Currentpaper_11

จาก GATT ส “WTO

รงสรรค ธนะพรพนธ

เอกสารเหตการณปจจบนหมายเลข 11กรกฎาคม 2552

ไดรบทนอดหนนจากสำนกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)โครงการ WTO Watch (จบกระแสองคการการคาโลก)

เอกสารเหตการณปจจบนหมายเลข 11จาก GATT ส WTO

ผเขยน รงสรรค ธนะพรพนธจำนวน 288 หนา

ISBN 978-616-90001-1-2พมพครงทหนง กรกฎาคม 2552จำนวน 1,000 เลมรปเลม ชมภ ธงชย

เจาของ โครงการ WTO Watch (จบกระแสองคการการคาโลก)หองเลขท 14 ชน 4 คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรเลขท 2 ถนนพระจนทร เขตพระนครกรงเทพฯ 10200โทรศพท 0 2613 2470 และ 0 2623 5510โทรสาร 0 2623 5510E-Mail: [email protected]

ไดรบทนอดหนนจากสำนกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)ชน 14 อาคารเอสเอมทาวเวอรเลขท 979 ถนนพหลโยธน แขวงสามเสนนอกเขตพญาไท กรงเทพฯ10400

พมพท โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตรทาพระจนทร โทร. 0 2224 7357-9ศนยรงสต โทร. 0 2564 3105-11

คณะกรรมการโครงการ WTO Watch

ศ.รงสรรค ธนะพรพนธ ประธานกรรมการผศ.ดร.วศาล บปผเวส กรรมการรศ.สมพร อศวลานนท กรรมการอาจารยสทธกร นพภยะ กรรมการและเลขานการคณยวด ไขมเพชร ผชวยเลขานการ

เอกสารเหตการณปจจบน

หมายเลข 1 การประชมแคนคน :ความผลบานและโรยราของการคาเสรโดย สทธพล วบลยธนากลพฤษภาคม 2547

หมายเลข 2 รายงานการประชมทางวชาการ“รฐบาลควรมจดยนในการเจรจาการคาทวภาคกบสหรฐอเมรกาอยางไร”โดย สทธกร นพภยะ (บรรณาธการ)กรกฎาคม 2547

หมายเลข 3 รายงานการบรรยายทางวชาการ“ระบบทรพยสนทางปญญาภายใต FTAs”โดย จกรกฤษณ ควรพจน (ผบรรยาย)

สทธกร นพภยะ (เรยบเรยง)กมภาพนธ 2548

หมายเลข 4 ขอตกลงการคาเสรสหรฐอเมรกาโดย ทวารตน ลาภวไล

ประภาภรณ ซอเจรญกจเอกพล จงวลยวรรณสมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)

มนาคม 2548

หมายเลข 5 FTA ไทย - สหรฐอเมรกาผลได ผลเสย และขอเสนอแนะโดย สมเกยรต ตงกจวานชย (ผบรรยาย)

อสรกล อณหเกต (เรยบเรยง)รงสรรค ธนะพรพนธ (บรรณาธการ)

ตลาคม 2549

หมายเลข 6 Trade and Competitionโดย เดอนเดน นคมบรรกษ (ผบรรยาย)

ประสพสข สงขบญมาก (เรยบเรยง)รงสรรค ธนะพรพนธ (บรรณาธการ)

มกราคม 2550

หมายเลข 7 โบองกบแอรบส: กรณพพาททางการคาระหวางสหรฐฯกบสหภาพยโรปโดย สนทร ตนมนทองเมษายน 2550

หมายเลข 8 สงคมเศรษฐกจไทยใน USTR Special 301 Reportโดย สนทร ตนมนทองพฤษภาคม 2551

หมายเลข 9 ขอตกลงการคาเสรของประเทศในอษาคเนยโดย สมคด พทธศร

สมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)กรกฎาคม 2551

หมายเลข 10 อาเซยนกบขอตกลงการคาเสรโดย สมคด พทธศร

สมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)กมภาพนธ 2552

หมายเลข 11 จาก GATT ส WTOบรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธกรกฎาคม 2552

คำนำ

บทความทนำมารวมตพมพในหนงสอเลมนมทมาจาก 2 แหลงแหลงทหนงมาจากบทความทตพมพในหนงสอพมพรายวน แหลงทสองมาจากรายงานขาวและบทวเคราะหทตพมพในจดหมายขาว WTO Watchรวมทงคำนำสงตพมพของโครงการจบกระแสองคการการคาโลก (WTOWatch) ซงไดรบเงนอดหนนจากสำนกงานกองทนสนบสนนการวจย

บทความเหลานเขยนขนระหวางป 2536 - 2552 นบเปนถนนหนงสออนยาวนานถง 16 ป บทความบางเรองเคยรวบรวมพมพในหนงสอเรองระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศกบสงครามการคา (โครงการจดพมพคบไฟ พฤษภาคม 2540) การนำมารวมพมพในหนงสอนกเพอผอานเหนภาพพฒนาการของเหตการณอนเกยวของกบระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ GATT และ WTO


กรกฎาคม 2552

สารบญ

ภาคทหนง กอนกำเนดองคการการคาโลก..................................1

พฒนาการของระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ...............................3

ภาคทสอง กำเนดองคการการคาโลก......................................23

องคการการคาพหภาค (MTO)..............................................................25

การเจรจารอบอรกวยกบทวภาคนยมทางการคา.............................33

ปลายทางของรอบอรกวย.....................................................................39

อนาคตขององคการการคาโลก............................................................47

สหรฐอเมรกากบองคการการคาโลก..................................................53

ภาคทสาม กฎกตกาองคการการคาโลก...................................59

กฎกตกาองคการการคาโลก................................................................61

ระเบยบการคาระหวางประเทศวาดวย

ประเทศแหลงผลตสงทอและเครองนงหม...................................67

ขาวกบ Tariification...............................................................................75

ญปนกบการเปดตลาดขาว....................................................................81

อตสาหกรรมและเครองนงหม การปรบตวยคการคาเสร.................87

อตราแลกเปลยนและระบบอตราแลกเปลยน

กบการจดระเบยบการคาระหวางประเทศ :

กรณศกษาคาเงนหยวน.................................................................93

กลไกการประเมนนโยบายการคาขององคการการคาโลก............117

สาธารณรฐประชาชนจนกบสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาด....121

ภาคทส ผอำนวยการองคการการคาโลก............................135

ผอำนวยการองคการการคาโลก.......................................................137

ตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลก........................................143

กฎการลงคะแนนเสยงกบตำแหนง

ผอำนวยการองคการการคาโลก...............................................151

การเมองวาดวยการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลก.......159

องคการการคาโลกกบการแตงตงผอำนวยการ...............................165

บทเรยนจากการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลก.............173

ภาคทหา การเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา.........................181

จากพหภาคนยมสทวภาคนยม..........................................................183

สมรภมแคนคน.....................................................................................189

การเจรจาการคาพหภาคในฐานะการเลนเกม................................197

จากโดฮาสฮองกง................................................................................203

จากแคนคนถงฮองกง..........................................................................205

ความไมคบหนาของการเจรจารอบโดฮา.........................................209

เมอโดฮาเขาหอง ICU..........................................................................213

ประเทศดอยพฒนาไดประโยชน

จากการเจรจารอบโดฮาจรงหรอ..............................................219

สารบญ (ตอ)

ภาคทหก การเมองในองคการการคาโลก.............................233

สาธารณรฐประชาชนจนกบองคการการคาโลก.............................235

จนกบการปฏบตตามพนธะการเปนสมาชก WTO...........................243

อนาคตของ WTO..................................................................................245

องคการการคาโลก ชมชนทองถนพฒนา

และเศรษฐกจพอเพยง.................................................................251

หนงทศวรรษ WTO...............................................................................255

รายชอเอกสารโครงการ WTO Watch............................................................261

ประวตผเขยน..............................................................................................275

สารบญ (ตอ)

ภาคทหนง

กอนกำเนดองคการการคาโลก

ในประวตศาสตรเศรษฐกจโลกสมยใหม องกฤษไดปรากฏโฉมเปนผ นำของระบบทนนยมโลกเม อประสบความสำเรจในการปฏวตอตสาหกรรมเปนชาตแรกนบตงแตกลางครสตศตวรรษท 18 เปนตนมาองกฤษจงเปนผนำทมบทบาทสำคญในการจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ เพอวางกตกาวาดวยความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางประเทศตางๆ ในระบบทนนยมโลก องกฤษไดยดถอปรชญาเศรษฐกจเสรนยมเปนพนฐานในการกำหนดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ ทงนไมเพยงแตเปนเพราะเหตวา ปรชญาเศรษฐกจดงกลาวนมขอสนบสนนทางทฤษฎจากสำนกเศรษฐศาสตรคลาสสกเทานน หากทวายงเปนเพราะวาองกฤษมฐานะการแขงขนในตลาดโลกเหนอกวาประเทศอนๆ เนองจากประสบความสำเรจในการปฏวตอตสาหกรรมกอนประเทศอนๆอกดวย ดวยเหตนเอง องกฤษจงชนโยบายเศรษฐกจเสรนยม และใชพลานภาพทางทหารในการยดดนแดนตางๆเปนอาณานคม ตลอดจนบบบงคบใหประเทศตางๆเปดประตการคาระหวางประเทศ เพอเปนตลาดรองรบสนคาอตสาหกรรมจากองกฤษและอาณานคม และเพอเปนแหลงวตถดบสำหรบปอนโรงงานอตสาหกรรม ตลอดจนเปนแหลงผลตอาหารสำหรบเลยงดประชาชนในองกฤษและอาณานคมอกดวย ระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศดงกลาวน

บทความนตดตอนจาก รงสรรค ธนะพรพนธ กระบวนการกำหนดนโยบายเศรษฐกจในประเทศไทย บทวเคราะหเชงประวตศาสตรเศรษฐกจการเมอง พ.ศ. 2475-2530(กรงเทพฯ โครงการจดพมพคบไฟ 2546) หนา 15-30

พฒนาการของ

ระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ

4

จาก GATT ส WTO

จงเปนระเบยบทมองกฤษเปนผดแล หรออกนยหนงองกฤษทำหนาทเปนจาวโลก (Pax Britannica) เงนปอนดสเตอรลงกลายเปนเงนตราสกลหลกสำหรบธรกรรมระหวางประเทศ ระบบการเงนระหวางประเทศทองกฤษเลอกใชและอตราแลกเปลยนของเงนปอนดสเตอรลงทกำหนดขนจะมผลกระทบตอตลาดการเงนระหวางประเทศและสภาวการณทางเศรษฐกจในระบบทนนยมโลกอยางสำคญ

อยางไรกตาม ภาวะความเปนจาวโลกขององกฤษไดสนสดลงประมาณป 2457 เมอเกดสงครามโลกครงทหนง ระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศซงกำหนดขนบนพนฐานของปรชญาเศรษฐกจเสรนยมมอนตองพงทลายลง เมอประเทศตางๆพากนดำเนนนโยบายการกดกนทางการคาและปกปองอตสาหกรรมภายในประเทศเมอสงครามโลกครงทหนงสนสดลงซงเปนสาเหตสำคญประการหนงทกอใหเกดภาวะเศรษฐกจตกตำครงใหญในทศวรรษ 2470 ภยพบตจากสงครามโลกครงทหนงและภาวะเศรษฐกจตกตำดงกลาวนไดบนทอนศกยภาพทางเศรษฐกจขององกฤษไปเปนอนมากยงเมอถกซำเตมดวยสงครามโลกครงทสองในทศวรรษ 2480 ภาวะความเปนผนำขององกฤษในระบบทนนยมโลกจงยตลงโดยสมบรณ

แททจรงแลวโครงสรางอำนาจในระบบทนนยมโลกเรมมการเปลยนแปลงอยางสำคญนบตงแตทศวรรษ 2430 เปนตนมา เมอสหรฐ-อเมรกาประสบความสำเรจในการพฒนาเทคโนโลยทอาศยพลงงานจากไฟฟาและการเผาไหมภายในของเครองยนตร จนเกดการปฏวตอตสาหกรรมครงทสอง ศกยภาพทางเศรษฐกจของสหรฐอเมรกาจงเพมพนขนในขณะทองกฤษออนกำลงลง ดวยเหตนเอง ศนยอำนาจในระบบทนนยมโลกจงคอยๆเคลอนยายจากฟากหนงไปสอกฟากหนงของมหาสมทรแอตแลนตกและเมอสงครามโลกครงทสองสนสดลง สหรฐอเมรกากปรากฏโฉมเปนผนำของระบบทนนยมโลกอยางชดเจน

5

เอกสารเหตการณปจจบนหมายเลข 11 โครงการ WTO Watch

ในระหวางทศวรรษ 2460 ถงทศวรรษ 2480 เปนชวงเวลาทระบบทนนยมโลกปราศจากระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ เพราะเปนชวงเวลาของการถายโอนอำนาจระหวางองกฤษกบสหรฐอเมรกา ประกอบกบเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจและการเมองระหวางประเทศอยางรายแรงเมอสงครามโลกครงทสองใกลจะยตลง สหรฐอเมรกาและองกฤษเปนผนำในการจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ ระเบยบเศรษฐกจใหมนยงยดถอปรชญาเศรษฐกจเสรนยมดงเชนระเบยบเศรษฐกจเดม ทงนเนองจากนโยบายเศรษฐกจเสรนยมเกอกลผลประโยชนของประเทศมหาอำนาจนนเอง การเจรจาเพอจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศระหวางสหรฐ-อเมรกากบองกฤษเรมตนในป 2486 ขอตกลงเบองตนระหวางประเทศทงสองเปนประเดนในการเจรจากบประเทศมหาอำนาจอนๆ หลงจากทประเทศมหาอำนาจทงหลายเหนชอบในหลกการรวมกนแลวจงจดใหมการประชมนานาชาต ระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศทกำหนดขนใหมนมองคประกอบสำคญอยางนอย 2 สวน คอ ระเบยบการเงนระหวางประเทศและระเบยบการคาระหวางประเทศ

1. ระเบยบการเงนระหวางประเทศ

ในการประชมนานาชาตเพอจดระเบยบการเงนระหวางประเทศ ณเมองเบรตตนวดส (Bretton Woods) มลรฐนวแฮมปเชยร ประเทศสหรฐอเมรกา ในเดอนกรกฎาคม 2487 ทประชมไดพจารณาขอเสนอของจอหน เมยนารด เคนส (John Maynard Keynes) ผแทนประเทศองกฤษและขอเสนอของแฮรร ไวท (Harry D. White) ผแทนสหรฐอเมรกาและในทสดกมมตยอมรบขอเสนอหลกของไวท โดยทมการเปลยนแปลงรายละเอยดในบางประเดน1 สงทเรยกวา "ระบบเบรตตนวดส" (BrettonWoods System) จงถอกำเนดขนในมนษยโลก โดยมการจดตง "กองทน

6


การเงนระหวางประเทศ" (International Monetary Fund) ขนเพอทำหนาทดแลใหการเงนระหวางประเทศมเสถยรภาพ และขณะเดยวกนกมการจดตงธนาคารระหวางประเทศเพอการบรณะและววฒนาการ (InternationalBank for Reconstruction and Development) หรอทเรยกกนทวไปวา"ธนาคารโลก" (World Bank) เพอทำหนาทจดสรรทรพยากรทางการเงนในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแกประเทศสมาชก และโดยเฉพาะอยางยงกลมประเทศดอยพฒนา

ระบบเบรตตนวดสไดเลอกใชระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตว(Fixed Exchange Rate System) เปนกรอบในการกำหนดกตกาทางการเงนระหวางประเทศ ตามระบบดงกลาวน ประเทศสมาชกกองทนการเงนระหวางประเทศ (ยกเวนสหรฐอเมรกา) จกตองกำหนดคาเสมอภาค(Par Value) ของเงนตราของตนเทยบกบเงนดอลลารอเมรกนโดยทเงนดอลลารอเมรกนกำหนดคาเสมอภาคเทยบกบทองคำในอตรา 35 เหรยญตอทองคำบรสทธนำหนก 1 ออนซ เงนตราสกลตางๆของประเทศสมาชกกองทนการเงนระหวางประเทศจงมคาเสมอภาคเทยบกบทองคำดวยธนาคารกลางของประเทศสมาชกจกตองดำเนนการซ อขายเงนตราตางประเทศเพอมใหอตราแลกเปลยนเคลอนไหวขนลงเกนกวา 1% ของคาเสมอภาค หากมปญหาดลยภาพภายนอกจนมอาจธำรงไวซงคาเสมอภาคทกำหนดไวได ประเทศสมาชกจะตองพจารณาเปลยนแปลงคาเสมอภาคของอตราแลกเปลยนเสยใหม ภายใตกตกาทางการเงนระหวางประเทศดงกลาวน สหรฐอเมรกาไมมพนธะทจะตองเขาไปซอขายเงนตราเพอรกษาเสถยรภาพของอตราแลกเปลยน ภาระในเรองนตกเปนหนาทของประเทศสมาชกอนๆ เพราะเงนดอลลารอเมรกนถกยดถอเปนเงนตราสกลหลกภายใตระเบยบการเงนระหวางประเทศใหมน โดยรฐบาลอเมรกนยนยอมทจะรบแลกเงนดอลลารอเมรกนกบทองคำ (Gold Convertibility)อยางไมจำกดจำนวน การรบแลกเงนดอลลารอเมรกนกบทองคำดงกลาวน

7


นบเปนมาตรการสำคญในการสรางความเชอมนทมตอเงนดอลลารอเมรกนในฐานะเงนตราสกลหลก

สำหรบประเทศทมไดเปนเจาของเงนตราสกลหลก การมภาระในการรกษาเสถยรภาพของอตราแลกเปลยนใหอยในระดบคาเสมอภาคทกำหนดไว ยอมสรางขดจำกดในการดำเนนนโยบายเพอบรรลเปาหมายเศรษฐกจมหภาคอนๆ สวนประเทศทเปนเจาของเงนตราสกลหลกนนเลาระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตวกสรางปญหาพนฐานในการดำเนนนโยบายดงทเรยกกนในหมนกเศรษฐศาสตรวา "ปญหาของประเทศท n"(The n-th Country Problem) กลาวคอ หากประเทศเจาของเงนตราสกลหลกมดลการชำระเงนระหวางประเทศเกนดลตดตอกนหลายป ระบบทนนยมโลกจะตองประสบปญหาสภาพคลองระหวางประเทศ (InternationalLiquidity) แตถาหากประเทศเจาของเงนตราสกลหลกมดลการชำระเงนขาดดล ปรมาณเงนดอลลารทหมนเวยนในระบบเศรษฐกจระหวางประเทศมมากขน แมปญหาสภาพคลองระหวางประเทศจะหมดไป แตปญหาใหมทเกดขนกคอ ความเชอมนในคาของเงนตราสกลหลกอาจจะสนคลอนสภาพการณดงกลาวนปรากฏอยางชดเจนเมอรฐบาลประธานาธบดจอหนเอฟ เคนเนด และประธานาธบดลนดอน จอหนสน ไดเลอกดำเนนนโยบายการเงนการคลงแบบขยายตว (Expansionary Policy) อยางตอเนองประกอบกบการใชจายของรฐบาลอเมรกนในสงครามเวยดนาม ทำใหดลการชำระเงนระหวางประเทศของสหรฐอเมรกาขาดดลอยางรายแรงการดำเนนนโยบายในลกษณะเชนนจงมผลเสมอนหนงวารฐบาลอเมรกนกเงนจากตางประเทศมาใชจาย เงนดอลลารอเมรกนทอยในครอบครองของประเทศอนๆมสภาพเสมอนหนง "ตวเงนคลง" ทรฐบาลอเมรกนจะตองชำระคนเปนทองคำตราบใดทรฐบาลอเมรกนยงมทองคำทจะรบแลกเงนดอลลารอเมรกน ความเชอมนในเงนตราสกลหลกจะยงไมเสอมคลายแตเนองจากการขาดดลการชำระเงนของสหรฐอเมรกากลายเปนปญหาเรอรง

8


สวนหนงเปนผลจากการดำเนนนโยบายเศรษฐกจมหภาคของรฐบาลอเมรกนเอง แตอกสวนหนงเปนเพราะเหตวา ฐานะการแขงขนของสหรฐ-อเมรกาในระบบทนนยมโลกไดออนแอลงไปเปนอนมากในทศวรรษ 2510ทงน เน องจากญป นและประชาคมเศรษฐกจยโรปเตบกลาข นมาเปนศนยอำนาจใหม การเปลยนแปลงโครงสรางอำนาจในระบบทนนยมโลกดงกลาวนมสวนซำเตมปญหาศรทธาและความเชอมนในคาเงนดอลลารอเมรกนอยางสำคญ รฐบาลหลายตอหลายประเทศ โดยเฉพาะอยางยงรฐบาลประธานาธบดเดอโกลแหงฝรงเศสพากนนำเงนดอลลารอเมรกนไปแลกเปนทองคำจากรฐบาลอเมรกน ในสภาพการณดงกลาวน เงนดอลลารอเมรกนยอมมคาลดลงเมอเทยบกบทองคำ แตรฐบาลอเมรกนไมยอมลดคาเงนของตน เพราะไมตองการใหสหภาพโซเวยตและสหภาพอฟรกาใตซงเปนผสงออกทองคำไดรบประโยชนจากการลดคาเงนดอลลารอเมรกนรฐบาลอเมรกนหาทางออกดวยการใชระบบราคาทองคำสองราคา (Two-Tier Gold Price System) เมอวนท 17 มนาคม 2511 โดยมทงราคาทางการและราคาตลาด การซอขายแลกเปลยนทองคำระหวางรฐบาลใหยดถอราคา35 เหรยญอเมรกนตอทองคำบรสทธนำหนก 1 ออนซ สวนราคาตลาดปลอยใหเปนไปตามสภาวะของอปสงคและอปทาน แตระบบราคาทองคำสองราคานมอาจชวยแกปญหาพนฐานได ในเมอดลการชำระเงนของสหรฐ-อเมรกายงคงขาดดลตอไป เงนดอลลารอเมรกนจงมคาตกตำลงไปเรอยๆเมอเทยบกบทองคำ แมรฐบาลอเมรกนจะพยายามตอรองมใหมการนำเงนดอลลารอเมรกนมาแลกเปนทองคำ แตกมอาจยบยงได ในทสดประธานาธบดรชารด นกสนจงประกาศยกเลกการรบแลกเงนดอลลารอเมรกนกบทองคำเมอวนท 15 สงหาคม 2514 ระบบเบรตตนวดสจงมาถงจดจบหลงจากทมบทบาทในการจดระเบยบการเงนระหวางประเทศเพยงประมาณเสยวศตวรรษ2

9


การละเมดหลกการของระบบคาเสมอภาคปรากฏอยเนองๆ ในชวงเสยวศตวรรษดงกลาวน ประเทศทมปญหาการขาดดลการชำระเงนเรอรงมกจะลงเลทจะลดคาเงนสกลของตน สวนประเทศทมดลการชำระเงนเกนดลกขดขนตอแรงผลกดนทจะใหขนคาของเงน ยงรฐบาลอเมรกนดำเนนนโยบายการเงนการคลงแบบขยายตวดวยแลว การรกษาเสถยรภาพของอตราแลกเปลยนกยงมปญหามากขน เพราะการดำเนนนโยบายดงกลาวนทำใหปรมาณเงนดอลลารทหมนเวยนในระบบเศรษฐกจระหวางประเทศมมากขน ซงมสวนสรางแรงกดดนแหงภาวะเงนเฟอในระบบทนนยมโลกดวยในทสดประเทศอตสาหกรรมหลายตอหลายประเทศจงพากนละทงระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตว และหนไปใชระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตว (Flexible Exchange Rate System)

2. ระเบยบการคาระหวางประเทศ

การเจรจาระหวางสหรฐอเมรกากบองกฤษซงเรมตนในป 2486ไดขอยตรวมกนวา ระเบยบการคาระหวางประเทศภายหลงสงครามโลกครงทสองจกตองอยบนพนฐานแหงหลกการเศรษฐกจเสรนยม ทงน เพราะเชอวา หลกการดงกลาวนเกอกลผลประโยชนของประเทศมหาอำนาจทศนคตดงกลาวนปรากฏอยางชดเจนในบนทกของเจมส มด (JamesMeade) เรอง "A Proposal for an International Commercial Union"3

ลงวนท 25 กรกฎาคม 2485 สาระสำคญของบนทกดงกลาวนเปนประเดนการเจรจาระหวางสหรฐอเมรกากบองกฤษ การเจรจาไดขอยตรวมกน4

จนมการนำเสนอเอกสารรวมระหวางรฐบาลทงสองเรอง Proposals forExpansion of World Trade and Employment ในเดอนพฤศจกายน 2488ตอมามการประชมสหประชาชาตวาดวยการคาและการจางงาน (UnitedNations Conference on Trade and Employment) ณ กรงฮาวานา

10


ประเทศควบา ในป 2491 สมาชกสหประชาชาต 50 ประเทศไดลงนามในกฎบตรฮาวานา (Havana Charter) และสนบสนนใหมการจดตงองคการการคาระหวางประเทศ (International Trade Organization = ITO) เพอทำหนาทดแลและกำกบใหการคาระหวางประเทศเปนไปโดยเสร โดยเฉพาะอยางยงการขจดอปสรรคของการคาระหวางประเทศทงในดานภาษศลกากร(Tariff Barriers) และดานอน (Non-Tariff Barriers) การขจดจารตปฏบตทางธรกจอนขดตอหลกการเศรษฐกจเสรนยม (Restrictive BusinessPractices) การพฒนาและบรณะเศรษฐกจของประเทศสมาชกและการจดการเกยวกบขอตกลงระหวางประเทศวาดวยโภคภณฑตางๆ (Inter-national Commodity Agreements) กอนการประชม ณ กรงฮาวานาในป2491 ไดมการประชม ณ นครลอนดอนในเดอนธนวาคม 2489 รฐบาลอเมรกนไดเสนอใหจดทำขอตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากรและการคา(General Agreement on Tariff and Trade = GATT) ซงครอบคลมมาตรการทางดานนโยบายการคาระหวางประเทศ (อนเปนสวนหนงของกฎบตรฮาวานาป 2491) ขอตกลงทวไปดงกลาวนมสมาชกสหประชาชาตรวมลงนามแรกเรม 23 ประเทศ และมผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม 2491เปนตนมา การณปรากฏตอมาวา รฐสภาอเมรกนไมยอมใหสตยาบนแกกฎบตรฮาวานา อนเปนผลใหการจดตงองคการการคาระหวางประเทศตองลมเหลวลง คงเหลอแต GATT ซงมไดมฐานะเปนองคการระหวางประเทศและมไดมบทบาทหนาทครอบคลมการจดระเบยบการคาระหวางประเทศครบทกดาน โดยมบทบาทหนาทเฉพาะการขจดอปสรรคการคาระหวางประเทศเทานน ดงนน การจดระเบยบการคาระหวางประเทศยคหลงสงครามโลกครงทสองจงมปญหามาตงแตตน โดยเฉพาะอยางยงปญหาการจดองคการเพอดแล กำกบ และบงคบใชกตกาทางเศรษฐกจดงกลาวน(Finlayson and Zacher, 1981)

11


แมวา GATT จะเปนขอตกลงระหวางประเทศท ร างข นบนพนฐานของหลกการเศรษฐกจเสรนยม แตความพยายามในการรกษาผลประโยชนของประเทศมหาอำนาจทำใหบทบญญตของ GATT หลายตอหลายขอบดเบอนหลกการดงกลาว หวใจของ GATT อยทหลกการปฏบตอยางปราศจากความลำเอยง (Principle of Non-Discrimination)กลาวอกนยหนงกคอ ประเทศสมาชกพงปฏบตตอกนเยยงประเทศทไดรบความอนเคราะหยงอยางปราศจากเงอนไข (Unconditional Most-Favoured-nation Treatment) แตบทบญญตของ GATT กละเมดหลกการดงกลาวนมาตงแตตน ในเมอมขอยกเวนใหองกฤษและฝรงเศสสามารถใหสทธพเศษแกอาณานคมของตน อกทงยงยนยอมใหประเทศสมาชกใชมาตรการในการปกปองตนเอง (Safeguard Measures) ดวยการกำหนดโควตาการนำเขาหรอขนอากรขาเขา ในกรณทการปฏบตตามกฎของ GATT กอใหเกดความเสยหายอยางรายแรง (Serious Injury) แกอตสาหกรรมภายในประเทศ นอกจากนนการปลอยใหกลมประเทศยโรปตะวนตกรวมตวกนเปนประชาคมเศรษฐกจยโรปในป 2501 โดยปราศจากการทวงตงจาก GATTนบเปนจดดางพรอยในประวตศาสตรของ GATT เพราะการจดตงสหภาพศลกากร (customs union) นนขดตอหลกการปฏบตอยางปราศจากความลำเอยงอยางกระจางชด

ในรอบส ทศวรรษหลงสงครามโลกคร งท สอง โครงสรางของระบบทนนยมโลกไดเปลยนแปลงไปอยางมาก ความสำคญทางเศรษฐกจของสหรฐอเมรกาไดลดลงเนองจากเกดมศนยอำนาจใหมในระบบทนนยมโลก การเตบใหญทางเศรษฐกจของประชาคมยโรปและญปนทำใหเปนทประจกษชดวา สหรฐอเมรกามใชศนยอำนาจแหงเดยวทมอยในระบบทนนยมโลกดงเชนทเคยเปนอยในทศวรรษ 2490 อกตอไป ภายในกลมประเทศโลกทสามเอง ศกยภาพทางเศรษฐกจกไดเตบกลาขนเปนอนมากกำเนดของกลมประเทศอตสาหกรรมใหม (NICs) นบเปนประจกษพยาน

12


ของความขอน การเปลยนแปลงโครงสรางของระบบทนนยมโลกดงกลาวนยอมทำใหฐานะการแขงขนระหวางประเทศและความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ (Comparative Advantage) ของประเทศตางๆ เปลยนแปลงไปดวย หากประเทศสมาชก GATT ยดมนในหลกการเศรษฐกจเสรนยมและตองการประโยชนจากหลกการดงกลาวน กควรทจะตองปรบโครงสรางการผลตตามการเปลยนแปลงในดานความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบแตการณกลบปรากฎวา ประเทศมหาอำนาจตางแสดงความแขงขนตอการปรบโครงสรางการผลต สวนหนงเปนผลจากแรงกดดนทางการเมองของกลมผลประโยชนภายในประเทศและดำเนนนโยบายปกปองอตสาหกรรมภายในประเทศ โดยการกดกนการคาระหวางประเทศ ดวยการสรางอปสรรคทางการคาทมใชภาษศลกากร (Non-Tariff Barriers) ขณะเดยวกนกอาศยบทบญญตในสวนทเปนชองทางในการหลบเลยงการปฏบตตามขอบงคบของ GATT (Escape Clause) เพอปกปองอตสาหกรรมภายในประเทศ การดำเนนการดงกลาวนแมจะไมละเมดกฎขอบงคบของGATT แตกขดตอหลกการเศรษฐกจเสรนยม การทประเทศมหาอำนาจใชอำนาจตอรองทางการเมองระหวางประเทศทเหนอกวาในการบงคบใหประเทศคคาจำตองลงนามในขอตกลงการจำกดการสงออกโดยสมครใจ(Voluntary Export Restraints) ดงเชนขอตกลงสงทอระหวางประเทศ (Multi-Fibre Arrangement) นบเปนอทาหรณอนดของความขอน ถาหากประเทศสมาชก GATT โดยเฉพาะอยางยงกลมประเทศมหาอำนาจมศรทธาอยางแนนแฟนในหลกการเศรษฐกจเสรนยมกควรทจะสงเสรมใหการคาระหวางประเทศขยายตว การบบบงคบใหประเทศคคาจำกดการสงออกเปนพฤตกรรมทขดตอหลกการเศรษฐกจเสรนยมโดยมพกตองสงสย

อยางไรกตาม GATT ประสบความสำเรจพอสมควรในการผลกดนใหประเทศสมาชก โดยเฉพาะอยางยงประเทศอตสาหกรรม ลดอากรขาเขาเพอสงเสรมการขยายตวของการคาระหวางประเทศ ทงนไดมการเจรจา

13


วาดวยภาษศลกากรมาแลว 7 รอบ การเจรจารอบทสำคญไดแก การเจรจารอบเคนเนด (Kennedy Round) ระหวางป 2506-2510 และ การเจรจารอบโตเกยว (Tokyo Round) ระหวางป 2516-2522 ผลของการเจรจาเหลานทำใหอตราอากรขาเขาในประเทศอตสาหกรรมลดลงจนอยในระดบตำกวา10% แตการเจรจาเพอลดภาษศลกากรสวนใหญเปนเรองของสนคาหตถ-อตสาหกรรม โดยทสนคาเกษตรและวตถดบไดประโยชนจากการเจรจาเหลานนอยมาก นอกจากน บรรดาประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกา ประชาคมยโรป และญปนลวนมนโยบายใหเงนอดหนนการผลตดานเกษตรกรรมซงกอใหเกดผลผลตสวนเกนอยางผดธรรมชาตและมสวนสำคญในการกดราคาสนคาเกษตรในตลาดโลกใหตำกวาทควรจะเปน พฒนาการของ GATT และนโยบายของประเทศมหาอำนาจไมเพยงแตจะไมเปนประโยชนแกประเทศดอยพฒนาทตองพงพงสนคาเกษตรเปนสนคาออกเทานน หากยงซำเตมชะตากรรมทางเศรษฐกจของประเทศเหลานอกดวย5

ความไมพงพอใจในกฎและระเบยบของ GATT ทไมเก อกลประโยชนของประเทศดอยพฒนาเทาทควร ทำใหกลมประเทศดอยพฒนาหนไปยดการประชมสหประชาชาตวาดวยการคาและการพฒนา (UnitedNations Conference on Trade and Development = UNCTAD)เปนหวหอกในการผลกดนใหมการเปลยนแปลงระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศไปในการทเปนประโยชนแกกลมประเทศโลกทสามมากยงขนจนเปนทกลาวขวญกนวา UNCTAD กคอ GATT ของประเทศผยากไร(Jordan, 1982: 64) UNCTAD ถอกำเนดและประชมครงแรกในป 2507การกอเกดของ UNCTAD ทำใหคณะกรรมการเฉพาะกาลวาดวยการประสานงานระหวางขอตกลงโภคภณฑระหวางประเทศ (Interim Co-ordination Committee on International Commodity Agreements =ICCICA) ยตบทบาทลงและโอนภาระหนาทไปใหแก UNCTAD การประชม

14


UNCTAD I ในป 2507 สงผลใหมการเพมเตมบทบญญตภาค 4 ใน GATTในเดอนกมภาพนธ 2508 โดยอนญาตใหประเทศทพฒนาแลวใหสทธพเศษดานภาษศลกากรแกประเทศดอยพฒนาได แตความพยายามของ GATTทจะพสจนใหกลมประเทศโลกทสามเหนวา GATT ใหประโยชนแกประเทศดอยพฒนาไมนอยไปกวา UNCTAD นนไมประสบความสำเรจ เพราะบทบญญตภาค 4 ทเพมเตมใน GATT นนมความกำกวมและมไดถอเปนพนธกรณทประเทศทพฒนาแลวจกตองเกอกลประเทศดอยพฒนา ในการประชม UNCTAD II ณ นครนวเดลฮ ประเทศอนเดย ในป 2511 กลมประเทศ77 (Group of 77)6 ซงเปนกลมประเทศโลกทสามทสงผแทนเขารวมประชม UNCTAD I ไดผลกดนใหทประชมยอมรบระบบการใหสทธพเศษทางภาษศลกากรเปนการทวไป (Generalized System of Preference:GSP) จนประสบความสำเรจ7 (Langhammer and Sapir, 1987) แตกระนนกตาม ความไมพงพอใจทกลมประเทศโลกทสามมตอระเบยบการคาระหวางประเทศยคหลงสงครามโลกครงทสองยงคงมอยเปนอนมาก

3. ระเบยบใหมทางเศรษฐกจระหวางประเทศ

(New International Economic Order: NIEO)

ยคความเปนจาวของสหรฐอเมรกา (Pax Americana) ในฐานะผดแลการจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศหลงสงครามโลกครงทสองจบสนลงในป 2514 เมอระบบเบรตตนวดสถงกาลอวสาน นบแตนนมาจนบดน (2552) นานาประเทศกำลงแสวงหาระเบยบใหมทางการเงนระหวางประเทศทจะชวยเกอกลการเตบโตของมนษยโลก โดยทสภาวการณทางการเงนระหวางประเทศมเสถยรภาพดวย ขณะเดยวกน กลมประเทศโลกทสามกพยายามผลกดนใหมการเปลยนแปลงการจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ ดวยมความเหนวา ระเบยบเดมทมอย โดยเฉพาะอยางยง

15


กฎขอบงคบของ GATT และ IMF ไมเกอกลผลประโยชนของประเทศดอยพฒนาเทาทควร เขาทำนองทวา ชนชนใดรางกฎหมาย ประโยชนยอมตกแกชนชนนน แมกลมประเทศโลกทสามจะพยายามผลกดนใหมการแกไขกฎระเบยบตางๆ แตความพยายามดงกลาวนไมสประสบผลสำเรจนก ดงเปนททราบกนดวา หวใจของระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศยคหลงสงครามโลกครงทสองอยท IMF และ GATT ในกรณของ IMF อำนาจในการลงคะแนนเสยงของประเทศสมาชกมไดเทาเทยมกน หากแตเปนไปตามสดสวนของทนเรอนหนใน IMF ประเทศมหาอำนาจจงมคะแนนเสยงมากกวาประเทศดอยพฒนา ในกรณของ GATT ดงไดกลาวแลววา แมวาGATT จะเปนขอตกลงทรางขนบนพนฐานของปรชญาเศรษฐกจเสรนยมแตกมขอยกเวนตางๆ ซงขดตอปรชญาดงกลาวน ประเทศมหาอำนาจเองพยายามหาประโยชนจากกฎขอบงคบของ GATT ทงๆทขดตอเจตนารมณของหลกการเศรษฐกจเสรนยม และในหลายตอหลายกรณกกระทำการอนขดตอกฎขอบงคบเหลาน

เมอกลมประเทศโลกทสามไมสามารถยดกมสถาบนทเปนหวใจของระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศได กหนไปยดกมสถาบนทมความสำคญรองลงไป สถาบนทยดกมไดมกเปนสถาบนทยดหลกการลงคะแนนเสยงอยางเสมอภาค (หนงประเทศตอหนงคะแนนเสยง) อาทเชน สมชชาทวไปแหงสหประชาชาต UNCTAD UNESCO ILO UNIDO เปนตนปรากฏการณดงกลาวนไดสรางความไมพอใจแกประเทศมหาอำนาจผใหเงนอดหนนแกองคกรเหลานเปนอนมาก (โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกา)จนในบางกรณถงกบขอถอนสมาชกภาพและเลกใหเงนอดหนน

ความไมพงพอใจระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศทดำรงอยทำใหกลมประเทศโลกทสามพยายามผลกดนใหมการจดระเบยบใหมทางเศรษฐกจระหวางประะเทศ หากจะกลาวใหถงทสดแลว กลมประเทศดอย

16


พฒนาทมบทบาทสำคญในเรองนกคอ กลมประเทศทไมฝกใฝฝายใด (Non-Aligned Countries: NACs) ในการประชมสดยอดครงท 4 ของกลมประเทศดงกลาวน ณ นครอลเยยรส ประเทศอลจเรย ในเดอนกนยายน 2516 ไดมขอเสนอเกยวกบการเปลยนแปลงการจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศตอมาสมชชาทวไปแหงสหประชาชาตไดจดใหมการประชมสมยวสามญครงท 6 ในเดอนเมษายน 2517 ทประชม มมตยอมรบใหมการจดระเบยบใหมทางเศรษฐกจระหวางประเทศ8 ตอมาในเดอนธนวาคม 2517 สมชชาทวไปในการประชมสมยสามญครงท 29 ไดมมตยอมรบกฎบตรวาดวยสทธและหนาททางเศรษฐกจของรฐ9 ขอเรยกรองทางฝายใต (South) หรอกลมประเทศดอยพฒนาทำใหฝายเหนอ (North) หรอประเทศทพฒนาแลวจำตองเจรจาเพอหาขอตกลงรวมกนในการประชมสมชชาทวไปสมยวสามญครงท 7 ในเดอนกนยายน 2518 จนสามารถมมตวาดวยความรวมมอในการพฒนาและเศรษฐกจระหวางประเทศ10 อยางไรกตาม แมจะมมตยอมรบใหมการจดระเบยบใหมทางเศรษฐกจระวางประเทศ แตความคบหนาในเรองนยงมไมมากนก ทงๆ ทเวลาไดลวงเลยมากวาทศวรรษแลว

17


เชงอรรถ

1 รายละเอยดขอเสนอและแนวความคดของเคนสเกยวกบการจดตง InternationalClearing Union และการสถาปนา Bancor เปนหนวยการเงนระหวางประเทศ โปรดดChandavarkar (1987), Moggridge (1986) และ Williamson (1983; 1987)

2 ประวตศาสตรฉบบทางการของกองทนการเงนระหวางประเทศ โปรดดHorsefield (1969) และ de Vries (1976; 1985) งานวชาการเกยวกบเรองนมอยเปนจำนวนมาก อาทเชน Khatkhate (1987), Sengupta (1986), Solomon (1977), Southard(1979) และ Strange (1976) เปนตน

3 เอกสารน เก บอย ในหอจดหมายเหตองกฤษ (Public Record Office)และเพงตพมพเปนภาคผนวกในบทความของ Culber (1987: 399-407) ในเวลานน เจมสมด ทำงานอยในฝายเศรษฐกจของ War Cabinet Secretariat ของรฐบาลองกฤษ

4 แมรฐบาลประเทศทงสองจะยอมรบหลกการเศรษฐกจเสรนยมรวมกน แตกมความเหนตางกนในเรองวธการขจดอปสรรคการคาระหวางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงการลดภาษศลกากร ในขณะทองกฤษตองการใหมการเจรจาในลกษณะพหภาค (multilateralagreement) สหรฐอเมรกากลบตองการใหมการเจรจาในลกษณะทวภาค (bilateral agree-ment) แตในทสดคณะผแทนองกฤษกประสบความสำเรจในการโนมนาวใหคณะผแทนรฐบาลอเมรกนเหนชอบกบขอเสนอฝายตน รายละเอยดโปรดด Culber (1987)

5 พฒนาการของระเบยบการคาระหวางประเทศและบทบาทของ GATT โปรดดCurzon and Curzon (1976), Finlayson and Zacher (1981), Hudec (1987),Jacobson and Sidjanski (1982), Krasner (1981), Rangarajan (1986) เปนตน

6 กลมประเทศ 77 จดตงขนในป 2507 เพอใหมจดยนรวมกนในการประชมUNCTAD I ประกอบดวยกลมประเทศอฟรกาและอาเซย (Group A) และกลมประเทศละตนอเมรกา (Group C) จำนวนรวมทงสน 77 ประเทศ โดยทมประเทศดอยพฒนาบางประเทศมไดเขารวมกลมในรายะแรก ในปจจบนกลมนมสมาชก 128 ประเทศ แตยงคงใชชอ"กลมประเทศ 77" ตามเดม (Iida, 1988)

7 ญตตดงกลาวนผานทประชมอยางคอนขางราบรน สหรฐอเมรกาไดคดคานญตตน อยางแขงกราวในการประชม UNCTAD I เพราะถอวา GSP ขดตอหลกการปฏบตเยยงชาตทไดรบอนเคราะหยง (The Most-favoured-Nation Principle) แตดวย

18


ความเกรงกลวตอการสญเสยฐานอำนาจทางการเมองระหวางประเทศ ประธานาธบดจอหนสนไดกลบลำสนบสนนญตตนในป 2510 กอนการประชม UNCTAD II เพยงปเดยวรายละเอยดเกยวกบเรองนโปรดด Meltzer (1976)

8 มตดงกลาวนคอ Resolution 3201 (S - VI) Declaration and Programme ofAction on the Establishment of a New International Economic Order โปรดด Sauvant(1981 : 171-183)

9 มตดงกลาวนคอ Resolution 3281 (XXIX) Charter of Economic Rights andDuties of States โปรดด Sauvant (1981 : 206-212)

10 มตดงกลาวนคอ Resolution 3362 (S - VII) Development and InternationalEconomic Co-operation โปรดด Sauvant (1981: 226-234) รายละเอยดเกยวกบเรองนโปรดด Gosovic and Ruggie (1976)

บรรณานกรม

Chandavarkar, Anand. “Keynes and the International Monetary SystemRevisited (A Contextual and Conjectural Essay),” WorldDevelopment, Vol.15, No.12 (December 1987), pp.1395-1405

Culber, Jay. “War-time Anglo-American Talks and the Making of the GATT,”The World Economy, Vol.10, No.4 (December 1987), pp.381-407.

