n ào h½n nhi«u. Tôi mß¶ng-tßþng ra nhæng ni«m vui trùng -phùng n°ng-nàn cüa bÕn-bè và Th¥y Cô sau g¥n 40 nåm xa cách lßu-lÕc xÑ ngß¶i. L¤y cái gì ð¬ ðo ðßþc vô-s¯ nhæng ân-tình và hàng vÕn n²i vui m×ng sum h÷p ðó? Không cái gì có th¬ ðo ðßþc, chÑa ðßþc, hay din-tä ðßþc tr÷n v©n cái mênh-mông rµng l¾n cüa muôn vÕn tình cäm và hàng ð¯ng kÖ-ni®m ðã ch¤t chÑa sâu-thÆm trong m²i con tim VTT sau 7 nåm tr¶i cùng nhau ån h÷c, lån-lóc, vui bu°n · mµt n½i ch¯n dçy ð¥y liêu-trai và huy«n-thoÕi cüa tu±i th½. Mµt h÷p m£t ðôi ngày quá ng¡n ngüi có th¬ không có c½-hµi cho b¤t cÑ ai mu¯n nhen nhúm tìm lÕi mµt vài hình änh thân-thß½ng ngày cû. ÐÕi-Hµi Trùng-Phùng Thª-Gi¾i và Gi²-T± Võ-Trß¶ng-Toän tÕi California tháng 7, 2001 do ðó có th¬ không chu-ðáo nhß dñ-ð¸nh, ÐÕi-Hµi có th¬ còn nhi«u thiªu xót c¥n phäi b±-sung, ÐÕi-Hµi có th¬ còn thiªu v¡ng nhi«u Th¥y Cô hay VTT ðáng l¨ phäi nên có m£t, nhßng trong tâm-tß·ng cüa m÷i ngß¶i chúng ta, bên này hay bên kia ðÕi-dß½ng, ai cûng phäi nghî r¢ng ðây là mµt ngày vui hiªm có cüa mµt ð¶i ngß¶i ð¬ s¯ng lÕi nhæng gì ðã qua và g£p lÕi nhæng ngß¶i ðã mªn. Trong n²i m×ng vui xum-h÷p n½i ðây chúng ta cûng không quên nghî t¾i nhæng Th¥y Cô, bÕn-bè, thân-yêu cüa chúng ta ðã n¢m xu¯ng hay ðang v¤t-vßÞng mµt cuµc s¯ng không may m¡n nhß chúng ta. Trong bàn tay n¡m ch£t hôm nay cüa các bÕn tôi tin ch¡c s¨ có vß½ng-v¤n mµt chút hình bóng nào ðó cüa mµt v¸ Th¥y hay mµt Cô mµt th¶i bÕn yêu kính, hay cüa mµt ngß¶i bÕn xßa mà mµt th¶i ðã là mµt ph¥n ð¶i th½-ngây cüa bÕn.

ÐÕi-Hµi Trùng-Phùng Thª-Gi¾i và Gi²-T± Võ-Trß¶ng-Toän 2001 ðã là mµt thành công trß¾c gi¶ khai-mÕc. Nhæng gì còn lÕi sau ÐÕi-Hµi chï là v¸-ng÷t luyªn-lßu cüa mµt cuµc hµi-ngµ ðµc-ðáo và kÏ-thú. Không ai s¨ nh¾ mình ðªn v¾i nhau t× bao gi¶ và không ai s¨ quên ngày nào mình chia tay. T¤t cä r°i cûng s¨ là nhæng kÖ-ni®m riêng tß cüa mµt ð¶i ngß¶i, cüa mµt mái trß¶ng mãi mãi tr¥m-ngâm dß¾i hàng me ng§p lá. Mµt l¶i nh¡n sau cùng cho các bÕn trong ngày vui tr÷ng-ðÕi này là hãy mang theo nhæng máy hình t¯t nh¤t cüa các bÕn ð¬ có th¬ b¡t giæ nhæng hình änh thân-thß½ng và th¡m thiªt nh¤t mà bÕn s¨ không bao gi¶ có th¬ ghi nh§n ðßþc mµt l¥n nào khác næa trong cuµc ð¶i cüa bÕn.

VTT Tr¥n Kim Chánh (1956-1963) Hµi-Trß·ng, Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän tÕi Hoa KÏ Santa Ana, California, U.S.A. [email protected]

Ngôi Trß¶ng Cû


HY VšNG 6/96

"Mai sau dù có bao gi¶ ..." Nguyn Du Mµt ngôi trß¶ng yêu d¤u, CÕnh S· Thú nép mình, S¾m chi«u nghe vßþn hú, Bên bÕn láng gi«ng xinh. Trong khí thª hång say, Th¥y trò tay n¡m tay. Ði¬m tô trß¶ng rÕng rÞ, Chung hß·ng tiªng th½m lây. H÷c hành nÑc tiªng tåm: Ð² ðÕt tråm ph¥n tråm. Hân hoan bao sî tØ, M© cha cûng m×ng th¥m. Anh ngæ: thi hùng bi®n, Hµi Vi®t MÛ loan ra. B¯n vùng ð«u hi®n di®n, Ba l¥n ðoÕt cä ba. Vån hay, võ cûng hay, Ðua tài kh¡p ðó ðây: Khi Hµi trß¶ng Quân Cø, Khi sang t§n Mã Lai. Tranh vô ð¸ch bóng tròn Mi®t Gia Ð¸nh - Sàigòn, Cùng anh tài góp m£t: Nåm nåm li«n ðoÕt luôn. R°i vån ngh® truy«n hình, R°i báo chí, phát thanh; Ðôi Mß½i": Xuân Giai ph¦m, Nguy®t San l×ng vang danh. * * * Qua r°i ngày xßa ðó, Nhß huy«n thoÕi mµng m½, Còn chång là kÖ ni®m, Há d ðâu phai m¶!

Khách nay qua trß¶ng cû: Ðß¶ng vçn lá me bay, Cø Võ ng°i tß lñ Nhìn thª sñ ð±i thay! Nhß ðàn chim vÞ t±, Ng½ ngác biªt v« ðâu? R°i qua c½n bão t¯, LÕi quây qu¥n bên nhau. M²i nåm mùa mai n· Là thêm mµt l¥n vui.(*) Còn chút gì ð¬ nh¾, Ð¬ bâng khuâng ng§m ngùi. __________________ (*) Vui liên hoan h÷p m£t T¤t Niên

G.S. Ð² Hæu Nghîa Nguyên Hi®u Trß·ng Trß¶ng Trung h÷c Võ Trß¶ng Toän, Sàigòn, Vi®t Nam [email protected]

Khúc Hoan Ca Ngày ÐÕi Hµi


HY VšNG 7/96

(viªt theo l¯i d÷c, t× m£t qua trái) Phiên-âm ra tiªng Vi®t t× chæ Hán: Hoan-Ca ÐÕi-Hµi Khúc Cu°ng phong, bÕo vû dî kinh qua, Gia-Lý ôn quang chiªu bách gia. Sùng-ÐÑc môn-sinh giai phó hµi, CØ bôi ð°ng xß¾ng khúc hoan-ca. D¸ch ra th½ Vi®t: Khúc Hoan-Ca Ngày ÐÕi-Hµi Mßa bu°n, gió thäm ðã mau qua, N¡ng ¤m CALI sáng m÷i nhà. BÕn cû, Th¥y xßa ð«u t¾i h÷p Nâng ly cùng hát khúc HOAN-CA.

G.S. Thái Vån Khôi Arlington, Virginia, U.S.A. [email protected] *** Kính h÷a bài th½ th¤t ngôn tÑ tuy®t cüa Th¥y Thái Vån Khôi *** H÷a 1: KÖ niên lao kh± dî kinh qua. Kim nh§t dß½ng quang vÕn lý gia. B¢ng hæu th§p phß½ng ð°ng phó hµi. Sß ð° tÑ häi hi®p hoan ca. D¸ch: Bao nåm ðau kh± ðã ði qua. Ánh n¡ng hôm nay kh¡p m÷i nhà. Bè bÕn mß¶i phß½ng cùng dñ hµi. Th¥y trò b¯n bi¬n h÷p vui ca. H÷a 2:


HY VšNG 8/96

Xuân tâm ðãng dÕng dî kinh qua. (*) Mãn di®n xuân phong ðáo bách gia. Thiên tãi nh¤t thì lai ß¾c hµi. Sß sinh ð°ng xß¾ng kªt-ðoàn ca. (*) Xuân tâm ðãng dÕng: the surging of lustful desire D¸ch: Lòng xuân lãng tØ ðã ði qua. Chï có xuân vui ðªn kh¡p nhà. M¤y thu· mµt l¥n v« dñ hµi. Th¥y trò cùng hát kªt-ðoàn ca. H÷a 3: Cu°ng phong, bÕo vû dî kinh qua. Gia-Lý ôn quang chiªu bách gia. B¢ng hæu th§p phß½ng lai ß¾c hµi, Sß ð° tÑ häi hi®p hoan ca. Hæu duyên vin xÑ, thiên ngôn, thi¬u! B¤t nghîa tha hß½ng, nh¤t ngæ, ða ! Ý hi®p, tâm ð¥u xuân b¤t t§n, Môn sinh phøng hiªn vÕn h°ng hoa. Honolulu, Hawaii, U.S.A., ngày 25 tháng 5, 2001 VTT H° Vån HÕp (1956-1963) [email protected]

Hai Ni«m Hy V÷ng L¶i M· Ð¥u: 2001! Nåm ð¥u cüa mµt thª kÖ m¾i! Và cûng là nåm ð¥u cüa mµt thiên niên kÖ m¾i! "Ngàn Nåm Mµt Thu·" nhï? "Hy V÷ng 2001" do ðó hÆn là n½i hµi tø nhi«u hy v÷ng có t¥m vóc thª kÖ, và h½n næa, thiên niên kÖ. Nhân d¸p này mµt ông th¥y giáo già xin gØi ðªn hai ni«m hy v÷ng:

H÷c sinh l¾p 10B4 (niên khóa 1972-1973) ðÑng trß¾c tßþng Cao Sî Võ Trß¶ng Toän trong sân trß¶ng {Hình chøp cüa VTT PhÕm Ðình Trung (1968 -1975)}

1. Hy v÷ng v« mµt t¤m lòng bao dung rµng m·, su¯t nhân gian thª và vßþt cä nhân gian thª.

2. Hy v÷ng v« mµt tình yêu thu¥n khiªt mênh mông, su¯t nhân gian thª và vßþt cä nhân gian thª.

Ðó là ð« tài cüa hai bài lu§n ng¡n: Thª À ? và Tình Yêu ? Thân ái gØi t£ng các VTT G.S. và gia ðình, các VTT và gia ðình, v¾i l¶i c¥u chúc m÷i hy v÷ng s¨ thành tñu tròn ð¥y. G.S. HuÏnh H°ng C¦m Sài Gòn, Vi®t Nam [email protected]

Thª À ? Ðó là câu höi cüa thi«n sß BÕch †n (Nh§t Bän, 1686-1769) trong câu chuy®n sau ðây:


HY VšNG 9/96

Thi«n sß BÕch †n v¯n ðßþc m÷i ngß¶i ca tøng là mµt nhà tu hành có ð¶i s¯ng mçu mñc, khiªt tinh. Mµt cô gái Nh§t Bän xinh ð©p con cüa chü nhân mµt cØa hàng thñc ph¦m là láng gi«ng cüa thi«n sß. Thª r°i mµt ngày n÷ cha m© cô gái phát hi®n ra r¢ng cô có mang. Cô không ch¸u khai ngß¶i ðàn ông kia là ai? Sau cùng, b¸ cån v£n mãi, cô cho biªt r¢ng ðó là ... BÕch †n! Gi§n dæ, cha m© cô gái ðªn ð¯i m£t v¾i thi«n sß v¾i nhi«u l¶i xúc phÕm n£ng n«. R°i khi ðÑa bé ra ð¶i, ngß¶i ta mang nó ðªn giao cho BÕch †n. Ông ðßa tay ra ðón ðÑa bé và chï ð½n giän nói: "Thª à?". Ðªn ðây thì ông m¤t hªt cä danh dñ. Không b¯i r¯i, cûng không phi«n muµn, ông chåm sóc ðÑa bé th§t chu ðáo, ðªn m¤y nhà láng gi«ng xin sæa cho bé bú và nhæng thÑ bé c¥n. Mµt nåm sau, cô gái không th¬ ch¸u ðñng lâu h½n næa. Cô nói cho cha m© biªt sñ th§t: cha cüa ðÑa

bé, không phäi là BÕch †n, là mµt thanh niên làm vi®c ngoài chþ cá. Cha m© cô gái vµi ðªn nhà BÕch †n, xin l²i, và xin ðem ðÑa bé v«. Thi«n sß bình tînh, Çm ðÑa bé trao lÕi, và chï ð½n giän nói: "Thª à?" L¶i nói ð½n giän, nhßng gây ¤n tßþng mÕnh, vì bi¬u hi®n mµt trÕng thái ði«m tînh phi phàm. Ði«m tînh nhß thª, trên ð¶i d có m¤y ai! Phäi, không có m¤y ai ðâu! Tr× khi ðó là mµt ... k¸ch sî ngoÕi hÕng. Phäi, BÕch †n gi¯ng nhß ki¬u k¸ch sî ngoÕi hÕng ðó. Ðµt ngµt ngß¶i ta ðßa cho ông mµt vai din cñc khó trong mµt k¸ch bän ðã viªt sÇn. Là mµt k¸ch sî ngoÕi hÕng, ông không h« có chút nào kèn kña v« cai din. », thì nh§n vai! Và r°i nh§p vai ngay, không mµt chút lúng túng. Nh§p vai tr÷n v©n, cá nhân ngß¶i BÕch †n không còn næa. Ð¬ mà ái ¯, sân si kia khác! Và thª là có mµt màn k¸ch quá ð©p. Ð©p ðªn ðµ nhß hoang ðß¶ng. Nhß mµng m¸. D khiªn ngß¶i ta nh¾ lÕi chuy®n Trang Chu h° ði®p: "Tích giä Trang Chu mµng vi h° ði®p. Hü hü nhiên h° ði®p dã, tñ du thích chí dß! B¤t tri Chu dã". (Ngày n÷ Trang Chu n¢m m½, th¤y mình là bß¾m. Ph¾i ph¾i con bß¾m, bay lßþn thänh th½i. Không h« biªt ðªn ngß¶i Trang Chu). Ôi, cái cách mà Trang Chu s¯ng trong cänh mµng ðó có phäi chång chính là cái cách BÕch †n s¯ng trong cänh thñc? ThÑ cänh thñc · ch¯n nhân gian! Thª nhßng, hãy nhìn kÛ! Cái cØ chï mà ta th¤y n½i BÕch †n khác xa v¾i ðÑc nhçn nhøc thông thß¶ng. Và · Trang Chu, gi¤c m½ cûng khác xa ch² thông thß¶ng. Cái làm nên ch² khác xa ðó là: cái ta. N½i hai ông nó ðã r½i røng ðâu m¤t tñ bao gi¶! Bän tâm ðã buông xu¯ng tñ bao gi¶ gánh n£ng cüa cái ta. Thäo nào mà chÆng ph¤p ph¾i thänh th½i con bß¾m lßþn! Sß¾ng th§t! G.S. HuÏnh H°ng C¦m


HY VšNG 10/96

Sài Gòn, Vi®t Nam [email protected]

Tình Yêu

V¤n ð« tình yêu. Khó thñc r°i ðây! Mµt hi®n tßþng ai cûng tß·ng r¢ng mình biªt, nhßng thñc ra thì không ít ngß¶i l¥m lÞ. H§u quä thì th§t là nghiêm tr÷ng, nhß Nguyn Du nói: "Yêu nhau thì lÕi b¢ng mß¶i phø nhau!" Do ðó mà tình yêu c¥n phäi ðßþc soi sáng. Và v¤n ð« tình yêu ðßþc ð£t ra nhß mµt trong nhæng v¤n ð« có t¥m quan tr÷ng hàng ð¥u. Chæ "philosophy", tÑc triªt h÷c, có nghîa g¯c là "tình yêu minh triªt". Có ngß¶i ð±i lÕi: "Minh triªt v« tình yêu". Ch½i chæ, nhßng có hàm ý: v¤n ð« triªt h÷c hàng ð¥u là soi sáng tình yêu. Không phäi là tình yêu chung chung, mà là tình yêu n½i chính bän thân tôi. Thª cho nên v¤n ð« ð£t ra là "How do I love?" Tôi phäi tra v¤n tôi, và trä l¶i cho chính tôi. Cûng nhß m²i ngß¶i phäi tra v¤n chính mình, và trä l¶i cho chính mình. Tôi chþt nh¾ ðªn mµt cu¯n phim Nh§t có l¥n ðßþc xem. Nhân v§t chính là mµt anh chàng có vë nhß "tâm th¥n"! Có vë nhß là tâm th¥n, nhßng mà v« cái khoän tình yêu · anh thì rõ ràng là mµt minh h÷a gây ¤n tßþng sâu s¡c v« tình yêu trong sáng. Mµt l¥n, trong c½n tÑc gi§n, anh nguy«n rüa tình ð¸ch: "Tôi mu¯n anh chªt ði!" Thª r°i sau ðó ngß¶i tình ð¸ch tñ tØ. Nghe tin, anh ði thÆng xu¯ng bi¬n, tñ tr¥m. Anh không th¬ s¯ng næa, nªu nhß trong lòng anh không còn tình yêu. Mà anh không th¬

yêu, nªu nhß trong lòng anh lÞ ðã chÑa ch¤p h¶n ghen và thù h§n! Ôi, có phäi tình yêu là thª không? Tình yêu chï có thñc khi ðó là tình yêu chân thñc. Và tình yêu chï chân thñc khi nó chân thu¥n. Nghîa là nó không pha trµn. Pha trµn thì không còn ðúng là tình yêu. Nhß th¬ là rßþu pha d¤m! Hay là pha nß¾c lã! Trên thª gian này có mµt câu ng¡n, hay nh¤t, ngß¶i ta mong ðþi ðßþc nghe nh¤t, và gây xúc ðµng sâu xa nh¤t. Câu nào nhï ? Phäi r°i! "Anh yêu em!" Ho£c: "Em yêu anh! " Thª nhßng, có th¬ ðó chï là äo tß·ng. Cho cä hai ngß¶i. B·i vì tình yêu, nó không ð½n giän! Nó không ð½n giän nhß cái ki¬u trong túi có ti«n, ta móc ra mua món hàng ta ßng ý. Tình yêu không phäi là cái ta có, hay ta làm chü. Thª cho nên khi cäm nh§n nó, ta th¤y nó th§t tuy®t v¶i, nhßng ð°ng th¶i cûng r¤t mong manh! Còn nhß vi®c chï sông mà th« nguy«n ß ? Ho£c chï núi mà th« nguy«n ß ? Nhìn kÛ, ðó không còn là tình yêu chân thu¥n næa. B·i vì ngß¶i ta ðã ðem cái ý cüa mình vào ðó: cái ý hôn nhân. Mà hôn nhân thì ðßþc hi¬u là yêu nhau ðªn thu· bÕc ð¥u. Nó cûng ðßþc hi¬u là cái ðäm bäo cho tình yêu chân th§t. Có quä thª không? Hay thông thß¶ng thì hôn nhân là cái ðªn thay ch² cho tình yêu. Tình yêu chân thu¥n thñc ra ðâu có ý ! Nhß hoa n·, v¯n vô ý ! Nhß trång lên, v¯n vô ý ! Nó chï là tình yêu. Ð½n thu¥n là tình yêu. Tình yêu, tôi hi¬u nhß thª. Nó có vë nhß chï t°n tÕi trong trái tim trong su¯t. Nó có vë nhß chính là Chúa hi®n thân. Và Chúa chï hi®n thân trong trái tim tôi khi trái tim ¤y ðã ðßþc d÷n quang, ð¬ không còn bóng dáng cüa cái "ta" cá nhân ð¥y quanh co khúc khuÖu. Cái tình yêu nhß thª, tôi yêu nó xiªt bao! Ðó là phß½ng hß¾ng cüa cä cuµc hành trình. Và cûng là møc ðích cüa cä cuµc hành trình. Ðúng ra thì phäi nói là cuµc hành hß½ng, cho su¯t mµt cuµc ð¶i! Hành hß½ng trên con ðß¶ng tình yêu, theo hß¾ng tình yêu, và có ðích ði¬m là tình yêu.


HY VšNG 11/96

G.S. HuÏnh H°ng C¦m Sài Gòn, Vi®t Nam [email protected]

Vùng Tr¶i KÖ Ni®m (Viªt cho ngày h÷p m£t VTT tháng 7 nåm 2001)

L¾p 12B2 trß¾c c±ng trß¶ng ngày cu¯i cüa niên h÷c 1973 -1974 {Hình chøp cüa VTT Phan Kim Thành (1967-1974)} Hoa phßþng ðö m²i nåm m²i n· Tu±i h÷c trò mµt thu· ðã lâu Tháng, nåm dòng nß¾c qua c¥u Tóc xanh nay ðã nhu¯m m¥u mu¯i sß½ng K¬ t× thu· r¶i trß¶ng nåm ¤y Th¶i gian qua ngày th¤y mµt mau Nh¾ thß½ng kÖ ni®m ng÷t ngào Cüa th¶i th½ mµng bß¾c vào tu±i m½ Bè bÕn cû bây gi¶ cách bi®t Th¥y cô xßa nào biªt v« ðâu T¤m hình cû ðã phai m¥u Càng thêm mong nh¾ xôn xao trong ngß¶i T× cái tu±i lên mß¶i non n¾t B¦y nåm tr¶i sách bút rèn thân M²i nåm ð¥u óc m· d¥n Mong ngày thành ðÕt chen chân v¾i ð¶i Ngôi trß¶ng cû mµt th¶i m½ mµng Công th¥y cô l°ng lµng bao la Bây gi¶ ai n¤y th¦y già

Xa xôi mà chÆng ðâu xa trong lòng ń d§y d² ch¤t ch°ng khó trä Nghîa thâm sâu nào ðã dám quên Bao nhiêu chæ nghîa, l¶i khuyên Còn ghi trong dÕ mãi b«n, ch£t, sâu Bao kÖ ni®m trong ð¥u chan chÑa Ðám anh em cùng lÑa cùng th¶i Nhæng gi¶ h÷c, nhæng phút ch½i H¢n in trong óc, bùi ngùi trong tim Công ai ðã khéo tìm khéo kiªm Chim lÕc b¥y mµt bi¬n ch½i v½i Hôm nay lòng nhæng b°i h°i Ng°i quanh bàn ti®c m÷i ngß¶i nhìn nhau Câu chuy®n cû t× lâu cùng d· Mçu chuy®n xßa cùng nh¾, cùng cß¶i Mµt ngày h÷p m£t th§t vui Th¥y cô bè bÕn mµt th¶i ðã qua B²ng tr· lÕi quanh ta g¥n gûi D¤u vªt v« th½ th¾i nhß mßa Bao nhiêu là mµng, là m½ Luyªn lßu biªt nói sao v×a mµt ðêm Chia nhau nhæng n²i ni«m vçn giæ Chung mái trß¶ng mµt thu· khó quên Võ Trß¶ng Toän mµt cái tên Vùng tr¶i kÖ ni®m trong tim m÷i ngß¶i Th¥y hi®u trß·ng nø cß¶i nhß cû T× Vi®t Nam thi cØ v×a xong Nåm nay du ngoÕn mµt vòng Xa xôi cách tr· biªt còn l¥n sau Ðám bÕn cû t× lâu vçn thª Vçn mày tao tôi t¾ nhß xßa Th¥y cô mái tóc ðã thßa Mµt l¥n h÷p m£t vui ðùa cä ðêm Ngôi trß¶ng c± êm ð«m thu· trß¾c S¨ còn hoài nhß nß¾c Vi®t Nam Máu xß½ng t× thu· H°ng Bàng


HY VšNG 12/96

Bây gi¶ tÑ toán lang thang xÑ ngß¶i Vùng kÖ ni®m ngày vui thu· trß¾c S¨ giæ hoài muôn bß¾c ngày sau Cháu con ta biªt v« ðâu Trß¶ng xßa còn ðó giãi d¥u tháng nåm

VTT Ðoàn Kiªn Nam & VTT Ðinh SÛ Cß¶ng tÕi Deception Pass, Washington, U.S.A. {Hình chøp nåm 2000 cüa VTT Ðoàn Kiªn Nam (1966-1973)} VTT Ðoàn Kiªn Nam (1966-1973) 5-21-2001 [email protected]

Võ-Trß¶ng-Toän, mµt b§c Th¥y · thª kÖ 18

L¶i Nói Ð¥u: Chúng ta nhæng ngß¶i có liên h® ðªn ngôi trß¶ng Võ-Trß¶ng-Toän không th¬ không biªt v« XØ-Sî Võ-Trß¶ng-Toän, mµt b§c Th¥y · thª kÖ 18. Bài viªt dành cho Ð£c-San nên ðßþc viªt dß¾i dÕng "Tóm Lßþc" nhæng gì liên quan ðªn Thân Thª, Sñ Nghi®p và Tß Tß·ng cüa Cø Võ-Trß¶ng-Toän. Tß tß·ng Vî ÐÕi cüa Cø Võ Trß¶ng Toän ðã mang lÕi hào khí cho nhân sî ð¤t Nam KÏ nói riêng và dân tµc Vi®t Nam nói chung v« sách lßþc An Bang, Tª Thª. Chúng ta, nhæng ngß¶i h§u b¯i, hãnh di®n ngôi trß¶ng chúng ta ðßþc mang tên ngß¶i.

G.S. Nguyn Thanh Thu trong ngày khánh thành tßþng Cao Sî Võ Trß¶ng Toän nåm 1973 {Hình chøp cüa VTT Phan Kim Thành (1967-1974)} XØ Sî Võ-Trß¶ng-Toän, Thân Thª và Sñ Nghi®p: Theo "ÐÕi Nam Li®t Truy®n Ti«n Biên" cüa Qu¯c SØ Quán tri«u Nguyn, in nåm 1852, thì Cø Võ-Trß¶ng-Toän, ngß¶i làng Hòa-Hßng, huy®n Bình-Dß½ng, tïnh Gia-Ð¸nh. Cø Võ-Trß¶ng-Toän, không có con trai, chï có mµt con gái (chªt s¾m), cø m¤t ngày 9 tháng 6 nåm Nhâm Tí (Âm L¸ch), tÑc ngày 27 tháng 7 nåm 1792. Ðßþc tin cø qua ð¶i, chúa Nguyn Ánh t£ng cø danh hi®u "Gia-Ð¸nh XØ Sî Sùng ÐÑc Võ Tiên-Sinh" cho kh¡c vào bia mµ. Sáu mß½i (60) nåm sau, vào tháng Giêng ð¶i Tñ ÐÑc nåm thÑ 5 (1852) theo l¶i tâu cüa 2 quan Nam KÏ Kinh Lßþc SÑ Chánh Phó SÑ Nguyn Tri Phß½ng và Phan Thanh Giän, tri«u-ðình ban S¡c và


HY VšNG 13/96

l§p Ð«n Th¶ · thôn Hòa-Hßng, huy®n Bình Dß½ng, tïnh Gia-Ð¸nh. Sau hòa-ß¾c 1862, mà trong ðó tri«u ðình Tñ ÐÑc nhß¶ng 3 tïnh mi«n Ðông cho quân Pháp, vào ngày 28 tháng 3 nåm Ðinh Mão, mµ cüa cø lÕi phäi d¶i v« cäi táng · thôn Bäo ThÕnh, huy®n Bäo An, tïnh Vînh Long. V« sñ ki®n n¥y, chúng ta có th¬ hi¬u rõ qua bài Minh cüa Cø Phan Thanh Giän làm ð¬ kh¡c lên bia th¶ Cø Võ Trß¶ng Toän, ðó là bài "Gia Ð¸nh XØ Sî Sùng ÐÑc Võ Tiên Sinh Bi Minh" có nµi dung nhß sau: "G¥n ðây binh lØa, nên vùng ¤y (chï Gia Ð¸nh) thành ð¤t hoang, mµ cû ð¬ mãi · ðó e b¤t ti®n, nên tôi (Phan Thanh Giän) và quan Ð¯c H÷c Vînh Long Nguyn Thông là ngß¶i ð°ng qu§n v¾i tiên sinh h÷p v¾i các thân sî bàn vi®c d¶i ði, báo cho quan Án Sát An Giang là PhÕm Hæu Chánh và quan tïnh Hà Tiên thì h÷ ð«u ßng thu§n, bèn üy cho Tú Tài Võ-Gia hµi h÷p v¾i các hß½ng chÑc thôn Hòa Hßng, kính c¦n m· ph¥n mµ cû, thay áo quan m¾i. M÷i ngß¶i bàn cØ quan Ð¯c H÷c Nguyn Thông làm chü vi®c chôn c¤t, nghi thÑc mô phöng theo l chôn c¤t th¥y h÷c, th¶i xßa. Khi v§t dùng chôn c¤t ð¥y ðü, bèn ch÷n ngày 28 tháng 3 nåm nay (nåm Ðinh Mão 1867) an táng trên gi°ng · thôn Bäo ThÕnh, huy®n Bäo An, tïnh Vînh Long. Trß¾c mµ mß¶i trßþng, xây ð«n th¶, trß¾c ð«n bäy trßþng, dñng tinh-phß¶ng. Hôm ¤y các bÕn ð°ng liêu · tïnh, các viên Giáo Thø, Hu¤n ÐÕo cùng sî tØ · các phü huy®n trong hÕt và thân sî · 2 tïnh An Giang và Hà Tiên, nhân sî 3 tïnh vùng Gia Ð¸nh lßu ngø · tïnh ð«u t¾i dñ". Vào tháng 6-1867 thì quân Pháp chiªm n¯t 3 tïnh mi«n Tây Nam KÏ, Kinh Lßþc SÑ Phan Thanh Giän, giæ væng khí tiªt, u¯ng thu¯c ðµc tñ tØ; Ð¯c H÷c Vînh Long Nguyn Thông lánh nÕn ra Bình Thu§n; lúc ¤y bia mµ Cø Võ Trß¶ng Toän cûng chßa kh¡c xong, mãi ðªn ngày 15 tháng 8 nåm Nhâm Thân (17 tháng 9 nåm 1872), m¾i ðßþc mµt nhân sî là Trß½ng Ng÷c Lang, tÑc Bá Hµ N÷n, ngß¶i Minh Hß½ng, kh¡c và dñng lÕi. Vån Miªu · Vînh Long do Ð¯c H÷c Nguyn Thông cäi táng và hoàn thành nåm 1866, sau ðó vào nåm

1902 ðßþc Phó T±ng Bình Long t¯ng trùng tu. Ngoài ra bài v¸ cüa Cø Võ Trß¶ng Toän còn ðßþc th¶ trong Ngø Hi«n T× cüa Ð°ng Châu Xã (mµt t± chÑc ð°ng hß½ng cüa nhæng ngß¶i Nam KÏ lánh nÕn, ngø · Nam Trung Bµ do Nguyn Thông thành l§p nåm 1879). Ngø Hi«n T× th¶ các b§c tiên hi«n, quan lÕi có tài ðÑc ngß¶i Nam KÏ, xây xong vào nåm 1882 · thôn Long Khê, phü Hàm Thu§n (nay thuµc th¸ xã Phan Thiªt, tïnh Bình Thu§n). Cø Võ Trß¶ng Toän thông minh, h÷c giöi, chí khí cao-khiªt, ðßþc Sî Phu Nam Bµ tôn là Thái S½n B¡c Ð¦u, ðßþc nhà Nguyn t£ng danh hi®u Gia Ð¸nh XØ Sî. Cø lÕi là ngß¶i không màng lþi danh, không ra làm quan · tri«u Tây S½n lçn chúa Nguyn, m£c d¥u ðßþc tuyên tri®u, chï thích · ¦n và dÕy h÷c, môn ð° có ðªn cä tråm. Ði¬n hình có Ngô Tòng Châu là cao-ð° (t×ng làm Th¥y dÕy Hoàng TØ Cänh), ngoài ra còn có Gia Ð¸nh Tam Gia, g°m:

1. Tr¸nh Hoài ÐÑc (tñ là Chï S½n, hi®u là C¤n Trai, 1765-1825), ngß¶i g¯c Minh Hß½ng.

2. Lê Quang Ð¸nh (tñ là Tri Chï, hi®u là T¤n Trai, 1759-1813)

3. Ngô Nh½n Tînh (tñ Nhæ S½n, 1761-1816), ngß¶i g¯c Quäng Ðông.

Ba ngß¶i ð«u vån hay, chæ t¯t, giöi chæ Hán lçn chæ Nôm, l§p ra Bình Dß½ng Thi Xã, cùng nhau xß¾ng h÷a. Sáng tác cüa Cø Tr¸nh có C¤n Trai Thi T§p và Gia Ð¸nh Thành Thông Chí; Cø Lê có Hoa Nguyên Thi Thäo và bµ Hoàng Vi®t Nh¤t Th¯ng Dß Ð¸a Chí; Cø Ngô có Th§p Anh Thi T§p và bµ Ngh® An Phong Th± Ký (soÕn chung v¾i Bùi Dß½ng L¸ch).

1. Tr¸nh Hoài ÐÑc làm Thßþng Thß Bµ LÕi kiêm Bµ Binh.

2. Lê Quang Ð¸nh làm Thßþng Thß Bµ Hµ kiêm Quän Khâm Thiên Giám.

3. Ngô Nh½n Tînh làm Thßþng Thß Bµ Công, lãnh chÑc Hi®p Tr¤n Thành Gia Ð¸nh.


HY VšNG 14/96

Ngoài nhæng ngß¶i trên, còn có HuÏnh Mçn ÐÕt, Phan Vån Tr¸, H° Hu¤n Nghi®p, Bùi Hæu Nghîa, Trß½ng Ð¸nh, Nguyn Hæu Huân, H÷c LÕc, ... Tß Tß·ng Võ Trß¶ng Toän: Cø Võ Trß¶ng Toän không ð¬ lÕi nhi«u tác ph¦m, nhßng Tß Tß·ng Võ Trß¶ng Toän ðã änh hß·ng r¤t l¾n ðªn thª h® môn-sinh, vÕch ra cho môn sinh con ðß¶ng an dân, lþi qu¯c. Nåm 1788, sau khi chiªm Gia Ð¸nh, Chúa Nguyn Ánh có m¶i Cø Võ Trß¶ng Toän ra làm quan, nhßng cø khÆng khái t× ch¯i và có dâng lên "Thái Bình Th§p Sách" (mß¶i kª sách làm cho nß¾c thái bình). Ngoài ra Tß Tß·ng cüa cø còn th¬ hi®n qua bài "Hiªu Trung Hoài C± V¸nh". Theo Cø Phan Thanh Giän thì Cø Võ Trß¶ng Toän thông su¯t triªt lý Kh±ng Giáo qua TÑ Thß (g°m có sách ÐÕi H÷c, Trung Dung, Lu§n Ngæ và MÕnh TØ) và ch¸u änh hß·ng sâu xa v« Kinh H÷c, mµt h÷c phái · Trung Qu¯c ð¶i nhà Thanh do Nhan Nguyên kh·i xß¾ng, chü trß½ng kªt hþp trí thÑc v¾i thñc tin, chÑ không câu n® vào sách v·. V§y mu¯n hi¬u Tß Tß·ng Võ Trß¶ng Toän, chúng tôi xin mÕn phép s½ lßþc qua v« Tß Tß·ng cüa h÷c phái Kinh H÷c, ðã nói · trên. T× triªt lý Kh±ng MÕnh v« Cách V§t, Trí Tri, Thành Ý, Chánh Tâm, Tu Thân, T« Gia, Tr¸ Qu¯c, Bình Thiên HÕ, ð¬ dÕy cho môn sinh hi¬u rõ møc ðích t¯i h§u là Tr¸ Qu¯c, Bình Thiên HÕ, thì phäi träi qua: H÷c · nhà trß¶ng (Cách V§t, Trí Tri, Cách Trí), còn phäi trau d°i ÐÕo ÐÑc, hàm dßÞng Tính Tình (Thành Ý, Chánh Tâm, Tu Thân, T« Gia). T× tß tß·ng cån bän trên, v« sau hình thành nhi«u h÷c phái: ð¶i LßÞng Hán, ð¶i Løc Tri«u, ð¶i T¯ng, ð¶i Nguyên, ð¶i Minh, ð¶i Thanh bên Trung Qu¯c. Cø Võ Trß¶ng Toän ch¸u änh hß·ng sâu rµng v« Tß Tß·ng Tr¸ Qu¯c, Bình Thiên HÕ cüa triªt lý

Kh±ng MÕnh và nh¤t là Tß Tß·ng Kinh H÷c cüa Nhan Nguyên. Nhan Nguyên, tñ là H°n Nhiên, hi®u T§p Trai, sinh nåm thÑ 8 ð¶i Minh (nåm 1635-Dß½ng L¸ch), có mµt ði¬m r¤t gi¯ng Cø Võ Trß¶ng Toän cüa chúng ta là xa tránh danh-lþi, trau d°i ðÕo ðÑc, m· trß¶ng dÕy h÷c và ði cày. Tß tß·ng Nhan Nguyên ðÑng trên Chü Nghîa Thñc Døng (Pragmatism) ð¬ tri¬n khai "Hß½ng Tam V§t" cüa Chu L thành" HoÕt H÷c", có nghîa là h÷c b¢ng cách s¯ng thñc tin (hoÕt ðµng). Hß½ng Tam V§t g°m có:

1. Løc ðÑc: Trí, Nhân, Thánh, Nghîa, Trung, Hòa.

2. Løc hÕnh: Hiªu, Hæu, Møc, Nhân, Nhâm, Tu¤t.

3. Løc ngh®: L, NhÕc, XÕ, Ngñ, Thß, S¯. Trong Hß½ng Tam V§t, Nhan Nguyên chú tr÷ng · Løc Ngh®: L (chª ðµ l nghi), NhÕc (âm nhÕc), XÕ (b¡n), Ngñ (ðánh xe), Thß (viªt chæ), S¯ (tính toán). Chü trß½ng H÷c và Hành ði ðôi, h÷c trong Lao Ðµng. Tr· lÕi v« tß tß·ng Võ Trß¶ng Toän trong "Thái Bình Th§p Sách" và "Hiªu Trung Hoài C± V¸nh", ðó là tß tß·ng mu¯n An Bang, Tª Thª, tß tß·ng Ích Nß¾c Lþi Dân. Tuy Cø Võ Trß¶ng Toän không ra trñc tiªp Tham Chánh, nhßng ðã ðào tÕo mµt thª h® môn sinh, biªt Trung, Hiªu, Tiªt, Nghîa, bi¬u trßng mµt lòng yêu nß¾c trong giai ð÷an kh± nhøc cüa ð¤t nß¾c và dân tµc. Ð¬ kªt lu§n, không gì b¢ng l¶i nh§n xét cüa Cø Phan Thanh Giän v« XØ Sî Võ Trß¶ng Toän, v« công lao giáo hóa các sî dân Nam KÏ Løc Tïnh nhß sau: "Tiên sinh không làm quan, nên không ðßþc th¤y qua v« công nghi®p, nhßng t× khi Tiên Sinh l¤y cái h÷c nghîa lý dÕy ngß¶i thì không nhæng ðß½ng th¶i tÕo ðßþc r¤t nhi«u Nhân Tài, mà sñ truy«n thø dÕy bäo còn khiªn ðªn nay nhân dân Løc Tïnh trung nghîa ph¤n phát, hång hái li«u mình, tuy là m£c d¥u do ½n nghîa tri«u ðình c¯ kªt nhân tâm, nhßng nªu không có sñ dÕy bäo cüa Tiên Sinh m· mang lúc ð¥u, thì ðâu mà ðßþc nhß thª ".


HY VšNG 15/96

Hi®n nay, trong ðình Hòa Hßng và chùa Giác Lâm (Sài Gòn) còn giæ câu ð¯i mà các môn sinh cüa Cø Võ Trß¶ng Toän viªng nåm 1792 nhß sau: Sinh ti«n giáo hóa ð¡c thân, vô tØ nhi hæu tØ Mµt h§u thành danh tÕi thª, tuy vong dã b¤t vong. (S¯ng giáo hu¤n ðßþc ngß¶i, không con mà tña có Chªt lßu danh · ð¶i, tuy m¤t vçn nhß còn.) VTT H° Vån HÕp (1956-1963) sßu khäo Honolulu, Hawaii, U.S.A. Ngày 10 tháng 5 nåm 2001 [email protected]

Báo Cáo Kªt Quä Ngày H÷p M£t Tân Niên Truy«n Th¯ng

Võ Trß¶ng Toän 2001 Ngày 11 tháng 2 nåm 2001 ðánh d¤u mµt bß¾c tiªn m¾i cüa Hµi Ái-Hæu Võ-Trß¶ng-Toän tÕi California. Tr¶i nhi«u mây mù sau c½n mßa rào tr« tràn cüa thành ph¯ Westminster, gió lành lÕnh mang h½i giá t× mi«n B¡c tràn xu¯ng nhßng t¤t cä 58 ngß¶i có m£t hôm ðó ð«u cäm th¤y vui vë thoäi mái trong cån nhà hàng Thäo tuy nhö nhßng ð¥y ¤m cúng và thân m§t. L¥n h÷p m£t n¥y v¡ng bóng nhi«u khuôn m£t VTT cû vì ða s¯ còn k©t lÕi ån Tªt · VN chßa v« k¸p nhßng bù lÕi nhi«u khuôn m£t m¾i lÕi xu¤t hi®n nhß nhóm VTT Vû Hæu Trß¶ng (65-68), VTT Nguyn SÛ Hào, VTT Nguyn Thª Phß½ng t× San Diego; nhóm VTT Nguyn Vi®t Hùng, VTT Tôn Th¤t Hùng t× West Hills, Los Angeles; nhß VTT Hoàng Hùng (l¾p ð¥u tiên 55-62) t× Lawndale, VTT Tr¥n Bình Chánh (61-68) v×a m¾i v« Cali. t× Dallas, Texas; và VTT Vß½ng Thanh Liêm (66-73) ðªn t× vùng thung-lûng Simi Valley.

Nhà hàng Thäo, thành ph¯ Little Saigon, ti¬u bang California, U.S.A. {Hình chøp tháng 2 nåm 2001 cüa VTT Hà Chí Dûng (1971 -1975)} Ngoài ra còn ghi nh§n mµt s¯ nhân-v§t VTT ð£c-bi®t cûng th¤y xu¤t hi®n trong ðám ðông ngày n¥y là các v¸ VTT Nguyn Phong Cänh (l¾p ð¥u tiên 55-58), VTT Giang Xin (61-66), VTT Nguyn Hß½ng (64), VTT Nguyn Trung Chánh (66-73). Ðáng ghi nh§n là kÏ n¥y quí v¸ VTT chúng ta ðã c¦n-th§n mang gia-ðình theo r¤t ð¥y ðü ð¬ các quí phu-nhân lái xe mang các chàng v« sau khi chè chén.