Curzon, Gerard, and Victoria Curzon. “The Management of TradeRelations in the GATT”, in Andrew Shonfield (ed.), InternationalEconomic Relations of the Western World, 1959-1971 (London: The Royal Institute of International Affairs, 1976), pp.143-283.

de Vries, Margaret Garritsen. The International Monetary Fund, 1972-1978. Three Volumes. Washington, D.C. : IMF., 1985.

19


Finlayson, J.A. and M.W. Zacher. “The GATT and the Regulation of TradeBarriers: Regime Dynamics and Functions”, InternationalOrganization, Vol.35, No.4 (Autumn 1981), pp.561-602.

Gosovic, Branislav, and John Gerard Ruggie.“On the Creation of a NewInternational Economic Order : Issue Linkage and the SeventhSpecial Session of the U.N. General Assembly”, InternationalOrganization, Vol.30, No.2 (Spring 1976), pp.309-345.

Horsefield, J. Keith. The International Monetary Fund, 1945-1965.Washington, D.C.: IMF, 1969.

Hudec, Robert E. Developing Countries in the GATT Legal System.Thames Essay No.50. London : Trade Policy ResearchCentre, 1987.

Iida, Keisuke.“Third World Solidarity: The Group of 77 in the U.N. GeneralAssembly,” International Organization, Vol.42, No.2 (Spring1988), pp.375-395

Jacobson, Harold K. and Dusan Sidjanski. “The Continuing Evolution ofthe Global Political Economy”,. in H.K. Jacobson and D.Sidjanski (eds.), The Emerging International Economic Order :Dynamic Processes, Constraints, and Opportunities (BeverlyHills : Sage Publications, 1982), pp.13-33.

Jordan, Robert S. “Why NIEO ? The View from the Third World”, in H.K.Jacobson and D. Sidjanski (eds.), The Emerging InternationalEconomic Order (Beverly Hills : Sage Publicaitons, 1982), pp.59-83.

20


Khatkhate, Deena. “International Monetary System-Which Way?”, WorldDevelopment, Vol.15, No.12 (December 1987), pp.vii-xvi.

Krasner, Stephen D. “Transforming International Regimes: What the ThirdWorld Wants and Why”,International Studies Quarterly, Vol.25,No.1 (March 1981), pp.119-148.

Langhammer, Rolf J. and Andre’ Sapir. Economic Impact of GeneralizedTariff Preferences. Thames Essay No.49.London: Trade PolicyResearch Centre, 1987.

Meltzer, Ronald I. “The Politics of Policy Reversal : The U.S. Response toGranting Trade Preferences to Developing Countries andLinkages between International Organizations and NationalPolicy Making”, International Organization, Vol.30, No.4 (Autumn1976), pp.649-668

Moggridge, Donald. “Keynes and the International Monetary System, 1909-1946", in J.S.Cohen and G.C. Harcourt (eds.), InternaitonalMonetary Problems and Supply-side Economics: Essays inHonour of Lorie Tarshis (New York : St. Martin’s Press, 1986),pp.56-83.

Rangarajan, L.N. “The Politics of International Trade,. in Susan Strange(ed.), Paths to International Political Economy (London : GeorgeAllen and Unwin, 1986), pp.126-163.

Sauvant, Karl P.Changing Priorities on the International Agenda: TheNew International Economic Order.Oxford: Pergamon Press,1981.

21


Sengupta, Arjun.“The Functioning of the International Monetary System :A Critique of the Perspective of the Industrial Countries”, WorldDevelopment, Vol.14, No.9 (September 1986), pp.1213-1231.

Solomon, Robert. The Internaitonal Monetary System, 1945-1976. NewYork : Harper and Row, 1977.

Southard, Jr., Frank A.“The Evolution of the Internaitonal MonetaryFund”.Essays in International Finance No.135, InternationalFinance Section, Department of Economics, PrincetonUniversity (December 1979).

Strange, Susan. “Internaitonal Monetary Relations”, in AndrewShonfield (ed.), International Economic Relations of theWestern World, 1959-1971 : Volume Two (London : OxfordUniversity Press, 1976), pp.1-359.

Strange, Susan (ed.) Paths to International Political Economy.London : George Allen and Unwin, 1984. Williamson, John.“Keynes and the International Economic Order”, in DavidWorswick and James Trevithick (eds.), Keynes and the ModernWorld (Cambridge University Press, 1983).

Williamson, John (ed.) (1983a). IMF Conditionality. Washington,D.C.:Institute for International Economics,1983.

Williamson, John. “Bancor and the Developing Countries : HowMuch Difference Would It Have Made?”, in A.P. Thirlwall (ed.),Keynes and Economic Development (Basingstoke : MacmillanPress, 1987)

ภาคทสอง

กำเนดองคการการคาโลก

องคการการคาพหภาค (MTO)

การเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยยตลงเมอวนท 15 ธนวาคม2536 ดวยความสำเรจระดบหนง หากบรรดาภาคสมาชก GATT 116ประเทศลงนามรบรอง Final Act Embodying the Results of theUruguay Round of Multilateral Trade Negotiations (ซงตอไปนเรยกยอๆ วา Final Act) โลกกจะมระเบยบการคาระหวางประเทศทมความครอบ-คลมอยางกวางขวาง

ผทมไดตดตามการเจรจารอบอรกวยอยางใกลชด อาจเกดความสบสนไดโดยงาย เพราะภายหลงการลงนามรบรอง Final Act และ FinalAct มผลบงคบใช โลกจะมระเบยบการคาระหวางประเทศ 2 ระเบยบ ซงใชควบคกนไป

ผลการเจรจารอบอรกวยกอใหเกด "ขอตกลงการคาพหภาค"(Multilateral Trade Agreements) ขอตกลงเหลานปรากฏในภาคผนวกAnnex 1, 2 และ 3 ใน Final Act นอกจากน ยงมประเดนทยงตกลงกนไมไดซงปรากฏใน Annex 4 และมชอเรยกวา Plurilateral Trade Agreementsซงกำหนดทจะหาขอตกลงในอนาคต

ตพมพครงแรกในคอลมน "จากทาพระจนทรถงสนามหลวง" ผจดการรายวน

ฉบบวนศกรท 21 มกราคม 2537

26


ภายหลงการบงคบใช Final Act ระเบยบการคาระหวางประเทศจะประกอบดวย GATT 1947 และขอตกลงการคาพหภาค (MTA) GATT1947 เปนขอตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากรและการคาฉบบดงเดม ซงมบทบญญตเฉพาะขอตกลงวาดวยการคาสนคา (Agreements on Tradein Good) สวนขอตกลงการคาพหภาค (MTA) ฉบบใหมน ประกอบดวยGATT 1994 ซงแกไขเพมเตม GATT 1947 GATT 1994 ปรากฏในภาคผนวกAnnex 1A ของ Final Act แตขอตกลงการคาพหภาคฉบบใหมมไดมเฉพาะแตขอตกลงวาดวยการคาสนคาเทานน หากยงมขอตกลงวาดวยการคาบรการ (Annex 1B) ขอตกลงเกยวกบการคาสนคาทมกรรมสทธในทรพยสนทางปญญา (TRIPs) ซงปรากฏใน Annex 1C การทบทวนความเขาใจเกยวกบกฎและกระบวนการไกลเกลยขอพพาท (Annex 2) และกลไกการประเมนนโยบายการคา (Trade Policy Review Mechanism ใน Annex3) อกดวย

ดงน จะเหนไดวา ระเบยบการคาระหวางประเทศภายหลงจากทFinal Act มผลบงคบใช จะประกอบดวยขอตกลงการคาพหภาค (MTA)ซงใชควบคกบ GATT 1947 ระเบยบใหมนจะมกฏขอบงคบครอบคลมประเดนทางการคาระหวางประเทศอยางกวางขวางยง

การเปลยนแปลงทสำคญยงอกประการหนง อนเปนผลจากการเจรจารอบอรกวย กคอ การเปลยนแปลงลกษณะการจดองคการของGATT จากเดมทมเพยงสำนกงานเลขาธการ GATT มาเปนการจดตง"องคการการคาพหภาค" (Multilateral Trade Organization = MTO)องคกรใหมนละมายคลายคลงกบองคการการคาระหวางประเทศ (International Trade Organization = ITO) ซงประเทศมหาอำนาจดำรทจะจดตงขนเมอสงครามโลกครงทสองยตลงใหมๆ ดงนน จงเปนประเดนทควรแกการศกษา

27


ระเบยบการคาระหวางประเทศในยคหลงสงครามโลกครงทสองถอกำเนดในสำนกเลขาธการคณะรฐมนตรยามสงคราม (War CabinetSecretariat) ของรฐบาลองกฤษ ในระหวางสงครามโลกทสองรฐบาลองกฤษสามารถระดมปญญาชนคนหนมสาวเขาไปทำงานใน War CabinetSecretariat จำนวนมาก ทเปนนกเศรษฐศาสตรมจำนวนไมนอย หลายคนกลายเปนนกเศรษฐศาสตรชนนำในภายหลง โดยทบางคนไดรบรางวลโนเบลดวย นกเศรษฐศาสตรคนสำคญททำงานใน War Cabinet Secretariatไดแก ดดลย เซยรส (Dudley Seers) นโคลส คาลดอร (Nicholas Kaldor)รชารด สโตน (Richard Stone) เจมส มด (James Meade) เปนตน

เมอสงครามในยโรปดำเนนไปไดเพยง 3 ป รฐบาลองกฤษเรมคาดการณวา สงครามโลกจะยตลงดวยชยชนะของฝายสมพนธมตร เจมสมด ไดรบมอบหมายใหรางระเบยบการคาระหวางประเทศสำหรบการจดระเบยบเศรษฐกจหลงสงครามโลกครงทสอง มดเสนอบนทกเร อง "AProposal for an International Commercial Union" ลงวนท 25 กรกฎาคม2485 บนทกนเกบไวในหอจดหมายเหตองกฤษ (Public Record Office)และเพงจะเผยแพรสสาธารณชนเมอเวลาลวงพนไปแลว 30 ป วารสาร TheWorld Economy นำมาเผยแพรในฉบบเดอนธนวาคม 2530

บนทกของเจมส มดเปนเอกสารอางองทใชในการเจรจาระหวางองกฤษกบสหรฐอเมรกา ในป 2486 ประเทศมหาอำนาจทงสองบรรลขอตกลงรวมกนวา ระเบยบการคาระหวางประเทศหลงสงครามโลกครงทสอง จกตองอยบนพนฐานแหงหลกการเศรษฐกจเสรนยม ทงนเพราะเชอวา หลกการดงกลาวนเกอกลผลประโยชนของประเทศมหาอำนาจอยางไรกตาม แมรฐบาลประเทศทงสองจะยอมรบหลกการเศรษฐกจเสร-นยมรวมกน แตกมความเหนตางกนในเรองวธขจดอปสรรคการคาระหวางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงการลดภาษศลกากร องกฤษตองการใหมการ

28


เจรจาในลกษณะพหภาค (Multilateral Agreement) แตสหรฐอเมรกาตองการใหมการเจรจาลกษณะทวภาค เพราะสหรฐฯ ไมมจารตในการทำสญญาระหวางประเทศในลกษณะพหภาค

รฐบาลอเมรกนอาศย U.S. Reciprocal Trade Agreements Actof 1934 เปนเครองมอในการเจรจาลดภาษศลกากรกบประเทศตางๆตามกฎหมายฉบบน รฐสภาอเมรกนไดใหอำนาจแกรฐบาลอเมรกนในการเจรจาลดภาษศลกากรในลกษณะตางตอบแทนกบประเทศตางๆ โดยมจำตองขอสตยาบนจากรฐสภา ในระหวาง 2477-2488 รฐบาลอเมรกนไดลงนามในขอตกลงลดภาษศลกากรกบประเทศตางๆ รวม 32 ประเทศในป 2488 นนเอง รฐสภาอเมรกนไดตออายกฎหมายฉบบนไปจนถงป 2491ดวยเหตนเอง รฐบาลอเมรกนจงตองการ ใช U.S. Reciprocal TradeAgreements Act of 1934 เปนเครองมอในการเจรจาลดภาษศลกากรในลกษณะทวภาค

อยางไรกตาม คณะผแทนรฐบาลองกฤษประสบความสำเรจในการโนมนาวใหคณะผแทนรฐบาลอเมรกนเหนดเหนงามกบการทำขอตกลงในลกษณะพหภาค จนมการเสนอเอกสารรวมของรฐบาลทงสองในเดอนพฤศจกายน 2488 เอกสารนมชอวา Proposals for Expansionof World Trade and Employment ครนในเดอนธนวาคม 2488 รฐบาลอเมรกนไดเชญชวนนานาประเทศประชมรวมกนเพอจดระเบยบการคาระหวางประเทศ

ในป 2488 นนเอง มการจดตงองคการสหประชาชาตขน ตอมาในเดอนกมภาพนธ 2489 คณะมนตรเศรษฐกจและสงคมแหงองคการสหประชาชาตมมตใหมการจดการประชมระหวางประเทศเพอรางกฎบตรในการจดตงองคการการคาระหวางประเทศ ตอมารฐบาลอเมรกนไดจด

29


พมพรางกฎบตรดงกลาวออกเผยแพร และมการประชมตระเตรยมการประชมระหวางประเทศ ณ นครลอนดอน ในเดอนตลาคม 2489

การประชมระหวางประเทศเพอจดตงองคการการคาระหวางประเทศมขน ณ นครเจนวา ระหวางเดอนเมษายนถงเดอนพฤศจกายน2490 และมการประชมครงสดทาย ณ นครฮาวานา ประเทศควบา ในป 2491การประชมครงนมชอเรยกวา "การประชมสหประชาชาตวาดวยการคาและการจางงาน" (United Nations Conference on Trade and Employment)โดยมสมาชกสหประชาชาตเขารวมประชม 50 ประเทศ ดวยเหตนเองกฎบตรเพอจดตงองคการการคาระหวางประเทศจงมชอเรยกวา กฎบตรฮาวานา (Havana Charter)

ในระหวางทมความเคลอนไหวเพอจดตงองคการการคาระหวางประเทศนเอง คณะกรรมาธการหลายตอหลายชดในรฐสภาอเมรกนไดเตอนรฐบาลอเมรกนวา U.S. Reciprocal Trade Agreements Act of 1934ใหอำนาจรฐบาลอเมรกนในการทำขอตกลงลดภาษศลกากรในลกษณะตางตอบแทนเทานน หาไดใหอำนาจรฐบาลอเมรกนในการจดตงองคกรระหวางประเทศขนใหมไม หากรฐบาลอเมรกนไปทำขอตกลงเกยวกบการจดตงองคกรระหวางประเทศ จะตองกลบมาขอความเหนชอบจากรฐสภารฐบาลประธานาธบดทรแมนหวนเกรงอยางยงวา รฐสภาจะไมยอมใหสตยาบนในการจดตงองคการคาระหวางประเทศ จงเตรยมหาทหนทไลซงโดยพนฐานกคอ การลอยแพองคการการคาระหวางประเทศ

ในการประชมเพอจดตงองคการการคาระหวางประเทศ ณ นครเจนวา ในป 2490 นน มขอตกลงทจำแนกไดเปน 3 สวน สวนทหนงไดแกการจดตงองคการการคาระหวางประเทศ สวนทสองไดแก ขอตกลงพหภาคเพอลดภาษศลกากร และสวนทสามไดแก ขอตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากร ขอตกลงสองสวนหลงนเปนทมาของขอตกลงทวไปวาดวยภาษ

30


ศลกากรและการคา (GATT) ซงรางเสรจในเดอนตลาคม 2490 และมประเทศตางๆลงนามในขนแรกเพยง 23 ประเทศ การเรงรดลงนามรบรอง GATTกเพอลดสภาวะความไมแนนอนของการคาระหวางประเทศ ซงจะเปนประโยชนตอการฟนตวทางเศรษฐกจหลงสงครามโลกครงทสอง แตประเดนสำคญเหนอสงอนใดกคอ รฐบาลอเมรกนตองการลงนามรบรอง GATT โดยอาศยอำนาจตาม U.S. Reciprocal Trade Agreements Act of 1934 เพราะถอวา GATT เปนขอตกลงลดภาษศลกากรทมลกษณะตางตอบแทนแตเนองจากกฎหมายฉบบนจะสนอายในกลางป 2491 รฐบาลอเมรกนจงเปนฝายเรงรดลงนามรบรอง GATT ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม2491 เปนตนมา

ในอกดานหนง รฐบาลอเมรกนไดยนเรองใหรฐสภารบรองกฎบตรฮาวานา เพอจดตงองคการการคาระหวางประเทศตงแตกลางป 2491 แตรฐสภาอเมรกนนงทบเรองเอาไว จนถงป 2494 ประธานาธบดทรแมนจงประกาศวา รฐบาลอเมรกนไมสนใจทจะขอสตยาบนจากรฐสภาเกยวกบเรองนอกตอไป องคการการคาระหวางประเทศจงตายทงกลม

GATT เปนเพยงขอตกลงพหภาคท ไมมองคกรการบรหารของตนเอง เพราะตามแผนการดงเดม องคการการคาระหวางประเทศจะเปนองคกรททำหนาทการบรหารระเบยบการคาระหวางประเทศ อยางไรกตาม ภายหลงจากทมกฎบตรฮาวานา มการจดตงคณะกรรมาธการชวคราวสำหรบองคการการคาระหวางประเทศ (Interim Commissionfor the ITO: ICITO) ขน เมอองคการการคาระหวางประเทศมอนตองแทงไป ICITO กแปรสภาพเปนสำนกเลขาธการ GATT แตสำนกเลขาธการGATT ไมมกฎหมายระหวางประเทศรองรบ จงทำใหไมสามารถทำหนาทไดอยางมประสทธภาพ ดวยเหตนเอง จงมความพยายามทจะผลกดนใหมองคกรททำหนาทดแลและรกษาระเบยบการคาระหวางประเทศ ดจเดยวกบ

31


ธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศ และนเองเปนทมาขององคการการคาพหภาค (MTO) ในการเจรจารอบอรกวย

ในชนตน ผแทนการคาอเมรกน (USTR) ตอตานแนวความคดเกยวกบการจดตงองคกรใหมน สวนสำคญเปนเพราะรฐบาลอเมรกนตองการใชการเจรจาการคาทวภาคเปนเวทในการตอรองผลประโยชนและตอบโตประเทศคคาทถกกลาวหาวามการคาทไมเปนธรรม แตผแทนการคาอเมรกนมอาจทนแรงกดดนจากภาค GATT อนๆ โดยเฉพาะอยางยงประชาคมยโรปได จงจำตองโอนออนผอนตาม กระนนกตาม นายมกกแคนเตอร (Mickey Kantor) ผแทนการคาอเมรกน ยงมวายใหความเหนภายหลงจากทการเจรจารอบอรกวยยตแลววา องคการการคาพหภาค(MTO) ควรจะเปล ยนช อเปนองคการการคาโลก (World TradeOrganization: WTO)

แมวาองคการการคาพหภาค (MTO) จะสบสายโลหตจากองคการการคาระหวางประเทศ (ITO) แตขอบขายหนาทกแตกตางกนมาก องคการการคาระหวางประเทศมหนาทดแลและกำกบใหการคาระหวางประเทศเปนไปโดยเสร โดยเฉพาะอยางยงการขจดอปสรรคการคาระหวางประเทศทงในดานภาษศลกากร (Tariff Barriers) และดานอน (Non-Tariff Barriers)นอกจากน ยงมบทบาทหนาทอนๆอก 3 ดาน ไดแก การขจดจารตปฏบตทางธรกจอนขดตอหลกการเศรษฐกจเสรนยม (Restrictive BusinessPractices) การพฒนาและบรณะเศรษฐกจของประเทศสมาชกและการจดการเกยวกบขอตกลงโภคภณฑระหวางประเทศ (InternationalCommodity Agreements)

สวนองคการการคาพหภาค มหนาทตามทปรากฏใน Final Actเพยง 4 ประการ คอ

32


(1) การดแลและกำกบใหการคาระหวางประเทศเปนไปตามขอตกลงการคาพหภาค (MTA) และขอตกลง Plurilateral TradeAgreements ทจะมในอนาคต

(2) การเกอกลใหมการเจรจาระหวางภาคสมาชกในประเดนเกยวกบการคาพหภาคตามทปรากฏในขอตกลง รวมตลอดจนการอำนวยความสะดวกในการเจรจาเพมเตมเพอประโยชนของความสมพนธทางการคาพหพาค

(3) การไกลเกล ยขอพพาททางการคาตามกฎขอบงคบและกระบวนการตามทปรากฏในขอตกลง

(4) การบรหารกลไกการทบทวนนโยบายการคา (Trade PolicyReview Mechanism) ของภาคสมาชก

ดงน จะเหนไดวา บทบาทหนาทขององคการการคาพหภาค (MTO)มขอบขายจำกดมากกวาองคการการคาระหวางประเทศ (ITO) มากนกกระนนกตาม โอกาสทรฐสภาอเมรกนจะไมยอมใหสตยาบนยงคงมอยสมาชกรฐสภาบางคนไมยอมยกอำนาจการทำขอตกลงการคาระหวางประเทศใหแกองคกรเหนอรฐดจดงองคการการคาพหภาค เพราะถอวาเปนการสญเสยอธปไตยของชาต ความเหนทำนองนไดปรากฏมากอนแลวเมอคราวทรฐสภาอเมรกนมไดใหสตยาบนกฎบตรฮาวานา

...............................

การเจรจารอบอรกวย

กบทวภาคนยมทางการคา

การเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย ซงเรมตนในป 2529 ยดเยอมาจนถงกลางเดอนธนวาคม 2536 แมวาผลการเจรจาจะมขอตกลงหลายตอหลายประเดน บางประเดนแมจะตกลงกนได แตกยดเวลาการบงคบใชออกไปอกหลายป ทงยงมอกหลายประเดนทตกลงกนไมไดประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาและประชาคมยโรปตางไดประโยชนจากผลการเจรจาครงน แตผลกระทบทมตอโลกทสามจะออกหวหรอออกกอยยงเปนประเดนทสมควรตงขอกงขาอยางมากและคงตองพจารณาเปนรายประเทศ

ความสำเรจในการเจรจารอบอรกวยอาจชวยจดประกายแหงความหวงวา โลกกำลงบรรลเปาหมายในการมระเบยบการคาระหวางประเทศทรางขนบนพนฐานของปรชญาเศรษฐกจเสรนยมเพยงระเบยบเดยวแตเมอเพงพนจอยางรอบดานและถองแทแลว ประกายแหงความหวงดงกลาวนเปนเพยงประกายแหงจนตนาการเทานน

จรงละหรอทการยตการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยจะทำใหระเบยบการคาระหวางประเทศพฒนาไปตามเสนทางเศรษฐกจเสร และ

ตพมพครงแรกในคอลมน "จากทาพระจนทรถงสนามหลวง" ผจดการรายวนฉบบวนศกรท 4 กมภาพนธ 2537

34


จรงละหรอทระเบยบการคาระหวางประเทศทงปวงจะหลอหลอมและผนกเปนระเบยบเดยวกน?

หากการคาเสรหมายถงการเคลอนยายสนคา บรการ และปจจยการผลตระหวางประเทศบนพนฐานของหลกความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ(Comparative Advantage) ผลการเจรจารอบอรกวยยงหางไกลจากสภาวะการคาเสรนก แมจนเมอขอตกลงการคาพหภาค (Multilateral TradeAgreements: MTA) มผลบงคบใชไปแลว 10 ป การคาระหวางประเทศยงมอาจเรยกไดวาเปนการคาเสร ยงถายดถอคำนยามของสำนกเศรษฐ-ศาสตรคลาสสกดวยแลว สภาวะการคาเสรยงมอาจเปนไปได หนงสอเรองThe Wealth of Nations ของอาดม สมธ (Adam Smith) ซงถอเปนคมภรเศรษฐศาสตรเลมแรก แมจะปรากฏสบรรณพภพกวาสองศตวรรษแลวแตกยงไมปรากฏวามสภาวะเศรษฐกจเสร ณ ดนแดนใด แมแตสหรฐ-อเมรกา

แมวาขอตกลงการคาพหภาคอนเปนผลจากการเจรจารอบอรกวยจะประสบความสำเรจในการเปดตลาดการคาระหวางประเทศ (MarketAccess) ดวยการควบสนคาเขาระบบภาษศลกากร (Tariffication) และดวยการลดเงนอดหนนสนคาเกษตร แตการเปดตลาดกเปนไปอยางเชองชาเพอประนอมผลประโยชนของประเทศทเคยปกปองตลาดภายในประเทศของตน มฉะนนการเจรจารอบอรกวยจะไมสามารถบรรลขอตกลงไดหากตองการใหนานาประเทศเปดตลาดมากไปกวาน จำเปนตองมการเจรจาการคาพหภาคอกหลายรอบในอนาคต

ประวตศาสตรเศรษฐกจโลกบงชวา นบตงแตการปฏวตอตสาห-กรรมครงแรกเปนตนมา ประเทศมหาอำนาจจะชธงเศรษฐกจเสรนยมเสมอหากนโยบายดงกลาวนเกอประโยชนของประเทศมหาอำนาจเหลานน แตยามใดกตามทนโยบายเศรษฐกจเสรสรางความเสยเปรยบ ประเทศมหา-

35


อำนาจเหลานกจะดำเนนนโยบายกดกนการคา ความเปนมาของประวต-ศาสตรเศรษฐกจโลกดงกลาวนไดใหบทเรยนสำคญวา การคาเสรจะขยายตวตอไปหรอไมขนอยกบผลประโยชนของสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปเปนสำคญ การเจรจาเพอการคาเสรจะบรรลขอตกลงไดงายในเรองทประเทศมหาอำนาจมผลประโยชนรวมกน แตการบรรลขอตกลงจะเปนไปดวยความยากยง หากผลประโยชนของประเทศมหาอำนาจขดแยงกน ยงถาการคาเสรขดตอผลประโยชนของประเทศมหาอำนาจรวมกนดวยแลวประเทศมหาอำนาจกจะเตะถวงและยดเวลาทจะมการคาเสร ดงกรณขอตกลงสงทอในรอบการเจรจาอรกวยครงน

ความสำเรจในการหาขอตกลงในการเจรจารอบอรกวยอาจสรางมายาภาพเกยวกบการคาเสร อยางนอยทสดขอตกลงการคาพหภาคไดใหความหวงวา เมอพนไปจากระยะเปลยนผาน (Transitional Period) แลวการคาระหวางประเทศจะมลกษณะเสรยงขน แตในระหวางทยงอยในชวงการปรบเปลยนน ไมเปนทแนชดวา ความขดแยงทางเศรษฐกจระหวางประเทศจะลดความรนแรงลง ขอใหดกรณเงนอดหนนการเกษตรตามขอตกลงการคาพหภาค ภาค GATT จะตองลดเงนอดหนนการสงออกสนคาเกษตรลง 36% จากระดบถวเฉลยระหวางป 2534-2535 ในชวงเวลา 6 ปนบตงแตป 2538 เปนตนไป ในชวงเวลาการปรบเปลยน 6 ปนกระทรวงเกษตรอเมรกนตระเตรยมการตอสกบสหภาพยโรป โดยกำหนดหลกการวาหากสภาพยโรปใหเงนอดหนนการสงออกสนคาเกษตรในระดบใด รฐบาลอเมรกนกจะใหเงนอดหนนในอตราเดยวกน (The Nation, December20,1993)

การกดกนการคาดวยมาตรการทมใชภาษศลกากร (Non-tariffBarriers) ซงมแนวโนมเพมขนนบตงแตวกฤตการณนำมนในป 2516เปนตนมา ยงไมมวแวววาจะลดลง การตอบโตประเทศคคาดวยมาตรการ

36


ดงเชนมาตรา 301 ตาม U.S. Omnibus Trade and CompetitivenessAct of 1988 กยงเปนประเดนทถกเถยงไดวาขดตอขอตกลงการคาพหภาคหรอไม ในทนททการเจรจารอบอรกวยยตลง เจาหนาทรฐบาลอเมรกนกกลาวเตอนวา ขอตกลงใหมนหาไดบนทอนอาวธของรฐบาลอเมรกนในการตอบโตประเทศคคาทมการคาอนไมเปนธรรมแตประการใดไม ขณะเดยวกน สหภาพยโรปกตระเตรยมอาวธการตอบโตประเทศคคาประเภทเดยวกบมาตรา 301 ดวย (Bangkok Post, December 17, 1993)

ขอตกลงการคาพหภาคใหมนไดปรบปรงกระบวนการไกลเกลยขอพพาทระหวางภาคสมาชก ประกอบกบการจดตงองคการการคาพหภาค(Multilateral Trade Organization: MTO) เพอดแลและกำกบใหภาคสมาชกปฏบตตามระเบยบการคาระหวางประเทศ ซงจะเกอกลใหการไกลเกลยขอพพาทมประสทธภาพและรวดเรวขน หากแมนวาประเทศมหาอำนาจไมสามารถพพากษาประเทศคคาวา มการคาอนไมเปนธรรมตามขอตกลงการคาพหภาคใหมนได สหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปกสามารถยนเรองใหองคการการคาพหภาควนจฉยได หากผลการวนจฉยปรากฏวา ประเทศคคามการคาอนไมเปนธรรมจรง ประเทศมหาอำนาจดงกลาวกยงมความชอบธรรมทจะตอบโตประเทศคคา และอาวธดงเชนมาตรา 301 กจะยงคงถกนำมาใชตอไป โดยทมความชอบธรรมตามกฎหมายระหวางประเทศประเทศมหาอำนาจมความสนทดและเจนจดในการเลนเกมตามขอตกลงการคาพหภาค ดงจะเหนไดจากการทำสงครามบนโตะการเจรจาการคาระหวางสหรฐอเมรกากบสหภาพยโรป แตประเทศในโลกทสามไมมความจดเจนในการเลนเกมน เนองจากขาดแคลนผเชยวชาญกฎหมายระหวางประเทศ ทำใหเสยเปรยบประเทศมหาอำนาจ และบางครงตองเสยประโยชนทไมกลาเลนงานประเทศมหาอำนาจตามกตการะหวางประเทศอกดวย

37


แมจะมขอตกลงการคาพหภาคแลวกตาม แตการทำขอตกลงการคาทวภาคจะยงคงขยายตวตอไป ขอตกลงการคาพหภาคไมสามารถหลอหลอมและผนกขอตกลงการคาทวภาคทงปวงเขาเปนระเบยบการคาระหวางประเทศเดยวกน เพราะนานาประเทศลวนแลวแตอาศยการทำขอตกลงการคาทวภาคในการจดตงเขตการคาเสร (Free Trade Area)เพอปรบตำแหนงในสงคมเศรษฐกจโลก (Repositioning) และเพอขยายเครอขายความสมพนธทางการคา (Networking) ประเทศมหาอำนาจตองการจดตงเขตการคาเสรเพอขยายฐานเศรษฐกจของตน อนเปนยทธวธในการรกษาตำแหนงสมพทธของตนในสงคมเศรษฐกจโลก หากปราศจากซงยทธวธดงกลาวน ประเทศมหาอำนาจเกาอาจตองสญเสยตำแหนงแกกลมประเทศอตสาหกรรมใหมในเวลามชามนาน สวนประเทศอตสาหกรรมใหมและประเทศในโลกทสามเขารวมเขตการคาเสร โดยหวงวา เขตการคาเสรจะชวยใหการคาระหวางประเทศขยายตว ซงมผลตอการจำเรญเตบโตทางเศรษฐกจอกทอดหนง

แมวาเวลานขอตกลงการคาเสร (Free Trade Agreements)จะมจำนวนไมเกน 50 ขอตกลง แตเพยงชวระยะเวลาอก 10 ปขางหนามความเปนไปไดทจะเพมจำนวนเปน 100 ขอตกลง ขอตกลงการคาเสรแตละฉบบมสถานะเสมอนหนงระเบยบการคาภมภาค ในอนาคตโลกจะมระเบยบการคาระหวางประเทศนบรอยระเบยบ ระเบยบการคาเหลานมไดมลกษณะเอกเทศจากกน หากแตเชอมโยงกน ตวอยางเชน สหรฐอเมรกาแคนาดา และเมกซโก รวมทำขอตกลงการคาเสรอเมรกาเหนอ (NAFTA)ในขณะเดยวกน สหรฐอเมรกากมขอตกลงทำนองเดยวกนนกบอสราเอลและเกาหลใต โดยทกำลงจะมขอตกลงกบกลมประเทศอาเซยนดวยแตประเทศทมขอตกลงการคาเสรเหลานนลวนแลวแตอยภายใตขอตกลงการคาพหภาค เนองเพราะตางกเปนภาคของ GATT เชนเดยวกน

38


กลาวโดยสรปกคอ ขอตกลงการคาพหภาคจากการเจรจารอบอรกวยไมเพยงแตจะไมสามารถนำโลกเขาสสภาวะการคาเสรไดมากนกหากยงไมสามารถหยดยงการเตบโตของลทธทวภาคนยมทางการคา(Bilateralism) ตลอดจนไมสามารถขจดลทธเอกภาคนยม (Unilateralism)อกดวย ขอตกลงการคาพหภาคเพยงแตแปรเปลยนโฉมหนาของลทธเอก-ภาคนยมเทานน แทนทประเทศมหาอำนาจจะเปนทงโจทก ผพพากษา และผลงทณฑประเทศคคาทถกกลาวหาวามการคาอนไมเปนธรรม บดนองคการการคาพหภาคเขามารบบทผพพากษาแทน กฎหมายดงเชน U.S.OmnibusTrade and Competitiveness Act of 1988 และอาวธดงเชน มาตรา 301,Super 301 และ Special 301 จะยงคงมอทธฤทธในสงคมเศรษฐกจโลกตอไป ดวยความชอบธรรมระหวางประเทศทมมากขน

............................

การเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย (Uruguay Round) กำลงมาถงปลายทาง เมอภาคสมาชก GATT จำนวน 124 ประเทศ รวมประชมณ นครมารราเกช (Marrakesh) ประเทศมอรอกโค ระหวางวนท 12-15เมษายน 2537 เพอลงนามใน Final Act Embodying the Results of theUruguay Round of Multilateral Trade Negotiations

รอบอรกวยเร มตนดวยการประชมรฐมนตรพาณชยของภาคสมาชก GATT ณ นครปนตา เด เอสเต (Punta de Este) ประเทศอรกวยเมอวนท 20 กนยายน 2529 และบรรลขอตกลงการคาพหภาค (MultilateralTrade Agreement) เมอวนท 15 ธนวาคม 2536 โดยทเพงจะลงนามในขอตกลงเมอวนท 15 เมษายน 2537

การเจรจารอบอรกวย ซงควรจะหาขอยตภายในป 2533 ยดเยอยาวนานกวาทคาดเปนอนมาก หากนบตงแตวนทเรมเตะลกในป 2529มาจนถงวนทลงนามในขอตกลง กยาวนานถง 7 ป 7 เดอน นายไมตรอ งภากรณ แหงหนงสอพมพ The Bangkok Post ซงเปนนกหนงสอพมพไทยเพยงคนเดยวทไปสงเกตการณเหตการณประวตศาสตรครงน

ปลายทางของรอบอรกวย

ตพมพครงแรกในคอลมน "จากทาพระจนทรถงสนามหลวง" ผจดการรายวนฉบบวนศกรท 29 เมษายน 2536

40


ตงขอสงเกตวา ผแทนประเทศภาคสมาชก GATT ทลงนามในขอตกลงรอบอรกวยเมอวนท 15 เมษายน 2537 เปนคนละคนกบเมอเรมการประชมรอบอรกวยในป 2529 สำหรบบางประเทศมการเปลยนแปลงประธานาธบด/นายกรฐมนตรและรฐมนตรพาณชยไปแลวหลายคน วาจำเพาะ GATT กมการเปลยนแปลงเลขาธการ GATT จากนายอารเธอร ดงเกล (Arthur Dunkel)เปนนายปเตอร ซทเธอรแลนด (Peter Sutherland) เมอเดอนกรกฎาคม2536 โดยทนายดงเกลไดเลอนเวลาการเกษยณอายหลายตอหลายครงเพยงหวงวาจะเหนความสำเรจของการเจรจารอบอรกวย แตแลวกตองตดใจออกจากตำแหนง เมอเหนวา การเจรจาทำทาจะยดเยอตอไป

ความยดเย อของการเจรจารอบอรกวยโดยพ นฐานเกดจากผลประโยชนทไมลงตวระหวางสหรฐอเมรกากบสหภาพยโรป ซงเปนคการเจรจาทสำคญ ทงสองฝายตางงดเอาเหลยมคผสมผสานกบความสนทดดานกฎหมายระหวางประเทศเขาหำหนกน โดยอาศยพลานภาพทางเศรษฐกจและการเมองระหวางประเทศเปนเครองสนบสนน ประเทศภาคสมาชกGATT อนๆเปนเพยงตวประกอบเทานน มหาอำนาจทางเศรษฐกจดงเชนญปนกมประพฤตกรรมประดจผสงเกตการณ โดยทเกอบไมมบทบาทนำการเจรจาแตประการใด แมวาประเทศกลมแครนส (CAIRNS) ซงประกอบดวยประเทศผสงออกสนคาเกษตรทสำคญ 14 ประเทศ จะพยายามผลกดนการเจรจาไปในแนวทางทเกอประโยชนของประเทศเกษตรกรรม แตเสยงชขาดยงคงอยทความตกลงระหวางสหรฐอเมรกากบสหภาพยโรป

ในชวงเวลากวา 7 ปทผานมาน โลกไดเปลยนแปลงไปเปนอนมากการเปลยนแปลงเหลานมผลกระทบทงโดยตรงและโดยออมตอการเจรจารอบอรกวย การพงทลายของกำแพงเบอรลนในป 2532 ตามมาดวยการลมสลายของระบบโซเวยต มผลกระทบตอดลยภาพและการจดระเบยบใหมในสงคมโลก สงครามอาวเปอรเซยในป 2533-2534 ดงดด

41


ความสนใจของผนำประเทศมหาอำนาจมากกวาการเจรจารอบอรกวยการรณรงคเพอแยงชงตำแหนงประธานาธบดอเมรกนในป 2535 และการเจรจาในการทำสนธสญญามาสทรชต (Maastricht Treaty) เพอปรบเปลยนประชาคมยโรปเปนสหภาพยโรปในชวงเวลาเดยวกน ลวนแลวแตมผลตอความยดเยอในการเจรจารอบอรกวยทงสน

แมวาภาคสมาชก GATT บรรลขอตกลงการคาพหภาคมาแตเดอนธนวาคม 2536 แตการเจรจาหลายตอหลายเรองยงไมบรรลขอตกลงโดยเฉพาะอยางยงขอตกลงทเรยกวา Plurilateral Trade Agreementsอนประกอบดวยขอตกลงเกยวกบการคาเครองบนพลเรอน ขอตกลงเกยวกบการพสดหรอการจดซอของหนวยราชการ (Government Procurement)การจดการเกยวกบการคาผลตภณฑนมระหวางประเทศ และการจดการเกยวกบการคาเนอวว

แตกวาทการเจรจารอบอรกวยจะบรรลผล กสรางความหวาดเสยวหลายครงหลายครา การประชมเดอนธนวาคม 2536 เกอบจะอบปาง เมอสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตางยอแยงผลประโยชนจนถงทสด ทงในประเดนเงนอดหนนการเกษตรและการนำเขาภาพยนตรเสร ตอเม อการเจรจาใกลถงจดลมเหลวทงสองฝายจงยอมประนประนอมเพอยดอายการเจรจาตอไป

การประชมเดอนเมษายน 2537 กมเหตการณหวาดเสยวในทวงทำนองเดยวกน เมอสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป โดยเฉพาะอยางยงฝรงเศสพยายามผลกดนใหม `บทบญญตดานสงคม' (Social Clause)ในกฎขอบงคบขององคการการคาโลก (World Trade Organization)บทบญญตดานสงคมดงกลาวนไดแก การเชอมโยงประเดนเร องสทธแรงงานเขากบการคาระหวางประเทศ สทธแรงงานทสำคญ ไดแก

42


(1) สทธและเสรภาพในการจดตงสหภาพแรงงาน

(2) สทธและเสรภาพในการรวมตวเพอตอรองผลประโยชนกบนายจาง และการนดหยดงาน

(3) สทธและเสรภาพในการไมถกเกณฑแรงงาน

(4) การกำหนดอายขนตำสำหรบแรงงานเดก

(5) การกำหนดมาตรฐานขนตำเกยวกบสภาพการทำงาน ความปลอดภยในการทำงาน ผลกระทบของอาชพการงานทมตอสขภาพอนามยฯลฯ

การณปรากฏวา ประเทศในโลกทสามพากนตอตาน `บทบญญตดานสงคม' ดงกลาวน เพราะกรงเกรงวา สทธแรงงานจะกลายเปนเครองมอของประเทศมหาอำนาจในการกดกนการคาในอนาคต แททจรงแลว สหรฐ-อเมรกาไดแสดงใหเหนเปนตวอยางมาแตป 2530 แลว ดวยการเลนงานประเทศทบงคบใชแรงงานเกณฑนกโทษและแรงงานเดกในการผลตสนคาการขายสนคาทผลตโดยแรงงานราคาถกและสภาพการทำงานตำกวามาตรฐาน ถอเปนการทมตลาดทสรางปญหาแกสงคม หรอทเรยกกนวาSocial Dumping

ดวยเหตทโลกทสามมแรงงานราคาถก โลกทสามจงมความได-เปรยบในการผลตสนคาทใชแรงงานเขมขน (Labour-Intensive Production)หากมการกำหนดสทธแรงงานในกฎขอบงคบขององคการการคาโลกประเทศมหาอำนาจอาจอางการละเมดสทธแรงงานในการเกบอากรขาเขาเพอลบลางความไดเปรยบดานตนทนแรงงานของโลกทสาม ซงมผลบนทอนศกยภาพการสงออกของโลกทสามโดยตรง แรงตอตานอยางรนแรงจากโลก-

43


ทสามจงเปนเรองทคาดการณได และทำใหสหรฐฯและฝรงเศสตองลาทพชวคราว

แมวาภาคสมาชก GATT 124 ประเทศไดลงนามในขอตกลงการคาพหภาคแลวกตาม แตการเจรจารอบอรกวยกยงไปไมถงปลายทาง เพราะยงตองรอคอยการใหสตยาบนของรฐสภาประเทศตางๆ สำหรบสหรฐอเมรกานายรชารด เกปฮารด (Richard A Gephardt) ผนำพรรคดโมแครตในรฐสภาอเมรกนกลาววา มใชเรองงาย ผชำนาญการเมองอเมรกนบางคนเชอวาประธานาธบดคลนตนคงตองออกแรงไมยงหยอนกวาเมอครงทผลกดนรฐสภาใหสตยาบนแกขอตกลงการคาเสรอเมรกาเหนอ (NAFTA)

การเจรจารอบอรกวยยงใหญกวาการเจรจาการคาพหภาครอบอนใด เนองเพราะเปนการเจรจาทครอบคลมประเดนตางๆอยางกวางขวางและทสำคญเหนอสงอนใดกคอ การจดตงองคการการคาโลก ซงมหนาทรกษาระเบยบการคาระหวางประเทศ

นบตงแตวนท 1 มกราคม 2538 เปนตนไป เมอองคการการคาโลกปรากฏเปนรปรางแลว ธนาคารโลก (IBRD) กองทนการเงนระหวางประเทศ(IMF) สมทบดวยองคการการคาโลก (WTO) จะมฐานะเปนองคกรโลกบาลทดแลระเบยบสงคมเศรษฐกจโลก

การเจรจารอบอรกวยกำลงเดนมาถงปลายทาง ดวยความหวงทจะไดเหนความรงโรจนของสงคมโลก ทงธนาคารโลกและ OECD ตางมองการณดวา การคาระหวางประเทศจะขยายตว และกอใหเกดความจำเรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนอนมาก แตผลการศกษาเชงปรมาณมากกวา 1 ชนใหขอสรปตองตรงกนวา ผลพวงของการจำเรญเตบโตทางเศรษฐกจดงกลาวนมการกระจายไมเทาเทยมกน โดยทสหรฐอเมรกาและสหภาพ-ยโรปเกบเกยวผลประโยชนจากการเจรจารอบอรกวยไดมากกวาประเทศ

44


อนใด สวนกลมประเทศทยากจนมากทสดซ งสวนใหญอยในอฟรกาอาจมไดรบประโยชนโภคผลใดๆ เลย ประเทศเหลานมธญญาหารไมพอเพยงแกการบรโภค การเจรจารอบอรกวยทำใหตองซอธญญาหารในราคาแพงขน ในขณะเดยวกนอาจตองสญเสยสทธพเศษทางดานภาษศลกากร ซงมผลกระทบตอการสงออก องคกร Christian Aids เรยกรองใหประเทศมหาอำนาจ ซงไดประโยชนอยางมากจากการเจรจารอบอรกวยจายเงนชดเชยแกประเทศยากจนทมไดรบประโยชนเทาทควร

การเจรจารอบอรกวยใหความหวงวา โลกจะมการคาระหวางประเทศทเสรมากขน แตนกเศรษฐศาสตรและผนำองคกรพฒนาเอกชนจำนวนไมนอยตางไมแนใจวา การกดกนการคาจะลดนอยลง เพราะการเจรจารอบอรกวยไดใหเครองมอใหมแกประเทศมหาอำนาจในการกดกนการคา บดน ประเทศมหาอำนาจสามารถหยบยกเรองการไมยอมเปดตลาดบรการ การละเมดกรรมสทธในทรพยสนทางปญญา และการสงเสรมการลงทนดวยมาตรการตางๆมาเปนขออางในการกดกนการคาหรอในการตอบโตประเทศคคาดวยความชอบธรรมมากขน

ประเทศมหาอำนาจจะยงมขออางในการกดกนการคามากขนหากองคการการคาโลกมขอบงคบเกยวกบสทธแรงงานและสงแวดลอมในประการสำคญ หากมการเชอมโยงประเดนเรองการคาเสรเขากบการจดสรรเงนก ประเทศมหาอำนาจกจะมอำนาจการตอรองมากยงขน ดงเปนททราบกนดวา ประเทศมหาอำนาจมอำนาจการบรหารและการควบคมจดการทงในธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศ เนองจากองคการระหวางประเทศทงสองมไดถอหลก หนงประเทศ หนงคะแนนเสยง'หากแตจำนวนคะแนนเสยงแตกตางไปตามจำนวนเงนคาบำรงทจาย ดงนนจงมใชเรองยากทจะผลกดนใหองคกรโลกบาลทงสองกำหนดนโยบายการจดสรรเงนกเฉพาะแกประเทศทมนโยบายการคาเสร ประเทศทไมยอมเปด

45


ตลาดรบสนคาและบรการจากตางประเทศจะหวงพงเงนกจากธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศตอไปมได ขอคาดการณดงกลาวนแมจะดเปนการตตนไปกอนไข แตกมความเปนไปไดไมนอย

ความสำเรจของการเจรจารอบอรกวยในสวนหนงนบเปนชยชนะของหลกการพหภาคนยม (Multilateralism) แตชยชนะดงกลาวน ไมสามารถหยดยงการเตบโตของลทธทวภาคนยม (Bilateralism) ไดดงจะเหนไดวา การจดตงเขตการคาภมภาคยงคงขยายตวตอไป มหนำซำลทธเอกภาคนยม (Unilateralism) อาจขยายตวตามไปดวย ดงจะเหนวารฐบาลอเมรกนยงคงกลาวหา พพากษา และลงโทษประเทศคคาทถกกลาวหาวามการคาทไมเปนธรรม สหภาพยโรปอาจเจรญรอยตามสหรฐอเมรกาดวยการตรากฎหมาย ดงเชน U.S. Omnibus Trade and Competi-tiveness Act หากประเทศมหาอำนาจยงไมผละจากลทธเอกภาคนยมโลกจะไมมบรรยากาศแหงการคาเสร การคาระหวางประเทศจะมสดสวนของการคาภายใตการจดการ (Managed Trade) มากยงขน

การทประเทศมหาอำนาจยงคงใชอำนาจเปนธรรมในการลงโทษประเทศคคายอมทำใหองคการการคาโลกกลายเปนเสอกระดาษตงแตตนเพราะแทนทขอพพาททางเศรษฐกจระหวางประเทศจะใหองคการการคาโลกเปนผพจารณาพพากษา ประเทศมหาอำนาจกลบทำตวเปน ‘ศาลเตย’เสยเอง

ความเปน ‘เสอกระดาษ' ขององคการการคาโลกเปนเรองทประเทศในโลกทสามหวนเกรงอยางยง เพราะหมายความวา องคการการคาโลกจะไมสามารถใหความเปนธรรมแกโลกทสามได ในยามทมขอพพาททางเศรษฐกจระหวางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงระหวางโลกทสามกบประเทศมหาอำนาจ หากองคการการคาโลกมขอวนจฉยประการหนงประการใดแลวประเทศมหาอำนาจไมยอมปฏบตตามขอวนจฉยดงกลาว องคการ

46


การคาโลกกคงไมสามารถลงโทษประเทศมหาอำนาจเหลาน นไดสภาพการณเชนนเกดขนนบตงแตม GATT จนถงบดน และจะยงคงปรากฏตอไป แมจะมองคการการคาโลกแลวกตาม

ปลายทางของรอบอรกวย กคอ กำเนดขององคการการคาโลกแตองคการการคาโลกหาไดใหหลกประกนการคาทเสรและทเปนธรรมไม

...............................

อนาคตขององคการการคาโลก

องคการการคาโลก (World Trade Organization) กำลงอยในสถานะ ‘ลกผลกคน' ระหวางการกอกำเนดกบการแทงกอนคลอด

แมวาการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย (Uruguay Round)จะยตลงดวยความสำเรจระดบหนง ทงในการผลกดนใหการคาระหวางประเทศเปนไปโดยเสรมากขน และการจดตงองคการการคาโลกเพอจดและดแลระเบยบการคาระหวางประเทศ แตสถานการณดงทเปนอยในปจจบน (2537) กอใหเกดการหวนเกรงวา องคการททำหนาทเปนโลกบาลแหงนจะแทงกอนคลอด

จนถงเวลาในขณะทเขยนบทความน (สงหาคม 2537) มความคบ-หนาเกยวกบองคการการคาโลกเพยงเร องเดยว ไดแก การเลอกทต งสำนกงานใหญ ทงนปรากฏวามเมองทอยในขายพจารณาเพยง 2 เมอง คอนครเจนวากบกรงบอนน สำนกงานเลขาธการ GATT ตงอย ณ นครเจนวามาเปนเวลาชานาน แตเจาหนาทระดบสงของ GATT ไมสพอใจบรการและการปฏบตทไดรบจากรฐบาลสวสมากนก ในประการสำคญ รฐบาลสวสไมยอมใหพนกงานของ GATT มสถานะทางการทต ดงนน เจาหนาทระดบ

ตพมพครงแรกในคอลมน "จากทาพระจนทรถงสนามหลวง" ผจดการรายวนฉบบวนศกรท 5 สงหาคม 2537

48


สงของ GATT จงคดทจะจดตงสำนกงานองคการการคาโลก ณ กรงบอนนทงนดวยเหตผลทวา ภายหลงจากทเยอรมนตะวนตกผนกเขากบเยอรมน-ตะวนออกเปนประเทศเดยวกน ททำการรฐบาลเยอรมนยายจากกรงบอนนไปสนครเบอรลน อาคารททำการรฐบาลในกรงบอนนหลายตอหลายอาคารไมไดใชประโยชน การจดตงสำนกงานองคการการคาโลกในกรงบอนนนอกจากจะมความสะดวกในดานตกอาคารแลว ยงมสวนชวยอดฉดการเตบโตทางเศรษฐกจใหแกเยอรมนอกดวย รฐบาลเยอรมนเองกเตรยมอาแขนรบเตมท

แตรฐบาลสวสไมยอมปลอยใหลกคาเกาหลดลอยไป จงเสนอสงจงใจทจะดงดดองคการการคาโลกใหเขาไปตงสำนกงานใหญในนครเจนวา นอกเหนอจากการยอมรบสถานะทางการทตของเจาหนาทขององคการการคาโลกแลว รฐบาลสวสยงเอาใจนกการทตและเจาหนาททนบถอศาสนาอสลามเปนพเศษ ดวยการใหสถานะทางการทตแกภรรยามสลมถง 2 คน นอกจากน รฐบาลสวสยงออกคาใชจายในการสรางตกททำการมลคา 75 ลานเหรยญอเมรกน รวมตลอดจนการสรางหองประชมขนาดใหญและทจอดรถดวย ดวยเหตทรฐบาลสวสปลอยทเดดถงขนาดนจงมใชเรองนาประหลาดใจทคณะกรรมการพจารณาการเลอกทตงองคการการคาโลก อนมนายอนเดรยส เซเปซ (Andreas Szepesi) เอกอครราชทตฮงการประจำ GATT เปนประธาน ตดสนใจเลอกนครเจนวา เรองนทำใหรฐบาลเยอรมนผดหวงเปนอนมาก รฐมนตรบางคนถงกบกลาวหาวารฐบาลสวส ‘เลนสกปรก' แตแลวกตองยอมรบมตโดยปรยาย

ความเคลอนไหวสำคญเกยวกบองคการการคาโลกอกเรองหนงไดแก การรณรงคเพอแยงชงตำแหนงผอำนวยการ (Director General)ทงนปรากฏวา นายปเตอร ซตเธอรแลนด (Peter Sutherland) เลขาธการGATT แสดงเจตนารมณวาไมสนใจตำแหนงน อนเปนเหตใหการรณรงค

49


เพอแยงชงตำแหนงดงกลาวทวความเขมขนยงข น เดมทนายอานนทปนยารชน เปนชอทถกกลาวขวญวาอยในขายทจะไดรบการพจารณา แตรฐบาลนายชวน หลกภยไมมนโยบายผลกดนใหนายอานนทรบตำแหนงนอกทงนายอานนทมไดมทาทสนใจตำแหนงดงกลาวดวย

แมวาในทสดแลว ตำแหนงผอำนวยการ WTO คงตกแกตวแทนจากประเทศมหาอำนาจ แตกลมประเทศโลกทสามกไมละความพยายามในการแยงชงตำแหนง ผทเรมรณรงคหาเสยงอยางจรงจงกคอ นายชลซคม (Chulsu Kim) รฐมนตรวาการกระทรวงการคา อตสาหกรรม และพลงงานแหงเกาหลใต ทประชมรฐมนตรอาเซยนระหวางวนท 22-28กรกฎาคม 2537 ณ กรงเทพฯ กลายเปนสนามหาเสยงทดยง นอกจากเกาหลใตทรณรงคหาเสยงเพอตำแหนงผอำนวยการ WTO แลว รฐบาลไทยกรณรงคทจะยดกมตำแหนงประธานคณะกรรมการการเกษตรแหง WTOซงหนงสอพมพบางฉบบรายงานวาญปนใหการสนบสนน ในขณะเดยวกนสงคโปรพยายามผลกดนใหการประชมรฐมนตร WTO จดขนในนครสงคโปร

ในขณะทความหวงของไทยแลดสดใส แตความหวงของสงคโปรคอนไปทางรบหร สวนสำคญเปนเพราะความขดแยงทสงคโปรมกบสหรฐ-อเมรกา เมอเกดคดเดกชายชาวอเมรกนทำลายทรพยสนในทสาธารณะและศาลสงคโปรพพากษาใหโบยดวยหวาย ประธานาธบดคลนตนพยายามเกลยกลอมใหผนำสงคโปรใชวธการลงโทษวธอน แตไรผล ซงสรางความระคายเคองแกผนำอเมรกนอยางยง จนถงกบมการปลอยขาววา การประชมรฐมนตร WTO จะไมมวนทจะจดขนในสงคโปรได

ในขณะทมการแยงชงทตงและตำแหนงผบรหารองคการการคาโลกอนาคตของ WTO กลบขนอยกบการเมองภายในสหรฐอเมรกา องคการ-การคาโลกจะคลอดตามกำหนดวนท 1 มกราคม 2538 ได กตอเมอภาคสมาชกใหสตยาบนขอตกลงการคาพหภาค (Multilateral Trade Agree-

50


ment) อนเปนผลจากการเจรจารอบอรกวย โดยเฉพาะอยางยงภาคสมาชกทเปนประเทศมหาอำนาจ เพราะถาหากประเทศมหาอำนาจใดไมยอมใหสตยาบน ประเทศนนกจะไมเขาสระเบยบการคาระหวางประเทศทรางขนใหมน ความพยายามในการจดระเบยบการคาใหมลกษณะเสรมากขนยอมไรความหมาย หากประเทศมหาอำนาจมไดรวมอยดวย

แตการเมองภายในสหรฐอเมรกาดงทเปนอยในปจจบนมททาวาการขอสตยาบนจากรฐสภาในการจดตงองคการการคาโลกไมสราบรนนกประเดนทกอใหเกดววาทะมอยอยางนอย 4 ประเดน คอ

ประเดนแรก ไดแก วธการบรหารของรฐบาลคลนตนซงอาศยการปลอยขาวสสอมวลชนเพอหยงประชามต แมจนถงตนเดอนกรกฎาคม2537 รฐบาลยงไมมขอเสนอทเปนรปธรรมตอรฐสภาวา รฐบาลคลนตนมนโยบายทจะปฏบตตามระเบยบการคาระหวางประเทศทรางขนใหมนอยางไร จนวฒสมาชกดาเนยล แพททรก มอยนฮน (Daniel PatrickMoynihan) แหงมลรฐนวยอรก ซงดำรงตำแหนงประธานคณะกรรมาธการการเงนแหงวฒสภา (Senate Finance Committee) ตองออกมาฟาดงวงฟาดงา ทงๆ ทสงกดพรรคเดโมแครตดวยกน

ประเดนทสอง การเจรจาการคารอบอรกวยมขอตกลงทจะขจดอปสรรคของการคาระหวางประเทศดวยการลดอากรขาเขาประเภทตางๆการลดอากรขาเขาทำใหรฐบาลอเมรกนตองสญเสยรายไดอยางสำคญเมอเปนเชนน รฐบาลคลนตนจะตองเสนอมาตรการในดานการลดรายจายและ/หรอเกบภาษเพมขน ซงตามระเบยบรฐสภาอเมรกน จะตองหาทางชดเชยรายไดประมาณ 12,000 ลานเหรยญอเมรกนในชวง 5 ปแรก ววาทะสำคญจงมงสประเดนทวา จะหาทางลดรายจายและ/หรอเกบภาษเพมขนอยางไร ผนำพรรครปบลกนบางสวนมความเหนวา รฐบาลไมจำเปนตองลดรายจายและไมจำเปนตองเกบภาษเพมขน เพราะขอตกลงการคาใหมนจะ

51


เกอกลใหการคาระหวางประเทศขยายตวอยางมาก ซงจะทำใหรฐบาลมรายไดเพมขนโดยอตโนมตเพยงพอทจะชดเชยอากรขาเขาทลดลง

ประเดนทสาม การเจรจาการคารอบอรกวยมขอตกลงทจะลดเงนอดหนนการเกษตร เพราะการใหเงนอดหนนในการผลตและในการสงออกมผลในการบดเบอนความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ (ComparativeAdvantage) อนเปนเหตใหการคาระหวางประเทศมไดเปนไปตามความชำนญพเศษโดยธรรมชาต แตโดยเหตทรฐบาลอเมรกนไดใหเงนอดหนนการเกษตรมาเปนเวลาชานาน และเกษตรกรเปนกลมผลประโยชนททรงอทธพลในระบบการเมองอเมรกน การลดเงนอดหนนการเกษตรจงเปนปฏบตการทยากยงสำหรบรฐบาลอเมรกน ในทนททรฐบาลคลนตนกำหนดทจะลดเงนอดหนนการเกษตรจำนวน 1,700 ลานเหรยญอเมรกน เสยง-คดคานกดงขรม โดยเฉพาะอยางยงจากนกการเมองทมาจากมลรฐการเกษตร เกษตรกรอเมรกนยงคงตองการเงนอดหนนจากรฐบาล ทงนโดยอางเหตผลวา เงนอดหนนการเกษตรทรฐบาลอเมรกนจายมมลคาเพยง 10%ของเงนอดหนนทจายกนในสหภาพยโรป บางคนอางวา หากรฐบาลอเมรกนจายเงนอดหนนการเกษตรในระดบปละ 900 ลานเหรยญอเมรกนกยงไมขดตอกฎขอบงคบของ GATT ความเปนจรงในสงคมการเมองอเมรกนเปนทประจกษชดวา นโยบายเงนอดหนนการเกษตรจะเปนประเดนการตอรองสำคญระหวางรฐบาลคลนตนกบรฐสภาอเมรกน

ประเดนทส ผนำพรรคเดโมแครตบางคนตองการใหแกไขเพมเตมกฎขอบงคบของ GATT โดยใหมบทบญญตทางดานสงคม (Social Clause)ในการจดระเบยบการคาระหวางประเทศดวย โดยเฉพาะอยางยงประเดนเรองสทธแรงงานและสงแวดลอม แตผนำพรรครปบลกนคดคานขอเสนอนเพราะเกรงวาจะทำใหตนทนของการลงทนในตางประเทศเพมขน อนเปนผลเสยตอนายทนอเมรกนเอง

52


คณะกรรมาธการการเงนแหงวฒสภาในการประชมเมอวนท 29กรกฎาคม 2537 ลงมตดวยคะแนน 11 ตอ 9 เสยง รบหลกการการแกไขกฎขอบงคบของ GATT ตามการเจรจารอบอรกวย ความสสของคะแนนเสยงสะทอนใหเหนความยากลำบากในการฝาขามไป รฐบาลคลนตนยงคงตองฝาดานคณะกรรมาธการอกหลายชด กอนทจะนำเสนอสการพจารณาของสภาผแทนราษฎรและวฒสภา สถานการณในปจจบนเรยกไดวา ‘ลกผลกคน' และทำใหตองยอนกลบไปดสถานการณเมอสงครามโลกครงทสองยตลง ในครงกระนน รฐสภาอเมรกนไมยอมใหสตยาบนแกกฎบตรฮาวานา (Havana Charter) อนเปนเหตใหองคการการคาระหวางประเทศ (International Trade Organnization: ITO) มอนตองแทงไป โดยทมGATT เกดขนมาแทนท

ผทเรยนรประวตความเปนมาของ ITO ไดแตตงจตภาวนาวาขออยาให WTO ตองยำรอยประวตศาสตรเดยวกบ ITO

....................................

โลกกำลงจบตามองการเมองอเมรกนอยางใกลชด โดยเฉพาะอยางยงในชวงสปดาหทผานมาน (ธนวาคม 2537) ชะตากรรมของการ-คาโลกและชะตากรรมของสงคมเศรษฐกจโลกแขวนอยกบกระบวนการการตอรองทางการเมองในรฐสภาอเมรกน โดยเฉพาะอยางยงในประเดนเกยวกบการใหสตยาบนในการจดตงองคการการคาโลก (World TradeOrganization: WTO) อนเปนขอตกลงจากการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย (Uruguay Round)

องคการการคาโลกกำหนดทจะจดตงขนในวนท 1 มกราคม 2538แตองคการการคาระหวางประเทศองคการใหม ซงมหนาทดแลและจดระเบยบการคาระหวางประเทศน จะสามารถมบทบาทและทำงานอยางมประสทธภาพ กตอเมอประเทศตางๆในโลกพรอมใจกนเปนภาคสมาชกโดยเฉพาะอยางยงประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกจ สหรฐอเมรกามรายไดประชาชาตมากกวา 20% ของรายไดประชาชาตของโลก หากสหรฐอเมรกาไมเขาเปนสมาชกองคการการคาโลก องคการระหวางประเทศแหงใหมนยอมมความหมายไมมากเทาทควร

สหรฐอเมรกากบองคการการคาโลก

ตพมพครงแรกในคอลมน "จากทาพระจนทรถงสนามหลวง ผจดการรายวนฉบบวนศกรท 2 ธนวาคม 2537

54


เมอการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยยตลง โลกพากนจบตาดวา สหรฐอเมรกาจะใหสตยาบนในการจดตงองคการการคาโลกหรอไมยงใกลกำหนดวนจดตงมากเพยงใด ความกระสบกระสายกยงมมากเพยงนนผทมอาการกระสบกระสายมไดจำกดเฉพาะนายปเตอร ซทเธอรแลนด(Peter Sutherland) เลขาธการ GATT เทานน หากยงรวมถงผนำยโรป-ตะวนตกหลายตอหลายคน แมแตนายศภชย พานชภกด รองนายกรฐมนตรของไทยกมอาการกระสบกระสายดวย จนถงกลบผลกดนใหคำประกาศแหงโบกอร (Bogor Declaration) ผกมดภาค APEC ในการใหสตยาบนแกองคการการคาโลก

นบต งแตการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยยตลง วงการการเมองอเมรกนกมการเคลอนไหวเกยวกบการใหสตยาบนในการจดตงองคการการคาโลก ววาทะในประเดนนปรากฏสสาธารณชนอยางหนาหมากขน โดยเฉพาะอยางยงเมอใกลกำหนดการจดตง การจำแนกกลมผสนบสนนออกจากกลมผคดคานมอาจกระทำไดเพยงการขดเสนพรรคเพราะสมาชกสภาผแทนราษฎรและวฒสมาชกในสงกดพรรคเดโมแครตของประธานาธบดบล คลนตน จำนวนไมนอยคดคานการเขารวมเปนสมาชกองคการการคาโลก ในขณะทนกการเมองในสงกดพรรครปบลกนหลายตอหลายคนใหการสนบสนนในเรองน เนองจากพรรคเดโมแครตเสยงแตก ประธานาธบดคลนตนจงตองพงพาคะแนนเสยงบางสวนจากพรรครปบลกน

ความเหนทแตกตางเกยวกบการเขารวมองคการการคาโลกมไดเปนผลจากความแตกตางดานอดมการณ เพราะปรากฏวาทงกลมผสนบสนนและกลมผคดคานมทงฝายขวาและฝายซายผสมปนเปกนไป ดงจะเหนไดวากลมผคดคานมตงแตนายราลฟ เนเดอร (Ralph Nader) และสาธคณเจสซ แจกสน (Jesse Jackson) ไปจนถงนายรอสส เปโรต (Ross Perot)

55


และนายแพททรก บคานน (Patrick Buchanan) อยางไรกตาม กลมผคดคานทสำคญประกอบดวยกลมอนรกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตกลมอตสาหกรรมสงทอ และนกการเมองชาตนยม

กลมผคดคานนำเสนอววาทะวา การเขารวมเปนสมาชกองคการการคาโลกจะทำใหมาตรฐานดานสงแวดลอม มาตรฐานดานสขภาพอนามย และมาตรฐานดานความปลอดภยหยอนยานลงจากมาตรฐานอเมรกน เพราะขอตกลงการคาพหภาคอนเปนผลจากการเจรจารอบอรกวยไดละเลยการกำหนดมาตรฐานเหลาน และดวยเหตท ระเบยบการคาใหมของโลกมไดมขอบงคบทางดานสงคม (Social Clause) นเองกลมสทธมนษยชนจงตอตานองคการการคาโลก ดวยเหตผลทวาอาจมสนคาทผลตโดยใชแรงงานเดกทะลกเขาสตลาดอเมรกน

กลมชาตนยมนำเสนอววาทะวา การเขารวมองคการการคาโลกจะทำใหสหรฐอเมรกาสญเสยอธปไตย เพราะเมอเขาเปนภาคสมาชกแลวองคกรพหภาคแหงนสามารถออกกฎระเบยบมาบงคบรฐบาลอเมรกนไดกลมชาตนยมไมเหนดวยกบกฎการลงคะแนนเสยงทยดหลกการวา ภาคทกประเทศมสทธในการลงคะแนนเสยงเทาเทยมกน กลาวคอ 'หนงประเทศหน งคะแนนเสยง' (One Country, One Vote)

กลมอตสาหกรรมสงทอกลวเกรงวา การเขารวมเปนภาคองคการการคาโลก ซงทำใหสหรฐอเมรกามพนธะลดอากรขาเขาลงถวเฉลยปละ38% จะทำใหส งทออเมรกนไมสามารถตอกรกบส งทอท นำเขาจากตางประเทศ อตสาหกรรมทกำลงรวงโรย (Sunset Industries) อนๆ ตางพากนหวาดหวนเชนเดยวกบอตสาหกรรมสงทอ เนองจากสญเสยความได-เปรยบเชงเปรยบเทยบ โดยทมการประโคมขาวกนวาสนคาตางชาตจะทวมตลาดอเมรกน และการวางงานจะมมากขน

56


กลมผสนบสนนการใหสตยาบนในการจดตงองคการการคาโลกประกอบดวยผนำอเมรกนในอดต โดยเฉพาะอยางยงประธานาธบดจมมคารเตอร และประธานาธบดยอรจ บช บรรดารฐมนตรคนสำคญในรฐบาลบชตางดาหนาออกมาสนบสนนประธานาธบดคลนตน ทงๆทสงกดพรรคการเมองตางพรรคกตาม นางคารลา ฮลส (Carla Hills) อดตผแทนการคาอเมรกน (USTR) กออกมาหนนชวยนายมกก แคนเตอร (Mickey Kantor)ผแทนการคาอเมรกนคนปจจบนดวย ในประการสำคญ นกเศรษฐศาสตรเสรนยมไดออกแถลงการณผลกดนใหสหรฐอเมรกาเขาเปนภาคองคการการคาโลก ในจำนวนนรวมนกเศรษฐศาสตรทไดรบรางวลโนเบลหลายตอหลายคน

กลมผสนบสนนองคการการคาโลกนำเสนอววาทะวา ระเบยบการคาใหมของโลกภายใตการกำกบขององคการการคาโลก จะชวยใหการคาระหวางประเทศขยายตว ระบบเศรษฐกจอเมรกนจะไดประโยชนจากการขยายตวของการคาโลกน ไมเพยงแตจะมการเตบโตทางเศรษฐกจและการจางงานเพมขนเทานน หากทวาดลการคายงมสวนขาดดลลดลงอกดวย ผลการศกษาของสถาบนเพ อเศรษฐศาสตรระหวางประเทศ(Institute for International Economics) ในรายงานเรอง The UruguayRound: An Assessment พบวา ในป 2543 การสงออกของสหรฐฯจะเพมขน 41.9 พนลานเหรยญอเมรกน ในขณะทการนำเขาเพมขนเพยง22 พนลานเหรยญอเมรกน ซงหมายความวา ฐานะของดลการคาระหวางประเทศจะดขนถง 19.9 พนลานเหรยญอเมรกน โดยทจะมการจางงานเพมขน 265,000 คน ผลประโยชนดงกลาวนมมากกวาการจดตงเขตการคาเสรอเมรกาเหนอ (NAFTA) ถง 10 เทา

การยอมรบกรรมสทธทรพยสนทางปญญา (Intellectual PropertyRights) ไมวาจะเปนสทธบตร ลขสทธ และเครองหมายการคา เปนประเดน

57


สำคญอกประเดนหนงทสหรฐอเมรกาจะไดรบประโยชนจากการเขาเปนภาคองคการการคาโลก โดยเฉพาะอยางยงรายไดจากการมกรรมสทธทรพยสนทางปญญาจะเพมขนอกมาก

การเตบโตทางเศรษฐกจอนเนองมาจากการขยายตวของการคาระหวางประเทศจะชวยใหการขาดดลการคลงของรฐบาลอเมรกนลดลงเพราะรายไดจากการเกบภาษอากรทงปวงจะเพมขนมากเกนกวาอากรขาเขาทลดลง ภาคสมาชกองคการการคาโลกมพนธะทตองลดอากรขาเขาตามระเบยบการคาใหมของโลก ขอกำหนดนเองทำใหรฐบาลคลนตนตองจดทำแผนการหารายไดเพอชดเชยอากรขาเขาทหดหายไป เพอแสดงตอรฐสภาแผนการหารายไดชดเชยของรฐบาลคลนตนครอบคลมชวงเวลาเพยง 5 ปซงยาวนานพอทจะผลกดนใหผานสภาผแทนราษฎรดวยคะแนนเสยงขางมากแตไมยาวนานพอทจะใชกฎการลงคะแนนเสยงเดยวกนในวฒสภา เพราะวฒสภามขอบงคบวาจะตองแสดงแผนการหารายไดชดเชยอยางนอย 10 ปดงนน การใหสตยาบนในการจดตงองคการการคาโลกจะตองไดรบความเหนชอบจากวฒสมาชกอยางนอย 60 คน จากจำนวน 100 คน

กลมผคดคานองคการการคาโลกในรฐสภาอเมรกนพยายามเตะถวงการใหสตยาบน โดยตองการยดเวลาออกไปหลงจากองคการแหงนจดตงขนแลว 6 เดอน แตรฐบาลคลนตนพยายามทดทานกระแสดงกลาวนอยางไรกตาม ผนำพรรครปบลกนผลกดนใหการลงมตในเรองนเลอนออกไปหลงการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร วฒสมาชก และผวาการมลรฐในชวงกลางเดอนพฤศจกายน 2537 เพราะเกรงวา หากรฐบาลคลนตนสามารถดำเนนการใหรฐสภาใหสตยาบนกอนการเลอกตงจะมผลกระทบตอการเลอกตงของพรรครปบลกนอยางสำคญ ในทสดจงตกลงทจะบรรจวาระการประชมในสภาผแทนราษฎรในวนองคารท 29 พฤศจกายน และวฒสภาในวนพฤหสบดท 1 ธนวาคม 2537

58


เมอผลการเลอกตงกลางสมยปรากฏวา พรรคเดโมแครตพายแพอยางยบเยน รฐบาลคลนตนยงมเหตทจะตองผลกดนการใหสตยาบนในขณะทพรรคเดโมแครตยงมเสยงขางมากในรฐสภา เพราะนบตงแตวนท1 มกราคม 2538 เปนตนไป รฐสภาอเมรกนจะตกเปนของพรรครปบลกนซงสรางปญหาแกรฐบาลคลนตนมากยงขน

การประชมสภาผแทนราษฎรเมอวนองคารท 29 พฤศจกายน 2537ปรากฏวา สภามมตเหนชอบกบการใหสตยาบนในการจดตงองคการ-การคาโลก ดวยคะแนนเสยง 288 ตอ 146

บดน ชะตากรรมขององคการการคาโลก กำลงอยในเงอมมอของวฒสภาอเมรกน ซงในขณะทเขยนบทความนกำลงจะมการประชมโดยทรฐบาลคลนตนยงมไดแสดงความมนใจวา จะสามารถกมคะแนนไดถง60 เสยง

.........................

ภาคทสาม

กฎกตกาองคการการคาโลก

กฎกตกาองคการการคาโลก

กฎกตกาขององคการการคาโลกมทมาจาก 2 แหลง อนไดแกแหลงหลก และแหลงรอง ทมาหลกของกฎกตกาองคการการคาโลกประกอบดวย General Agreement on Tariffs and Trade ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม 2491 (ตอไปนเรยกวา GATT 1947) และ TheMarrakesh Agreement Establishing the World Trade Organizationซงบรรลขอตกลงเมอวนท 15 เมษายน 2537 และมผลบงคบใชวนท 1มกราคม 2538

The Marrakesh Agreement Establishing the World TradeOrganization เปนผลผลตของการเจรจาการคารอบอรกวย (UruguayRound) ประกอบดวยขอตกลงทวไป อนไดแก General Agreement onTariffs and Trade 1994 (เรยกยอๆวา GATT 1994) และขอตกลงเฉพาะอก17 ฉบบ

(1) Agreement on Agriculture

(2) Agreement on the Application of Sanitary andPhytosanitary Measures

บทความนตดตอนจาก “คำนำ” หนงสอชด กฎกตกา WTO โครงการ WTO Watch(จบกระแสองคการการคาโลก)

62


(3) Agreement on Textiles and Clothing

(4) Agreement on Technical Barriers to Trade

(5) Agreement on Trade-Related Investment Measures

(6) Agreement on Implementation of Article VI of GATT 1994

(7) Agreement on Implementation of Article VII of GATT 1994

(8) Agreement on Preshipment Inspection

(9) Agreement on Rules of Origin

(10) Agreement on Import Licensing Procedures

(11) Agreement on Subsidies and Countervailing Measures

(12) Agreement on Safeguards

(13) General Agreement on Trade in Services (GATS)

(14) Agreement on Trade-Related Aspects of IntellectualProperty Rights

(15) Understanding on Rules and Procedures Governingthe Settlement of Disputes

(16) Trade Policy Review Mechanism

(17) Plurilateral Trade Agreements อนประกอบดวย Agree-ment on Trade in Civil Aircrafts และ Agreement on GovernmentProcurement

63


นอกจากขอตกลงหลกและขอตกลงเฉพาะดงกลาวขางตนแลวกฎกตกาองคการการคาโลกยงมทมาจากแหลงรองอนๆ อนไดแก

(1) รายงานคำวนจฉยขอพพาทการคาภายใตองคการ-การคาโลก (WTO Dispute Settlement Reports) ทงคำวนจฉยเบองตนและคำวนจฉยอทธรณ คำวนจฉยเหลานชวยใหกฎกตกาองคการการคาโลกมความชดเจนและโปรงใสยงขน นบเปนทมาของกฎกตกาองคการการคาโลกทสำคญ

(2) ปฏบตการของหนวยงานภายในองคการการคาโลก และขอตกลงภายใตบรบทขององคการการคาโลก ตวอยางเชน มตของคณะมนตรทวไปหรอทประชมระดบรฐมนตรขององคการการคาโลก (WTOMinisterial Conference) รวมทงขอตกลงการคาทสมาชกลงนามในบรบทขององคการการคาโลก

(3) จารตกฎหมายระหวางประเทศ (Customary InternationalLaw) จารตเปนสวนหนงของกฎหมายระหวางประเทศ ซงมผลบงคบใชกบรฐทงปวง คำวนจฉยเพอระงบขอพพาทภายใตองคการการคาโลกมกอางองจารตกฎหมายระหวางประเทศ

(4) หลกทวไปของกฎหมาย (General Principles of Law)

(5) ขอตกลงระหวางประเทศอนๆ กฎกตกาหลกและกฎกตกาเฉพาะขององคการการคาโลกอาจอางองขอตกลงระหวางประเทศทมอยกอนแลว หรอขอตกลงระหวางประเทศทมอยกอนแลวอาจสมพนธกบกฎกตกาองคการการคาโลก ตวอยางเชน Paris Convention (1967), BerneConvention(1971), UN Convention on the Law of the Sea, TheConvention on Biological Diversity เปนตน

64


(6) การปฏบตในเวลาตอมา (Subsequent Practices) ของภาคองคการการคาโลก


Anderson, Kym, and Bernard Hoekman (eds.). The WTO’s Core Rulesand Disciplines. Two Volumes. Cheltenham: Edward Elgar2006.

Das, Bhagirath Lal. The World Trade Organisation: A Guide to theFramework for International Trade. London: Zed Books Ltd.,1999.

Hoekman, Bernard M., and Michel M. Kostecki. The Political Economyof the World Trading System: The WTO and Beyond. SecondEdition. Oxford: Oxford University Press, 2001.

Jackson, John H. The World Trade Organization: Constitution andJurisprudence. London: The Royal Institute of InternationalAffairs, 1998.

Jackson, John H. The Jurisprudence of GATT and thw WTO: Insightson Treaty Law and Economic Relations. Cambridge:Cambridge University Press, 2000.

Kerr, William A., and James D. Gaisford (eds.). Handbook onInternational Trade Policy. Cheltenham: Edward Elgar, 2007.

65


Lowenfeld, Andreas F. International Economic Law. Oxford: OxfordUniversity Press, 2002.

Matsushita, Mitsuo, T.J. Schoenbaum, and P.C. Mavroidis. The WorldTrade Organization: Law, Practice, and Policy. Oxford:Oxford University Press, 2003.

Preston, Lee E., and Duane Windsor. The Rules of the Game in theGlobal Economy: Policy Regimes for International Business.Second Edition. Boston: Kluwer Academic Publishers, 1997.

Trebilcock, Michael J. And Robert Howse. The Regulation ofInternational Trade. Second Edition. London: Routledge,1999.

Van den Bossche, Peter. The Law and Policy of the World TradeOrganization: Text, Cases and Materials. Cambridge:Cambridge University Press, 2005.

............................

ในสมยกอน สนคาทสงไปขายยงประเทศตางๆ ไมสมปญหาในการระบวา สนคาเหลานนมตนกำเนดการผลตในประเทศใด ถงจะมการสงผานประเทศทสามกอนทจะถงประเทศปลายทาง (Country ofDestination) กสามารถตดตามหาขอมลไดโดยงาย เพราะการผลตและการคามไดมกระบวนการทซบซอน แตในปจจบนหาไดเปนเชนนนไม เพราะกระบวนการผลตทสามารถแยกชนสวนในการผลตได โดยทประเทศผผลตสนคาสำเรจรปขนสดทาย เพยงแตนำชนสวนมาประกอบกนเทานน หาไดมสวนสรางมลคาเพม (value added) อนใดอกไม

ขอมลเกยวกบ 'ประเทศแหลงผลต' หรอ 'ประเทศตนกำเนด'(Country of Origin) มความสำคญในการจดทำสถตการคาระหวางประเทศและในการคำนวณดลการคาระหวางประเทศตางๆ ความเทยงตรงของขอมลมผลอยางมากตอความนาเชอถอของสถต ดวยเหตทกระบวนการผลตมความสลบซบซอนมากขน อนเปนผลจากการแบงงานกนทำระหวางประเทศ (International Division of Labour) การระบ 'ประเทศแหลงผลต'หรอ 'ประเทศตนกำเนด' จงมใชเรองงายและกลายมาเปนขอพพาทการคา

ระเบยบการคาระหวางประเทศ

วาดวยประเทศแหลงผลตสงทอและเครองนงงหม

ตพมพครงแรกในคอลมน "หอคอยสองโลก" Financial Day ฉบบวนพธท 4

กนยายน 2539

68


ระหวางประเทศ จนถงกบตองมการกำหนดกฎเกณฑเกยวกบเรองนภายใตGATT และตอมาภายใต WTO

การออกเอกสาร 'ประเทศแหลงผลต' หรอ 'ประเทศตนกำเนด'มความสำคญยงในการดำเนนนโยบายการคาระหวางประเทศ เอกสารเหลานเปนฐานขอมลในการแกปญหาการขาดดลการคา ในกรณทมการควบคมปรมาณการนำเขา (Import Control) เอกสารเหลานชวยใหตรวจ-สอบไดวา มการนำเขาจาก 'ประเทศแหลงผลต' แตละประเทศเตมตามโควตาแลวหรอไม แตในโลกทระบบการคาระหวางประเทศทวความสลบซบซอน ประเทศผสงออกสามารถแปลง 'ประเทศแหลงผลต' เพอหลบเลยงมาตรการทางนโยบายของ 'ประเทศปลายทาง' ได ดวยการสงสนคาออกผานประเทศทสามกอนทจะเขาส 'ประเทศปลายทาง' เพอมใหปรากฏเปนโควตาของ 'ประเทศแหลงผลต' การสงออกผานประเทศทสามมกจะปรากฏในกรณท 'ประเทศแหลงผลต' ใชมาตรการลงโทษทางการคา (TradeSanction) 'ประเทศปลายทาง' ดวย ยงในกรณทมการใหสทธพเศษทางดานภาษศลกากร (GSP) ดวยแลว ประเทศทตองการสทธประโยชนทางดานนมกจะหาทางสงสนคาผานประเทศทยงคงไดรบ GSP แตการใชกลเมดเดดพรายเพอใหไดประโยชนหรอหลกเลยงการเสยประโยชนจากมาตรการทางนโยบายของประเทศคคาเปนททราบกนโดยทวไป พธการทางศลกากรและการออกเอกสาร 'ประเทศแหลงผลต' จงมการปรบเปลยนเพอปองกนกลเมดเดด-พรายเหลาน

สงทอและเสอผาเปนสนคาทมปญหาในการกำหนด 'ประเทศแหลงผลต' หรอ 'ประเทศตนกำเนด' อยางมาก เพราะวตถดบ สนคาขนกลาง(Intermediate Goods) และสนคาสำเรจรปผลตในประเทศตางๆ กนใยสงเคราะหและเสนดายอาจผลตในประเทศหนง ประเทศททอผาอาจไมสามารถผลตใยสงเคราะหและเสนดายเองและตองนำเขาจากประเทศอน

69


แมแตเสอผาทเปนสนคาออกสำคญของโลกทสาม กยงมการแยกสวนในการผลต โดยทมการตดผาตามแบบกระสวนในประเทศหนง แลวสงไปเยบยงอกประเทศหนงทมแรงงานราคาถกจำนวนมาก การระบ 'ประเทศแหลงผลต' หรอ 'ประเทศตนกำเนด' จงมใชเรองงาย และกลายมาเปนขอพพาทการคาระหวางประเทศ

รฐบาลอเมรกนไมพอใจระเบยบวธการระบ 'ประเทศแหลงผลต'หรอ 'ประเทศตนกำเนด' โดยเฉพาะอยางยงการสงออกสงทอและเสอผาดงทเปนอยในปจจบน จงทำตวเปนนกเลงโตจดระเบยบเสยเอง ทงนดวยการตรา Textile and Apparel Global Competitiveness Act of 1996

กฎหมายฉบบน นำเสนอโดยนายจอหน บ. โบรส (John B.Breaux) วฒสมาชกและนายเบนจามน แอล. คารเดน (Benjamin L.Carden) สมาชกสภาผแทนราษฎร ซงสงกดพรรคเดโมแครตทงค Breaux-Carden Act นำเสนอตอรฐสภาในเดอนมถนายน 2537 ในขณะทมการพจารณาใหสตยาบนในการจดตงองคการการคาโลก (WTO) โดยทรฐบาลคลนตนมสวนรวมในการรางกฎหมายฉบบน ดก ซรโอกะ (Doug Tsuruoka)แหงหนงสอพมพ Asia Times (July 10, 1996) รายงานวา นางรตา เฮยส(Rita Hayes) ผมสวนสำคญในการรางกฎหมายฉบบน เดมเปนประธานคณะกรรมการประสานงานนโยบายสงทอของรฐบาลคลนตน ปจจบนเปนหวหนาคณะผเจรจานโยบายสงทอของสำนกผแทนการคาแหงสหรฐอเมรกา(USTR) คนสำคญอกคนหนงกคอนางเจนนเฟอร ฮลลแมน (JenniferHillman) ปจจบนเปนทปรกษาทวไปของ USTR

ดวยการผลกดนของรฐบาลคลนตน รางกฎหมาย Textile andApparel Global Competitiveness Act ผาน Ways and MeansCommittee ของสภาผ แทนราษฎรโดยไมยากลำบาก แตตองเผชญอปสรรคสำคญในคณะกรรมาธการการเงนแหงวฒสภา โดยเฉพาะอยาง

70


ยงวฒสมาชกบอบ แพกวด (Bob Packwood) แหงพรรครปบลกนซงตองการเลอนการบงคบใชกฎหมายฉบบนออกไปอก 5 ป ในขณะทรฐบาลคลนตนตองการบงคบใชในวนท 1 มกราคม 2538