T× trái qua phäi: VTT Tr¥n Kim Chánh, G.S. PhÕm Th¸ H°ng-Liên, VTT Tr¥n Tri®u Cung, và VTT Nguyn T¤n ÐÕt {Hình chøp tháng 2 nåm 2001 cüa VTT Hà Chí Dûng (1971-1975)} Dß¾i sñ chü-t÷a cüa G.S. PhÕm Th¸ H°ng-Liên, bu±i h÷p b¡t ð¥u khi VTT Phó Hµi Trß·ng Nguyn


HY VšNG 16/96

T¤n ÐÕt (60-67) và VTT Tr¥n Tri®u Cung (60-67) gi¾i thi®u VTT Hµi-Trß·ng Tr¥n Kim Chánh (56-63) lên chào m×ng t¤t cà các bÕn và thân hæu có m£t, t±ng lßþc v« các hoÕt-ðµng cüa Hµi trong nåm 2000, v« sñ thành công và hß·ng Ñng ðông ðäo cüa Website http://www.votruongtoan.com/, và v« tình hình ngân-sách cüa Hµi. VTT Tr¥n Kim Chánh ðã nh¡c lÕi dñ-án thành l§p mµt Võ-Trß¶ng-Toän Foundation cho t¤t cä VTT trên thª-gi¾i ð¬ làm s¯ng lÕi nhæng hình änh mái trß¶ng và kÖ-ni®m 30 nåm, 40 nåm v« trß¾c h¥u n¯i lÕi v¾i thª-h® sau n¥y và mãi mãi. Cûng trong tinh-th¥n mu¯n xây -dñng và phát-tri¬n mµt Hµi Ái-Hæu VTT væng mÕnh và có hi®u-quä t¯t, VTT Tr¥n Kim Chánh ðã ngö l¶i thiªt tha kêu g÷i các VTT trë hãy tham -gia ðóng góp công cüa và c¯ng hiªn thì-gi¶ cho Hµi ð¬ thay thª Ban Ch¤p Hành hi®n tÕi ðã già nua. Tiªp theo là VTT Nguyn T¤n ÐÕt báo-cáo qua vài nét chính trong chß½ng-trình y¬m-trþ quí Th¥y Cô và bÕn hæu tÕi VN trong nåm 2000, trong ðó n±i b§t là hoÕt-ðµng gây quÛ tài-chính và sØa sang nhà cØa cho gia-ðình G.S. Châu Thành Minh và G.S. HuÏnh Th¸ Ý; t£ng ti«n và thu¯c men cho nhi«u G.S. VTT khác, và ð£c bi®t nhæng món quà Tªt ð¥y nghîa thß½ng yêu th¥y trò v¾i nhau. VTT Phó Hµi Trß·ng Hà Chí Dûng kª ðó ðã nh¤n mÕnh mµt l¥n næa thành tâm cüa nhóm trë l¾p Dûng, nhß VTT Lê Anh Tu¤n, San Jose, California, nhß VTT Hà MÕnh Chí, Grapevine, Texas, ðã không ngÕi hy -sinh ti«n bÕc và thì gi¶, ðã ðóng góp hi¬u-biªt chuyên môn cüa mình hoàn-thành mµt Website trên Internet cho m÷i ngß¶i cùng xem. Hôm nay VTT Dûng ch¸u trách-nhi®m v« kÛ-thu§t thu hình bu±i h÷p m£t, ðã xØ -døng nhæng máy móc tân-kÏ và nhanh chóng cho m÷i ngß¶i th¤y hình änh cüa sinh-hoÕt trß¾c m£t và g÷n-gàng chuy¬n nhæng thông-tin ðó v« Grapevine, Texas ð¬ cho ph±-biªn ngay lên Website cüa Võ-Trß¶ng-Toän. Nhân c½-hµi n¥y VTT Tr¥n Kim Chánh ðã vinh-danh sñ ðóng góp tài-sÑc và thì -gi¶ cüa mµt s¯ VTT vào Ban Ch¤p Hành và Webiste

http://www.votruongtoan.com/ nhß VTT Hà MÕnh Chí, Grapevine, Texas, VTT Lê Anh Tu¤n, San Jose, California, VTT Hà Chí Dûng, Irvine, California, ðã liên-tøc sáng tÕo, chåm sóc, gìn giæ, c§p-nh§t-hoá Website http://www.votruongtoan.com/ t× nhi«u nåm qua và làm cho vi®c truy«n-thông cüa Hµi ngày thêm tång-tiªn và hi®u-quä. Riêng VTT Nguyn Vån Tình có m£t trong bu±i h÷p m£t ðã ðÑng lên nh§n nhi«u tràng v² tay hoan-hô cüa m÷i ngß¶i vì khä-nång quyên góp tài-chính quí-báu cüa VTT Tình làm cho Hµi chúng ta. Cá-nhân VTT Tình và các b®nh-nhân cüa BS Tình, do sñ chæa tr¸ lành b¸nh mà không l¤y ti«n thù-lao, ðã ðóng vào ngân quÛ chúng ta trên $4,000 trong nåm qua. Do ðó chúng ta ðã có ðßþc mµt ngân sách tß½ng-ð¯i nh© th·, không phäi nh÷c-nh¢n nhß t±-chÑc các bu±i dÕ-vû gây quÛ m¤y nåm v« trß¾c. Chúng tôi xin ðßþc mµt l¥n næa cám ½n VTT Nguyn Vån Tình và xin ð£c-bi®t tuyên-dß½ng thành tích ðó v¾i t¤t cä chúng ta.

T× trái qua phäi: VTT Trß½ng Vån Liêu, VTT Nguyn Vån Tình, và VTT Tr¥n Vån Xuân {Hình chøp tháng 2 nåm 2001 cüa VTT Hà Chí Dûng (1971-1975)} Trong ph¥n gi¾i-thi®u v¾i nhau, VTT Tr¥n Tri®u Cung ðã có sáng -kiªn phát-ðµng mµt chiªn d¸ch Chï-Tay-Gây-QuÛ, trong ðó m²i VTT t¾i phiên mình ðÑng lên tñ gi¾i-thi®u tên tu±i, l¾p h÷c, ngh«-nghi®p, tình-trÕng gia-ðình v.v. ð¬ cho các VTT khác cùng nh¾ tên. Nªu ai không nh¾ thì b¸ ðóng phÕt $10 vào quÛ. Chiªn-d¸ch kéo dài r¤t sôi n±i,


HY VšNG 17/96

sinh-ðµng vì xem ra có quá nhi«u VTT hi®n trong tình-trÕng “memory” ði ch½i xa chßa v« nên cÑ l¡c ð¥u gãi tóc thµn ra nhß ngày xßa b¸ lên bäng ðen mà không thuµc bài v§y. VTT Tr¥n Vån Xuân tñ Xuân Tóc Ðö 2000 Nh¸p lên tiªng than phi«n là sao th¢ng Cung n¥y nó ác quá, cái chìa khoá cüa tao tao bö trong túi qu¥n mà cÑ ði tìm mãi su¯t 2 gi¶ ð°ng h° không nh¾ ð¬ ðâu mà bây gi¶ m¥y b¡t tao nh¾ hªt tên cüa m¤y chøc th¢ng n¥y thì ðây nè tao ðóng $10 phÕt trß¾c cho nó xong vi®c. Cä nhà hàng cß¶i bò ra khi th¤y ông VTT PhÕm Tu¤n Khäi bäo VTT Nguyn Trung Chánh nói tên cüa VTT Tôn Th¤t Hùng là gì trong khi hai tên n¥y h÷c cùng l¾p và hi®n · nhà sát vách nhau. VTT Nguyn Trung Chánh khoái trá quá nh¦y dñng lên hét l¾n r¢ng tr¶i ½i hôm nay tao trúng s¯ r°i tøi bây ½i. Kªt quä là nh¶ có sáng-kiªn ác-ôn n¥y cüa VTT Tr¥n Tri®u Cung mà cä cuµc h÷p reo vui nhß pháo Tªt và sau cùng thu thêm ðß÷c $180 ti«n phÕt t× ít nh¤t là 18 khÑa lão kém trí nh¾ lçm cçm nh¤t cüa VTT hôm ðó.

{Hình chøp tháng 2 nåm 2001 cüa VTT Hà Chí Dûng (1971-1975)}

Trong su¯t th¶i gian sau ðó khi nhà hàng ðãi thÑc ån và phøc-vø m÷i ngß¶i thì nhi«u VTT ðã ðÑng lên k¬ lÕi nhæng chuy®n vui bu°n ngày xßa, nhæng kÖ -ni®m không th¬ quên ðßþc dù ðã là trên 30 nåm tr¶i ch°ng-ch¤t. VTT Giang Xin k¬ chuy®n b¸ G.S. Lê Cao Phan mang v« trß¶ng qu¤t mµt tr§n roi nên thân sau khi ði qua bót Cänh Sát S·-Thú lãnh tên nhóc Giang Xin v«. Cänh sát b¡t y là vì tên n¥y núp trong bøi cây th±i tu-hít b¡t chß¾c cänh-sát thß¶ng ch§n b¡t nhæng ngß¶i ðÕp xe ðÕp trong s·-thú (có xe ðÕp phäi dçn bµ). Tr¶i b¤t dung gian, trong lúc tên nhóc Giang Xin ðang trong bøi th±i hï-hä tu-huýt tùm-lum thì có mµt ông cänh-sát ði g¥n ðó th¤y tñ-nhiên lÕ quá sao mình không làm gì cä mà có tiªng tu-huýt, bèn mò vào bøi và tóm ngay tên n¥y cùng tang-v§t mang v« bóp. Giang Xin xanh m£t van xin cách m¤y th¥y cänh-sát n¥y cûng không tha (ch¡c là hång máu th±i dæ tþn l¡m) mà còn báo nhà trß¶ng qua lãnh v«. Thi®t là nåm cùng tháng t§n. Còn thêm nhi«u chuy®n vui khác k¬ ra làm ¤m cä hµi trß¶ng dù khi ¤y tr¶i vçn còn lÕnh. Mµt chuy®n khác tôi không rõ bÕn VTT nào k¬, là ðã b¸ ån 4 con “zero” mµt lúc vì dám trä l¶i “Yes Sir” trong gi¶ h÷c Pháp-Vån. Ch¡c ch¡n trong tß½ng lai chúng ta s¨ còn nhi«u chuy®n vui h½n næa ð¬ ðßa lên Website cüa chúng ta.

VTT Giang Xin {Hình chøp tháng 2 nåm 2001 cüa VTT Hà Chí Dûng (1971-1975)} Bu±i h÷p m£t kéo dài g¥n t¯i, mµt s¯ · xa v« trß¾c, ða s¯ · lÕi ð¤u láo v¾i nhau vì cä nåm r°i m¾i g£p


HY VšNG 18/96

lÕi. Trß¾c ðó Hµi cûng ðã cho in ra phân phát mµt s¯ tài li®u nhß bäng Danh Sách Các VTT Update 2001, Bäng Báo Cáo Ðã Làm Gì Nåm 2000 cùng v¾i tình trÕng tài-chính hi®n hæu cüa Hµi, và mµt s¯ báo Tiªng Vi®t cüa VTT Vû Hæu Trß¶ng chü-biên. Mµt ði¬m son cüa chü nhà hàng Thäo là ông Lâm và bà Tâm ðã t£ng cho Hµi mµt cái bánh to tß¾ng có chæ Chúc M×ng Hµi Ái Hæu Võ-Trß¶ng-Toän và sau ðó còn t£ng cho Hµi mµt chøc lô viªt máy ð¬ làm quà t£ng cho các anh em tham-dñ. Chúng tôi xin cám ½n sñ üng-hµ ðó.

T× trái qua phäi: VTT Tr¥n Kim Chánh, bà Tâm, ông Lâm, và VTT Hà Chí Dûng {Hình chøp tháng 2 nåm 2001 cüa VTT Hà Chí Dûng (1971-1975)} T±ng kªt sau cùng cüa VTT Nguyn T¤n ÐÕt cho biªt là ðã thu t¤t cä ðßþc $850, chi t¤t cä $620.72 còn lÕi $229.28. Nh§p vào v¾i s¯ ti«n t°n quÛ, hi®n “balance” cüa Hµi chúng ta tính ðªn ngày 2/28/2001 là $3,251.17. Nhân danh Hµi Ái-Hæu Võ-Trß¶ng Toän chúng tôi xin tri-ân t¤t cä các VTT và thân-hæu và mong r¢ng t¤t cä chúng ta s¨ làm khá h½n, vui h½n, và thành-công h½n trong l¥n h÷p m£t t¾i. VTT Tr¥n Kim Chánh (1956-1963) Hµi-Trß·ng, Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän tÕi Hoa KÏ Santa Ana, California, U.S.A. [email protected]

P.S.: Chß½ng Trình H÷p M£t Tân Niên Truy«n Th¯ng 2001 Ph¥n 1: Báo Cáo HoÕt Ðµng

• VTT Tr¥n Kim Chánh chào m×ng t¤t cä VTT có m£t, gi¾i thi®u G.S. hi®n di®n, các VTT m¾i và cû có m£t ð¬ tÕo không khí thân m§t. Sau ðó VTT Tr¥n Kim Chánh gi¾i thi®u ði«u hþp chß½ng trình “master of ceremonies” (MC)

• MC ð÷c chß½ng trình ngày h÷p m£t và gi¾i thi®u VTT Tr¥n Kim Chánh s¨ trình bày t±ng kªt thành quä Ban Ch¤p Hành Hµi Ái Hæu Võ Trß¶ng Toän tÕi Hoa KÏ nåm 2000

• VTT Tr¥n Kim Chánh ð÷c bài “Hµi VTT Ðã Làm Gì ?” và báo cáo tình trÕng ngân quÛ cüa Hµi VTT (10 phút) Ðã làm:

• HoÕt ðµng y¬m trþ Th¥y Cô và bÕn hæu tÕi Vi®t Nam

• Hoàn thành quy chª “non-profit” cho Hµi ð¬ hþp pháp hóa hoÕt ðµng gây quÛ

Ðang làm: • KÖ Yªu VTT 2001 • Võ Trß¶ng Toän Foundation

Dñ án tß½ng lai: • Ki®n toàn thêm

http://www.votruongtoan.com/ • B± sung KÖ Yªu VTT 2001

Kªt lu§n: • Tuyên dß½ng thành tích cüa VTT

Nguyn Vån Tình, VTT Nguyn T¤n ÐÕt, VTT Tr¥n Vån Hæu, VTT Lê Anh Tu¤n

Ph¥n 2: Ån Nh§u • Nh§p Ti®c • Chøp hình kÖ ni®m cho

http://www.votruongtoan.com/ và KÖ Yªu VTT 2001

• K¬ chuy®n tiªu lâm, thông báo, và ð÷c thß • Phát danh sách VTT c§p nh§t hóa và danh

sách VTT có “e-mail aðress” • “Show album” m¾i có hình các VTT


HY VšNG 19/96

• Chuyên viên gây quÛ VTT Nguyn T¤n ÐÕt thu ti«n ð¬ trä nhà hàng

Ðã Làm Cái Gì Trong Nåm 2000 ?

Ngày khánh thành tßþng Cao Sî Võ Trß¶ng Toän, 10 tháng 1 nåm 1973 {Hình chøp cüa VTT Phan Kim Thành (1967-1974)} Nåm qua VTT cuµn mình lÕi trong phÕm vi nµi tÕi chÑ không làm ¥m î nhß các hµi khác. Khi th¤y các thành ph¥n tham gia liên trß¶ng 2000 hång hái g¥n nhß tiªn vào các hoÕt ðµng mang màu s¡c chính tr¸ thì Ban Ch¤p Hành VTT chúng ta bèn âm th¥m rút tên ra khöi Liên Trß¶ng Hè 2000. Tuy nhiên sau ðó VTT chúng ta cûng có góp ph¥n vào ngân quÛ cÑu ð°ng bào b¸ løt tÕi Vi®t Nam. Ph¥n hoÕt ðµng còn lÕi, do tình hình kinh tª khó khån và nhæng c½n bão táp tàn bÕo cüa th¸ trß¶ng “stock”, ðã hß¾ng nhi«u vào vi®c hoàn thành thü tøc quy chª “non-profit

organization” cho Hµi, vi®c bäo trì và phát tri¬n trang Web http://www.votruongtoan.com/, vi®c tiªp tøc y¬m trþ Th¥y Cô và bÕn hæu tÕi Vi®t Nam, và các hoÕt ðµng quan hôn tang tª trong các VTT chúng ta. Nåm 2000 chúng ta ðßþc c½ hµi tiªp ðón VTT Nguyn Ðông ThÑc t× Vi®t Nam sang thåm hai ông anh là VTT Nguyn ÐÑc TrÕch và VTT Nguyn ÐÑc L§p. Tháng 10, 2000 ti¬u bang Virginia và thành ph¯ Washington, D.C. ðã chÑng kiªn mµt cuµc h÷p m£t kÏ thú ð¥y ¤p nhæng kÖ ni®m tu±i h÷c trò cüa trên chøc VTT thuµc nhi«u l¾p khác nhau, t× nhi«u ti¬u bang bay v« tham dñ ngày thành hôn cüa con VTT Ngô Vån Châu. Ð¯i v¾i nhæng khách già nua, ði ån ti®c cß¾i n¥y không phäi ð¬ m×ng cho cô dâu chú r¬ mà chï c¯t ð¬ g£p lÕi nhau và ð¤u láo v« m÷i chuy®n 30 hay 40 nåm v« trß¾c · Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän. Quä thñc ðây là mµt cuµc hµi ngµ hiªm có, quý báu, và vô cùng säng khoái. VTT Nguyn Vån MÕch t× Houston, Texas, tuy r¢ng không ån th¸t vì tôn giáo, ðã bê ðªn mµt n°i th¸t dê ß¾p kh±ng l° ð£c bi®t n¤u theo ki¬u „n-Ðµ ð¬ cho các VTT nh§u món không n½i nào có bán. Các bÕn thØ tß·ng tßþng có gì nh÷c nh¢n b¢ng, có gì ð¥y ðü b¢ng ð¬ nói lên cái chân tình cüa các VTT dành cho nhau và trang tr÷ng thß½ng yêu chia xë cho nhau. T¤t cä nhæng ai có m£t trong kÏ hµi ngµ n¥y ð«u cäm th¤y hä dÕ, yêu ð¶i, vì chßa bao gi¶ ðßþc s¯ng lÕi nhæng gi¶ phút thân thß½ng ðó k¬ t× khi lìa mái trß¶ng lån thân vào ch¯n h°ng tr¥n mù t¸t khói Cam Tuy«n. Nåm qua, cûng nh¶ chúng ta có ðßþc mµt “Web site” phong phú, nhi«u khuôn m£t m¾i, nhi«u bóng dáng VTT t× ch¯n xa xåm m¸t mù cüa trái ð¤t, ðã vui m×ng tìm th¤y nhau, ðã hân hoan kêu g÷i nhau khi trong lòng dâng trào lên vô vàn kÖ ni®m tß·ng ch×ng không bao gi¶ có th¬ nh¡c nh· ðªn ðßþc. Có nhi«u bÕn g÷i tôi và nói g¥n nhß ngh©n ngào ð¥y n²i xúc ðµng là ðã có d¸p v« nhìn lÕi trß¶ng xßa, ðã rón rén tìm ðªn ch² ng°i cüa mình m¤y chøc nåm v« trß¾c, m×ng quá, vui quá, nhßng cûng không


HY VšNG 20/96

biªt chia xë cái m×ng vui ðó v¾i ai vì chÆng có còn ai mình quen biªt cä. Bây gi¶ thì ðã có “Web site”, ðã có n½i ð¬ nh¡n g·i truy tìm, thì h÷ hång hái reo vui m²i khi biªt ðßþc các th¢ng quÖ cüa l¾p mình ngày xßa bây gi¶ còn s¯ng, còn · ðâu ðó trên cõi ð¶i n¥y, và ðang hàn huyên líu lo trên “phone”, trên “e-mail”, hàng tiªng ð°ng h° hàng tu¥n. Thñc không có gì vui h½n, xÑng ðáng h½n ð¬ t£ng thß·ng cho các bÕn VTT Lê Anh Tu¤n, VTT Hà MÕnh Chí, VTT Hà Chí Dûng, và t¤t cä nhæng ai ðã ðóng góp xây dñng nên http://www.votruongtoan.com/ cüa hµi chúng ta. V« hoÕt ðµng xã hµi thì Hµi chúng ta vçn tiªp tøc y¬m trþ ph¥n nào cho các cñu VTT tÕi Vi®t Nam. Các VTT Nguyn T¤n ÐÕt, VTT Tr¥n Vån Hæu, VTT Lê Xán vçn tiên phuông trong m÷i c½ hµi khi v« Vi®t Nam, hay khi l lµc, ngày Tªt, luôn tìm cách tiªp xúc, thåm viªng, trao t£ng quà cáp và ti«n bÕc cho các Th¥y Cô và bÕn hæu tÕi Vi®t Nam. G¥n ðây nh¤t là nhóm VTT l¾p M§u Thân 1968 cüa VTT Ðoàn MÕnh Hà, VTT Nguyn Vån Giao, VTT Nguyn Qu¯c S¡c, v.v.. ðã cùng nhau quyên góp ðßþc mµt s¯ ti«n nhö ð¬ g·i v« t£ng cho các bÕn cùng l¾p tÕi Vi®t Nam ån Tªt. Ti«n không bao nhiêu nhßng tình bÕn hæu ð¥y tràn th¡m thiªt. “Võ Trß¶ng Toän Foundation” vçn còn là mµt gi¤c m½. C¥n có nhæng bàn tay trë, nhæng trái tim n°ng nhi®t h½n ð¬ ðem gi¤c m½ ðó vào cuµc s¯ng ngày hôm nay cüa chúng ta. Các bÕn ðó · ðâu ? Có cái gì ð¬ nh¾ ð¬ quên ? Các bÕn mu¯n ðßþc nh¾ hay mu¯n b¸ bö quên ? Xin hãy góp tài, lñc, thì gi¶ vào Hµi. “You can help, can’t you ?” VTT Tr¥n Kim Chánh (1956-1963) Hµi-Trß·ng, Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän tÕi Hoa KÏ Santa Ana, California, U.S.A. [email protected]

Trß¶ng Võ Trß¶ng Toän: N½i Công Tác ThÑ Ba Cüa Tôi

VTT Phan Kim Thành (1967-1974) trß¾c các cúp th¬ thao ðÕt ðßþc trong kÏ thi th¬ thao liên trß¶ng nåm 1973 {Hình chøp cüa VTT Phan Kim Thành (1967-1974)} (Mªn t£ng em VTT Nguyn T¤n ÐÕt và các cñu h÷c sinh Võ Trß¶ng Toän v¾i lòng xúc ðµng biªt các em vçn còn nh¾ chúng tôi · quê nhà) Võ Trß¶ng Toän là ngôi trß¶ng tôi giäng dÕy ðúng 10 nåm (1965-1975); n½i này cûng ð¬ lÕi trong tôi nhi«u kÖ ni®m khó quên. T× Qui Nh½n xin thuyên chuy¬n vào Sài Gòn: t× tïnh nhö cüa mi«n Trung ðªn thành ph¯ l¾n cüa mi«n Nam là mµt thay ð±i khá khó khån lúc b¤y gi¶, thª mà ð½n cüa tôi cûng ðßþc ch¤p thu§n, mµt ði«u r¤t ðáng m×ng! Nhßng theo quyªt ð¸nh thuyên chuy¬n, tôi phäi v« trß¶ng Lý Thß¶ng Ki®t, Hóc Môn. Tôi r¤t ngÕi vì l¥n ð¥u tiên vào Nam lÕi phäi ðªn công tác mµt trß¶ng quá xa thành ph¯ nhß thª. Sau nh¶ chiªu c¯ cüa S· Giáo Døc, tôi ðßþc chuy¬n ðªn Võ Trß¶ng Toän cüa qu§n mµt Sài


HY VšNG 21/96

Gòn, Hi®u Trß·ng là Ông Ð² Hæu Nghîa, mµt cñu h÷c sinh cüa trß¶ng Qu¯c H÷c Huª nên tôi th¤y nhß quen thuµc ph¥n nào. Tôi ðã qua công tác giäng dÕy 8 nåm (1957-1965) nên ðã væng tin khi ðÑng trên bøc giäng. Tuy ðã có phø trách nhi«u môn, nhßng s· trß¶ng cüa tôi là Toán, ðªn VTT tôi dÕy Toán. Anh ch¸ em ð°ng nghi®p r¤t vui vë, m¯i giao häo giæa chúng tôi khá t¯t nên tôi ph¤n kh·i làm vi®c. Ð¯i v¾i các trß¶ng cû, tôi ðã ðäm nhi®m thêm vi®c c¯ v¤n Vån Ngh® cho h÷c sinh thì ðªn ðây tôi cûng giúp ðÞ nhà trß¶ng v« m£t này. Nhæng ngày L, Tªt, phát thß·ng cho h÷c sinh, trß¶ng ð«u cho t§p dþt, trình din các môn vån ngh® ð£c s¡c. Ông Hi®u Trß·ng Ð² Hæu Nghîa r¤t có khä nång và ðã bö th¶i gian hß¾ng dçn h÷c sinh v« m£t này th§t nhi®t tình. Tôi ðã th¥m kính phøc l¯i t± chÑc, cách ð¯i xØ v¾i Giáo Sß trong trß¶ng, lòng thß½ng yêu và ch¸u khó ð¯i v¾i h÷c sinh cüa Ông Hi®u Trß·ng ÐHN! Trß¶ng toàn nam sinh nên vi®c giäng dÕy môn Toán cüa tôi khá thích hþp, các em ham h÷c, thích làm nhi«u bài t§p · nhà nên tôi r¤t ph¤n kh·i tìm thêm bài hay cho các em làm. Các bÕn · trß¶ng VTT mà tôi thß¶ng giao thi®p nhß Ng÷c Hß½ng, Di®p, Bích Dung, Nguyn Th¸ Ninh, Hßþt, Tr¥n Ngô Th¸ Ninh, H°ng Liên, Vßþng, Ng÷c Dung, MÛ Loan, Nhß Ý, Hµi, Nhàn, Nguyn Th¸ Sen, Tr¥n Th¸ Sen. Nguyn Th¸ Ninh là Giáo Sß dÕy Âm NhÕc, ðã dÕy Ðàn Tranh cho tôi mµt tu¥n hai l¥n tÕi nhà. Tôi r¤t say mê h÷c và thích nh¤t là khi thuµc bài thì ðàn hòa v¾i Th¥y. Sau 1975, Ninh ði ð¸nh cß nß¾c ngoài nên vi®c h÷c cüa tôi b¸ gián ðoÕn, tôi th§t bu°n vì ðªn tu±i tôi, tìm ðßþc ngß¶i Th¥y th§t khó! Các anh thì có Vß½ng Quang Trí, HuÏnh H°ng C¦m, Nguyn Vån C¦m, Tôn Th¤t Liêm ... h¢ng ngày g£p nhau chuy®n trò, trao ð±i vi®c dÕy d² thân m§t. Tình cäm bÕn bè chân th§t quí hiªm, tôi không bao gi¶ quên ðßþc!

T× niên khóa 1976-1977 tôi chuy¬n qua dÕy trß¶ng Tr¥n Vån ń cùng v¾i ch¸ Di®p, Oanh, anh Thi«u ... các bÕn khác ðªn nhæng trß¶ng trong qu§n Mµt. Tôi ðßþc phân công làm T± Trß·ng T± Toán. — ðây, tôi thß¶ng xuyên liên lÕc v¾i Ng÷c Hß½ng vì tôi dÕy con cüa Hß½ng. Hß½ng th§t hi«n lành, ðÕo ðÑc. Thª mà vài nåm sau tôi ðßþc tin Hß½ng qua ð¶i, tôi tiªc thß½ng nhi«u ngß¶i bÕn hi«n v¡n s¯! BÕn bè b£t tin nhau l¥n l¥n, kë ði, ngß¶i · ... M¤y nåm sau tôi r¤t vui ðßþc g£p lÕi anh ch¸ Nghîa. Tình cäm bÕn bè, ð°ng nghi®p, càng th¡m thiªt! Thïnh thoäng chúng tôi qua lÕi thåm viªng: Anh Nghîa bây gi¶ m· l¾p dÕy tß khá ðông h÷c sinh vì qua kinh nghi®m. Anh ðã giäng dÕy cho h÷c sinh ð«u ðÕt kªt quä t¯t v« các môn Khoa H÷c, tôi m×ng nhi«u cho Anh! H½n 10 nåm sau, chúng tôi 5,6 ngß¶i h÷p nhau khi nghe tin anh ch¸ Quý-Ninh v« thåm. Anh ch¸ có ðªn nhà tôi dùng c½m thân m§t cùng các bÕn chuy®n trò thåm höi chßa thöa dÕ thì anh ch¸ lÕi ra ði. Ngày chia tay, Ninh vçn h©n liên lÕc, nhßng sau ðó lÕi b£t tin mµt th¶i gian. Sau m¾i biªt Ninh quá ðau bu°n vì anh Quý ðã qua ð¶i! N²i bu°n càng th¤m thía khi m¤t ch°ng mà · xa quê hß½ng, nên Ninh chÆng thß t× cho ai! Mµt d¸p theo ðoàn du l¸ch v« quê sau ngày anh Quý ra ði, Ninh ghé lÕi thåm tôi. BÕn bè m×ng ngày hµi ngµ, nhßng bu°n nhi«u h½n vui. Tôi chï biªt an üi Ninh m¤y câu trong khi Ninh nß¾c m¡t ng¡n dài, r°i lÕi bùi ngùi chia tay! Nåm 1989, mµt hôm dçn chiªc xe Cub79 ð¸nh n± máy ði dÕy, tôi phát hi®n xe b¸ x©p bánh trß¾c, nên phäi dçn ra ðß¶ng tìm ch² vá. Dçn xe mµt ðoÕn khá xa m¾i th¤y có ngß¶i ðang lúi húi soÕn m¾ ð° ngh« chu¦n b¸ ch¶ khách ðªn sØa xe; tôi vµi vàng døc: "Ông ½i, vá dùm bánh trß¾c g¤p cho tôi ði dÕy këo tr!" Mµt ngß¶i ðàn ông ðÑng tu±i - tôi nghî là h½n cä tu±i tôi - ng¦ng m£t lên và "dÕ!" mµt tiªng khàn khàn ... r°i tiªp ðó, ông ðÑng dÕy nhìn tôi l phép thßa: "Thßa Cô, con là Hi®p, Tr¥n Vån Hi®p,


HY VšNG 22/96

h÷c trò cüa cô · trß¶ng Võ Trß¶ng Toän nåm nào ðây, Cô còn nh¾ con không?" Tôi bàng hoàng nh§n ra Hi®p, em ðã già h½n tu±i quá nhi«u, m¾i thoáng nhìn không tài nào nh§n ra ðßþc, ngß¶i h÷c sinh gß½ng mçu mà tôi ðã ch÷n làm Trß·ng L¾p Ð® TÑ B1. Th¥y trò g£p nhau m×ng m×ng tüi tüi ... Em g÷i con mang ghª m¶i tôi ng°i r°i v×a vá bánh xe v×a nói chuy®n v¾i tôi, em cho biªt em ðã l§p gia ðình, hi®n có hai con ðang h÷c c¤p hai và mµt. Sþ tr gi¶ dÕy nên khi em v×a sØa xong xe, tôi c¥m t¶ 10.000 ð°ng trao cho em ð¬ ði ngay. Hi®p nh¤t ð¸nh không nh§n ti«n và tôi th§t khó xØ. Em tö vë xúc ðµng nói: "Thßa Cô, em r¤t sung sß¾ng ðßþc g£p Cô hôm nay, th¤y Cô khoë, còn ði dÕy, em r¤t m×ng. Em chï làm mµt chút xíu không phäi thay phø tùng gì ðâu, xin Cô vui lòng cho em sung sß¾ng!" Tôi th§t cäm ðµng ... T× ðó, tôi ðã gi¾i thi®u v¾i m÷i ngß¶i trong gia ðình và các bÕn, khi c¥n sØa xe thì ðªn nh¶ Hi®p, th¥m giúp em nhß thª thôi. Khoäng 5 nåm sau, mµt hôm ði qua trß¾c ti®m cüa Hi®p, em chÕy ra chào tôi và cho biªt s¨ chuy¬n ch² · ðªn ðß¶ng Cµng Hòa, em có ðßa ð¸a chï cho tôi, nhßng quá xa nên t× ðó tôi không g£p Hi®p næa! Nhæng ni«m vui cüa ngh« dÕy h÷c là ðßþc g£p lÕi nhæng h÷c trò có nghîa sau nhi«u nåm xa cách, tôi th¤y ph¤n kh·i lÕ! Ð¥u nåm 1994, gia ðình tôi ðang chu¦n b¸ ðám cß¾i con trai l¾n cüa tôi, tôi ðã s¡p xªp m÷i chuy®n: thuê ngß¶i chøp hình, quay phim, thuê xe ... cho ngày cß¾i. Mµt bu±i chi«u, tr¶i khá ð©p, tôi ði bµ t× chþ Trß½ng Minh Giäng v« nhà. Khi ngang qua trß¾c ti®m chøp hình Hoàng Gia, mµt ngß¶i ðàn ông khá cao l¾n, khoë mÕnh ðªn trß¾c m£t tôi v×a cß¶i nói: "Thßa Cô, Cô có phäi là Cô Lê Kh¡c Ng÷c C¥u trß¾c dÕy Võ Trß¶ng Toän không? Tôi ðang nghî liên miên vi®c gia ðình, gi§t mình vì câu höi ðó, tôi vµi ng¦ng ð¥u lên ðáp: "Ông là ai mà biªt tôi? Tôi th§t tình không nh¾". - Em là Lê Duy Th¸nh, h÷c trò cüa Cô · trß¶ng Võ Trß¶ng Toän.

Tôi nhìn kÛ và nh¾ ra em h°i ðó ngß¶i không m§p nhß bây gi¶, trong l¾p hay lí l¡c nói chuy®n và ham ch½i l¡m, nhßng lúc nào cûng l phép vâng l¶i khi tôi nh¡c nh·. Tôi höi nhanh: "Bây gi¶ em làm gì, · ðâu?" Th¸nh cß¶i vui vë, ðßa tay m£t chï ti®m chøp hình Konica và nói: "Ðây ti®m chøp hình cüa em, m¶i Cô vào nhà em u¯ng nß¾c, nói chuy®n". Tôi t¥n ng¥n vì nhà cûng b§n vi®c, nhßng th§t m×ng g£p Th¸nh nên tôi nh§n l¶i em và cùng em vào nhà. Em gi¾i thi®u vþ v¾i hai con r¤t d thß½ng và ni«m n· m¶i tôi u¯ng nß¾c. Qua m¤y câu thåm höi, em cho biªt ðang hành ngh« quay phim, chøp hình. Em có m¤y c½ s· kinh doanh v« phim, hình ... Tôi r¤t m×ng th¤y em ðã thành công khi vào ð¶i và hÕnh phúc. Ngay hôm ðó, tôi nh¶ em quay phim, chøp hình cho ngày cß¾i con tôi còn g¥n hai tu¥n næa. Tôi s¨ báo lÕi v¾i ngß¶i tôi ðã ð¸nh nh¶ lo vi®c này vì Th¸nh m¾i là ngß¶i chuyên nghi®p mà tôi yên chí h½n nhi«u! T× ðó, 4 ngày cß¾i tiªp theo cüa các con tôi, tôi ð«u nh¶ Th¸nh, Th¸nh ðã lo chu ðáo cho tôi. Thïnh thoäng xem lÕi nhæng phim và hình ngày vui cüa các con, tôi vui nhi«u khi th¤y Th¸nh ðã th§t nhi®t tình trong nhæng ngày vui tr÷ng ðÕi cüa gia ðình tôi. KÖ ni®m t× trß¶ng Võ Trß¶ng Toän thì quá nhi«u, tôi chï ghi lÕi ðôi ði«u v« Hi®p và Th¸nh, nhæng h÷c trò cû ðã làm tôi th§t xúc ðµng sau bao nhiêu nåm xa cách. Nåm 1999, anh Nguyn Thanh Thu, Giáo Sß dÕy môn V¨ cüa trß¶ng Võ Trß¶ng Toän ngày trß¾c, v« thåm. Anh Thu mu¯n h÷p m£t bÕn cû và h÷c trò xßa, nhßng r¤t tiªc hôm ðó tôi lÕi phäi h÷p Ban LL Ð°ng Khánh cüa tôi. Thª mà sau ðó, mµt em h÷c


HY VšNG 23/96

sinh cüa trß¶ng VTT ðem quà cüa h÷c sinh cû g·i cho tôi. Th§t cäm ðµng! Cñu h÷c sinh VTT có truy«n th¯ng h÷p m£t ngày 10/1 h¢ng nåm, các em có m¶i và tôi cûng tham dñ m¤y l¥n. G£p ð°ng nghi®p xßa cùng dâng hß½ng lên tßþng Cø Võ Trß¶ng Toän và giao lßu v¾i h÷c trò cû. Ngày 9/7/2000, tôi lÕi ðªn Hoa Viên Phú Th÷ h÷p m£t v¾i các ð°ng nghi®p và cñu h÷c sinh Võ Trß¶ng Toän do em Tr¥n Vån Bá cho biªt có em Nguyn T¤n ÐÕt · California v« thåm quê hß½ng, gia ðình và không quên Võ Trß¶ng Toän. Th§t tình khi ðßþc m¶i tôi ðang cäm chßa b¾t, lÕi b§n lo vi®c cho trß¶ng Ð°ng Khánh, mái trß¶ng mà · ðó bao nhiêu nåm tôi v×a h÷c r°i dÕy næa, nhßng tôi cûng c¯ thu xªp ði, vì tôi biªt ðây là d¸p tôi g£p ðßþc bÕn xßa, h÷c trò cû! Hôm ðó tôi ðã g£p các anh Ð² Hæu Nghîa, Nguyn Vån C¦m, HuÏnh H°ng C¦m, Tôn Th¤t Liêm, L.C. Phan, L.V. San, Bùi Vi®n, Khäi, Lê ÐÑc CØu, các ch¸ Nhàn, MÛ Loan, Ý, Tâm, K. Anh ... Tôi b°i h°i cäm ðµng vì tình cäm ð©p ð¨ cüa cñu giáo sß và h÷c sinh VTT · häi ngoÕi! Em Lê Duy Th¸nh lÕi nhi®t tình ðßa tôi v« t§n nhà. H÷c sinh VTT · trong cûng nhß ngoài nß¾c, thïnh thoäng ðªn thåm tôi, ôn lÕi nhæng kÖ ni®m xßa ð¥y tình cäm chân th§t. Ngh« dÕy h÷c cüa tôi luôn ¤m lòng v¾i nhæng mänh tình chân th§t cüa h÷c sinh cû, nh¤t là nhæng nåm hßu trí ðßþc nghe tin h÷c trò mình thành ðÕt, ðó là ph¥n thß·ng cao quí nh¤t h½n b¤t cÑ ngh« nào! Mµt l¥n næa, tôi nh¡c lÕi cäm nghî cüa mình qua ngh« dÕy h÷c mà tôi ðã träi qua 38 nåm là: Ôi! Cao quí thay ngh« dÕy h÷c, Trãi lòng lo cho thª h® mai sau! Và sung sß¾ng thay ngh« dÕy h÷c, Luôn ¤m lòng v¾i tình nghîa h§u sinh! ...

Sài Gòn, mùa hè ngày 16 tháng 7 nåm 2000 [email protected]

Truy«n Thuyªt R°ng Tiên

1. Truy«n Thuyªt Truy«n thuyªt là mµt tín hi®u không kém quan tr÷ng ð¬ mµt dân tµc nh§n di®n ðßþc chính mình. Ngày nay, các truy«n thuyªt d¥n d¥n b¸ quên lãng vì ph¥n nhi«u ngß¶i ta chï th¤y tính phi lý, phän khoa h÷c · các truy«n thuyªt mà ít ai ch¸u ð÷c cho ra nhæng ¦n dø thâm sâu trong ðó. Truy«n thuyªt là cüa thi nhân và cûng chï dành cho thi nhân ð¬ truy«n ðÕt ð¶i ð¶i. Truy«n thuyªt m¾i th§t là tâm h°n cüa l¸ch sØ, là phän änh cüa quá khÑ, trung thñc soi sáng nhæng anh hoa ¦n tàng sau nhæng sñ ki®n ð½n thu¥n tr½ xß½ng, nhæng thñc tin khô c¢n. Hß c¤u hay truy®n th§t thì nhæng truy«n thuyªt vçn là truy®n v« nhæng giá tr¸ tinh th¥n. Và nhæng giá tr¸ này chính là sñ th§t không th¬ nào ch¯i bö ðßþc. 2. R°ng Tiên Truy«n thuyªt R°ng Tiên hay là trang danh dñ m· ð¥u cho l¸ch sØ dân tµc Vi®t Nam. Trang sØ ðó ðã ðßþc cä dân tµc Vi®t Nam mãi mãi trân tr÷ng xác minh ðó là chân lý vînh h¢ng.


HY VšNG 24/96

Trß¾c tiên, ðó là mµt ph¯i hþp hài hoà và phong phú hai nguyên lý cån bän cüa sñ s¯ng: Âm và Dß½ng. MÕnh nhß R°ng và ð©p nhß Tiên. SÑc mÕnh là yªu t¯ quyªt ð¸nh m÷i cuµc sinh t°n. Và cái ð©p là cÑu cánh. Chï có sÑc mÕnh, không có cái ð©p thì cuµc sinh t°n vô ð¸nh hß¾ng. SÑc mÕnh ðó chï thuµc thÑ hÕng bän nång sinh v§t, phi nhân bän, mù quáng. Và hành ðµng cüa sinh v§t cûng chÆng khác gì sñ chuy¬n d¶i cüa các v§t th¬ nªu không chï là nhæng cuµc v§t lµn ð¬ sån m°i. Ðó là sÑc mÕnh mang tính hüy di®t. Cái ð©p mang ðªn cho sÑc mÕnh vë hào hùng, ð¸nh hß¾ng cho m÷i cuµc sinh t°n, và làm cho m÷i sinh hoÕt cüa con ngß¶i vßþt khöi gi¾i hÕn ðµng v§t thu¥n túy ð¬ mang nhæng ý nghîa vån hóa. Ðó là sÑc mÕnh sáng tÕo. Và, chính vë tinh anh cüa tình yêu nòi gi¯ng R°ng Tiên ðã có ðü sÑc mÕnh ð¬ dân tµc ta trß¶ng t°n tñ l§p, tñ chü bên cÕnh mµt nß¾c l¾n cß¶ng th¸nh nhß Trung Hoa. Diên H°ng ðã chÆng phäi là sÑc mÕnh ð¬ th¡ng ðßþc quân Nguyên ðó sao? MÕnh và ð©p, ðó là ði«u ki®n c¥n và ðü cho mµt ð¶i s¯ng t¯t ð©p. Th¤y ðßþc hai nguyên lý cån bän ðó r°i, t± tiên chúng ta ðã ch÷n nhæng bi¬u trßng có th¬ lý tß·ng hóa, siêu vi®t hóa hai nguyên lý ðó. R°ng bi¬u trßng cho mµt sÑc mÕnh, mµt bän nång sinh v§t siêu phàm. Nó ðã hi®n hæu trong trí tß·ng tßþng phong phú cüa các ngh® sî. Ðó là mµt t±ng hþp mÛ thu§t, nhßng ð£c hæu cüa nhi«u sinh v§t ð£c loÕi: ð¥u và chi có dáng d¤p cüa loài mãnh thú, thân m«m và uy¬n chuy¬n nhß loài bò sát. Nó bay lßþn ðßþc nhß loài chim, s¯ng ðßþc dß¾i nß¾c nhß loài thüy tµc. Nó ðã vßþt xa các loài ðµng v§t khác v« th¦m mÛ cûng nhß v« nång lñc.