ประธานาธบดวลเลยม คลนตนตองการคะแนนนยมทางการเมองในปทมการเลอกตงประธานาธบดใหมน จงพยายามผลกดน Textile andApparel Global Competitiveness Act อยางเตมท กฎหมายฉบบนไดรบการสนบสนนจากนายทนอตสาหกรรมสงทอ ดงเชน American TextileManufactureres Institute และจากสหภาพแรงงาน เพราะการนำเขาสงทอและเสอผาขดตอผลประโยชนของอตสาหกรรมน และทำใหการจางงานมไมมากเทาทควร ในขณะทวฒสมาชกแพกวดเปนตวแทนของกลมผนำเขาสงทอและเสอผาจากตางประเทศ

เมอเกดปญหาขอขดแยงระหวางวฒสภากบสภาผแทนราษฎรเกยวกบกำหนดการบงคบใชกฎหมายฉบบน รฐสภาไดถามความเหนฝายบรหาร รฐบาลคลนตนเสนอใหเลอนการบงคบใชกฎหมายนออกไป 18เดอน โดยเพงขอใหรฐสภาลงมตในเดอนมถนายน 2539 ในลกษณะ'วถดวน' ในการพจารณา (Fast-Track Option) กลาวคอ ใหลงมตรบหรอไมรบกฎหมาย โดยหามแกไขบทบญญตใดๆ ในกฎหมายน เพราะตองการบงคบใชกฎหมายนในวนท 1 กรกฎาคม 2539 เมอรฐสภามมตเหนชอบการบงคบใชกฎหมายจงเกดขน

ตามกฎหมายใหมน สงทอถอเอาประเทศททอผาเปน 'ประเทศแหลงผลต' มใชประเทศทยอมหรอพมพผา สงทอดบทสงออกจากสาธารณ-รฐประชาชนจนเพอยอมและพมพลายในอตาล เมอสงออกจากอตาล เดมถอวาอตาลเปน 'ประเทศแหลงผลต' แตตามกฎหมายใหมนถอวาเปนการสงออกจากสาธารณรฐประชาชนจน สำหรบเครองแตงกายถอเอาประเทศทเยบผาเปนเสอผาสำเรจรปเปน 'ประเทศตนกำเนด' มใชประเทศทตดผาตาม

71


แบบกระสวน ในปจจบน ฮองกงตดผา แลวสงไปเยบในสาธารณรฐ-ประชาชนจน เนองจากมแรงงานราคาถกจำนวนมาก ตามกฎหมายใหมเสอผาเครองแตงกายทตดเยบและสงออกจากสาธารณรฐประชาชนจนตองถอวาสาธารณรฐประชาชนจนเปน 'ประเทศแหลงผลต' ทงๆ ทผาและวตถดบสวนใหญมาจากฮองกงกตาม หากการตดเยบกระทำในประเทศตางๆ มากกวาหนงประเทศ ใหถอเอาประเทศทมสวนตดเยบมากทสดเปน'ประเทศตนกำเนด'

Textile and Apparel Global Competitiveness Act of 1996มผลกระทบตอบรรดาประเทศผสงออกสงทอและเครองแตงกายอยางถวนหนา แตผลกระทบตกหนกแกฮองกงและสาธารณรฐประชาชนจนเพราะสหรฐอเมรการะแวงวา สาธารณรฐประชาชนจนลอบสงสงทอและเสอผาผานฮองกงไปยงสหรฐอเมรกา เพอมใหปรากฏอยในโควตาของสาธารณรฐประชาชนจน โดยทการคาสงทอและเสอผามการจำกดโควตาตาม Multi-Fibre Arrangement (MFA)

กอนทกฎหมายฉบบน มผลบงคบใช การศลกากรแหงสหรฐอเมรกา (U.S. Customs Service) ประกาศใชระเบยบการศลกากรเกยวกบการคาสงทอและเครองแตงกายอยางเขมงวด เมอกลางเดอนมถนายน 2539เอกสารการคาสงทอและเครองแตงกายตองมขอมลรายละเอยดและเอกสารประกอบชนดทไมเคยบงคบใชมากอน การศลกากรแหงสหรฐอเมรกาถงกบจะสงเจาหนาทเขาไปตรวจสอบโรงงานและบรษทผสงออกในฮองกง แตฮองกงไมยนยอม เพราะถอเปนการแทรกแซงกจการภายใน และสหรฐ-อเมรกาไมมสทธสภาพนอกอาณาเขตในฮองกง

รฐบาลอเมรกนเลอกเลนงานสาธารณรฐประชาชนจน เพราะสาธารณรฐประชาชนจนยงมไดเปนสมาชกองคการการคาโลก จงไมสามารถรองเรยนตอ WTO ได แตประเทศผสงออกอนๆ ซงเดอดรอน

72


จากกฎหมายฉบบใหมของสหรฐอเมรกา เรมรองเรยนตอ WTO เพอใหไตสวนวา Textile and Apparel Global Competitiveness Act of 1996ขดตอกฎขอบงคบของ WTO หรอไม

Multi-Fibre Arrangement เปนระเบยบการคาสงทอระหวางประเทศในปจจบน แยกตางหากจาก GATT ผลการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย (Uruguay Round) มขอยตวา MFA จะคอยๆ ผนวกเขาเปนระเบยบการคาเดยวกบ WTO ภายในป 2548 โดยตองเลกการกำหนดโควตาการนำเขา และหนมาใชมาตรการภาษศลกากรแทน นอกจากนยงมขอตกลงอกดวยวา จะมการปรบกฎวาดวยประเทศแหลงผลตสงทอและเสอผา (Country-of-Origin Rule) ใหเปนอนหนงอนเดยวกนภายในป 2541

สหรฐอเมรกาอางความชอบธรรมในการเปลยนแปลงกฎนวาในเมอบรรดาประเทศผสงออกสงทอและเสอผาหาประโยชนจากการเลยงกฎ สหรฐฯ ยอมมความชอบธรรมทจะเปลยนแปลงกฎเพออดชองโหวดงกลาวน (Loophole-Closing Device) แตกฎใหมทกำหนดขนหามความคงเสนคงวาไม ในขณะทเสอผาเครองแตงกายถอเอาประเทศททำการผลตในขนตอนสดทาย (เยบ) เปนประเทศแหลงผลต ทงๆ ทมลคาเพมท เกดจากการเยบอาจนอยกวามลคาเพ มท เกดจากข นตอนการผลตกอนหนาน สวนผาทอกลบมไดถอเอาประเทศททำการผลตในขนตอนสดทาย (ดงเชนยอมส และพมพลาย) เปนประเทศแหลงผลต

นอกจากน การกำหนดใหผสงออกตองมเอกสารรบรองจากผผลตโดยผผลตตองลงนามรบรองในเอกสารศลกากรดวยนน นอกจากจะเปนการสรางอปสรรคการคาทมใชภาษศลกากร (Non-Tariff Barrier) แลวยงขดตอระเบยบศลกากรทวไป (General Customs Rule) ของสหรฐ-

73


อเมรกาเอง เพราะการนำเขาสนคาอนๆ ไมมขอกำหนดเชนน ซงเทากบเปนการปฏบตอยางลำเอยง

Textile and Apparel Global Competitveness Act of 1996กำลงกอใหเกดความโกลาหลในการคาสงทอและเครองแตงกายระหวางประเทศอยางมาก เพราะประเทศผสงออกไมมขอมลทสมบรณเกยวกบกฎหมายฉบบนมากอน จงตงรบไมทน ประเทศเหลานกำลงเจรจากบสำนกผแทนการคาแหงสหรฐอเมรกา เพอหาทางบรรเทาผลกระทบ นอกจากนตามขอตกลง WTO วาดวยสงทอและเครองแตงกาย หากมการเปลยนแปลงขอบงคบ จะตองมการปรบโควตาเพอชดเชยความเสยหายทเกดแกประเทศคคาดวย

ดวยเหตทการคาสงทอและเครองแตงกายมการจำกดการสงออกโดยสมครใจ กลาวอกนยหนงกคอ มการกำหนดโควตาตามขอตกลงสงทอระหวางประเทศ (MFA) ในขณะท MFA เปนขอตกลงพหภาค การกำหนดโควตาเปนขอตกลงทวภาค การเปลยนแปลง Country-of-Origin Ruleอนเปนผลจากการบงคบใช Textile and Apparel Global Competi-tiveness Act of 1996 จงทำใหการสงออกสงทอและเครองแตงกายของผสงออกบางประเทศไปยงสหรฐอเมรกาเตมโควตาหรอเกนเลยกวาโควตาทตกลงกนไว นนหมายความวา ประเทศเหลานไมสามารถขยายการสงออกไปยงสหรฐอเมรกาอกได ซงมผลกระทบตอการผลตและการจางงานในอตสาหกรรมสงทอและเครองแตงกายภายในประเทศ

แมวาอตสาหกรรมสงทอและเครองแตงกายในสหรฐอเมรกาไดประโยชนจากกฎหมายฉบบน แตประชาชนผบรโภคเปนฝายเสยประโยชนเพราะตองซอสงทอและเครองแตงกายในราคาแพงขน

74


สหรฐอเมรกาเปนผนำเขาสงทอและเครองแตงกายรายสำคญของโลก การบงคบใช Textile and Apparel Global Competitiveness Actof 1996 จงมผลกระทบตอระเบยบการคาสงทอและเครองแตงกายระหวางประเทศอยางสำคญ

...............................................

ขาวกบ Tariffication

Tariffication เปนศพทใหมทมอายประมาณ 5 ป และเปนทรจกมกคนเฉพาะในหมผคนทตดตามขาวการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย

Tariffication คออะไร

Tariffication หมายถง การเลกใชมาตรการการควบคมเชงปรมาณ(Quantitative Control) ในดานการคาระหวางประเทศ ทงการสงออกและการนำเขา โดยหนมาใชมาตรการภาษศลกากรแทน หรอกลาวอยางสนๆกคอ การควบสนคาเขาระบบภาษศลกากร

การควบคมเชงปรมาณเปนมาตรการทใชในการกำหนดกระแสการเคลอนยายสนคาระหวางประเทศ โดยทวไปหมายถงการกำหนดโควตาการนำเขา (Import Quota) หรอโควคาการสงออก (Export Quota)การควบคมเชงปรมาณขนสดโตง ไดแก การหามนำเขา (Import Ban) หรอการหามสงออก (Export Ban) การหามนำเขากคอ การกำหนดโควตาการนำเขาเทากบศนย สวนการหามสงออกกคอ การกำหนดโควตาการสงออกเทากบศนย


ฉบบวนศกรท 27 สงหาคม 2536

76


การใชมาตรการการควบคมการคาเชงปรมาณปรากฏอยางแพรหลายในทศวรรษ 2460 จนกอใหเกดภาวะเศรษฐกจตกตำในทศวรรษ 2470และเปนสาเหตประการหนงของสงครามโลกครงทสอง เมอสงครามโลกครงทสองยต ประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยง สหรฐอเมรกาและสหราชอาณาจกรพยายามจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศบนพนฐานของปรชญาเศรษฐกจเสรนยม ความขอนครอบคลมถงธนาคารโลก กองทนการเงนระหวางประเทศ และขอตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากรและการคา(GATT)

ทงธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศพยายามผลกดนใหภาคสมาชกเลกใชมาตรการการกำหนดโควตา โดยหนมาใชมาตรการภาษศลกากรแทน GATT กรางขนดวยหลกการทคลายคลงกนGATT ตองการใหการคาในสงคมโลกเปนไปโดยเสร โดยทประเทศตางๆจกตองผลตสนคาและบรการท ตนมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ(Comparative Advantage) เพอนำไปแลกเปลยนกบสนคาและบรการทตนมไดมความถนดในการผลต ภายใตระบบการคาเสร ประเทศตางๆจะตองไมกดกนการคา หากตองการควบคมหรอกำกบการคาระหวางประเทศ กควรทจะกำกบและควบคมดวยมาตรการภาษศลกากร หาควรทจะใชมาตรการการควบคมเชงปรมาณดงเชนการกำหนดโควตาไม

แตประเทศมหาอำนาจทรวมรางกฎขอบงคบของ GATT ตางตองการปกปองกจกรรมทางเศรษฐกจบางประเภทของตน จงเปนเหตใหGATT มขอยกเวนตางๆอนเบยงเบนจากปรชญาเศรษฐกจเสรนยม อาทเชน การหามการนำเขา หรออกนยหนงกคอ การกำหนดโควตาการนำเขาเทากบศนย เปนมาตรการทขดตอหลกการคาเสร ระเบยบการคาระหวางประเทศทยดพนฐานของปรชญาเศรษฐกจเสรนยมจกตองมบทบญญตหามมใหใชมาตรการดงกลาวน GATT กวางหลกการในเรองนไว กลาวคอในกรณทวไป ภาคสมาชกของ GATT จะใชมาตรการการหามการนำเขา

77


มได แตมาตรา 11 (2) (C) กำหนดขอยกเวนวา การหามนำเขาผลตผลการเกษตรและผลตผลการประมงเปนเรองททำได

ดวยขอยกเวนตามมาตรา 11(2) (C) นเอง รฐบาลญปนไดปกปองการเพาะปลกขาวภายในประเทศดวยการหามนำเขาขาว แททจรงแลวญปนไดปกปองการเพาะปลกขาวมาตงแตป 2486 ทงนโดยอาศย StapleFood Control Act of 1943 ซงมผลบงคบใชกอนทจะมระเบยบการคาระหวางประเทศเสยอก แมเมอ GATT มผลบงคบใชแลว ญปนยงคงหามนำเขาขาว ซงมไดละเมดกฎขอบงคบของ GATT ทงนดวยการอางองมาตรา11 (2) (C) นนเอง

ไมเพยงแตญปนเทานนทปกปองการเพาะปลกขาวภายในประเทศดวยการหามนำเขาขาว เกาหลใตกใชมาตรการเดยวกน ประเทศทงสองมปญหารวมกนในขอทมธญพชไมพอเพยงแกการบรโภค จงพยายามดำเนนนโยบายการพงตนเองในเรองอาหาร แตนาประหลาดใจทประเทศผสงออกธญพชรายสำคญดงเชนไทย กประกาศใชมาตรการการหามนำเขาขาวดวย ทงนตามประกาศกระทรวงพาณชยฉบบท 61 (พ.ศ. 2514) ออกตามความในพระราชกฤษฎกาควบคมการนำเขามาในราชอาณาจกร ซงสนคาบางอยาง (ฉบบท 9) พ.ศ. 2496 โดยทพระราชกฤษฎกาฉบบนออกตามความในพระราชบญญตควบคมการสงออกไปนอกและการนำเขามาในราชอาณาจกร ซงสนคาบางอยาง พ.ศ. 2482

เมอการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยเรมตนในป 2529 สหรฐ-อเมรกาพยายามผลกดนใหใชมาตรการการควบสนคาเกษตรเขาระบบภาษศลกากร หรอ Tariffication โดยใหภาคสมาชกของ GATT เลกใชมาตรการการกำหนดโควตาและการหามการนำเขา และหนมาใชมาตรการภาษศลกากรแทน

78


เดมทรฐบาลอเมรกนมไดใหความสำคญแกขาวในการเจรจารอบอรกวย แตดวยแรงกดดนของสมาคมโรงสอเมรกน (AmericanRice Millers' Association) ทงรฐบาลนายเรแกนและรฐบาลนายบชตางตองใหความสนใจเรองน สมาคมโรงสอเมรกนสามารถเขาไปรณรงคในรฐสภาอยางไดผล ทงๆทขาวมไดมความสำคญในโครงสรางการผลตของสหรฐอเมรกา โดยทชาวนาอเมรกนมอยเพยง 11,000 ครอบครว

ในป 2529 สมาคมโรงสอเมรกนไดยนคำรองภายใตมาตรา 301แหงกฎหมายการคาป 2517 (Trade Act of 1974) เพอใหรฐบาลอเมรกนกดดนรฐบาลญปนใหเลกนโยบายการใหเงนอดหนนในการเพาะปลกขาวและการหามการนำเขาขาว เพราะสรางความเสยหายแกขาวอเมรกนนบตงแตนนมา ขาวกลายเปนประเดนการเจรจาการคาทวภาคระหวางสหรฐฯกบญปน แตญปนกบายเบยงทจะเปดตลาดขาว โดยใหรอผลการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย

ในป 2532 สหรฐฯเสนอแผนการปฏรปการคาสนคาเกษตรโดยใหนำระบบภาษศลกากรมาใชแทนมาตรการการกำหนดโควตาการนำเขา ทงนจะตองลดอากรขาเขาตลอดชวงเวลา 10 ป และขณะเดยวกนกคอยๆลดและเลกการใหเงนอดหนนสนคาเกษตร ขอเสนอดงกลาวนกอใหเกดความขดแยงระหวางสหรฐอเมรกากบประชาคมยโรป ครนในเดอนพฤศจกายน 2534 สหรฐฯและประชาคมยโรปสามารถตกลงกนไดในเร องการผลตพชนำมนและการใหเงนอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออก ตอมาในเดอนธนวาคม ศกเดยวกน นายอารเธอร ดงเกล (ArthurBunkel) เลขาธการ GATT ไดรางขอตกลงเกยวกบการปฏรประบบการคาสนคาเกษตร โดยใหมการควบสนคาเกษตรเขาระบบภาษศลกากรโดยปราศจากขอยกเวน (Tariffication Without Exception) ภาคสมาชกGATT จำนวน 108 ประเทศในการประชมเมอวนท 13 มกราคม 2535มมตยอมรบรางขอตกลงน

79


ตลอดระยะเวลาทมการประชมรอบอรกวย ญปนทำตวเสมอนหนงเปนเพยงผสงเกตการณ ไมสมกบทเปนผนำทางเศรษฐกจของสงคมโลกครนเมอภาคสมาชก GATT ยอมรบมาตรการการควบสนคาเกษตรเขาระบบภาษศลกากร ญปนกตกอยในฐานะเสอลำบาก ในดานหนง หากญปนไมยอมรบมาตรการดงกลาวน ไมเพยงแตญปนจะตองมขอขดแยงทงกบสหรฐอเมรกาและประชาคมยโรปเทานน หากยงตองถกประนามจากสงคมโลกวา เปนตวการแหงความลมเหลวของการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยอกดวย แตในอกดานหนง หากญปนยอมเปดตลาดขาว รฐบาลญปนกตองเผชญมรสมทางการเมองภายในประเทศ การเดนขบวนของชาวนาเปนเรองทคาดการณได แตตนทนทางการเมองทสำคญกวา กคอ การสญ-เสยคะแนนนยมทางการเมอง ซงมผลกระเทอนตอผลการเลอกตง ทงนเพราะเหตวา Zenchu หรอชมนมสหกรณการเกษตรกลาง (Central Unionof Agricultural Cooperatives) ยงคงทรงอทธพลทางการเมองในสงคมชนบทญปนอยางมาก แมวาอทธพลในชวงหลงๆ นจะลดลงไปบางแลวกตาม

ดวยเหตทรฐบาลญปนตองยนอยบนทางสองแพงนเอง จดยนของรฐบาลญปนเกยวกบนโยบายขาวจงแกวงไปแกวงมา เมอรฐบาลอเมรกนกดดนใหญปนเปดตลาดขาวครงแรกนน รฐบาลญปนตงการดตอตานแตเมอประธานาธบดยอรจ บช เยอนญปนในเดอนมกราคม 2535 รฐบาลญปนแสดงความเอนเอยงทจะเปดตลาดขาว ครนเมอเผชญกบแรงตอตานจากชาวนารฐบาลญปนกยนกรานทจะปกปองการเพาะปลกขาวภายในประเทศตอไป ขาวเกยวกบเรองนในชวงเวลาเกอบสองปทผานมานจงเตมไปดวยความสบสน ทงนขนอยกบทศนะของผใหขาว

นายอารเธอร ดงเกล เลขาธการ GATT ซงเพงพนจากตำแหนงพยายามผลกดนใหทงญปนและเกาหลใตยอมเปดตลาดขาว ในกรณญปน

80


นายดงเกลเสนอใหขาวจากตางประเทศเขาสตลาดญปนในขนแรก 3-5%ของปรมาณการบรโภค ซงตกประมาณปละ 300,000-500,000 ตน โดยรฐบาลญปนตองเลกมาตรการการหามนำเขาขาว และใชภาษศลกากรเปนเครองมอในการปกปองภาคเศรษฐกจขาวแทน เนองจากราคาขาวในญปนสงกวาราคาในตลาดโลกประมาณ 6 เทา ดงนนหากจะปกปองภาคเศรษฐกจขาว กตองเกบอากรขาเขาสงถง 700% แตกำแพงภาษจะตองคอยๆทลายลงทงนดวยการลดอากรขาเขาปละ 15% ของอตราทจดเกบจนถงป 2542ในระหวางทกำแพงภาษกำลงถกทลายลงน ญปนสามารถใชมาตรการปกปองตนเองในกรณพเศษ (Special Safeguards) ภายใตกฎขอบงคบของGATT กลาวคอ หากการนำเขาขาวเพมขนผดปกต (Import Surge) หรอราคาขาวภายในประเทศตกตำผดปกต จนกอใหเกดความเสยหายอยางรายแรงตอภาคเศรษฐกจขาว รฐบาลญปนกสามารถเกบอากรขาเขาในภาวะฉกเฉน (Emergency Tariff) เพอปกปองภาคเศรษฐกจขาวได

แมวาทงญปนและเกาหลใตจะพยายามแขงขนมใหขาวถกควบเขาสระบบภาษศลกากร แตในทสดแลว อาการแขงขนดงกลาวนจะตองออนระโหย เมอสงคมโลกเพมแรงกดดนในเรองน ปญหาจงมอยแตเพยงวารฐบาลประเทศทงสองจะเตรยมการปรบตวปรบนโยบายและปรบโครงสรางการผลตอยางไร

..................................

ญปนกบการเปดตลาดขาว

นบตงแตมการบงคบใช Staple Food Control Act ในป 2486เปนตนมา รฐบาลญปนไดปกปองการเพาะปลกขาวภายในประเทศ การปกปองดงกลาวนอาศยมาตรการสำคญ 3 ประเภท คอ

มาตรการทหนง ไดแก การควบคมการนำเขาขาว โดยทวไปแลวรฐบาลญปนหามนำเขาขาว ทงนเพอมใหขาวญปนตองแขงกบขาวทนำเขาจากตางประเทศ แตญปนหาไดปดประตการคาขาวโดยสนเชงไม ปใดทผลผลตภายในประเทศมไมพอเพยงแกการบรโภค กมการนำเขาปรมาณมากนอยตามแตสถานการณ ในชวงทศวรรษ 2500 ญปนนำเขาขาวเพยงประมาณปละ 20,000 ตน คดเปนรอยละ 0.2 ของปรมาณการบรโภคภายในประเทศ การนำเขาปรมาณมากจะมในปทการทำนาไมไดผล นอกจากนยงมการนำเขาผลตภณฑขาว เพราะกฎหมายญป นมบทบญญตวาผลตภณฑขาวทมขาวเปนสวนประกอบไมถง 80% สามารถนำเขาได

มาตรการทสอง ไดแก การใหเงนอดหนนแกชาวนาเพอเปนสงจงใจในการเพาะปลกขาว รฐบาลจายเงนอดหนนดวยการใหองคกรการควบคมอาหาร (Food Control Agency) ซงเปนหนวยงานของรฐ รบซอขาวจาก


ฉบบวนศกรท 1 ตลาคม 2536

82


สหกรณการเกษตรในราคาสงกวาราคาตลาด หรอมฉะนนกจายเงนอดหนนแกสหกรณการเกษตรโดยตรง มาตรการเงนอดหนนดงกลาวนทำใหราคาขาวในญปนสงกวาราคาตลาดโลกถง 6-10 เทา และทำใหรายไดของชาวนาเขยบขนมาอยในระดบใกลเคยงกบประชาชนในเขตเมองในปจจบน

มาตรการทสาม ไดแก การควบคมพนทการเพาะปลกขาว ผลจากการดำเนนสองมาตรการแรกทำใหญปนสามารถผลตธญพชไดพอเพยงแกการบรโภค และสามารถพงตนเองในเรองอาหารไดในทศวรรษ 2500 ครนในทศวรรษ 2510 ญปนเรมมขาวสวนเกน ซงตองระบายสงออกนอกประเทศในระหวางป 2511-2513 รฐบาลญปนตองตรงราคาขาวทรบซอไวในระดบเดม เพราะเกรงวา การขนราคารบซอจะจงใจใหชาวนาญปนเพมการผลตพรอมกนน กมการจายเงนอดหนนเพอใหชาวนาลดพนทการเพาะปลกขาวในชวงปลายทศวรรษ 2520 นนเอง ประมาณกนวา พนทการเพาะปลกขาวในญปนลดลง 70,000-80,000 เฮกตาร หรอประมาณรอยละ 25 ของพนทการเพาะปลกขาวเดม

สงคมญป นตองสญเสยตนทนเปนจำนวนมากในการดำเนนนโยบายขาวดงกลาวขางตนน ผลการประมาณการใหตวเลขแตกตางกนมากตงแต 11,000 ลานเหรยญอเมรกนตอป จนถง 60,000 ลานเหรยญอเมรกนตอป กระทรวงเกษตรอเมรกน (USDA) ประมาณการโดยอาศยขอมลในป 2528-2532 และพบวา สงคมญปนตองสญเสยตนทนในการดำเนนนโยบายขาวปละ 19,000 ถง 23,000 ลานเหรยญอเมรกน ตนทนดงกลาวนครอบคลมรายจายเงนอดหนนทรฐบาลใหแกชาวนา และรายจายของผบรโภคทตองซอขาวแพงกวาปกต

83


รฐบาลญปนมไดแทรกแซงเฉพาะแตการผลตขาวเทานน หากยงแทรกแซงการจดจำหนายขาวอกดวย ระบบการจดจำหนายขาวของทางการมอย 2 ชองทาง คอ

ชองทางแรก องคกรการควบคมอาหาร (Food Control Agency)รบซอขาวจากชาวนาโดยผานสหกรณการเกษตร ทงนรฐบาลจะประกาศราคาขาวทรบซอ ซงเปนราคาทรวมเงนอดหนน ปกตราคาขาวทรฐบาลรบซอจะเขยบสงขนทกป จวบจนกระทงในป 2530 รฐบาลนายนากาโซเนะตดสนใจลดราคาทรบซอ ราคาทองคกรการควบคมอาหารรบซอจากสหกรณการเกษตรจะมผลในการกำหนดราคาขายสงและราคาขายปลกเปนทอด ๆ

ชองทางทสอง สหกรณการเกษตรเมอรบซอขาวจากชาวนาแลวจะขายตอใหพอคาขายสงโดยตรง โดยไมผานองคกรการควบคมอาหารในกรณหลงน รฐบาลกจายเงนอดหนนใหแกสหกรณการเกษตรเชนเดยวกบกรณแรก

แมวากฎหมายจะไมอนโลมใหเอกชนขายขาวโดยตรง แตการณกปรากฏวา ชาวนาจำนวนไมนอยตองการขายขาวโดยตรงแกพอคาขายสงโดยไมผานสหกรณการเกษตร ทงนเปนทเขาใจวา การขายขาวโดยตรงจะไดราคาดกวาการขายในตลาดราชการ นอกจากน ยงมพอคาเอกชนทประกอบธรกจการคาขาว ดงเชน JAI (Japan Agriculture Information)ซงประกอบการมาแลว 15 ป ในการใหสารสนเทศแกผผลตและผบรโภคขาว ธรกจการคาขาวเอกชนเหลานเสยงตอการทำผดกฎหมายอยางยง

การบรโภคขาวในญป นในปหน งๆตกประมาณ 10 ลานตนในจำนวนน องคกรการควบคมอาหารรบซอขาวจากชาวนา 2-3 ลานตน

84


อก 5-6 ลานตน สหกรณการเกษตรรบซอจากชาวนา แลวขายตอใหพอคาขายสง สวนทเหลอเขาสตลาดมด และมกจะเปนขาวคณภาพด

ระบบการควบคมการผลตและการจดจำหนายขาวดงทกลาวขางตนนทำให Zenchu หรอชมนมสหกรณการเกษตรกลาง (CentralUnion of Agricultural Cooperatives) ทรงอทธพลทางการเมอง ทงในสงคมชนบทและในพรรคเสรนยมประชาธปไตย (LDP) ซงเปนพรรครฐบาลZenchu ประกอบดวยสหกรณการเกษตร 4,300 แหง และมสมาชกประมาณ 4.4 ลานคน กลาวกนวา Zenchu มอทธพลมากถงขนทจะกำหนดราคาขาวทรฐบาลรบซอได ซงนยสำคญกคอ การกำหนดระดบเงนอดหนนทรฐบาลจายใหแกชาวนานนเอง อทธพลของ Zenchu ทมตอพรรคเสรประชาธปไตย ทำให Zenchu สามารถผลกดนใหรฐบาลขนราคาขาวทรบซอทกป แมวารฐบาลตองการลดสงจงใจในการเพาะปลกขาว เพอลดภาระทางการคลง และเพอมใหมขาวสวนเกนเหลอจำนวนมาก แตดวยแรงกดดนของ Zenchu ทำใหรฐบาลนายนากาโซเนะไมกลาหกหาญลดราคาขาวทรฐบาลรบซอในป 2529 เพยงแตตรงไวในระดบเดยวกบปกอนหนานน แตแลวในป 2530 รฐบาลนายนากาโซเนะกมอาจหลกเลยงการลดราคาขาวได

Zenchu ทมทรพยากรจำนวนมากในการรณรงคใหรฐบาลญปนปกปองการเพาะปลกขาวตอไป แมแต Shodanren ซงเปนองคกรคมครองผบรโภค ยงแสดงจดยนตอตานการเปดตลาดขาว ทงๆทการปดตลาดขาวทำใหผบรโภคตองเสยประโยชนทตองซอขาวราคาแพง นบตงแตเมอสหรฐอเมรกากดดนใหรฐบาลญปนเปดตลาดขาวในป 2529 เปนตนมาZenchu ไดเคลอนไหวโดยจดใหมการชมนมและการเดนขบวนของชาวนาการเดนขบวนคดคานมความถเพมขนในชวงป 2534-2535 ทงนมความพยายามทจะผนกกำลงกบขบวนการชาวนาในตางประเทศ อาทเชน

85


ขบวนการชาวนาญปนไดสงตวแทนไปรวมเดนขบวนกบเกษตรกรฝรงเศสณ นครปารส เมอวนท 1 ธนวาคม 2535 เพอประทวงขอตกลงการเจรจารอบอรกวยทจะลดการใหเงนอดหนนการผลตทางการเกษตร ตอมาในเดอนกมภาพนธ 2536 ชาวนาจากญปนและไตหวนไดรวมกบชาวนาเกาหลใตเดนขบวนในกรงโซล เพอคดคานมาตรการการเปดตลาดขาว

อยางไรกตาม ในระยะหลงๆน Zenchu เรมตองเผชญกบการตอตานจากกลมผลประโยชนอนๆมากขน ในขณะท Zenchu ตองการปกปองตลาดขาวภายในประเทศ Keidanren ซ งเปนองคกรกล มผลประโยชนนอกภาคเกษตรกรรม สนบสนนนโยบายการเปดตลาดขาวเพราะการเปดตลาดขาวจะทำใหราคาขาวในญปนถกลง ซงมผลเสมอนหนงการเพมอำนาจซอใหแกลกจาง ในรฐสภา เรมมนกการเมองทสนบสนนการดำเนนนโยบายขาวในแนวทางเสรนยม ความขอนครอบคลมถง ส.ส.ในสงกดพรรคเสรประชาธปไตยดวย ในระบบราชการ มแตกระทรวงเกษตรปาไม และประมง (MAFF) ทยงคงสนบสนนนโยบายการปกปองภาคเศรษฐกจขาวอยางแขงขน ในขณะทกระทรวงการคาระหวางประเทศและอตสาหกรรม (MITI) และกระทรวงการตางประเทศสนบสนนนโยบายขาวเสร ซงเปนเรองทเขาใจไดโดยงาย เพราะกระทรวงทงสองนตองเผชญกบแรงกดดนจากตางประเทศโดยตรง นอกจากน ยงมสญญาณทบงบอกวาทศนคตของชาวญปนทมตอนโยบายขาวกำลงแปรเปลยนไป ชาวญปนเรมไมแนใจวา ตนไดประโยชนจากนโยบายการปดตลาดขาว ในขณะเดยวกนนสมาคมโรงสอเมรกน (American Rice Millers' Association) กำลงรณรงคใหชาวญปนรจกขาวอเมรกน การรณรงคนมมาแตป 2532 แลว

สภาพภมอากาศอนเลวราย ซงทำใหผลผลตขาวตกตำกวาปกตทำใหรฐบาลญป นจำตองนำเขาขาวในป 2536 หนงสอพมพ AsahiShimbun (ฉบบวนท 27 กนยายน 2536) รายงานขาววา รฐบาลญปนอาจตองนำเขาขาวปรมาณ 150,000 ตน ขณะเดยวกน นายมอรฮโร โฮโซ

86


กาวา (Morihiro Hosokawa) นายกรฐมนตรญปนไดใหสมภาษณสอมวลชนอเมรกนเมอวนศกรท 24 กนยายน 2536 และกลาวเปนนยๆวา ญปนอาจตองยอมเปดตลาดขาวเพอใหการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยบรรลผลภายในวนท 15 ธนวาคม 2536 อนเปนเสนตายทกำหนดโดยสำนกเลขา-ธการ GATT ญปนไมตองการไดชอวาเปนผทำใหการเจรจารอบอรกวยลมเหลว

นบตงแตป 2529 เปนตนมา เมอรฐบาลอเมรกนเรมกดดนใหญปนเปดตลาดขาว ญปนพยายามแขงขนตอแรงกดดนดงกลาวน อาการแขงขนเรมออนตวลงในยครฐบาลนายมยาซาวะ และอาจหมดสนไปในยครฐบาลนายโฮโซกาวาน อยางไรกตาม บทสมภาษณของนายโฮโซกาวาดงกลาวขางตนนอาจกอใหเกดความขดแยงกบพรรครวมรฐบาล เพราะนายโฮโซ-กาวาใหสมภาษณสอมวลชนเกยวกบเรองนโดยทยงมไดปรกษาคณะรฐมนตรขอเทจจรงปรากฏวา รฐมนตรหลายตอหลายนายมความเหนตอตานการเปดตลาดขาว ในขณะทนายโฮโซกาวาไดแสดงจดยนสนบสนนการเปดตลาดขาวบางสวนมาตงแตการหาเสยงเลอกตงในฤดการเลอกตงทผานมา

แรงกดดนจากชมชนสงคมโลก ประกอบกบการเหนแกผลประโยชนทางเศรษฐกจระยะยาว ในทสดแลวจะทำใหรฐบาลญปนจำตองเปดตลาดขาวอยางมอาจหลกเลยงตอไปได ปญหาสำคญมแตเพยงวารฐบาลญป นจะปรบโครงสรางการผลตของภาคเศรษฐกจขาวอยางไรและจะใชมรรควธอะไรบางในการลดทอนแรงตอตานทางการเมอง

......................................

อตสาหกรรมและเครองนงหม

การปรบตวยคการคาเสร

อตสาหกรรมส งทอและเคร องน งหมเปนกรณคลาสสกของประพฤตกรรม 'มอถอสาก ปากถอศล' ของประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกจ ทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตางพนมนตราวาดวยความดงามของการคาเสร และกดดนบงคบประเทศดอยพฒนาทออนแอใหเดนตามลการคาเสร ในหลายตอหลายกรณ ถงกบขมเหงรงแกประเทศทเดนออกจากลดงกลาว แตครนถงยคการคาเสรของสงทอและเครองนงหมสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปกลบยดกมนโยบายการปกปองอตสาหกรรมภายในประเทศ อนตรงกนขามกบปรชญาเศรษฐกจเสรนยม

สงทอและเครองนงหมเปนอตสาหกรรมแรกๆของกระบวนการปฏวตอตสาหกรรม ประเทศทเรมตนการพฒนาอตสาหกรรม ทงในโลกทหนงตงแตกลางครสตศตวรรษท 18 และในโลกทสามหลงสงครามโลกครงทสอง มกเลอกอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมเปนอตสาหกรรมทนำกระบวนการปฏวตอตสาหกรรม ทงนเนองจากสงทอและเครองนงหมเปนหนงในกลมปจจยส อนมอปสงคและตลาดภายในประเทศรองรบเปนปฐม แตส งทอและเคร องน งหมเปนอตสาหกรรมทใชแรงงานเขมขน(Labour-intensive Industry) ซงเตบโตไดดในประเทศทมแรงงานราคาถก

88


ประเทศทสญเสยความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ (Comparative Advan-tage) ในการผลตทใชแรงงานเขมขนในโลกแหงการคาเสร จกตองปรบโครงสรางการผลตโดยผนทรพยากรไปใชในการผลตสนคาและบรการทยงคงมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ

หลงสงครามโลกครงทสอง ทงสหรฐอเมรกาและยโรปตะวนตกตางสญเสยความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบในการผลตทใชแรงงานเขมขนเนองจากแรงงานราคาถกหมดสนไป แตดวยอทธพลของกลมผลประโยชนในอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม อตสาหกรรมดงกลาวจงยงคงไดรบการปกปองและอมชจากรฐบาลของตน เมอเปนทแนชดวาญปนมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบในอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมเหนอกวายโรปตะวนตกและสหรฐอเมรกาในทศวรรษ 2500 ทงสหรฐอเมรกาและยโรปตะวนตกพรอมใจกนกดดนใหญป นจำกดการสงออกสงทอและเครองนงหมโดยสมครใจ (Voluntary Export Restraint) ญปนจำยอมตองจำกดการสงออกทงๆทมไดสมครใจ ตอมาเมอกลมประเทศ Asian NICsและ Second-Generation NICs (ในอษาคเนย) มความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบในอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมเหนอกวาญปน ประเทศเหลานกถกสหรฐอเมรกา ยโรปตะวนตก และประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกจอนๆกระทำดวยทวงททเคยกระทำตอญปน

สญญาการจำกดการสงออกสงทอโดยความสมครใจ ซงลงนามระหวางประเทศผนำเขากบประเทศผสงออก มลกษณะเปนสญญาทวภาค(Bilateral Agreement) แตตอมามการผนวกเปนสญญาพหภาค (Multi-lateral Agreement) ภายใต "ขอตกลงเสนใยระหวางประเทศ" (Multi-FibreArrangement: MFA) โดยทมการกำหนดโควตาการคาสงทอและเครอง-นงหม ซงตองมการเจรจาในลกษณะทวภาค

89


ขอตกลงเสนใยระหวางประเทศมไดสอดคลองตองตามปรชญาการคาเสรอยางเหนไดชด ในการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย (2529-2537) ภาค GATT ตกลงทจะผนวก MFA เขาสระเบยบการคาระหวางประเทศภายใต GATT/WTO เพอใหมการปรบเปลยนสแนวทางการคาเสรโดยทกำหนดระยะเวลาการปรบตวเปนเวลา 10 ป ดงรายละเอยดปรากฏในขอตกลงสงทอและเครองนงหม (Agreement on Textile and Clothing:ATC) ทงนอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมจะเขาสยคการคาเสรตงแตวนท 1 มกราคม 2548 เปนตนไป

ขอเทจจรงปรากฏวา การปรบตวของอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมเขาสยคการคาเสรเปนไปอยางเชองชาและมไดเปนไปตามกำหนดการ ทงๆท ATC ใหเวลาสำหรบการปรบตวนานถง 10 ป ปญหามมากเปนพเศษในประเทศทสญเสยความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบในการผลตสงทอและเครองนงหม อนไดแก ประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกจโดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป

ภายหลงวนท 31 ธนวาคม 2547 สงทอและเครองนงหมจากสาธารณรฐประชาชนจนทะลกเขาสตลาดโลก และเขาไปทวมตลาดสหรฐ-อเมรกาและสหภาพยโรป ทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตางนำมาตร-การอนละเมดปรชญาเศรษฐกจเสรนยมออกมาใช โดยอางความจำเปนในการปกปองอตสาหกรรมของตน (Safeguard Measures) สาธารณรฐ-ประชาชนจนเปนเปาแหงการโจมตของทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป

สหรฐอเมรกาตระหนกดถงผลกระทบของการเปดเสรการคาสงทอและเครองนงหมอนเปนผลจาก ATC ดวยเหตดงนน สหรฐอเมรกาจงกดดนใหสาธารณรฐประชาชนจนจำยอมลงนามในขอตกลงสงทอกบสหรฐอเมรกาในระหวางทอยในกระบวนการรบสาธารณรฐประชาชนจนเขาเปนสมาชกองคการการคาโลก สาธารณรฐประชาชนจนอยในภาวะจำยอม เพราะ

90


ตองการคะแนนเสยงเอกฉนทจงจะเขาเปนสมาชกองคการการคาโลกไดขอตกลงดงกลาวลงนามเมอวนท 15 พฤศจกายน 2542 โดยทสาระสำคญอย 2 สวน

สวนทหนงวาดวย Specifically Negotiated Textile Safeguard(TS) ซงมผลบงคบใชระหวางวนท 11 ธนวาคม 2544 ถงวนท 31 ธนวาคม2551 และใชกบผลตภณฑสงทอและเครองนงหมทเปดเสรภายใต ATC กอนวนท 1 มกราคม 2548 สหรฐอเมรกามสทธทจะกำหนดโควตาการนำเขาไดหากการเปดเสรกอใหเกดความเสยหายแกตลาดในสหรฐอเมรกา (MarketDisruption)

สวนทสองวาดวย Product-Specific Safeguard (PSS) มผลบงคบใชเปนเวลา 12 ป นบตงแตวนท 11 ธนวาคม 2544 เปนตนไป เพยงแตตลาดสงทอและเครองนงหมเฉพาะประเภทในสหรฐอเมรกาเกด MarketDisruption ไมถงกบเกด Serious Injury สหรฐอเมรกากสามารถนำมาตร-การในการปกปองตนเองออกมาใชได

ในเมอสาธารณรฐประชาชนจนจำยอมใหสหรฐอเมรกาใชมาตรการปกปองตนเอง ในกรณทการนำเขาสงทอและเครองนงหมจากสาธารณรฐประชาชนจนกอใหเกด Market Distruption สาธารณรฐประชาชนจนกตองยอมใหภาคองคการการคาโลกประเทศอนๆใชมาตรการปกปองตนเองในกรณเดยวกน อนเปนไปตามหลกการปฏบตเยยงชาตทไดรบความอนเคราะหยง (The Most-Favoured Nation Principle: MFN)สหภาพยโรปอาศยเหตผลในเรอง Market Disruption และ Serious Injuryในการปกปองตนเองในทวงทำนองเดยวกบสหรฐอเมรกา และการปกปองตนเองอาศยมาตรการการจำกดโควตาการนำเขาเชนเดยวกน

91


หลงวนท 31 ธนวาคม 2547 การคาสงทอและเครองนงหมในตลาดโลกเตมไปดวยความวนวาย เพราะทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตางเลนงานสาธารณรฐประชาชนจน ดวยการควบคมโควตาการนำเขาสงทอและเครองนงหมจากสาธารณรฐประชาชนจน อนมไดเปนไปตามปรชญาเศรษฐกจเสรนยม การใชมาตรการการควบคมเชงปรมาณ (Quanti-tative Restrictions: QRs) ดงกลาวน มไดมผลกระทบตอการคาระหวางประเทศของสาธารณรฐประชาชนจนเทานน หากยงกระทบตอสวสดการของผบรโภคทงในสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปอกดวย เพราะตองซอสนคาในราคาแพงกวาในกรณทการคาเปนไปโดยเสร

การเมองวาดวยการคาสงทอและเครองนงหมมทงระดบระหวางประเทศและระดบภายในประเทศ ในระดบระหวางประเทศ ความขดแยงในประเดนการคาสงทอและเครองนงหมอาจกอใหเกดการบาดหมางระหวางสาธารณรฐประชาชนจนกบสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป ในระดบภายในประเทศ มความเหนทแตกตางกนทงในสหรฐอเมรกาและสหภาพ-ยโรปในประเดนการเลนงานส งทอและเคร องน งหมจากสาธารณรฐประชาชนจน กลมทนอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมตางกดดนใหรฐบาลของตนดำเนนนโยบายปกปองอตสาหกรรม และเลนงานสาธารณ-รฐประชาชนจนตอไป กลมผบรโภคและผนำเขา ซงไดประโยชนจากการนำเขาสงทอและเครองนงหมจากสาธารณรฐประชาชนจน ไมพอใจนโยบายการปกปองอตสาหกรรมดงกลาวน ภายในสหภาพยโรปยงมความแตกตางระหวางฝายเหนอกบฝายใตและฝายตะวนออก โดยทฝายเหนอ (อนประกอบดวยเดนมารก เนเธอรแลนด เยอรมณ ฟนแลนดสวเดน และสหราชอาณาจกร) ตองการใหการคาสงทอและเครองนงหมเปนไปโดยเสร แตฝายใต (อนประกอบดวย กรซ อตาล ฝรงเศล สเปนและปอรตเกส) และฝายตะวนออก (อนประกอบดวยสาธารณรฐเชคโปแลนด สโลวาเกย และลธวเนย) ตองการใหสหภาพยโรปดำเนนนโยบาย

92


ปกปองอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม ดวยการควบคมโควตาการนำเขาจากสาธารณรฐประชาชนจนอยางเครงครด

การเปดเสรการคาส งทอและเคร องน งหมกอใหเกดการปรบโครงสรางการผลตอยางสำคญ โดยทประเทศทไมมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบในการผลตตองออกจากตลาด และผนทรพยากรไปใชในการผลตสนคาและบรการประเภทอน แตสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปยงคงฝนไมปรบโครงสรางการผลต ทงๆทมเวลาปรบตวยาวนานถง 10 ปภายใตATC แทนทอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมในสงคมเศรษฐกจโลกจะมการคาเสรตามเจตนารมณของ ATC ภาวะการคาเสรถกเลอนเวลาออกไปจนถงป 2556 เปนอยางนอย ตราบเทาทสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปยงคงควบคมโควตาการนำเขาสงทอและเครองนงหมจากสาธารณรฐประชาชนจน การปรบโครงสรางการผลตในอตสาหกรรมนจะยงคงมตอไปรวมท งในสาธารณรฐประชาชนจนดวย หากแมนสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปประสบความสำเรจในการกดกนสงทอและเครองนงหมจากสาธารณรฐประชาชนจน สงทอและเครองนงหมจากประเทศอนๆทมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบในการผลตสนคาประเภทน กจะเขาควทะลกเขาสสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตามลำดบ โลกแหงการคาเสรมพนฐานตามหลกการความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ สหรฐอเมรกาและสหภาพ-ยโรปโพนทะนาความดงามของการคาเสร แตไมยอมรบหลกการความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ

........................................