Tiên cûng là mµt hình änh lý tß·ng, có th§t trong ß¾c m½ cüa con ngß¶i, Ðông cûng nhß Tây, xa xßa cûng nhß hi®n tÕi. Ðó là con ngß¶i th§t t¯t, th§t ð©p, con ngß¶i có mµt ph¦m cách cao quý tuy®t v¶i ðßa ðªn nhæng quy«n nång phi thß¶ng. Vßþt xa ngß¶i thª tøc, nhßng Tiên lÕi r¤t g¥n gûi v¾i ngß¶i. Tiên ðªn v¾i nhæng con ngß¶i lß½ng thi®n trong nhæng c½n hoÕn nÕn hay ðau bu°n ð¬ trþ giúp và an üi. Có khi Tiên s¯ng cä v¾i ngß¶i nhß nàng Giáng Tiên, nhß các bà tiên ðÞ ð¥u cüa nàng công chúa Tây Phß½ng ngü trong r×ng. Tiên hóa thân lý tß·ng cüa con ngß¶i, cûng chính là lß½ng nång cüa ngß¶i. Cä R°ng lçn Tiên ð«u t°n tÕi không có gì hüy di®t ðßþc trên dòng tiªn hóa vô biên cüa nòi gi¯ng và cä nhân loÕi. M÷i cái ð©p tñ thân ð«u có sÑc mÕnh nµi tÕi. Nªu bÕo lñc cüa binh ðao La Mã thôn tính ðßþc Hy LÕp thì ngßþc lÕi vån minh Hy LÕp cûng ðã chinh phøc và th¯ng tr¸ tinh th¥n cüa ngß¶i La Mã. Vó ngña Mông C± ðã tràn ng§p Trung Hoa nhßng tinh th¥n Mông C± lÕi b¸ vån minh Trung Hoa ð°ng hóa. Tính cách siêu vi®t huy«n thoÕi cüa truy«n thuyªt Cha R°ng M© Tiên chï ð¬ nói lên ni«m khát khao sñ hoàn thi®n toàn mÛ cüa ngß¶i Vi®t, nêu cao møc tiêu ð¬ vßþt lên trong cuµc sinh t°n. Ni«m khao khát ðó trong sáng và chính ðáng biªt bao. Chï có nhæng h°n th½ bao la m¾i th¬ hi®n ðßþc b¢ng mµt huy«n thoÕi nØa thñc nØa hß, v×a mµng v×a th½, huy«n ho£c nhßng không phi lý, siêu phàm nhßng không là hoang tß·ng. Cho ðªn bây gi¶, nhân loÕi chÆng phäi ðã có ðßþc mµt nång lñc nhß R°ng và nhæng ði«u kÏ di®u nhß Tiên ðó sao? 3. Nhß Nß¾c Trong Ngu°n Cûng phäi nói thêm · ðây mµt ði«u r¤t quan tr÷ng trong thái ðµ khÆng ð¸nh ngu°n g¯c cüa dân tµc Vi®t Nam. Ðó là vi®c lý giäi sñ ki®n nåm mß½i con


HY VšNG 25/96

theo m© v« non, nåm mß½i con theo cha xu¯ng bi¬n. H÷ H°ng Bàng ðã phát xu¤t t× quê cha hay ð¤t m©? Mµt s¯ sØ gia cho r¢ng, cha ðßa nåm mß½i con xu¯ng ð°ng b¢ng l§p nghi®p là ti«n nhân cüa ngß¶i Kinh, m© ðßa nåm mß½i con v« núi thành ti«n nhân cüa ngß¶i thi¬u s¯. H÷ H°ng Bàng thuµc chi LÕc Long Quân (Tài li®u tham khäo 1). Mµt s¯ khác lÕi cho r¢ng, nåm mß½i con theo cha ra bi¬n tÑc ra häi ðäo xa xôi ð¬ sinh s¯ng, còn nåm mß½i con theo m© · lÕi ð¤t li«n ð¬ l§p nghi®p. H÷ H°ng Bàng thuµc chi Âu C½ (Tài li®u tham khäo 2). Giä thuyªt thÑ hai này xem ra hþp lý h½n. Âu C½ có th§t là Tiên hay không thì ði«u ðó cûng không änh hß·ng gì ðªn vi®c xác minh Bà là ngß¶i có th§t trong l¸ch sØ. Nói ðªn LÕc Long Quân là R°ng thì chÆng có gì minh chÑng cho ðßþc. Dù sao thì ngu°n g¯c chúng ta vçn phäi dña trên nhæng ði«u minh bÕch, có th¬ thöa nhæng ði«u ki®n thuµc lý tính. Ph¥n huy«n ho£c cÑ ð¬ trä v« thª gi¾i huy«n ho£c. Ph¥n thñc hæu vçn xác minh ðßþc, không phäi ngoa truy«n. Vä lÕi, sñ ch÷n chi Âu C½ làm ti«n nhân cûng có mµt ý nghîa th§t sâu s¡c. Giæa thñc và hß, chúng ta thiên v« thñc. Giæa mÕnh và ð©p, chúng ta thiên v« ð©p. Giæa trí và nhân, chúng ta thiên v« nhân. Sñ khÆng ð¸nh ngu°n g¯c cüa mình chÆng phäi ðã ðßþc th¬ hi®n rõ nét · ðÕo hiªu cüa ngß¶i Vi®t Nam ðó sao? "Công cha nhß núi Thái S½n Nghîa m© nhß nß¾c trong ngu°n chäy ra Mµt lòng th¶ m© kính cha Cho tròn chæ Hiªu m¾i là ðÕo con"

ń sinh thành cüa m© cha nhß mµt. Nhßng nhæng gì chúng ta nh§n ðßþc cüa cha cûng không hÆn là nhæng gì chúng ta nh§n ðßþc t× m©. Công cüa cha nhßng nghîa cüa m©. Yªu tính cüa công là n²i nh÷c nh¢n. Yªu tính cüa nghîa là tình. N²i khó nh÷c cüa cha vì ta to l¾n vô cùng. Nhßng dù to l¾n nhß núi Thái S½n thì vçn là mµt ðÕi lßþng có gi¾i hÕn mà tr¶i ð¤t ðã tÕo dñng mµt l¥n mà nên. Tình m© cho ta lai láng nhß nß¾c trong ngu°n tuôn mãi không cÕn không ngßng, không th¬ ðo lß¶ng ðong ðªm ðßþc. Ð¬ ðáp lÕi, chúng ta phäi th¶ m©, tÑc s¾m hôm phøng dßÞng c½m nâng nß¾c rót. Chúng ta phäi kính cha là luôn luôn nghî ðªn và bày tö b¢ng hành ðµng sñ tôn tr÷ng phøc tùng m÷i m®nh l®nh bäo ban. S· dî có sñ khác bi®t nhß v§y vì cha ðã · xa chång? M© thì g¥n gûi theo ta ðªn t§n cùng cuµc s¯ng chång? Tuy nhiên, t¤t cä nhæng ði«u trên chï là mµt sñ truy tìm phân tích chi li ð¬ mong ðÕt ðßþc t¯i ða nhæng chân lý cüa l¸ch sØ. Có l¨ cûng không c¥n thiªt nhß thª. Chúng ta có th¬ nhìn ngu°n g¯c cüa mình mµt cách khác. H÷ H°ng Bàng có l¨ chï là tµc trß·ng ðßþc làm vua cai tr¸ toàn ð¤t nß¾c trong ðó g°m ðü tråm h÷ k¬ cä chi LÕc Long Quân lçn chi Âu C½. Nhß thª, nß¾c Vån Lang xu¤t phát là quê cha hay ð¤t m© cûng không vì thª mà nß¾c Vån Lang hay qu¯c gia Vi®t Nam sau này thiªu ði mµt nØa ph¥n tinh túy trong bän ch¤t cüa mình. Cûng không vì thª mà ðàn con không hþp nh¤t mµt nhà và sñ chia tay giæa cha m© là vînh vin. 4. " ... Tuy Mµt Mà Hai ..." Cu¯i cùng, cha R°ng ðã phäi chia tay v¾i m© Tiên, nåm mß½i con theo m© lên non, nåm mß½i con theo cha xu¯ng bi¬n.


HY VšNG 26/96

Sñ ki®n này r¤t quan tr÷ng ð¬ nói lên nhæng nguyên t¡c v§n hành thu§n lý âm dß½ng. ThoÕt nhìn, chúng ta có th¬ th¤y ngay ðßþc r¢ng, ông bà chúng ta ngay t× bu±i s½ khai ðã có ðßþc hình änh nghiêm chïnh v« mµt cha duy nh¤t và mµt m© duy nh¤t ð¬ chia xë trách nhi®m v¾i nhau trong vi®c mßu cuµc trß¶ng t°n cho nòi gi¯ng. Sñ chia xa không có nghîa mµt sñ ðoÕn tình dÑt nghîa. Ðó chï là cách Ñng biªn ð¬ thích nghi v¾i nhæng ði«u ki®n khó khån cüa môi trß¶ng sinh hoÕt. Ðó là mµt phân công lao ðµng, mµt phân ð¸nh khu vñc vån hóa th¬ hi®n mµt ý thÑc rõ r®t v« tß ngã, mµt sñ bäo t°n nhæng s¡c thái vån hóa tß bi®t và ch¤p nh§n tính cách ða dÕng cüa ð¶i s¯ng. Cha R°ng biªt rõ sñ sinh t°n cüa R°ng và Tiên tùy thuµc vào nhæng ði«u ki®n khác bi®t nhau và sñ hòa hþp làm mµt chï có ý nghîa khi hai th¬ vçn tr÷n v©n là hai, không mµt th¬ nào b¸ biªn m¤t do sñ thôn tính, ð°ng hóa hay loÕi tr× hüy di®t. Biªt không th¬ sinh s¯ng trong nhæng ði«u ki®n sinh s¯ng cüa nhau ðßþc nên hai ngß¶i phäi chia ra s¯ng · nhæng môi trß¶ng thích hþp riêng. Lên r×ng hay xu¯ng bi¬n, cä hai ð«u nh¢m møc ðích mßu c¥u cuµc sinh t°n dài lâu, cho mµt nòi gi¯ng v×a hình thành do sñ ph¯i hþp hoàn häo giæa hai nguyên lý mÕnh và ð©p, v§t ch¤t và tinh th¥n hay khác ði chính là âm và dß½ng. Cha m© chia ðôi ðàn con ð°ng ð«u ð¬ bäo t°n cä hai nguyên lý R°ng Tiên, không ð¬ nguyên lý này b¸ vong thân tha hóa trong nguyên lý kia. Sñ phân chia này ðã cân b¢ng sñ duy trì hai th¬ R°ng, Tiên · hai khu vñc sinh hoÕt. Và l¶i ß¾c h©n thüy chung không bö nhau cüa ông LÕc Long Quân và bà Âu C½ ðã hþp nh¤t hai th¬ ðó trong mµt th¬ dân tµc duy nh¤t, hþp nh¤t núi sông trong mµt lãnh th± duy nh¤t. Nhß v§y, sñ phân tán ðàn con không làm cho chúng kÏ th¸ nhau mà trái lÕi, ðã làm cho chúng s¨

tìm th¤y anh em · kh¡p m÷i n½i. Chúng s¨ nh¾ ðâu ðâu trên lãnh th± này ð«u có anh em và c¥n phäi thß½ng yêu giúp ðÞ lçn nhau, không bao gi¶ tìm th¤y ai là thù ð¸ch ð¬ tranh giành xâu xé lçn nhau. M£t khác, sñ chia xa này cûng khÆng ð¸nh xu hß¾ng thanh bình tß½ng thông, tß½ng dung trong cách Ñng xØ v¾i tha nhân và trong vi®c phát tri¬n ð¶i s¯ng cµng ð°ng. Duy tình yêu cao cä R°ng Tiên m¾i ðü dûng lñc ð¬ th¡ng nhæng xu hß¾ng th¤p hèn cüa bän nång tham si luôn luôn mu¯n dùng bÕo lñc ð¬ chiªm hæu và chï huy áp ð£t nhæng ki¬u thÑc s¯ng cho kë khác. Và cûng chï v¾i tình yêu tuy®t mÛ ðó, cha R°ng m© Tiên ðã có ðßþc cách hành xØ cao cä quên mình cüa nhæng t¤m lòng nhân h§u, ð¥y tñ tr÷ng và biªt tôn tr÷ng nhæng ß¾c m½, khát v÷ng v« cuµc s¯ng cüa ngß¶i khác. Ðó cûng là cách hành xØ thông minh, khoáng ðÕt ðã m· ra nhi«u ngã ðß¶ng tiªn hóa, làm sÑc s¯ng cüa n«n vån hóa R°ng Tiên th§t ð©p th§t lành thêm d°i dào phong phú. Tóm lÕi, sñ chia xa ðó không phá vÞ nh¤t th¬ R°ng Tiên mà chï m· rµng t¥m vóc cûng nhß bµi ðÕi hóa nhæng tính cách ð£c trßng cüa nh¤t th¬ ðó. 5. R°ng Tiên - Mµt Lý Tß·ng Nhân Bän Cho dù chï là giä tß·ng ði næa, thì m© Âu C½, cha LÕc Long vçn là hình änh cüa nhæng con ngß¶i ðã hi®n hæu b¢ng xß½ng b¢ng th¸t trong quá khÑ, hi®n tÕi và cä tß½ng lai. Ngß¶i là ß¾c m½, là khát v÷ng, là lý tß·ng, là chính huyªt th¯ng, tinh anh cüa trái tim, kh¯i óc Vi®t Nam. R°ng Tiên là ðây, chính truy«n thuyªt R°ng Tiên, ðß¶ng v« cüa dân tµc Vi®t Nam và cûng có th¬ là ðß¶ng v« cüa cä nhân loÕi.


HY VšNG 27/96

Ai không m½ ß¾c th¤y ðßþc mµt hình änh R°ng Tiên khi chính mình soi gß½ng? Ai không khao khát mµt cuµc s¯ng có th×a dûng lñc ð¬ th§t thanh bình vß½n ðªn ðïnh cao thi®n mÛ, th¤y ðßþc chân tính cüa ngß¶i? Trên ðß¶ng hành hß½ng "tìm th¤y chính mình", phäi chång chúng ta ðã cùng cä nhân loÕi ð°ng hành t× nghìn xßa cho ðªn nghìn sau? Tr¥n Th¸ Thanh Tâm Cñu Giáo Sß Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän (1974-1991) Sài Gòn, Vi®t Nam Tài Li®u Tham Khäo: 1. Vi®t Nam SØ Lßþc - Tr¥n Tr÷ng Kim. 2. Lînh Nam Chích Quái - Tr¥n Thª Pháp, Vû

QuÏnh, Ki«u Phu - Thª KÖ 15.

Bàn V« “Tr¸ Qu¯c, Bình Thiên HÕ” trong Kh±ng Giáo

L¶i nói ð¥u: Cø Võ Trß¶ng Toän, tuy không ra làm quan, nhßng ðã truy«n ðÕt tß tß·ng cho môn sinh, v« thu§t Tr¸ Nß¾c và Bình Thiên HÕ, mà cø ðã

th¤m nhu¥n qua Kh±ng Giáo. Tß tß·ng n¥y ðã ðßþc các môn sinh áp døng trong khi tham chánh dß¾i tri«u Nguyn. Trong TÑ Thß (ÐÕi H÷c, Trung Dung, Lu§n Ngæ, và MÕnh TØ), thì sách ÐÕi H÷c (Great Learning), nói nhi«u v« thu§t tr¸ nß¾c và bình thiên hÕ. M· ð¥u sách ÐÕi H÷c nhß sau: "ÐÕi H÷c chi ðÕo: tÕi minh minh-ðÑc, tÕi thân dân, tÕi chï ß chí thi®n". Câu trên g°m 3 vª: 1/ tÕi minh minh ðÑc. 2/ tÕi thân dân. 3/ tÕi chï ß chí thi®n. Ba cß½ng lînh trên bao trùm 8 ði«u møc sau: 1 là cách v§t, 2 là trí tri, 3 là thành ý, 4 là chính tâm, 5 là tu thân, 6 là t« gia, 7 là tr¸ qu¯c, 8 là bình thiên hÕ. 1/ Thª nào là "minh minh ðÑc" ? Minh ðÑc tÑc là thiên ðÕo (l¨ tr¶i), cái minh ðÑc ðã minh (sáng) lÕi minh thêm, tÑc là hþp ÐÕo. 2/ Thª nào là "thân dân" ? Nghîa là phäi thß½ng dân, giúp ðÞ dân, g¥n dân. Ý dân là ý tr¶i, v§y thân dân là hþp l¨ tr¶i, tÑc là hþp ÐÕo. 3/ Thª nào là "chï ß chí thi®n" ? Có nghîa là ðªn t¾i n½i, ðªn tµt cùng cüa Thi®n, tÑc là hþp ÐÕo. Cûng trong sách ÐÕi H÷c: "C± chi døc minh minh ðÑc ß thiên hÕ giä, tiên tr¸ kÏ qu¯c; døc tr¸ kÏ qu¯c giä, tiên t« kÏ gia; døc t« kÏ gia giä, tiên tu kÏ thân; døc tu kÏ thân giä, tiên chính kÏ tâm; døc chính kÏ tâm giä, tiên thành kÏ ý; døc thành kÏ ý giä, tiên trí kÏ tri; trí tri: tÕi cách v§t" (The ancients who wished to illustrate illustrious virtue throughout their kingdom first ordered the welfare of their state. Wishing to order the welfare of their state, they first regulated their families. Wishing to regulate their families, they first cultivated themselves. Wishing to cultivate themselves, they first rectified their hearts. Wishing to rectify their hearts, they first sought to be sincere in their


HY VšNG 28/96

thoughts. Wishing to be sincere in their thoughts, they first extended their knowledge to the utmost, the extension of knowledge is by the investigation of things). T× 4 chæ "cách v§t trí tri" dçn ðªn "tr¸ qu¯c, bình thiên hÕ". Cách (sØa cho ðúng) ðßþc v§t, trí (ðªn n½i) ðßþc tri, thì "Thành, Chính, Tu, T«, Tr¸, Bình" cûng s¨ ðÕt ðßþc ðªn n½i ðªn ch¯n. Ð¬ th¤y "cách v§t, trí tri" là th«m thang, nên cûng trong sách ÐÕi H÷c nói: "V§t cách nhi h§u tri chí, tri chí nhi h§u ý thành, ý thành nhi h§u tâm chính, tâm chính nhi h§u thân tu, thân tu nhi h§u gia t«, gia t« nhi h§u qu¯c tr¸, qu¯c tr¸ nhi h§u thiên hÕ bình" (Having things been investigated, their knowledge became complete. Having their knowledge been complete, their thoughts were sincere. Having their thoughts been sincere, their hearts were then rectified. Having their hearts been rectified, they themselves were cultivated. Having themselves been cultivated, their families were regulated. Having their families been regulated, their state was rightly governed. Having their state been rightly governed, the whole kingdom was made tranquil and happy). Ngß¶i trong mµt nhà, "thân" v¾i nhau là "gia t«", ngß¶i trong mµt nß¾c "thân" v¾i nhau là "qu¯c tr¸", ngß¶i trong thiên hÕ "thân" v¾i nhau là "thiên hÕ bình". Nên nói "minh minh ðÑc" tÑc là nói cái toàn th¬, g°m: "cách, trí, thành, chính, tu", mà nói "thân dân" là nói cái ðÕi døng, g°m: "t«, tr¸, bình". Nhßng "minh minh ðÑc" và "thân dân", phäi ðÕt ðªn ch² "chí thi®n" thì m¾i hþp Thiên ÐÕo, tÑc hþp v¾i Lòng Ngß¶i, thì m¾i Tr¸ Qu¯c, Bình Thiên HÕ ðßþc. Mu¯n ðÕt ðªn ch² "chí thi®n" là phäi "Tu Thân". Cûng trong sách ÐÕi H÷c có câu: "Tñ thiên tØ dî chí ß thÑ nhân, nh¤t th¸ giai dî tu thân vi bän" (From the Son of Heaven down to his people, all considered the cultivation of a person to be the

root), có nghîa là "t× vua cho t¾i dân, ð«u l¤y "tu thân" làm g¯c. Nªu thân không tu, mà mong có "gia t«, qu¯c tr¸, thiên hÕ bình" thì không th¬ có, b·i vì thân là "g¯c", còn gia, qu¯c, thiên hÕ là "ng÷n". Nªu "g¯c ðã loÕn" mà mong "tr¸ ng÷n" là không th¬ r°i ðó (KÏ bän loÕn, nhi mÕt tr¸ giä, phü hÖ). Cûng trong sách ÐÕi H÷c: "V§t hæu bän mÕt, sñ hæu chung thuÖ; tri s· tiên h§u t¡c c§n ðÕo hÖ" {"Things have their root and branches, affairs have their end and their beginning. Knowing what is first and what is last will lead near to what is taught (in the Great Learning)"}. V§t thì có "g¯c và ng÷n", sñ vi®c thì có "ðuôi và ð¥u". Nªu ta biªt cái nào "trß¾c", cái nào "sau", thì ta ðã g¥n m¯i ÐÕo (hþp lòng Tr¶i, hþp lòng Dân) r°i ðó. V§y thì Tu Thân là "trß¾c", mà Bình Thiên HÕ là "sau", nªu Tu Thân ðªn ch² Chí Thi®n thì lo gì không Bình ðßþc Thiên HÕ. Mà ðªn ch² Chí Thi®n cûng có nghîa là Tri Hành Hþp Nh¤t v§y. Lu§n v« "Tu Thân", liên h® ðªn "Tâm"; Thân Tâm không th¬ tách r¶i ra ðßþc. Tâm là chü t¬ ð¬ ði«u khi¬n Thân làm m÷i chuy®n. V§y mu¯n "tu thân" là phäi "chính tâm" (tu thân tÕi chính kÏ tâm = the cultivation of a person depends on the rectification of his mind). Chúng ta, xem b¢ng m¡t, nghe b¢ng tai, ån b¢ng mi®ng, ðó là công vi®c cüa Thân, nhßng nªu "tâm b¤t tÕi", nghîa là tâm không ð£t chú ý vào ðµng tác cüa thân, thì dù có th¤y nhßng không biªt th¤y gì, dù có nghe nhßng không biªt nghe gì, dù có ån nhßng không biªt mùi v¸, ði«u n¥y chÑng tö yªu t¯ "Tâm" r¤t quan tr÷ng, chi ph¯i m÷i sinh hoÕt h¢ng ngày (tâm b¤t tÕi yên, th¸ nhi b¤t kiªn, thính nhi b¤t vån, thñc nhi b¤t tri kÏ v¸; thØ v¸ tu thân tÕi chính kÏ tâm = when our mind is not pure, we look but do not see; we hear but do not understand; we eat but do not know the taste of what we eat. This is what is meant by saying that "the cultivation of a person depends on the rectification of his mind").


HY VšNG 29/96

Ð¬ kªt lu§n, ta có th¬ nói, ngß¶i c¥m quy«n mà có chính tâm, thì ðßþc lòng dân, mà ðßþc lòng dân, tÑc là ðßþc thiên hÕ. ÐÑc Kh±ng TØ nói: "kÏ thân chính b¤t l®nh nhi hành; kÏ thân b¤t chính, tuy l®nh b¤t tùng" (If the ruler himself is upright, all will go well without his order. But if he himself is not upright, even though he gives order, no one will obey), có nghîa là giæ thân mình ðã "chính" r°i, tuy không dùng ðªn hi®u l®nh mà dân tñ nhiên làm theo; nªu thân mình "b¤t chính", dù có ra m®nh l®nh, dân cûng không làm theo. Nói theo sách MÕnh TØ: "ð¡c kÏ dân, tß ð¡c thiên hÕ hÖ " (ðßþc dân là ðßþc thiên hÕ v§y). V« thu§t tr¸ dân, ðÑc Kh±ng TØ nói: nhà c¥m quy«n phäi biªt ðâu là g¯c, ðâu là ng÷n. G¯c là "ðÑc" (moral force ) là "l" (ritual), ng÷n là "chính" (regulations) là "hình" (chastisements), nªu tr¸ dân mà dùng "chính", dùng "hình", dân tÕm th¶i sþ pháp lu§t mà tránh, nhßng trong lòng không biªt h± th©n; nªu tr¸ dân mà dùng "ðÑc", dùng "l", thì ngß¶i dân vì biªt h± th©n mà hay sØa ð±i (cách) s¨ không phÕm tµi. "ÐÕo chi dî chính, t« chi dî hình, dân min nhi vô sî; ðÕo chi dî ðÑc, t« chi dî l, hæu sî thä cách" (governing the people by regulations and keeping order by chastisements will make them flee from you and loose their respect. Governing by moral force and keeping order by ritual, they will respect and come to you of their own accord). Nhà c¥m quy«n phäi biªt: "tiên thiên hÕ chi ßu nhi ßu, h§u thiên hÕ chi lÕc nhi lÕc" (bu°n trß¾c cái bu°n cüa thiên hÕ, vui sau cái vui cüa thiên hÕ), nªu làm ðßþc nhß thª, thì ð¤t nß¾c thái-bình, nhân dân an-lÕc. Honolulu, Hawaii, U.S.A., ngày 1 tháng 6, 2001 VTT H° Vån HÕp (1956-1963) [email protected]

M¯i Tình V÷ng Cung Hai mß½i b¦y tu±i xuân trong sáng Dçu m¯i mai nhi«u ðám vçn ch¶ Tho¡t trông th¤y bóng ti¬u thß

V÷ng Cung* ngày ¤y, lòng ng½ ng¦n s¥u

Gió hÕnh phúc ðã mau ðßa l¯i M¯i tình ð¥u lòng mãi không quên Duyên kia chÆng h©n mà nên Tri«n miên hÕnh phúc, ¤m êm tu±i già N½i xÑ lÕ, mµt nhà ðông ðü Bên cháu con, này r¬ này dâu Ngày vàng tho¡m thoát qua mau Tóc xanh xßa ðã ngä m¥u bÕc ph½ Tu±i không trë, tình th½ vçn trë S¯ng h°n nhiên lòng nh© ung dung Mµt nhà mß¶i ðÑa con ðông Bao nhiêu nåm, b¤y nhiêu công sinh thành Trßa tháng Sáu, trong xanh gió mát Ngày cüa Cha, con viªt ðôi l¶i Các con dù · kh¡p n½i M¡t luôn hß¾ng v« tr¶i Cali Sß½ng chi«u xu¯ng ngß¶i ði có lÕnh Gió ðêm v« cô quÕnh lòng ai Ra vào, khuya s¾m, hôm mai Bu±i trßa ngß¶i có ðßþc yên gi¤c n°ng?


HY VšNG 30/96

Sâu tña bi¬n, ôi công cha m© Cao h½n non, ¤y nghîa song thân Nhæng mong s¾m t¯i quây qu¥n Cháu con xa cûng nhß g¥n v« ðây Cùng s¯ng lÕi nhæng ngày vui cû Bên các con ðông ðü mµt nhà V÷ng Cung, tình ðã nên hoa T½ duyên xßa s¨ ð§m ðà ngàn nåm. VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng Ann Arbor, Michigan, U.S.A. [email protected] Father’s Day 1996 *CØa V÷ng Cung, thuµc tïnh Thái Bình (B¡c Vi®t Nam) là n½i thân phø VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng, cø Nghiêm Xuân Hy, vào tháng 8/1935 g£p mµt thiªu næ trë và ðem lòng thß½ng nh¾.

Th¥y và BÕn *** Ð°ng kính t£ng Th¥y Cô và BÕn Võ Trß¶ng

Toän ***

Tri¬n lãm cüa liên l¾p 11B niên khóa 1972-1973 {Hình chøp cüa VTT Phan Kim Thành (1967-1974)} Xß¾ng: ń Th¥y Cô chúng em luôn nh¾, Nghîa Th¥y Trò, mãi mãi không phai. Tình ð°ng-môn, muôn ð¶i g¡n bó, BÕn hi«n ½i ! Ta nh¾ nhau hoài !

VTT Võ T. Toàn (1956-1963) [email protected] H÷a 1: Mái trß¶ng xßa luôn trong n²i nh¾, Bao nåm r°i hình bóng khó phai, Th¥y và BÕn ð¶i ð¶i g¡n bó, Dù n½i ðâu, vçn nh¾ nhau hoài. Hawaii, U.S.A., ngày 30 tháng 5 nåm 2001 VTT H° Vån HÕp (1956-1963) [email protected] H÷a 2: KÖ-ni®m ngày xßa, là nhung nh¾, Bôn ba ð¤t khách, khó m¶ phai, Võ Trß¶ng Toän luôn luôn g¡n bó, BÕn cû, Th¥y xßa vçn nh¾ hoài. California, U.S.A., ngày 30 tháng 5 nåm 2001 VTT Tr¥n MÕnh Khôi (1956-1963) [email protected] H÷a 3: Muôn trùng cách bi®t s¥u nhung nh¾, Ngôi trß¶ng n¢m ðó, d nào phai, Tình bÕn ngày nào còn g¡n bó, Nghîa Th¥y muôn kiªp vçn ni®m hoài. California, U.S.A., ngày 30 tháng 5 nåm 2001 VTT Tr¥n Kim Chánh (1956-1963) [email protected] H÷a 4: — CALI ðong ð¥y n²i nh¾, Nh¾ Sài-Gòn trß¶ng cû không phai, Bao nåm sách ðèn, bao g¡n bó, Trong kiªp ly hß½ng vçn nh¾ hoài. California, U.S.A., ngày 30 tháng 5 nåm 2001 VTT Nguyn Duy Tß·ng (1956-1963)


HY VšNG 31/96

[email protected] H÷a 5: Mµt chút tình riêng, cùng n²i nh¾, Bao nåm r°i, nào có nguôi phai, Th¥y, bÕn, trß¶ng xßa luôn g¡n bó, Dù có ði xa, mãi nh¾ hoài. California, U.S.A., ngày 30 tháng 5 nåm 2001 VTT Nguyn Hæu Th¯ng (1956-1963) [email protected]

Thu V« Hôm Nao

Này yêu d¤u mùa thu v« hôm nao Em thä tóc xanh bay theo mây ðào Em th¡p h°n lên nâng cao ý nhÕc Trong l¶i ru biªc có ánh trång sao Này em nhé m¡t nâu qua r×ng thu Trông bóng th¶i gian nhä tiªng sß½ng mù Chi«u r½i lá chín thß½ng em hß½ng løa

Anh nh£t thu v« xây tím áng th½ Này em hÞi dòng sông trôi xa xôi NhÕc vÞ trong lòng nhÕc Ña ð¥y v½i Chi«u sao hoang v¡ng vàng phai s¡c lá Anh viªt tình thu trong m¡t em thôi VTT PhÕm Anh Dûng (1959-1966) Santa Maria, California, U.S.A. [email protected]

Ngß¶i Yêu Cüa Tôi (1973)

Tôi mu¯n có ngß¶i yêu Lí l¡c nhß con khï Ð¬ tháng ngày bu°n thiu B¾t ði ph¥n bu°n të Tôi mu¯n có ngß¶i yêu Ngh¸ch ngþm nhß con sóc Cho tôi tìm lÕi ni«m vui M²i khi bu°n g¥n mu¯n khóc Tôi mu¯n có ngß¶i yêu Mong manh nhß làn sß½ng s¾m Ð¬ t¯i dù có h÷c khuya Sáng mai vçn không d§y muµn


HY VšNG 32/96

Tôi mu¯n có ngß¶i yêu Hi«n nhß con mèo nhö Ð¬ nhæng bu±i t¯i mùa ðông Ð¯t lØa sß·i cho em ngü Tôi mu¯n có ngß¶i yêu Ð½n s½ nhß bông hoa dÕi Khiêm t¯n n· n½i góc r×ng Chï riêng mình tôi biªt l¯i Tôi mu¯n có ngß¶i yêu M«m nhß mây tháng tám M²i chi«u ðþi gió ðßa em v« Ngang tr¶i vß½ng vß½ng chút n¡ng Tôi mu¯n có ngß¶i yêu Nhö th§t vô cùng nhö Lúc nào c¥n h÷c bài Tôi c¤t em vào ngån tü Tôi không dám mu¯n thêm Sþ quá tham lam Chúa gi§n Sai thiên th¥n d¤u m¤t em Ð¬ tµi ð¶i tôi l§n ð§n

VTT Nghiêm Phú Nhu§n (Ð® Th¤t F/1962 - Ð® Nh¤t B2/1969) Knoxville, Tennessee, U.S.A. [email protected]

V« LÕi Ch¯n Xßa

tråm nåm cûng l¡m vô thß¶ng nh¾ thß½ng cûng l¡m ðoÕn trß¶ng ð¤y thôi hß½ng xßa tß·ng ðã xßa r°i nëo xßa v« lÕi chao ôi vçn s¥u dáng xßa gi¶ bß¾c n½i ðâu chi«u pha khói nhÕt gþi m¥u áo ai th¶i gian ½i ch¾ tàn phai giæ cho xanh mãi chu²i ngày ðã qua tóc mùa xßa có phôi pha tình xßa dçu m¤y trång tà khó v½i em xa mµt bß¾c trong ð¶i ta ðau m¤y n²i rã r¶i ðó em ngandemgoplua

Áo Tr¡ng Ðµ Nào Ðß¶ng lá ð± thu· nào mµng m¸ Tóc em dài s½n thüy mù kh½i Áo em mµc mÕc à ½i Mênh mang sách v·, nØa v¶i tß½ng tß Tà áo tr¡ng quen t× trung-h÷c Em giæ gìn ngà ng÷c tu±i xanh VÕt bay, vÕt thÆng qu¦n-quanh, Áo dài qu¤n quít h°n anh lúc nào


HY VšNG 33/96

Hình chøp tháng 11, 1999 cüa VTT Lê Anh Tu¤n (1971-1975) Ngày qu¯c biªn xa nhau l£ng l Tiªng yêu thß½ng chßa ngö mµt câu Bao ð¶i trôi n±i nhß nhau Chén c½m manh áo, bu°n ðau sách ðèn Kinh thüy-lþi tri«n miên bùn ð¤t Lu¯ng nß½ng khoai t¤t b§t chi«u mßa Tình c¶ g£p lÕi ngß¶i xßa Áo dài thu· trß¾c, bây gi¶ ng¡n ði Bao gói ghém, mµt th¶i ¤p ü Nhæng vµi vàng mµng cû chßa xa. L¤m lem trong áo bà-ba Huy«n-thoÕi em vçn dáng ngà ng÷c xßa. Cuµc ð±i ð¶i bao mùa gió l¯c, G£p lÕi nhau thoáng ch¯c r°i xa. Sóng ðêm d°n-d§p thiªt tha, Tin ngß¶i vßþt bi¬n, nhÕt nhòa nß¾c non R°i ð¤t lÕ xóa mòn d¤u cû, QuÕnh-qu¨ ð¶i læ-thÑ quay mau. Chuy®n xßa da-diªt nghìn sau, G£p nhau mµt thoáng, tìm nhau mµt ð¶i. E-¤p trong áo dài hôn-l, Em rÕng ng¶i, bao dâu b¬ truân-chuyên! Ngày xßa áo tr¡ng trinh-nguyên, Ôm tròn d¤u thánh tình duyên nhu-mì.

Gi¶ em m£c áo vu-qui, S¾t chia vui, kh±, giæ ð¶i cho nhau.

T× trái qua phäi: VTT Hà Chí Dûng, VTT Nguyn Trß¶ng Thanh, VTT Lê Anh Tu¤n, và VTT Nguyn Sî Minh {Hình chøp tháng 5 nåm 2001 cüa VTT Hà Chí Dûng (1971-1975)} San Jose, 7 June, 2001 Nguyn Sao Miên (VTT Nguyn Sî Minh, 12B1, 1975) [email protected]

N¡ng Ð©p

Sáng hè n¡ng ð©p lung linh Có ai trong n¡ng xinh xinh mi®ng cß¶i Ai ðßa em ðªn giæa ð¶i Ð¬ mai v« có kë ng°i ng¦n ng½


HY VšNG 34/96

VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng Ann Arbor, Michigan, U.S.A. [email protected]

D¤u Xßa 1 (kính t£ng Th¥y Cô và các bÕn Võ Trß¶ng Toän)

L¾p 10B3 nåm 1971 {Hình chøp cüa VTT Ðoàn Kiªn Nam (1966-1973)} Tôi ði nhæng bß¾c trong h°n, Nh¾ v« dî-vãng, b°n ch°n ngu-ng½. Tôi ði nhæng bß¾c ½-h¶, Bao nhiêu nåm trãi, mµng m½ m¤t r°¸ Tu±i nào ðã chín ð¶i tôi, Trái xßa th½m ng÷t, mµt th¶i d¤u yêu. Cuµc ð¶i cay ð¡ng ðã nhi«u, Tóc xanh bu±i sáng, bu±i chi«u tuyªt sß½ng. BÕn bè trôi giÕt b¯n phß½ng, ÐÑa ði, ðÑa ·, tråm ðß¶ng xót xa. Cuµc ð¶i ðã biªt bôn-ba, Cuµc ð¶i cûng biªt mµt nhà tình-thß½ng. Quê-hß½ng bö lÕi ph¯-phß¶ng, Rong ch½i vinh, nhøc tha phß½ng tháng ngày. Cuµc ð¶i say, tïnh; tïnh, say, Xuân xanh ðã hªt, còn ngày phôi pha. Ru ð¶i nhæng tiªng tr¥m-ca, S¯ng trong ti«m-thÑc ngôi nhà mong manh. Lþi danh, áo mão ðua tranh, Phút giây b¤t chþt v¡ng tanh chþ chi«u. Có, không; không, có l¡m ði«u, Thi, phi càng l¡m; càng nhi«u trái ngang. M½ xßa tïnh gi¤c bàng hoàng.

VTT H° Vån HÕp (1956-1963) Honolulu, Hawaii, U.S.A. Ngày 30 tháng 4 nåm 2001 [email protected]

Huª 98

Huª, Vi®t Nam Dß¶ng nhß anh ðang ði trên ch² em ðã qua Anh cúi nhìn nhæng d¤u cö Nhæng chiªc lá khô tr½ tr÷i Th§t xa lÕ! Th§t thân thß½ng! Anh tìm nhæng d¤u chân sáo tung tång cùng bè bÕn Cüa em (M£c dù anh hi¬u là s¨ không bao gi¶ tìm th¤y) Anh vçn tràn tr« hy v÷ng Nhß nhæng bu±i h©n Høt. Ðêm 30 Anh ðªm nhæng vì sao và ch¶ mµt ánh trång Anh ch¶ em nhß Huª tháng 7 Ch¶ ng÷n gió mát, mong c½n mßa rào Không bao gi¶ ðªn. Tháng 7 · Huª Mây h¡t ra lØa Ð¤t bám l¤y h½i Ngµt ngÕt. KÖ ni®m. ¿¾c m½. Tháng 7 · Huª


HY VšNG 35/96

Hoa sen ÐÕi Nµi khô tàn Ðß¶ng Phßþng Bay không còn phßþng vî Có con bß¾m tr¡ng lang thang Có con thÕch thùng ðêm ðêm ch¡t lßÞi Có anh tìm kiªm dî vãng R°i hy v÷ng tß½ng lai Mình ðã xa nhau bao lâu? Bao tháng, bao nåm? Sao em vçn · trong anh nhß máu, nhß h½i.

PhÕm Nam Phu {VTT PhÕm Vån Nam (1968-1973)} Massachusetts, U.S.A. [email protected]

Ðß¶ng Thi Xß¾ng H÷a Xß¾ng:

Tu±i Già Rù r¶, run r¦y, thi®t là hß, ChÆng biªt làm chi ðßþc næa ch×. Ån u¯ng väi r½i làm h÷ bñc, Ra vào ðøng chÕm th¤y mình dß. Ngß¶i quen tß·ng lÕ, nhìn ng½ ng¦n,

Bö trß¾c quên sau, kiªm m®t ð×. Ðâu biªt ngày nay ra thª ¤y, Xßa kia l²i lÕc mµt tay c×. Nhß Không Hoa KÏ

H÷a nguyên v§n:

Càng Già Càng Dëo Càng Dai Tu±i ðã già, ðâu d ðã hß, TÕi rång chÆng biªt m¥n chi ch×. (1) Trau d°i th¬ ch¤t làm sao thiªu, Di dßÞng tinh th¥n chÆng th¬ dß. Sáng sáng mß½i "game"(2) ch×ng chØa ðã, Chi«u chi«u vài "xu¤t"(3) có chi ð×. Thoát vòng danh lþi, lòng thanh thän, Càng dëo, càng dai ¤y m¾i c×. G.S. Ð² Hæu Nghîa Nguyên Hi®u Trß·ng Trß¶ng Trung h÷c Võ Trß¶ng Toän, Sàigòn, Vi®t Nam [email protected] (1) Tiªng mi«n Trung : tÕi rång = tÕi sao; m¥n chi = làm chi (2) "Game" qu¥n vþt (3) "Xu¤t" dÕy h÷c


HY VšNG 36/96

Trë Mãi Không Già Tu±i già run r¦y có gì hß, Khí lñc còn ðâu, rång biªt ch×. ÐÕo ðÑc, ðêm ngày, không th¬ thiªu, Ti«n tài, nåm tháng, chÆng thèm dß. Suy qua, nghî lÕi, r°i quên m¤t, Bß¾c t¾i, ði lui, ðã m®t ð×. Sau, trß¾c, ra, vào ai trói buµc, Tâm là t¤t cä, xá chi C×. (1) VTT H° Vån HÕp (1956-1963) Honolulu, Hawaii, U.S.A. [email protected] (1) Th½ Cung Oán Ngâm Khúc (câu 75 và 76): Lò c× nung n¤u sñ ð¶i, BÑc tranh vân-c¦u v¨ ngß¶i tang thß½ng.

Mµt Chút Bu°n Xßa soi gß½ng lÕi nhìn quanh cuµc s¯ng m¾i hôm nào thoáng tña tråm nåm m¡t còn cay l® bu±i phong tr¥n sao hß½ng nh¾ mùa xßa chìm ð¡m tr¶i phß½ng cû n¡ng tr¥m u khu¤t ai mµt mình giæa ð¤t mênh mông d¤u quân ði thu· trß¾c tung hoành gi¶ ngoänh lÕi cä tr¶i ngh©n u¤t có vui lây l¤t ð¶i vong qu¯c mà nhß quên m¤t cä ngày qua nh¾ chi môi cß¶i ðã phôi pha tình nh© quá theo nåm tháng løn

r°i cÑ thª hoa ð¶i s¥u úa røng n¡ng chi«u tan trên t×ng cánh quÕnh hiu gió v« ru ü rû gi¤c cô liêu ½i ðã quá tiêu ði«u c½n mµng cû... ngandemgoplua

Nhæng Ngày Tháng Không Quên

Ann Arbor 1/15/2001 Tr÷ng thân mªn, Chï còn vài hôm næa là lÕi ðªn Tªt r°i nhßng Tªt · xÑ tuyªt này thì có cûng nhß không mà thôi, vì mày biªt không tháng 1 là tháng lÕnh nh¤t cüa mùa ðông, nhìn ra sau nhà toàn mµt màu tr¡ng toát, chung quanh thì gió vi vu và mßa tuyªt ð¥y tr¶i, Ô hay ðông lÕi ðªn r°i Sáng nay hoa tr¡ng ð¥y tr¶i tung bay NgÞ ngàng nhß tïnh, nhß say Nhìn hoa trong n¡ng m¾i hay lòng bu°n Bâng khuâng giång kín ð¥y h°n Höi ngß¶i tri kÖ có còn ai chång?


HY VšNG 37/96

Trong t¤t cä các bÕn · trung h÷c, có l¨ tøi mình hi¬u nhau nh¤t và có nhi«u kÖ ni®m v¾i nhau h½n cä. Bây gi¶ ng°i ðây ôn lÕi nhæng ngày xa xßa ¤y, hình änh cû lÕi tr· v« trong tâm trí nhß mµt cu¯n phim quay th§t ch§m, nh© nhàng và êm ð«m nhß mµt giòng sông v¡ng. Tr÷ng có còn nh¾ l¥n tøi mình ðèo nhau ði trên chiªc xe ðÕp c÷c cÕch ði xem Tuy¬n Lña Ca Sî · rÕp Qu¯c Thanh, hay nhæng l¥n ði b½i · h° Nguyn Bïnh Khiêm, nhìn ông già tr÷c ð¥u mà mình không còn nh¾ tên (tÕm g÷i là ông quän h°) dÕy nhæng ngß¶i khác mà th¤y phøc vì ông ¤y b½i giöi nhß cá v§y. Nåm Ð® Tam, nåm ð¥u cüa nhæng l¾p bu±i sáng là nåm th§t nhi«u kÖ ni®m. Nguyn Bïnh ÐÑc, ngß¶i bÕn hi«n lành gß½ng mçu ðã ðßþc các bÕn b¥u làm Trß·ng L¾p cho 4 nåm Th¤t, Løc Ngû, TÑ, nhßng ð¥u nåm Ð® Tam, giáo sß Ð£ng Ng÷c Thi«m bày trò .. cách mÕng, ð±i m¾i (ðúng ra là ð¬ câu gi¶ cho thày khöi phäi dÕy) m· cuµc b¥u cØ m¾i. Kªt quä cüa trò ch½i này là Nghiêm Xuân Cß¶ng lÕi l÷t vào chÑc vø Trß·ng L¾p. Nhßng nhæng gi¶ SØ Ð¸a cüa thày Thi«m càng ngày càng nhàm chán, chÆng có gì h½n là ð÷c lÕi t× nhæng trang sách. Quán H©n, S· Thú nhi«u lúc vçn h¤p dçn h½n. Tao còn nh¾ có l¥n gi¶ SØ Ð¸a, l¾p 10 B-2 cúp cua ðªn h½n mµt nØa. Thày T±ng Giám Th¸, Nguyn MÕnh Tuân, ði ngang qua th¤y l¾p v¡ng bèn ðÑng ðþi ngay n½i c±ng ra ... bán chính thÑc cüa S· Thú tÑc là mµt cái l² chui n½i g¥n trß¾c trß¶ng Trßng Vß½ng. Các c§u v×a lóp ngóp chui ra nhìn lên ðã th¤y s×ng sæng bóng oai nghiêm cüa thày Tuân và gi÷ng nói dõng dÕc cüa thày: Các anh ði ðâu thª này ? Anh Cß¶ng, anh là Trß·ng L¾p ðã không làm gß½ng t¯t cho anh em, lÕi còn rü rê cä toàn ban tr¸ sñ tr¯n h÷c, anh có mu¯n nói gì không!? Còn biªt gì ð¬ nói, cä b÷n ðÑng nhß tr¶i tr°ng m£c k® lû con gái áo tr¡ng

ði ngang qua cß¶i khúc khích. Nhæng khuôn m£t thß¶ng ngày d thß½ng lÕ, nhßng chï riêng có lúc này thì ðáng ghét sao là ðáng ghét. Cä b÷n b¸ ðem v« vån phòng T±ng Giám Th¸, b¸ phÕt 50 cái hít ð¤t và zero ði¬m hÕnh ki¬m cho tháng ðó. Nhßng kªt quä cüa l¥n tr¯n h÷c t§p th¬ ðó là Ban Giám Ð¯c nhà trß¶ng chú ý h½n v« cách dÕy cüa thày Thi«m và thày cûng b¾t tán dóc h½n ðôi chút.