หมายเหต บทความนเดมเปนบทนำหนงสอ อตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม: การปรบตวสยคการคาเสร เอกสารวชาการหมายเลข 8 โครงการ WTO Watch (จบกระแสองคการการคาโลก) รงสรรค ธนะพรพนธ บรรณธการ (โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร 2548)

อตราแลกเปลยนและระบบอตราแลกเปลยน

กบการจดระเบยบการคาระหวางประเทศ

กรณศกษาคาเงนหยวน

ปฐมบท

การจดระเบยบการคาระหวางประเทศกำลงรกลำไปสการจดระเบยบการเงนระหวางประเทศ เมอสหรฐอเมรกาและประเทศมหาอำนาจอนสรางแรงกดดนทางการเมองระหวางประเทศ เพอใหประเทศในอาเซย-บรพาและโดยเฉพาะอยางยงสาธารณรฐประชาชนจนเปลยนแปลงนโยบายอตราแลกเปลยน

สหรฐอเมรกาและประเทศมหาอำนาจอนกลาวหาวา ประเทศในอาเซยบรพาหลายประเทศจงใจกดคาเงนตราของตนใหตำกวาพนฐานทเปนจรง (Undervaluation) ทำใหราคาสนคาออกเมอคดเทยบเปนเงนตราสกลหลกดงเชนดอลลารอเมรกนตำกวาทควรจะเปน และสามารถสงออกไดมากกวาทควรจะเปน การจงใจกดคาเงนตราใหตำกวาพนฐานทเปนจรงในทศนะของสหรฐอเมรกาและพนธมตรจงกอใหเกดการคาทไมเปนธรรม(Unfair Trade) ดวยเหตดงน สหรฐอเมรกาและพนธมตรจงกดดนใหประเทศในอาเซยบรพาปรบเปลยนนโยบายอตราแลกเปลยนดวยการปรบคาเงน-ตราใหตรงตามพนฐานท เปนจรงและเปล ยนระบบอตราแลกเปล ยน

ตพมพครงแรกในจดหมายขาว WTO Watch ปท 1 ฉบบท 2 (มนาคม 2547)

94


(Exchange Rate Regime) จากระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตว (FixedExchange Rate System) ไปสระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตว (FlexibleExchange Rate System)

คาเงนหยวน

สาธารณรฐประชาชนจนละทงระบบอตราแลกเปลยนหลายอตรา(Multiple Exchange Rate System) และหนมาใชระบบอตราแลกเปลยนอตราเดยว (Single Exchange Rate System) ในป 2537 ทงนเพอเตรยมตวสมครเปนสมาชกกองทนการเงนระหวางประเทศ การเปลยนระบบอตราแลกเปลยนครงนนยงผลใหมการลดคาเงนหยวน เงนหยวนผกตดกบดอลลารอเมรกน และตรงอตราแลกเปลยนในระดบ 8.28 หยวนตอดอลลารอเมรกนนบตงแตป 2538 เปนตนมา ตลอดระยะเวลาดงกลาวน สาธารณ-รฐประชาชนจนมดลบญชเดนสะพดเกนดลและทนสำรองระหวางประเทศสะสมเพมขนเปนอนมาก หากปลอยใหกลไกตลาดทำงาน เงนหยวนนาจะมคาแขงตวเพมขน แตรฐบาลสาธารณรฐประชาชนจนยงคงกดคาเงนหยวนใหตำโดยคงอตราแลกเปลยนในระดบ 8.28 หยวนตอดอลลารอเมรกนตอไป ธนาคารกลางแหงสาธารณรฐประชาชนจนดงเงนตราสกลหลกดงเชนดอลลารอเมรกนออกจากการหมนเวยนในตลาดดวยการซอไปเกบไวเพอใหดอลลารมราคาแพง หรออกนยหนงเงนหยวนมราคาถกเมอเทยบกบดอลลารอเมรกน

สหรฐอเมรกาดำเนนนโยบายดอลลารแพง (Strong Dollar Policy)นบตงแตยครฐบาลคลนตน ยงผลใหดอลลารมคาสงกวาพนฐานทเปนจรง(Overvaluation) ผลการประมาณการทางวชาการพบวา ในป 2545 ดอลลารอเมรกนมคาสงเกนไป 20-30% นบตงแตตนป 2545 เปนตนมา รฐบาลอเมรกนปลอยใหดอลลารมคาออนตวลงตามลำดบ1 ในเมอธนาคารกลาง

95


แหงสาธารณรฐประชาชนจนยงคงตรงคาเงนหยวนใหอยในอตรา 8.28หยวนตอดอลลารอเมรกนดงเดม เมอเงนดอลลารอเมรกนออนคาลงเงนหยวนจงมคาออนตวลงเมอเทยบกบเงนยโรสหภาพยโรปและเงนเยนญปนดวย สนคาจากสหภาพยโรปและญปนจงสญเสยฐานะการแขงขนเมอเทยบกบสนคาประเภทเดยวกนจากสาธารณรฐประชาชนจน ทงนเปนผลจากนโยบายอตราแลกเปลยนของสาธารณรฐประชาชนจนนนเองดวยเหตดงน เสยงโจมตทวา นโยบายอตราแลกเปลยนของสาธารณรฐ-ประชาชนจนกอใหเกดการคาทไมเปนธรรมจงมไดมาจากสหรฐอเมรกาเทานน หากยงมาจากสหภาพยโรปและญปนดวย

เงนหยวนมคาตำกวาพนฐานทเปนจรงอยางปราศจากขอกงขาในเมอสาธารณรฐประชาชนจนยดระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตวโดยทเงนหยวนถกตรงไวในระดบ 8.28 หยวนตอดอลลารอเมรกนนบตงแตป 2538 เปนตนมา ทงๆทสาธารณรฐประชาชนจนมดลบญชเดนสะพดเกนดลและสะสมทนสำรองระหวางประเทศเพมขนจนอยในระดบ 270,000ลานดอลลารอเมรกนเมอสนป 2545 การทเงนหยวนมคาตำกวาพนฐานทเปนจรงยงพจารณาจากอตราเงนเฟอเปรยบเทยบระหวางสาธารณรฐ-ประชาชนจนกบสหรฐอเมรกา ในขณะทระดบราคาผบรโภคในสาธารณรฐ-ประชาชนจนเกอบไมเปลยนแปลง ดชนราคาผบรโภคในสหรฐอเมรกาเพมขนถง 15% นบตงแตป 2540 เปนตนมา ความสามารถในการแขงขนดานราคาของสนคาจากสาธารณรฐประชาชนจนดขนอยางนอย 15% เมอเทยบกบสนคาจากสหรฐอเมรกา นนยอมหมายความวา เงนหยวนมคาตำกวาพนฐานทเปนจรงอยางนอย 15%

เงนหยวนมคาตำกวาพนฐานทเปนจรงมากนอยเพยงใดเปนประเดนทถกเถยงกนได เพราะขนอยกบมาตรวดทเลอกใช การใชมาตรวดทแตกตางกนยอมไดคำตอบแตกตางกน

96


หากยอมรบ Big Mac Index ท พฒนาโดยนตยสาร TheEconomist โดยเปรยบเทยบอำนาจซอแฮมเบอรเกอร Big Mac ของMcDonald's ในประเทศตางๆ เงนหยวนมคาตำกวาพนฐานทเปนจรงถง53% เพราะราคา Big Mac ในสหรฐอเมรกาตกชนละ 2.56 ดอลลารอเมรกน ในขณะท Big Mac ในสาธารณรฐประชาชนจนมราคาเทยบเทา1.20 ดอลลารอเมรกนตอชน ราคา Big Mac ในสาธารณรฐประชาชนจนจงถกกวาในสหรฐอเมรกาถง 53% (Bryson 2003)

Institute for International Economics (IIE) ซงเปน Think Tankทมอทธพลในการกำหนดนโยบายเศรษฐกจระหวางประเทศของรฐบาลอเมรกน จบตามองการเคลอนไหวของคาเงนหยวน และเสนอประมาณ-การคาเงนหยวนทสงกวาพ นฐานทเปนจรง เฟรด เบรกสเตน (FredBergsten) ผอำนวยการ IIE ตองการใหเงนหยวนปรบคาขน 20-25%(Williamson 2003) Goldstein and Lardy (2003b) เสนอตวเลข 15-25%นอรเบรต วอลเตอร (Norbert Walter) ผอำนวยการ Deutsche BankResearch ใหตวเลขใกลเคยงกนคอ 20% โดยประมาณการจาก PurchasingPower Parity (Berg,et.al. 2003)

แตประมาณการทใหคาคอนไปทางตำกม อาทเชน ยน ชาง (GeneH. Chang) แหง Institute for Asian Studies, University of Toledoมลรฐโอไฮโอ สหรฐอเมรกา พบวา เงนหยวนมคาตำกวาพนฐานทเปนจรงเพยง 4.75% (Berg.et.al. 2003) ในอกสดโตงหนง ผลการศกษาของDBS Bank โดยใช DBS Real Effective Exchange Rate Model กลบพบวาเงนหยวน Marginally undervalued ดงท Leung Shiu Kay รองประธานDBS Bank นำเสนอในวารสาร The International Economy (Spring 2003)(Berg,et.al 2003)

97


ทาเกะช โอหตะ (Takeshi Ohta) แหง Daiwa Research Institute,Inc นำเสนอประมาณการวา เงนหยวนตามพนฐานทเปนจรงจะตองปรบจากระดบ 8.28 หยวนตอดอลลารไปสระดบ 2 หยวนตอดอลลาร หากยดPurchasing Power Parity หรอระดบ 3.7 หยวนตอดอลลาร หากยด BigMac Index (Berg,et.al. 2003)

ดวยสาเหตทสาธารณรฐประชาชนจนยดระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตว และมนโยบายการควบคมเงนทนไหลออก (Capital Outflow)การทสาธารณรฐประชาชนจนมดลบญชเดนสะพดและดลบญชเงนทนเกนดล และสามารถสะสมทนสำรองระหวางประเทศจำนวนมากยอมสะทอนใหเหนขอเทจจรงทวา เงนหยวนมคาตำกวาพนฐานทเปนจรงอยางปราศจากขอกงขา คำถามพนฐานมแตเพยงวาเงนหยวนมคาตำกวาพนฐานทเปนจรงมากนอยเพยงใด การประมาณการในเรองนใหผลแตกตางกนตามมาตรวดทใช ตงแตคาตำมาก (ผลการประมาณการของ DBS Bank)ไปจนถงมากกวา 53% (Big Mac Index)

ผลกระทบของนโยบายคาเงนหยวนออน

การกดคาเงนหยวนใหตำกวาพนฐานทเปนจรงมผลกระทบตอสงคมเศรษฐกจโลก ประเทศคคา และผลกระทบตอเศรษฐกจของสาธารณ-รฐประชาชนจนเอง

นโยบายคาเงนหยวนออนกอผลกระทบตอสงคมเศรษฐกจโลกในดานโครงสรางและเสถยรภาพทางเศรษฐกจ

ในดานโครงสราง สาธารณรฐประชาชนจนจะมความสำคญในสงคมเศรษฐกจโลกเพมขนมากกวาเกณฑปกต การกดคาเงนหยวนใหตำกวาพนฐานทเปนจรง ทำใหสนคาออกของสาธารณรฐประชาชนจน

98


มราคาตำกวาทควรจะเปนเมอคดเปนเงนตราสกลหลก ดงเชนดอลลารอเมรกน ยโรสหภาพยโรป และเยนญปน ซงมผลในการเสรมสงฐานะการแขงขนของสนคาจากสาธารณรฐประชาชนจนในตลาดระหวางประเทศทำใหสวนแบงตลาดของสนคาสาธารณรฐประชาชนจนประเภทตางๆมมากกวาทควรจะเปน ประเทศตางๆมปญหาในการแขงขนกบสาธารณรฐ-ประชาชนจนมากกวาปกต มพกตองกลาววา สนคาทใชแรงงานเขมขนในการผลต (Labour-intensive Products) ยากทจะแขงขนกบสนคาจากสาธารณรฐประชาชนจนอยแลว ดวยเหตดงน นโยบายการกดคาเงนหยวนใหตำกวาพนฐานทเปนจรงจงทำใหขนาดสมพทธของสาธารณรฐประชาชนจนในสงคมเศรษฐกจโลกขยายใหญมากกวาปกต

นโยบายคาเงนหยวนออนมผลตอราคาสนคาและบรการตางๆในสงคมเศรษฐกจโลก เพราะมผลในการกดราคาดวย สาธารณรฐประชาชนจนถกกลาวหาวา มบทบาทในการสงออกภาวะเงนฝด (Deflation) สสงคมเศรษฐกจโลก โดยผานนโยบายคาเงนหยวน ขอกลาวหานมมลแหงความเปนจรงหรอไมเพยงใด ยงไมมการศกษาเพอหาประจกษพยานขอเทจจรงแตภาวะเงนฝดทกำลงเกดข นในขอบเขตทวโลก (Gobal Deflation)ในปจจบนหากแมนเกดจากการทสนคาราคาถกจากสาธารณรฐประชาชนจนทะลกเขาสตลาดโลก กมอาจโทษสาธารณรฐประชาชนจนแตเพยงฝายเดยว นกเศรษฐศาสตรบางคนเชอวา การทประเทศโลกทสามจำนวนมากแขงขนกนในการผลตเพอการสงออก จนกำลงการผลตมมากเกนกวาความตองการบรโภค เปนเหตปจจยหลกท กอปญหาภาวะเงนฝดในขอบเขตทวโลก (Blecker 2000; Palley 2002)

ประเทศคคาไดรบผลกระทบจากนโยบายคาเงนหยวนออนโดยตรงเพราะตองสญเสยฐานะการแขงขนจากการกดคาเงนหยวน ประเทศคคาของสาธารณรฐประชาชนจนทมปญหาการขาดดลการคากบสาธารณรฐ

99


ประชาชนจนอยกอนแลวจะมปญหามากขน ญป นและสหรฐอเมรกาไดรบผลกระเทอนจากนโยบายคาเงนหยวนออน ญปนตองเสยตลาดแกสาธารณรฐประชาชนจน สหรฐอเมรกาถกถลมดวยสนคาจากสาธารณรฐประชาชนจน จนมการกลาวหาวา นโยบายการกดคาเงนหยวนมผลในการทำลายอตสาหกรรมอเมรกนและสรางปญหาการวางงานในสหรฐอเมรกา(Preeg 2002) ขอกลาวหาเหลานลวนตองการประจกษพยานขอเทจจรงสนบสนน ขอเทจจรงดานหนงกคอ สหรฐอเมรกาแปรเปลยนเปนสงคม-เศรษฐกจบรการ (Service Economy) ในชวงหลงสงครามโลกครงทสองในกระบวนการเปลยนแปลงโครงสรางการผลตดงกลาวน มกระบวนการลดทอนความสำคญของภาคอตสาหกรรม (Deindustrialization) ควบคกบการเพมความสำคญของภาคบรการ ภาคหตถอตสาหกรรม (Manufac-turing Sector) ซงเคยเปนจกรกลสำคญในการขบเคลอนการเตบโตทางเศรษฐกจของระบบเศรษฐกจอเมรกนลดทอนความสำคญลงไปมากสนคาทนำเขาจากสาธารณรฐประชาชนจนจำนวนมากเปนสนคาทสหรฐ-อเมรกามไดมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบในการผลต

ประเทศคคาใชวาจะไดผลกระทบดานลบจากนโยบายการกดคาเงนหยวนเพยงโสดเดยว ประชาชนในประเทศเหลานมสวสดการเพมขนจากการไดบรโภคสนคาราคาถกจากสาธารณรฐประชาชนจนดวยนอกจากน บรรดาบรรษทระหวางประเทศทเขาไปลงทนในสาธารณรฐประชาชนจนลวนไดประโยชนจากนโยบายการกดคาเงนหยวนในยามสงสนคาออกจากสาธารณรฐประชาชนจน ในจำนวนนรวมบรรษทยกษใหญจากสหรฐอเมรกาดวย

นโยบายการกดคาเงนหยวนใหตำกวาพนฐานทเปนจรงเกอกลการสงออกและการเตบโตทางเศรษฐกจของสาธารณรฐประชาชนจนอยางปราศจากขอกงขา แตในการตรงคาเงนหยวนนน เมอมเงนตราตาง-

100


ประเทศไหลเขาทงทผานบญชเดนสะพดและบญชเงนทน ธนาคารกลางแหงสาธารณรฐประชาชนจนตองระดมซอเงนตราตางประเทศมาเกบไวเพอธำรงอตราแลกเปลยนในระดบ 8.28 หยวนตอดอลลารอเมรกนดงเดมดวยเหตดงน ปรมาณเงนหยวนทหมนเวยนภายในสาธารณรฐประชาชนจนจงเพมขนจนสรางแรงกดดนของเงนเฟอ หากแรงกดดนของเงนเฟอรนแรงสาธารณรฐประชาชนจนยอมมอาจกดคาเงนหยวนใหตำในระดบเดมไดอกตอไป

อนง การหลงไหลของเงนทนนำเขาระยะสนกำลงสรางภาวะเศรษฐกจฟองสบในสาธารณรฐประชาชนจน การปลอยกโดยปราศจากการกลนกรองโครงการอยางเขมงวดกำลงสนคลอนความมนคงของระบบสถาบนการเงนจนอาจกอเกดวกฤตการณการเงนได

การเมองวาดวยคาเงนหยวน

นโยบายการกดคาเงนหยวนของสาธารณรฐประชาชนจนสรางความไมพอใจแกประเทศมหาอำนาจเศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐ-อเมรกาและญปน ผนำญปนจดพลการโจมตนโยบายคาเงนหยวนตงแตปลายป 2545 เพราะสนคาญปนถกเบยดออกจากตลาดโลกมากขนเรอยๆเมอมอาจแขงกบสนคาราคาถกกวาจากสาธารณรฐประชาชนจน

ในเดอนธนวาคม 2545 ฮารฮโกะ กโรดะ (Karuhiko Kuroda)ซ งในปจจบนเปนท ปรกษาเศรษฐกจของนายกรฐมนตรญ ป นเขยนบทความในหนงสอพมพ The Financial Times กลาวหาวา นโยบายอตราแลกเปลยนของเงนหยวนมผลในการสงออกภาวะเงนฝด (Deflation)ไปสภาคสวนตางๆของระบบเศรษฐกจโลก ทงนเนองจากนโยบายดงกลาว

101


ทำใหสนคาจากสาธารณรฐประชาชนจนมราคาถกในตลาดโลก ระดบราคาสนคาและบรการตางๆในตลาดโลกจงถกกดใหตำกวาพนฐานทเปนจรง

ในการประชม ASEAN Plus Three ณ ประเทศสงคโปร เมอตนเดอนสงหาคม 2546 นายมาสะจโระ ชโอะกาวะ (Masajuro Shiokawa)รฐมนตรวาการกระทรวงการคลงญป นปราศรยในทประชมวา อตราแลกเปลยนควรสะทอนพนฐานทางเศรษฐกจทเปนจรงและเปนไปตามหลกการแหงกลไกตลาด หาควรบดเบอนอตราแลกเปลยนไม ภายหลงการประชม นายชโอะกาวะ กลาวอยางตรงไปตรงมาวา การทเงนหยวนมคาตำมากเมอเทยบกบเงนดอลลารอเมรกนอาจสรางปญหาแกสงคมเศรษฐกจโลก เมอเงนหยวนถกตรงใหมคาตำ ญปนยอมมปญหาในการสงออกสนคาและบรการ เพราะมอาจแขงขนกบสนคาจากสาธารณรฐ-ประชาชนจน อนมผลทำใหการฟนตวทางเศรษฐกจของญปนเชองชากวาทควร

สาธารณรฐประชาชนจนมไดสนใจแรงกดดนจากญปนมากนกเพราะแรงกดดนทเขมขนกวามาจากสหรฐอเมรกา สหภาพแรงงานและสมาคมหตถอตสาหกรแหงชาต (National Association of Manufacturers: NAM) เปนกลมผลประโยชนสำคญทโจมตนโยบายการกดคาเงนหยวนของสาธารณรฐประชาชนจน โดยกลาวหาวา นโยบายดงกลาวทำใหแรงงานอเมรกนวางงานและธรกจอเมรกนลมละลายจำนวนมาก แรงกดดนดงกลาวนสงผานไปถงรฐสภาอเมรกน ดวยเหตดงนน จงถงวาระทจะตองแสดงความรกชาต กระแสชาตนยมทางเศรษฐกจจงขนสงในปแหงการเลอกตง วฒสภาประสบความสำเรจในการกดดนใหนายจอหน สโนว (JohnSnow) ใหการวา นโยบายคาเงนหยวนสรางความเสยหายแกระบบเศรษฐกจอเมรกน และกระทรวงการคลงแหงสหรฐอเมรกามหนาทกดดนใหสาธารณรฐประชาชนจนปรบคาเงนหยวน คำใหการนปรากฏในคราวท

102


วฒสภาพจารณาใหความเหนชอบนายจอหน สโนวดำรงตำแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงในเดอนมกราคม 2546

สหรฐอเมรกามปญหาการขาดดลการคากบสาธารณรฐประชาชนจน จากระดบ 30,000 ลานดอลลารอเมรกนในป 2538 จนอยในระดบมากกวา 100,000 ลานดอลลารอเมรกนในป 2545 โดยทสาธารณรฐ-ประชาชนจนแซงหนาญปนในฐานะประเทศทสหรฐอเมรกาขาดดลการคามากทสด ผนำอตสาหกรรมอเมรกนจำนวนมากมความเหนวา ปญหาการขาดดลการคากบสาธารณรฐประชาชนจนมอาจแกไขใหลลวงไดตราบเทาทเงนดอลลารอเมรกนยงคงมคาแขงเมอเทยบกบเงนหยวน หรอกลาวอกนยหนงกคอ ตราบเทาทเงนหยวนยงมคาออนเมอเทยบกบดอลลารอเมรกนสนคาและบรการสงออกจากสหรฐอเมรกายากท จะแขงขนอยางมประสทธภาพได

รฐบาลอเมรกนภายใตประธานาธบดยอรจ บช จเนยร ในชนตนมไดกระโดดเขาไปกดดนสาธารณรฐประชาชนจนใหปรบเปลยนคาเงนหยวน เพราะมแรงกดดนรฐบาลอเมรกนทงสองดาน ดานหนง สหภาพ-แรงงานและสมาคมอตสาหกรแหงชาต (NAM) ตองการใหรฐบาลอเมรกน'จดการ' สาธารณรฐประชาชนจน อกดานหนง บรรดาบรรษทยกษใหญอเมรกนทเขาไปลงทนในสาธารณรฐประชาชนจนเพอผลตเพอสงออกลวนไดประโยชนจากนโยบายการกดคาเงนหยวน

นายอลน กรนสแปน (Alan Greenspan) ประธานคณะผวาการธนาคารกลางแหงสหรฐอเมรกา (The Federal Reserve) นบเปนผนำอเมรกนคนแรกๆทออกมาจดปะทการโจมตนโยบายคาเงนหยวนของสาธารณรฐประชาชนจน นายกรนสแปนแสดงความเหนในเดอนกรกฎาคม2546 วาสาธารณรฐประชาชนจนควรปลอยใหอตราแลกเปลยนของเงนหยวนลอยตว การยดกมระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตวตอไปอาจนำมา

103


ซงหายนภยทางเศรษฐกจได เพราะธนาคารกลางแหงสาธารณรฐประชาชนจนตองซอเงนตราตางประเทศอนไดมาจากสวนเกนดลบญชเดนสะพดและบญชเงนทนไปเกบไวเพอธำรงคาเงนหยวนในระดบตำ ในกระบวนการดำเนนนโยบายดงกลาวน ปรมาณเงนทหมนเวยนในระบบเศรษฐกจยอมเพมพนขนจนสรางแรงกดดนของเงนเฟอได

กระแสชาตนยมทขนสงในปแหงการเลอกตงทำใหในทสดรฐบาลบชตองเปนผนำในการโจมตนโยบายคาเงนหยวน เพราะนอกจากไดรบแรงกดดนจากกลมผลประโยชนทางเศรษฐกจแลว ยงถกกดดนจากนกการเมองทงทสงกดพรรครฐบาล (รปบลกน) และพรรคฝายคาน (เดโมแครต) ดวยมการนำเสนอขอมลวา คนอเมรกนตองวางงานอนเปนผลจากนโยบายคาเงนหยวนในรอบ 3 ปทผานมาถง 2.7 ลานคน ในขณะทสาธารณรฐประชาชนจนมดลบญชเดนสะพดเกนดลและสะสมทนสำรองระหวางประเทศเพมขนจำนวนมาก สมาคมอตสาหกรแหงชาต (NAM) กลาวอางวา เงนหยวนมคาสงกวาพนฐานทเปนจรงถง 40% โดยทขอกลาวอางนไมเปนทเชอถอในวงวชาการ (Goldstein 2003)

ในเดอนกนยายน 2546 นายจอหน สโนว รฐมนตรวาการกระทรวงการคลงแหงสหรฐอเมรกา เดนทางไปเยอนสาธารณรฐประชาชนจนเพอกดดนใหปรบคาเงนหยวนและเปลยนระบบอตราแลกเปลยน โดยใหสาธารณรฐประชาชนจนละทงระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตว

ในเดอนตลาคม 2546 เมอมการประชมรฐมนตรการคลงและผวาการธนาคารกลม G7 สหรฐอเมรกาพยายามผลกดนวาระนโยบายคาเงนหยวน ทายทสด กลม G7 ออกแถลงการณเรยกรองใหนานาประเทศดำเนนนโยบายอตราแลกเปลยนทยดหยนมากกวาเดมโดยยดกลไกตลาดเปนหลก ทงนโดยมไดเอยชอสาธารณรฐประชาชนจน ประธานาธบดบชหยบยกประเดนเดยวกนนในวาระการประชม APEC ในกรงเทพฯชวงปลาย

104


เดอนตลาคม ศกเดยวกน แตบรรดาประเทศในอาเซยบรพามไดเออออหอหมกดวย สวนหนงเปนเพราะสาธารณรฐประชาชนจนมฐานะเปน'พเอ อย' แหงอาเซยบรพา อยางนอยทำหนาทคานอทธพลของสหรฐ-อเมรกา ทงดานการเมองและเศรษฐกจระหวางประเทศ อกสวนหนงเปนเพราะสหรฐอเมรกามไดมงเลนงานสาธารณรฐประชาชนจนเพยงประเทศเดยว หากยงเลนงานญปนและบรรดาประเทศในอาเซยบรพาทมนโยบายกดคาเงนใหตำกวาพนฐานทเปนจรงดวย

ปฏกรยาของสาธารณรฐประชาชนจน

แรงกดดนทมตอสาธารณรฐประชาชนจนในประเดนนโยบายอตราแลกเปลยนมอย 2 ดาน ดานหนง ไดแก แรงกดดนใหละทงระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตว และหนไปยดระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตวอกดานหนง ไดแก แรงกดดนใหขนคาเงนหยวนในกรณทสาธารณรฐประชาชนจนยงคงยดกมระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตวตอไป

สาธารณรฐประชาชนจนตอบโตแรงกดดนเหลาน โดยระดมใชสอมวลชนทงหนงสอพมพและ internet เปนกลไกในการอธบายวา นโยบายอตราแลกเปลยนของเงนหยวนเปนนโยบายทถกตอง ในชนตน สาธารณรฐประชาชนจนมงตอบโตญปนมากกวาสหรฐอเมรกา สวนสำคญอาจเปนเพราะวา ผนำญปนระดบรฐมนตรออกมากดดนสาธารณรฐประชาชนจนในขณะทในชนตนไมมบคคลระดบรฐมนตรในรฐบาลบชโจมตนโยบายอตราแลกเปลยนของเงนหยวน โดยทนายอลน กรนสแปน เปนอสระจากรฐบาลบช

ผนำจนไมพอใจผนำญป นทนำเสนอ Theory of China Ex-porting Disinflation ในทศนะของผนำจน ผนำญปนกำลงใชสาธารณรฐ

105


ประชาชนจนเปน 'แพะ' ดวยการกลาวหาวา เปนเพราะนโยบายอตราแลกเปลยนของเงนหยวน ญปนจงยงไมสามารถหลดจากกบดกแหงวกฤตการณเศรษฐกจ ผนำจนอดตงคำถามมไดวา ผนำญปน 'รำไมด โทษปโทษกลอง'หรอเปลา

สาธารณรฐประชาชนจนมไดอยอยางโดดเดยวในการปกปองนโยบายอตราแลกเปลยนของตน ยกษใหญในธรกจเงนทนระหวางประเทศดงเชน Morgan Stanley เลอกยนอย ขางสาธารณรฐประชาชนจนนายสตเฟน โรช (Stephen S. Roach) หวหนาเศรษฐกรของ MorganStanley เสนอความเหนวา ความสามารถในการแขงขนของสาธารณรฐ-ประชาชนจนในตลาดโลกโดยพนฐานมไดเปนผลจากนโยบายอตราแลก-เปลยน หากเปนผลจากตนทนแรงงานทตำ การลงทนดานโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจ (Infrastructure) และดานทนมนษย นายโรชตงขอกงขาวาถงสาธารณรฐประชาชนจนขนคาเงนหยวน จะชวยใหสนคาและบรการจากนานาประเทศสามารถแขงขนกบสนคาจากสาธารณรฐประชาชนจนเพมขนไดเพยงใด (Roach 2003)

ในทนทท Morgan Stanley เลอกยนอยขางสาธารณรฐประชาชน-จน รฐบาลจนนำความเหนของนายสตเฟน โรช เผยแพรผาน People'sDaily Online รวมตลอดจนหนงสอพมพของมณฑลตางๆ และหนงสอพมพทเปนกลไกของรฐบาลกลาง

ในประเดนการละทงระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตว และหนไปใชระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตว ศาสตราจารยซบาสเตยนเอดเวรดส (Sebastian Edwards) แหง UCLA เหนวายงไมถงเวลาในเมอระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตวใชการไดดในสาธารณรฐประชาชนจนมาเปนเวลายาวนาน ยอมไมมเหตผลทจะละทงระบบดงกลาว ในประการสำคญ ระบบสถาบนการเงนภายในสาธารณรฐประชาชนจนยงไมมนคง

106


แขงแรง และอาจมปญหาในการรบมอกบปญหาทตามมากบระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตว ในประการสำคญ ตลาดปรวรรตเงนตรายงไมพฒนาเทาทควร นอกจากน สาธารณรฐประชาชนจนตองการเวลาในการปรบตว เมอมการเปดตลาดการคาสนคาและบรการอยางเสรมากขนภายหลงจากทเขาเปนสมาชกองคการการคาโลก (Edwards 2003)

สาธารณรฐประชาชนจนกำลงอยในชวงแหงการปรบโครงสรางการผลตเพอรบมอกบการแขงขนทมมากขน อนเปนผลจากการเปดเสรทางการคาภายหลงการเปนสมาชกองคการการคาโลก หากสาธารณรฐ-ประชาชนจนหนไปยดระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตวพรอมๆกบการเปดเสรบญชเงนทน (Capital Account Liberalization) ภาระการปรบตวทางเศรษฐกจยอมตองทบทว มไยตองกลาววา ขดความสามารถในการบรหารนโยบายเศรษฐกจมหภาคยงตองพฒนาอกมาก

การคาดการณเก ยวกบการปรบคาเงนหยวนมใชเร องใหมหากมมาแตป 2544 แลว (Chi Lo 2001) เมอสาธารณรฐประชาชนจนเผชญแรงกดดนจากสหรฐอเมรกามากขนๆ ชมชนการเงนระหวางประเทศเรมคาดการณวา สาธารณรฐประชาชนจนในทายทสดอาจทนแรงกดดนมได บรรษทเงนทนระหวางประเทศ Goldman Sachs ใหคำทำนายวาสาธารณรฐประชาชนจนจะขนคาเงนหยวน และจะเปลยนแปลงระบบอตราแลกเปล ยนจากระบบปจจบนท กำหนดคาเงนหยวนตรงไวกบดอลลารอเมรกน (Dollar-pegged Exchange Rate System) ไปสระบบตะกรา (Currency Basket) ภายในไตรมาสแรกของป 25472

Goldman Sachs คาดการณวา สาธารณรฐประชาชนจนจะปรบคาเงนหยวนเพมขนเพยง 5% ทงๆทควรจะปรบถง 10% การปรบคาเงนหยวนจะคอยเปนคอยไปจากอตรา 8.28 หยวนตอดอลลารอเมรกน เปน8.07 และ 7.54 หยวนตอดอลลารอเมรกนตามลำดบ

107


ผชำนญการเศรษฐศาสตรการเงนและสถาบนการเงนจำนวนมากไมเหนดวยกบคำทำนายของ Goldman Sachs ผนำใหมของสาธารณรฐประชาชนจนมอาจสนองตอบแรงกดดนของสหรฐอเมรกาโดยฉบพลนเพราะจะทำใหสญเสยความเปนผนำและความนาเชอถอทงภายในและระหวางประเทศ โดยทอาจถกตตราวาเปนนกยอมจำนนไดโดยงาย ผนำอเมรกนโดยเฉพาะอยางยงนายจอหน สโนว รฐมนตรวาการกระทรวงการคลงกลาววา จะใช Quiet Diplomacy ในการโนมนาวผนำจนใหเปลยน-แปลงนโยบายคาเงนหยวน แตในขอเทจจรง ทงนายสโนวและประธานา-ธบดบชลวนใหสมภาษณและกลาวสนทรพจนเลนงานสาธารณรฐประชาชนจนตอสาธารณชน ยงความไมพอใจในหมผนำจนไมนอย

สาธารณรฐประชาชนจนมใชชาตแรกทใชอตราแลกเปลยนเปนเครองมอในการกระตนการเตบโตทางเศรษฐกจ ญปนนำรองในการดำเนนนโยบายเชนวาน รฐบาลญปนเมอพนจากการยดครองของกองทพอเมรกนในป 2495 จงใจทำใหเงนเยนมคาตำกวาพนฐานทเปนจรง ทงๆทญปนเกนดลบญชเดนสะพดและมทนสำรองระหวางประเทศเพมขน แตเงนเยนมไดแขงตวตาม การจงใจทำใหเงนเยนมคาตำเกอกลการสงออกสนคาญปน และทำใหภาคการสงออกเปนจกรกลสำคญของการจำเรญเตบโตทางเศรษฐกจ จนญปนแปรสภาพเปน Japan as Number Oneในทศวรรษ 2520 สาธารณรฐประชาชนจนเจรญรอยตามญปนในการดำเนนนโยบายอตราแลกเปลยนแนวทางน

การเตบใหญทางเศรษฐกจของสาธารณรฐประชาชนจนทำใหผ นำอเมรกนจำนวนมากมองสาธารณรฐประชาชนจนเปนภยคกคามแทนทจะมองวา สาธารณรฐประชาชนจนเปนพนธมตรในการพฒนาสงคมเศรษฐกจโลก ทงๆทบรรษทยกษใหญอเมรกนจำนวนมากเขาไปลงทนในสาธารณรฐประชาชนจน หาประโยชนจากแรงงานอตราคาจางตำ

108


และทรพยากรอนอดมสมบรณ หากนโยบายการกดเงนหยวนใหมคาตำใหประโยชนแกการสงออกของสาธารณรฐประชาชนจน บรษทอเมรกนทเขาไปลงทนในประเทศนนยอมไดรบอานสงสจากนโยบายดงกลาวนดวย

สาธารณรฐประชาชนจนเลอกเสนทางการปฏรปเศรษฐกจชนดคอยเปนคอยไป ยดกม ลทธชาๆไดพราเลมงาม (Gradualism) และมไดดำเนนการปฏรปเศรษฐกจอยางฉบพลน หรอ Shock Theraphy อนเปนยทธศาสตรทแตกตางจากรสเซยและยโรปตะวนออกหลายประเทศ กาลเวลาพสจนแลววา สาธารณรฐประชาชนจนประสบความสำเรจในการปฏรปเศรษฐกจมากกวาประเทศสงคมนยมใดๆ จนบดนกลายเปนจกรกลสำคญของสงคมเศรษฐกจโลก

ประสบการณวาดวยการปรบเปลยนระบบเศรษฐกจดงทกลาวขางตน ทำใหเชอไดวา สาธารณรฐประชาชนจนยงคงยดกมลทธ ชาๆไดพราเลมงาม ในการเปลยนแปลงนโยบายอตราแลกเปลยน ดวยเหตดงนการขนคาเงนหยวนจะไมเปนไปอยางฮวบฮาบ แตจะเปนการปรบขนทละเลกทละนอย เพอใหระบบเศรษฐกจมเวลาในการปรบตวและเพอมใหกอผลกระทบอนรนแรง

สาธารณรฐประชาชนจนตระหนกดวา สงคมเศรษฐกจโลกกำลงเผชญกบกระแสการกดกนการคา (Protectionism) ทมมากขน ทงนเนองจากการเตบโตของระบบเศรษฐกจอเมรกนและสหภาพยโรปมไดอยในระดบทนาพอใจ ประกอบกบมการเลอกตงประธานาธบดแหงสหรฐ-อเมรกา ทำใหตองเอาใจประชาชนผมสทธเลอกตง กระแสชาตนยมจงขนสงในปแหงการเลอกตง การปกปองอตสาหกรรมภายในประเทศและการกดกนการคาทวความเขมขนตามไปดวย การปรบคาเงนหยวนใหตรงตอพนฐานทเปนจรงอาจชวยลดแรงเสยดทานในสงคมเศรษฐกจโลกได

109


แรงกดดนระหวางประเทศมใชปจจยชขาดในการทำใหสาธารณรฐประชาชนจนขนคาเงนหยวน ผลประโยชนของสาธารณรฐประชาชนจนตางหากททำใหมการเปลยนแปลงนโยบายอตราแลกเปลยน การกดคาเงนหยวนใหตำกวาพนฐานทเปนจรงแมจะเกอกลการสงออก แตอาจเปนเหตใหเศรษฐกจขยายตวอยางรอนแรงเกนระดบทเหมาะสม (Overheating) นอกจากน การเกนดลบญชเดนสะพดและการสะสมทนสำรองระหวางประเทศเพมขนมผลในการสงสมเงนพลงสง (High-PoweredMoney) อนนำไปสการเพมปรมาณเงนทหมนเวยนในระบบเศรษฐกจ และสรางแรงกดดนของเงนเฟอเพมขนในทายทสด หากรฐบาลสาธารณรฐ-ประชาชนจนจะขนคาเงนหยวน นาจะเปนผลจากความตองการชะลอความรอนแรงของระบบเศรษฐกจเปนสำคญ

ในประเดนเรองระบบอตราแลกเปลยน สาธารณรฐประชาชนจนคงไมผลผลามเปลยนระบบอตราแลกเปลยนไปสระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตว (Flexible Exchange Rate System) นอกจากจะไมถงเวลาแลว ยงมปญหาความไมพรอมอกดวย ระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตวใชวาจะดเลศไรขอตำหน ระบบเศรษฐกจทปราศจากโครงสรางพนฐานทางการเงนทมนคงอาจตองเผชญปญหาเสถยรภาพทางการเงนหากเลอกใชระบบอตราแลกเปลยนดงกลาวน

สาธารณรฐประชาชนจนจะยงคงยดระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตว (Fixed Exchange Rate System) ตอไป เพยงแตเปลยนจากระบบการตรงคาเงนหยวนกบดอลลารอเมรกนมาเปนระบบการผกคาเงนหยวนกบตะกราเงนตราสกลสำคญ (Currency Basket) ธนาคารกลางแหงสาธารณรฐประชาชนจนพจารณาเรองนมาตงแตป 2545 แลว แตเปนเพราะอทธพลของลทธ ชาๆไดพราเลมงาม สาธารณรฐประชาชนจนจงยงไมรบรอนเปลยนระบบอตราแลกเปลยน

110


สาธารณรฐประชาชนจนเรมตนปฏรประบบปรวรรตตางประเทศในป 2537 การลดคาเงนหยวนในปนนสงผลกระทบตอภาวะการสงออกของประเทศตางๆในอาเซยบรพา รวมทงประเทศไทย นกเศรษฐศาสตรบางคนตงขอกงขาวา การลดคาเงนหยวนในป 2537 อาจกอชนวนอนนำมาสวกฤตการณการเงนอาเซยบรพาในป 2540 สาธารณรฐประชาชนจนยอมรบกฎขอบงคบมาตรา 8 ของกองทนการเงนระหวางประเทศในเดอนธนวาคม 2539 ดวยการละทงระบบอตราแลกเปลยนหลายอตรา (MultipleExchange Rate System) และหนไปใชระบบอตราแลกเปลยนอตราเดยว(Single Exchange Rate System)

เมอเกดวกฤตการณการเงนอาเซยบรพาในป 2540 ผนำประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกา กรงเกรงวา สาธารณรฐประชาชนจนจะลดคาเงนหยวนตามประเทศตางๆทเผชญวกฤตการณดงกลาว ผนำจนยนยนอยางเปนทางการวา จะไมลดคาเงนหยวน และรกษาพนธสญญาดงกลาวน การทสาธารณรฐประชาชนจนมไดเขาสลแขงในการลดคาเงนตราในป 2540-2541 มสวนสำคญในการไมซำเตมใหวกฤตการณการเงนอาเซยบรพาเลวรายลง

ชวงป 2547-2548 อาจจะไดเหนการเปลยนแปลงนโยบายอตราแลกเปล ยนของสาธารณรฐประชาชนจนอกคร งหน ง แตมใชเปนไปโดยฉบพลน หากแตในลกษณะคอยเปนคอยไป

111


อตราแลกเปลยนกบระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ

สงคมเศรษฐกจโลกเคยมระเบยบการเงนระหวางประเทศ (Inter-national Monetary Order) ทรจกกนในนาม "ระบบเบรตตนวดส" (TheBretton Woods System) ซงกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) ทำหนาทดแล แตระบบเบรตตนวดสสนอายขยในเดอนสงหาคม 2514 หลงจากนนสงคมเศรษฐกจโลกหาไดมระเบยบการเงนระหวางประเทศทเปนอนหนงอนเดยวกนไม

อยางไรกตาม องคกรโลกบาลกำหนดระเบยบวาดวยอตราแลกเปลยนอยบาง ทงในกฎระเบยบของกองทนการเงนระหวางประเทศและองคการการคาโลก

ภายใต Article IV ของ IMF Agreement มกฎระเบยบวา ภาคสมาชกกองทนการเงนระหวางประเทศควรจะ ‘......avoid manipulating exchange rates .... in order ....to gain an unfaircompetitive advantage over other members.....’ ดวยเหตดงน การแทรกแซงอตราแลกเปลยนเพอใหไดเปรยบในเชงการแขงขนโดยไมเปนธรรมนนขดตอกฎขอบงคบของกองทนการเงนระหวางประเทศ อยางไรกตาม ตลอดระยะเวลาทระบบเบรตตนวดสมผลบงคบใช กองทนการเงนระหวางประเทศมอาจบงคบใหภาคสมาชกปฏบตตามกฎขอบงคบได

GATT 1947 กำหนดกฎกตกาวาดวย Exchange Arrangementใน Article XV สาระสำคญกคอ การปฏบตตามกฎขอบงคบของกองทนการเงนระหวางประเทศ สวนประเทศทยงมไดเปนสมาชกตองพยายามหาทางเปนสมาชก กฎกตกาทอาจนบเนองวาเกยวพนกบนโยบายอตราแลกเปลยนปรากฏใน Article XV (4) ซงบญญตไววา ภาค GATT 1947‘..... shall not, by exchange actions, frustrate the intent of the

112


provision of this Agreement....’ ภาค GATT 1947 จะไมใช exchangeactions ในทางท frustrate วตถประสงคของขอตกลง GATT อยางไรกตามคำทตองตความในวรรคนมอย 2 คำ คอ exchange actions และ frustrateArticle XV (4) มไดเขยนอยางชดเจนวา หามใชอตราแลกเปลยนเพอวตถประสงคทางดานการคาระหวางประเทศ

ปจฉมบท

การเมองวาดวยคาเงนหยวนมนยสำคญวา อตราแลกเปลยนและระบบอตราแลกเปลยนกำลงกลายเปนประเดนความขดแยงทางเศรษฐกจระหวางประเทศ สหรฐอเมรกาแสดงตวเปนหวหอกในการกลาวหาประเทศคคาวาประกอบการคาทไมเปนธรรม (Unfair) ดวยการบดเบอนอตราแลกเปลยนเพอใหมความไดเปรยบในการแขงขนเกนกวาพนฐานทเปนจรง คำถามพนฐานมอยวา อะไรคออตราแลกเปลยนตามพ นฐานท เปนจรง ในกรณเงนหยวน แมนกเศรษฐศาสตรมขอสรปรวมกนวา เงนหยวนมคาตำกวาพนฐานทเปนจรง แตเมอถามวา เงนหยวนจะตองขนคามากเพยงใดจงจะตรงตอพนฐานทเปนจรง นกเศรษฐศาสตรหาไดมคำตอบรวมกนไม หากแตมคำตอบแตกตางไปตามมาตรทใชวดหากสาธารณรฐประชาชนจนขนคาเงนหยวนเพยง 10% สหรฐอเมรกาอาจหาเรองทะเลาะกนใหมวา เงนหยวนขนคานอยเกนไป

สหรฐอเมรกาไปไกลถงกบกดดนใหสาธารณรฐประชาชนจนละทงระบบอตราแลกเปลยนแบบตายตว โดยเชอวา ระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตวชวยกำหนดอตราแลกเปลยนใหตรงตอพนฐานทเปนจรงไดแตสำหรบประเทศทระบบการเงนยงดอยพฒนา ระบบสถาบนการเงนปราศจากความมนคง การควบคมและกำกบทางการเงน (FinancialRegulation) ดอยประสทธภาพ และการบรหารนโยบายเศรษฐกจ

113


มหภาคปราศจากระบบ การเลอกระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตวสรางความเสยงในการเผชญหายนภยทางเศรษฐกจโดยไมจำเปน

ไมวาการจะเปนประการใดกตาม ณ บดน การจดระเบยบการคาระหวางประเทศกำลงขยายปรมณฑลไปสการจดระเบยบการเงนระหวางประเทศ

เชงอรรถ

1. นบตงแตป 2538 จนถงเดอนกมภาพนธ 2545 ดอลลารมคาเพมขน 35-50%แตกตางไปตามดชนท ใช เปนมาตรวด นบต งแตต นป 2545 จนถงกลางป 2546ดอลลารมคาลดลง 10-20% แตการลดคาเงนดอลลารเปนไปอยางไมสมดล กลาวคอดอลลารมคาลดลงเม อเทยบกบเงนยโร 30% แตลดลงเพยง 15% เม อเทยบกบเยนและมไดเปลยนคาเลยเมอเทยบกบเงนหยวน Bergsten (2003a) เสนอประมาณการวาดอลลารจะตองลดคาลง 25-35% จงจะชวยใหดลบญชเดนสะพดเขาสดลยภาพ ดงนนการลดคาของเงนดอลลารอเมรกนจนถงกลางป 2546 จงเปนเพยงครงทาง

2. คำทำนายของ Goldman Sachs วาดวยการเปลยนแปลงนโยบายอตราแลกเปลยนของสาธารณรฐประชาชนจน โปรดอานรายงานขาว "China to Revalue Yuanin First Quarter of 2004 : Goldman Sachs", Channelnewsasia.com (January12, 2004).

3. บทวเคราะหนโยบายอตราแลกเปลยนของเงนหยวน โปรดอาน Williamson(2003) และ Zhaoyong Zhang (1996)

114



Bergsten, C. Fred (2003a)* "The Correction of the Dollar and ForeignIntervention in the Currency Markets." Testimony Before theCommittee on Small Business, U.S. House of Represen-tatives, Washington, D.C. (June 25, 2003).

Bergsten, C. Fred (2003b)*. "Muzzling Our Economic Negotiators,"The Washington Post (September 10, 2003).

Biggs, Barton M., et.al. "Is the Chinese, the Renminbi, DangerouslyUndervalued and a Threat to the Global Economy? :Symposium of Views," The International Economy (Spring,2003). ด www.findarticle.com

Blecker, Robert A. "The Dimishing Returns to Export-Led Growth."Project on Development, Trade, and International Finance,Council on Foreign Relations, 2000.

Bryson, Jay. "Renminbi Revaluation ?" Wachovia Corporation (July23, 2003). www.wachovia.com

Chi Lo, "Will China Revalue the Renminbi," FinanceAsia.com(December 18, 2001).

Edwards, Sebastian, "China Should Not Rush to Float Its Currency,"The Financial Times (August 3, 2003).

Goldstein, Morris*. "China's Exchange Rate Regime." TestimonyBefore the Subcommittee on Domestic and International

115


Monetary Policy, Trade, and Technology, Committee onFinancial Services, US House of Representative, Washington,D.C. (October 1, 2003).

Goldstein, Morris, and Nicholas Lardy, (2003a)*. "A Modest Proposalfor China's Renminbi," Financial Times (August 26, 2003).

Goldstein, Morris, and Nicholas Lardy, (2003b)*. "Two-Stage CurrencyReform for China," Asian Wall Street Journal (September12, 2003).

Lardy, Nicholas R.* "United States-China Ties: Reassessing theEconomic Relationship." Testimony Before the Committeeon International Relations, U.S. House of Representatives,Washington, D.C. (October 21, 2003).

Palley, Thomas I. "A New Development Paradigm Domestic Demand-Led Grwth: Why It Is Needed and How to Make It Happen."FPIF Discussion Paper, Foreign Policy in Focus (September2002). www.foreignpolicy-infocus.org

Pilling, and Richard McGregor, "Japan Steps Up Pressure on Chinato Revalue," The Financial Times (August 10, 2003).

Preeg, Ernest H. "Exchange Rate Manipulation to Gain an UnfairCompetition Advantage: The Case Against Japan andChina." Manufacturers Alliance/MAP/, Arlington, Virginia, USA(October 2, 2002).

116


Roach, Stephen S. "Why Renminbi Not to be Revalued, ChiefEconomist of Morgan Stanley", People's Daily Online (July9, 2003).

Williamson, John*. "The Renminbi Exchange Rate and the GlobalMonetary System." Outline of a Lecture Delivered at theCentral University of Finance and Economics, Beijign, China,October 29. Institute for International Economics,Washington, D.C.

Zhaoyong Zhang, "The Exchange Rate Value of the Renimbi andChina's Balance of Trade: An Empirical Study." NBERWorking Paper No.5771 (September 1996), National Bureauof Economic Research, Cambridge, MA, USA. ดwww.nber.org

หมายเหต รายการทมเครองหมาย * หาอานไดจาก www.iie.com

.............................

กลไกการประเมนนโยบายการคา

ขององคการการคาโลก

การประเมนนโยบายการคาระหวางประเทศ (Trade PolicyReview) เปนกลไกทภาคสมาชก GATT มฉนทมตใหสรางขนเมอการประชมการคาพหภาครอบอรกวย (2529-2537) ดำเนนไปไดครงทาง ทงนเปนผลจากมตทประชม ณ นครมอนทรอล (Montreal) ประเทศคานาดาในเดอนธนวาคม 2531 โดยทตอมาปรากฏใน Article III ของ MarrakeshAgreement Establishing the World Trade Organization ในเดอนเมษายน 2537 ยงผลใหการประเมนนโยบายการคาระหวางประเทศเปนกลไกหลกขององคการการคาโลกทจดตงขนเมอ 1 มกราคม 2538 เปนตนมา

เหตใดจงตองมการประเมนนโยบายการคาระหวางประเทศของภาคสมาชกองคการการคาโลก Annex 3 ของ Marakesh Agreementกลาวถงวตถประสงคของการประเมนนโยบายการคาระหวางประเทศของภาคสมาชกองคการการคาโลก 2 ประการ กลาวคอ

ประการแรก เพอดแลใหภาคสมาชกปฏบตตามกฎกตกาและพนธะผกพนทมตอองคการการคาโลก ทงนเพอใหระบบการคาพหภาคดำเนนอยางราบรน มความโปรงใสมากขน และเอออำนวยใหภาคสมาชก

บทความนปรากฏครงแรกในคำนำหนงสอ Trade Policy Review of Thailand:The Thai Government Report, 1995-2007 เอกสารขอมลหมายเลข 17 โครงการ WTOWatch (โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร 2551)

118


รบรและเขาใจนโยบายการคาระหวางประเทศของภาคสมาชกดวยกนโดยทมไดใชเปนกลไกในการบงคบใหภาคสมาชกปฏบตตามขอตกลง หรอใชในกระบวนการไกลเกลยขอพพาท รวมทงมไดใชในการบงคบใหภาคสมาชกยอมรบพนธะผกพนใหมในดานนโยบาย

ประการทสอง เพอประเมนวา นโยบายและจารตปฏบตดานการคาระหวางประเทศของภาคสมาชกหนงๆมผลกระทบตอระบบการคาพหภาคอยางไรบาง

หนวยงานทมหนาทรบผดชอบในการประเมนนโยบายการคาระหวางประเทศของภาคสมาชก คอ Trade Policy Review Body (TPRB)ทงนโดยใชคณะมนตรทวไปขององคการการคาโลก (WTO General Council)ทำหนาท TPRB ประกอบดวยภาคสมาชกองคการการคาโลกทกประเทศทงนเพอใหกระบวนการประเมนนโยบายการคาระหวางประเทศมความโปรงใสและเปนธรรม รวมทงการมสวนรวมของภาคทกประเทศ

ความถในการประเมนนโยบายการคาระหวางประเทศมขอกำหนดใน Annex 3 ของ Marakesh Agreement โดยยดความสำคญของการคาระหวางประเทศเปนเกณฑ กลาวคอ

(1) ภาคสมาชกทมการคาระหวางประเทศมากทสดในโลก 4อนดบแรก (ปจจบน ไดแก สหภาพยโรป สหรฐอเมรกา ญป น และสาธารณรฐประชาชนจน) จะมการประเมนทก 2 ป

(2) ภาคสมาชกท ม การคาระหวางประเทศมากเปนอนดบถดไป 16 ประเทศ จะมการประเมนทก 4 ป

(3) ภาคสมาชกนอกเหนอจาก (1) และ (2) จะมการประเมนทก6 ป

119


(4) ภาคสมาชกทดอยพฒนามากทสด (The Least DevelopedCountries) อาจกำหนดระยะเวลาการประเมนยาวนานกวาปกตได

การประเมนนโยบายการคาระหวางประเทศของภาคสมาชกองคการการคาโลก เนนประเดนนโยบายและจารตปฏบต โดยพจารณาครอบคลมถงสภาวการณทางเศรษฐกจ และความจำเปนในการพฒนาขอมลทใชในการประเมนมาจาก 2 แหลง แหลงทหนงมาจากรฐบาลภาคสมาชกทถกประเมน ซงตองนำเสนอรายงานวาดวยนโยบายการคาระหวางประเทศของประเทศของตน อกแหลงหนงมาจากสำนกเลขาธการองคการการคาโลก ซงตองนำเสนอขอมลและรายงานนโยบายการคาระหวางประเทศของภาคสมาชกดงกลาว องคกรประเมนนโยบายการคาระหวางประเทศ (TPRB) จะประชมเพอพจารณาขอมลจากแหลงทงสองในการน TPRB กำหนดตวผทรงคณวฒ 2 คนลวงหนาเปนผนำการอภปรายโดยทภาคสมาชกองคการการคาโลกทกประเทศมสทธเขารวมประชมภายหลงการถกอภปราย TPRB แลว สำนกเลขาธการองคการการคาโลกเปนฝายนำขอมลและผลการถกอภปรายเขยนเปนรายงาน โดยเปนผ ร บผดชอบขอมลและความเหนท ปรากฏในรายงานแตเพยงผ เดยวหลงจากนนจงมการเผยแพรรายงานการประเมนนโยบายการคาระหวางประเทศฉบบทเขยนโดยสำนกเลขาธการองคการการคาโลก และฉบบทนำเสนอโดยรฐบาลภาคสมาชกทถกประเมน รวมทงรายงานการประชมTPRB และขอสรปของประธาน TPRB ดวย

.............................................

สหภาพยโรปประกาศไมยอมรบวา สาธารณรฐประชาชนจนมสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาด (Market-Economy Status: MES)เมอปลายเดอนมถนายน 2547 คำประกาศนสรางปญหาแกสาธารณรฐประชาชนจนอยางยง เพราะเกยวพนกบตำแหนงแหงหนของสาธารณรฐประชาชนจนในสงคมเศรษฐกจโลก รวมตลอดจนเสนทางการพฒนาของสาธารณรฐประชาชนจนเอง

สาธารณรฐประชาชนจนมเพยงแตมไดร บการยอมรบจากสหภาพยโรปเทานน หากยงมไดรบการรบรองสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาดจากสหรฐอเมรกาดวย โดยทมอาจคาดหวงการยอมรบเชนนไดในปทมการเลอกตงประธานาธบดแหงสหรฐอเมรกา ในเมอสาธารณรฐประชาชนจนถกกลาวหาวา มการคาทไมเปนธรรม ดวยการกดคาเงนหยวนใหตำกวาพนฐานทเปนจรง และการทมตลาดสนคานานาประเภทผนำจนมไดคาดหวงการรบรองจากสหรฐอเมรกา แตหวงผลอยางมากจากสหภาพยโรป เมอสหภาพยโรปประกาศไมรบรองเชนน ยงความผดหวงแกผนำจนอยางยง

สาธารณรฐประชาชนจน

กบสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาด

ตพมพครงแรกใน หนงสอพมพผจดการรายวน ฉบบวนท 14 และ 21 กรกฎาคม

2547

122


สถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาด คออะไร?

ระบบเศรษฐกจแบบตลาดเปนระบบเศรษฐกจทปลอยใหกลไกราคาทำหนาทจดสรรทรพยากรและแกปญหาพนฐานในสงคมเศรษฐกจโดยทรฐบาลของเกยวกบกจกรรมทางเศรษฐกจแตเพยงเลกนอย กลาวอกนยหนงกคอ รฐบาลมไดผลตสนคาและบรการตางๆแขงขนกบเอกชน มไดบงคบใชมาตรการการควบคมราคา และมไดใหเงนอดหนนแกกจกรรมทางเศรษฐกจประเภทตางๆ ซงมผลบดเบอนฐานะการแขงขนทแทจรงในประการสำคญ ตองเปดตลาดเพอใหการคาระหวางประเทศเปนไปโดยเสร

สถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาดมความสำคญในสงคม-เศรษฐกจโลก เพราะสงคมเศรษฐกจโลกจดระเบยบบนพ นฐานของปรชญาเศรษฐกจเสรนยม ประเทศทมระบบเศรษฐกจแบบตลาดจะไดรบการปฏบตเสมอเหมอนกน เพราะระเบยบของสงคมเศรษฐกจโลกตองการใหม Level Playing Field กลาวคอ ประเทศตางๆในสงคมเศรษฐกจโลกตองแขงขนในระนาบเดยวกน เพอใหการคาระหวางประเทศเปนไปดวยความเปนธรรม กตองยดกฎกตกาการคาระหวางประเทศชดเดยวกน ซงตองเปนกฎกตกาทสอดรบกบปรชญาเศรษฐกจเสรนยมดวย ประเทศทมระบบเศรษฐกจแบบตลาดอยในฐานะทจะแขงขนบนระนาบเดยวกนดวยความเปนธรรมได ในขณะทระบบเศรษฐกจทมใชระบบตลาด (Non-MarketEconomy Status: NES) รฐบาลเขาไปแทรกแซงกจกรรมทางเศรษฐกจจนกอใหเกดการบดเบอนตนทนการผลตและบดเบอนราคาตลาด สนคาทสงออกจากประเทศเหลานอาจอยในฐานะไดเปรยบเหนอสนคาจากประเทศอน อนมใชความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบตามธรรมชาต หากแตเปนเพราะไดรบการเกอหนนจากรฐบาลของตน

123


สาธารณรฐประชาชนจนกบสถานะ

Non-Market Economy

สาธารณรฐประชาชนจนเขาเปนสมาชกองคการการคาโลกในป2544 ทงๆทยนสมครตงแตป 2529 ใชเวลายาวนานถง 15 ปกวาทจะไดเปนสมาชกองคการโลกบาลแหงน

องคการการคาโลกม WTO Working Party on Accession เปนหนวยงานพจารณาการรบสมาชก มตการรบสมาชกในขนตอนนตองเปนมตเอกฉนท WTO Working Party on Accession เปนเวททสมาชก WTOปจจบนใชในการกดดนใหสมาชกใหมเปดตลาดรบสนคาและบรการของตนกลาวโดยภาษาชาวบาน เปนขนตอนการไลบ สาธารณรฐประชาชนจนถกบในขนตอนนยาวนาน เพราะสมาชก WTO ทกประเทศรวมอยใน WTOWorking Party on Accession หากสมาชกประเทศหนงประเทศใดไมใหความเหนชอบในขนตอนน กมอาจเขาเปนสมาชกองคการการคาโลกเพราะตองไดรบคะแนนเสยงเอกฉนท

ดวยเหตดงน สาธารณรฐประชาชนจนจงตองปรบนโยบายการคาระหวางประเทศ ปรบโครงสรางการผลต และปฏรประบบเศรษฐกจเพยงเพอใหไดฉนทานมตในการเขาเปนสมาชกองคการการคาโลก สาธารณรฐประชาชนจนตองจาย 'เงนดาวน' (Down Payment) อยางหนกแกสหรฐ-อเมรกาและสหภาพยโรป รวมทงการยอมรบสถานะ NES

เมอผานจาก WTO Working Party on Accession แลว ตองขอความเหนชอบจาก WTO General Council หรอ WTO MinisterialConference ในขนตอนสดทายนตองไดรบคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสาม

124


ดวยเหตทสาธารณรฐประชาชนจนจำยอมรบสถานะ Non-MarketEconomy เปนสวนหนงของเงอนไขการเขาเปนสมาชกองคการการคา-โลกนเอง สาธารณรฐประชาชนจนตองเผชญกบปญหาการสงออกสนคาและบรการ และปญหาการกดกนการคา ทงจากสหรฐอเมรกาและสหภาพ-ยโรปโดยเฉพาะ โดยทสาธารณรฐประชาชนจนอาจตองมสถานะ NES ยาวนานถง 15 ป (สนสดป พ.ศ. 2559)

กฎกตกา GATT/WTO กบสถานะ NES

ภายใตกฎกตกา GATT/WTO ประเทศทมสถานะ NES จะอยในฐานะเสยเปรยบประเทศทม MES ในยามทมคดความวาดวยการทม-ตลาด (Dumping) และการใหเงนอดหนน (Subsidy)

การทมตลาดเปนการขายสนคาในราคาตำกวาตนทนการผลตหรอตำกวามลคาปกต (Normal Value) ดงเชนการขายสนคาออกในราคาตำกวาทขายภายในประเทศ หากการทมตลาดกอผลเสยหายอยางรายแรงแกประเทศผนำเขา GATT/WTO กำหนดกฎกตกาและกระบวนการใหประเทศผนำเขาสามารถปกปองตนเองดวยการเกบอากรการตอบโตการทมตลาด (Anti-Dumping Duty : ADD) ได

การใหเงนอดหนนมผลในการทำใหตนทนการผลตสนคาและบรการตำกวาทควร สนคาและบรการบางประเภทโดยพนฐานปกตมอาจสงออกได แตเมอไดรบเงนอดหนนจากรฐอาจเกอกลใหมการสงออกไดการใหเงนอดหนนจงมผลในการบดเบอนความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบและกอใหเกดความไมเปนธรรมในการคาระหวางประเทศ หากการใหเงนอดหนนกอผลเสยหายอยางรายแรงแกประเทศผนำเขา GATT/WTOกำหนดกฎกตกาและกระบวนการใหประเทศผนำเขาสามารถปกปองตนเอง

125


ดวยการเกบอากรการตอบโตการอดหนน (Countervailing Duty : CVD) ไดทงในกรณการตอบโตการทมตลาด (ADD) และการตอบโตการอดหนน(CVD) ผดำเนนการตอบโตตองปฏบตตามกระบวนการท กำหนดในกฎกตกา GATT/WTO รวมทงตองมกระบวนการไตสวนและกระบวนการระงบขอพพาทในกรณทขอพพาทนำสการพจารณาขององคการการคาโลก

ในกรณการทมตลาด การไตสวนมงหาขอเทจจรงทวา ประเทศทถกกลาวหาปฏบตการทมตลาดดวยการขายสนคาในราคาตำกวาตนทนการผลตหรอไม หรอขายสนคาออกในราคาตำกวาราคาทซอขายภายในประเทศหรอไม GATT 1947 กำหนกกฎกตกาในเรองนใน Ad ArticleVI.1 วา หากประเทศผสงออกมการแทรกแซงจากมาตรการตางๆของรฐขอมลราคาและตนทนการผลตในประเทศดงกลาวไมเหมาะทจะนำมาเปรยบเทยบ เพราะการแทรกแซงของรฐมผลในการบดเบอนตนทนและราคา กฎกตกาดงกลาวนสบทอดตอมาใน GATT 1994 ดงปรากฏในAgreement on Implementation of Article VI of GATT 1994 หรอทรจกกนในชอ Anti-Dumping Agreement (มาตรา 6 ของ GATT 1947 และGATT 1994 เปนกฎกตกาวาดวยการปองกนการทมตลาด)

ดวยการใชประโยชนจาก Ad Article VI. 1 แหง GATT 1947ประเทศทมสถานะ NES จะไดรบการปฏบตแตกตางจากประเทศทมสถานะMES ลำพงการไตสวนวา มการทมตลาดหรอไม และมการทมตลาดมากนอยเพยงใด เปนเรองยากลำบากโดยธรรมชาตอยแลว เพราะมปญหาในการประเมน Normal Value ของสนคา เมอมประเดนวาดวยสถานะของระบบเศรษฐกจเขามาเกยวของ ความยงยากยงทบทว

ในกรณทประเทศผถกกลาวหามสถานะ NES การไตสวนตนทนการผลตและราคาจะไมกระทำในประเทศนน เพราะเชอวา มาตรการการแทรกแซงของรฐกอผลบดเบอนตนทนการผลตและราคาทซ อขาย

126


ในตลาดแลว ในกรณเชนน การไตสวนตนทนการผลตและราคาจะกระทำในประเทศทสามทเรยกวา Surrogate Country ตรงกนขามกบกรณทประเทศผถกกลาวหามสถานะ MES การไตสวนจะกระทำในประเทศผถกกลาวหานนเอง

สถานะ NME กบผลกระทบทมตอ


ในฐานะประเทศทมสถานะ NES เมอถกกลาวหาวามการทม-ตลาด การไตสวนขอเทจจรงจะกระทำใน Surrogate Country ตวอยางเชนในป 2536 เมอสหภาพยโรปกลาวหาวา สาธารณรฐประชาชนจนทมตลาดขายเครองรบโทรทศน สหภาพยโรปเลอกสงคโปรเปน Surrogate Countryผลการไตสวนพบวา บรษทผผลตเครองรบโทรทศนในสาธารณรฐประชาชน-จน 87 บรษทมความผดฐานทมตลาด และตองเผชญมาตรการการตอบโตการทมตลาดจากสหภาพยโรป โดยไมฟงเสยงทดทานจากรฐบาลจนวาอตราคาจางในสงคโปรสงกวาสาธารณรฐประชาชนจนมากกวา 20 เทา

ในฐานะดาวรงพงแรงในตลาดสนคาระหวางประเทศ สาธารณ-รฐประชาชนจนถกจบตามองจากประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกจอยแลวทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตางใชมาตรการการตอบโตการทมตลาดในการกดกนการนำเขาสนคาจากสาธารณรฐประชาชนจน ในปจจบนสนคาจนรวม 84 รายการถกสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปเลนงานในฐานทมตลาด (ดรายงานขาวของ Tschang Chi-chu, "Market EconomyStatus: China in the Dumps", The Straits Times, July 3, 2004)สาธารณรฐประชาชนจนครองอนดบหนงในกลมประเทศทถกกลาวหาวามการทมตลาดตดตอกนมาเปนเวลา 7 ปแลว (ดรายงานขาว "China

127


Deserves Market Economy Status", People's Daily Online, May 17,2004)

ลำพงการถกเลนงานดวยมาตรการการตอบโตการทมตลาดกสรางปญหาแกสาธารณรฐประชาชนจนมากพออยแลว เมอถกซำเตมดวยสถานะ NES ซงตองมการไตสวนตนทนการผลตและมลคาปกตในSurrogate Country ทำใหสาธารณรฐประชาชนจนตกอยในมมอบ เพราะการไตสวนมกจะปรากฏผลวา สาธารณรฐประชาชนจนทมตลาดจรงนอกจากตองสญเสยรายจายคาจางทนายความระหวางการไตสวนแลวยงตองถกเกบอากรตอบโตการทมตลาด (ADD) ซงในบางกรณมอตราสงกวา 100% อกดวย ในประการสำคญ บรษทผสงออกจำนวนไมนอยเปนSMEs เมอถกเลนงานดวยมาตรการการตอบโตการทมตลาดอยางรนแรงมอาจทนประกอบการตอไปได

ดวยเหตดงน สาธารณรฐประชาชนจนจงพยายามดนรนสลดออกจากแอกของสถานะ NME

ระบบเศรษฐกจจนในสายตานานาประเทศ

สาธารณรฐประชาชนจนยอมรบสถานะระบบเศรษฐกจทมใชระบบเศรษฐกจแบบตลาด (NES) ดงความปรากฏอยางเดนชดในมาตรา 15ของพธสารเพอเขาเปนสมาชกองคการการคาโลก (Protocol on WTOAccession) กระนนกตาม ภาคองคการการคาโลกปฏบตตอสาธารณรฐ-ประชาชนจนแตกตางกน ดงจะเหนไดจากการปฏบตของรฐบาลประเทศคคาสำคญอนประกอบดวยสหรฐอเมรกา สหภาพยโรป อนเดย และเกาหลใต

128


สหรฐอเมรกา โดยหนวยงานทมหนาทดแลดานการนำเขา อนไดแก Import Administration ในสงกดกระทรวงพาณชย ถอวา สาธารณรฐ-ประชาชนจนเปน NES ในยามทมขอกลาวหาวาดวยการทมตลาดและการใหเงนอดหนน กระทรวงพาณชยแหงสหรฐอเมรกาจะไมรบขอมลจากสาธารณรฐประชาชนจนในกระบวนการไตสวน หากแตจะแสวงหาขอมลจาก Surrogate Country เพอกำหนดตนทนการผลตและมลคาปกต (NormalValue) ของสนคาทถกกลาวหา ในทางปฏบต กระทรวงพาณชยแหงสหรฐอเมรกามการศกษาวจยเศรษฐกจสาธารณรฐประชาชนจนและใชRegression Analysis ในการคำนวณอตราคาจางในประเทศตางๆทมลกษณะใกลเคยงกบประเทศทมไดมระบบเศรษฐกจแบบตลาด ในขณะทสหรฐอเมรกาตความกฎกตกา GATT/WTO และปฏบตตอสาธารณรฐ-ประชาชนจนตามการตความดงกลาวนอยางเขมงวด สหภาพยโรปปฏบตตอสาธารณรฐประชาชนจนอยางผอนปรน มตคณะกรรมาธการสหภาพ-ยโรป Commission Decision No.435/2001/ECSC เมอวนท 2 มนาคม2544 ยอมรบการประเมนสถานะระบบเศรษฐกจเปนรายภาคเศรษฐกจหรอรายอตสาหกรรม หากบรษททถกกลาวหาวาปฏบตการทมตลาดอยในอตสาหกรรมทมการแขงขนอยางคอนขางสมบรณ และรฐบาลมไดเขาไปเกอหนนไมวาจะประการใด บรษทดงกลาวจะถอวาอยในระบบเศรษฐกจแบบตลาด สหภาพยโรปยงมอาจยอมรบวา ระบบเศรษฐกจจนโดยองครวมเปนระบบเศรษฐกจแบบตลาด แตพรอมทจะยอมรบวา ภาคเศรษฐกจบางภาคและอตสาหกรรมบางประเภทเขาขายระบบเศรษฐกจแบบตลาด

อนเดยยดแนวทางผสมเชนเดยวกบสหภาพยโรป กลาวคอ อนเดยถอวา สาธารณรฐประชาชนจนมสถานะ NES การไตสวนการทมตลาด และการใหเงนอดหนนจะยดถอขอมลจาก Surrogate Country แตถาหากบรษททถกกลาวหาสามารถพสจนโดยชดแจงไดวา บรษทดงกลาวประกอบการในอตสาหกรรมทมเงอนไขของระบบเศรษฐกจแบบตลาดโดยพรอมมล

129


การไตสวนจะกระทำเสมอนหนงวา บรษทดงกลาวประกอบการในระบบเศรษฐกจทม MES กลาวคอ ไตสวนหาขอเทจจรงจากบรษทนนเอง

เกาหลใตปฏบตตอสาธารณรฐประชาชนจนดจเดยวกบอนเดยเพราะสาธารณรฐประชาชนจนเปนประเทศคคาสำคญของเกาหลใตนบตงแตป 2542 เปนตนมา เกาหลใตโนมเอยงทจะยอมรบขอมลจากสาธารณรฐประชาชนจนในยามทมการไตสวนการทมตลาดและการใหเงนอดหนน ทงๆทโดยนตนยสาธารณรฐประชาชนจนยงถอเปน NES

ดงน จะเหนไดวา แมวาสาธารณรฐประชาชนจนมสถานะ NESตามขอผกพนภายใตองคการการคาโลก แตการปฏบตทนานาประเทศมตอสาธารณรฐประชาชนจนแตกตางไปตามพนฐานแหงสมพนธภาพ ซงมตงแตการปฏบตชนดเอาเปนเอาตาย ดงเชนสหรฐอเมรกา ไปจนถงการปฏบตทผอนปรนอยางมากดงเชนเกาหลใต

ออสเตรเลยเปนตวอยางของประเทศทมไดยอมรบสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาดของสาธารณรฐประชาชนจน แตมการปฏบตทผอนปรนยง ภายใตกฎหมายการตอบโตการทมตลาด สาธารณรฐประชาชนจนถกจดไวในกลม "ระบบเศรษฐกจทกำลงเปลยนผาน" (Economy inTransition: EIT) EIT เปนระบบเศรษฐกจทกำลงเปลยนแปลงจากระบบทมการวางแผนจากสวนกลางไปสระบบตลาด แตยงมใชระบบเศรษฐกจแบบตลาดอยางเตมรป ภายใตกฎหมายดงกลาวน หลกการ Surrogacy(การไตสวนตนทนและราคาในประเทศทสาม) ยงมการบงคบใช แมในกรณทมสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาดแลว กยงอาจบงคบใชหลกการSurrogacy ดวย หากไมมขอมลทเชอถอไดในประเทศทถกกลาวหา หรอประเทศหรอบรษททถกกลาวหาไมใหความรวมมอในการไตสวนขอเทจจรง

130


ออสเตรเลยอยในฐานะทจะบงคบใชหลกการ Surrogacy กบสาธารณรฐประชาชนจนอยางเตมท ในเมอสาธารณรฐประชาชนจนมสถานะ EIT แตออสเตรเลยกปฏบตตอสาธารณรฐประชาชนจนอยางผอนปรน การไตสวนขอหาการทมตลาดยดถอขอมลในสาธารณรฐประชาชนจนหากปรากฏวารฐบาลมไดควบคมราคาหรอแทรกแซงอตสาหกรรมนนหรอภาคเศรษฐกจนน ตอเมอไมมขอมลทเชอถอได จงหนไปใชหลกการSurrogacy

ในเดอนตลาคม 2546 ออสเตรเลยและสาธารณรฐประชาชนจนลงนามในขอตกลง Australia-China Trade and Economic Framework(TEF) ภายใตความตกลงน ทงสองประเทศจะเรมเจรจาเพอจดทำขอตกลงการคาเสร (FTA) กตอเมอออสเตรเลยยอมรบสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาดของสาธารณรฐประชาชนจน

ระบบเศรษฐกจแบบตลาดตามนยามของสหรฐอเมรกา

สหรฐอเมรกายดคำนยาม "ระบบเศรษฐกจแบบตลาด" ตามบทบญญตของ US Tariff Act of 1930 กฎหมายฉบบนรจกกนในชอSmoot-Hawley Tariff Act ตามชอสมาชกรฐสภาทนำเสนอกฎหมายนสาระสำคญของกฎหมายฉบบนอยทการขนอากรขาเขาเพอกดกนการนำเขา ซงนกประวตศาสตรเศรษฐกจจำนวนมากเชอวา มสวนสำคญในการโหมการทำสงครามการคาระหวางประเทศ อนนำมาซงภาวะเศรษฐกจตกตำครงใหญ (The Great Depression) ในทศวรรษ 2470

ตาม Smoot-Hawley Tariff Act of 1930 ประเทศทมสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาดจกตองมคณสมบตอยางนอย 6 ประการ กลาวคอ

131


ประการแรก การปรวรรตเงนตราตางประเทศจกตองมขอบเขตกวางขวางพอสมควร ซงบางคนตความวา อตราแลกเปลยนตองเคลอนไหวตามกลไกตลาด

ประการทสอง อตราคาจางจกตองขนอยการตอรองระหวางฝายบรหารธรกจกบผใชแรงงาน กลาวอกนยหนงกคอ อตราคาจางตองเปนไปตามกลไกตลาด

ประการทสาม การประกอบธรกจรวมทน (Joint Venture) และการลงทนจากตางประเทศจกตองเปนไปได

ประการทส ร ฐบาลจกตองไมผกขาดความเปนเจาของและควบคมปจจยการผลตทงมวล

ประการทหา รฐบาลจกตองไมควบคมการจดสรรทรพยากรและจกตองไมแทรกแซงการตดสนใจในการกำหนดราคาและปรมาณการผลตของธรกจ

ประการทหก เกณฑอนๆท Import Administration ในสงกดกระทรวงพาณชยแหงสหรฐอเมรกาเหนวาเหมาะสม เกณฑขอนกลายเปนเครองมอสำคญในการปลอยผานหรอไมปลอยผานสถานะ MES ในการประเมนสถานะของระบบเศรษฐกจรสเซยในป 2545 กระทรวงพาณชยแหงสหรฐอเมรกาหยบยกประเดนการฉอราษฎรบงหลวงขนมาเปนเกณฑโดยอางวา การฉอราษฎรบงหลวงมผลกระทบตอการทำงานของกลไกตลาด

132


ระบบเศรษฐกจแบบตลาดตามนยามของสหภาพยโรป

สหภาพยโรปมนยามวาดวยระบบเศรษฐกจแบบตลาด นยามนปรากฏใน EU Anti-Dumping Regulation มาตรา 2 (7) (C) ซงกำหนดเกณฑสำคญอยางนอย 5 เกณฑ กลาวคอ

เกณฑทหนง การตดสนใจอนเกยวพนกบราคา ตนทน และปจจยการผลต จกตองสนองตอบตอกลไกราคาและอปสงคในตลาด โดยทไมมการแทรกแซงของรฐอยางสำคญ

เกณฑทสอง หนวยธรกจจกตองมการจดทำบญชพนฐานและมการตรวจสอบบญชอยางเปนอสระ

เกณฑทสาม ตนทนการผลตและสถานะทางการเงนของหนวยธรกจจกตองไมถกบดเบอนอยางสำคญดงเชนทปรากฏในระบบเศรษฐกจทมใชระบบตลาด

เกณฑทส หนวยธรกจตองอยภายใตกฎหมายลมละลายและกฎหมายทรพยสน

เกณฑทหา การปรวรรตเงนตราตางประเทศตองยดถออตราตลาด

การเมองวาดวยสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาด

สาธารณรฐประชาชนจนโดนเลนงานดวยขอหาการทมตลาดครงแรกจากประชาคมยโรปในป 2522 เรมตนดวยการทมตลาดขณฑสกรจวบจนถงเดอนกมภาพนธ 2547 สาธารณรฐประชาชนจนถกเลนงานดวย

133


ขอหาการทมตลาดถง 610 กระทง คดเปนมลคาการสงออกถง 10,000ลานดอลลารอเมรกน

ดวยเหตท สาธารณรฐประชาชนจนตดขดดวยสถานะระบบเศรษฐกจท ม ใชระบบเศรษฐกจแบบตลาดซ งผกพนไวก บองคการการคาโลก การแกขอกลาวหาการทมตลาดจงยากลำบากและอยในฐานะเสยเปรยบประเทศทมระบบเศรษฐกจแบบตลาด เพราะการไตสวนตนทนการผลตและมลคาสามญ (Normal Value) ของสนคาทถกกลาวหามไดกระทำในสาธารณรฐประชาชนจน หากแตกระทำในประเทศทสาม

การถกลงโทษซำแลวซำเลาในขอหาการทมตลาด ทำใหผนำจนเดนเคร องรองขอสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาดจากนานาประเทศแตไมประสบความสำเรจเทาทควร เพราะปรากฏวามเพยง 5 ประเทศเทานน ทใหการรบรองเชนนน (จนถงกลางเดอนกรกฎาคม 2547) อนไดแก

(1) นวซแลนด (14 เมษายน 2547)

(2) สงคโปร (14 พฤษภาคม 2547)

(3) มาเลเซย (29 พฤษภาคม 2547)

(4) เกอรกสถาน (Kyrgyzstan) (16 มถนายน 2547)

(5) ไทย (21 มถนายน 2547)

สาธารณรฐประชาชนจนหวงทจะไดรบการรบรองจากสหรฐ-อเมรกาและสหภาพยโรปมากกวาประเทศหรอกลมประเทศอนใด เพราะทงสองเปนยกษใหญในสงคมเศรษฐกจโลก ความหวงทจะไดรบการรบรองจากสหรฐอเมรกาดรบหรยง ผนำอเมรกนคนแลวคนเลากลาวซำแลวซำอกวา สาธารณรฐประชาชนจนยงตองปฏรปเศรษฐกจอกยาวไกล กวาจะ

134


ไดสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาด เพราะระบบเศรษฐกจจนยงมไดเปนไปตามเกณฑทกำหนดไวใน US Tariff Act of 1930 ในการพจารณาสถานะระบบเศรษฐกจจนในเดอนมถนายน 2547 สหรฐอเมรกายงยนกรานทาทเดม การทอตราแลกเปลยนของเงนหยวนและอตราคาจางแรงงานมไดเปนไปตามกลไกตลาดเปนขออางของสหรฐอเมรกาในการไมรบรองสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาด

สาธารณรฐประชาชนจนเมอผดหวงจากสหรฐอเมรกา หนไปทมเทความหวงจากสหภาพยโรป กระนนกตาม ขอเทจจรงทวา สมพนธภาพอนดทสาธารณรฐประชาชนจนมกบสหภาพยโรป เมอเทยบกบสหรฐ-อเมรกา มไดชวยใหสาธารณรฐประชาชนจนสมหวง

สาธารณรฐประชาชนจนยนคำรองขอใหสหภาพยโรปพจารณารบสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาดของสาธารณรฐประชาชนจนในเดอนมถนายน 2546 โดยยนเอกสารประกอบการพจารณาในเดอนกนยายนศกเดยวกน สหภาพยโรปสรปผลการประเมนเบ องตนในปลายเดอนมถนายน 2547 วา สาธารณรฐประชาชนจนยงไมเขาขายระบบเศรษฐกจแบบตลาด แมจะมการปฏรปเศรษฐกจหลายดานในชวงเวลาหลายปทผานมา แตสาธารณรฐประชาชนจนเขาเกณฑเพยงขอเดยวในจำนวนเกณฑ 5 ขอ รฐบาลจนยงคงแทรกแซงกจกรรมทางเศรษฐกจมากเกนไปการบรหารจดการวสาหกจยงขาดบรรษทภบาล (Corporate Governance)การบงคบใชกฎหมายทรพยสนและกฎหมายลมละลายยงขาดความโปรงใส และภาคเศรษฐกจการเงนยงมไดกำกบโดยกลไกตลาด

สาธารณรฐประชาชนจนจะยงตองเรยกรองสถานะระบบเศรษฐกจแบบตลาดตอไป

..................................