Nói ðªn Võ Trß¶ng Toän mà không nói ðªn Quán H©n thì ðúng là mµt thiªu xót l¾n, cûng nhß ta ån ph· mà thiªu chanh, thiªu húng quª, thiªu hành lá. Nhæng lúc còn h÷c các l¾p bu±i chi«u, các c§u nhö nhìn các anh l¾n ng°i bên ly cà phê, phì phèo ðiªu thu¯c lá chï mong cho chóng ðªn lúc mình cûng có lúc ðßþc du dß½ng nhß thª. R°i ðªn lúc tøi mình lên nhæng l¾p trên, tao cûng chÆng nh¾ cái thú v¸ ðó nhß thª nào, chï nh¾ là mình cûng có nhi«u l¥n ng°i u¯ng nß¾c · ðó ð¬ ng¡m các bóng áo dài tr¡ng bay trong gió. Nói là ng¡m là r¤t ðúng vì · tu±i 16, 17 tøi mình vçn còn nhút nhát th¤y phái yªu (phái mÕnh thì ðúng h½n) là líu luÞi lÕi vån chß½ng chæ nghîa tr¯n ðâu m¤t hªt. Thß¶ng thß¶ng ngß¶i ta nh¡c ðªn trß¶ng Trßng Vß½ng, thß¶ng hay nh¡c t¾i trß¶ng Chu Vån An, Petrus Ký thì ði ðôi v¾i Gia Long, các bÕn Võ Trß¶ng Toän chï biªt nhìn tr¶i mà than: “Ôi, tr¶i ðã sinh ra ta, sao lÕi còn sinh ra cái lû h÷c trò Chu Vån An .. ån hÕi này!” Sñ nghi®p tình ái cüa tøi mình cûng không ðßþc dài lâu vì hªt Ð® Tam lên Ð® Nh¸, cái lo höng thi Tú Tài b¸ ði lính khiªn cä b÷n c£m cøi sách ðèn. Mµt mçu chuy®n nhö k¬ lÕi cho Tr÷ng ð¬ th¤y là ð¶i nhi«u lúc không th½ mµng nhß trong th½, nhÕc, nhßng vui h½n nhi«u. Tøi mình lúc còn ði h÷c (và ngay cä ðªn bây gi¶) vçn yêu thích bài Ngày Xßa Hoàng Th¸ cüa PhÕm Duy. Hình änh th§t nh© nhàng: “Em tan


HY VšNG 38/96

trß¶ng v«, ðß¶ng mßa nho nhö, anh theo Ng÷ v« ...” Tr÷ng còn nh¾ có l¥n tøi mình ði theo cÕnh xe cüa cô bé BB Ðào và dúi vào trong cái basket trß¾c xe cüa ngß¶i ð©p cu¯n sách trong ðó có k©p bài th½ vøng v« cüa thi sî NXC. Chä biªt là nàng có ð÷c hay không nhßng mµt tu¥n sau ðó tao ði h÷c v« thì th¤y sách cüa mình ðã ðßþc hoàn trä lÕi n¢m trên bàn h÷c. Ông cø nhà tao v¯n ít nói, cûng chÆng rày gì chï lß¶m c§u con trai m¤y cái. Thân phø cüa BBÐ, c¯ giáo sß BHÐ v¯n là bÕn h÷c cû cüa cø. Sñ nghi®p th½ tình cüa NXC ðªn ðó ðành t¡c t¸, nªu b¯ nàng ð×ng ðem sách lÕi trä, biªt ðâu ð¶i lÕi có thêm m¤y chøc bài th½ tình. R°i hªt l¾p 11, l¾p 12 ðªn và ði nhß ch¾p nhoáng. Mùa thi Tú Tài 2 xong mình có d¸p ghé ÐàlÕt sau khi lên thåm MÕc Nhß Kim mµt ngß¶i bÕn m¾i · Bäo Lµc. Ðªn bây gi¶ tao vçn còn nh¾ nhæng gi¶ phút êm ð«m bên thác Prenn và H° Than Th·. T¤m änh chøp cä b÷n trong khuôn viên Vi®n ÐÕi H÷c Ðà LÕt ði theo tao m¤y chøc nåm tr¶i và mß¶i m¤y l¥n d÷n nhà. R°i ðªn ngày tao ði du h÷c ... Thª mà bÇng ði mµt cái mà ðã g¥n 30 nåm ngày mình r¶i ghª nhà trß¶ng. Trong l¾p mình có g¥n 50 ngß¶i mà bây gi¶ ðªm lÕi bÕn bè chÆng còn m¤y ai. Tình c¶ mµt l¥n ði San Diego nåm 97 tao g£p lÕi Phan Công Mão, r°i hai tháng sau ðó ... tiªng chuông ði®n thoÕi rung lên vào sáu gi¶ rßÞi sáng. Tao ch°m d§y b¯c máy, trong bøng rüa th¥m: “Ai mà lÕi g÷i vào cái gi¶ quái ác này!” Ngß¶i kia chßa k¸p trä l¶i, tao làu bàu vào máy: “Sao anh g÷i gì mà s¾m v§y, không cho ai ngü gì cä!“ Ngß¶i bên ð¥u máy kia, v¾i gi÷ng mi«n Nam nhö nh©: “Anh ð×ng nóng cho tôi xin l²i. Tôi sþ g÷i tr h½n anh ði làm m¤t r°i. Có phäi anh là Nghiêm Xuân Cß¶ng, trß¾c h÷c l¾p 12 B-2 Võ Trß¶ng Toän và ði du h÷c nåm 1971 không?” DÕ ðúng, mà xin l²i, anh là ai? “Cß¶ng ½i, ÐÑc ðây. B° còn nh¾ Nguyn Bïnh ÐÑc không?” Tao và ÐÑc nói chuy®n h½n mµt gi¶ ð°ng h° ngày hôm ðó. H÷c chung v¾i nhau t× l¾p Ð® Th¤t mà sau này ð±i lÕi g÷i là l¾p 6, tao và ÐÑc có bao nhiêu là kÖ ni®m chung v¾i nhau. B¦y nåm · trung h÷c, 26 nåm cách xa không g£p m£t, nói chuy®n v¾i nhau, biªt bao nhiêu là nß¾c ch¦y qua c¥u. Hai ðÑa h©n s¨ nói chuy®n thêm vào d¸p t¾i.

Tao nh§n ðßþc mµt lá thß dài cüa ÐÑc g·i mµt tu¥n sau ðó: “Cß¶ng thân mªn, Khi tôi g÷i ði®n thoÕi cho b°, không biªt là có ðúng s¯ hay không vì tôi kiªm ðßþc s¯ này · trên Internet. Nhßng ðªn khi nghe ðßþc gi÷ng nói mi«n B¡c cüa b° thì tôi biªt ch¡c là ðúng Cß¶ng r°i. Nåm 1972, sau khi b° ði du h÷c, t¾i Mùa Hè Ðö LØa h½n mµt nØa l¾p mình b¸ ðµng viên. Th¢ng PhÕm Vån Cu ði lính Nhäy Dù ðóng · Khe Sanh ch¡c tøi lính mi«n B¡c không biªt nó là con cháu PhÕm Vån Ð°ng nên nó chªt m¤t xác. Phan Tùng Bách ðóng · ngoài Ðà NÇng, nó viªt thß cho tao than bu°n quá. Thß tao viªt cho nó b¸ trä lÕi v¾i d¤u ðóng “Ðu½ng sñ ðã tØ tr§n, hoàn lÕi ngß¶i g·i” Nó ðÕp phäi mìn chï còn lÕi cái chân cho gia ðình ðem v« chôn. Cß¶ng còn nh¾ Giang Tô Há không, nó h÷c giöi mà th§t là hi«n. Tao ðªn thåm nhà nó chï còn cái bài v ð¬ trên bàn th¶. Th¢ng HuÏnh Thanh Liêm (Liêm h÷a sî) nghe ngß¶i ta nói nªu b¸ thß½ng thì không phäi ði lính. Nó l¤y súng M-16 b¡n vào bøng mình. Tao vào thåm nó trong nhà thß½ng, vªt ðÕn trß¾c bøng chï b¢ng ð°ng xu, nhßng · sau lßng tr± to bång h½n mi®ng cái tô l¾n. Nó n¢m mê man không nh§n ra tao và vài ngày sau thì nó chªt. Nåm 1972 tao thi vào Häi Quân, tình c¶ phòng thi lÕi n¢m · trß¶ng Võ Trß¶ng Toän. Tao ng°i làm bài thi, nghe tiªng vßþn hú bên S· Thú, nh¾ lÕi nhæng l¥n tøi mình tr¯n h÷c vào ðó ði lang thang. Nh¶ tr¶i run rüi tao ð§u vào trß¶ng Häi Quân. Tháng 4 nåm 1975, Ðà NÇng, Ban Mê Thuµt và cä mi«n Nam l¥n luþt r½i vào tay Cµng Sän. Tao · Nha Trang mu¯n ra Cam Ranh tìm ngß¶i yêu nhßng nghe nói có mµt sß ðoàn Cµng Sän ðang trên ðß¶ng ðªn Nha Trang. Th¢ng thiªu úy m¾i ra trß¶ng ðÑng trên ðài chï huy khóc nhß mµt ðÑa trë ...” Tr÷ng thân mªn, Có l¨ còn mu¯n viªt cho Tr÷ng nhi«u næa. Ðªn ðây tñ dßng tao lÕi nh¾ ðªn l¶i cüa bän nhÕc Nghìn Trùng Xa Cách cüa PhÕm Duy: “Chuy®n ðôi ta bu°n ít h½n vui, chuy®n ng¡n chuy®n dài l¶i khóc l¶i cß¶i, trä hªt cho ngß¶i, cho ngß¶i ði ...” Nhæng ngày · dß¾i mái trß¶ng Võ Trß¶ng Toän ð¯i v¾i tao, ð¯i v¾i t¤t cä chúng ta, dù ðang · b¤t cÑ n½i


HY VšNG 39/96

nào trên quä ð¤t ð«u là mµt ch² nß½ng náu êm ái · trong ký Ñc, là mµt giòng su¯i ng÷t ngào chäy mãi trong tâm h°n mình cho ðªn t§n bây gi¶. Bài Võ Trß¶ng Toän Hành Khúc Ca, do ông Hi®u Trß·ng Ð² Hæu Nghîa sáng tác: “Ta là h÷c sinh Võ Trß¶ng Toän biªt ph¤n ð¤u, chung sÑc ðua tài g¡ng công ta h÷c t§p. Rèn luy®n thân hiên ngang, trí óc ð¥y l¶i vàng, và luy®n trí thép gang n½i h÷c ðß¶ng. Ta là h÷c sinh biªt xây dñng ý thÑc m¾i. HÞi ngß¶i Võ Trß¶ng Toän mªn yêu ½i. Nào cùng nhau vang c¤t l¶i hÑa: Chúng ta quyªt h÷c, mai ðem tài trai giúp Vi®t Nam tß½i sáng. Chúng ta quyªt h÷c, mai ðem tài trai giúp Vi®t Nam th¡m tß½i” vçn còn vång vÆng trong trí. Xin mãi mãi ðßþc làm ngß¶i Võ Trß¶ng Toän. VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng Ann Arbor, Michigan, U.S.A. [email protected]

Vài Cäm Nghî Chuy®n Ngày Xßa

Hình chøp c±ng trß¶ng mùa hè 1993 cüa VTT Nguyn Xuân Th§n (1968-1975) Trong chuyªn ði v« thåm Vi®t Nam vào mùa hè nåm 1993, tôi ðã có d¸p s¯ng lÕi v¾i mái trß¶ng xßa. Vì có mµt dòng máu chính c¯ng cüa VTT, bu±i sáng ð¥u tiên tÕi thành ph¯ Sài Gòn, tôi phäi ði ngay t¾i ngôi trß¶ng cû. Tuy ðã là h½n 18 nåm r¶i khöi thành ph¯ này, nhßng tôi hoàn toàn không có khó khån ð¬ tìm lÕi con ðß¶ng Nguyn Bïnh Khiêm, con ðß¶ng mà tôi ðã t×ng ði 7 nåm ròng rã

trong th¶i tu±i v¸ thành niên. Dî nhiên kÏ này khác hÆn v¾i nhæng l¥n cüa 18-25 nåm trß¾c, vì tôi không phäi t¾i ðúng gi¶, không phäi m£c ð°ng phøc, không có phù hi®u, không có bäng tên, tóc tôi dài h½n xßa nhßng kÏ này s¨ không có Th¥y Nghîa ho£c Th¥y Tuân ðÑng trß¾c cØa ð¬ phÕt tôi hít ð¤t næa. Tôi ðã thß¶ng có cái cäm nghî là các Th¥y không ßa cái m£t mình nên m²i l¥n g£p Th¥y b¤t cÑ gi¶ nào tôi ð«u nghe: "Anh Th§n, lÕi ðây tôi bäo" và Th¥y chï tay xu¯ng m£t ð¤t và nói: "làm cho tôi 20 cái" (không biªt Th¥y Nghîa còn nh¾ không ?) Thª là tôi tñ ðµng làm cho Th¥y 20 cái (m®t mu¯n chªt, nhßng cûng phäi câm m°m vì s¨ có 20 cái næa nªu còn m· mi®ng b¨m nh¨m hay phân vua). Tôi nh¾ là phäi chÕy xe qua lÕi, tÕm trú · Quán H©n g¥n cØa trß¶ng ho£c phäi ði u¯ng cà phê Nguyn Du t¸ nÕn ch¶ các th¥y lên vån phòng r°i m¾i dám vào trß¶ng. Khi vào ðßþc l¾p ðã tr thì cûng b¸ các th¥y cô ð¥y ð÷a không ít. Sau này tôi m¾i cäm th¤y các cø già hay nói: "thß½ng cho voi cho v÷t ..." là ðúng. Bây gi¶ Th¥y Nghîa có còn phÕt chúng em không ? Chuyªn thåm trß¶ng cû này cûng mang lÕi nhi«u kÖ ni®m vui bu°n và ngh¸ch ngþm næa. Ch¡c các bÕn và các th¥y cô còn nh¾ "truy«n th¯ng" chuông báo hi®u gi¶ vào l¾p, tan l¾p và tan trß¶ng cho bu±i sáng là 7:30-9:20, 9:30-11:20 và 11:30-12:20, ð«u ð«u 6 ngày 1 tu¥n. Và các bÕn ch¡c còn nh¾ trß¶ng TV luôn luôn reo chuông khoäng 10 phút trß¾c trß¶ng VTT. Lý do này là ð¬ giäi töa v¤n ð« giao thông trong con ðß¶ng "cøt" dùng b·i 1440 h÷c sinh VTT (60 cho 1 l¾p, 6 l¾p t× l¾p 9 t¾i l¾p 12), 1440 næ sinh TV, mµt s¯ h÷c sinh cüa trß¶ng Nguyn Bïnh Khiêm, chßa k¬ các b§c phø huynh, các anh ch¸ ðßa ðón h÷c sinh v«, các kép ði ðón ðào v«, mµt s¯ nhân viên Bµ Giáo Døc và nhân viên t±ng cøc d¥u höa næa.


HY VšNG 40/96

Hình chøp sân trß¶ng mùa hè 1993 cüa VTT Nguyn Xuân Th§n (1968-1975) Tôi còn nh¾ mµt ngày trß¾c Tªt ta nåm 1975, mµt nhóm phá phách trong "xóm nhà lá" ðã vào phòng Th¥y Giám Th¸ Tuynh (lúc Th¥y không có m£t) · l¥u mµt dß¾i tß gia và vån phòng cüa Th¥y Tuân, b¤m chuông ra v« mµt phút trß¾c khi trß¶ng TV reo chuông ra v«. Thª là các bÕn và các th¥y cô ð± xô ra khöi cØa ði v« s¾m, nhßng các bÕn còn nh¾ ðó là mµt ngày h²n ðoÕn nh¤t trên con ðß¶ng Nguyn Bïnh Khiêm t× trß¶ng TV ra t¾i ðß¶ng H°ng Th§p Tñ ? M£c dù không ai b¸ khi¬n trách, không ai b¸ phÕt, nhßng cái nhóm phá phách cüa "xóm nhà lá" vçn còn cäm th¤y ai n¤y vì sñ ngh¸ch ngþm này. Ði«u này chï xäy ra có mµt l¥n trong nhæng nåm tôi h÷c · ðó.

Hình chøp trß¶ng Trßng Vß½ng (TV) mùa hè 1993 cüa VTT Nguyn Xuân Th§n (1968-1975) Ôi thì nào là Quán H©n, Quán Hò, xe bò bía, xe cóc, xe ±i trên con ðß¶ng ð¥y cây me v¾i bao nhiêu kÖ ni®m. Nào là ðøng ðµ v¾i ðám Cao Th¡ng, Chu Vån An v¾i búa, k«m, xích, ðá v.v.. Chßa k¬ bao l¥n thä d¯c xu¯ng khung cØa TV, · ðây thì bao nhiêu là kÖ ni®m tình yêu tu±i h÷c trò mà tôi ch¡c ch¡n ða s¯ các bÕn ð«u träi qua. Khi nói t¾i chuy®n tình yêu h÷c trò thì ðây là chuy®n ngàn lë mµt ðêm, mà các bÕn phäi tñ h°i canh lÕi.

Chuyªn ði v« Vi®t Nam này, tôi cûng có d¸p g£p lÕi VTT Ngô Thành Nhu và ThÕch Quan Thäo (cä hai ð«u cùng l¾p 12B3 nåm 1975, hi®n vçn còn · Sài Gòn). Tôi ðã s¯ng v¾i thành ph¯ ¤y và ngôi trß¶ng ¤y mµt th¶i gian ng¡n ngüi ð¬ ðßþc nh¾ lÕi b¦y nåm vui thích th¶i h÷c sinh VTT.

VTT Nguyn Xuân Th§n (1968-1975) Houston, Texas, U.S.A. [email protected]

Vài Bài Th½ T¾ Làm


HY VšNG 41/96

H°i còn · Vi®t Nam, t¾ theo h÷c tÕi Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän · Sài Gòn. Nhßng nåm l¾p 10, t¾ ra mi«n Trung h÷c · trung h÷c th¸ xã Cam Ranh. Tuy trß¶ng ¯c xây c¤t ð½n s½, tình bÕn ð°ng môn · ðây r¤t chân th§t, hi«n hòa. Các bÕn h÷c cüa t¾ ph¥n ðông là con cüa các ngß dân ðánh cá, dân làm nß¾c m¡m, ho£c các nông dân làm ruµng tr°ng cây thu¯c lá. Cây thu¯c lá khi tr°ng trên lu¯ng ð¤t trông gi¯ng các cây cäi b© xanh to. Khi lá thu¯c l¾n thì hái, r°i kªt b© ðem ph½i trên cái giây ph½i nhß ph½i qu¥n áo. Lá khô thì ngä màu nâu thu¯c, ðóng lÕi t×ng bánh bán cho xß·ng làm thu¯c lá ho£c thái nhö ép lÕi t×ng bánh bán ngoài chþ làm thu¯c lào, thu¯c rê. Vì t¾ là dân Sài Gòn ðªn h÷c, trong l¾p các bÕn ð«u thích làm quen v¾i t¾. Trong ðó có tay Lê Thân sinh nåm con khï và là mµt lñc ði«n tr°ng thu¯c. Gia ðình Thân là mµt gia ðình nông dân nghèo, nghèo l¡m. Nhà h¡n có khoäng vài ba mçu ruµng c¢n c²i, h½n nØa ð¬ tr°ng thu¯c, ph¥n còn lÕi thì tr°ng b¡p, khoai, s¡n, mía, và ¾t. Riêng ¾t thì tr°ng tß½ng ð¯i nhi«u h½n mµt chút ð¬ bán cho quân ðµi ÐÕi Hàn ðóng d÷c qu¯c lµ 1 t× Cam Ranh ðªn Nha Trang. Dân "cü xâm" thß¶ng ån ¾t nhi«u nên nông dân quanh vùng thïnh thoäng kiªm thêm ðßþc chút lþi tÑc bán ¾t trái. Ða s¯ là ¾t chï thiên, ¾t s×ng trâu. Cay r¤t ðã! Thß¶ng thì nông dân quanh vùng Cam Ranh ít khi tr°ng lúa vì lúa c¥n nhi«u nß¾c mà ð¤t · ðây thì c¢n c²i söi ðá. Vì núi non nhi«u mà ð°ng b¢ng thì ít nên ða s¯ tr°ng chu¯i, ¾t, thu¯c lá, khoai, ... Dù sao m²i nông gia cûng dành mµt khoäng ð¤t nhö ð¬ tr°ng ðü lúa cho gia ðình dùng. Ruµng ð¤t cüa nhà Thân cách trß¶ng h÷c h½n mß¶i hai cây s¯ · t§n s· gòn (vì vùng có nhi«u cây bông gòn) bên kia núi n½i mà ðß¶ng ði x¤u và khó khån. Thân h÷c tr÷ · th¸ xã r¤t t¯n kém cho gia ðình. H¡n k¬ có nåm m¤t mùa thu¯c lá, cä nhà ån khoai s¡n c¥m h½i. L¥n ð¥u tiên Thân m¶i t¾ ðªn nhà ch½i, h¡n røt rè sþ t¾ không ði. Khi t¾ nh§n l¶i, h¡n thích chí l¡m. S¯ là ruµng b¡p nhà h¡n v×a chín, t¾i mùa hái h¡n phäi v«. B¡p trái thì hái, còn cây b¡p nh± mang ph½i khô nuôi bò.

Thân và t¾ ði xe lam t× th¸ xã d÷c theo qu¯c lµ 1 t¾i Cây S¯ Chín, r°i ði bµ m¤y cây s¯ qua bên kia núi. Trên con ðß¶ng làng ngo¢n ngoèo này ðôi lúc ta g£p chiªc xe bò ch· cây Sao t× trong núi ra ngoài m£t lµ bán. Khi bán xong có th¬ quá giang xe bò vào trong làng ðßþc. Khi t¾ t¾i nhà Thân, m÷i ngß¶i bu quanh t¾ chào höi r¤t thân m§t, t× ông nµi cho ðªn ðÑa em nhö cüa h¡n. Gia ðình Thân s¯ng lë loi bên góc núi. Nhà bên cÕnh cách ðó cûng khoäng trên cây s¯. — nhà Thân tuy ð½n s½, quê mùa nhßng t¾ r¤t thích vì ðßþc s¯ng giæa thiên nhiên. Ni«m m½ ß¾c l¾n nh¤t cüa Thân lúc ðó là ðßþc ði Sài Gòn mµt l¥n trong ð¶i ð¬ biªt. G£p t¾, t¾ là cái "Sài Gòn" cüa h¡n. H¡n không m½ ß¾c gì h½n, khi h÷c xong trung h÷c, ði thåm Sài Gòn r°i lÕi v« làm ruµng. Khi viªt m¤y giòng chæ này, t¾ vçn mß¶ng tßþng ðßþc nét ðâm chiêu "m½ v« Sài Thành" trên khuôn m£t trë nhßng dãi ð¥u mßa n¡ng cüa Thân. Sau nåm l¾p 10, t¾ v« Võ Trß¶ng Toän h÷c tiªp. BÇng ði mµt th¶i gian, t¾ m¾i có d¸p qua s· gòn, quá giang xe bò vào thåm tên bÕn cû. G£p lÕi nhau, ðßþc biªt Thân không còn ði h÷c næa. Nhà h¡n m¤t mùa, ti«n không có. Thân v« phø vi®c ð°ng áng. L¥n cu¯i t¾ g£p Thân · ruµng, h¡n nói: - Nhà tao nghèo, không có gì làm quà cho mày. T¾ v² vai h¡n ðáp: - Có nh¢m nhò gì ðâu! Khi chia tay, h¡n nh¤t ð¸nh ðòi ði bµ v¾i t¾ vài cây s¯ ra t§n qu¯c lµ. Lúc t¾ lên xe, h¡n ðßa t¾ mµt gói nhö bäo c¥m ði. T¾ m· ra, ðµ chøc trái ±i chín së nhö, trông h½i x¤u xí. H¡n k¬ ruµng nhà c¢n c²i, ð¤t ít m¥u mÞ nên không thÑ cây trái nào t¯t. T¾ xiªt tay h¡n th§t ch£t, bäo v« ði. Nhßng h¡n vçn ðÑng ðó nhìn chiªc xe ðßa cái "Sài Gòn" cüa h¡n ði xa khi còn chï là ðám bøi m¶. TÑc cänh sinh tình, t¾ làm bài th½ "Nh¾ BÕn Xßa" ð¬ kÖ ni®m mµt ngß¶i bÕn nghèo, quê mùa, nhßng r¤t t¯t.

Theo chiªc xe bò ch· cây Sao Ðªn ch² bÕn xßa l¯i dçn vào

Vài cây ±i së lßa thßa trái M¤y chú gà con m¾i lú mào

Nhà tranh vách ð¤t, tß¶ng s¡p nÑt


HY VšNG 42/96

Vß¶n b¡p giàn khoai, c±ng m¾i rào BÕn quê ch¤t phát cß¶i thåm höi

Bao gi¶ cûng chï mày v¾i tao Trß¾c ngày 30 tháng 4 nåm 1975, gia ðình t¾ v« · cß xá Thanh Ða cÕnh sông Sài Gòn, · trên ðß¶ng ði Mai Thôn. M²i l¥n ði h÷c, t¾ ðÕp xe qua C¥u Kinh nhìn giòng nß¾c ðøc ng¥u chäy xoáy dß¾i chân. R°i ra lµ chính, qua C¥u S½n ði v« Ngã Ba Hàng Xanh, ngang vi®n dßÞng lão t¾i Th¸ Nghè, bång thêm cái c¥u Th¸ Nghè næa, r°i ðÕp xe phon phon trên ðß¶ng H°ng Th§p Tñ t¾i Nguyn Bïnh Khiêm qu©o trái qua h° t¡m t¾i Võ Trß¶ng Toän. — góc hai ðß¶ng này có cån bi®t thñ cüa næ ngh® sî Bích S½n mà · trß¾c c±ng có bäng "coi ch×ng chó dæ" trông le lói l¡m. Hàng ngày ði h÷c ngang C¥u S½n cho ðªn chþ Th¸ Nghè, t¾ thß¶ng th¤y mµt ông già ån xin rách rß¾i ð¥u bÕc ph½, chân ð¤t. Lúc thì t¾ th¤y ông · C¥u S½n, lúc · chþ Th¸ Nghè. Cái "territory" làm ån cüa ông kéo dài khoäng hai cây s¯ trên quãng ðß¶ng này. H¥u nhß ngày nào t¾ cûng g£p ông lang thang trong cái vùng ð¤t ðó. Ðªn n²i m²i l¥n ði ngang ðoÕn ðß¶ng trên, t¾ phäi dõi m¡t mà tìm ông. G£p thì t¾ m¾i yên tâm, nªu không thì áy náy khó ch¸u l¡m. Có l¥n t¾ cho ông cø ån xin mß¶i ð°ng bÕc Vi®t Nam, ông ch¡p hai tay, c£p g§y · nách lÕy cám ½n t¾ nhß ông làm v¾i t¤t cä nhæng ai b¯ thí ông, k¬ cä con nít (nªu có). H°i ðó t¾ có tên bÕn thi sÞi Ð² Bäo Ði«n · Võ Trß¶ng Toän làm th½ cho báo nhà trß¶ng r¤t chiªn. Th½ cüa Ði«n r¤t hay, chính m¤y anh ch¸ sinh viên bên Dßþc và Vån Khoa cûng nói nhß v§y. Mµt l¥n không rõ nguyên nhân, t¾ và Ði«n tranh lu§n v« th½. Dî nhiên, kiªn thÑc v« thi vån cüa Ði«n h½n hÆn cüa t¾, nhßng t¾ cÑ cãi. Bñc quá, Ði«n m¡ng: - Mày biªt cái cóc khô gì v« th½ mà nói! T¾ tÑc quá chï vào m£t Ði«n: - Th½ tao không làm nhß mày. Tao s¨ r£n mµt bài vån v¥n t£ng mày ð¬ nh¾ ð¶i. Thª là sau ðó t¾ tr¯n Ði«n m¤t h½n hai tu¥n l vì không có th½ cho h¡n coi. Ðµ h½n hai tu¥n sau, trong lúc t¾ ðang m· m¤y cu¯n qu¯c vån ra ð¸nh

h÷c thuµc thêm ít bài th½ c± cûng nhß kim ð¬ lòe anh em ch½i thì ðøng ngay cø Nguyn Khuyªn thì phäi (không nh¾ rõ!) trong bài "Thu V¸nh":

Ao thu lÕnh lö nß¾c trong veo Mµt chiªc thuy«n con bé tëo teo

Th¤y v¥n "eo" ngµ và hay quá, t¾ nh¤t ð¸nh b¡t chß¾c h÷a mµt bài theo v¥n "eo" cho th¢ng Ði«n biªt tay. Suy nghî mãi ð¬ tìm ð« tài thì b¤t chþt hình änh cø già ån xin hi®n ra trong óc. Thª là t¾ hì høc v¸nh "Ông Già Ån Xin", ð£t tña Hán là "Kh¤t Lão V¸nh" ð¬ nghe cho ác li®t mµt chút:

Kìa lão ån xin · xóm nghèo Thân hình run r¦y trông ¯m teo

Ngày thì lê lªt bên ð¥u chþ T¯i ðªn n¢m co cÕnh hàng heo Cuµc ð¶i nhß b¸ v¥n mây phü Kiªp s¯ng ôi sao tña cánh bèo M¤y kë qua ðß¶ng cho b¯ thí

Ông n· nø cß¶i m£t nhån nheo Thª là gÞ r¯i ðßþc mµt cuµc tranh lu§n v¾i Ði«n. Nhßng mà h¡n vçn cß¶i t¾ hoài: - Mày mà cûng th½ v¾i th¦n. Rõ chán! Sau khi Vi®t Cµng chiªm Sài Gòn khoäng vài ngày, t¾ ði ngang khu Ngã Ba Hàng Xanh, m¡t ngó d÷c ðß¶ng tìm ông cø nhßng không th¤y. T¾ có höi thåm, không mµt ai biªt ông ði ðâu. Chán chß¶ng t¾ v« nhà n¢m m· ðài Giäi Phóng nghe b÷n cán ng¯ tuyên dß½ng giai c¤p vô sän. T¾ nghî, nªu quä th§t gi¾i vô sän là thành trì bäo v® cách mÕng thì ông cø ån xin cüa t¾ ðang ðßþc ðßa lên làm tß¾ng hàng ð¥u. Ông là kë vô sän nh¤t mà t¾ biªt ðßþc. Khoäng vài tu¥n sau giäi phóng, cä nhà t¾ vßþt biên · Phß¾c Tïnh b¢ng ðß¶ng bi¬n. R°i t¾i MÛ, làm lao ðµng kiªm s¯ng. V« Amarillo, Texas t¾ vào làm trong hãng bò. Ôi! Công vi®c n£ng nh÷c, thân th¬ nhÑc nh¯i vô cùng. Nhi«u lúc r¤t chán cái m¾ ð¶i nhiu sñ, t¾ than th·:

Ta biªt ð¶i ta là cö dÕi M÷c bên ðß¶ng trông kë lÕi ngß¶i qua


HY VšNG 43/96

Thôi thì ráng ði h÷c lÕi v§y, may ra kiªm ðßþc mänh b¢ng ði làm kÛ sß có ðÞ h½n chång? T¾ h÷c cûng xoàng, chÆng ð£c s¡c. Nhßng ðßþc cái trß¶ng kÏ nên cûng ra ðßþc cái B.S. nhß bÕn bè. V§y là ðü! Thoát ðßþc nþ h÷c, t¾ r£n mµt bài "vån v¥n" "T¾ Ði H÷c" cäm tác:

T¾ ðây ði h÷c chÆng qua vì Kiªm chút mänh b¢ng bÕn khöi khi

Tám nåm ðeo ðu±i bao môn h÷c Ngàn ngày ngao ngán n²i lo thi Thôi thì cûng m£c, chåm h÷c kÛ

Có biªt gì ðâu, cÑ ráng lì Mong ðßþc CØ Nhân khoa V§t Lý

T¾ chï c¥n h÷c "pass" con "C"

VTT Tr¥n Anh Tu¤n (1968-1975) tÕi VÕn Lý Trß¶ng Thành, Trung Cµng, mùa hè 1989 Richardson, Texas, U.S.A. [email protected]

Ngày H÷p BÕn

(Viªt cho ngày h÷p bÕn Bäng Ðö tháng 7 nåm 2000)

Hình chøp cüa VTT Ðoàn Kiªn Nam (1966-1973) Ðám bÕn cû lâu ngày không g£p K¬ t× ngày xách c£p ðªn trß¶ng Chim tr¶i tän mác b¯n phß½ng M²i ngß¶i mµt ngä v¤t vß½ng xÑ ngß¶i T¤m änh cû cüa th¶i ði h÷c Mái ð¥u xanh khuôn vóc ngây ngô Ngôi trß¶ng xinh x¡n nên th½ Th¥y cô l¾p cû bây gi¶ th§t xa Nhæng ngày vui ng÷c ngà thu· ¤y Khi trong ð¥u chßa v¤y bøi ð¶i Tháng ngày mê mäi vui ch½i Ngoài sân trong l¾p ðông ngß¶i th§t vui Tu±i m¾i l¾n coi tr¶i th§t nhö Trß¶ng h÷c là t¤t cä giang s½n Anh em chí hß¾ng chung ðß¶ng B¦y nåm trung h÷c ngôi trß¶ng chen chân M¤y mß½i nåm ðß¶ng tr¥n giong ru±i Ðªn hôm nay dun rüi thª nào G£pnhau lòng nhæng nôn nao B¥y ðoàn thê tØ mi®ng chào m¡t trông Bao chuy®n cû trong lòng còn nh¾ Kinh nghi®m ð¶i t× thu· chia tay Bên nhau mµt bu±i chi«u này


HY VšNG 44/96

BÕn bè thåm höi mµt ngày thñc vui

Cô Lý Th¸ Kiên Trinh (Toán) & VTT Ðoàn Kiªn Nam {Hình chøp cüa VTT Ðoàn Kiªn Nam (1966-1973)} VTT Ðoàn Kiªn Nam (1966-1973) 6-8-2000 [email protected]

Cho Tôi

Nhà Bßu Ði®n, Sài Gòn, Vi®t Nam Cho tôi v« thåm khu ph¯ v¡ng Cho tôi lÕi nhà cû nåm xßa Cho tôi th¤y ánh m¡t cüa m© Cho tôi c¥m bàn tay cüa cha N½i tôi v« xanh tß½i cây trái Có tiªng cß¶i cüa nhæng em th½ Có tiªng hát êm ru cüa ch¸

Ðßa tôi vào b¥u tr¶i nhß m½ Tu±i th½ ½i, dî vãng xa v¶i Làng quê xßa ðã khu¤t bên tr¶i Vi®t Nam ½i, bao c½n bão t¯ ÐÑng giæa ð¶i mà h°n ch½i v½i Cho tôi v« thåm n½i xa ¤y Cho tôi g£p bÕn cû nåm xßa Chó tôi ðªn thåm ngôi trß¶ng nhö Cho tôi còn mµt thoáng mµng m½ Tôi m½ làm mây bay kh¡p ch¯n Tôi góp l¶i vào muôn bài ca Ðem tiªng hát ðªn cho quê m© Ðem tiªng cß¶i vào ð¶i bao la. VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng Ann Arbor, Michigan, U.S.A. [email protected] 5/98

Tóc R¯i

Chùa Mµt Cµt, Hà Nµi, Vi®t Nam Tóc mây Hà Nµi nåm nào Em ðem t×ng sþi buµc vào ð¶i anh Bây gi¶ tóc bÕc, tóc xanh Tình xßa anh vçn qu¦n quanh tìm hoài D¸u dàng ð¥u ngä b¶ vai R¤t âm th¥m tiªng th· dài thân quen K¬ t× ngày tháng không tên Xin thôi nh¾ mãi mãi ðêm cu¯i cùng


HY VšNG 45/96

Ôm anh m¡t l® rßng rßng Dçu xa nhau ....nh¾, xin ð×ng quên nhau B¯n mß½i nåm, cuµc tình s¥u B¯n mß½i nåm, m¯i duyên ð¥u khó quên Vçn b¶ tóc r¯i nhung êm M²i l¶i yêu, m²i l¶i thêm ng§p ng×ng Môi ai lay ðµng kh¨ rung Tình nhß tóc r¯i, xin ð×ng gÞ ra. Nh¤t Tu¤n (Truy®n Chúng Mình)

Khung Tr¶i Phßþng Vî

Hình chøp cüa VTT PhÕm Anh Dûng (1959-1966) 1. Ðã lâu l¡m Di m¾i lÕi ð¯i ð¥u v¾i mµt ngß¶i khách tìm tài li®u "lì lþm" không thöa mãn nhæng kªt quä chàng ðßa, kªt quä cån cÑ trên bao ngu°n tin h÷c c§p nh§t nh¤t và trñc tiªp v¾i nhi«u c½ quan nghiên cÑu · kh¡p thª gi¾i. Di ðã m¶i tìm chung, ông ta ðã nhìn th¤y! Lãnh vñc kÛ thu§t xây c¤t sát m£t ð¤t chÑ ðâu phäi m¤y ð¸a hÕt dñ phóng, kª hoÕch ho£c sáng chª hß¾ng lai vin kiªn tân kÏ gì cho cam. Ðã ba tu¥n r°i, ông ta ðªn r°i ði nhß mµt ngß¶i mµng du, chìm ð¡m trong nhæng dñ kiªn giäi pháp tß·ng tßþng cüa mình. TÕi sao kÛ thu§t ðó lÕi ðßa ðªn nhæng kªt quä quá thu h©p, tÕi sao không th¬ ph¯i hþp hai kÛ thu§t anh em, tÕi sao và tÕi sao. Vì ông ta mu¯n ð« ngh¸ giäi pháp cüa mình v¾i ông thÑ trß·ng nhß là mµt kÛ thu§t tân kÏ nh¤t cüa cu¯i thª

kÖ, tân kÏ và hi®u lñc h½n cä cüa m¤y kÛ sß ngß¶i Nh§t, có th¬ tiªt ki®m cho bµ nhi«u tri®u bÕc trong th¶i bu±i kinh tª khó khån nhß hi®n nay. May là ði®n thoÕi reo, Di xin l²i s¨ g£p lÕi sau nhß mu¯n ðu±i khéo, nhßng chàng ði®n thoÕi thì ông ta vçn ng°i lì ra ðó, m¡t cÑ nhìn cái máy ði®n toán cüa chàng. LÕi mµt ði®n thoÕi khác, vì b§n ðß¶ng giây nên chï hi®n s¯ và tên trên khung änh: b®nh vi®n ÐÑc Bà và s¯ ði®n thoÕi. Nhßng tÕi sao là "b®nh vi®n", Di tñ höi r°i vµi vàng g÷i lÕi. Phòng cÑu c¤p c¥n mµt thân nhân ðªn g¤p vì b®nh nhân ðang b¸ tim ðÑng. Ngß¶i b®nh là ông thân cüa Di. Chàng bö ngß¶i khách khó tính lÕi ðó, nói m¤y câu v¾i cô thß ký, xu¯ng l¤y xe thÆng hß¾ng nhà thß½ng · phía cñc nam thành ph¯. Bây gi¶ thì ông thân Di n¢m ðó, b¤t ðµng; y h÷c cÑu c¤p ðã thành công làm tim ông ð§p lÕi dù vçn chßa bình thß¶ng. Mµt m± xë ð¬ g¡n døng cø t¾i t§n tim phäi làm, sau ðó m¾i biªt cÑu ðßþc tim hay không. Phòng m± phäi ch¶ tr¯ng. Mµt b®nh nhân v×a ðßþc ðßa ra khöi phòng, cä chøc y tá và nhân viên bao quanh, v×a ði v×a chÕy. Phía trong hành lang là giß¶ng b®nh nhân nhæng ca cÑu c¤p nh©. Ngß¶i bÕn già cüa ông thân Di rü chàng ði u¯ng cà phê. "‘ng b¸ thu¯c mê, mình có · ðây ch¶ thì cûng v§y, ±ng ðâu có hay". Di ði theo ông, cám ½n ông thêm mµt l¥n. Ông thân Di t¾i nhà ông bÕn ch½i thì b¸ ðau tim ngh©t th· phäi g÷i xe cÑu c¤p; xe ðßa t¾i b®nh vi®n g¥n nh¤t · khu này. Ðây là l¥n thÑ nhì, trái tim ông mu¯n bö r½i c½ th¬ cüa ông. Khi hai ngß¶i tr· lÕi thì ông thân Di ðang · phòng m± cÑu c¤p. Phäi cä tiªng sau ông m¾i ðßþc ðßa tr· ra; lÕi cänh mµt ngß¶i n¢m mê man, mß¶i ngß¶i chÕy theo bên cÕnh tay c¥m nß¾c bi¬n hay døng cø ðo khám. Ông thân Di ðßþc ðßa vào phòng h°i tïnh. Ông bÕn ông thân theo ðã lâu, v×a bö v« trß¾c vì cûng t¾i gi¶ phäi u¯ng thu¯c. Ông n¢m ðó, mê man, máy móc ð¥y phòng, nhæng tíc t¡c cüa máy, nhæng tß¶ng trình cüa các sinh viên nµi trú v¾i bác sî th¥y h÷c. Ngoài ra là mµt yên tînh bu°n, cüa sinh lão b®nh tØ, cüa kiªp ngß¶i. Và · xÑ ngß¶i! Không ng¶ mµt ngß¶i nhß ông thân Di sinh ra n½i mµt vùng hëo lánh nghèo nàn cüa ð¤t nß¾c,


HY VšNG 46/96

phäi bö n½i "chôn nhau c¡t r¯n" ra ði vì chiªn tranh, và cûng vì chiªn tranh, nay phäi lßu thân n½i xÑ ngß¶i khi tu±i bóng xª. Di chìm ð¡m trong ký vãng.... 2. Di biªt mình chào ð¶i · mµt thôn dã mi«n Trung ð¤t nß½ng c¢n c²i khó khån, nhßng chàng không giæ ðßþc mµt kÖ ni®m ho£c hình änh nào cüa nguyên quán cä. Nhæng hình änh xa xßa nh¤t Di còn h°i tß·ng ðßþc, ðó là cänh ðÑng trên thành · Huª nhìn ðua xe ðÕp và nhà m¤y bà dì · g¥n ðó, sau ðó là hình änh nhæng ngày ð¥u tiên Di ði h÷c lúc ðó m¾i b¯n tu±i, mÕ chàng phäi ng°i ch¶ trß¾c c±ng trß¶ng, vì khi nhìn ra mà không th¤y mÕ là Di ... bö l¾p chÕy mµt mÕch v« nhà có khi v« trß¾c cä mÕ! V¾i Di, mi«n Trung tu±i th½ chï có ch×ng ¤y ... sñ tích! Huª cûng là ch£ng ð¥u trên ðß¶ng Nam tiªn cüa gia ðình Di. Nhæng kÖ ni®m ¤u th¶i mà Di hãy còn nh¾ rõ và m²i l¥n nghî ðªn, nhæng kÖ ni®m ¤y vçn s¯ng mÕnh, ðó là th¶i ti¬u h÷c · trß¶ng ThÕnh MÛ, lúc ðó gia ðình Di ðã vào Nam. Trß¶ng cách ngån Thäo C¥m Viên b·i con sông Th¸ Nghè. N½i ðó, và không phäi nhæng n½i khác, mà sau này, ðã h½n ba mß½i nåm qua, vçn có lúc tr· v« ám änh, có khi kêu g÷i tr· v«, có khi gây tiªc nu¯i, có khi chï là giây lát bâng khuâng, có khi nhß bây gi¶... ! Trß¶ng ti¬u h÷c xØ døng lÕi mµt dãy nhà ðã ðßþc dùng làm hµi chþ tri¬n lãm hình nhß vào d¸p Tªt 1957. Di còn nh¾ dãy tß¶ng nhà ðßþc s½n v¨ nhæng hình änh s¯ng ðµng tä ð¶i s¯ng nông dân, công nhân, thþ thü công, v.v.. Sân ch½i là cä khuôn viên tri¬n lãm trß¾c ðó. Và cûng chính trong nhæng cån nhà bö tr¯ng sau ðó, Di ðã ngh¸ch ngþm té phun máu ð¥u nay vªt th©o vçn còn. Mu¯n ðªn trß¶ng, h÷c sinh t× phía qu§n nh¤t Sài Gòn phäi ði xuyên qua S· Thú và bång qua cây c¥u cÕnh trß¶ng. B¶ sông ðó cûng là n½i b÷n Di ðùa ngh¸ch b¡t cá nhßng không ðßþc lâu. B÷n Di t·n không ðªn ðó b¡t cá næa t× khi nghe m¤y anh l¾n nhát nói cá ðó là h°n ma cüa nhæng nÕn nhân cüa

hµi chþ ði qua phà xô ð¦y làm phà x§p chªt nhi«u ngß¶i m¤y tháng trß¾c ðó. Qua khöi c¥u, phía trái có mµt trß¶ng næ, hình nhß St. Paul, cüa các bà s½ mà có l¥n v¸ t±ng th¯ng ðß½ng nhi®m ði bµ ðªn thåm. H÷c trò trß¶ng Di · phía bên này ðß¶ng cûng phäi ðÑng thÆng nghiêm trang tÕi ch² trong l¾p h÷c ð¬ chào. Ð¥u óc ð½n s½ cüa Di lúc ðó ðã th¤y khó hi¬u chuy®n ngß¶i l¾n vì v¸ t±ng th¯ng ðó có nhìn th¤y ðám h÷c trò trß¶ng công ðÑng · trong l¾p này ðâu! Khuôn viên trß¶ng có nhi«u cây phßþng vî cao l¾n mà m²i l¥n ðªn hè hoa phßþng n· ð©p cä mµt khung tr¶i. Dß¾i mµt g¯c cây phßþng ngày kia b÷n Di ðã g£p lÕi th¥y S, th¥y giáo l¾p nh¤t b¸ ðµng viên tr· v«, tóc ông h¾t cao, m£t mày ðen ðúa, có l¨ ông ng°i nhìn lÕi ngôi trß¶ng không biªt chiªn tranh có trä v« lÕi không! Di s¨ g£p lÕi th¥y S h½n tám nåm sau ðó, khi Di m¾i vào h÷c ðÕi h÷c vån khoa, lúc ¤y ông s¡p xong cØ nhân Vi®t Hán và xu¤t bän cu¯n tñ ði¬n chæ Nôm in ronéo là tác ph¦m v« sau có nhi«u nghi v¤n v« các tác giä th§t cüa nó. Ông là th¥y giáo ðßþc b÷n Di quý mªn nh¤t, kª ðó là th¥y giáo l¾p ba. Không biªt có phäi vì mang h÷ Tô hay sao mà ông r¤t ngh® sî, hay t§p cho h÷c trò nhæng bài ca trong sáng, ð©p ð¶i nhß bän N¡ng Chi«u, H÷c Sinh Hành Khúc, v.v.. Còn hai th¥y giáo l¾p tß và l¾p nhì thì h÷c trò ai cûng sþ. Mµt ông m£t lúc nào cûng ðö gay, ngß¶i r¤t ¯m nhßng ðánh h÷c trò r¤t ... ác, có khi ông k©p ð¥u ðÑa nhö vào háng r°i ðánh vào mông ðÑa nhö nhß ngß¶i ta ðánh tr¯ng. Ông th¥y l¾p nhì thì chuyên môn ðánh ðòn hai bàn tay, thay ð±i theo nh¸p! Ông này chï có m²i mµt cô con gái s¨ là h÷c trò cüa Di khi chàng dÕy tß thøc · vùng Tr¥n Qu¯c Toän chín nåm sau. Di có k¬ v¾i cô h÷c trò chuy®n b¸ b¯ cô ðánh tay sßng không viªt ðßþc cä m¤y ngày; cô bé cß¶i thách Di ðánh lÕi - chuy®n khó xäy ra vì cô ... ngoan ngoãn h½n Di h°i xßa nhi«u! Và cûng chín nåm sau, tóc ông th¥y ðã bÕc nhi«u nhßng vçn theo h÷c · Vån Khoa ð°ng th¶i v¾i Di. M²i ngày phäi ði qua Thäo C¥m Viên ð¬ ðªn trß¶ng, do ðó n½i ðây ðã tr· thành ch² ch½i cho


HY VšNG 47/96

b÷n con nít nhß Di. B÷n Di tung hoành kh¡p, t× nhà ki¬ng, chu°ng g¤u, chu°ng khï ðªn sân kh¤u hòa nhÕc lµ thiên · cu¯i con ðß¶ng chính - cüa gi¾i trß·ng giä và ngß¶i Pháp. Nhæng l¥n có khï giä nhân ho£c bÕch tßþng ðßþc ðßa v« là nhæng d¸p b÷n Di tr¯n h÷c ð¬ ði xem. Dù v§y, b÷n Di r¤t ngÕi m²i khi mÕo hi¬m vùng b¶ sông phía sau sân kh¤u lµ thiên vì · ðó cây c¯i hoang dÕi r§m rÕp h½n, nhßng lÕi có nhi«u cây thu¯c b¡c (!) trái ån r¤t ngon. Cho ðªn mµt ngày kia có ngß¶i phát giác ra mµt xác chªt sình to trôi giÕt vào bøi cây · b¶ sông phía ðó. T× ðó b÷n Di hªt dám mÕo hi¬m t¾i: cänh tßþng ngß¶i chªt ðó nhß mµt cái bóng t¯i phü che hªt khung cänh thiên nhiên. Mµt ch² khác có nhi«u cây h°ng và cây th¸ mà b÷n Di vçn mon men t¾i b¡n ná và b¡t chß¾c Tarzan ðu nhæng dây leo th§t dài, ch¢ng ch¸t, nhßng cûng thß¶ng b¸ gác dan ðu±i - là n½i sau này l¾n h½n chút næa, Di m¾i biªt là trÕi giam nhæng tù chính tr¸ cüa chª ðµ. Th¶i ti¬u h÷c, Di ngây th½ và ham ch½i, bÕn bè nhi«u; nh¤t là t× khi trß¶ng Võ Trß¶ng Toän bö b§c ti¬u h÷c, chuy¬n hªt h÷c sinh qua trß¶ng ThÕnh MÛ cüa Di. Di hãy còn nh¾ bu±i chi«u ðó, mµt ðoàn h÷c sinh m£c ð°ng phøc qu¥n kaki xanh cøt, áo tr¡ng, ði theo l¾p l¥n lßþt bång qua c¥u dçn t¾i trß¶ng. Di có thêm bÕn m¾i, trong s¯ có ðÑa thân nh¤t là H nhà · mãi t§n cß xá häi quân g¥n Ba Son công xß·ng. Cùng H, Di khám phá ra khu ph¯ t× chþ Th¸ Nghè theo ðß¶ng làng vô trß¶ng ThÕnh MÛ, vì t× khi bà dân bi¬u c¯ v¤n ra l®nh bán vé vô cØa Thäo C¥m Viên, ð¬ ði h÷c, b÷n h÷c trò phäi l¤y xe buýt qua ngã c¥u Th¸ Nghè r°i t× chþ phäi ði bµ t¾i trß¶ng. Vä lÕi, cây c¥u n¯i làng ThÕnh MÛ v¾i S· Thú cûng ðã b¸ giång k¨m c¤m qua lÕi hình nhß vì lý do an ninh. Có nhæng bi®t thñ hàng rào hoa gi¤y, nhæng cây m§n, chó dæ, có nhæng khu bình dân h½n nhßng có nhà vçn có vß¶n ki¬ng, núi non bµ. Con ph¯ dài t× sau chþ t¾i trß¶ng toàn là nhæng dãy nhà th¤p, hình nhß không cao h½n m£t ðß¶ng là bao nhiêu ! Ðó là thª gi¾i tu±i trë cüa Di, mµt thª gi¾i thu g÷n, ð½n s½ mà hÕnh phúc, mµt thÑ hÕnh phúc t¥m thß¶ng, thoäi mái, mà hình nhß Di chßa bao gi¶ k¬

lÕi cho ngß¶i khác, cûng có th¬ vì Di chÆng bao gi¶ g£p lÕi bÕn bè th¶i ti¬u h÷c ðó ! 3. Lên trung h÷c, Di thi ð§u vào trß¶ng Võ Trß¶ng Toän, cûng · bên hông Thäo C¥m Viên và vçn giæa nhæng con ðß¶ng có nhæng hàng cây me cao r§m rÕp mà có l¨ lúc này Di m¾i ð¬ ý ðªn. Di không phäi là loÕi h÷c trò lúc nào cûng ganh ðua ð¬ ðÑng ð¥u l¾p, cûng không phäi thuµc loÕi phá phách, thuµc "xóm nhà lá". Di thuµc loÕi tà tà, không dß¾i ði¬m trung bình nhßng cûng không quá cao; ngoÕi tr× nåm ð® tÑ Di và ðám bÕn ham làm báo và hoÕt ðµng xã hµi nhß dñ trÕi h÷c sinh, nåm ðó b÷n Di ð«u b¸ dß¾i ði¬m trung bình khiªn ban giám ð¯c phäi h÷p và ngoÕi l® hÕ ði¬m trung bình lên ð® tam xu¯ng còn 9/20. Nªu không có hai th¥y Tuân và Vån thông cäm, có l¨ b÷n Di ðã b¸ ðu±i h÷c ho£c phäi ði binh nhì - không ðßþc cä trung sî, vì cùng nåm ðó Bµ Giáo Døc bö kÏ thi Trung H÷c Ð® Nh¤t C¤p. Trß¶ng công nên kÖ lu§t s¡t, nh¤t là hai th¥y giám th¸ LCP và HVB tát h÷c trò b¤t cÑ vì lý do gì, có khi vì quên chào, có khi ð¬ mµt vÕt áo r½i ngoài qu¥n, có khi chï vì cß¶i không ðúng ch². Th¥y t±ng giám th¸ thì dù b« ngoài cÑng r¡n, công b¢ng, nhßng có nhæng lúc ông nh© l¶i khuyên bäo nh¤t là t× khi Di làm báo trß¶ng và ông biªt Di có ý b¡t chß¾c th¢ng N bö h÷c ðß¶ng ra ð¶i s¾m, theo N ra Ðà NÇng ðánh tr¯ng cho ban nhÕc cüa MÛ. Th¥y t±ng n±i tiªng v« v¨ phø bän sách giáo khoa và cûng m¾i qua ð¶i · cùng thành ph¯ v¾i Di. Th¥y LCP vào giæa th§p niên 1990 tr· thành d¸ch giä Truy®n Ki«u n±i tiªng ðßþc UNESCO in sách; LC Huy con th¥y, h÷c chung l¾p v¾i Di su¯t bäy nåm sau du h÷c Pháp. Phép sß phÕm th¶i ¤y khô khan, nh°i s÷, l§p ði l§p lÕi. Cách h÷c do ðó có khi và ð¯i v¾i mµt s¯ h÷c sinh, tr· thành mµt loÕi trái ð¡ng, mµt ðày ð÷a tâm lý phäi ch¸u ðñng, phäi nhß m÷i ngß¶i; nªu không s¨ b¸ ðu±i và không ... tß½ng lai! Ð¯i v¾i nhæng ðÑa h÷c tr tu±i, nhæng khó khån · nhà trß¶ng tr· thành mµt loÕi ðe d÷a tinh th¥n, vì nªu höng, quân


HY VšNG 48/96

trß¶ng s¨ ... chào ðón! Th¥y cô, nªu tách r¶i t×ng cá nhân thì nhi«u ngß¶i r¤t ðáng mªn, cä thân m§t v¾i h÷c sinh nhß các th¥y Nh§m, C¦m, nhßng t§p trung lÕi thành ban giäng hu¤n thì h¥u nhß ai cûng tö ra cÑng, có trách nhi®m. H÷c trò b¸ phÕt dî nhiên s¨ tr· thành nÕn nhân, nh¤t là nhæng phê phán ... thiªu hi¬u biªt và có khi "v½ ðûa cä n¡m". T× ðó sinh ra b®nh "cúp cua", b¡t ð¥u tr¯n h÷c, chui ho£c nhäy hàng rào S· Thú. S· Thú vçn là thª gi¾i hoa mµng cüa Di, nhßng t× nåm ð® løc hªt còn là nhæng thú leo cây, ngh¸ch thú, xem trån "xñc" gà, g¤u "xñc" th¸t, v.v.. mà là ðám áo dài tr¡ng Trßng Vß½ng không biªt vì lý do gì mà lúc nào cûng th¤y có m£t trên các bãi cö ho£c thß¾t tha n½i nhæng con ðß¶ng ch² träi nhña ch² ð¤t bøi. Dî nhiên có nhæng môn h÷c ho£c th¥y cô không thành công thu hút b÷n trë dù b÷n Di có sÑc "ch¸u ðñng" giöi, nhßng làm sao tránh khöi nhæng ngày tr¶i quá ð©p, tiªng g÷i cüa ðß¶ng mòn, tàn cây phía bên kia hàng rào và không gi¤u gì, cüa cä nhæng con chim oanh biªt nói biªt cß¶i, tr· nên mãnh li®t h½n. Và r°i xe ðã bö trong trß¶ng, d gì qua m£t m¤y th¥y giám th¸ nªu l¤y lÕi ð¬ ... ði dÕo ! Do ðó chï còn mµt giäi pháp là chui rào, ði bµ. Nhi«u l¥n sau ðó, th¥y t±ng ðªn l¾p g÷i tên lên vån phòng kÖ lu§t, l¥n ð¥u còn ch¯i nhßng sau biªt th¥y có ¯ng nhòm mà vån phòng lÕi ð¯i di®n v¾i hàng rào S· Thú. Cûng vì m¤y bóng h°ng áo tr¡ng ¤y mà h÷c sinh trß¶ng Di hay ðánh lµn v¾i ðám Nguyn Trãi và Chu Vån An quen thói hay ... ði lÕc t¾i ðó, nhßng nhi«u khi có l¨ tÕi vì các cô con cháu bà Trßng thích ... khách xa h½n là hàng xóm ðã quen ... nhãn ! Có ðÑa có tài ho£c có s¯ ðào hoa cu¯i cùng cûng có ðßþc cái h©n hò "danh chính ngôn thu§n" h½n · Quán H©n. Nhßng có ðÑa ... ngu h½n, nhß BKT m¾i ð® ngû ðã si tình ðªn ðµ có l¥n u¯ng cä ¯ng "optalidon" r°i n¢m trên ghª cüa mµt xe nß¾c ðá ð§u ðö bánh l÷t ð¯i di®n v¾i c±ng trß¶ng con gái ch¶ ... chªt, nhßng ðßþc cÑu k¸p th¶i. Sau T. h÷c cán sñ Thß½ng Mãi mµt l¥n g£p lÕi khi ðªn trß¶ng Di bán báo Tªt !Có khi lÕi là nhæng th¤t v÷ng s¾m và ... t¯t, vì các cô khi ði mµt mình thì b¨n l¨n ðáng ... yêu, nhßng khi ði thành nhóm thì lµ ra là ... sß tØ

Hà Ðông, khiªn anh chàng ðâm ra ... kiêng dè ho£c ði ch² khác ch½i ! Nhßng không phäi chï có các cô h÷c trò trß¶ng bÕn m¾i là mçu mñc mÛ nhân cho b÷n Võ Trß¶ng Toän, mµt vài cô giáo trë cûng làm ... mê ho£c không kém ðám con trai m¾i l¾n. Nhß cô giáo VÕn V§t m¾i ra trß¶ng nåm ðó r¤t trë, ngß¶i mänh khänh, lúc nào cûng y phøc tr¡ng; nhß cô Vi®t Vån nåm ð® tÑ hay t¾i trß¶ng b¢ng xe th± mµ t× Hòa Hßng thì phäi. Xong gi¶ h÷c v¾i hai cô, thay vì n£ng ð¥u thì lÕi b¸ ... nhÑc tim, m¶ m¡t, mà các th¥y hình nhß cûng theo m®t bö. Song song v¾i nhæng hoang ch½i và l i h÷c hành tà tà nói trên, t× nåm ð® ngû, Di tr· nên mê Vi®t Vån (Kim Vån thôi), mµt ph¥n có l¨ nh¶ th¥y HVB trß¾c làm giám th¸ nay dÕy Vi®t Vån - ông v×a ð§u xong hai b¢ng cØ nhân Vi®t và Anh Vån. Ông có nhæng phß½ng pháp r¤t hi®u quä ð¬ viªt hay và ... dài h½n bình thß¶ng, ðó là viªt nh§t ký, thuyªt trình và làm bích báo. Cûng t× ðó b÷n Di ra báo l¾p và tình nguy®n làm báo Tªt cho trß¶ng luôn. Chiªn tranh lúc ðó ðã khá lan rµng, thi®t hÕi b¡t ð¥u th¤y có trong ðám h÷c sinh: ðÑa phäi ði lính, ðÑa m¤t ngß¶i thân phäi bö h÷c, nhßng ð°ng th¶i tác ðµng tâm th¥n gi¾i trë, ð¦y ðßa gi¾i này suy nghî, "trß·ng thành", dù tß½ng lai hãy còn m¶ m¸t và ngã ba ðß¶ng cûng không thiªu! T¶ báo Tªt nåm Di h÷c ð® tÑ hình nhß r¤t ðßþc hoan nghênh và gây tiªng vang ðªn các trß¶ng bÕn. Di hãy còn nh¾ bìa báo là chân dung mµt tu±i trë tr×u tßþng, b¯i r¯i, tr¥m tß, v¨ theo l¯i Ð¢ng Giao v¨ bìa Ði®u Ru Nß¾c M¡t cüa Duyên Anh - l¯i v¨ "m¯t" th¶i b¤y gi¶, chï là nhæng ðß¶ng nét bút v¨ - thay vì thß¶ng là mµt hoÕt h÷a, cänh trí. Bên trong là nhæng thao thÑc cüa tu±i trë v« thân ph§n, ð¤t nß¾c, tß½ng lai và dî nhiên có cä nhæng chuy®n tình h÷c trò. Mµt truy®n ng¡n cüa Di ðßþc ch÷n ðång trong s¯ báo Tªt nåm ðó. Cûng vì mê bÕn bè và báo b± mà Di b¸ ông thân la nhi«u tr§n, l¥n b¸ la ð¥u, Di ðã bö nhä ði bøi ð¶i m¤y ngày, ông thân phäi lên trß¶ng tìm và báo cho th¥y t±ng, Di ðành phäi ... thông cäm, tr· v« ... mái nhà xßa !


HY VšNG 49/96

"Nghi®p" làm báo và viªt lách ðó s¨ ð¦y ðßa Di ch÷n Vån Chß½ng khi lên ð® nh¸ c¤p và phäi ð±i trß¶ng sang Pétrus Ký. Di s¨ phäi xa nhæng con ðß¶ng lá me, nhæng tiªng ve khi chi«u v«, nhæng áo tr¡ng e ¤p dß¾i nón lá, và cä cái thª gi¾i Di ðã s¯ng t× khi 6 tu±i ðªn nåm 15 tu±i. Khác v¾i mµt vài ðÑa bÕn cùng hoàn cänh, Di dù có tiªc nu¯i vçn thoäi mái ra ði vì hình nhß Di chßa có ðßþc mµt tình yêu ð¸nh nghîa rõ ràng, nghîa là dung nhan chßa rõ ... nét! Di s¨ t§p làm ðàn ông và mê gái ðªn th¤t tình... th§t · Trung Tâm Vån Hóa Pháp ðß¶ng Ð°n Ð¤t. Và ðªn g¥n cu¯i nåm ð® nh¸, Di m¾i h÷c ... th§t, nh¶ ðó mà ð§u cä hai b¢ng tú tài hÕng cao. Di cûng s¨ r¶i cái thª gi¾i hoa mµng trß¾c ðó ð¬ ði vào mµt thª gi¾i tr×u tßþng, phÑc tÕp cüa nhân sinh, mµt thª gi¾i ý thÑc h® m®t nghï và cüa nhæng d¤n thân, bãi khóa, xu¯ng ðß¶ng, v.v.. BÕn bè cüa Di · ðoÕn ð¶i này có ... ð¥u óc, biªt suy nghî h½n và ðâm ra ch§m chÕp, l¥m lì h½n! ÐÑa nào không ham ð÷c sách, không biªt thäo lu§n, trao ð±i v« nhæng v¤n ð« ... l¾n lao (!) cüa th¶i ðÕi s¨ chï là bÕn tình c¶ g£p trên ðß¶ng. Nhæng ðam mê d¤n thân, ð¤u tranh s¨ ðßþc ch¤p nh§n, và ngßþc lÕi, nhæng thÑ tình bÕn da diªt thß¶ng s¨ b¸ ... tránh ! M¾i ðó mà ðã h½n ba th§p kÖ, bao nß¾c chäy qua c¥u ! Khi Di vào trß¶ng ThÕnh MÛ, ông thân ðã ngoài 30, nay Di tu±i ð¶i m¾i ðó ðã quá nØa ðß¶ng "tÑ th§p nhi b¤t ho£c" ! 4. Tiªng höi cüa cô y tá ngß¶i bän xÑ ðßa Di tr· v« v¾i thñc tÕi. Ông thân cüa Di s¨ chï tïnh lÕi trßa mai, Di có th¬ v«. M÷i sñ ðã t¯t ð©p tr· lÕi. Hy v÷ng ! Tuyªt mà tiên ðoán th¶i tiªt loan báo s¨ r½i t× chi«u ðã tr¡ng xóa m÷i n½i, mµt tr§n tuyªt tr tràng cüa tháng tß B¡c MÛ, ðã non nØa mùa Xuân. — mµt khung tr¶i khác, phßþng vî ðang ðâm ch°i, hoa s¨ n· rµ ð©p ð¨ nhß mµt cuµc ð¶i hÕnh phúc !

VTT Nguyn Vy-Khanh (1962-1966) Montreal, Quebec, Canada 4-1997 [email protected]

Y H÷c và Vån Ngh® 79 Ðßa Ngß¶i V« Phß½ng ... Tây/Nguy Hi¬m cüa Viagra (Ðßa Ngß¶i V« Phß½ng Ðông là tên 1 bài hát và CD cüa VTT PhÕm Anh Dûng)

NhÕc sî PhÕm Duy n±i tiªng có nhi«u tác ph¦m âm nhÕc tuy®t di®u. Ch¡c m÷i ngß¶i ð«u nghî r¢ng b¤t cÑ bän nhÕc nào cüa ông viªt ra, nªu không ðßþc các ca sî ðua nhau hát, ít ra cûng ðßþc trình din mµt l¥n. Nhß v§y thì quý v¸ "nh¥m to" r°i! Có nhæng bän cüa PhÕm Duy ðªn nay vçn chßa ðßþc


HY VšNG 50/96

hát lên. N±i tiªng nhß nhÕc sî PhÕm Duy, nhi«u lúc cûng ðành... ch¸u thua. Hãy ð÷c lÕi nguy®t san Thª KÖ 21, trang 73, s¯ 56, tháng 12 nåm 1993: "M£t tr¶i r÷i xu¯ng l¯i ði trong r×ng Xuân th¡m Ð¬ lµ tình næ thoát y ðang ch¶ chàng ong Nø hoa v×a hé giæa muôn hoa r×ng N°ng nàn say sßa hoa t½ khao khát yêu ðß½ng Ngß¶i tình ðþi ong ðªn cho hoa ð©p giß½ng cánh R°i ghì ð¥u ong, b¡t ong ån nhøy cành xanh R×ng sâu r§m l¯i, su¯i bên khe dài M£t tr¶i nung n¤u cho ong hoa ð¯t cháy nhau thôi M· cuµc tình v¾i bàn tay bàng hoàng Ch÷n t×ng mäng tóc, khoäng da th¸t th½m R°i thÆng ðß¶ng t¾i tình yêu ng÷n ngu°n Làm mßa làm gió n±i lên nghìn phß½ng Cuµc tình tri«n miên v¾i ong lßng dài cong u¯n O¢n oÕi nàng hoa cu¯n mau thân hình ðäo ðiên N± tung tr¶i ð¤t, bão mßa tan d¥n T¥n ng¥n buông nhau mênh mang muôn kiªp mang ½n..." (Nhøc Tình/PhÕm Duy) Ch¡c t¤t cä ð«u th¤y lý do, cho ðªn mãi bây gi¶, vçn không có ca sî nào dám hát bài này. Không hi¬u nhÕc ra sao, chÑ ð÷c l¶i cüa bài hát thì th§t... hªt cä h°n! Cûng gi¯ng gi¯ng, nhßng dî nhiên không th¬ b¢ng, không th¬ "siêu vi®t" ðßþc nhß loÕi th½ cüa Næ Sî H° Xuân Hß½ng ngày trß¾c. Ai mà vßþt h½n ðßþc... bà ch¸ v«... "vø này"? Trong vån chß½ng Vi®t Nam, vån và th½, ðã có mµt s¯ ngß¶i viªt v« tình døc. Nhæng ngß¶i này, thïnh thoäng vçn b¸ b¸ phê bình là viªt... dâm thß. Nhßng v« âm nhÕc Vi®t Nam, viªt ðªn "cÞ này" thì quä th§t cho ðªn nay không th¤y ai can ðäm nhß v§y. Chï có nhæng l¶i nhÕc cüa... dân gian, ðÕi khái "cao siêu" cÞ nhß "Ðêm qua m½ dáng em ðang tøt qu¥n ch¶ anh dß¾i sân...", hát "nhÕi" theo câu "Ðêm qua m½ dáng em ðang ôm ðàn dìu bao tiªng t½..." (Dß Âm/NhÕc Nguyn Vån Tý), là có th¬ "vßþt" ðßþc bài nhÕc cüa PhÕm Duy. Th§t ra, PhÕm Duy còn 10 bän Tøc Ca còn... tøc h½n b¤t cÑ bài nhÕc nào cüa b¤t cÑ ai viªt. Dî nhiên nhæng bài

này cûng chä ai dám... ðøng ðªn. L¸ch sØ âm nhÕc Vi®t Nam, ch¡c ch¡n chï có mµt mình... ông anh PhÕm Duy dám viªt ðªn nhß v§y. Trên cùng s¯ báo Thª KÖ 21 ðó, ngay · trang ð¯i di®n 72, là bài Tình Døc Và Ngh® Thu§t, v¾i mµt l¯i hành vån "tr¥m tr÷ng", h½i khác thß¶ng, cüa nhà vån PhÕm Xuân Ðài, lúc ðó còn là Phø Tá Chü Bút. Ph¥n kªt lu§n bài có câu "Ngß¶i sáng tác trên lãnh vñc tình døc là ngß¶i can ðäm ". Ch¡c là báo Thª KÖ 21 b¸... k©t, không ðång bài cûng không... xong, mà ðång thì cûng không th¤y... yên tâm, thành ra phäi bàn loanh quanh, ð¬ rào trß¾c ðón sau cho bài Nhøc Tình. Viªt nhæng ði«u này ra, không có møc ðích chê trách gì ai, nhßng chï ð¬ m÷i ngß¶i th¤y chuy®n tình døc trong vån ngh® r¤t là... khó nói. Nhæng ngß¶i sáng tác th½, vån hay nhÕc v« lãnh vñc tình døc quä là có... th×a lòng can ðäm. Riêng v« bài hát Nhøc Tình, chßa th¤y ca sî nào có "gan cùng mình" trình din. Ai cûng sþ hát bài nhÕc cüa PhÕm Duy, vì thª nào cûng b¸ nhæng ngß¶i nghiêm kh¡c kªt tµi là hát... dâm nhÕc. Thß¶ng m²i khi có chü ð«, PhÕm Duy có "t§t" viªt trên dß¾i 10 bän næa nhß Tâm Ca, Bình Ca, Bé Ca, Rong Ca, ÐÕo Ca, Ngøc Ca... nhßng l¥n này, vì không ai dám trình din, sau hai nåm tr¶i chï viªt ðßþc có 4 bài loÕi Nhøc Tình Ca, b¸ "m¤t hÑng" ông ðành bö ngang. Ông "hy v÷ng có ngày nó ðßþc hát lên khi tác giä còn s¯ng!" nghîa là trß¾c khi ai ðó hát cho ông nghe ca khúc... Ðßa Ngß¶i V« Phß½ng... Tây! Phäi nói tình døc cûng nhß chuy®n ån u¯ng, ngü nghê... chï là mµt trong nhæng bän nång cüa con ngß¶i, nhß cüa các loÕi thú v§t. Nhßng r¤t nhi«u khi, tình døc lÕi là tuy®t ðïnh cüa tình yêu. Dù mu¯n, dù không, ðó là mµt ph¥n khá quan tr÷ng cüa ð¶i s¯ng con ngß¶i. Và, có "thích" tình døc cûng là chuy®n bình thß¶ng, không có gì x¤u cä. Chï nªu vì "thích quá" r°i làm... b§y bÕ thì m¾i x¤u. "Không thích" nhi«u khi lÕi phi«n phÑc h½n là "thích"!


HY VšNG 51/96

Có ði«u viªt v« tình døc là sñ g¥n nhß c¤m kÜ, mµt cái "taboo" ð¯i v¾i nhi«u ngß¶i Vi®t Nam. H÷ không mu¯n ð÷c th½ vån, và dî nhiên không mu¯n nghe nhÕc, v« chuy®n này. Nhßng, h÷ vçn phäi ð÷c... cho hªt bài, ð¬ còn ðßþc... suy nghî, cân nh¡c có nên viªt bài... phê bình hay là không! Th§t ra, nªu nói cho công b¢ng có l¨ ai cûng có lý l¨ ðúng và... sai cä. — ðây không ðü ch², không "ðü sÑc" và cûng không dám bàn ðªn chuy®n ai ðúng ai sai. Bàn... "dzô" làm chi, ðâu có ån giäi... rút gì, và nghiêng v« b¤t cÑ phía nào cûng d b¸ mang... h÷a vào thân! "Tào lao thiên ð¸a" mµt chút v« chuy®n th½ vån nhÕc. Coi bµ phäi ngßng lÕi trß¾c khi b¸... ách giæa ðàng quàng vào c± và ð¬ còn nói v« chuy®n... th§t ·... ngoài ð¶i. Bàn chuy®n tình døc · ngoài ð¶i v¾i bÕn bè, nhß · quán cà phê, thì hoàn toàn... vô tµi và không sþ b¸ ai viªt bài... "ðánh". Nhi«u ngß¶i r¤t thích cà kê dê ng²ng v¾i nhau v« chuy®n tình døc. Tuy nhiên, có ngß¶i nói nång hùng h±, ån nói dæ d¢n, nhßng lÕi "nói mà không làm". Nhß v§y ðâu có... ð£ng! "Ngß¶i ta" không ch¸u chuy®n... "ngß¶i ¤y"... tr¯n vi®c nhß v§y... "à nghe": "Anh ½i, em ðþi ngày ðêm Sao anh... tr¯n vi®c, n®m êm ðây nè!" (th½ Con...Nhái/PhÕm Anh Dûng) Này "cái" "ông kia", ð×ng có l¤y c¾ là ðã... già r°i ð¤y nhé! Vì: "Càng già càng dëo càng dai Càng gçy chân chõng càng sai chân giß¶ng" (Ca Dao Vi®t Nam) Ngày xßa, ngß¶i nào "không làm ðßþc" thì h¥u nhß ch¸u cänh... án binh b¤t ðµng, coi nhß... t¸t ngòi luôn. Ngày nay, y khoa có nhi«u thu¯c, phu½ng ti®n

khác nhau ð¬ giúp ngß¶i chÆng nhæng chï "nói" mà còn... "làm lÕi ðßþc". Dî nhiên, hi®n nay thông døng nh¤t là thu¯c u¯ng Viagra (sidenafil). Không th¬ phü nh§n ðßþc lþi ích cüa Viagra, thu¯c ðã làm cho hàng tråm ngàn hay có th¬ ðªn hàng tri®u ngß¶i lÕi có th¬ có hÕnh phúc b¢ng cách... "thÆng ðß¶ng t¾i tình yêu ng÷n ngu°n", mµt cách th§t... thÆng th¡n, ð¬ làm... long lay m¤y cái chân giß¶ng. Tuy nhiên, Viagra không phäi là không nguy hi¬m. Ðªn nay, ðã có hàng tråm ngß¶i ðã ðµt nhiên... vînh bi®t cuµc ð¶i ô tr÷c tÑc là... chªt b¤t ð¡c kÏ tØ khi dùng thu¯c và ch¡c ch¡n s¨ không th×a khi nh¡c lÕi nhæng gì c¥n biªt v« ch¤t thu¯c. Theo nhæng tiêu chu¦n (guidelines) m¾i nh¤t cüa hai hµi ACC American College of Cardiology và AHA American Heart Association, các bác sî phäi r¤t c¦n th§n khi nghî ðªn chuy®n dùng Viagra ð¬ chæa b®nh li®t dß½ng (erectile dysfunction), trên mµt s¯ b®nh nhân có b®nh tim mÕch, h¥u tránh chuy®n... tr· lÕi cµi ngu°n, tránh vi®c... l£ng l¨ ði... luôn! Hay, nªu không mu¯n ngo¢n ngoèo ngo¡t ngoéo khó hi¬u ki¬u nhß "ông" chuyên viªt nhÕc "Thi«n... Tình Ca" Tr¸nh Công S½n, thì nói nôm na là ð¬ tránh ði... chuyªn t¥u su¯t! Trß¾c hªt và quan tr÷ng nh¤t, nhæng b®nh nhân có dùng thu¯c có nitrates là nhæng thu¯c chæa b®nh ngh¨n ðµng mÕch tim (coronary artery disease) không ðßþc dùng Viagra. Nªu b®nh nhân dùng thu¯c có nitrates trong vòng 24 gi¶ ð°ng h° sau khi ðã u¯ng Viagra, áp su¤t máu có th¬ giäm r¤t th¤p, nguy hi¬m ðªn tính mÕng và có th¬ ðßþc v«... ch¥u bà vãi. Thu¯c có nitrates hay nitroglycerines có th¬ là nhæng viên thu¯c dùng ð¬ vào dß¾i lßÞi khi ðang b¸ ðau tim c¤p tính (nhß Nitrostat), ho£c ð¬ ng×a ðau (Isodil), cûng có th¬ là thu¯c x¸t (Nitrolingual spray), thu¯c nhai (Sorbitrate), thu¯c u¯ng (nhß Imdur, NitroBid, ISMO...), hay thu¯c dán (nhß NitroDur, TransdemNitro, NitroDisc, Minitran,


HY VšNG 52/96

Deponit...). Tuy®t ð¯i, nhæng b®nh nhân dùng nhæng thu¯c này phäi tránh dùng Viagra ð¬ khöi b¸... t± tiên g÷i v«. Ngoài ra, khi các sî viªt toa Viagra, h÷ c¥n cân nh¡c kÛ lßÞng và khám nghi®m th§t kÛ càng nhæng ngß¶i mu¯n dùng Viagra, khi b®nh nhân · trong nhæng trß¶ng hþp sau:

• ðau ngñc và có nhæng tri®u chÑng khác cüa b®nh ngh¨n ðµng mÕch tim.

• b®nh suy tim Ñ ð÷ng (congestive heart failure) và có áp huyªt th¤p.

• phäi dùng nhi«u thÑ thu¯c khác nhau, ð¬ chæa b®nh cao áp huyªt (hypertension).

• nhæng b®nh th§n, hay gan, ho£c ðang u¯ng nhæng thÑ thu¯c có th¬ làm änh hß·ng ðªn khoäng th¶i gian Viagra s¨ t°n tÕi trong ngß¶i.

Hi®n nay, ngß¶i ta ðã biªt ðßþc khoäng 50 thÑ thu¯c có änh hß·ng ðªn vi®c xu¤t thäi (clearance) cüa Viagra ra khöi c½ th¬. Trong s¯ này, ðáng ð¬ ý nh¤t là có nhæng thÑ thu¯c r¤t là ph± thông, nhß thu¯c trø sinh erythromycin, hay thu¯c chæa b®nh loét bao tØ (peptic ulcer) cimetidine (Tagamet), có th¬ làm tång n°ng ðµ cüa Viagra · trong máu khá cao, vì làm giäm sñ xu¤t thäi cüa Viagra. Bình thß¶ng, Viagra · trong máu ð¬ có th¬ làm vi®c... thÆng th¡n, khi có sñ kích thích tình døc, trong vòng 12 ðªn 24 gi¶ ð°ng h°. Nªu mµt trong nhæng loÕi thu¯c v×a k¬ trên ðßþc dùng cùng lúc, Viagra · trong máu lâu h½n næa. Tß·ng thu¯c ðã ra khöi c½ th¬ r°i, vô tình, nªu b®nh nhân dùng thu¯c có nitrates, h÷ có th¬... ngoëo cù tëo hay... ngüm cü töi luôn! Nhæng thu¯c khác có th¬ tác døng tß½ng tñ, nhßng chßa ðßþc có nghiên cÑu ch¡c ch¡n nhß omeprazole (Prilosec), verapamil (Calan, Isoptin, Verelan), diltiazem (Cardizem, Dilacor), quinine, quinidine, niacin, itraconazole (Sporanox),

ketoconazole (Nizoral), fluconazole (Diflucan)... Cûng nên ð¬ ý ð¬ tránh... ðß¶ng vào ch² mà ngß¶i chï còn là... hß không! Lý do chªt ngß¶i ðßþc biªt trong nhæng trß¶ng hþp b®nh nhân có dùng thu¯c Viagra ða s¯ là do tØ tâm c½ (heart attack) và có khi do tai biªn mÕch não (stroke, brain attack). Nhß v§y nhæng ngß¶i có th¬ b¸ b®nh tim mÕch k¬ trên phäi c¦n th§n bàn v¾i bác sî gia ðình th§t kÛ khi mu¯n dùng Viagra. Nªu v¾ v¦n l¶ v¶ là có th¬ b¸... thßþng mã phong, tÑc là "trúng gió" khi ðang cßÞi... "ngña" và có th¬ s¨... "cßÞi ngña" ði v«... "Phß½ng Tây"!

BS PhÕm Anh Dûng (VTT 1959-1966), ABFP Santa Maria, California, U.S.A. Tháng 12, 1999 [email protected] Tài li®u tham khäo: Journal of ACC 1999;33:273 -282

Vçn Bu°n Nhß Thª em ra ði ð¬ vß½ng bu°n tóc n¡ng bß¾c em qua mây tr¡ng lÕnh phß½ng tr¶i m¤y thu thôi mà ngÞ quá xa v¶i thß½ng v¾i nh¾ mµt ð¶i lao ðao mµng


HY VšNG 53/96

ta ðã ðþi biªt bao mùa gió lµng th±i v« th½m hß½ng sóng tóc thu· nào có không em mµt chút nh¾ xôn xao cho ta ß¾p mµng vào câu th½ cû mkkg

L¶i Thß½ng Yêu

Ngày con hát khúc chào ð¶i

Là khi thêm vÕn tiªng cß¶i trong ta Ðôi bàn tay bé n· hoa Ðôi bàn chân nhö nõn nà xinh xinh M¡t con ðßþm ánh bình minh Mang làn h½i ¤m cho tình m© cha Mai Anh bé, con là cuµc s¯ng „p ü trong ngàn ánh hoàng hôn Tình xßa còn mãi vuông tròn L¶i yêu thß½ng g·i ðªn con muôn ð¶i VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng Ann Arbor, Michigan, U.S.A. [email protected] 10/3/1996

Thß GØi Cho VTT Nguyn Xuân Døc (1960-1967)

T× trái qua phäi: VTT Nguyn Xuân Døc, Th¥y Vß½ng Quang Trí, VTT Nguyn Minh ÐÑc (1965-1972) {Hình chøp tháng 5 nåm 2001 · Coppell, Texas, U.S.A., cüa VTT Nguyn Xuân Døc (1960-1967)} Døc thân, Nh§n ðßþc trách nhi®m mày giao phó là viªt mµt vài câu chuy®n ð¬ ðóng góp cho t¶ Ð£c San Khóa 20 ba mß½i nåm ra kh½i. Trß¾c nh¤t tao cûng xin tñ thú v¾i mày và các bÕn r¢ng tao cûng nhß ða s¯ các bÕn khác v¤n ð« múa bút nó khó khån thª nào ðó! ThÑ nh¤t là chßa ðßþc ðào tÕo ð¬ viªt vån, thÑ


HY VšNG 54/96

hai là bän ch¤t e th©n, røt rè khi phäi trút tß tß·ng mình trên nhæng trang gi¤y. Tao chþt nghî lÕi th¶i xa xßa khi tao ch§p chæng n£n t×ng chæ viªt thß cho ðào, eo ½i cä ngàn câu vån yêu thß½ng ðß¶ng m§t, tán hßu tán vßþng không ai dÕy d² tñ ðµng tuôn tràn, chuy®n thñc cûng có, chuy®n khoác lác cûng có. Nhßng t¤t cä ð«u xu¤t phát t× con tim và trí óc cüa chúng ta. Ngày nay chúng ta t¤t cä ð«u ngoài ngû tu¥n, v¾i t×ng tu±i này chúng ta ai cûng ðã träi qua nhæng thång tr¥m cüa cuµc ð¶i. V¾i nhæng câu chuy®n vui bu°n cüa tu±i h÷c trò, nhæng chuy®n cång thÆng hi¬m nguy cüa th¶i chinh chiªn. Cuµc chiªn tàn løi, b÷n mình kë chÕy trß¾c, ngß¶i · lÕi ch¸u cänh lao tù, sau ðó vßþt biên ra ði tr· thành nhæng ngß¶i vin xÑ, qu¯c tª g÷i là “boat people”. Ngày nay chúng ta s¯ng lßu vong tÕi xÑ ngß¶i kh¡p m÷i n½i trên thª gi¾i. Chúng ta ðã ðßa vþ con chúng ta träi qua biªt bao thång tr¥m. bão táp, hi¬m nguy. Lúc nào chúng ta cûng ph¤n ð¤u ð¬ ðßa bän thân và gia ðình ðªn mµt v¸ trí t¯t h½n. HÆn mày cûng ð°ng ý v¾i tao là · m²i hoàn cänh cüa cuµc ð¶i là mµt câu chuy®n bu°n, vui, chuy®n lÕ nhßng có th§t, chuy®n bí m§t, v.v.. Mµt ngày nào chúng ta có th¬ k¬ lÕi cho con cháu nhæng câu chuy®n này, nó không biªn m¤t ðâu, nó vçn n¢m trong chúng ta nhß máy ði®n toán ch¶ c½ hµi ð¬ bµc lµ, tâm sñ. Døc thân, Tao c¯ g¡ng ôn lÕi nhæng biªn c¯, nhæng chuy®n ðã xäy ra trong cuµc ð¶i tao ð¬ viªt thành mµt câu chuy®n ng¡n ðóng góp cho t§p san ba mß½i nåm ra kh½i cüa Khóa 20 mªn yêu cüa chúng ta. Tao ðã tìm ra ðßþc câu chuy®n vßþt biên cüa tao và bà xã, nó là mµt ð« tài ngh©t th· và kinh d¸ mà cho ðªn ngày hôm nay ðã g¥n hai mß½i hai nåm sau, m²i khi nghî ðªn hai vþ ch°ng tao vçn còn h°i hµp và thích thú. Sñ thành công cüa chuyªn vßþt biên là nh¶ sñ can ðäm, tháo vác mà tao ðã h¤p thø t× nhæng nåm · quân trß¶ng Sî Quan Häi Quân Nha Trang, kinh nghi®m häi hành t× nhæng ð½n v¸ häi quân mà tao t×ng phøc vø. Mµt ph¥n l¾n næa phäi là sñ li«u mÕng ð¬ ð±i l¤y hai chæ tñ do.