ภาคทส

ผอำนวยการองคการการคาโลก

ในทสด นายเรนาโต รกเกยโร (Renato Ruggiero) อดตรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยแหงประเทศอตาล กไดรบ ‘ฉนทานมต’ ใหดำรงตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลก (World Trade Organization)ทงนนบตงแตวนท 1 พฤษภาคม 2538 เปนตนไป

องคการการคาโลก (WTO) ถอกำเนดเมอวนท 1 มกราคม 2538โดยผลของการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย (Uruguay Round)ในชนแรก นายปเตอร ซทเธอรแลนด (Peter Sutherland) เลขาธการGATT ทำหนาทรกษาการผอำนวยการ WTO โดยทตองสรรหาผอำนวยการตวจรงใหแลวเสรจภายในวนท 15 มนาคม 2538 ซงเปนกำหนดการทนายปเตอร ซทเธอรแลนดพนจากตำแหนง

แตแลวการสรรหาผอำนวยการ WTO คนแรกกลบเปนไปอยางยดเยอ จนนายปเตอร ซทเธอรแลนดตองรกษาการตอไปจนถงสนเดอนเมษายน กระบวนการสรรหาทยดเยอนเปนผลจากขอบงคบของ WTOทกำหนดวา ผอำนวยการจกตองไดรบคะแนนเสยงเอกฉนทจากมวลสมาชกมฉะนนผอำนวยการจะทำหนาทในการไกลเกลยขอพพาททางการคาระหวางประเทศดวยความยากลำบากยง กฎคะแนนเสยงเอกฉนทนเองทำใหกระบวนการสรรหากนเวลา

ผอำนวยการองคกาการคาโลก


ฉบบวนศกรท 31 มนาคม 2538

138


ในชนแรกมผแสดงความจำนงรบตำแหนงผอำนวยการ WTOอย 3 ทาน ไดแก

(1) นายเรนาโต รกเกยโร (Renato Ruggiero) อดตรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยอตาล ซงไดรบการสนบสนนจากกลมประเทศสหภาพยโรป และกลมประเทศ ACP (African, Caribbean, and PacificCountries) อนประกอบดวยบรรดาประเทศทเคยเปนอาณานคมของยโรปตะวนตก

(2) นายคารลอส ซาลนาส เดอ กอรตาร (Carlos Salinas deGortari) อดตประธานาธบดเมกซโก ซงไดรบการสนบสนนจากสหรฐ-อเมรกาและกลมประเทศละตนอเมรกา

(3) นายกม ชล ซ (Kim Chul-su) อดตรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยเกาหลใต ซงไดรบการสนบสนนจากญป นและกลมประเทศอาเซยแปซฟก

องคการการคาโลกไดมอบหมายใหนายเกสวาปาณ (K.Kesavapany) เอกอครราชทตสงคโปรประจำ WTO ในฐานะประธาน WTOGeneral Council ทำหนาทประเมนคะแนนเสยง ครนถงเดอนมกราคม2538 กเปนทประจกษชดวา นายรกเกยโรมคะแนนเสยงนำโดง ทงคแขงอกสองทาน โดยทนายซาลนาสมคะแนนเปนอนดบสาม แตสหรฐอเมรกายงคงยนกรานทจะสนบสนนนายซาลนาสตอไป แมจะมรายงานขาวในหนงสอพมพบางฉบบวา รฐบาลนายคลนตนอาจถอนการสนบสนนนายซาลนาส แตผนำรฐบาลอเมรกนกออกมาปฏเสธขาวดงกลาว กระบวนการสรรหาผอำนวยการ WTO จงกลายเปนการงดขอระหวางสหภาพยโรปกบสหรฐอเมรกา ตราบเทาทความขดแยงนยงคงดำรงอย การแตงตงผอำนวยการ WTO มอาจกระทำได เนองเพราะไมมผสมครคนใดไดรบ

139


คะแนนเสยงเอกฉนท ดวยเหตดงน กระบวนการสรรหาจงยดเยอ จนเลยกำหนดวนท 15 มนาคม 2538

อยางไรกตาม การเมองในเมกซโกมสวนเปลยนกระแสการสรรหาผอำนวยการ WTO เมอปรากฏวา นายราอล ซาลนาส (Raul Salinas)พชายของนายคารลอส ซาลนาสถกจบในขอหาบงการฆาปรปกษทางการเมอง เรองนสรางความเสอมเสยแกนายคารลอส ซาลนาส อยางยง จนถงกบกนดารฐบาลเมกซโก และวพากษวจารณการลดคาเงนเปโซ ซงกอใหเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจอยางรนแรง การทอดตประธานาธบดออกมาวพากษวจารณรฐบาลชดตอมาเปนการกระทำท ขดตอจารตทางการเมองในเมกซโก ในทสด นายคารลอส ซาลนาส ประกาศถอนตวจากการเปนผสมครรบตำแหนงผอำนวยการ WTO เมอตนเดอนมนาคม2538 และตอมาอพยพไปตงรกรากในสหรฐอเมรกา โดยเปนทเขาใจกนโดยทวไปวาคงมขอตกลงบางประการกบรฐบาลเมกซโกแลกเปลยนกบการ ‘ลภย' ครงน

การถอนตวของนายคารลอส ซาลนาส ทำใหกระบวนการสรรหาผอำนวยการ WTO ราบรนมากขน สวนสำคญกคอ ชวยใหสหรฐอเมรกาไมเสยหนา แตเสนทางสตำแหนงผอำนวยการ WTO ของนายรกเกยโรหาไดโรยดวยดอกกหลายไม ในชวงปลายเดอนมนาคม 2538 นนเองนายรกเกยโรตองเดนทางไปสหรฐอเมรกา เพอพบปะกบนายมกก แคนเตอร(Mickey Kantor) ผแทนการคาแหงสหรฐอเมรกา (USTR) และบรรดาผนำรฐบาลคลนตนเพอขอเสยงสนบสนน อยางนอยทสดกมการเจรจาในประเดนสำคญบางประเดน จนเปนทพอใจ รฐบาลคลนตนจงประกาศรบรองนายรกเกยโร

กระบวนการสรรหาผอำนวยการ WTO ดงท เลามาขางตนนดเผนๆแลวเปนกระบวนการทเปนประชาธปไตย แททจรงแลวหาไดเปน

140


เชนนนไม แมจะมการกำหนดกฎคะแนนเสยงเอกฉนท แตผลการเลอกตงกขนอยกบโครงสรางอำนาจในสงคมโลกเปนสำคญ ดงจะเหนไดวา เมอสหรฐอเมรกางดขอกบสหภาพยโรป กระบวนการสรรหามอาจยตลงไดแตเมอสหรฐอเมรกาเหนชอบดวยกบผสมครของสหภาพยโรป การสรรหากจบสนลงโดยเกอบมตองฟงเสยงสมาชกจากประเทศโลกทสาม ไมวาจะเปนละตนอเมรกาหรออาเซย

ขอทนาสงเกตกคอ ในทนททสหรฐอเมรกาใหการรบรองนายรกเกยโร นายกมชลซ คแขงจากอาเซยแปซฟกกสนความหมาย หากนายกมชล ซ ยงคงดอดงทจะแขงขนตอไป กระบวนการสรรหาผอำนวยการWTO กจะยงยดเยอตอไปอก การทการสรรหายตลงได กเพราะมการเสนอใหนายกมชลซดำรงตำแหนงผชวยผอำนวยการ WTO ประพฤตกรรมเชนนจะถอเปนการซอเสยงหรอไมเปนประเดนทถกเถยงกนได แตขอตกลงดงกลาวนกอใหเกดปฏกรยาความไมพอใจในกลมประเทศอฟรกาอยางมากเพราะอฟรกาตองการมสวนรวมในการบรหารองคกรทเปนโลกบาลมากขน

ณ บดน องคกรเหนอรฐ (Supra-national Organization) ททำหนาทเปนโลกบาลทงสาม อนประกอบธนาคารโลก (IBRD) กองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) และองคการการคาโลก (WTO) ลวนตกอยในกำมอประเทศมหาอำนาจ ธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศตกอยในกำมอประเทศมหาอำนาจ ดวยเหตทกฎการลงคะแนนเสยงมไดยดถอหลกการ ‘หนงประเทศ หนงคะแนนเสยง' ภาคสมาชกมไดมคะแนนเสยงเทาเทยมกน จำนวนคะแนนเสยงแตกตางไปตามทนเรอนหนทจายใหแกองคกรทงสอง ดวยเหตดงน ประเทศมหาอำนาจจงยดกมการบรหารธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศ โดยทมขอตกลงตงแตตนวา ประธานธนาคารโลกจกตองเปนชาวอเมรกน และผอำนวยการกองทนการเงนระหวางประเทศจกตองมาจากยโรปตะวนตก

141


ในองคการชำนญพเศษแหงสหประชาชาตท ยดถอกฎการลงคะแนนเสยง ‘หนงประเทศ หนงคะแนนเสยง' กลมประเทศโลกทสามมกจะยดกมการบรหารได UNESCO และ ILO นบเปนอทาหรณอนดของความขอน แตถาหากการบรหารองคการระหวางประเทศเหลานเปนไปในทศทางทประเทศมหาอำนาจไมเหนชอบดวย ประเทศมหาอำนาจมกจะกดดนใหปรบเปลยนนโยบาย จนทายทสดกดดนดวยการลดทอนเงนอดหนน และจบลงดวยการลาออกจากสมาชก ความขดแยงระหวางสหรฐอเมรกากบUNESCO นบเปนกรณตวอยางอนดยง

แมวาองคการการคาโลกจะยดถอกฎการลงคะแนนเสยง ‘หนงประเทศ หนงคะแนนเสยง' แตประเทศในโลกทสามไมสามารถรวมตวกนตด จงขาดฐานคะแนนเสยงทจะยดกมอำนาจการบรหาร ในประการสำคญ ทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตางมงมนทจะยดกมการบรหารในองคกรโลกบาลแหงน ประกอบกบประเทศโลกทสามตองพงพงประเทศมหาอำนาจในดานเศรษฐกจ จงตองผนกเขากบประเทศมหาอำนาจตนสงกด ดงทกลมประเทศละตนอเมรกาผนกเขากบสหรฐอเมรกา และกลมประเทศ ACP ผนกเขากบสหภาพยโรป การทประเทศโลกทสามตองพงพงประเทศมหาอำนาจในทางเศรษฐกจนเอง นบเปนสาเหตปฐมฐานทโลกทสามมอาจยดกมการบรหารองคการการคาโลกได

ณ บดน มนษยโลกมประธานธนาคารโลกทเปนชาวอเมรกนมผอำนวยการกองทนการเงนระหวางประเทศทเปนชาวฝรงเศส และมผอำนวยการองคการการคาโลกทเปนชาวอตาล การบรหารสงคมเศรษฐกจโลกใหเปนไปตามระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศลวนอยในมอมหา-อำนาจ

....................................

เมอคณศภชย พานชภกด สมครรบตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลก ผมไดแตอำนวยอวยพรอยในใจ แตนกเสยดายทรพยากรมนษยผทรงคณคา ซงสมควรทำงานรบใชปตภมมาตคาม สงคมการเมองไทยทำลายบคคลทงทเปนคนดและคนมความสามารถ ความไรสมรรถภาพของหวหนาพรรคประชาธปตยในการใชทรพยากรมนษย โดยเฉพาะอยางยงในการจดการปญหาความขดแยงระหวางคณศภชยกบคณธารนทร นมมานเหมนท มสวนสำคญในการผลกดนใหคณศภชยไขวควาเกาอผอำนวยการองคการการคาโลก

ผมตงคำถามมาเปนเวลาชานานแลววา หากคณศภชยยดครองเกาอผอำนวยการองคการการคาโลกไดจรงๆ สงคมไทยจะไดประโยชนอะไรบาง ผคนในสงคมไทยพากนตงคำถามนมากขน นกหนงสอพมพและคอลมนสตหลายคนเรยกรองคำตอบคำถามขอน จะมกเฉพาะแตหนงสอพมพทเชยรคณศภชยชนดสดใจขาดดนเทานนทไมตงคำถามพนฐานขอน

หากคณศภชยยดครองเกาอผ อำนวยการองคการการคาโลกไดจรงๆ ประโยชนยอมตกแกคณศภชยโดยตรง คณศภชยจะไดงานใหมและไปจากสงคมการเมองไทยอนอดมดวยนำเนา สามานยชน และสวะ-

ตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลก

ตพมพครงแรกในคอลมน "จากทาพระจนทรถงสนามหลวง" ผจดการรายวนฉบบวนพฤหสบดท 22 กรกฎาคม 2542

144


สงคม คณศภชยจะแปรสภาพเปนผบรหารองคกรโลกบาลถบตวขนมาเปนผนำโลก และมโอกาสใชความรความสามารถและศกยภาพในการทำงานอยางเตมท ภาระหนาททมมากขนนทำใหคณศภชยมเงนเดอนเพมขนจากตำแหนงรองนายกรฐมนตรไทยนบรอยเทา ความขอนอาจทำใหปรปกษของคณศภชยรสกอจฉาตารอน หากคณศภชยฝากฝมอใหปรากฏ คณศภชยอาจไดรบยกยองเปน 'โลกบรษ' เมอลงจากเกาอผอำนวยการองคการการคาโลกดจเดยวกบนายอารเธอร ดงเกล (Arthur Dunkel)นายปเตอร ซทเธอรแลนด (Peter Sutherland) และนายเรนาโต รกเจยโร(Renato Ruttiero)

แตสงคมไทยจะไดอะไรจากการหางานใหมใหคณศภชยทำ ขอทผมไดยนจนชนห กคอ เกยรตประวตของประเทศไทย ชอเสยงของประเทศไทยจะขจรขจายทมคนไทยดำรงตำแหนงผบรหารองคกรโลกบาล แตชอเสยงกตตคณหาใชของจรงยงยนไม ทกวนนจะมรฐมนตรการคลงของประเทศตางๆสกกประเทศทรบรและจดจำชอ 'วศวกร' ผออกแบบธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศได หากคณศภชยมผลงานอนเปนทยอมรบทวไป ประเทศไทยกไมตองเสยหนา แตจะใหเชดหนาดวยความภาคภมใจทประเทศไทยมคนอยางคณศภชย มใชประพฤตกรรมอนเหมาะสม ในเมอประเทศไทยมอาจกลาวอางอยางสนทใจวา คณศภชยเปนผลผลตของสงคมไทย โดยปราศจากการปรงแตงจากสงคมอน ในกรณกลบกน หากคณศภชยเปนผอำนวยการองคการการคาโลกทไมไดเรองดแตแสดงเทศนาโวหาร แตทำงานไมเปน ประเทศไทยกไมควรตองรบผดชอบตอความลมเหลวของคณศภชยดวย ในประการสำคญ หากคณศภชยจะไขวควาเกาอผอำนวยการองคการการคาโลกได กตองไดรบการสนบสนนจากประเทศมหาอำนาจ หากปราศจากแรงหนนดงกลาวน ยอมยากทจะบรรลเปาประสงคได การเมองระหวางประเทศจงเปนปจจยทช

145


ขาดวา คณศภชยจะไดตำแหนงหรอไม แลวประเทศไทยจะยงควรภาคภมใจละหรอทคณศภชยไดตำแหนงดวยเหตผลทางการเมองระหวางประเทศ

ความไรเดยงสาทำใหผคนบางสวนในสงคมไทยเปลงมธรพจนวา หากคณศภชยไดเปนผอำนวยการองคการการคาโลก ประเทศไทยจะไดไมถกประเทศมหาอำนาจ 'รงแก' ในยามทมขอพพาททางเศรษฐกจระหวางประเทศ คณศภชยจะชวยดแลใหประเทศไทยไดรบความเปนธรรมจากกระบวนการระงบและไกลเกลยขอพพาท บางคนวาดฝนไปไกลถงกบกลาววา เมอคณศภชยยดเกาอได คณศภชยจะอำนวยการใหมการเปลยนแปลงระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศในทางทเก อประโยชนของประเทศโลกทสามมากขน โดยทประเทศไทยไดรบประโยชนดวย บรรดา'ประโยชน' ทกลาวอางเหลานลวนแลวแตเปนการวาดฝน โดยไมคำนงถงความเปนจรงในสงคมเศรษฐกจโลก ใครกตามทคดวา ประเทศมหาอำนาจจะปลอยใหคณศภชยบรหารองคการการคาโลกอยางอสระเสร ใครคนนนคงตองไรเดยงสามากๆ

ดวยเหตดงท พรรณนาขางตนน ผมจงมองไมเหนประโยชนโภคผลใดๆท ส งคมไทยพงไดร บจากการท ค ณศภชยดำรงตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลก นอกเหนอจากประโยชนท ตกแกคณศภชยเอง

แตการทคณศภชยใชเวลาสดสวนสำคญในการรณรงคหาเสยงเพอใหไดมาซงเกาอผอำนวยการองคการการคาโลก สรางตนทนใหแกสงคมไทย ไมเพยงแตคณศภชยยอหยอนในการทำหนาทสมาชกสภาผแทนราษฎรเทานน หากยงยอหยอนในการทำหนาทรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยและรองนายกรฐมนตรอกดวย แมผมจะยนอยขางคณศภชย หากตองเลอกกบคณธารนทรในประเดนผบรหารนโยบายเศรษฐกจมหภาค แตผมเหนวา คณศภชยใหเวลากบกระทรวงพาณชยนอย

146


เกนไป ทงๆทการสงออกอยในภาวะตกตำ และยทธศาสตรการพฒนาเพ อการสงออก หากตองแกไข มอาจกระทำไดในชวงเวลาอนส นผมพยายามสดบตรบฟงและตดตามผลงานของกระทรวงพาณชย กไมพบนวตกรรมทางดานนโยบาย แมในกรณนโยบายขาว รฐบาลของคณศภชยกยงคงยดยทธวธเดม โดยการใชงบประมาณแผนดนในการแทรกแซงซอขาวเพอ 'พยง' ราคา ทงๆทมงานวจยจำนวนมากทพบความลมเหลวของนโยบายดงกลาวน ในเมองบประมาณมจำกด นโยบายการพยงราคาขาวจงกลายเปนกลไกทางการเมองในการโปรยเงนใหแกผนำเกษตรกรทเปนหวคะแนน มหนำซำยงถกซำเตมดวยการทจรตและประพฤตมชอบทงในองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกร จนปรากฏเปนขาวอยางแพรหลาย คณศภชยในฐานะรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยและในฐานะรองนายกรฐมนตรยากทจะปฏเสธความรบผดชอบได

ตนทนทสงคมไทยตองแบกรบอกประเภทหนง อนเกดจากการทรฐบาลพรรคประชาธปตยหนนชวยใหคณศภชยไดงานในตำแหนงใหมกคอ ตนทนอนเกดจากความเสอมทรามของความสมพนธระหวางประเทศคณศภชยและผนำพรรคประชาธปตยหวงอยางไรเดยงสาวา บรรดาประเทศมหาอำนาจและประเทศในโลกทสามจะใหการสนบสนนคณศภชย เพราะคณศภชยเสนอตวเปนตวเปนตวแทนของโลกทสาม หรออกนยหนง 'ฝายใต'(South) และดวยความสมพนธในฐานะ 'บรวาร' ทมกบสหรฐอเมรกา กหวงอยางลมๆแลงๆวา สหรฐอเมรกาจะตองหนนชวย ดวยการใชตรรกชนดทเขาขางตนเอง ทำใหคณศภชยและผนำพรรคประชาธปตยมองขามขอเทจจรงทวา สหรฐอเมรกาม 'บรวาร' หลายประเทศ และมความสมพนธกบนานาประเทศ สหรฐอเมรกามสทธอนชอบธรรมทจะเลอกผแทนประเทศใดกได หากสหรฐอเมรกายดผลประโยชนของตนเองในการตดสนเปนหลกประชาชาตกมอาจวพากษสหรฐอเมรกาได ในเมอทกประเทศลวนแลวแตเหนแกผลประโยชนของตนทงสน หากคณศภชยตองการคะแนนเสยง

147


จากสหรฐอเมรกา ฝรงเศส หรอแมแตเยอรมน คณศภชยกตองเสนอจดยนดานนโยบาย (Policy Platform) เพอสนองประโยชนของประเทศมหา-อำนาจเหลาน หากคณศภชยไมสามารถสนองประโยชนของประเทศเหลานไมเปนการเขาขางตนเองมากไปหรอกหรอทคณศภชยยงหวงท จะไดคะแนนเสยงจากประเทศดงกลาว

คณศภชยและผนำพรรคประชาธปตยตโพยตพายวา สหรฐอเมรกา'รงแก' ประเทศไทย แททจรงแลว สหรฐอเมรกามได 'รงแก' ประเทศไทยหากแต 'รงแก' คณศภชย แมคณศภชยเปนสวนหนงของประเทศไทยแตประเทศไทยหาใชคณศภชยไม และการทสหรฐเมรกา 'รงแก' คณศภชยได กเปนเพราะความไมโปรงใสของกระบวนการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลก ประกอบกบกฎคะแนนเสยงเอกฉนท (Unanimity Rule) ทเปดชองใหมการใชอำนาจวโต (Veto) โดยพฤตนยได

การทสหรฐอเมรกา หรอแมแตฝรงเศสมไดแสดงทาทสนบสนนคณศภชยตงแตตน นาเปนสญญาณใหคณศภชยปรบยทธศาสตรการหาเสยง แตคณศภชยชยยงคงดนทรงยดถอยทธศาสตรการหาเสยงเดมไมมการวเคราะหและวพากษตนเอง หากคณศภชยยงคงยนกรานวายทธศาสตรการหาเสยงของตนเปนยทธศาสตรอนดเลศ โดยไมสนใจวาจะสนองประโยชนของภาคองคการการคาโลกประเทศใด คณศภชยสมควรอยในหอคอยงาชาง หาควรกระโดดขนสเวทการเมองโลกไม

ดวยเหตทผนำพรรคประชาธปตยมไดแยกแยะวา ประเทศไทยหาใชคณศภชยไม รฐบาลนายชวน หลกภยจงใชกลไกของรฐ โดยเฉพาะอยางยงกระทรวงการตางประเทศและกระทรวงพาณชย 'เลนงาน' สหรฐ-อเมรกา จนทายทสดถงกบ 'เลนงาน' นวซแลนด ผนำพรรคประชาธปตยบางคนถงกบเรยกรองใหรฐบาลทบทวนความสมพนธทมกบสหรฐอเมรกาและเรยกรองชนชนนำไทยมใหไปรวมงานวนชาตอเมรกน ความมงมนท

148


จะใหคนไทยหนงคนมตำแหนงระดบโลกยงผลใหความสมพนธระหวางประเทศทมกบสหรฐอเมรกาและนวซแลนดเสอมทรามลง นบเปนตนทนสงคมทนาจะทบทวนวาสงเกนไปหรอไม และคมประโยชนหรอไม

ตนทนการหาเสยงของคณศภชยนบเปนตนทนของสงคมไทยทมความสำคญไมนอย และเปนภาระของประชาชนผเสยภาษอากร คณศภชยเดนทางไปตางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงเจนวาบอยครง เพอรณรงคหาเสยง ไมมรายงานขาววา คณศภชยออกคาใชจายในการเดนทางเองดงนน จงอนมานไดวา คาใชจายในการเดนทางเพอหาเสยงมาจากงบ-ประมาณแผนดน ในเวลาตอมา เมอหนงสอพมพเรมตงคำถามมากขนวาสงคมไทยไดอะไรจากการทคณศภชยไดตำแหนงผอำนวยการองคการ-การคาโลก คณศภชยเรมใหขาววา การเดนทางไปตางประเทศนนมใชไปหาเสยงเพยงประการเดยว หากแตไปทำหนาทรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย

เมอการรณรงคเพอชวงชงตำแหนงถงขนแตกหก นายไมค มวร(Mike Moore) คแขงคนสำคญของคณศภชยใหขาววา เขาเดนทางหาเสยงอยางคนสมถะ ตางกบคณศภชยทอยโรงแรมหรหรา มรถประจำตำแหนงโออา และมคณะผตดตามเปนขบวน ฝายของคณศภชยปฏเสธขอกลาวหาน ขณะเดยวกน คอลมนสตท สนบสนนคณศภชยอางวา รฐบาลนวซแลนดจดสรรเงนสนบสนนการหาเสยงใหนายไมค มวรถง 1 ลานดอลลารนวซแลนด ผมไมสามารถหาขอมลมาสนบสนนขอกลาวอางนได

ในอดตทเปนมา คนไทยดำรงตำแหนงในองคการระหวางประเทศหลายคน แตมนอยคนท มโอกาสดำรงตำแหนงระดบโลกหรอแมแตระดบภมภาค กระนนกตาม ไมมคนไทยคนใดทรฐบาลและสงคมไทยตองรบภาระตนทนการหางานมากเทากบทเสยใหแกคณศภชย

149


ดวยเหตท ผมมองไมเหนประโยชนโภคผลท สงคมไทยไดรบจากการทคณศภชยยดกมเกาอผอำนวยการองคการการคาโลก ผมจงรสกไมสบายใจทมการใชงบประมาณแผนดนในการหาเสยงใหคณศภชยไมวาโดยตรงหรอโดยออม ในฐานะประชาชนผเสยภาษอากร ผมขอเรยกรองใหรฐบาลเปดเผยขอเทจจรงวา รฐบาลไดใชจายเงนในการหาเสยงใหคณศภชยมากนอยเทาใด ไมวาจะเปนคาเดนทาง คาพกโรงแรม คาใช-สอย และรายจายอนเกดจากการใชกลไกของรฐในการเกอหนนคณศภชยพรรคประชาธปตยเปนพรรคทรำรองเรยกหาความโปรงใสและนายกรฐมนตรไดชอวาเปน 'จอมหลกการ' ผมตองการความโปรงใสในเรองน ผมรสกไมสบายใจยงทมการเดนทางไปตางประเทศ โดยอางการปฏบต 'ราชการ'ทงทเปนการเดนทางไปหาเสยงเปนดานหลก

หากคณชวน หลกภยเปน 'จอมหลกการ' ในเนอแท ผมใครเหนการกำหนดหลกการวา การรณรงคเพอใหคนไทยคนหนงคนใดมตำแหนงระดบภมภาคหรอระดบโลก หากมรายจายจากงบประมาณแผนดน จกตองมการกำหนดวงเงนงบประมาณรายจายอยางโปรงใส เพ อใหรฐสภาพจารณา หากรฐสภาใหความเหนชอบงบประมาณรายการน ยอมมนยวารฐสภาเหนวา การทคนไทยไดดำรงตำแหนงดงกลาวเปนประโยชนแกประเทศไทย จะไดไมมขอคลางแคลงใจ ดงกรณการใชงบประมาณแผนดนเพอใหคณศภชยไดตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลกในครงน

...........................................

ตพมพครงแรกในคอลมน "เศรษฐทรรศนทาพระจนทร" นตยสาร CorporateThailand ฉบบเดอนมถนายน 2542

กฎการลงคะแนนเสยงกบ

ตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลก

สงคมมนษยยอมตองมการกำหนดทางเลอกของสงคม (SocialChoice) ทางเลอกของสงคมจะกำหนดขนอยางไร ยอมขนอยกบโครงสรางอำนาจทางการเมองในสงคมนน ในสงคมทมการปกครองแบบเผดจการดลพนจของผมอำนาจเผดจการยอมเปนปจจยสำคญในการกำหนดทางเลอกของสงคม ในสงคมประชาธปไตย ประชาชนยอมมสวนรวมในการกำหนดทางเลอกหรอมตของสงคม ทางเลอกหรอมตดงกลาวนจกไดมากแตโดยการกำหนดกฎการลงคะแนนเสยง (Voting Rule) ทชดเจน ซงโดยทวไปนยมใชกฎคะแนนเสยงขางมาก (Simple Majority Rule)

กฎการลงคะแนนเสยงกำลงสรางปญหาแกองคการการคาโลกโดยเฉพาะอยางยงในการสรรหาผอำนวยการ

องคการการคาโลกยดหลกการ "หนงประเทศ หนงคะแนนเสยง"(One Country, One Vote) ประเทศดอยพฒนาจงมคะแนนเสยงเสมอดวยประเทศมหาอำนาจ ความขอนนบวาตางจากธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศท ภาคสมาชกมไดมคะแนนเสยงเทาเทยมกน โดยทจำนวนคะแนนเสยงแตกตางไปตามเงนอดหนนทจายใหแกองคกรทงสอง ดวยเหตดงน ประเทศมหาอำนาจจงยดกมการบรหาร

152


ธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศ โดยทมขอตกลงนบแตแรกกอตงวา ประธานธนาคารโลกตองเปนชาวอเมรกน และผอำนวยการกองทนการเงนระหวางประเทศตองมาจากยโรปตะวนตก

ประเทศโลกท สามมกจะยดกมการบรหารองคการระหวางประเทศได หากองคการดงกลาวยดหลกการ "หนงประเทศ หนงคะแนนเสยง" แตในกรณองคการการคาโลก ประเทศโลกทสามไมสามารถรวมตวและผนกกำลงในการยดกมการบรหารได เหตทเปนเชนนกเพราะวา ประเทศโลกท สามแตละประเทศตองพ งพาประเทศมหาอำนาจบางกล มบางประเทศ บางคร งความสมพนธมลกษณะประดจหนง 'เมองแม' กบ'ดาวบรวาร' หวงโซแหงความสมพนธดงกลาวนเองทำใหประเทศโลกทสามจำนวนมากยดจดยนเดยวกบ 'เมองแม' ในยามทมการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลก ดวยเหตดงนเอง นายเรนาโต รกเจยโร (RenatoRuggiero) ตวแทนของสหภาพยโรปจงลอยลำเขานงเกาอผอำนวยการองคการการคาโลกป 2538 แมในการสรรหาผอำนวยการคนใหมในป 2542นายศภชย พานชภกดมอาจกลาวอางไดวาเปนผสมครทเปนตวแทนจากโลกทสาม ในเมอโลกทสามหลายประเทศสนบสนนนายไมค มวร (MikeMoore) แหงนวซแลนด ทงนเปนผลจากการรณรงคหาเสยงของสหรฐ-อเมรกาและผนำสหภาพยโรปบางประเทศ

ในการสรรหาผดำรงตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลกประธานคณะมนตรท วไปแหงองคการการคาโลก (WTO GeneralCouncil) ทำหนาทเปนผสรรหา การสรรหาหลกเลยงการลงคะแนนเสยงและผทจะดำรงตำแหนงนไดจะตองไดรบฉนทมต (Consensus) จากภาคสมาชกทงปวง ดวยเหตดงน จงมกมการอางถงหลกการ No Vote, No Vetoผสมครคนใดหากมภาคสมาชกคดคานเพยงประเทศเดยวกมอาจดำรงตำแหนงผอำนวยการได ทงนการมไดรบคะแนนเสยงมไดมความหมายเทากบการถกคดคาน เพราะภาคสมาชกอาจมความพงพอใจผสมครแตละ

153


คนแตกตางกน และมการจดลำดบความพงพอใจ การทภาคสมาชกชอบผสมครคนหนงนอยกวาอกคนหนง มไดมความหมายวา ภาคสมาชกดงกลาวคดคานผสมครคนแรก การชอบนอยแตกตางจากการไมชอบการคดคานยอมมมลฐานจากความไมพงพอใจ

เหตใดองคการการคาโลกจงย ดกฎคะแนนเสยงเอกฉนท(Unanimity Rule) ในการสรรหาผอำนวยการ ?

ผอำนวยการองคการการคาโลกมหนาทและบทบาทในการจดการประชมเพอจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ ดแลใหภาคสมาชกปฏบตตามระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ และไกลเกลยขอพพาททางเศรษฐกจระหวางประเทศ ผท ดำรงตำแหนงผ อำนวยการองคกรดงกลาวนจงตองเปนทยอมรบของภาคสมาชกทงมวล ทงในดานความสามารถ ความเปนผนำ ความเปนกลาง และความเปนธรรม ดวยเหตดงนการยดกฎคะแนนเสยงเอกฉนทในการสรรหาผอำนวยการจงเปนเร องชอบดวยเหตผล

กฎการลงคะแนนเสยงใดๆยอมกอใหเกดตนทนอยางนอย 2ประเภท ตนทนประเภทแรกเรยกวา ตนทนภายนอกอนเกดจากการลงมต (Vote - Externality Cost) ตนทนประเภททสองเรยกวา ตนทนการตดสนใจ (Decision-making Cost)

การลงมตใดๆยอมตองมผ ไดประโยชนและผ เสยประโยชนการลงมตจงกอใหเกดตนทนภายนอก ซงตกเปนภาระแกผเสยประโยชนจากมตนน ในระบอบการปกครองแบบเผดจการ ตนทนภายนอกทตกแกผ เสยประโยชนจะมมาก เพราะทางเลอกหรอมตของสงคมเกดจากดลพนจของผมอำนาจเผดจการเพยงคนเดยวหรอกลมคณะเดยว ในระบอบประชาธปไตยทยดกฎคะแนนเสยงขางมาก (Simple Majority Rule)

154


ผเสยประโยชนมไมถง 50% ของผมสทธลงคะแนนเสยง กฎคะแนนเสยงเอกฉนทไมกอใหเกดตนทนภายนอกแตประการใด เพราะทางเลอกหรอมตของสงคมตามกฎการลงคะแนนเสยงดงกลาวนไมทำใหสมาชกคนหนงคนใดในสงคมเสยประโยชนแมแตคนเดยว เนองจากไดรบฉนทมตจากสมาชกทมสทธลงคะแนนเสยงทกคน ในทำนองเดยวกน ผอำนวยการองคการการคาโลกทไดรบการสรรหาตามกฎคะแนนเสยงเอกฉนท ยอมเปนทยอมรบของภาคสมาชกทงมวล ดวยเหตดงนน จงไมกอใหเกดตนทนภายนอก เน องจากไมมภาคสมาชกประเทศหนงประเทศใดไมพอใจผอำนวยการทไดรบการสรรหาแมแตประเทศเดยว

แตการลงมตใดๆยอมตองมตนทนการตดสนใจ ในระบอบการปกครองแบบเผดจการ ตนทนการตดสนใจในการกำหนดทางเลอกหรอมตของสงคมจะอยในระดบตำ เพราะผมอำนาจในการตดสนใจมเพยงคนเดยวหรอกลมเดยว การตดสนใจทำไดงาย สะดวก และรวดเรว แตผลการตดสนใจจะยงประโยชนสทธแกสงคมหรอไม และมากนอยเพยงใดเปนอกประเดนหนง ในสงคมประชาธปไตยทยดกฎคะแนนเสยงขางมาก ตนทนการตดสนใจยอมสงกวาระบอบเผดจการ เพราะการกำหนดทางเลอกหรอมตของสงคมตองไดรบความเหนชอบจากเสยงขางมากในสงคม กระบวน-การทจะไดมาซงทางเลอกหรอมตนนกนเวลา และมคาใชจายสง กฎคะแนนเสยงเอกฉนทนบเปนกฎการลงคะแนนเสยงทเสยตนทนการตดสนใจสงสดเพราะตองไดรบฉนทมตจากสมาชกทงมวล ความยดเยอในการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกนบเปนอทาหรณของความขอน

แมวามเหตผลทจะสนบสนนใหการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกยดกฎคะแนนเสยงเอกฉนท แตกฎการลงคะแนนเสยงดงกลาวนนอกจากตองเสยตนทนการตดสนใจสงแลว ยงเปดชองใหภาคสมาชกมประพฤตกรรมเชงยทธศาสตร (Strategic Behaviour) ได เพราะเพยงแตมภาคสมาชกหนงประเทศไมใหความเหนชอบ ถงจะไดรบความเหน

155


ชอบจากภาคสวนทเหลอทงหมด กมอาจดำรงตำแหนงผอำนวยการไดคะแนนเสยงของภาคสมาชกภายใตกฎคะแนนเสยงเอกฉนทจงเปนเสยงท มพลงแหงวโต (Veto) อำนาจในการวโตน เองกลายเปนเคร องมอทประเทศมหาอำนาจใชในการสกดมตทตนไมเหนชอบ ประเทศมหา-อำนาจมอำนาจและใชอำนาจในการวโตอยางแพรหลายในคณะมนตรความมนคงแหงสหประชาชาตในยคสงครามเยน แมองคการการคาโลกมไดใหอภสทธแกประเทศมหาอำนาจในการใชอำนาจวโต แตกฎคะแนนเสยงเอกฉนททำใหภาคสมาชกมอำนาจวโตโดยปรยาย

สหรฐอเมรกายนยนมาโดยตลอดวา ไมคดคานนายศภชยพานชภกดในการดำรงตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลก แตการไมคดคานมไดแปลวาสนบสนน ในระยะแรก สหรฐเมรกาทำตวเปน 'อแอบ'ในการสนบสนนนายไมค มวร (Mike Moore) ใหดำรงตำแหนงน พรอมทงรณรงคหาเสยงใหนายมวรดวย แตเมอการแยงชงคะแนนเสยงเปนไปอยางดเดอด สหรฐอเมรกาจำตองเปดตวยนอยขางนายมวร ถงจะยนยนทจะไมคดคานนายศภชย แตเมอถงทสด สหรฐอเมรกาอาจใชอำนาจ 'วโต' ไดดวยการไมใหความเหนชอบใหนายศภชยดำรงตำแหนงผอำนวยการ

ความยดเยอในการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกมไดเกดจากกฎคะแนนเสยงเอกฉนทเทานน หากยงเปนผลจากความไมโปรงใสของกระบวนการสรรหาอกดวย ความไมโปรงใสดงกลาวนมอยอยางนอย2 ดาน ดานแรกไดแก ความไมโปรงใสในกระบวนการซาวเสยง เนองจากไมมการลงคะแนนเสยง ขอมลความพงพอใจของภาคสมาชกทมตอผสมครทานตางๆอยทประธานคณะกรรมการสรรหาแตเพยงผเดยว ประธานคณะ-กรรมการสรรหาเปนผรายงานวา ผสมครแตละคนไดรบคะแนนเสยงสนบ-สนนมากนอยเพยงใด ในเมอไมมการลงคะแนนเสยงเปนลายลกษณอกษรจงไมสามารถตรวจสอบไดวา รายงานผลการซาวเสยงของประธานคณะ-

156


กรรมการสรรหาตรงตอขอเทจจรงหรอไม ระบบการซาวเสยงดงกลาวนมสมมตฐานสำคญวา ประธานคณะกรรมการสรรหามความซอสตยสจรตรกความเปนธรรม และมความเปนกลาง

ความไมโปรงใสดานทสองไดแก ความไมโปรงใสในลำดบขนตอนของกระบวนการสรรหา ไมมกฎกตกาทชดเจนวา การขอฉนทมตจากภาคสมาชกจะกระทำเมอไร ในยามทมผ สมครชงตำแหนงหลายคน จะมกระบวนการคดผสมครออกอยางไร นบตงแตองคการการคาโลกถอกำเนดในป 2538 เปนตนมา การคดผสมครออกมกจะใชวธการเจรจาหรอมฉะนนก 'บบ' ใหออก ในการสรรหาครงน นายฮสซน อาบยบ (HassanAbouyoub) ผสมครจากมอรอคโคถกบบใหถอนตวดวยความไมเตมใจความไมโปรงใสในลำดบขนตอนของกระบวนการสรรหายงความขมขนแกนายศภชยและผสนบสนนอยางมาก ในยามทนายศภชยมคะแนนนำประธานคณะกรรมการสรรหาไมคดเสนอชอนายศภชยเพอขอฉนทมตจากภาคสมาชก ตอเมอสหรฐอเมรการณรงคหาเสยงจนนายมวรมคะแนนนำนายศภชย ประธานคณะกรรมการสรรหาจงดำเนนการขอฉนทมตเพอยกตำแหนงผอำนวยการใหนายมวร

ความไมโปรงใสของลำดบขนตอนของกระบวนการสรรหาดงกลาวขางตนน เปดชองใหประธานคณะกรรมการสรรหาใชอำนาจในการจดระเบยบเพอเกอประโยชนผสมครคนหนงคนใดกได ปรากฏการณดงกลาวนสำนกเศรษฐศาสตร Public Choice เรยกวา Agenda Manipulationซงกคอ การจดวาระการลงมตเพอใหไดมตตามทตองการ ประพฤตกรรมของนายอาล เอมชโม (Ali MChumo) ประธานคณะมนตรทวไปแหงองคการการคาโลก (WTO General Council) ในฐานะกรรมการสรรหาซงพยายามผลกดนใหนายมวรไดรบฉนทมตเพอดำรงตำแหนงผอำนวยการครงน นบเปนอทาหรณของความขอน

157


ความขดแยงในการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกจะยงคงมตอไปในอนาคต และอาจจะรนแรงยงกวาคราวน หากไมมการเปลยนแปลงกระบวนการสรรหาใหมความโปรงใส และการเปลยนแปลงกฎการลงคะแนนเสยงทไมเปดชองใหมอำนาจวโต

......................................