Tao nh¾ lÕi h° i tøi mình và mµt s¯ bÕn bè nhß Hæu, Trñc, Dûng, Phúc dß¾i mái trß¶ng Võ Trß¶ng Toän mªn yêu. Nhæng lúc ch÷c phá làm phi«n muµn th¥y cô, nhæng lúc “cúp cua” b¸ b¡t tÕi tr§n · S· Thú phäi h°i hµp ch¶ trình di®n Th¥y Hi®u Trß·ng Ðinh Cång Nguyên, Th¥y T±ng Giám Th¸ Tuân, và Th¥y Giám Th¸ Ng÷ “m§p”. Có nhæng lúc nhìn ra ngoài cØa s± ng¡m nhìn nhæng hàng me xanh · ðß¶ng Nguyn Du, theo dõi nhæng chiªc trñc thång ch· các ngài tß¾ng lãnh ði làm vi®c ðáp xu¯ng các dinh thñ bên ÐÕi Lµ Th¯ng Nh¤t. Th¢ng Hæu lúc ðó là mµt h÷c trò giöi, nhßng nó nghe l¶i ðß¶ng m§t cüa tao, th¢ng Trñc, Dûng, và Phúc mà tr· thành hß höng. T§p tành hút thu¯c và u¯ng rßþu. Cûng may m¡n là nh¶ thông minh sÇn có nên cä b÷n ð«u ð² Tú Tài II cu¯i nåm. Ð¬ r°i cä b÷n ð«u ðßþc ch÷n vào binh chüng Häi Quân. Giã t× cuµc ð¶i h÷c sinh chúng ta ðã träi qua bao nhiêu thØ thách gian kh± cüa nhæng ngày ð¥u binh nghi®p, chúng ta ðã ðßþc thø hu¤n h÷c höi häi nghi®p t× nhæng sî quan ðàn anh. Ba mß½i nåm trß¾c ðây chúng ta ðã tñ hào khi tr· thành nhæng sî quan Häi Quân cüa Quân Lñc Vi®t Nam Cµng Hòa, chúng ta ðã phân tán kh¡p b¯n vùng chiªn thu§t ð¬ thi hành nhi®m vø bäo v® ð¤t nß¾c Vi®t Nam tñ do cüa chúng ta. Thß½ng nh¾ và nhìn lÕi th¶i thiªu niên ðßþc các th¥y cô dÕy d² dß¾i mái trß¶ng Võ Trß¶ng Toän, tao hãnh di®n là mµt cñu h÷c sinh cüa trß¶ng h÷c thân yêu này. Chúng ta ðßþc rèn luy®n ð¬ tr· thành nhæng thanh niên ð¥y kiªn thÑc ð¬ vào ðÕi h÷c. R°i nhìn lÕi quân trß¶ng Häi Quân Nha Trang mªn yêu, n½i ðây chúng ta ðßþc ðào luy®n ð¬ tr· thành các sî quan lãnh ðÕo ßu tú, ðßþc rèn luy®n ð¬ có ðßþc tinh th¥n và th¬ ch¤t væng mÕnh, tình ð°ng ðµi và kÖ lu§t cho binh chüng Häi Quân cüa chúng ta. Hi®n nay m£c dù s¯ng lßu vong · các xÑ ð°ng minh cüa chúng ta, nh¶ có ðßþc kiªn thÑc kinh nghi®m và lòng dûng cäm tñ tin h÷c · ðßþc nhà trß¶ng và quân trß¶ng, chúng ta luôn luôn tranh ð¤u ð¬ nâng cao cuµc s¯ng làm cho các ngß¶i bän xÑ phäi khâm phøc. Døc thân,


HY VšNG 55/96

Th¤m thoát mà b÷n mình ðã xa quê hß½ng h½n hai th§p niên r°i, chÆng phäi nói ra nhßng chúng ta s¨ ðªn tu±i v« hßu, hy v÷ng s¨ có con cháu ð¥y ðàn · n½i ð¤t ngß¶i, chúng ta hÆn cûng phäi có mµt s¯ bÕn bè ngß¶i ngoÕi qu¯c. Tao nh§n th¤y tøi Tây này nó r¤t khác v¾i tøi mình, tøi nó chï là mµt sinh v§t l¾n lên trên mµt ð¤t nß¾c quá tñ do, có chuy®n gì xäy ra ðªn v¾i chúng nó là tøi nó cÑ gào thét và than phi«n (complaining & whining), và tøi nó trông vào ngß¶i khác ho£c nhà nß¾c giäi quyªt v¤n ð« cho tøi nó. Ð¶i s¯ng cüa tøi nó phÆng l£ng nhß m£t h°, chï tr× khi tøi nó say rßþu. Trái lÕi b÷n mình, nhæng kë tha phß½ng nhßng ðßþc hu¤n luy®n ð¥y mình, ðã t×ng träi qua nhæng kinh nghi®m bän thân b¢ng máu và nß¾c m¡t. Do ðó chúng ta hÆn phäi có nhi«u câu chuy®n th§t mà chúng ta hãnh di®n nói ra, nó phän änh lÕi cuµc s¯ng lúc nào cûng tranh ð¤u cho mµt lý tß·ng tñ do. Tao nghî r¢ng cái hãnh di®n cao quí nh¤t cüa chúng ta là ðßþc xu¤t thân t× trß¶ng Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän, ðßþc t¯t nghi®p t× Quân Trß¶ng Häi Quân Nha Trang và ðã t×ng phøc vø trong binh chüng Häi Quân Vi®t Nam. Thân chúc mày thành công trong vi®c xu¤t bän t¶ ð£c san ba mß½i nåm ra kh½i cüa Khóa Ð® Nh¸ H± Cáp 20 cüa chúng ta. Tao tin r¢ng nó s¨ là mµt bäo v§t kÖ ni®m cüa chúng ta sau ngày ði dñ ðÕi hµi. Thân, VTT Læ Anh Tu¤n (1960-1967) Australia

Anh Tôi và Tu±i Th½ {viªt t£ng ngß¶i anh th¶i ¤u th½ cüa tôi, VTT Tr¥n Lãng Minh (1969-1972)} Khi tôi có trí nh¾ thì anh cüa tôi ðã có cái tên g÷i là S©o. Không biªt t× bao gi¶, anh ðã có cái s©o to · trên ð¥u. Ð¯i v¾i anh, cái tên S©o nhß mµt m¡c cÞ, mµt gi¤u diªm mà anh ðã ð¬ tñ nó chìm vào quên lãng; k¬ t× ngày anh lên trung h÷c. Thu· bé, anh tôi thích làm hi®p sî Robinhood. Anh l¤y ti«n cüa bà Nµi ðem cho m¤y ðÑa trë con · xóm

trong. Bà tôi biªt ðßþc vì có mµt ngày m¤y ðÑa trë kia ra tìm anh, nhßng lÕi g£p ngay bà tôi và chúng nói r¢ng m¤y hôm r°i không th¤y anh vào cho chúng ti«n næa. Lúc ðó bà tôi m¾i vÞ l¨ ra là anh ðã l¤y ti«n cüa bà ðem phân phát cho m¤y ðÑa trë kia. Bà tôi quay vào nhà và m¡ng yêu anh ngay:

- S©o chªt nhá! Dám l¤y ti«n cüa bà ðem cho trë con · xóm trong. T× rày không ðßþc l¤y ti«n cüa bà næa nhá. R°i Bà nói luôn: - May mà nhà ðang không có ngß¶i làm. ChÑ không thì lÕi ð± tµi cho ngß¶i làm ðánh c¡p ti«n m¤t thôi. Lúc ðó, anh tôi chï dÕ và cß¶i hu« ti«n v¾i bà. Nhßng có l¨ nhæng trò ch½i khác ðã làm anh quên ch½i trò Robinhood, nên nhæng ðÑa trë kia m¾i ði tìm anh. Sau ðó, anh tôi ði h÷c mçu giáo · trß¶ng Thánh Vinh S½n (St. Vincent). Anh thông minh, nên h÷c r¤t ra trò. CÑ cách b¯n cái thÑ sáu là anh lÕi ði h÷c v« v¾i nhæng ph¥n thß·ng cüa l¾p h÷c. Khi thì mµt hai cây viªt chì. Khi thì hµp ph¤n m¥u ð¬ viªt bäng. Khi thì cu¯n sách nhö, ho£c ð¬ ð÷c ho£c ð¬ viªt. Nhßng tôi thích nh¤t là khi anh mang v« m¤y khoanh phó mát màu vàng vàng cam cam. Tôi thích ån phó mát nên ði theo n¸nh anh, trß¾c khi em tôi dành ph¥n. Tôi còn nh¾, anh ng°i ch±m tr® trên ghª ð¬ tôi c·i gi¥y cho anh và anh kiêu hãnh khoe, nói th§t to nhß sþ tôi nghe không rõ:


HY VšNG 56/96

- Hôm nay · trong l¾p tøi nó phøc tao l¡m. Tao làm toán nhanh h½n hªt tøi nó. Anh hay xßng tao v¾i tôi và em cüa tôi nên thß¶ng b¸ Bà, và B¯ M© la hoài v« cái tµi xßng mày tao v¾i các em. Nhßng anh cãi là · ngoài ðß¶ng anh th¤y ngß¶i ta g÷i nhau nhß thª. Anh là ðÑa con thích rong ch½i bên ngoài hàng rào cüa mái ¤m gia ðình. Anh thích bè bÕn và thích ngao du s½n thüy, ki¬u cüa mµt ðÑa bé trai trß¶ng ti¬u h÷c; r°i ðem nhæng chuy®n lÕ bên ngoài ðß¶ng v« k¬ cho ch¸ và các em nghe. Ch¸ tôi thì không bao gi¶ thích chuy®n cüa anh k¬. Ch¸ nói nhæng chuy®n du thØ du thñc · ðâu cûng cÑ mang v« mà k¬, tß·ng là hay l¡m. Anh tôi chï nhe rång cß¶i, và không l¤y gì làm tr¥m tr÷ng, trong khi m£t cüa ch¸ tôi thì nghiêm ngh¸ lÕi cüa mµt ngß¶i làm ch¸ cä. Nhæng bu±i trßa hè · Th¸ Nghè có nhi«u cái n¡ng oi bÑc và có cä nhæng con gió th±i nhè nh© khiªn anh em chúng tôi ngü say mèm. N½i ðó, có cä mµt bu±i trßa ð¥y kÖ ni®m th¶i th½ ¤u cüa anh tôi. Ngày nào, chúng tôi cûng ð«u phäi ngü trßa. Bà tôi thß¶ng d÷a nªu không ngü trßa, s¨ không ðßþc ån quà. Chï có ðÑa nào ngü trßa m¾i ðßþc ån quà mà thôi. Chúng tôi thích ån quà h½n ngü trßa, nên cÑ phäi v¶ nh¡m m¡t ngü ð¬ cho Bà th¤y. Ðâu biªt r¢ng nªu trë con nh¡m m¡t v¶ ngü, thì trß¾c sau gì cûng s¨ ngü th§t m¤t thôi. — cái bu±i trßa ð¥y kÖ ni®m ¤u th½ ðó, anh tôi ðã nói nhö v¾i tôi và em trai tôi r¢ng: - Hai ðÑa cÑ giä v¶ ngü! Ðþi khi Bà ði, tao s¨ dçn tøi bay ðªn ch² này hay l¡m. Em trai tôi höi ngay: - NhÞ Bà biªt thì sao? Anh tôi ðã có sÇn câu trä l¶i: - Thì mình v« s¾m mà. Bà ði lâu l¡m. Ð×ng lo.

Chï nh¡m m¡t v¶ thôi, tôi và em tôi ðã ngü th§t sau ðó. Nhßng anh tôi ðã tài tình ðánh thÑc hai ðÑa em d§y ð¬ dçn ðªn mµt n½i mà cä tôi và em tôi cûng ðang nôn nóng mu¯n ðªn, gi¯ng nhß anh. Hai ch¸ em tôi bß¾c vµi nhæng bß¾c chân ng¡n cün cüa trë con ð¬ theo k¸p anh. Trong khi anh hång hái ði trß¾c nhß mµt hß¾ng ðÕo sinh sành söi. Ð¯i v¾i nhæng bß¾c chân nhö bé cüa ch¸ em tôi thì con ðß¶ng v¡ng bu±i trßa ðó th§t là dài. Khi chúng tôi ði ngang mµt ch² ð¤t rµng, n½i mà chính giæa có cái nhà g² khá to ðßþc n¯i li«n b¢ng mµt cái c¥u thang b¡c ngang. Vì ðÑng · xa nhìn vào, chúng tôi không th¤y ðßþc phía dß¾i cån nhà ðó là h° nß¾c rµng. Tôi và em tôi chßa bao gi¶ th¤y "cái nhà" nào mà xây c¤t ki¬u "ngµ quá ta!" nhß v§y. Trß¾c b¯n con m¡t ngÕc nhiên cüa hai ðÑa em, anh tôi cho biªt ðó là cái nhà c¥u cá tra. Tôi nghe ðªn cá thì ðòi ra xem cá; vì tôi lúc bé ðó chßa biªt ngß¶i ta dùng c¥u cá ð¬ ði tiêu và nuôi cá tra. Nhßng anh tôi là L®nh H° Công TØ, và dî nhiên anh biªt. ÐÑng giæa tr¶i trßa n¡ng, anh giäng nghîa v« cái c¥u cá cho hai ðÑa em nghe. Tôi nghe xong thì th¡c m¡c höi: - NhÞ mình ðang ng°i r°i b¸ r½i xu¯ng sao? Cá có ån mình luôn không? Em trai tôi nghe höi v§y thì rùng mình la lên: - I ! Ghê quá! Anh tôi h¤t hàm v¾i hai ðÑa em và nói: - Thôi ði nhanh lên, s¡p ðªn r°i. N½i ðªn là mµt cån nhà rµng, chung quanh ðßþc bao kín b¢ng väi b¯ bên ngoài nhæng khung s¡t. Bên trong, có nhæng ô nhö ðßþc ngån ra b¢ng g² cao h½n t¥m m¡t tôi. Dß¾i ð¤t thì phü ð¥y cö r½m khô. Trµn lçn trong ðám r½m dß¾i ð¤t là nhæng viên tròn nhö màu ðen; cûng khô queo nhß ðám r½m. Anh tôi ng°i xu¯ng và thò tay qua k¨ h· cüa khung s¡t vào bên trong ð¯ng r½m khô ð¬ nh£t l¤y m¤y viên tròn màu ðen và nói:


HY VšNG 57/96

- Tao khám phá ra ch² này có thu¯c t cüa Bà hay ån. Bây gi¶ mình l¤y v« cho Bà! Tôi và em tôi còn ðang phân vân suy nghî, vì · nhà lúc nào M© cûng d£n là không ðßþc l¤y b¤t cÑ v§t gì cüa ai; thì anh tôi ðã bö ngay mµt viên vào m°m nhai thØ xem sao. V×a lúc ðó, có con dê con · trong nhæng ô g² kia chÕy ra cûng là lúc anh tôi ðã nªm ðßþc mùi v¸ cüa cái viên tròn nhö m¥u ðen kia. Anh kêu toáng lên: - Chªt r°i tøi bay ½i. Không phäi thu¯c t. CÑt dê! V×a nói anh v×a phun phè phè cái ch¤t ðen ðen tß·ng là thu¯c t ra. M£t anh nhån nhó vì ghê sþ. Anh nh¡m ch£t hai m¡t lÕi, lßÞi thè dài ra và dùng cä hai tay gÕt nhanh xu¯ng nhæng gì còn xót lÕi trên lßÞi, trên môi anh. Trông anh lúc ðó th§t là d· khóc d· cß¶i. Tôi và em trai tôi ðã c¯ nh¸n không dám cß¶i anh, nhßng r¯t cuµc phäi phì cß¶i. Nghe chúng tôi cß¶i, anh m· m¡t trþn tròn la: - Tøi bay cà ch¾n! C¤m không ðßþc nói cho ai nghe. Và r°i ba anh em chúng tôi ðã th¤t v÷ng ði v« giæa bu±i trßa hè ð¥y kÖ ni®m ðó. Dß¶ng nhß bß¾c chân cüa anh b¾t hång hái h½n lúc ði; còn nhæng bß¾c chân cüa hai ch¸ em tôi thì có vë ph¤n kh·i h½n khi v«. Thª là trong cái tu±i th½ ¤u cüa mµt bu±i trßa hè ðó, tôi và em tôi ðã h÷c ðßþc hai ði«u m¾i lÕ là c¥u cá và không-phäi-thu¯c-t. Nhæng nåm tháng sau ðó, B¯ tôi ðã gØi anh vào h÷c trß¶ng Nam Tïnh LÜ. Anh sáng dÕ nên b¯ tôi không bao gi¶ phäi la m¡ng anh v« vi®c h÷c. Nhßng trong nhæng nåm ti¬u h÷c ðó, b¯ tôi ðã b¸ trß¶ng g÷i lên hai l¥n v« anh. L¥n thÑ nh¤t, anh ðã bë gçy cây viªt chì m¾i cüa mµt ðÑa h÷c trò trong l¾p. Khi có m£t cüa b¯ tôi · trß¶ng, th¥y hi®u trß·ng höi anh: - Sao con lÕi bë gçy viªt chì cüa ngß¶i ta?

Thì anh trä l¶i: - TÕi trö (trò ¤y) cÑ khoe hoài cây viªt chì m¾i. Con bë, cho trö ð×ng nói næa. B¯ tôi phäi ð«n cho ðÑa h÷c trò kia cây viªt chì m¾i toanh khác và còn cµng thêm mµt cây thß¾c kë m¥u næa. Th¢ng bé thích l¡m. Làm hòa v¾i anh tôi và dø anh ch½i chung. Mµt l¥n khác, b¯ tôi b¸ g÷i ðªn trß¶ng vì anh ðã ð¤m mµt ðÑa h÷c trò chäy máu mûi. Khi b¯ tôi ðªn trß¶ng thì cä cha m© cüa ðÑa bé kia cûng ðã · ð¤y r°i. Th¥y hi®u trß·ng höi anh tôi: - Sao con lÕi ðánh bÕn h÷c cùng trß¶ng thª kia? Thì anh trä l¶i: - TÕi trö nói x¤u cô giáo cüa con; thì con ðánh. B¯ tôi phäi xin l²i cha m© bên kia và xin l²i th¥y hi®u trß·ng. Trß¾c khi ra v«, th¥y hi®u trß·ng l¡c ð¥u, nói v¾i b¯ tôi: - C§u ¤m cüa toa, moa ch¸u thua! Th¥y v² vai B¯ tôi cß¶i, th· ra nhß nh© nhõm hÆn và nói tiªp: - Thôi cûng may, nåm nay là nåm cu¯i nó h÷c · trß¶ng này. Sau ðó B¯ tôi phÕt anh v« tµi ðánh ngß¶i ta. Nhßng anh ¤m Ñc trong lòng, cho vi®c anh làm là ðúng, không sai. Em trai cüa tôi thì hi«n lành. Th¤y anh mình ðánh ngß¶i ta chäy máu mûi, v×a sþ và v×a n¬ phøc cho cái hào khí cüa anh vì bênh cô giáo mà ðánh nhau. Khi anh tôi lên trung h÷c trß¶ng Võ Trß¶ng Toän, anh ðã quên hÆn, ðã xa quá r°i cái quá khÑ cüa th¶i ti¬u h÷c làm Robinhood và làm anh hùng nghîa hi®p, li«u mình cÑu cô giáo. Anh tôi ðã biªt làm ði®u m²i khi ði h÷c, ði ngang qua trß¶ng trung h÷c


HY VšNG 58/96

cüa næ sinh. Tóc anh lúc nào cûng mßþt bóng, vì có bôi tí bi-ång-tin. Tóc anh r¨ ð¥u ngôi bên trái, m£c dù th¶i b¤y gi¶, con trai r¨ tóc bên phäi. Nhßng vì cái s©o to cüa anh · ð¥u bên phäi, nên anh b¡t buµc phäi r¨ ð¥u ngôi bên trái ð¬ che nó ði. Ai ng¶, ðó lÕi là mµt cái m¯t m¾i mà anh tÕo ra khiªn nhi«u c§u h÷c sinh khác cûng b¡t chß¾c theo anh, r¨ ð¥u ngôi bên trái. Và r°i ðó cûng là mµt ði«u lÕ m¡t, mà các cô næ sinh áo tr¡ng cûng ð¬ m¡t nhìn. Qu¥n áo anh m£c lúc nào cûng tß½m t¤t và thÆng t¡p. Áo tr¡ng bao gi¶ cûng bö vào bên trong qu¥n xanh. Qu¥n m£c, anh chï cho phép có mµt nªp üi thÆng mà thôi. Nªu nhß lÞ b¸ üi làm hai nªp thì anh v¦y nß¾c vào ch² ðó và üi lÕi ð¬ cho chï còn mµt ðß¶ng thÆng. Anh tôi ði®u ðªn n²i, anh Huân, mµt ngß¶i bÕn cüa anh phäi kêu lên: - Sao mày ði®u còn h½n con gái thª? Anh chï mïm cß¶i và nhún vai, cho ðó là chuy®n chÆng có gì lÕ. Trong nhæng nåm trung h÷c, anh tôi ðã là mµt công tØ, ki¬u "con-nhà-gi¥u-ð©p-trai-h÷c-giöi-nhßng-lß¶i-và-ham-ch½i". Anh vçn còn thích làm chuy®n xã hµi và anh có mµt nhóm bÕn làm cùng s· thích v¾i anh. Các anh có lúc ði thåm mµt gia ðình cüa nhæng ngß¶i bÕn cùng l¾p b¸ tai nÕn. Khi thì t± chÑc nhæng chuyªn ði cÑu trþ nÕn løt mi«n Trung. Hay ði phúng ðiªu ðám ma cüa mµt trong nhæng ngß¶i bÕn h÷c trong trß¶ng. Ho£c ði üy lÕo thß½ng phª binh · mµt y vi®n nào ðó. Th¶i gian ¤y, anh tôi ðã quên hÆn nhæng ngày ngh¸ch ngþm cüa tu±i th½. Nhßng bù lÕi, anh vçn mang v« nhà nhæng chuy®n · ngoài ðß¶ng. T× chuy®n tiªu lâm b§y bÕ, ðªn chuy®n kinh h°n nhß b÷n con trai ðánh nhau ð± máu chï vì con gái. M²i l¥n nhß thª, ch¸ tôi la lên: - S©o này! Nhßng anh vçn tiªp tøc k¬ khiªn ch¸ tôi phäi hét to lên cho B¯ nghe:

- B¯! S©o nó k¬ chuy®n t¥m b§y næa nè. Thª nào cûng có tiªng cüa B¯ tôi höi v÷ng ra: - Nó lÕi nói gì næa ðó? Và thª nào m¤y ch¸ em tôi cûng im l£ng hªt. Không ai trä l¶i B¯. Lý do giän d¸ là, chúng tôi không mu¯n anh b¸ B¯ m¡ng, ch¸ tôi chï c¯t ý g÷i B¯ ð¬ anh ng×ng mà ð×ng tiªp tøc nói næa vì ch¸ ghét nhæng chuy®n t¥m phào mà anh mang v« nhà. Anh cß¶i khì và ngoan c¯ v¾i ch¸ tôi: - Ngß¶i ta k¬ cho mà biªt. Còn · ðó mà nói næa. Chï có tôi và em trai tôi là hiªu kÏ và thích nghe chuy®n bên ngoài ðß¶ng do anh k¬. Hai ðÑa tôi cho anh là cä mµt thª gi¾i bên ngoài, bao la, n½i còn có r¤t nhi«u ði«u lÕ thß¶ng và ngoÕn møc. Anh tôi vçn tiªp tøc ki¬u lang bÕt kÏ h°, vçn tiªp tøc h÷c, tiªp tøc làm vi®c xã hµi và còn cµng thêm vi®c cua gái næa. Th¶i gian này M© tôi lo l¡m. Chï sþ anh thích b° b¸ch r°i sao lãng vi®c h÷c hành. Mà anh sao lãng th§t, không phäi vì các cô bÕn gái, mà vì t¤t cä nhæng hoÕt ðµng cüa anh. Chï khi nào s¡p ðªn ngày thi anh m¾i thÑc tr¡ng ðêm ð¬ h÷c bài thi. Thª mà anh vçn có ði¬m cao. Khi kÏ thi tú tài s¡p ðªn mà anh tôi vçn còn rong ch½i và bè bÕn vçn t¤p n§p ðªn nhà t¯i ngày. Ðªn n²i, ch¸ Tâm hàng xóm kª bên nhà tuyên b¯ mµt câu xanh r¶n: - Nó mà thi ð§u thì tao s¨ ði b¢ng ð¥u. M© tôi nghe thª là b¤n lên. M© tôi lo ðªn n²i, khi anh ði thi tú tài, M© tôi phäi làm phép ð¬ cho anh thi ð§u; b¢ng cách là b¡t anh m£c áo m¥u vàng m¾i toanh và M© b¡t anh ån cä chè ð§u vàng do chính tay M© n¤u ( Vì nhà tôi thß¶ng thì có ngß¶i giúp vi®c - M© tôi chï n¤u c½m trong nhæng ngày l tr÷ng. Nên khi M© tôi vào bªp n¤u thì phäi là có công vi®c gì ð£c bi®t.) Tôi còn nh¾, theo thông l® m²i sáng, B¯ tôi ch· các con ðªn trß¶ng h÷c r°i ðßa M© ðªn s· làm trß¾c khi lái xe ðªn s·. Nhßng


HY VšNG 59/96

hôm ðó ngoÕi l®, M© tôi ði làm tr. M© tôi ch¶ cho anh v×a bß¾c ra khöi c±ng nhà là M© quay vào ðänh l Ph§t. Tôi nghî ch¡c M© c¥u xin cho anh ðßþc thi ð§u. Mà anh tôi thi ð§u tú tài th§t. Ngày ði xem kªt quä thi · trß¶ng không khí cång thÆng hÆn lên. Tôi và các em tôi không ðòi ði theo xe nhß m÷i l¥n. B¯ tôi ra xe ði trß¾c, ðªn M© tôi, và theo sau là anh. Lúc này anh ðã m£c qu¥n väi m¥u và áo väi løa hþp th¶i trang, còn cµng thêm mái tóc h½i dài ki¬u Beattle. Tôi nh¾ lúc B¯ tôi bß¾c vào nhà ch¸ tôi höi ngay: - Thª nào h· B¯? B¯ tôi cß¶i th· h¡t ra: - Nó ð§u bình con Õ. Cái th¢ng khï ! Làm cho M© nó lo; cÑ kh¤n mãi su¯t trên ðß¶ng ði. M© tôi ði sau và tiªp theo l¶i B¯: - ChÑ không à! Tôi phäi làm phép nó m¾i thi ð§u ð¤y. Lúc b¤y gi¶ M© tôi m¾i k¬ cho cä nhà nghe v« cái m©o v£t M© ðã làm khi anh tôi ði thi. B¯ M© tôi cho anh m· ti®c ðãi bÕn bè · nhà. Hôm ðó, B¯ tôi cho phép anh ðãi các bÕn u¯ng la de và còn có cä rßþu mÕnh næa. B¯ tôi cûng c¦n th§n bäo anh theo B¯ ðem xe ðªn ðón các ch¸ bÕn cüa anh và ðßa các ch¸ v« t§n nhà. Bác C§u cüa tôi · Ðà LÕt v« ch½i cûng b¤t ð¡c dî làm "s¯p ph½" cho các ch¸ chuyªn v«. Bu±i ti®c hôm ðó, Bäo ðã n±i hÑng ngâm t£ng anh bài th½ Ðánh C¶ Ngß¶i cüa næ vån sî H° Xuân Hß½ng và ðã b¸ Bác C§u cüa tôi khi¬n trách. Tôi lúc ðó chßa ð÷c ðªn vån th½ cüa H° Xuân Hß½ng. Nên khi nghe bác C§u khi¬n trách Bäo thì th¤y ÐÑc cß¶i và nói: "Cái th¢ng!" Sau ðó là nhæng l¶i chúc tøng và nâng ly m×ng anh tôi thi ð§u tú tài. Lúc ng°i trong bàn ti®c, anh tôi oai l¡m. Vì anh ng°i kª cô bÕn gái ð©p nh¤t trong m¤y cô, nên luôn mi®ng sai bäo ngß¶i nhà l¤y thêm thÑc ån ho£c sai v£t này n÷. Anh tôi oai ðªn n²i bö cä kính c§n ra, ng°i ån bên cÕnh ngß¶i ð©p. Ðîa th¸t gà anh

tôi không g¡p mà cÑ g¡p vào cái tô ðñng xß½ng gà. R°i còn l¾n tiªng ra oai la: - Sao th¸t gà gì mà xß½ng không v§y? Cä bàn ti®c và cä nhà ai cûng biªt là anh ðã g¡p lµn vào tô ðñng xß½ng gà. Nhßng không ai dám lên tiªng; có l¨ vì sþ chü nhân cüa bæa ti®c b¸ quê, nên ai cûng l¶ ði nhß không nghe anh than van. Tôi vµi ra ngay sau lßng anh ð¬ nói cho anh biªt. Anh tôi tïnh b½ trä l¶i: - œa! V§y hä? R°i anh l¤y kính ðeo vào và tiªp tøc ån nhß không có gì xäy ra. Ch¸ bÕn gái tên H°ng ng°i kª bên anh cûng hªt ngßþng ngh¸u. Ch¸ nhìn tôi cß¶i thân thi®n. Nø cß¶i cüa ch¸ ð©p tña nhß thiên th¥n trong hình v¨. Hèn gì mà anh tôi chÆng mê m®t. Ch¸ v×a ð§u tú tài xong ðã ði l¤y ch°ng, khiªn cho anh tôi ðau tß½ng tß n£ng. Và anh lÕi lang bÕt kÏ h°, rong ch½i v¾i bÕn bè. Khi khóa h÷c Chính Tr¸ Kinh Doanh b¡t ð¥u, B¯ tôi phäi áp täi anh lên Ðà LÕt nh§p khóa h÷c ð¥u tiên. Anh tôi thß¶ng hay có nhæng ðam mê riêng cüa anh. Nhßng ðßþc cái là anh tôi nghe l¶i B¯ M© trß¾c, r°i hÕ h°i phân giäi. Anh tôi thß½ng M© nh¤t. Nên chï c¥n M© tôi tö vë bu°n phi«n là anh bö hªt, nghe l¶i M© dÕy. Ngày nay M© tôi ðã m¤t. Anh cûng ðã có hai m¥u tóc trên ð¥u. Và anh cûng vçn còn ðeo ðu±i theo cái ðam mê cüa riêng anh, ðó là th½ và nhÕc. Bây gi¶, ðôi khi ng°i ð¯i di®n nói chuy®n v¾i anh. Tôi nhìn lên mái tóc anh nay ðã l¤m t¤m nhæng sþi tóc tr¡ng. Tôi thß¶ng mïm cß¶i và th¥m nghî, ch¡c cái s©o kia trên ð¥u anh, núp bên trong mái tóc, vçn còn tr½n, tr¡ng, và mßþt óng nhæng ngày th½ ¤u cüa anh. Giáng Sinh 2000, Nông-Bích-Ð¸nh [email protected]


HY VšNG 60/96

T§p Nói

M© d§y bé: Giày ðây con nhé Tß½i cß¶i con b§p b©: Giày ðây Ðôi môi nho nhö th½ ngây Yêu con yêu cä tháng ngày chóng qua Yêu nhæng lúc nhìn ta con g÷i: Ba ½i, ba. Quên m÷i bu°n lo Ô kìa, ðôi m¡t nai t½ Vì ai ta lÕi làm th½ yêu ð¶i VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng Ann Arbor, Michigan, U.S.A. [email protected] 12/1997

Em Là Cô Gái Trßng Vß½ng

Các næ sinh Trßng Vß½ng {Hình chøp tháng 11, 1999 cüa VTT Lê Anh Tu¤n (1971-1975)}

Em là cô gái Trßng Vß½ng Cüa gi¶ tan h÷c ng§p ðß¶ng áo bay Nhæng tà áo tr¡ng th½ ngây C±ng trß¶ng anh ðÑng m²i ngày nhìn ai Thß¾t tha ðôi vÕt áo dài Lung linh dß¾i n¡ng làn mây kh¨ v¶n Ch¶ em chân sáo ði ngang Cho lòng anh nhæng ngÞ ngàng nhìn theo Nhæng tà nguy®t bÕch trong veo H°n em trinh tr¡ng ði vào tim anh Em là cô gái Trßng Vß½ng M²i trßa anh ðÑng c±ng trß¶ng ch¶ em Dß¾i con d¯c, ðó trß¶ng em Cùng trên ðß¶ng Nguyn Bïnh Khiêm cûng g¥n G¥n trß¶ng mà cûng chÆng thân Ð¬ anh ðÑng ðþi âm th¥m xót xa Ð¬ nhìn ngày tháng phôi pha Ð¬ nay anh nh¾ ngày qua lÕi bu°n

3 anh em VTT nhà h÷ Ðoàn, VTT Ðoàn Kiªn Nam (bên phäi) {Hình chøp cüa VTT Ðoàn Kiªn Nam (1966-1973)} VTT Ðoàn Kiªn Nam (1966-1973) 2-7-2001 [email protected]

Mµt L¥n Qua Ph¯ LÕ (1978)

Ta v« qua ph¯ lÕ H°n lãng ðãng mây bay Bu±i chi«u vàng n¡ng hÕ


HY VšNG 61/96

Có r½i ð¥y tóc ai

Sài Gòn, Vi®t Nam Ta v« qua ph¯ lÕ Con ðß¶ng dài mênh mông Mµt mình ta ðÑng ðó Nghe lòng rµng không cùng Công viên v¡ng bóng em Bu°n lên t×ng ng÷n cö Hàng tß¶ng vi không quen Cûng nghiêng dài bóng nh¾ Em quên l¶i ß¾c h©n Cho ta mãi ðþi ch¶ C½n mßa nào chþt ðªn Trên t×ng bß¾c b½ v½ Mµt l¥n ta v« thåm NgÕi ngùng em chÆng ðªn Ð¬ ngàn nåm, ngàn nåm Tình bu°n nhß sóng bi¬n VTT Nghiêm Phú Nhu§n (Ð® Th¤t F/1962 - Ð® Nh¤t B2/1969) Knoxville, Tennessee, U.S.A. [email protected]

Cho Dçu Dçu tôi có là dã tràng nh÷c nh¢n se cát Dçu tôi có là châu ch¤u xuçn dÕi ðá xe

Dçu tôi có là mµt con ðom ðóm l§p lòe trong bóng ðêm dày ð£c Dçu tôi có là mµt hÕt cát nhö nhoi trong sa mÕc mênh mông Dçu tôi có là mµt hÕt mu¯i lë loi trong bi¬n cä trùng trùng Dçu tôi có là mµt chiªc lá khô trong r×ng già u u¤t Dçu tôi có là mµt viên gÕch lót con ðß¶ng dài thåm thÆm

Tôi vçn vui sß¾ng, hãnh di®n, mãn nguy®n Vì bi¬n có nhi«u l¥n ðã cÕn Vì xe có nhi«u l¥n ðã gãy thê thäm Vì bình minh bao gi¶ cûng rÕng rÞ, sáng tß½i Vì nhæng sa mÕc lØa b¯c có l¥n ðã thành ruµng lúa mát xanh Vì ðÕi dß½ng là ngu°n s¯ng thênh thang Vì cµi già vçn c¥n nhæng ¤p ü cüa lá khô ð¬ vß½n lên ch÷c tr¶i Vì ðß¶ng dài dài ðªn ðâu có ngày cûng t¾i


HY VšNG 62/96

Vì quê hß½ng tôi s¨ có ngày mà yêu thß½ng là l¨ s¯ng Và công b¢ng bác ái là chân lý cüa cuµc ð¶i Và chü nghîa giáo ði«u ð÷c vui h½n truy®n tiªu lâm giä tß·ng Ngày ðó tôi s¨ vui sß¾ng, hãnh di®n, mãn nguy®n biªt bao PhÕm Nam Phu {VTT PhÕm Vån Nam (1968-1973)} Massachusetts, U.S.A. [email protected]

Góp N¡ng

N¡ng phß½ng ðông v« phß½ng tây Góp bao nhiêu n¡ng cho ð¥y nh¾ thß½ng Bu±i trßa hè, n¡ng ðö ðß¶ng Mµt mình ta ðªn c±ng trß¶ng ngày xßa Ân tình ðã ch¾m hay chßa Nh¾ ngß¶i nh¾ m¤y cho v×a lòng yêu VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng Ann Arbor, Michigan, U.S.A. [email protected] 7/1981

Tß·ng Nh¾ Nhæng B§c Th¥y

Ngß¶i Vi®t có thói quen g÷i thân phø mình b¢ng Th¥y. Ð¬ tö lòng tôn kính, nhæng nhà giáo cûng ðßþc g÷i là Th¥y. Mµt ð¢ng có công sinh thành và nuôi dßÞng, mµt ð¢ng có công dçn d¡t cho mình thành ðÕt.

Hình chøp nåm 1993 cüa VTT Tr¥n Kim Chánh (1956-1963) H½n thª næa, th¶i xßa, các cø Ð° không nhæng dÕy trò chæ nghîa mà còn dÕy h÷ thành ngß¶i, trong s¯ ðó có nhæng anh tài làm rÕng danh cho giang s½n t± qu¯c. B·i v§y mµt khi ðång khoa vinh quy bái t± là trò phäi ðªn tÕ ½n Th¥y. Ðó là mµt hình änh ð©p, ð©p nhß lûy tre xanh bäo v® thôn xóm, nhß ngôi ðình làng th¶ Th¥n Hoàng, ngß¶i có công ðÑc l¾n v¾i dân xã. M²i ngß¶i trong chúng ta, ai mà chÆng ghi nh¾ mµt vài bóng dáng cüa nhæng th¥y ðã dÕy d² mình nh¤t là vào th¶i th½ ¤u. Bóng dáng lúc nghiêm ngh¸, lúc hi«n t×, hôm nay g¡t göng, ngày mai ng÷t ngào. Ngày lÕi ngày, t× thª h® này sang thª h® khác, nhæng b§c th¥y ðó ðã ðem nhæng hi¬u biªt


HY VšNG 63/96

cüa mình truy«n ðÕt cho các con em. C¥u mong nhæng bóng dáng ¤y s¨ mãi mãi t°n tÕi trong tâm trí h÷. Ngoài ra, th§t là mµt thiªu sót nªu không tri ân nhæng nhà giáo døc l¾n ðã ð¬ lÕi cho nhân loÕi mµt kho tàng vô giá v« tß tß·ng, vû trø quan, nhân sinh quan và triªt lý s¯ng. Ðây là nhæng ông th¥y b¤t di®t, lúc nào cûng là bÕn ðß¶ng chung thüy và ðáng kính. Nhæng nhân v§t có tên tu±i nhß Võ Trß¶ng Toän, Chu Vån An, Lãn Ông, Nguyn Ðình Chi¬u ... ðã vßþt th¶i gian và · th¶i nào cûng là nhæng b§c th¥y cüa dân tµc.

G.S. & Cô Ð² Hæu Nghîa Nguyên Hi®u Trß·ng Trß¶ng Trung h÷c Võ Trß¶ng Toän, Sàigòn, Vi®t Nam [email protected]

Hoàng Tr÷ng (1922-1998)

Tên th§t là Hoàng Trung Tr÷ng, nhÕc sî Hoàng Tr÷ng sinh nåm 1922 tÕi Häi Dß½ng, B¡c Vi®t. Nåm 1927, ông theo b¯ m© ðªn s¯ng · Nam Ð¸nh. Nåm 1933, ông ðã b¡t ð¥u ðßþc h÷c nhÕc qua ngß¶i anh ruµt Hoàng Trung Quý. T× nåm 1937, Hoàng Tr÷ng h÷c nhÕc tÕi trß¶ng Thày Dòng Saint Thomas Nam Ð¸nh. Ðªn nåm 1941, ông tiªp tøc nghiên cÑu âm nhÕc qua sách v· và h÷c hàm thø t× Universelle de Paris.

Ngoài chuy®n có khiªu v« âm nhÕc, t× thu· thiªu niên, Hoàng Tr÷ng còn có khä nång t§p h÷p, t± chÑc ban ca nhÕc. Ðªn nåm 15 tu±i, ông ðã t§p h÷p các anh em trong gia ðình nhß Hoàng Trung An và Hoàng Trung Vinh, các bÕn nhß Ðan Th÷, Ð£ng Thª Phong, Bùi Công KÏ... thành mµt ban nhÕc. Thu· ban ð¥u, ban nhÕc không có tên, chï ð¬ giäi trí và cûng ð¬ trình din giúp vi®c nghîa. Nhßng ðªn nåm 1945, khi Hoàng Tr÷ng m· phòng trà Thiên Thai · Nam Ð¸nh, ban nhÕc trình din m²i t¯i · ðó và vì v§y l¤y tên là ban nhÕc Thiên Thai. Phòng trà và ban nhÕc cüa Hoàng Tr÷ng hoÕt ðµng ðªn khi chiªn tranh Vi®t Pháp bùng n± nåm 1946. Th¶i gian · Nam Ð¸nh, ông cûng có m· mµt l¾p d§y ðàn, vào nåm 1940. Chï mµt th¶i gian ng¡n sau khi nhæng nhÕc sî ðàn anh nhß Dß½ng Thi®u Tß¾c, Lê Thß½ng, Nguyn Vån Tuyên, Nguyn Xuân Khoát... ph± biªn nhæng bài hát tiên phong cüa Tân NhÕc Vi®t Nam, Hoàng Tr÷ng ðã sáng tác bän nhÕc Ðêm Trång nåm 1938 khi ông v×a 16 tu±i. Vì chiªn tranh ông di chuy¬n khöi Nam Ð¸nh, qua Phü Nho Quan, Phát Di®m và cu¯i cùng ð¸nh cß tÕi Hà Nµi nåm 1947. Chính th¶i ði¬m này ông ðã viªt ra Phút Chia Ly, mµt nhÕc ph¦m Tango b¤t di®t, l¶i do Nguyn Túc ð£t: Lòng tê tái vß½ng nh¾ nhung Ngß¶i chinh phu v¾i s¥u ðông Thuy«n không bªn l¡ng trôi t¾i ðâu Ðßa ðón ai xa ng×ng bªn nào


HY VšNG 64/96

Th¥m reo r¡c chi s¥u nh¾.... Phäi nói không nhÕc sî Vi®t Nam nào viªt Tango nhi«u và viªt Tango hay nhß Hoàng Tr÷ng, do ðó v« sau này ông ðã m®nh danh là Vua Tango qua nhæng tác ph¦m Tiªng Ðàn Ai, Thu Qua, Cánh Hoa Xßa, Bên Sông Ðßa Ngß¶i, Lá Røng, Mµng Ngày H°i Hß½ng, Thß½ng V« Quê Cha, Tình Trång, Bóng Trång Xßa, Hß½ng Yêu... và nhi«u bän n±i tiªng nhß Phút Chia Ly, Mµng Ban Ð¥u, Mµng Lành, Ðß¶ng V«, Ð©p Gi¤c M½ Hoa, Tin Bß¾c Sang Ngang, Em Còn Nh¾ Không Em, NgÞ Ngàng, Nh¾ Hoài, B¡c Mµt Nh¸p C¥u... Nhæng ngày h°i cß v« Hà Nµi, Hoàng Tr÷ng ðã liên lÕc ðßþc v¾i nhæng ngh® sî cüa ðài phát thanh nhß Mµc Lan, Minh Di®u, MÕnh Phát, Châu KÏ... và do ðó tác ph¦m cüa Hoàng Tr÷ng b¡t ð¥u ðßþc ph± biªn. Cûng th¶i gian · Hà Nµi, ông ðã viªt và ðßþc nhà xu¤t bän Thª Gi¾i ¤n hành quy¬n Tñ H÷c HÕ Uy C¥m do ông biên soÕn theo kinh nghi®m d§y ðàn trß¾c kia. Nåm 1950, nhÕc sî Hoàng Tr÷ng gia nh§p quân ðµi và là trß·ng ban Quân NhÕc Bäo Chính Ðoàn trình din m²i tu¥n tÕi mµt vß¶n hoa cÕnh Bßu Ði®n Hà Nµi và trong chß½ng trình Tiªng Nói Bäo Chính Ðoàn cüa ðài phát thanh Hà Nµi. Khoäng th¶i gian này ông viªt nhi«u bài hát trong ðó có Gió Mùa Xuân T¾i, ði®u Rumba: Gió mùa xuân t¾i Cánh ð°ng tß½i th¡m trong n¡ng vàng Muôn bß¾m tung bay Mang s¡c tß½i phô cùng tr¶i sáng... Ngoài Gió Mùa Xuân T¾i, nhæng bài hát Rumba hay nhæng ði®u g¥n v§y nhß Bolero, Samba... v« sau Hoàng Tr÷ng sáng tác thêm là Nh¾ Thß½ng, Ðß¶ng V« Dî Vãng, Thôi Ð×ng Lßu Luyªn, Say Say Say, Vui Cänh Mùa Hè, Trång Lên, Nh¸p Võng Ngày Xanh, Hß½ng Ð¶i Ð©p Tß½i...

Nåm 1953, tên tu±i ông n±i b§t t× bän NhÕc S¥u Tß½ng Tß, ði®u Slow h¥u nhß ðßþc trình din m²i ngày trên các ðài phát thanh: Chi«u r½i cho lòng lÕc loài ch½i v½i Ngày r½i ai bu°n giây phút qua r°i Th¶i gian lu¯ng phø cho ai mãi ðâu Lu¯ng h§n cho ai mãi ðâu Muôn kiªp u s¥u... NhÕc v« nh¸p ði®u Slow ðßþc ông viªt nhi«u. Trß¾c NhÕc S¥u Tß½ng Tß, có Bu°n Nh¾ Quê Hß½ng (ðßþc giäi thß·ng Âm NhÕc B¡c Vi®t 1952). V« sau Hoàng Tr÷ng có thêm nhæng bän hay nhß Bên B¶ ÐÕi Dß½ng, Tiªng Lòng, Nh¾ V« Ðà LÕt, Khóc Bi®t Kinh KÏ, Mµng Ð©p Ngày xanh... Trong s¯ nhæng bän nhÕc Hoàng Tr÷ng sáng tác nåm 1953 có D×ng Bß¾c Giang H°, bän nhÕc Pasodoble n±i tiªng nhß sau: Chi«u nay sß½ng gió Læ khách d×ng bên quán xiêu M½ màng nghe tiªng chuông chi«u Vß½ng v« bên quán tiêu ði«u V¥ng trång hoen úa Nhß lá vàng r½i cu¯i thu Læng l¶ soi m¤y hàng cây U s¥u ta ng¡m tr¶i mây... Nhæng bän nhÕc thuµc loÕi nhóm có nh¸p ði®u nhß Pasodoble, Fox và March cüa Hoàng Tr÷ng có th¬ k¬ thêm là Chi«u V« Thôn Xßa, Khúc Hát Mùa Chiêm, H°n Thanh Niên... Nåm 1954, ông di cß vào Nam, chï mµt hai nåm sau Hoàng Tr÷ng ðã sáng tác r¤t mÕnh và có nhæng ca khúc r¤t ph± thông. Bän Ngàn Thu Áo Tím hay cä l¶i lçn nhÕc, do Vînh Phúc viªt l¶i, là mµt thành công nh¤t trong nhæng bän nhÕc valse cüa ông nhß sau: Ngày xßa xa xôi em r¤t yêu m¥u tím Ngày xßa vô tß em s¯ng trong trìu mªn


HY VšNG 65/96

Chi«u xu¯ng áo tím thß¶ng thß¾t tha Bß¾c trên ðß¶ng th¡m hoa Ng¡m mây chi«u lß¾t xa... Nhæng bän luân vû khác hay cüa Hoàng Tr÷ng ðã viªt có th¬ k¬ Chi«u Mßa Nh¾ B¡c, Khúc Ca M¥u Xanh, BÕn Lòng, LÕnh Lùng... Trong t±ng s¯ khoäng 200 bän nhÕc, khá nhi«u là nhÕc tình yêu và quê hß½ng do Hoàng Tr÷ng sáng tác, ông chï ð£t l¶i l¤y cho ðµ 40 bän, còn lÕi ông ð¬ cho nhi«u ngß¶i khác viªt l¶i cho nhæng bài hát. Ðó là H° Ðình Phß½ng, Hoàng Dß½ng, Nguyn Túc, Quách Ðàm, Vînh Phúc... NhÕc sî Hoàng Tr÷ng viªt nhÕc cho r¤t nhi«u phim Vi®t Nam k¬ cä nhæng phim có tiªng nhß Xin Nh§n N½i Này Làm Quê Hß½ng, Giã T× Bóng T¯i, Ngß¶i Tình Không Chân Dung, Sau Gi¶ Gi¾i Nghiêm, Bão Tình... Riêng nhÕc cüa cuµn phim Tri®u Phú B¤t Ð¡c Dî, Hoàng Tr÷ng ðã ðßþc giäi thß·ng Vån H÷c Ngh® Thu§t trong nåm 1972-1973. Sau nåm 1954, ð¸nh cß · mi«n Nam, Hoàng Tr÷ng b¡t ð¥u thành l§p nhæng ban nhÕc trình din trên ðài phát thanh Sài Gòn, ðài Quân Ðµi, ðài Tiªng Nói Tñ Do và ðài Truy«n Hình Vi®t Nam. Nhæng ban nhÕc cüa ông hoÕt ðµng ðªn mãi 1975, có nhi«u tên khác nhau nhß Hoàng Tr÷ng, Tây H°, Ð¤t Nß¾c Mªn Yêu... và nh¤t là t× nåm 1967 Tiªng T½ Ð°ng, ban nhÕc ðÕi hþp xß¾ng trình b¥y toàn là nhæng nhÕc ph¦m ða s¯ là nhÕc ti«n chiªn có giá tr¸, v¾i thành ph¥n ca nhÕc sî hùng h§u và tên tu±i cüa mi«n Nam Vi®t. Nåm này qua nåm khác, trß¾c 1975, nhæng ban nhÕc này ðã góp ph¥n l¾n lao vào ð¶i s¯ng tinh th¥n cüa ngß¶i dân Vi®t. Sau 1975, ông chï sáng tác có vài ba bän nhÕc và không ph± biªn. Bän cu¯i cùng cüa Hoàng Tr÷ng là Chi«u R½i Ðó Em. Nåm 1992, Hoàng Tr÷ng qua ð¸nh cß tÕi Hoa KÏ và ông ðã qua ð¶i nåm 1998.

NhÕc sî Hoàng Tr÷ng, Vua Tango, có mµt ch² ðÑng cao quý trong Tân NhÕc Vi®t Nam. VTT PhÕm Anh Dûng (1959-1966) Santa Maria, California, U.S.A. [email protected] Tháng 10, 2000

Phß½ng Pháp H÷c NhÕc Mau Chóng Nh¤t

Thßa các bÕn, là mµt nhÕc sî sáng tác v¾i nhi«u nåm thâm cÑu, tôi ðã may m¡n h÷c ðßþc nhi«u b§c th¥y v« âm nhÕc · trong nß¾c cûng nhß ngoài nß¾c (ngß¶i Vi®t và ngß¶i ngoÕi qu¯c). Møc ðích duy nh¤t cüa bài viªt này là c¯ng hiªn cho các bÕn mµt chút ít kinh nghi®m bän thân ð¬ các bÕn tham khäo và thØ nghi®m v« mµt phß½ng pháp h÷c nhÕc mau chóng nh¤t, cûng nhß ðÕt ðßþc thành quä t¯t nh¤t. Cách ðây hai mß½i sáu nåm (1975), khi ð¸nh cß · Hoa KÏ và tiªp tøc · b§c ðÕi h÷c, tôi vçn còn nh¾ có mµt môn h÷c: Tâm Lý H÷c (hình nhß là cu¯n psychology 101 nh§p môn - mµt general course cho t¤t cä sinh viên tñ ch÷n thì phäi). Trong mµt chß½ng (trang) nào ðó, có mµt cái hình kim cß½ng nhi«u m£t. M²i mµt m£t là tên cüa mµt môn h÷c, g°m ðü các bµ môn quan tr÷ng trên thª gi¾i ngày nay. BÕn có biªt môn h÷c ð£t · trung tâm viên kim cß½ng tßþng trßng cho l¸ch sØ vån minh và khoa h÷c cüa nhân loÕi là bµ môn gì không? Thßa các bÕn, chính là Âm NhÕc H÷c. Phäi chång ðó là ti¬u vû trø, là cái trung tâm nh§y cäm, rung ðµng nh¤t cüa con ngß¶i? Ðµc l§p nhßng th¯ng


HY VšNG 66/96

nh¤t và hòa ði®u v¾i tr¶i ð¤t, vÕn v§t (Thiên, Ð¸a, Nhân - Tam Tài). Và ðó cûng chính là sñ s¯ng, là sñ nh§n thÑc cån bän kh·i thüy và uyên nguyên nh¤t cüa con ngß¶i ð¯i v¾i âm thanh, tiªng ðµng. Thßa các bÕn, ðó là nh¸p ð§p r¤t ð«u ð£n cüa trái tim. Mµt chÑng minh cø th¬ r¤t khoa h÷c và xác thñc nh¤t là, khi ðÑa bé còn ðang là bào thai, chßa có hình thù rõ r®t, thì trái tim cüa hài nhi ðó ðã có trß¾c. Sau ðó các bµ khác m¾i hình thành và phát tri¬n nhß, ð¥u, mình, tay, chân... Thª kÖ 21 ðánh d¤u mµt bß¾c phát tri¬n th¥n t¯c cüa nhân loÕi, trên m÷i phß½ng di®n; nh¤t là ngành ði®n tØ. Con ngß¶i s¨ ðÞ v¤t vä và có th¬ giäi quyªt ðßþc nhi«u v¤n ð« nhanh chóng và khoa h÷c h½n. Trong b¤t cÑ bµ môn nào, nªu chúng ta áp døng ðúng phß½ng pháp khoa h÷c thì ch¡c ch¡n sñ thành công s¨ ðÕt ðßþc kªt quä và mau chóng h½n. Âm nhÕc cûng v§y. Ngày xßa nhæng ngß¶i h÷c nhÕc ph¥n l¾n là b¡t chß¾c ông th¥y mình. Chï khi nào ông th¥y hÑng d§y thì khi ðó h÷c trò m¾i h÷c ðßþc. Mà cái l¯i d§y cüa ngày xßa ph¥n nhi«u là các ông th¥y thß¶ng hay d¤u ngh«, nên cûng chÆng h÷c ðßþc t¾i n½i t¾i ch¯n. H÷a ho¢n là nªu ông th¥y thích ngß¶i h÷c trò · ði¬m nào ðó thì chï d§y cho mµt vài ngón "ngh«" ð¬ g÷i là truy«n mà thôi. Ðây cûng là mµt trong nhæng nguyên nhân mà ngh® thu§t và kÛ thu§t âm nhÕc cüa dân gian m¤t mát r¤t nhi«u. (— mµt d¸p khác tôi s¨ trình bày và gi¾i thi®u các th¬ ði®u hát và ngâm th½ r¤t ðµc ðáo và phong phú ðã th¤t truy«n cüa Vi®t Nam có t× th¶i nhà Lý, nhà Tr¥n, h½n ngàn nåm v« trß¾c). V§y phß½ng pháp khoa h÷c trong cách h÷c nhÕc là gì? Làm cách nào h÷c nhÕc nhanh nh¤t? Câu trä l¶i th§t ð½n giän, b·i vì trong âm nhÕc chï có hai (2) ph¥n chính:

1) Trß¶ng Ðµ ( nh¸p, time ) 2) Cao Ðµ ( âm vñc, pitch )

1) Trß¶ng ðµ là ðµ dài ng¡n cüa âm thanh ðßþc ký hi®u b¢ng các n¯t (note) tròn = 4, tr¡ng =2, ðen = 1. ( 4, 2, 1 là: nh¸p ). Ð¶i s¯ng h¢ng ngày cüa chúng ta ð«u có nhæng âm thanh, tiªng ðµng chung quanh. Nªu ð¬ ý, chúng ta s¨ nghe ðßþc m÷i âm thanh ð«u ð£n trong trß¶ng ðµ nhß: nh¸p tim ð§p trong h½i th·, tiªng ð°ng h°, bß¾c ði cüa mình hay cüa ngß¶i khác, v..v... Trß¶ng ðµ ð«u ð£n là yªu t¯ quan tr÷ng hàng ð¥u trong âm nhÕc. Chúng ta hãy làm quen và h÷c ngay nhæng âm thanh ðó. Hãy chú tâm vào nhæng bß¾c chân cüa chúng ta ði, hãy ðªm nhæng bß¾c chân 1-2, 1-2 này là ta ðang h÷c v« bài h÷c trß¶ng ðµ ðó (nh¸p). Bí quyªt cüa bài h÷c này là phäi th¤y ðßþc ðµ dài v« th¶i gian cüa 1 bß¾c chân khác v¾i 2 bß¾c chân, khác v¾i 3 bß¾c chân và càng khác v¾i 4 bß¾c chân. Khi chúng ta hi¬u và cäm nh§n ðßþc chính xác v« th¶i gian thì chúng ta m¾i phân bi®t ðßþc sñ khác bi®t giæa n¯t ðen (nhß 1 bß¾c chân), n¯t tr¡ng (nhß 2 bß¾c chân), n¯t tròn (nhß 4 bß¾c chân). Xin các bÕn chú ý, bài h÷c này tß·ng là ð½n giän nhßng r¤t quan tr÷ng và phäi tinh tª khi áp døng. Kinh nghi®m cho th¤y nhi«u ngß¶i d§y nhÕc và h÷c nhÕc là: mµt h÷c sinh nào không chú ý ðªn và n¡m væng v« trß¶ng ðµ (nghîa là ðàn và hát không ðúng nh¸p), thì nhÕc sinh ðó ch¡c ch¡n không th¬ nào tiªn xa trên con ðß¶ng âm nhÕc, và không bao gi¶ hòa ðàn ðßþc v¾i b¤t cÑ mµt bÕn ðàn hay dàn nhÕc nào. Ngß¶i ðó cûng không th¬ hát chung v¾i ban nhÕc nào ðßþc. Nói tóm lÕi, chï c¥n giöi trß¶ng ðµ, væng vàng v« nh¸p thì ngß¶i ðó t¯i thi¬u cûng là mµt tay ch½i tr¯ng d dàng. Ngß¶i ðó cûng s¨ r¤t tiªn bµ, vì mình d dàng gia nh§p v¾i ban nhÕc. Mµt khi trß¶ng ðµ càng giöi, thì càng d dàng h÷c nhæng cao ðµ ð¬ phát tri¬n khä nång âm nhÕc lên mÑc ðµ phong phú và rµng l¾n h½n. Có th¬ ch½i ðßþc nhi«u bän nhÕc có nhæng phong cách khó khån ho£c phÑc tÕp. Do v§y, trß¶ng ðµ trong âm nhÕc chính là yªu t¯ hàng ð¥u.


HY VšNG 67/96

2) Cao ðµ (âm vñc - pitch) trong âm nhÕc cûng là yªu t¯ quan tr÷ng tiªp theo trß¶ng ðµ. Khi chúng ta nghe ðßþc nh¸p ðµ và quen thuµc r°i, thì cao ðµ s¨ d dàng. Yªu t¯ này r¤t quan tr÷ng cho nhæng ngß¶i m¾i luy®n gi÷ng ca, chßa biªt mình thích hþp v¾i loÕi gi÷ng nào. Trong nhæng l¾p nhÕc Vi®t Nam thì ta g÷i là gi÷ng cao, trung hay tr¥m. Danh t× Tây Phß½ng g÷i là Tenor, Baritone hay Bass (cho nam), Soprano, Mezzo Soprano, Alto (cho næ). Thß¶ng thì các ngß¶i th¥y luy®n gi÷ng cho môn sinh s¨ nh§n ra gi÷ng ngß¶i nào s¨ thích hþp v¾i cao ðµ nào (vocal range). Có th¬ hát mµt n¯t cao nh¤t hay mµt n¯t th¤p nh¤t, mà vçn rõ ràng, tròn tr¸a, trong sáng, không b¸ m¤t gi÷ng ho£c lÕc gi÷ng, chúng ta thß¶ng nghe nói "hát phô (faux)" chính là trong trß¶ng hþp này, nªu không t§p ðúng cách. Chúng ta nên t§p nghe, b¡t chß¾c cho ðúng t× 1 âm, 2 âm, ðªn 3 âm... cÑ thª mà t§p d¥n lên cao là ðßþc (Do, Re, Mi, Pha, Sol, La, Si). Ngày nay khoa h÷c ði®n tØ ðã giúp cho ta r¤t nhi«u công sÑc. Nªu biªt xØ døng computer thì h÷c nhÕc càng thêm mau chóng h½n næa. Vì khi chúng ta viªt note nhÕc vào máy, chúng ta có th¬ cho máy ð÷c lÕi th§t chính xác t×ng nh¸p ðµ (trß¶ng ðµ) ðªn cao ðµ, mu¯n ð÷c bao nhiêu l¥n cûng ðßþc (repeat). Các bÕn có th¬ mua mµt s¯ chß½ng trình (program) ð¬ viªt nhÕc nhß ENCORE mµt cách d dàng. Cao h½n mµt chút, các bÕn có th¬ mua MELODY ASSISTANT hay là CAREWALK... nhæng program này ðã giúp ðÞ nhæng nhÕc sinh, ca sî, nhæng nhà sáng tác thñc hi®n các tác ph¦m âm nhÕc mµt cách d dàng mau chóng. Th¶i gian vô cùng quan tr÷ng và quý báu. Do ðó, khi h÷c nhÕc, ð÷c nhÕc (nhÕc lý) nên chú ý ðªn trß¶ng ðµ và cao ðµ cho th§t chu¦n xác. Ðó chính là chìa khóa m· rµng cánh cØa ð¬ ði vào b¤t cÑ con ðß¶ng âm nhÕc nào trên thª gi¾i. VTT Tr¥n Lãng Minh (1969 -1972) Xuân 2001 [email protected]

Burke, Virginia, U.S.A. (703) 250-0098

Bâng Khuâng

Ô hay ðông lÕi ðªn r°i Sáng nay hoa tr¡ng ð¥y tr¶i tung bay NgÞ ngàng nhß tïnh nhß say Nhìn hoa trong n¡ng m¾i hay lòng bu°n Bâng khuâng giång kín ð¥y h°n Höi ngß¶i tri kÖ có còn ai chång VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng Ann Arbor, Michigan, U.S.A. [email protected] 12/1980

Tình Yêu Sáng Lòng Dear Minh-Tâm ([email protected]), Cám ½n bài th½ tuy®t di®u cüa Minh-Tâm (Sáng Lòng). Bu±i h÷p Liên-Trß¶ng hôm nay th§t vui vì có em, dù anh ðang b§n rµn t±-chÑc ngày ÐÕi-Hµi Trùng-Phùng và Gi²-T± Võ-Trß¶ng-Toän 2001. Anh mong Tâm s¨ phøc-vø ð¡c-lñc cho Liên-Trß¶ng. V« nhà r¤t bu°n ngü mà ð÷c th½ em thì th¤y nhß mình b×ng m¡t d§y bay b±ng giæa tr¶i không. Anh xin có chút th½ thân t£ng lÕi ngß¶i em gái ð¤t sß½ng m½ Ðà-LÕt, Hµi-Trß·ng Bùi-Th¸-Xuân Ðà-LÕt có m£t trong ngày h÷p Liên-Trß¶ng hôm nay. Chï tiªc ngày xßa em không h÷c Trßng -Vß½ng.


HY VšNG 68/96

Có phäi Tâm là cüa ß¾c m½? Cüa thß½ng cüa nh¾ cüa mong ch¶? Cüa n¡ng Bolsa ngày ðông giá? Cüa s¾m Liên-Trß¶ng vÕn ý th½? Có phäi Tâm là muôn ý th½? Là hoa, là bß¾m cüa yêu kh¶? Là gió Thu v« vß½ng phím nhÕc? Là n¡ng xuân h°ng vÕn ß¾c m½? Yêu Tâm yêu cä nhÕc và th½ Tâm là t¤t cä mªn thß½ng ch¶, Là phút ngây ngô, là yêu ðþi, Là cüa môi hôn, cüa dÕi kh¶. VTT Tr¥n-Kim-Chánh (1956-1963) Hµi-Trß·ng, Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän tÕi Hoa KÏ Santa Ana, California, U.S.A. [email protected]

Tình Yêu Tan VÞ (mßþn l¶i mµt ngß¶i con gái h÷a bài th½ “Tình Yêu Sáng Lòng” cüa VTT Tr¥n Kim Chánh) Có phäi là Em ðang ngü m½, Anh ði cß¾i vþ ð¬ em ch¶, Ð¶i Anh êm-¤m, Em ðông giá, ChÆng còn môi nóng, chÆng còn th½.

Chàng say vþ ð©p v¾i con th½, Chï tµi cho Em v¯n dÕi kh¶, LÞ ðã trao tình trên phím nhÕc, Còn ðâu Anh hÞi, mµng và m½. Có nh¾ tình ta thu· ¤u th½, Tu±i Xuân lai-láng, tu±i mong ch¶, Dçu biªt th¶i-gian không ðÑng ðþi, Ôm kh¯i tình riêng, v¾i dÕi kh¶. VTT H° Vån HÕp (1956-1963) Honolulu, Hawaii, U.S.A. Ngày 2 tháng 5 nåm 2001 [email protected]

TÕi Sao ? Ngàn trùng cách bi®t, sao h°n vçn run rçy Tråm l¶i quên nhau, sao lòng vçn qu¡t quäy Có phäi vì M²i ánh trång khuyªt là mµt ray rÑc M²i tia n¡ng hoàng hôn là mµt v¤n vß½ng M²i chiªc lá røng là mµt tiªc thß½ng M²i c½n mßa là mµt ðam mê cu°ng nhi®t M²i mµt hÕt tuyªt là mµt ni«m nh¾ thiªt tha M²i ánh sao bång là mµt gi¤c m½ ng÷t l¸m M²i ng÷n gió thoäng là mµt qu¤n quít M²i bài tình ca là mµt dao nh÷n xoáy tim M²i góc ðß¶ng ðêm là mµt h©n hò b½ v½ M²i h½i th· s¯ng là mµt kh¡c khoäi


HY VšNG 69/96

G£m nh¤m tüy xß½ng? Hay vì M²i tiªng em chào là mµt l¶i ca êm ái M²i ánh m¡t em nhìn là mµt lßþn sóng yêu thß½ng (V¾i tråm ngàn cäm thông, không c¥n l¶i nói) M²i nø em cß¶i là mµt ðóa hß¾ng dß½ng (Ôm tø nhæng tia n¡ng hÕ rñc rÞ) M²i bß¾c em ði là mµt ði®u luân vû nh¸p nhàng du dß½ng M²i mµt vòng tay là mµt dim phúc ngút ngàn cüa thßþng ðª Và M²i mµt nø hôn là mµt ân ðin tuy®t v¶i cüa ð¤t tr¶i? Ngàn trùng cách bi®t, sao h°n vçn run rçy Tråm l¶i quên nhau, sao lòng vçn qu¡t quay? PhÕm Nam Phu {VTT PhÕm Vån Nam (1968-1973)} Massachusetts, U.S.A. [email protected]

L¯i Xßa

Chi«u nghiêng nghiêng sân n¡ng Vàng lá r¾t trên ðß¶ng Ðàn ai trong xa v¡ng L¯i xßa nay m¶ sß½ng Chi«u d¥n buông héo h¡t Vài cánh én tung tr¶i L® rßng rßng khoé m¡t C¯ hß½ng xa ngàn kh½i Mßa xuân v« ðây th¤m ß¾t khung tr¶i Mang cho lòng bao nhung nh¾ ð¥y v½i Nhßng...mái nhà xßa ðâu th¤y Cung ðàn xa xôi ¤y Còn ðâu næa, nhæng ngày ¤u th½ Chi«u d¥n trôi trôi mãi Ðàn én khu¤t chân tr¶i Ngß¶i xßa xa muôn l¯i Vçn riêng ta mµt n½i


HY VšNG 70/96

Dù ð¶i chia muôn hß¾ng Lòng vçn nh¾ câu th« H©n mµt ngày tß½i sáng L¯i xßa ta tr· v«. VTT Nghiêm Xuân Cß¶ng Ann Arbor, Michigan, U.S.A. [email protected] 3/1996

Tóc Hong Nghìn Sþi R¯i/Thu¯c Chæa Ð¥u Hói

(Ðµc giä c¥n phäi tham khäo thêm v¾i Bác Sî Gia Ðình cüa mình) (ð¬ tß·ng nh¾ c¯ thi sî PhÕm Thª Trß¶ng 1939-1995) ChÑng hói ð¥u (baldness) r¤t là thông thß¶ng. R¤t nhi«u quý v¸ ðàn ông b¸ hói ð¥u và không th¤y chuy®n này có gì ðáng quan tr÷ng cä. B·i vì, ngß¶i xßa ðã có câu: Ðàn bà t¯t tóc thì sang Ðàn ông t¯t tóc thì mang n£ng ð¥u (Ca Dao Vi®t Nam) Ð¥u cüa nhi«u ngß¶i "bên ngoài" ð¥y nhæng tóc, nhßng "bên trong" lÕi tr¯ng r²ng, chÆng có gì cä! Ð¥u "ít tóc" hay "nhi«u tóc" ðâu có gì quan tr÷ng, quan tr÷ng là nhæng gì ch¤t chÑa · bên trong cái ð¥u ðó. Có phäi ðúng v§y không? Tuy nhiên, m²i ngß¶i mµt ý khác nhau và nhi«u ngß¶i chÆng nhæng không thích ð¥u b¸ sói mà còn th¤y "kh± s·" khi b¸ chÑng này. ChÑng røng tóc ð¥u hói không nhæng chï x¦y ra · ðàn ông, mà còn · ðàn bà næa. Nhæng chuy®n các ông nghî là "v¾ v¦n" nhß "tóc ðuôi gà, mày lá liu", lÕi r¤t quan tr÷ng ð¯i v¾i ðàn bà. H÷ cho là "cái rång, cái tóc, mµt góc con ngß¶i" ð¤y! Th§t nhß v§y, các ông thØ nghî kÛ, còn có gì th½ mµng h½n là:

"Tìm cho th¤y liu xanh xanh lä l½i. Hay ði tìm dòng su¯i tóc trên vai ..." (Su¯i Tóc/nhÕc Vån Phøng) Còn hình änh nào ð©p h½n là hình änh cüa: "...Ng÷n ð°i gió nåm xßa, vi vu âm vang thinh không v÷ng lÕi V¥ng tóc r¯i em ngoan, bay trong chi«u vàng, tôi yêu ngàn nåm." (V¥ng Tóc R¯i/nhÕc Mai Anh Vi®t) R°i, còn gì bu°n th¤m thía và ð©p nhß cänh: "...Hôm nay thu mßa, em ng°i hong tóc mµt mình Hoa r½i ven sông, lá vàng hiu h¡t lìa cành Mây bay quan san, ai nh£t hoa vÞ trên ð°i Tìm n¡ng xßa nhuµm tóc mây Ôi! cuµc tình lãng du Tóc hong nghìn sþi r¯i N²i bu°n ðau khua vang..." (Hong Tóc/th½ PhÕm Thª Trß¶ng, nhÕc PhÕm Anh Dûng)


HY VšNG 71/96

Và, hãy ð÷c ðoÕn vån (không có nguyên vån, ghi lÕi theo ký Ñc) th§t lãng mÕn sau ðây, mµt câu tña ng¡n cho bän nhÕc Hình Änh Mµt Bu±i Chi«u (nhÕc Lâm Tuy«n, l¶i DÕ Chung): "Anh không giæ trong tay mµt kho tàng châu báu, mà chï giæ trong tim hình änh mµt bu±i chi«u khi n¡ng vàng nhuµm mái tóc em." (DÕ Chung tÑc Hoàng Vînh Lµc) LÞ ra "ngß¶i ð©p" b¸... sói ð¥u thì còn ðâu là cái lä lß¾t cüa "su¯i tóc trên vai", còn ðâu là "v¥ng tóc r¯i em ngoan bay trong chi«u vàng", s¨ không có chuy®n "tóc hong nghìn sþi r¯i" và cûng chÆng còn "hình änh mµt bu±i chi«u khi n¡ng vàng nhuµm mái tóc em" næa! Thành ra, ðàn bà mà b¸ røng tóc, hói ð¥u cûng là mµt chuy®n quan tr÷ng. May thay ðã có các thÑ thu¯c chæa b®nh hói ð¥u. Ð¬ chæa ð¥u hói, t× lâu ðã có thu¯c xoa Rogaine (minoxidil) v¾i dung d¸ch (solution) 2% mua không c¥n toa thu¯c và có th¬ dùng cho ðàn ông hay ðàn bà. G¥n ðây có 2 thu¯c m¾i, chï dành cho ðàn ông, ðßþc phát hành trên th¸ trß¶ng. Ðó là thu¯c xoa Rogaine 5%, cûng mua tñ do và thu¯c u¯ng Propecia (finasteride) c¥n toa bác sî. Giá bán sï cho các dßþc sî cüa mµt tháng thu¯c xoa minoxidil 2% là $10.82, dung d¸ch 5% là $28.32 và cüa thu¯c u¯ng Propecia là $46.88. Nhi«u b®nh nhân dùng thu¯c có vài tu¥n không th¤y công hi®u bö ngang. T¤t cä các loÕi thu¯c chæa sói ð¥u khi dùng c¥n kiên nhçn, vì có th¬ ðªn vài tháng m¾i có kªt quä. Có th¬ thu¯c s¨ hi®u quä r¤t ít và cûng có th¬ s¨ không có hi®u quä gì hªt! Minoxidil nguyên là thu¯c u¯ng tr¸ cao áp huyªt khá m Õnh. Thu¯c có th¬ gây nhæng phän Ñng không thu§n lþi (adverse effects) nhß tim ð§p nhanh, ðau tim vì ðµng mÕch tim b¸ h©p (angina pectoris), sßng phù (edema)... Mµt phän Ñng không thu§n lþi khác cüa thu¯c u¯ng minoxidil là m÷c lông, nhi«u khi m÷c "tùm lum tà la", có l¨ vì thu¯c làm tång sñ sinh sän túi lông (hair

follicle) · l² chân lông. T× ðó, các bác sî ðã nghiên cÑu và phát minh ðßþc thu¯c xoa chæa b®nh røng tóc hói ð¥u, Rogaine. So v¾i dung d¸ch 2%, thu¯c 5% m¾i ra ð¡t h½n nhi«u, nhßng kªt quä "chÆng h½n ðßþc bao nhiêu". Ð¬ tránh nguy hi¬m ðªn sÑc khöe, nªu có nhæng b®nh tim mÕch, phù thüng, cao áp huyªt... b®nh nhân c¥n c¦n th§n, bàn kÛ v¾i bác sî trß¾c khi quyªt ð¸nh dùng Rogaine. Nhßng nªu ng×ng thu¯c, ð¥u s¨ røng tóc và hói tr· lÕi nhß cû! Testosterone là kích thích t¯ nam (androgen) có th¬ có tác døng làm røng tóc. Do ðó ðàn ông d b¸ chÑng này. C½ th¬ ðàn bà cûng có sän xu¤t mµt ít testosterone nên mµt s¯ ít phái næ cûng b¸ røng tóc sói ð¥u. Finasteride ngån ch£n sñ biªn dßÞng cüa kích thích t¯ nam testosterone và do ðó làm tóc m÷c tr· lÕi. Thu¯c có th¬ làm ðàn bà có b¥u sinh con d¸ dÕng. Viên thu¯c u¯ng hàng ngày Propecia có 1mg finasteride, ð¬ chæa b®nh hói ð¥u. Finasteride v¾i lßþng u¯ng 5mgs mµt ngày là Proscar, ðã và ðang ðßþc dùng cho ðàn ông có b®nh sßng nhiªp hµ tuyªn (benign prostatic hyperplasia hay BPH) b¸ nhæng tri®u trÑng khó ch¸u nhß ði ti¬u nhi«u, ði ti¬u d¡t, ði ti¬u nhi«u l¥n ban ðêm... Proscar có th¬ làm giäm ðªn 50% lßþng PSA (prostatic specific antigen) trong máu. Bình thß¶ng, PSA cao là mµt d¤u chÑng cüa b®nh ung thß tuyªn hµ nhiªp (prostatic cancer). V¤n ð« quan tr÷ng là PSA trong máu ngß¶i u¯ng Proscar có th¬ vçn không lên cao, dù ðã b¸ ung thß. Có mµt s¯ nam phái dùng thu¯c Proscar ðã b¸ mµt s¯ phän Ñng không thu§n lþi nhß không còn cäm hÑng tình døc (loss of libido), dß½ng v§t không cÑng ðßþc (loss of erection), khó xu¤t tinh (ejaculatory dysfunction), vú to lên nhß vú ðàn bà (gynecomastia)... Lßþng viên thu¯c Propecia dùng cho chÑng røng tóc hói ð¥u chï có 1mg mµt ngày và theo th¯ng kê chï có 4% nam phái dùng Propecia b¸ nhæng phän Ñng không thu§n lþi v« tình døc k¬ trên. Nhæng phän Ñng này thß¶ng s¨ không còn khi ngßng thu¯c.


HY VšNG 72/96

Nhßng nªu ng×ng thu¯c thì ð¥u s¨ røng tóc và hói lÕi nhß cû! Do ðó, nªu ... "ngß¶i ðó" b¸ chÑng sói ð¥u phäi ch¸u khó nghî ðªn chuy®n "chi"... ti«n, mua thu¯c dùng ð«u ð«u, ð¬ vçn có th¬ có: "Tóc mai sþi v¡n sþi dà¸.." Hòng chÆng may nªu: "L¤y nhau chÆng ð£ng..." Thì cûng còn ðßþc: "thß½ng hoài ngàn nåm." (Ca Dao Vi®t Nam) BS PhÕm Anh Dûng, ABFP Santa Maria, California, U.S.A. Tháng 12, 1999 [email protected] Tài li®u tham khäo: The Medical Letter (Feb. 1998, 25-27)

Hawaii Tôi ðªn HÕ-Uy-Di Mµt chi«u chßa t¡t n¡ng, Chim th¶i không bay ði, Mây tr¶i nhß ðÑng l£ng. Ngß¶i thiªu næ Hawaii Quàng tôi tràng hoa tím, Tay ôm ðôi b¶ vai, K« môi hôn âu yªm.

Tr¶i Hawaii d¸u hi«n Nhß tình vui ðôi lÑa; Xa r°i mi«n n¡ng lØa, Xa r°i mßa tri«n miên. Ai ½i, d×ng n½i ðây, NhÕc Hawaii ð¡m say, Ngân nga và thánh thót, Không rßþu mà ngây ngây. N¡ng ng¶i lên mái tóc, Ðây r°i : WAIKIKI; Bi¬n tr¶i màu bích ng÷c, L¾p sóng ngß¶i li ti. Ngß¶i v« ðâu có nh¾? Này ði®u múa HULA, V¾i bao nàng thiªu næ Lä lß¾t u¯n thân ngà. Tiªng ðàn chen tiªng hát, Ngß¶i kªt lá thêu hoa, Tâm tình dâng bát ngát, Ai chào : ALOHA. Tôi giã bi®t Hawaii, Tß·ng ngày xßa Lßu Nguyn R¶i khöi ch¯n Thiên Thai, Ngàn nåm còn quyªn luyªn!


HY VšNG 73/96

G.S. Ð² Hæu Nghîa Sài Gòn, Vi®t Nam [email protected] ThÑ Ba, ngày 1 tháng 5, 2001 *** Kính h÷a lÕi và g·i t£ng th¥y Ð² Hæu Nghîa và VTT Tr¥n MÕnh Khôi (1956-1963) *** Ðây ðäo HÕ-Uy-Di, Mµt mi«n nhi«u cát, n¡ng, Læng l¶ mây trôi ði, Hi«n hòa và bình l£ng. Hãy ðªn v¾i Hawaii, Hoa xanh, vàng, ðö, tím, MUMU ôm b¶ vai, Ðôi tình-nhân âu yªm. Dân Hawaii d¸u hi«n, Vui say tình ðôi lÑa, Mßa không mßa tri«n miên, N¡ng cûng không n¡ng lØa. Anh ½i ðªn n½i ðây, U¯ng rßþu ð¶i ð¡m say, V¾i ân-tình m· rµng, Hß½ng th¶i-gian ngây ngây. Hoa cài trên mái tóc, Duyên dáng WAIKIKI, KALAKAUA ngà ng÷c, D§p dìu du-khách ði. Ngß¶i qua, còn n²i nh¾, Nh¾ ði®u múa HULA, Kim-ð°ng và ng÷c-næ, Tha thß¾t dáng ng÷c ngà. Nh¾ tiªng ðàn, gi÷ng hát, Nh¾ muôn màu s¡c hoa, Bi¬n tr¶i mây bát ngát, MAHALO, ALOHA Mµt l¥n ðªn Hawaii, M½ tr· thành Lßu Nguyn,

LÕc l i ðªn Thiên-Thai, Ð¸a-ðàng nhi«u quyªn-luyªn, Honolulu, Hawaii, U.S.A., ngày 1 tháng 5 nåm 2001 VTT H° Vån HÕp (1956-1963) [email protected] MUMU = áo cüa dân tµc Hawaii HULA = ði®u múa cüa dân tµc Hawaii MAHALO = thank you ALOHA = hello KALAKAUA = ph¯ chánh cüa WAIKIKI (khu du-l¸ch)

Chi«u LÕc Bên R×ng (1979)

Bu±i chi«u ðem n¡ng v« ðây Lung linh ngàn gi÷t r½i ð¥y tóc em Bâng khuâng t×ng sþi ßu phi«n Trên b¶ vai nhö bình yên mµng h¶ Lao xao lá g÷i sang mùa


HY VšNG 74/96

Áo ai ng½ ngác bên h° gió bay Qua r×ng l¡ng tiªng tråm cây Ru xanh n²i nh¾ thß½ng ngày chim ði Ng§p ng×ng trên bß¾c ta v« Nghe tình sß½ng khói s¡t se tim bu°n ....

T× trái sang phäi: Th¦m Tr¥n Khiêm, Nguyn MÕnh ÐÕt, Nghiêm Phú Nhu§n, Phùng Qu¯c Anh, Nguyn Vån Lèo (Công TØ BÕc Liêu) · S· Thú nåm 1969 {Hình chøp cüa VTT Nghiêm Phú Nhu§n (1962-1969)} VTT Nghiêm Phú Nhu§n (Ð® Th¤t F/1962 - Ð® Nh¤t B2/1969) Knoxville, Tennessee, U.S.A. [email protected]

Tình Toán H÷c

Ta v¾i em “ð°ng quy” trên “m£t phÆng” Cùng hai chi«u xa lÕ cüa “không gian” Bu±i “tß½ng giao” trong ánh m¡t ngÞ ngàng

Dùng “tiªp tuyªn” trên b¶ môi “b¤t ð¸nh” Trót yêu em không “h® lu§n” tß½ng lai Dáng em ði trên “quÛ ðÕo” ðß¶ng dài Hôn m¡t ng÷c em chÑa nhi«u “t÷a ðµ” Dãy “ðÕo hàm” ta mong tìm “nghi®m s¯” Ðñng nh¾ thß½ng “n¯i tiªp” v¾i cuµc ð¶i Tính “ð¸nh nghîa” trong tình yêu “trung tuyªn” Ta yêu em v¾i tình yêu “b¤t biªn” “Rút cån” r°i h® thÑc cûng b¢ng “không” Nªu biªt r¢ng em s¡p phäi l¤y ch°ng Bu°ng “vuông góc” ch¤t chÑa ð¥y kÖ ni®m Chi«u thß½ng nh¾ ch¤t ch°ng tên “nh¸ ði®n” Em ði r°i “ð¸nh lý” s¨ sai ði “Gi¾i hÕn” nào sai không ß¾t b¶ mi Thôi cho ð±i hay tr· thành có th¬ Em “biªn thiên” nên lòng ta phäi v§y Tôi muôn ð¶i không d¯i “trñc” em ½i Nh¾ thß½ng em sao chÆng nói nên l¶i Em m½ ß¾c “tr¸ s¯” nào “tuy®t ð¯i” Tìm “giao ði¬m” cho lòng ta m· hµi “Xác ð¸nh” r°i v¨ “ð° th¸” không sai R°i “ðáp s¯” ðóng khung “hình chæ nh§t” VTT Nguyn Minh (1969 -1975) sßu t¥m San Jose, California, U.S.A. [email protected]

Thß½ng Tiªc Tiªn-Sî H° Vån Chß½ng

(VTT H° Vån Chß½ng 1956-1963) V×a ðßþc tin BÕn m¤t, Lúc Tr¶i mßa l¤t ph¤t Nhß nói lên l¨ th§t: - Sñ m¤t còn, còn m¤t. Là "MÕn Ðà La" t¤t. Xin chia bu°n thân m¤t Ngß¶i dß¾i ba t¤c ð¤t. Ôi!!! "Kë" còn, "Ngß¶i" m¤t. ..... Lòng th¤y bu°n ch¤t ng¤t. VTT Võ T. Toàn (1956-1963) [email protected] Sunday, 20 May 2001


HY VšNG 75/96

Kính anh Toàn, Anh ðã nghî ðªn Em tôi ðã qua "cõi khác" vào nåm 1998. Bài th½ "Thß½ng Tiªc", giæa mµt ngß¶i bÕn ð¯i v¾i mµt ngß¶i cùng l¾p (VTT 1956-1963), làm cho gia-ðình chúng tôi r¤t xúc ðµng. Tôi cûng xin phép ðßþc "h÷a lÕi" bài th½ cüa anh, mµt cám-½n trân tr÷ng. Duyên tan, ðó là m¤t. Duyên hþp, mßa l¤t ph¤t. Tâm t¸nh n½i chân-th§t L¨ nào ði, là m¤t, NhÑt thiªt, "Ph§t Pháp" t¤t, Ngµ ðÕo, v« chæ "M¤t" S¯ng mãi, dù xu¯ng ð¤t ChÆng "Có" m¤t, "Không" m¤t. ÐÕi ÐÕo, Ôi ! cao ng¤t. Kính chào Anh, VTT H° Vån HÕp (1956-1963) Honolulu, Hawaii, U.S.A. [email protected]

Lá Thß G·i VTT Tr¥n Kim Chánh (1956-1963)

Tháng 3-2001 ðªn nhà bÕn tán gçu tình c¶ th¤y Ð£c San Hy V÷ng 2000 dß¾i g¥m bàn phòng khách bèn mßþn (không c¥n phäi trä) v« nhà ð÷c ng¤u nghiªn không bö xót chæ nào, vì nhæng hình änh, nhæng tên tu±i, nhæng nåm tháng, nhæng dòng chæ ðã tr· v« quá khÑ ð©p ð¨ cüa th¶i mài ðûng qu¥n dß¾i mái trß¶ng xßa. Không có gì quí hóa b¢ng th¶i son trë. Thi®n hÕ có ba ði«u tiªc: ngày này bö qua, ð¶i này không h÷c, thân này lÞ hß. Cho nên vi®c thành l§p Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Võ Trß¶ng Toän là mµt ði«u ðáng hoan nghênh. Xin t£ng nhæng bó hoa cho các anh ðã sáng l§p và ði«u hành væng mÕnh ðªn ngày nay. Các anh ðã ðóng góp liên trì liên tøc r¤t nhi«u công sÑc, thì gi¶, ti«n bÕc.

VTT Tr¥n Kim Chánh (1956-1963) {Hình chøp tháng 2 nåm 2001 cüa VTT Hà Chí Dûng (1971 -1975)} Ðã là Hµi Ái Hæu thì phäi có sñ liên lÕc m§t thiªt và có sñ giúp ðÞ lçn nhau, nh¤t là ngß¶i · häi ngoÕi phäi giúp ðÞ ngß¶i · trong nß¾c. Mu¯n có sñ liên lÕc, m²i ngß¶i trong chúng ta phäi g·i vài chi tiªt bän thân v« Ban Ch¤p Hành ð¬ ðßa lên Web, qua ðó biªt ðâu ta lÕi tìm ra ðßþc thêm th¥y cô, bÕn ð°ng l¾p ð°ng lÑa ð¬ ðßþc nh¡c nh· thêm kÖ ni®m cû xßa (ít nh¤t phäi cho biªt niên h÷c cû, ð¸a chï hi®n tÕi). Mu¯n có sñ giúp ðÞ lçn nhau phäi có ngân quÛ d°i dào, m²i ngß¶i ð«u phäi ðóng niên lim ($50/mµt nåm ðü không?). Góp nhi«u h½n thì càng t¯t, không ai ðßþc min tr×. Theo ch² tôi ðßþc biªt thì Ban Ch¤p Hành · Sài Gòn ðã có làm ði«u này t× lâu nhßng sñ ðóng góp r¤t gi¾i hÕn vì ða s¯ hµi viên ð«u nghèo. Ai trong chúng ta mà không mu¯n có ðßþc nhi«u bÕn bè cû bên cÕnh mình trong nhæng d¸p hoan hôn tang tª ð¬ góp vui chia bu°n (bÕn mình ðang vui thì mình nên góp chÑ ð×ng ðòi chia). Nhß tôi biªt thì Th¥y Nguyn Tri Tông (VÕn V§t) · Reston, Virginia hi®n làm cho Sprint, ðã t×ng bäo lãnh nhi«u gia ðình H.O. trú ngø min phí trong nhà. Th¥y Tr¥n Quang Quyªn (Toán) · Falls Church, Virginia hi®n làm cho World Bank, có m· l¾p Tai-Chi min phí ðßþc nhi«u ngß¶i theo h÷c. Th¥y Thái Vån Khôi (Vi®t Vån) · Arlington, Virginia m¾i qua sau này, ðang làm · bßu ði®n.


HY VšNG 76/96

Nhß VTT Ðào Ng÷c Thanh (1957-1964) và VTT Ð² Ðång Khôi (1957-1964) cùng · Burke, Virginia nhà g¥n nhau; VTT Ngô Ng÷c Châu (1957-1964) · Gainesville, Virginia; VTT Nguyn Trung Tín (1957-1964) · Richmond, Virginia. — Texas có r¤t ðông VTT nhß Lê Vån Bäo, Ahmad, PhÕm Kim Phúc, PhÕm Ng÷c Chi, Tôn Th¤t Nh§t, PhÕm Vån Nam, Nguyn Xuân Døc ð«u cùng l¾p 1957-1964. Hình nhß Th¥y Ngô Qu¯c Phong cûng ðang · Texas. Tôi xin b± túc vài ði«u nhß sau:

• VTT Lê Vån Thài (1957-1964) trong sách in là Lê Vån Thái

• VTT Nhan Thành Quª (1957-1963) nhà · ðß¶ng Trß½ng Ð¸nh - trong sách in là Trß½ng Ðính

• VTT H° Vån Thanh (1957-1964) trong Ban Ch¤p Hành · Sài Gòn, trong sách không ghi niên h÷c cû

VTT Tr¥n Qu¯c Khánh (trái) và VTT Ðoàn Kh¡c Vi®t (1957-1964) t× Montreal, Canada tÕi ÐÕi Hµi Không Quân 2000 · Virginia, U.S.A. {Hình chøp cüa VTT Tr¥n Qu¯c Khánh (1957-1964)} VTT Tr¥n Qu¯c Khánh (1957-1964) Springfield, Virginia, U.S.A. [email protected]

T.B.: S¨ ði dñ h÷p m£t ngày 3 tháng 7, 2001. Tñ túc m÷i chuy®n.

D¤u Xßa 2 (t£ng các bÕn Võ Trß¶ng Toän)

L¾p 12B1 trß¾c tßþng Cao Sî Võ Trß¶ng Toän cu¯i niên h÷c 1973-1974 {Hình chøp cüa VTT Tr¥n Quang Giß (1967-1974)} B²ng nh¾ ngày xßa dß¾i mái trß¶ng, Võ Trß¶ng Toän, bé nhö, thân thß½ng, Bao nåm ðèn sách, bao kÖ ni®m M²i ðÑa gi¶ ðây, bß¾c m²i ðß¶ng. VTT H° Vån HÕp (1956-1963) Honolulu, Hawaii, U.S.A. Ngày 28 tháng 4 nåm 2001 [email protected]

Báo Ngß¶i Vi®t (NV) phöng v¤n VTT Tr¥n Kim Chánh (TKC) v« ÐÕi-Hµi Trùng-

Phùng Thª Gi¾i và Gi² T± Võ-


HY VšNG 77/96

Trß¶ng-Toän 2001 tÕi California

L¶i Tòa SoÕn: Ðßþc biªt Hµi Ái -Hæu Cñu H÷c-Sinh Trung-H÷c Võ-Trß¶ng-Toän (HAHCHSTHVTT) tÕi Hoa-KÏ ðang t±-chÑc mµt bu±i h÷p m£t r¤t quy-mô và bao g°m nhi«u qu¯c-gia, chúng tôi ðã tìm ðªn Anh Hµi-Trß·ng Tr¥n-Kim-Chánh (TKC) ð¬ thñc-hi®n mµt cuµc phöng -v¤n ng¡n sau ðây. NV: Xin Anh cho biªt danh-hi®u, ð¸a-ði¬m, và th¶i-ði¬m cüa bu±i h÷p m£t ? TKC: Chúng tôi ð£t tên cho kÏ h÷p m£t n¥y là ÐÕi-Hµi Trùng-Phùng Thª-Gi¾i và Gi² Võ-Trß¶ng-Toän v¾i l¸ch-trình kéo dài nhi«u ngày k¬ t× 1 tháng 7 nåm 2001. Ngày t§p trung chính toàn-bµ ÐÕi-Hµi s¨ b¡t ð¥u vào lúc 5 gi¶ chi«u ngày ThÑ Ba, 3 tháng 7, 2001 tÕi Nhà Hàng Emerald Bay tÕi thành ph¯ Santa Ana, California. T¤t cä chi-tiªt v« ÐÕi-Hµi ð«u có trên Website http://www.votruongtoan.com/. NV: Møc-ðích và ý nghîa cüa kÏ h÷p m£t n¥y là gì ? Tôi không nói "bu±i h÷p m£t" là vì ÐÕi-Hµi rõ ràng kéo dài nhi«u ngày chÑ không phäi chï có mµt ðêm r°i thôi. TKC: DÕ cám ½n Anh ðã nh¡c tôi dùng chæ chính-xác h½n. KÏ ÐÕi-Hµi Trùng-Phùng n¥y là c½-hµi r¤t hiªm có cho t¤t cä các cñu Giáo-Sß, nhân-viên và h÷c-sinh Võ-Trß¶ng-Toän t× kh¡p n½i trên thª-gi¾i t«-tñu v« ð¬ cùng g£p lÕi nhau sau g¥n 40 nåm xa

cách. Nhæng gi¶ phút hàn-huyên, vui m×ng hÕnh-ngµ, chia xë nhæng kÖ-ni®m ngày xßa, và nói cho nhau nghe nhæng kinh-nghi®m cüa cuµc ð¶i sau khi lìa mái trß¶ng, là t¤t cä nhæng gì m÷i ngß¶i ð«u mong ðþi tÕi ÐÕi-Hµi. Nhæng tình cäm chân-thành ðßþc ¤p-ü t× lâu s¨ làm cho cuµc s¯ng cüa m²i ngß¶i thêm ý-nghîa và tinh-th¥n Võ-Trß¶ng-Toän do ðó s¨ ðßþc phát-huy ngày càng mÕnh-m¨ h½n.

Hình chøp cüa VTT Tr¥n Kim Chánh (1956-1963) NV: HAHCHSTHVTT trong quá-khÑ cûng ðã thñc-hi®n nhi«u bu±i h÷p m£t r°i. Nhß v§y kÏ h÷p m£t n¥y có gì khác h½n nhæng l¥n trß¾c? TKC: DÕ khác r¤t nhi«u v« nµi-dung. Nhæng h÷p m£t hàng nåm v×a qua cüa VTT chï có tính cách cøc-bµ, thß¶ng là v¾i sñ hi®n-di®n cüa khoäng dåm ba chøc VTT trung-kiên. KÏ ÐÕi-Hµi Trùng-Phùng Thª-Gi¾i n¥y s¨ có ðµ-khoäng 500 cñu Giáo-Sß và h÷c-sinh VTT ra trß¶ng t× nåm 1962, tÑc là nåm ð¥u tiên Trß¶ng Võ-Trß¶ng-Toän có 3 l¾p Ð® -Nh¤t, cho ðªn nåm 1975, tÑc là nåm mi«n Nam th¤t-thü. Ð£c-bi®t là kÏ h÷p m£t n¥y s¨ có sñ hi®n-


HY VšNG 78/96

di®n cüa Giáo-Sß Ð²-Hæu-Nghîa, cñu Hi®u-Trß·ng, GS Vß½ng-Quang-Trí, và GS HuÏnh H°ng C¦m ðªn t× Vi®t Nam. Chúng tôi nói ð£c-bi®t là vì ðây là l¥n ð¥u tiên có mµt sñ t§p hþp ðông ðäo và nô-nÑc nhß v§y. Trong tß½ng-lai ch¡c khó có ðßþc mµt ÐÕi-Hµi gi¯ng nhß v§y. NV: Xin Anh cho biªt qua v« nhæng tiªt-møc chính trong chß½ng-trình ÐÕi-Hµi? TKC: Vì tính cách ð£c-bi®t ðµc-ðáo cüa ÐÕi-Hµi kÏ n¥y, chúng tôi ðã dành nhi«u thì-gi¶ chu¦n-b¸ nhi«u tiªt-møc chính dành chung cho t¤t cä, ngoài chß½ng-trình riêng r¨ cho m²i nhóm l¾p. Thí dø nhß ph¥n phäi lo t¤t cä là ph¥n vån-ngh® ÐÕi-Hµi, ph¥n tª-l trong ngày gi² Võ-Trß¶ng-Toän, ph¥n tri¬n-lãm trßng bày các hình änh và kÖ-v§t tu±i h÷c-trò cùng thành-tích hoÕt-ðµng cüa HAHCHSTHVTT t× 1984 ðªn nay, ph¥n picnic và tranh-giäi th¬-thao tÕi Mile Square Park, ph¥n trình-chiªu nhæng hình-änh m¾i nh¤t, và ph¥n ðßa các Th¥y Cô t× xa v« ði thåm-viªng các danh-lam th¡ng cänh · Cali. Chúng tôi cûng có thêm 2 tiªt-møc ð£c bi®t là ph¥n hµi-thäo cho các chuyên-viên VTT v« các v¥n-ð« kÛ-thu§t cüa Website http://www.votruongtoan.com/ và ph¥n t±-chÑc h÷p m£t cho riêng các Th¥y Cô do cñu Giáo-Sß PhÕm-Th¸-H°ng-Liên phø-trách. NV: Chúng tôi th¤y Võ-Trß¶ng-Toän t× lâu thß¶ng phát-hành báo Hy-V÷ng, kÏ n¥y nhß thª nào? TKC: DÕ, dù r¤t b§n vi®c t±-chÑc nhßng chúng tôi cûng c¯-g¡ng cho phát-hành kÏ n¥y Ð£c-San Hy -V÷ng 2001 ð¬ ðánh d¤u l¥n ÐÕi-Hµi Trùng-Phùng l¸ch-sØ n¥y, qua sñ ðóng góp bài v· cüa nhi«u cñu Giáo Sß và h÷c-sinh VTT. Chúng tôi cûng s¨ làm mµt sßu-t§p ð£c-bi®t g°m t¤t cä hình-änh, chæ-ký và lßu-bút cüa nhæng ngß¶i tham-dñ ÐÕi-Hµi ð¬ làm mµt tài-li®u l¸ch-sØ cho Vån-Kh¯ Hµi Ái-Hæu VTT tÕi Hoa-KÏ. Ngoài ra còn có nhæng món thß¶ng l® mang huy-hi®u VTT nhß nón, áo thung, pin ðeo c± áo, huy-chß½ng, nhÕc, CD, do các VTT sáng tác cho ngày ÐÕi-Hµi, thí-dø nhß các sáng-tác cüa VTT PhÕm Anh Dûng, các CD Võ-Trß¶ng-

Toän Hành-Khúc 2001 do VTT Tr¥n Lãng Minh sáng tác t× Virginia g·i sang.

Th¥y Ð² Hæu Minh ðÑng giæa ðám h÷c trò l¾p Ð® Nh¤t B2 nåm 1969 {Hình chøp cüa VTT Nghiêm Phú Nhu§n (1962-1969)} NV: Nhân d¸p n¥y nh¶ Anh cho biªt vài chi-tiªt v« cuµc ð¶i sñ-nghi®p cüa Cø Võ-Trß¶ng-Toän mà r¤t nhi«u ngß¶i không biªt ðªn. TKC: Võ-Trß¶ng-Toän là mµt nhà nho uyên-bác tri«u Nguyn tuy không ra làm quan, nhßng ðã ðào-tÕo cho ð¤t nß¾c nhæng nhân-tài l²i lÕc nhß Ngô-Tùng-Châu, Tr¸nh-Hoài-ÐÑc, Lê-Quang-Ð¸nh, HuÏnh-Mçn-ÐÕt, v.v.. Nhæng danh-nhân ðó ðã th¤m-nhu¥n tß-tß·ng Thành-Ý, Chánh-Tâm, Tu-Thân, T«-Gia, Tr¸ Qu¯c, Bình Thiên-HÕ cüa Th¥y Võ-Trß¶ng-Toän giäng dÕy, nên ðã cùng nhau tÕo nên mµt lñc-lßþng vån võ song-toàn phøc-vø ð¡c -lñc ð¤t nß¾c Vi®t th¶i Nguyn tri«u. Giáo-Sß Ðinh-Cång-Nguyên, nguyên Hi®u-Trß·ng ð¥u-tiên góp ph¥n tÕo dñng nên Trß¶ng Trung-H÷c Võ-Trß¶ng-Toän tÕi s¯ 11 Nguyn-Bïnh-Khiêm, Sàigòn, khi ð£t tên cho trß¶ng n¥y là Võ-Trß¶ng-Toän, cûng ðã dña vào mµt ß¾c-v÷ng là trß¶ng s¨ ðào-tÕo nên mµt thª-h® nhân-tài m¾i có ðü khä-nång phøc-vø nß¾c Vi®t-Nam mµt cách ð¡c -lñc sau n¥y. Do ðó chúng tôi r¤t hãnh-di®n ðßþc h÷c và t¯t-nghi®p · mµt n½i mang tên mµt danh-nhân có nhi«u công -trÕng v¾i ð¤t nß¾c nhß v§y.


HY VšNG 79/96

T× trái sang phäi: Nghiêm Phú Nhu§n, Trß½ng T¤n Giác (Ð® Nh¤t B1), Vû Minh Yên, Hoàng Nam, và Nguyn Ðình Cháng · S· Thú nåm 1969 {Hình chøp cüa VTT Nghiêm Phú Nhu§n (1962-1969)} NV: Có th¬ cho thêm vài nét ðÕi-cß½ng v« l¸ch-sØ cüa Trß¶ng Trung-H÷c Võ-Trß¶ng-Toän? TKC: Trß¶ng chúng tôi ðßþc thành-l§p nåm 1955 trên khuôn-viên cüa Trß¶ng Sß-PhÕm Nam-Vi®t tÕi s¯ 11 Nguyn-Bïnh-Khiêm, Sàigòn v¾i 3 l¾p Ð®-Th¤t ð¥u tiên có 150 h÷c-sinh và vön-v©n 4 nhân-viên nhà trß¶ng, k¬ cä Th¥y Hi®u-Trß·ng Ðinh-Cång-Nguyên. Trß¶ng phát-tri¬n mÕnh m²i nåm ð¬ tr· thành mµt trong nhæng trß¶ng Ð®-Nh¸ C¤p l¾n nh¤t cüa thü-ðô v¾i 69 Giáo-Sß ði«u-khi¬n 40 l¾p h÷c và trên 2000 h÷c-sinh · niên-khóa 1967-68. Ðªn nåm 1970-1971 Trß¶ng Võ-Trß¶ng-Toän ngoài 40 phòng h÷c cån-bän, ðã có thêm Phòng Y-Tª, Câu-LÕc-Bµ, Sinh-Tiªp-Vø, ti®m h¾t tóc, và các sinh-hoÕt n±i b§t nhß trình-din vån-ngh® thß¶ng-trñc trên Ðài Truy«n-Hình Vi®t-Nam, 2 l¥n ðoÕt giäi vô-ð¸ch bóng tròn h÷c-sinh Sài Gòn, 3 l¥n ðoÕt giäi-nh¤t Hùng-Bi®n Anh Ngæ toàn-qu¯c nåm 1970, 1971, và 1972, huy-chß½ng bÕc Tea-Kwon-Do trong giäi Vô-Ð¸ch Thái-Cñc-ÐÕo Á-Châu tÕi Malaysia nåm 1971, và vçn tiªp-tøc ðÑng ð¥u trong các công -tác xã-hµi t×-thi®n. Hi®n trß¶ng ðã ðßþc sØa-chæa tân-trang v« khuôn-viên và ð¬ ðßþc mang danh-hi®u Trß¶ng ph±-thông c¤p 2 ð©p nh¤t thành-ph¯. NV: Anh mu¯n nói gì v« hoÕt-ðµng cüa HAHCHSTHVTT?

T× trái qua phäi: VTT Hà Chí Dûng, VTT Tr¥n Kim Chánh, và VTT Tr¥n Vån Xuân {Hình chøp tháng 5 nåm 2001 cüa VTT Hà Chí Dûng (1971 -1975)} TKC: Sau h½n 16 nåm hoÕt-ðµng tÕi Cali, tôi chï có th¬ nói mµt cách v¡n t¡t là Hµi chúng tôi ðã làm cûng r¤t nhi«u mà chßa làm cûng r¤t nhi«u. Vì nhß Anh biªt, m²i giai-ðoÕn có mµt nhu-c¥u riêng và Hµi càng phát-tri¬n thì càng tÕo ra nhi«u v¤n-ð« c¥n phäi giäi -quyªt, mà không phäi v¤n-ð« nào cûng giäi-quyªt ðßþc cä. Tôi có th¬ nói là nhæng anh em có thi®n-chí trong Ban Ch¤p-Hành cûng nhß mµt s¯ VTT trung-kiên khác bao gi¶ cûng phäi làm vi®c r¤t nhi«u, liên-h® v¾i nhau r¤t nhi«u ð¬ cùng nhau giäi-quyªt mµt s¯ v¤n-ð« m¾i xem qua tß·ng là ð½n-giän. Thí dø nhß vi®c gây quÛ ð¬ có chút ti«n trang träi các chi-phí hoÕt-ðµng. Vi®c t±-chÑc ðòi höi nhi«u thì-gi¶ chu¦n-b¸, nhi«u cách thÑc phÑc tÕp ð¬ bán ðßþc vé, v.v.. mà ai ðã có làm hµi-ðoàn r°i ð«u biªt rõ. Khi có chút ðïnh ti«n cho Hµi r°i thì ngoài nhæng nhu-c¥u cån-bän lÕi có thêm nhi«u v¤n-ð« m¾i, nhß giúp Th¥y-Cô · VN, giúp bÕn VTT · VN hay m¾i sang MÛ mà g£p khó-khån. Và còn nhi«u v¤n-ð« khác næa ngoài t¥m tay cüa Hµi. Tuy nhiên dù có khó khån nhßng trong 2 nåm qua chúng tôi ðã phát-ðµng ðßþc mµt Website mang tên http://www.votruongtoan.com/ r¤t có hi®u-quä, r¤t ðßþc mªn chuµng vì nó cung-c¤p mµt n½i ch¯n ch¡n-ch¡n và nhanh chóng nh¤t ð¬ các VTT và các cñu Giáo-Sß VTT · kh¡p n½i trên thª-gi¾i có th¬ tìm lÕi ðßþc v¾i nhau trong vòng tay thân-ái tu±i h÷c-trò. V¾i ÐÕi-Hµi Trùng-Phùng Thª-Gi¾i kÏ n¥y, chúng tôi hy-v÷ng s¨ mang vào l¸ch-sØ Hµi VTT mµt trang m¾i nhi«u màu s¡c h½n næa.


HY VšNG 80/96

NV: Anh mu¯n nói gì thêm ð¬ kªt-lu§n? TKC: Cám ½n quý báo ðã cho tôi c½-hµi nói v« mái trß¶ng thân yêu cüa chúng tôi và ð°ng th¶i có d¸p thông-báo ðªn các cñu h÷c-sinh và thân-hæu VTT v« Chßong-Trình ngày ÐÕi-Hµi Trùng-Phùng Thª-Gi¾i và Gi² Võ-Trß¶ng-Toän s¡p t¾i. Chúng tôi cûng cám ½n các bÕn trong Liên-Trß¶ng ðã üng-hµ và g·i th½ khích-l® Ban T±-ChÑc ÐÕi-Hµi. Chúng tôi cûng biªt ½n sâu-xa các Giáo-Sß, các cñu h÷c-sinh VTT và thân-hæu ðã ßu-ái khuyªn-khích và g·i ti«n v« üng -hµ ÐÕi-Hµi dù không th¬ ðªn tham-dñ. Sau hªt tôi cám ½n t¤t cä các BÕn trong Ban Ch¤p-Hành ðã cùng tôi ngày ðêm mi®t-mài lo l¡ng t×ng chi-tiªt cho ngày ÐÕi-Hµi v¾i ni«m tin mãnh-li®t là ÐÕi-Hµi phäi nh¤t-ð¸nh thành-công. Xin ða tÕ các BÕn.

E-Card Hân hoan khi nh§n ðßþc E-Card Cüa ð® tØ xßa · ch¯n xa. M¤y ðóa h°ng xinh gây xúc cäm, Tình xßa vçn ð©p th¥y trò ta! G.S. Ð² Hæu Nghîa Sài Gòn, Vi®t Nam [email protected] Bài H÷a 1: Thåm Th¥y xin g·i mµt e-card, Dçu biªt th¥y, trò · cách xa, Vì có e-mail nên ng¡n lÕi, NØa vòng trái ð¤t cûng g¥n ta. Bài H÷a 2: Hoa h°ng m¤y ðóa ð©p e-card, Ð®-tØ nåm nào ðã quá xa, G·i ðªn Th¥y xßa bao kính mªn, Ð©p tình, ð©p nghîa, ð©p lòng ta. VTT H° Vån HÕp (1956-1963) Honolulu, Hawaii, U.S.A.

[email protected] Bài H÷a 1: Nh¾ th¥y em gØi t¤m E-Card Mµt phút lòng không cäm th¤y xa Mµt bi¬n Thái Bình Dß½ng rµng l¾n Cûng không ngån ðßþc th¥y trò ta Bài H÷a 2: Th¶i này ði®n tØ g·i E-Card Nháy m¡t t¾i r°i muôn d£m xa Mµt phút có nhau trong ý tß·ng M¯i dây liên lÕc, th¥y trò ta Bài H÷a 3: Có gì chï mµt t¤m E-Card Vài chæ t× ngß¶i · r¤t xa Cûng ðü cho lòng ta ¤m lÕi Tình xßa, nghîa cû vçn trong ta VTT Ðoàn Kiªn Nam (1966-1973) Washington, U.S.A. [email protected]

About Võ Trß¶ng Toän High School

VTT are the initials of a co-ed public high school in Vietnam. The school is named after the famed Confucian scholar laureate Võ Trß¶ng Toän (VTT), a native of Gia Ð¸nh and a well-known educator. He was among the first group of teachers of the newly discovered South. Võ Trß¶ng Toän lived an honest life, devoting his entire life to educating his young students, passing on his knowledge to them, and training their moral and ethical strength. Most of the first class of Confucian scholars he had taught later became the country's men of talent. Among his students, there were such pre-eminent politicians, educators, and famous Confucian scholars as Ngô Tùng Châu,


HY VšNG 81/96

Tr¸nh Hoài ÐÑc, Lê Quang Ð¸nh, Ngô Nhân Tînh, PhÕm Ng÷ U¦n, Ông Nghè Chiêu, and ÐÑc Qu¯c Công PhÕm Ðång Hßng, etc. After his death on the 27th of July, 1792 at Hòa Hßng, Võ Trß¶ng Toän was posthumously honored for his eminent record of service by Lord Nguyn Phúc Ánh of the Nguyn dynasty with an appellation: "The Confucian scholar laureate of Gia Ð¸nh province."

Photo courtesy of VTT Ðoàn Kiªn Nam (1966-1973) For his outstanding achievement that continues to give light to many generations, on February 7, 1956, Võ Trß¶ng Toän was officially named for an all-boy public high school by the Resolution 62 of the Ministry of Education of the Republic of Vietnam. The school is located in District 1, one of the twelve (12) urban districts in Saigon, the capital of the Republic of Vietnam prior to April 30, 1975. The main gate of Võ Trß¶ng Toän High School is on Nguyn Bïnh Khiêm Street, one of the names commemorating the historical personages chosen for veneration. Across the street is the famed Zoo and

Botanical Garden (Thäo C¥m Viên) - once one of the finest gardens in Asia. The school is also adjacent to Trßng Vß½ng High School, one of the oldest girls' high schools in Saigon. Prior to April 30, 1975, because of its reputation as a school of "diversity" and "community," Võ Trß¶ng Toän High School was considered as one of the richest educational environments in Saigon for boys even though compared to Chu Vån An, Pétrus Ký, or H° Ng÷c C¦n, it was a young public high school with only two major disciplines - mathematics and biology - from 10th to 12th grade. Each fall when the school started, the students arrived on campus with their boundless intelligence, curiosity, energy, and ambition. Võ Trß¶ng Toän student body was future -oriented, "traditional," and a mix of very wealthy and very poor children. The classroom atmosphere was challenging, but at the same time, collegial and laid back. Some felt that the academic competition was ruthless and the pressure was too great. In fact, it was considered normal to brag about how little sleep you got. However, every Võ Trß¶ng Toän alumnus knows how great his school was and believes the educational benefits are worth it. After April 30, 1975, while the names of many of its sister schools in the South were changed by the Hanoi government, the school still bears the name of the famed Confucian scholar laureate Võ Trß¶ng Toän but is now a co-ed junior high school. Although the school's alumni are now roving over sea and land, many of them still possess a sentimental attachment to their alma mater. Some have voluntarily established their alumni clubs to make new contacts or to reconnect with old friends to reminisce their high school days. The success of the Võ Trß¶ng Toän High School Alumni Association with its Web site http://www.votruongtoan.com opened in early March 1999 is due in large measure to the loyalty and generosity of the school’s alumni who stay involved in helping the Alumni Association to


HY VšNG 82/96

sustain and to meet the expectations of its members.

From left to right: VTT Hà MÕnh Chí (1974), VTT Nguyn KÏ Phong (1974), VTT Tr¸nh Thông (1974), and VTT PhÕm Quang Thông (1974) at a Vietnamese restaurant in Falls Church, Virginia, U.S.A., March 2001 {Photo courtesy of VTT Hà MÕnh Chí (1967-1974)} VTT Hà MÕnh Chí (1967-1974) Grapevine, Texas, U.S.A. [email protected]

Ðôi B¶ Thß½ng Nh¾ {CD Th½ NhÕc Giao Duyên, Nga Mi-VTT Tr¥n Lãng Minh (1969-1972)}

Ngay nhÕc bän m· ð¥u CD "Ðôi B¶ Thß½ng Nh¾", bài "Ðôi M¡t Ngß¶i S½n Tây" cüa PhÕm Ðình Chß½ng giao duyên cùng bài th½ "Ðôi B¶" cüa Quang Dûng ðã cho tôi mµt lý giäi khá lý thú v« chü ð« vån h÷c cüa CD này. Phäi nói Nga Mi và Tr¥n Lãng Minh ðã døng công ch÷n l÷c, s¡p xªp và trình bày tuy®t v¶i 10 nhÕc ph¦m và thi ph¦m cüa nhæng nhÕc sî, thi sî, lçy l×ng tên tu±i trên vån ðàn ngh® thu§t Vi®t Nam. Ai cûng rõ th½ là vàng ròng, là nß¾c c¤t tinh tuy«n cüa ngôn ngæ, h½n thª næa th½ v§n chuy¬n nhæng ý thÑc ch¾m n·, r÷i chiªu vào nhæng hình änh tß·ng nhß ðã nhÕt nhòa trong ký Ñc; còn nhÕc dù chï có b¦y n¯t chính, nhßng tñ ngàn xßa ðã kh½i lØa trong tim ngß¶i nam và dâng l® lên m¡t ngß¶i næ.


HY VšNG 83/96

Khi din ngâm ðªn ðoÕn "Kinh thành em có nh¾ thß½ng ta" r°i "Ðôi b¶ ð¤t nß¾c nh¾ thß½ng nhau" ... hai ngß¶i ðã hát và ngâm lên n²i kh¡c khoäi khôn nguôi cüa bÕn, cüa tôi, cüa t¤t cä chúng ta, cüa hàng tri®u tri®u ngß¶i Vi®t giæa ðôi b¶ xa cách. — mµt góc ðµ nào ðó cüa vi®c gìn giæ và phát huy nhæng di sän vån hóa, rõ ràng Nga Mi và Lãng Minh mang tâm nguy®n n¯i li«n ðôi b¶ thß½ng nh¾ giæa nhæng thª h® ðã qua ði và nhæng thª h® kª th×a b¢ng nhæng làn ði®u ngâm v¸nh tß·ng nhß ðã th¤t truy«n. Trên nhæng phù ðiêu chÕm kh¡c còn lßu d¤u n½i các ngôi chùa c± · quê nhà hay trên m£t tr¯ng ð°ng, cänh nhæng ngß¶i nam c¥m rìu hay giáo dài, nhæng ngß¶i næ c¥m sênh phách bß¾c ðu±i theo nhau nhæng bß¾c dài nh¸p nhàng, nghiêng ngä, ph½i ph¾i nhæng bông lau hay nhæng lông chim trî ði¬m trang. N«n ca, vû, nhÕc cüa dân tµc ta hÆn b¡t ngu°n t× thu· h°ng hoang xa xßa. Trong cu¯n Vû Trung Tùy Bút cüa PhÕm Ðình H± hé m· cho th¶i nay biªt v« tình hình ca nhÕc · Thång Long ð¶i Lê H°ng ÐÑc (1470), t× l¯i hát cØa quy«n trong cung ði®n hay ch¯n giáo phß¶ng cüa tøc dân. Là cái nôi cüa vån hóa, các bài dân ca ph± biªn tÕi kh¡p vùng B¡c Vi®t, khi truy«n tøng tÕi Thång Long, dù còn mang âm hß·ng cüa nhæng vùng phát xu¤t nhßng ðã ðßþc ðãi l÷c và th¤m ðßþm nhæng nét trau chu¯t cüa ch¯n kinh kÏ. T× ngâm th½, bình th½, ngâm th½ k¬ chuy®n, l¦y Ki«u, hát ru, hát ví, hát ðúm, cò lä, tr¯ng quân, sa mÕc, b°ng mÕc, hát x¦m, ca trù, hát ch¥u vån, và sang ðªn các ði®u hò nhß hò kéo g², chèo thuy«n v.v... Nh¶ vào nhæng kÛ thu§t tân tiªn, tinh xäo hi®n nay, chúng ta · häi ngoÕi có ðßþc nhi«u c½ hµi ð¬ h÷c höi, ð¬ thß·ng thÑc nhæng làn ði®u dân ca c± xßa cüa dân tµc. Nhßng ði¬m then ch¯t c¥n thiªt, phäi biªt dung hoà khéo léo giæa cái cû và cái m¾i, nªu chï ð½n thu¥n ca hªt X¦m Th§p Ân, kéo qua X¦m Huê Tình r°i lÕi ca thêm X¦m Chþ næa ... Thú th§t, r¢ng hay thì th§t là hay, nhßng có l¨ chï hay v¾i nhæng nhà nghiên cÑu và sßu t¥m c± nhÕc mà thôi. Cho nên qua bài thÑ hai cüa CD Ðôi B¶ Thß½ng Nh¾ (ÐBTN) là bài dân ca r¤t du dß½ng theo th¬ ði®u Quan H÷ B¡c Ninh, ðôi ngh® nhân ðã tñ ví mình ðang "D÷n Quán Bán Hàng" chï c¥n dåm ba ngß¶i tri kÖ th¤u hi¬u tâm tß, ß¾c nguy®n cûng ðü mãn nguy®n r°i. Tñ nguyên thüy, ngâm th½ là cách ð÷c bài th½ v¾i âm ði®u và có nh¸p theo ß¾c l®, ngâm t×ng chæ theo v§n tiªt cüa th½, không d§m thêm nhæng tiªng lót, tiªng ð®m nhß ý a, ¯i a, hay l§p lÕi mµt chæ, vài chæ, ðôi khi l§p lÕi nguyên câu, nhß nhæng làn ði®u dân ca khác. Bài N¡ng Sàigòn, n¡ng Paris nhÕc Ngô Thøy Miên dù ðßþc h¥u hªt các ca sî n±i tiªng trình din nhi«u l¥n bao nåm qua, thoát thân t× bài th½ b¤t hü cüa Nguyên Sa t×ng ðßa nhà th½ vào vùng hào quang træ tình cüa thi ca; v¾i l¥n kªt hþp ng÷t ngào này cüa hai làn h½i ð¥y truy«n cäm khiªn ngß¶i nghe nhß th¤y lÕi mµt ni«m vui dìu d¸u bu°n, mµt ni«m vui ðü hé m· nø cß¶i, giæa giòng cu°ng lßu ð¥y h® løy cüa cuµc s¯ng. Trong CD ÐBTN có nhÕc Cung Tiªn và nhÕc cüa Johann Strauss "Giòng Sông Xanh" cùng mang âm hß·ng c± ði¬n Tây Phß½ng, quä là mµt thách ð¯ l¾n lao cho Nga Mi. Vì nhÕc kiªn trúc c¥u kÏ, khi buông l½i, lúc d°n d§p qua nhi«u âm vñc cao vút. Nhßng gi÷ng Nga Mi thanh thoát, nh© nhàng nhß ðùa cÞn trên t×ng ng÷n sóng cüa giòng sông huy«n thoÕi. Lâu l¡m r°i m¾i ðßþc nghe hai gi÷ng ca tròn ð¥y, truy«n cäm, không làm dáng, không n® vào kÛ thu§t, không lÕm døng làn h½i sung mãn, ðã nh¸p nhàng h² trþ nhau mµt cách tâm ð¡c. Ð£c bi®t cä hai ð«u phát âm r¤t rõ ràng t×ng chæ t×ng câu, nªu t× ngæ có câu "nói và hát


HY VšNG 84/96

nhß rót vào tai", thì hÆn ðúng trong trß¶ng hþp này. Ví dø, v¾i bài th½ Giøc Giã cüa Xuân Di®u, h÷ ðã cách tân l¯i din ngâm theo l¯i hát ðu±i "canon" cüa th¶i baroque, tÕo ðßþc sñ thúc h¯i, d°n d§p ... nhß muôn vàn lµc non vµi vã ðâm ch°i, hé nø trên cành khô ... ð¬ r°i læng thæng tr· lÕi, gi÷ng ca hai ngß¶i nam næ nhß m§t ng÷t ðan quy®n vào nhau trong Tình Tñ Mùa Xuân/T× Công Phøng. Quý v¸ thß·ng thÑc CD ÐBTN còn b¡t g£p nhæng ngÕc nhiên thích thú khác v« Lãng Minh, anh ðã ph± nhÕc bài th½ "Khách Tha Hß½ng" cüa Nguyn Vån Th¡ng ð¬ hát lên n²i ni«m tâm sñ không b¸ nghi«n nát b·i nhæng biªn thiên cuµc ð¶i. Anh nhß mu¯n v¾i lên không gian l°ng lµng và soäi theo th¶i gian träi dài cuµc ð¶i mình giæa muôn trùng cách bi®t ... ð¬ xác quyªt t¤m lòng son s¡t vçn theo nh¸p ð§p trung trinh cüa Tình Yêu Quê Hß½ng b¤t t§n. Anh cûng ph± nhÕc mµt thi ph¦m r¤t b« thª, hoành tráng, bài "H° Trß¶ng" cüa Nguyn Bá Trác, gi÷ng th§t t¯t, thanh âm vang v÷ng, s×ng sæng nhß ðá täng. Anh hát và ngâm H° Trß¶ng nhß than van nhß m¶i g÷i m÷i ngß¶i cùng nhau chia së m¯i u hoài cüa thª kÖ s¡p tàn løi này, nhßng vçn h×ng hñc nét cao ngÕo và bi hùng cüa ý th½ ... L¶i chót xin dành cho nhæng nhÕc sî ðã soÕn hòa âm, nhæng ngh® sî ðã trình t¤u ph¥n nhÕc cø c± truy«n, các bÕn ðã phø h÷a r¤t công phu, ði®u ngh® ... khiªn gi÷ng ca Nga Mi và Tr¥n Lãng Minh nhß ðßþc ch¡p cánh, tung tång bay lßþn trong thª gi¾i âm thanh tuy®t v¶i cüa "Ðôi B¶ Thß½ng Nh¾". B¢ng Hæu Lâm Texas, mùa thu 99 Nguyn Gia Bäo

Vài Nh§n Xét V« TÑ ÐÑc

A Few Comments on The Four Principles of Ethics

dedicated to the spouses of VTT Alumni for their constant support and encouragement that made the Võ Trß¶ng Toän High School Alumni Association possible

V¾i bài viªt này, tôi mu¯n bàn lu§n v¾i bÕn ð÷c v« TÑ ÐÑc. „y là: Công, Dung, Ngôn, HÕnh. Nªu bÕn thuµc phái nam, tôi mong bÕn ð×ng cho r¢ng v¤n ð« này vô ích, vì biªt ðâu sau khi ð÷c bài bình lu§n này, bÕn s¨ có mµt cái nhìn rõ h½n khi ch÷n cho mình mµt bÕn ð¶i.

In this article, I would like to discuss with you reader about the Four Principles of Ethics. They are: Skill, Appearance, Way of Speech, and Ethical Quality - the feudal ethical codes that specify a Vietnamese woman’s conduct. If you belong to the male gender, I hope you do not consider this discussion futile for you might have a better perspective of choosing a wife after reading this article.

Thßa bÕn ð÷c, theo nhß nh§n xét cüa tôi, ph¥n l¾n gi¾i trë chúng ta · ðây ð«u cho r¢ng TÑ ÐÑc ðã l²i th¶i và không th¬ áp døng vào cuµc s¯ng hi®n tÕi cüa chúng ta, nh¤t là

Dear reader, from my experience, most of our young people here believe the Four Principles of Ethics are outdated and could not be applied in our times, especially in the most advanced society in the world like the American society. But let’s think of it: if we do not use the Four Principles of Ethics as an evaluation of every Vietnamese woman’s conduct, then what else do we use as a basis for that evaluation ?


HY VšNG 85/96

trên mµt xÑ vån minh nh¤t nhì thª gi¾i nhß xã hµi MÛ. Nhßng bÕn thØ nghî xem: nªu chúng ta không l¤y TÑ ÐÑc làm thß¾c ðo giá tr¸ cho phø næ thì chúng ta l¤y gì làm n«n täng ð¬ ð¸nh giá tr¸ ¤y ðây? Qua vài nåm h÷c · xÑ ngß¶i, tôi ðã rút ra mµt nh§n xét: ð¯i v¾i xã hµi MÛ, giá tr¸ cüa con gái ð£t n£ng · sñ thu hút bên ngoài, sñ thu hút v« s¡c và v« thân th¬. Thßa bÕn, ðó có phäi là giá tr¸ thñc? Tôi lÕi nghî ¤y chï là ngh® thu§t, là cái ð©p mà h÷ ðã ðßþc Thßþng Ðª ban cho. Theo tôi, giá tr¸ là nhæng gì giúp ích cho ta và cho ngß¶i, giá tr¸ ¤y ti«m tàng · trong ta su¯t khoäng ð¶i ta còn s¯ng, và có th¬ di lÕi cho thª h® sau. R°i thª h® sau di lÕi cho nhæng thª h® sau næa.

The past few years of observing this society have enabled me to draw the following conclusion: a woman is highly regarded for her physical attractiveness - beauty and body. Dear reader, is beauty the true value ? I still think physical attractiveness is simply a God-given beauty that appeals to the senses or mind. To me, the true value is something useful to ourselves and our society, latent throughout our life, and possibly left behind for the next generation. This generation will then leave it behind for the generation after.

C± nhân ta xßa kia ðã gi¾i hÕn phø næ vào thª gi¾i nhö h©p: ¤y là gia ðình. Nªu chúng ta biªt kªt hþp hài hòa giæa hai n«n vån hóa Ðông Phß½ng và Tây Phß½ng, chúng ta s¨ có cái nhìn khách quan h½n v« TÑ ÐÑc.

Our Vietnamese ancestors taught that a woman’s main duty was considered to be toward her family. If we know how to combine the best of both eastern and western cultures, we will have a more objective look at the Four Principles of Ethics.

Thßa bÕn ð÷c, ít nåm s¯ng · ðây, quan ði¬m m¾i cüa tôi v« Công, Dung, Ngôn, HÕnh có th¬ rút g÷n lÕi nhß thª n¥y:

Dear reader, a few years of living in America have given me a new perspective of Skill, Appearance, Way of Speech, and Ethical Quality which could be summarized as follows:

Công là nhæng gì ta làm ðßþc cho ta và cho ngß¶i chung quanh. ChÆng hÕn công có th¬ là cái áo nho nhö xinh xinh may cho ðÑa bé s¡p ra ð¶i; mµt bæa ån ngon cho gia ðình vào m²i t¯i; nhæng bát

Skill is whatever we could do for ourselves and those around. For example, Skill could be a small and pretty shirt sewn for a baby to be born; a delicious family supper every evening; bowls of hot soup for our parents in the morning; sweet, soft, and encouraging words to give comfort to our spouses; or a few short educational stories for our children before their bedtime, etc. To our family, that is Skill To ourselves, Skill means having an inquiring mind and the will to strive to progress through


HY VšNG 86/96

súp nóng cho ð¤ng sinh thành vào bu±i sáng; l¶i khuyªn khích d¸u dàng ð¥m ¤m giúp ngß¶i bÕn ð¶i cüa ta tiªn lên; ho£c vài mçu chuy®n giáo døc ng¡n cho nhæng ðÑa bé trß¾c gi¶ ði ngü v.v... Ðó là Công ð¯i v¾i gia ðình. V¾i bän thân, Công là ta biªt h÷c höi, biªt c¥u tiªn b¢ng cách ð÷c thêm báo chí, ho£c qua nhæng bu±i tranh lu§n v¾i bÕn bè v« b¤t cÑ v¤n ð« gì. Tôi nghî r¢ng nªu chúng ta ch¸u khó c¡p sách ðªn trß¶ng, h÷c lÕi nhæng cái hay, cái ð©p cüa ti«n nhân là ta cûng ðã thñc hi®n ðßþc cái "Công" t¯i thi¬u ð¯i v¾i bän thân r°i. Trên phß½ng di®n xã hµi, Công có th¬ là mµt kª hoÕch ta làm ðúng ngày tháng, ho£c ta làm vi®c hªt sÑc mình v¾i nhæng ngß¶i cùng làm vi®c v¾i ta, hay tham dñ nhæng l¾p dÕy Vi®t Ngæ cho trë em nªu có ði«u ki®n.

reading newspapers or disputing with our friends about any issue. I believe if we take pains to relearn the good, the beauty taught by our Vietnamese ancestors, we at least realize “Skill” for ourselves. In every social aspect, Skill could be a task that we finish on schedule, or that we and our coworkers work with all effort. It could also be our participation in Vietnamese language classes for our children if given opportunity.

Dung là cái ð©p. Tôi không mu¯n nói ðªn nhæng nét ð©p nhß Tây Thi, ð©p ðªn n²i "nghiêng nß¾c, nghiêng thành" hay ð©p mà "chim sa, cá l£n." Chï mµt nø cß¶i kín ðáo, duyên dáng; cái nhìn ð¢m th¡m; l¶i nói d¸u dàng; thái ðµ ði ðÑng ðôn h§u: t¤t cä ð«u nói lên vë ð©p cüa phái yªu. TÕi sao các bÕn phäi tìm · ðâu xa?

Appearance is beauty. However, I do not refer Appearance to a person of beautiful features like Tây Thi or of “bewitching beauty.” A discreet, graceful smile; a fervid look; a soft word; a courteous attitude; an upright gait: all give voice to the beauty of the weaker sex. Why do you have to find elsewhere ?

Ngôn là l¶i ån, tiªng nói sao cho ôn nhu, hòa nhã, ð¥m ¤m. Tôi mu¯n ðßa ra hai hình änh tß½ng phän nhau ð¬ bÕn

Way of Speech is mode of expression, voice in such a way as to be soft, amiable, and sweet. I would like to present two contrasting pictures for you reader to recognize that the gracefulness of the weaker sex has an unusual strength. I usually compare woman to water, and man to fire. If


HY VšNG 87/96

ð÷c có th¬ th¤y r¢ng sñ d¸u dàng cüa phái yªu có mµt sÑc mÕnh phi thß¶ng. Tôi thß¶ng ví non nß¾c tßþng trßng cho ngß¶i con gái, và lØa là hi®n thân cüa ngß¶i con trai. Nªu bÕn khát, u¯ng nß¾c bÕn s¨ th¤y d ch¸u nhi«u. BÕn vào r×ng ch½i, nghe tiªng nß¾c chäy qua k¨ ðá, nghe r¤t thanh thoát, nh© nhàng. BÕn n¢m nghe tiªng mßa r½i, thú v¸ biªt ðß¶ng nào! Nhßng, thßa bÕn, nß¾c cho bÕn nhæng cäm giác êm ð«m d¸u dàng ¤y, nhßng l¡m lúc nß¾c cûng mÕnh ðªn n²i tàn phá ðßþc cä mµt thành ph¯ và di®t cä hàng ngàn nhân mÕng. Mµt thí dø ði¬n hình nh¤t là bão løt. H½n thª næa, dù ng÷n lØa to ðªn ðâu nß¾c cûng có th¬ d§p t¡t ðßþc. V§y thì, chúng ta có nên coi thß¶ng sñ m«m yªu cüa nß¾c chång? Ý tôi mu¯n nói · ðây là sñ ôn nhu, d¸u dàng cüa ngß¶i con gái là mµt trong nhæng chìa khóa ð¬ giæ væng hÕnh phúc gia ðình. Nªu ta biªt xØ døng lþi khí ¤y, ta có th¬ thành công v« cä hai m£t gia ðình và xã hµi.

you are thirsty, drinking will make you feel much better. If you stroll in the woods, listening to the sound of constant dropping through a narrow crack between two rocks makes you feel light and flowing. How pleasurable it is to listen to the sound of raindrops while lying down! Nevertheless, dear reader, although water gives us a feeling of quietness and gentleness, many times it could become so powerful that it is capable of destroying a city and killing thousands of lives. The most typical example is flood. Moreover, no matter how fiery a fire is, it could be extinguished with water. Thus, should we think little of the feebleness of water ? What I mean here is to say the affability and gracefulness of a woman is one of the keys to her family happiness. If we know how to use that key, we could be successful in both family and social aspects.

HÕnh là hÕnh ki¬m và ðÑc hÕnh. Chúng ta có th¬ nhìn th¤y qua sñ ðoan chính, ðoan trang cüa ngß¶i con gái. Biªt nh§n thÑc trách nhi®m cüa ta ð¯i v¾i bän thân, gia ðình, và xã hµi là mµt trong nhæng ðÑc tính r¤t c¥n thiªt v§y.

Ethical Quality is conduct, righteousness and good character. We could see Ethical Quality through a woman’s uprightness and decency. Recognizing her responsibility toward herself, her family and society is one of the indispensable virtues.

„y là cái nhìn m¾i cüa tôi v« TÑ ÐÑc. BÕn nghî sao? Theo tôi, TÑ ÐÑc chÆng bao gi¶ l²i

That is my new perspective of the Four Principles of Ethics. What do you think ? To me, the Four Principles of Ethics are never outdated. Skill, Appearance, Way of Speech, and Ethical Quality could be applied in any


HY VšNG 88/96

th¶i cä. Công, Dung, Ngôn, HÕnh có th¬ áp døng vào b¤t cÑ xã hµi nào, · b¤t cÑ th¶i ði¬m nào nªu ta ch¸u khó nhìn sâu h½n vào v¤n ð« chút næa.

society, at any time if we really take pains looking further into them.

V¾i vài nh§n xét nhö trên ðây, tôi mu¯n nói chuy®n v¾i bÕn ð÷c, nh¤t là v¾i các bÕn gái vì tôi hy v÷ng m²i chúng ta thïnh thoäng nhìn lÕi chính mình, tñ nh§n xét xem ta còn thiªu gì c¥n phäi b°i ð¡p, có nhæng t§t x¤u gì c¥n phäi bö ði. BÕn vçn có th¬ ðßa ra v¤n ð« này ð¬ bàn lu§n v¾i nhæng ngß¶i l¾n tu±i h½n tôi, t×ng träi h½n tôi, và l¸ch duy®t h½n tôi. BÕn s¨ th¤y r¤t thú v¸ và có ích cho cuµc s¯ng hàng ngày cüa bÕn r¤t nhi«u. Còn nªu bÕn ð÷c không thuµc phái næ nhß tôi, tôi hy v÷ng dù sao tôi cûng ðã ðßa ra vài nh§n xét nông cÕn ð¬ bÕn có th¬ tñ tìm hi¬u sâu h½n. Biªt ðâu bÕn s¨ có quan ði¬m khác h½n ð¬ ch÷n cho mình mµt ngß¶i bÕn ð¶i. BÕn Õ, nhæng chäi chu¯t se sua và vë ð©p bên ngoài ¤y t°n tÕi bao lâu? Mµt nåm, hai nåm, ba nåm, mß¶i nåm ..., hay cä ð¶i chúng ta? Tôi ðã ðßþc d¸p nghe có bÕn thäo lu§n v« v¤n ð« "Äo Änh Cuµc Ð¶i", bÕn có nghî ðó là mµt trong nhæng äo änh mà chúng ta cÑ mãi ði tìm, mãi chøp b¡t? Và, phäi chång ¤y là giá tr¸ thñc mà m²i chúng ta mu¯n ðÕt ðßþc ?

With a few short comments above, I would like to talk with you reader, especially female readers since I hope now and then we look at ourselves, see what we need to improve and what bad habits we need to get rid of. You still could discuss these Four Principles of Ethics with those older and more experienced than I. You will realize how interesting and useful the four principles are to your daily life. If you do not belong to the female gender like me, I hope somehow my discussion here though superficial will help you further carry out your own fact-finding investigation. You may then have a different perspective in choosing a wife. My dear reader, how long do neatness and beauty last ? One, two, three, ten years ... or our whole life ? I had an opportunity to listen to a discourse on “The Illusions of Life,” do you really think beauty is one of the illusions that we forever look for, or try to make a grab at ? And, is beauty the true value that each of us would like to attain ?

Nguyn Th¸ Châu Thß¶ng


HY VšNG 89/96

VTT Nguyn Qu¯c Thông (1974) and VTT Hà MÕnh Chí (1974) in Falls Church, Virginia, U.S.A., March 2001 {Photo courtesy of VTT Hà MÕnh Chí (1967-1974)} English translation by VTT Hà MÕnh Chí (1967-1974) Grapevine, Texas, U.S.A. [email protected]

Trích trong: Nguyn Th¸ Châu Thß¶ng, "Vài Nh§n Xét V« TÑ ÐÑc", Thân Hæu, S¯ Tháng 8 Nåm 1988, trang 27-28.


HY VšNG 90/96


HY VšNG 91/96


HY VšNG 92/96


HY VšNG 93/96


HY VšNG 94/96


HY VšNG 95/96


HY VšNG 96/96

Documents

dac san vtt 2001 - Vo Truong Toan · 2014. 8. 17. · HY VšNG Hµi Ái Hæu Cñu H÷c Sinh Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän Ð£c San Trung H÷c Võ Trß¶ng Toän 2001