แมวานายเรนาโต รกเจยโร (Renato Ruggiero) ผอำนวยการองคการการคาโลกคนแรกจะพนจากตำแหนงตงแตวนท 1 พฤษภาคม2542 เปนตนมา แตจนบดน (กลางเดอนพฤษภาคม 2542) การสรรหาผอำนวยการคนใหมยงหาไดบรรลผลไม โดยทคงเหลอคแขงขนเพยง 2 คนอนไดแกนายศภชย พานชภกด รองนายกรฐมนตรไทย กบนายไมค มวร(Mike Moore) อดตนายกรฐมนตรนวซแลนด

ในการหยงคะแนนเสยงชวงแรก นายศภชยมคะแนนนำผสมครคนอน แตแลวในชวงปลายเดอนเมษายน 2542 นนเอง นายอาล เอมชโม(Ali Mchumo) ประธานคณะมนตรทวไปแหงองคการการคาโลก (WTOGeneral Council) เสนอใหภาคสมาชกพจารณาใหฉนทมตรบรองใหนายมวรดำรงตำแหนงผอำนวยการคนตอไป โดยอางวา นายมวรมคะแนนนำนายศภชย 62 ตอ 59 จากจำนวนภาคสมาชกทงหมด 134ประเทศ โดยทบางประเทศยงไมตดสนใจ

การเมองวาดวย

การสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลก

ตพมพครงแรกในคอลมน "จากทาพระจนทรถงสนามหลวง" ผจดการรายวนฉบบวนพฤหสบดท 20 พฤษภาคม 2542

160


ขอเสนอของนายเอมชโมถกญปนและบรรดาประเทศทสนบสนนนายศภชยคดคาน พรอมทงเสนอใหภาคสมาชกพจารณาใหฉนทมตแกนายศภชยในการดำรงตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลก แตนายเอมชโมไมยอมรบขอเสนอน ภาคสมาชกจำนวนมาก ตงขอกงขาเกยวกบความเปนกลางของนายเอมชโม ในยามทนายศภชยมคะแนนนำ นายเอมชโมไมคดทจะเสนอชอนายศภชยเพอขอฉนทมต แตแลวกลบเสนอชอนายมวรโดยอางวา นายมวรมคะแนนนำนายศภชย โดยทภาคสมาชกไมทราบแนชดวา ขออางนมมลแหงความเปนจรงหรอไมเพยงใด ในเมอกระบวนการซาวเสยงมไดเปนไปอยางโปรงใส

สหรฐอเมรกาคอยๆเผยโฉมเปนผขดขวางมใหนายศภชยขนสตำแหนงผ อำนวยการองคการการคาโลก มหนำซำยงทำหนาท เปนหวคะแนนของนายมวรอกดวย และการรณรงคหาเสยงของสหรฐอเมรกานเอง นบเปนเหตปจจยสำคญททำใหคะแนนเสยงของนายมวรตตนขนมาในตอนทาย ในขณะทฐานทมนของนายศภชยอยในอาเซยแปซฟกและตะวนออกกลาง ฐานทมนของนายมวรอยในอเมรกาเหนอ อเมรกากลางและอเมรกาใต โดยททงสองไดคะแนนกำกงกนทงในอฟรกาและสหภาพ-ยโรป สหภาพยโรปมไดแสวงหาฉนทมตในการสนบสนนผสมครคนหนงคนใดโดยเฉพาะ หากแตปลอยใหภาคแตละประเทศตดสนใจกนเองความขอนนบวาตางจากการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกคนแรกในป 2538 ทสหภาพยโรปพรอมใจกนสนบสนนนายเรนาโต รกเจยโร อดตรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยแหงประเทศอตาล ในคราวน เสยงของสหภาพยโรปขาดเอกภาพอยางเหนไดชด แมนาย ศภชยจะไดคะแนนเสยงจากบางภาคสวนของสหภาพยโรป แตนายมวรมความไดเปรยบทไดการสนบสนนจากฝรงเศสและเยอรมน ซงเปนผนำสำคญของสหภาพยโรป

161


การแยงชงตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลกคนแรกในป2538 มความยงยากไมมาก เนองจากนายคารลอส ซาลนาส เดอ กอรตาร(Calos Salinas de Gortari) อดตประธานาธบดเมกซโกผสมครทสหรฐ-อเมรกาสนบสนนถอนตวจากการแขงขน อนเปนผลจากการเมองภายในเมกซโก จนถงขนทนายซาลนาสตอง 'ลภย' ไปอยสหรฐอเมรกา เมอผสมครทสหรฐอเมรกาสนบสนน 'ตกมาตาย' เชนน นายรกเจยโร ซงเปนมาแขงสงกด 'คอกสหภาพยโรป' จงขนสตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลกคนแรกอยางคอนขางสะดวกดาย

แตการแยงชงตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลกคนทสองในป 2542 กลบไมราบรน ในเมอภาคสมาชกจากโลกทสามบางภาคสวนยนยนหลกการวา ผอำนวยการองคการการคาโลกควรจะมาจากโลกทสามในเมอประเทศมหาอำนาจยดกมตำแหนงสำคญในธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศแลว พรอมทงฟนความหลงวา หลกการดงกลาวนไดเคยถกแถลงกนมาแลวในคราวสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกคนแรก เพยงแตมไดมมตใหเปนทปรากฏเทานน อยางไรกตาม ประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาเมนเฉยตอขอเรยกรองดงกลาวน และพยายามผลกดนผสมครทเกอกลผลประโยชนของตนเปนดานหลก

การรณรงคเพอแยงชงตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลกเปนไปอยางเขมขนและดเดอด จนขนสดทายมการสาดโคลนเขาหากนทงสองฝาย ฝายทสนบสนนนายมวรกลาวหาวา นายศภชยมประพฤตกรรมการซอเสยง ดวยการนำตำแหนงรองผอำนวยการแลกกบคะแนนเสยงจากบางประเทศ นตยสาร Inside U.S. Trade (April 23, 1999) ประโคมขาวเรองน พรอมทงรายงานวา นายศภชยสญญาทจะใหเจาหนาทมากกวา4 ประเทศดำรงตำแหนงรองผอำนวยการ หากตนไดรบเลอก ทงๆทตำแหนง

162


รองผอำนวยการมเพยง 4 ตำแหนง อยางไรกตาม กระทรวงการตางประเทศและเจาหนาท ระดบสงของกระทรวงพาณชยไทยตอบโตรายงานขาวดงกลาว โดยอางวา การซอเสยงมไดอยในแผนการหาเสยงของผแทนไทยรายงานขาวของนตยสาร Inside U.S. Trade ดงกลาวนชวยกระพอสำนกแหงชาตนยมภายในประเทศไทย

กลมทสนบสนนนายศภชย (ซงอาจจะมใชตวนายศภชยเอง)กกลาวในทำนองวา สหรฐอเมรกาใชพลานภาพทงทางการเมองและเศรษฐกจในการ 'บบ' ใหบางประเทศสนบสนนนายมวร รวมทงการผลกดนใหธนาคารโลกจดสรรเงนใหกแกทานซาเนยไมนอยกวา 1,000 ลานดอลลารอเมรกน เพอนำไปพฒนาประเทศ โดยทมการกลาวหาเปนนยวา เงนใหกจากธนาคารโลกจำนวนดงกลาวนอาจเปนขอแลกเปลยนกบการทนายเอมชโม (ชาวทานซาเนย ผดำรงตำแหนงประธาน WTO General Council)เสนอชอนายมวรเพอขอฉนทมตจากภาคองคการการคาโลก หนงสอพมพมตชน (ฉบบวนท 6 พฤษภาคม 2542) พาดหววา "ตกรางวล 3.7 หมนลานเขยศภชย"

หากขอกลาวหาของทงสองฝายเปนจรง การสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกไดยกระดบมาเทยบเทยมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรไทย หรอหากขอกลาวหาเหลานมไดเปนจรง การสาดโคลนซงกนและกนกทำใหการสรรหาดงกลาวนมกลน 'สะอาด' พอๆกบการเลอกตงสมาชกสภาเทศบาลนครสมทรปราการ

การสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกคนใหมสรางความราวฉานในหมภาคองคกรโลกบาลแหงนอยางสาหสสากรรจ ความไมชดเจนในกฎการลงคะแนนเสยง (Voting Rule) และกระบวนการสรรหาประกอบกบความไมเปนกลางของประธานคณะกรรมการสรรหา นบเปนเหตปจจยพนฐานอนนำมาซงความราวฉานดงกลาวน นาอนาจนกทองคกร

163


ซงทำหนาทระงบขอพพาททางเศรษฐกจระหวางประเทศ ดจดงองคการการคาโลก กลบไมสามารถจดระเบยบภายในองคกรเพอใหเปนองคกรทไรขอพพาทได องคกรทปราศจากระเบยบภายในทชดเจนเชนนจะทำหนาทจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศอยางมประสทธภาพไดอยางไร

แททจรงแลว การสรรหาผอำนวยการ องคการการคาโลกมปญหาตงแตเมอแรกกอตง แตเปนเพราะผสมครทสหรฐอเมรกาหนนหลง 'ตกมา'ตาย ปญหาพนฐานของการสรรหาผอำนวยการองคกรโลกบาลแหงนจงถกกลบไว ภายหลงจากทนายคารลอส ซาลนาสถอนตว สหภาพยโรปกดนนายรกเจยโรเขาเสนชย ดวยการเสนอตำแหนงรองผอำนวยการใหแกนายกม ชลซ (Kim Chul-su) อดตรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยเกาหลใต ซงเปนผสมครอกคนหนง เพอใหถอนตวจากการแขงขน

ในการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกคนทสอง กลมประเทศทสนบสนนนายมวรดำเนนยทธวธอยางนอย 2 ดาน ดานหนงพยายาม 'ซอ' นายศภชย โดยหยบยนตำแหนงรองผอำนวยการแลกกบการถอนตว เมอนายศภชยปฏเสธ กมการปรบขอเสนอใหตำแหนง SuperDeputy อกดานหนงพยายามกดดนใหนายศภชยถอนตว โดยอางวานายศภชยแพนายมวรแลว สมควรแสดงสปรตดวยการถอนตว เพอธำรงสมานฉนทภายในองคการการคาโลก

แตการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกครงนแตกตางจากป2538 อยางสำคญ ในขอทญปนลกขนมาทานอำนาจของสหรฐอเมรกาในการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกในป 2538 ญปนและกลมประเทศอาเซยแปซฟกรวมกนสนบสนนนายกม ชล ซ แตแรงสนบสนนของญปนในครงนนเทยบเทยมมไดกบแรงสนบสนนทญปนใหแกนายศภชยดงจะเหนไดจากการทญปนเปนหวหอกในการทกทวงขอวนจฉยของนายเอมชโมทจะใหภาคสมาชกใหฉนทมตเลอกนายมวร

164


ดวยแรงสนบสนนของญปนเชนนเอง นายศภชยและรฐบาลไทยจงมแรงฮดสอยางมประสทธภาพ ความไมเปนกลางและความไมเปนธรรมของกระบวนการสรรหามสวนสำคญในการผนกกลมประเทศผสนบสนนนายศภชยเขาดวยกน ยงกระบวนการสรรหายดเยอมากเพยงใด ยงไมเปนผลดทงแกองคการการคาโลกและสหรฐอเมรกามากเพยงนน ประพฤตกรรมของสหรฐอเมรกาในการสนบสนนนายมวรและความจงใจในการกดกนนายศภชย ชวยจดปะทสำนกแหงชาตนยมมจำเพาะแตภายในประเทศไทยหากยงสงผลตอประเทศอนๆในโลกทสาม โดยเฉพาะอยางยงในอาเซยแปซฟกอกดวย กระแสชาตนยมดงกลาวนกำลงแปรเปลยนเปนความจงเกลยดจงชงอเมรกน จนบรรดานกธรกจอเมรกนพากนหวนวตกวา บทบาทของสหรฐอเมรกาในกระบวนการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกกำลงกดกรอนผลประโยชนของธรกจอเมรกนในอาเซยแปซฟก

ไมวานายมวรหรอนายศภชยกาวขนนงเกาอผอำนวยการ องคการการคาโลกอาจบอบชำเกนกวาทจะเยยวยา หนทางทดทสดในการสถาปนาสมานฉนทภายในองคกรโลกบาลแหงน กแตโดยการททงนายศภชยและนายมวรถอนตวจากการแขงขน พรอมๆ กบการลาออกจากตำแหนงประธาน WTO General Council ของนายเอมชโม ควบคกบการสะสางกฎการลงคะแนนเสยงและกระบวนการสรรหาใหมความโปรงใสและความเปนธรรมมากขน

............................................

วนท 1 กนยายน 2542 นายไมค มวร (Mike Moore) อดตนายกรฐมนตรนวซแลนด รบตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลกคนทสองสบตอจากนายเรนาโต รกเจยโร (Renato Ruggiero) ซงพนจากตำแหนงตงแตวนท 1 พฤษภาคม 2542 กระบวนการสรรหาผอำนวยการองคกรโลกบาลแหงนยดเยอยาวนานกวา 9 เดอน และสรางความราวฉานในหมภาคสมาชกอยางทไมเคยปรากฏมากอน อนเปนเหตใหเกาอผอำนวยการองคการการคาโลกไรผยดครองถง 4 เดอน

การสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกกำหนดกฎเกณฑวาผทจะดำรงตำแหนงดงกลาวนจกตองไดรบฉนทมต (consensus) จากมวลภาคสมาชก โดยมอบหนาทใหประธานคณะมนตรท วไปแหงองคการการคาโลก (WTO General Council) เปนผสรรหาและหยงเสยง ทงนโดยพยายามหลกเลยงการลงมตและการใชอำนาจวโต (No Vote, NoVeto) กฎเกณฑดงกลาวนตองนบวาปราศจากความโปรงใสอยางยงทงความไมโปรงใสในกระบวนการซาวเสยง และความไมโปรงใสในลำดบขนตอนของกระบวนการสรรหา ในเมอไมมการลงมต ประธานคณะกรรมการสรรหาเปนผยดกมขอมลแตเพยงผเดยววา ภาคสมาชกแตละประเทศ

องคการการคาโลก

กบการแตงตงผอำนวยการ


ฉบบวนพฤหสบดท 2 กนยายน 2542

166


มความพงพอใจผสมครรบตำแหนงแตละคนแตกตางกนอยางไรบาง และผสมครคนใดไดรบคะแนนนยมสงสด ในเมอลำดบขนตอนการสรรหาไมมความโปรงใส ประธานคณะกรรมการสรรหาสามารถจดระเบยบวาระการสรรหาเพอใหไดผลการสรรหาตามทตองการได อาทเชน เมอผไดรบคะแนนนยมในการหยงเสยงรอบแรกๆเปนผทประธานฯไมตองการใหไดตำแหนงผอำนวยการ ประธานฯอาจหนวงเหนยวการเสนอชอเพอขอฉนทมตจากมวลสมาชกกได และปลอยใหมการหาเสยงจนดลคะแนนเสยงแปรเปลยนไป ตอเมอผสมครทประธานฯสนบสนนไดคะแนนนำจงเสนอชอเพอขอฉนทมตตอคณะมนตรทวไปแหงองคการการคาโลก

นายอาล เอมชโม (Ali Mchumo) ชาวทานซาเนย ผดำรงตำแหนงประธานคณะมนตรทวไปแหงองคการการคาโลก ถกวพากษวา ดำเนนการสรรหาผอำนวยการดวยความไมโปรงใส นายศภชย พานชภกดและประเทศผสนบสนนกลาวอางวา ในการหยงเสยงชวงแรกเมอนายศภชยมคะแนนนำ ประธานคณะกรรมการสรรหาไมคดเสนอชอนายศภชยเพอขอฉนทมตจากมวลสมาชก แตแลวในชวงปลายเดอนเมษายน 2542 กลบคดเสนอชอนายมวร พรอมทงบบใหนายศภชยถอนตว โดยอางวา นายมวรมคะแนนนำนายศภชย ขออางทวา นายศภชยมคะแนนนำในการหยงเสยงชวงแรก และนายมวรมคะแนนนำชวงปลาย ลวนเปนขออางทไมมประจกษพยานขอเทจจรงทพสจนได เพราะมประธานคณะกรรมการสรรหาเพยงผเดยวเทานนททราบขอเทจจรง ในเมอไมมการลงคะแนนเสยงอยางเปนกจจะลกษณะ

สหรฐอเมรกามบทบาทสำคญในการกดกนมใหนายศภชยดำรงตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลก ในดานหนง ดวยการหาเสยงใหนายมวร โดยใชอำนาจและอทธพลทางการเมองระหวางประเทศทงปวงในอกดานหนง ดวยการกดดนใหนายศภชยถอนตวดวยวธการนานปการ

167


บทบาทของสหรฐอเมรกาดงกลาวนยงความไมพอใจแกรฐบาลนายชวนหลกภย อยางยง และมผลกระทบตอความสมพนธระหวางประเทศทงสอง

การทสหรฐอเมรกาสามารถเลนบทกดกนนายศภชยได กเพราะสหภาพยโรปไมมฉนทมตทจะเลอกผสมครคนหนงคนใด โดยปลอยใหเปนการตดสนใจของแตละประเทศ หากมใชแรงสนบสนนทไดรบจากญปนนายศภชยอาจตองหลดจากโผไปแลว ดวยเหตททงนายมวรและนายศภชยไดคะแนนเสยงกำกงกน และผสมครทงสองตางไมยอมถอนตว องคการการคาโลกจงตกอยในฐานะอหลกอเหลอ ทางออกทเหลอกคอ การแบงปนตำแหนงระหวางผสมครทงสอง ทงนโดยมออสเตรเลยเปนคนกลางในการไกลเกลย

คณะมนตรท วไปแหงองคการการคาโลกมมตเม อวนท 22กรกฎาคม 2542 ใหนายไมค มวร ดำรงตำแหนงผอำนวยการระหวางวนท1 กนยายน 2542 ถงวนท 31 สงหาคม 2545 และใหนายศภชย พานชภกดดำรงตำแหนงผอำนวยการระหวางวนท 1 กนยายน 2545 จนถงวนท 31สงหาคม 2548 โดยจะไมมการขยายเวลาวาระการดำรงตำแหนง และทงสองคนจะไมไดรบพจารณาใหดำรงตำแหนงนซำอก

ในเดอนมนาคม 2545 คณะมนตรทวไปจะขอคำยนยนจากนายศภชยเกยวกบความพรอมในการดำรงตำแหนงผอำนวยการ หากนายศภชยไมพรอม กจะมกระบวนการสรรหาผอำนวยการคนใหมใหทนดำรงตำแหนงในวนท 1 กนยายน 2545 หากการสรรหาไมแลวเสรจตามกำหนดเวลา จะมการแตงตงรองผอำนวยการคนหนงคนใดใหรกษาการตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลก ในกรณทนายมวรออกจากตำแหนงกอนหมดวาระใหนายศภชยดำรงตำแหนงสบตอไดทนท โดยมวาระการดำรงตำแหนง 3 ป

168


ขอเสนอในการแบงปนตำแหนง (Job Sharing) ระหวางนายมวรกบนายศภชยมมาแตเดอนเมษายน 2542 แลว ในเวลานน นายศภชยไมรบขอเสนอน โดยอางวา วาระการดำรงตำแหนงผอำนวยการ 4 ป ตามกฎบงคบขององคการการคาโลกนนเหมาะสมอยแลว การเวยนกนดำรงตำแหนงคนละ 2 ปนนสนเกนไป เมอคำนงขอเทจจรงทวา ผอำนวยการคนใหมตองมหนาทจดการประชมการคาพหภาครอบใหม ซงในรอบอรกวย(Uruguay Round) ใชเวลาประชมยาวนานถง 7 ป (The Nation, April 20,1999)

การขยายวาระการดำรงตำแหนงเปนคนละ 3 ป ในดานหนงเพอโนมนาวใหนายศภชยรบขอเสนอน แตในอกดานหนงทำใหการสรรหาผอำนวยการไมเปนไปตามกฎขอบงคบ ซงกำหนดวาระการดำรงตำแหนงไว4 ป แทนทกระบวนการสรรหาจะไดผอำนวยการเพยงคนเดยว กลบไดผ อำนวยการ 2 คน อยในตำแหนงรวมกน 6 ป คดเทยบเทาจำนวนผอำนวยการ 1.5 คน

ความขดแยงในประเดนเกยวกบการดำรงตำแหนงกอนหลงหมดสนไป เมอฝายไทยตกลงทจะใหนายศภชยดำรงตำแหนงสบตอจากนายมวร ทงนไมเปนทแนชดวา การตดสนใจดงกลาวนเปนผลจากการไกล-เกลยของออสเตรเลย หรอเปนผลจากการประเมนประโยชนของพรรคประชาธปตยเปนดานหลก กระนนกตาม การแตงตงรองผอำนวยการยงมไดกำหนดจำนวนและเกณฑทแนนอน ประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตองการยดกมตำแหนงรองผ-อำนวยการ ภมภาคตางๆ ทงอฟรกา ละตนอเมรกาและอาเซย ลวนตองการดลยภาพแหงภมภาคดวยกนทงสน ไมวารองผอำนวยการจะมจำนวนกคนผดำรงตำแหนงดงกลาวนจะอยในตำแหนงจนสนวาระของนายศภชย

169


การเวยนกนดำรงตำแหนงกำลงกลายเปนจารตใหมของสงคมโลกเนองจากไมสามารถมฉนทมตเกยวกบผดำรงตำแหนงทสำคญ นอกจากตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลก ซงตกลงให 'เลนเกาอดนตร'ระหวางนายมวรกบนายศภชยในครงน แลว กอนหนาน กมขอตกลงแบงปนเกาอผวาการธนาคารกลางแหงยโรป (European Central Bank)ระหวาง Wim Duisenberg (ชาวฮอลนดา) กบ Jean-Claude Trichet(ชาวฝรงเศส) ตำแหนงประธานรฐสภายโรป (European Parliament)กบรรลขอตกลงลกษณะเดยวกน แมแตการแขงขนฟตบอลโลกป 2545ยงตองแบงเคกระหวางญปนกบเกาหลใตในการเปนเจาภาพ

แมวาการแตงตงผอำนวยการองคการการคาโลกคนทสองและสามจะบรรลขอตกลงได แตปญหาพนฐานในการสรรหาผดำรงตำแหนงดงกลาวยงมไดมการเยยวยาแกไข คณะมนตรทวไปในการประชมเมอวนท 22กรกฎาคม 2542 มมตใหรางกตกาเพอใหภาคสมาชกพจารณาในการประชม ณ นครซแอตเตล สหรฐอเมรกาในเดอนพฤศจกายน 2542

กระบวนการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกดงทเปนมามปญหาพนฐานอยางนอย 2 ประการ กลาวคอ

ประการแรก กระบวนการสรรหาปราศจากความโปรงใส(Transparency) ความไมโปรงใสเกดจากการหลกเลยงการลงคะแนนเสยงและการหลกเลยงการใชอำนาจวโต (No Vote, No Veto) ดวยเหตทไมมการลงคะแนนเสยง จงไมเปนททราบกนโดยทวไปวา ผสมครคนใดมคะแนนนำ โดยทประธานคณะกรรมการสรรหายดกมขอมลนแตเพยงผเดยว อนเปนเหตใหประธานฯสามารถใชขอมลใหเปนประโยชนในการจดวาระการประชมเพอใหไดผลการประชมตามทตองการได (Agenda Manipulation) หากประธานฯ ตกอยในอำนาจหรออทธพลของประเทศมหาอำนาจ อำนาจใน

170


การจดวาระการประชมกลายเปนชองทางทประเทศมหาอำนาจใชผลกดนผทตนสนบสนน

ประการทสอง ขอกำหนดทวา ผทดำรงตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลกจกตองไดรบฉนทมตจากภาคสมาชกนนมผลเทากบการยดกฎคะแนนเสยงเอกฉนท (Unanimity Rule) ในการสรรหา แตการบรรลฉนทมตนนเปนเรองยาก และตองเสยตนทนการตดสนใจ (DecisionCost) สงยง ในเมอองคการการคาโลกมสมาชกถง 134 ประเทศ (ป 2542)และนบวนแตจะมสมาชกเพมขน ในอกดานหนง กฎคะแนนเสยงเอกฉนทขดแยงกบหลกการหลกเลยงการใชอำนาจวโต เพราะการยดกฎคะแนนเสยงเอกฉนททำใหภาคสมาชกมอำนาจวโต หากผสมครคนใดมไดรบความเหนชอบจากภาคเพยงประเทศเดยวกหมดโอกาสทจะดำรงตำแหนงผอำนวยการ

ดวยเหตดงทกลาวขางตนน การกำหนดใหมการลงคะแนนเสยงและการละทงกฎคะแนนเสยงเอกฉนทจะชวยแกปญหาพนฐานในการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกได

ขอเสนอทเปนรปธรรมมอย 4 ลำดบขน

ขนทหนง ภายหลงการปดรบสมครไมเกน 1 เดอน ใหผสมครแถลงนโยบายการบรหารองคการการคาโลก

ขนทสอง ภายหลงการดำเนนการตามขนทหนงไมเกน 1 เดอนใหภาคสมาชกลงมตคดคานหรอไมคดคานผสมครแตละคน โดยคดผสมครทไมถกคดคานดวยคะแนนสงสดใหเหลอเพยง 2 คน

171


ขนทสาม ภายหลงการดำเนนการตามขนทสองไมเกน 1 เดอนใหภาคสมาชกลงมตเลอกผสมครทผานกระบวนการสรรหาขนทสองเพอดำรงตำแหนงผอำนวยการโดยคดผสมครทไดรบคะแนนเสยงสงสด

ขนทส นำชอผสมครซงผานกระบวนการสรรหาขนทสาม ขอความเหนชอบจากภาคสมาชก ผทจะดำรงตำแหนงผอำนวยการจกตองไดรบคะแนนความเหนชอบไมนอยกวา 75% ของจำนวนภาคสมาชก

หากคะแนนความเหนชอบนอยกวา 75% ของจำนวนสมาชกใหเรมตนกระบวนการสรรหาใหม โดยในระหวางนน ใหเลอกรองผอำนวยการคนหนงคนใดขนมารกษาการตำแหนงผอำนวยการตำแหนงผอำนวยการ

หากไมละท งหลกการ No Vote, No Veto และไมละท งกฎคะแนนเสยงเอกฉนท การสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกในอนาคตจะยงคงปราศจากความโปรงใส และจะยงคงยดเยอและสรางความราวฉานในหมภาคสมาชกตอไป

.................................

ตพมพครงแรกในคอลมน "จากทาพระจนทรถงสนามหลวง" ผจดการรายวนฉบบวนพฤหสบดท 27 พฤษภาคม 2542

บทเรยนจากการสรรหา

ผอำนวยการองคการการคาโลก

การสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกคนทสองในป 2542กอใหเกดความราวฉานในหมภาคสมาชกชนดทไมเคยปรากฏมากอนประชาชาตไดบทเรยนอะไรบางจากการสรรหาครงน

บทเรยนบททหนง ผลประโยชนเปนปจจยสำคญทกำหนดความสมพนธระหวางประเทศ หากจะกลาวใหสดโตง ความสมพนธระหวางประเทศทปราศจากผลประโยชนนนหามไม ผนำรฐบาลไทยมความเขาใจอยางไรเดยงสาวา เมอไทยมความสมพนธอนดกบสหรฐอเมรกา รฐบาลอเมรกนจกตองสนบสนนนายศภชย พานชภกดใหดำรงตำแหนงผอำนวย-การองคการการคาโลก เมอรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศและประธานาธบดอเมรกนยนยนวาจะไมคดคานนายศภชย หลงจากถกกดดนใหแสดงจดยนเกยวกบเรองน ความไรเดยงสาทำใหผนำรฐบาลไทยตความอยางผดๆวารฐบาลอเมรกนสนบสนนนายศภชย การตความชนดเขาขางตนเองนำไปใชกบกรณฝรงเศสในทวงทำนองเดยวกน โดยทสอมวลชนไทยมสวนกระพอความเขาใจผดนดวย ผนำรฐบาลไทยไมตระหนกแมแตนอยวา ภาษาการทตนนแตกตางจากภาษาชาวบาน สหรฐอเมรกาเลอกสนบสนนนายไมค มวร (Mike Moore) อดตนายกรฐมนตรนวซแลนด ทงๆ

174


ทความสมพนธระหวางสหรฐอเมรกากบนวซแลนดมไดแนนแฟนไปกวาความสมพนธทสหรฐอเมรกามกบไทย แตเปนเพราะรฐบาลอเมรกนประเมนแลววา องคการการคาโลกภายใตการอำนวยการของนายมวรจะเกอประโยชนแกสหรฐอเมรกามากกวาการปลอยใหนายศภชยเปนผอำนวย-การ ผนำรฐบาลและสอมวลชนไทยพากนตโพยตพายทสหรฐอเมรกาไมสนบสนนนายศภชย ผนำพรรคประชาธปตยบางคนถงกบนำขบวนประทวงและวางหรดหนาสถานเอกอครราชทตอเมรกนประจำประเทศไทยพรอมทงเรยกรองใหทบทวนความสมพนธทไทยมกบสหรฐอเมรกา มไดตระหนกถงสจธรรมทวา ไมมมตรแท และไมมศตรถาวร ทงในการเมองไทยและการเมองโลก

บทเรยนบททสอง การเมองภายในประเทศมความสำคญในการกำหนดการเมองระหวางประเทศ เหตผลประการหนงทรฐบาลอเมรกนเลอกสนบสนนนายมวร กเพราะวา นายมวรเปน 'เดกในคาถา' ของขบวนการกรรมกรในสหรฐอเมรกา และดวยเหตท AFL (American Federationof Labor) และ CIO (Congress of Industrial Organization) เปนฐานการเมองสำคญของพรรคเดโมแครต รฐบาลคลนตนจำเปนตองฟงเสยงของ AFL - CIO ในขณะทนายมวรนอกจากเปนผนำขบวนการกรรมกรในนวซแลนดแลว ยงเขาหานายจอหน สวนย (John Sweeney) ประธาน AFL- CIO อกดวย การทนายศภชยไมหาโอกาสเขาพบและหาเสยงกบนายสวนยนบเปนความผดพลาดอยางยง ตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลกนนเปนตำแหนงทางการเมองระหวางประเทศ เมอเลอกทจะเลนการเมองระดบโลกกตองเขาใจการเมองโลก นายศภชยแสดงความไรเดยงสาเมอออกมาตอบโต AFL -CIO ทกลาวหาวา ประเทศไทยยงคงมการลดรอนสทธแรงงาน ดงจะเหนไดจากบทบญญตของ พ.ร.บ. พนกงานรฐวสาหกจสมพนธ พ.ศ. 2534 นายศภชยใหสมภาษณสอมวลชนวา สทธแรงงานเปนเรองขององคการกรรมกรระหวางประเทศ (International Labour

175


Organization: ILO) หาควรเปนเรองขององคการการคาโลกไม ทงๆทตระหนกแกใจดวา ประเทศมหาอำนาจ ไมวาจะเปนสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป พยายามผลกดนใหมการจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศบนพนฐานของเงอนไขทางสงคม (Social Clause) ซงครอบคลมมาตรฐานแรงงาน (Labour Standard) ดวย บทสมภาษณในทำนองนมสวนผลกใหรฐบาลอเมรกนยนอยขางนายมวรอยางเดนชดมากขนๆ

ในขณะท AFL-CIO มบทบาทสำคญในการผลกดนใหรฐบาลคลนตนสนบสนนนายมวร ปญหาภายในพรรคประชาธปตยและรฐบาลนายชวน หลกภย นบเปนเหตปจจยสำคญในการผลกดนใหนายศภชยไขวควาเกาอ ผ อำนวยการองคการการคาโลก ความขดแยงทางดานความคดและบคลกภาพระหวางนายศภชยกบนายธารนทร นมมานเหมนทประกอบกบขอเทจจรงทวา อำนาจในการบรหารนโยบายเศรษฐกจมหภาคหลดลอยจากนายศภชย มอาจปฏเสธไดวา มสวนผลกดนใหนายศภชยหนไปหาเกาอผอำนวยการองคการการคาโลก ในอกดานหนง หากนายศภชยประสบความสำเรจในการนงเกาอตวใหม ปญหาความขดแยงในการบรหารนโยบายเศรษฐกจภายในคณะรฐบาลจะบรรเทาลงระดบหนงความขอนอาจเปนอรรถาธบายไดวา เหตใดพรรคประชาธปตยจงทมทรพยากรของแผนดนในการรณรงคหาเสยงใหนายศภชย

บทเรยนบททสาม ประเทศมหาอำนาจยากทจะละวางการยดกมการบรหารองคกรโลกบาลทมบทบาทสำคญในการจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ ขอเทจจรงปรากฏวา ผแทนประเทศมหาอำนาจยดกมการบรหารทงธนาคารโลก กองทนการเงนระหวางประเทศ และองคการการคาโลก เพราะการเปลยนแปลงระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศกระทบตอผลประโยชนของประเทศมหาอำนาจในขนรากฐาน นายศภชยเสนอตวเปนตวแทนของกลมประเทศโลกทสาม ซงสรางภาพวา อาจมการ

176


เปลยนแปลงระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศในทศทางทเกอประโยชนของโลกทสาม หากไดรบเลอก การเสนอจดยนเชนนยอมยากทสหรฐอเมรกาจะยอมรบได ความขดแยงระหวางสหรฐอเมรกากบกบกลมประเทศ77 (Group of 77) ในประเดนการจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศมมาชานานแลว โดยเฉพาะอยางยงในทศวรรษ 2510 เมอกลมประเทศ 77พยายามผลกดนใหมการจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศเสยใหม(New International Economic Order: NIEO) เมอนายศภชยแสดงจดยนในลกษณะทวนกระแสอเมรกนเชนน ความคาดหวงทจะไดรบการสนบ-สนนจากสหรฐอเมรกาจงเปนเรองไรเดยงสายง สหรฐอเมรกาประสบความสำเรจอยางดยงในการสลายภาพลกษณของนายศภชย ดวยการรณรงคหาเสยงจากโลกทสามใหนายมวร ซงไดรบการสนบสนนจากประเทศตางๆในละตนอเมรกาและอฟรกา จนถงระดบทนายศภชยมอาจกลาวอางฐานะการเปนตวแทนของโลกทสามไดอยางสนทปาก และการแยงชงเกาอผอำนวยการองคการการคาโลกครงน กมใชการแยงชงระหวางฝายเหนอ(North) กบฝายใต (South) ดงทนายศภชยพยายามฉายภาพใหเหน

บทเรยนบททส หากไมเชอมนและศรทธาฉนทมตแหงวอชงตน(Washington Consensus) อยาไดคาดหวงการสนบสนนจากรฐบาลอเมรกน ฉนทมตแหงวอชงตนเปนฉนทมตวาดวยการดำเนนนโยบายเศรษฐกจในแนวทางเสรนยม รฐบาลอเมรกนพยายามผลกดนใหระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศปรบเปลยนในแนวทางน และกดดนใหประเทศตางๆในโลกทสามดำเนนนโยบายในแนวทางเดยวกน แมวานายศภชยสนบสนนแนวทางเศรษฐกจเสรนยมในหลกใหญ แตกตงขอกงขาเกยวกบนโยบายเสรนยมทางการเงน โดยเฉพาะอยางยงการปลอยใหเงนทนเคลอน-ยายเขาออกระหวางประเทศโดยเสร ในวงวชาการ เศรษฐทรรศนของนายศภชยในเรองนมใชเรองแปลกประหลาด นกเศรษฐศาสตรจำนวนมากกมเศรษฐทรรศนเชนน แตในปรมณฑลของการเมองโลก การตงขอกงขา

177


เกยวกบนโยบายเสรนยมทางการเงนขดตอฉนทมตแหงวอชงตน โดยเฉพาะอยางยงขดตอผลประโยชนของกลมทนการเงนแหง Wall Street รฐบาลอเมรกนจะใหการสนบสนนผทมความเหนตางจากฉนทมตแหงวอชงตนกระไรได

บทเรยนบททหา กฎการลงคะแนนเสยง "หนงประเทศหนงคะแนน"(One Country, One Vote) ทองคการการคาโลกยดถอ มไดหมายความวาภาคสมาชกมอำนาจเทาเทยมและเสมอภาคกน แททจรงแลว อำนาจถกกำหนดโดยพลานภาพทงทางการเมองและเศรษฐกจ แมสหรฐอเมรกามสทธในการลงคะแนนเสยงเสมอดวยภาคสมาชกประเทศอน แตสหรฐ-อเมรกามอำนาจเหนอประเทศอน และใชอำนาจในการผลกดนผสมครทตนสนบสนน

บทเรยนบทท หก ตลาดการเลอกต งเปนตลาดแลกเปล ยนผลประโยชน การซ อขายเสยงเปนปรากฏการณธรรมชาตในตลาดนไมจำเพาะแตในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ทงในประเทศท พ ฒนาแลวและประเทศดอยพฒนา หากยงรวมท งการเลอกต งผ อำนวยการองคการการคาโลกดวย การซอขายเสยงในการเลอกตงผอำนวยการองคการการคาโลกกระทำในลกษณะตางๆ การเสนอตำแหนงรองผอำนวยการเพอใหผสมครทเปนคแขงถอนตวเปนรปแบบทแพรหลายบางครงประเทศมหาอำนาจขอใหประเทศทเปนบรวารสนบสนนผสมครท ตนหนนหลงโดยแลกเปล ยนกบผลประโยชนบางประการ (ดงเชนเงนชวยเหลอ เงนใหก สทธพเศษทางดานภาษศลกากร ฯลฯ) บางครงประเทศมหาอำนาจตกลงแลกเปลยนผลประโยชนซ งกนและกน เพ อกำหนดผสมครทสนบสนนรวมกน

บทเรยนบททเจด กฎคะแนนเสยงเอกฉนท (Unanimity Rule)และความไมโปรงใสของขนตอนการสรรหา ไมเพยงแตจะทำใหกระบวน-

178


การสรรหายดเยอเทานน หากยงกอใหเกดความไมเปนธรรมในการสรรหาอกดวย ผทจะดำรงตำแหนงผอำนวยการองคการการคาโลกจกตองไดรบฉนทมต (Consensus) จากภาคสมาชก หากภาคสมาชกแมเพยงประเทศเดยวไมใหความเหนชอบผสมครคนหนงคนใด ผสมครคนนนยอมหมดโอกาสนงเกาอผอำนวยการ กฎคะแนนเสยงเอกฉนทจงเปดชองใหภาคสมาชกแตละประเทศมอำนาจวโต (Veto) และมประพฤตกรรมเชงยทธ-ศาสตร (Strategic Behaviour) ได การทการสรรหาหลกเลยงการลงมตทำใหกระบวนการสรรหายดเย อและกนเวลา และมแตประธานคณะกรรมการสรรหาเทานนทรบทราบความพงพอใจของภาคสมาชกทมตอผสมครแตละคน โดยไมสามารถตรวจสอบขอเทจจรงได ในเมอขนตอนการสรรหาปราศจากความโปรงใส การสรรหาจงเปดชองใหประธานคณะกรรมการสรรหาใชดลพนจตามอำเภอใจได ไมมกฎเกณฑทชดเจนวา จะคดผสมครทมหลายคนออกไดอยางไร และเมอไรจงเสนอชอผสมครเพอขอฉนทมตจากภาคสมาชก ความไมโปรงใสของขนตอนการสรรหาเปดชองใหมการจดวาระการลงมตเพอใหไดมตตามทตองการ (Agenda Mani-pulation) เมอนายศภชยมคะแนนนำ ประธานคณะกรรมการสรรหาไมคดขอฉนทมตจากภาคสมาชก ครนมการกลาวอางวา นายมวรมคะแนนนำประธานคณะกรรมการสรรหาเสนอวาระขอฉนทมตจากภาคสมาชกเพอรบรองนายมวร นายอาล เอมชโม (Ali Mchumo) ประธานคณะมนตรทวไปแหงองคการการคาโลก (WTO General Council) ในฐานะกรรมการสรรหาถกวพากษอยางรนแรงในฐานทมประพฤตกรรมเชงยทธศาสตรดงกลาวน

บทเรยนบททแปด ในโลกธรรมชาต ปลาใหญกนปลาเลกฉนใดในโลกเศรษฐกจและการเมอง ปลาเลกไมเคยกนปลาใหญฉนนน หากพจารณาจากมมมองของนายศภชยและกลมผสนบสนน เกาอผอำนวยการองคการการคาโลกอยใกลเพยงชวงมอเออม แตเปนเพราะการขดขวางของประเทศมหาอำนาจดงเชนสหรฐอเมรกา และการเลนเกมของประธาน

179


คณะกรรมการสรรหาซงอาศยชองโหวอนเกดจากความไมโปรงใสของกระบวนการสรรหา เกาอดงกลาวคอยๆเลอนหางออกไปทกท นายศภชยและผนำพรรคประชาธปตยบางภาคสวนรสกขมขนทถกสหรฐอเมรกา'รงแก' และไดรบการปฏบตอยางไมเปนธรรม แตการจมอยในความขมขนคงหาประโยชนอนใดมได สมควรแปรความขมขนใหเปนพลง อยางนอยทสดเพอผลกดนใหมการปฏรปกระบวนการสรรหาผอำนวยการองคการการคาโลกใหมความโปรงใสและเปนธรรม และเมอไดลมรสความขนขมกควรทบทวนบทเรยนทงในอดตและปจจบน ในอดตกาลทเปนมา เมอกลมประเทศโลกทสาม โดยเฉพาะอยางยงกลมประเทศ 77 เรยกรองและผลกดนใหมการเปลยนแปลงระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศในทางทเก อประโยชนของประเทศดอยพฒนา รฐบาลไทยเกอบมไดรวมออกแรงแมแตนอยนด แมในภายหลงไทยจะเขารวมเปนภาคกลมประเทศ 77 กตามจดยนทรฐบาลไทยยดกมมาเกอบโดยตลอด กคอ การเปน 'บรวาร' ของ'มหามตร' สหรฐอเมรกาแมตวจะอยฝายใต (South) แตใจอยฝายเหนอ(North) แกนนำของกลมประเทศ 77 อาจรสกขมขนทรฐบาลไทยมประพฤต-กรรม 'ตวเปนไทย ใจเปนทาส' มาในคราวนเมอนายศภชยเสนอตวเปนตวแทนของโลกทสาม ประเทศทสามจำนวนมากกลบเลอกอยใต 'ชายคา'ของสหรฐอเมรกาดวยการสนบสนนนายมวร

หากกระบวนการกำหนดนโยบายหรอ 'ทางเลอกของสงคม'ในสงคมเศรษฐกจโลกเกอประโยชนประเทศมหาอำนาจมากกวาประเทศดอยอำนาจ ปรากฏการณเดยวกนนกเกดข นกบกระบวนการกำหนดนโยบายภายในประเทศดวย ประชาชนทยากจนและกลมผดอยโอกาสในสงคมไทยจำนวนมากตองขนขมและทกขทนกบนโยบายและทางเลอกของสงคมทกำหนดโดยรฐบาลชดตางๆ ซงรวมรฐบาลพรรคประชาธปตยดวย หากผนำพรรคประชาธปตยร สกขมขนทถกสหรฐอเมรกา 'รงแก'กสมควรตระหนกถงความขมขนของประชาชนทมตอนโยบายทกำหนดโดยพรรคประชาธปตยดวย จงจะไดชอวาเปนเวไนยสตว

180


เสยงโพนทะนาใหนานาประเทศจงเกลยดจงชงสหรฐอเมรกาซงออกมาจากกระบอกเสยงของรฐบาลประชาธปตยในเวลาน เกอบมไดแตกตางจากเสยงวพากษของสมชชาคนจนทมตอพรรคประชาธปตยในขณะเดยวกบทผคนในสงคมไทยจำนวนมากตองตกอยในบวงเคราะหทเกดจากนโยบายหลายตอหลายนโยบายของพรรคประชาธปตย สงคมไทยตองรบภาระรายจายในการหาเสยงเพอใหนายศภชย พานชภกดมงานทำ

.....................................

ภาคทหา

การเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา

จากพหภาคนยมสทวภาคนยม

เมอผอำนวยการองคการการคาโลก (World Trade Organization = WTO) เรยกรองใหภาคสมาชกสนใจผลกดนใหการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา (Doha Round) รดหนา สญญาณบงบอกปญหาการเจรจาการคาพหภาครอบใหมปรากฏโดยชดเจนยง

การเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาเร มตนแลวตงแตวนท 28มกราคม 2545 และกำหนดจะเสรจสนในวนท 1 มกราคม 2548 นายศภชยพานชภกด ผอำนวยการองคการการคาโลกแสดงความมงมนทจะผลกดนใหการเจรจาการคาพหภาครอบใหมบรรลเปาหมายภายในกรอบเวลาทกำหนด ซงนอกจากจะเปนประโยชนในการจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศแลว ยงเปนการสรางและแสดงผลงานของผอำนวยการองคการการคาโลกอกดวย

แมวาการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาจะลวงเลยมาแลวเกอบหนงป แตความกาวหนาเกอบไมมเลย สมาชกองคการการคาโลกจำนวนมากมไดสนใจผลกดนใหการเจรจาการคาพหภาครอบใหมบรรลผลตามเปาหมาย อาการเฉยเมยดงกลาวนปรากฏทงในหมประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกจและประเทศดอยพฒนา


ฉบบวนพฤหสบดท 16 มกราคม พ.ศ. 2546

184


การเจรจาการคาพหภาคสงผลตอการจดระเบยบการคาระหวางประเทศในลกษณะพหภาค เพราะองคการการคาโลกมสมาชกถง 140ประเทศ (ตนป 2546) เมอภาคสมาชกบรรลขอตกลงในการจดระเบยบการคาใหม ยอมตองปฏบตตามพนธะแหงขอตกลงดงกลาว ระเบยบการคาระหวางประเทศทสถาปนาโดย GATT และตอมา GATT/WTO จงมลกษณะพหภาคนยม (Multilateralism)

แตการจดระเบยบการคาระหวางประเทศในลกษณะพหภาคนยมเปนเรองยากนก ยงองคการการคาโลกมภาคสมาชกจำนวนมากเพยงใด ความยากลำบากในการบรรลขอตกลงยงมมากเพยงนน เนองเพราะตนทนการเจรจา (Negotiation Cost) เพมขนตามจำนวนภาคสมาชก ภาคสมาชกยอมตองการผลกดนการจดระเบยบในทางทเกอกลผลประโยชนของตน และตอตานการเปลยนแปลงระเบยบในทางทลดรอนผลประโยชนของตน

ในโลกแหงความเปนจรงของการเจรจาการคาพหภาค การจดระเบยบการคาระหวางประเทศเพอใหภาคสมาชกทกประเทศไดประโยชนในทกๆเรองมอาจเปนไปได การเปลยนแปลงระเบยบการคาระหวางประเทศบางดานยอมมภาคสมาชกบางประเทศไดประโยชน และบางประเทศเสยประโยชน ภาคสมาชกแตละประเทศจงตองประเมนประโยชนสทธทคาดวาจะไดจากการเปลยนแปลงดงกลาวน โดยทอาจตองเสยประโยชนจากการจดระเบยบใหมบางดาน เพอแลกกบผลประโยชนในดานอน ดวยเหตดงนภาคสมาชกจงมกจะรวมกลมเพอสรางอำนาจตอรองในการเจรจา เพอใหการเปลยนแปลงระเบยบการคาระหวางประเทศเกอกลผลประโยชนของกลมตน ความใหญโตมโหฬารขององคการการคาโลก นอกจากจะทำใหการเจรจาการคาพหภาคเสยตนทนสงแลว ยงทำใหประเดนการเจรจามความละเอยดออนและสลบซบซอนยงอกดวย

185


การจดตงเขตการคาเสรยกษใหญในลกษณะ Super Bloc ดงเชนAPEC และ FTAA (=Free Trade Area of the Americas) มความยากลำบากไมยงหยอนกวาการบรรลขอตกลงในการเจรจาการคาพหภาคดวยเหตผลเดยวกน ทง APEC และ FTAA ลวนมลกษณะพหภาค เพยงแตจำนวนสมาชกนอยกวา WTO ณ บดน APEC ตายทงกลมตงแตไมคลอด FTAAเดนอยบนเสนทางเดยวกน สหภาพยโรปเปน Super Bloc หนงเดยวทประสบความสำเรจในการจดตง และกำลงอยในกระบวนการขยายตวทงการขยายปรมณฑลของสหภาพยโรป (EU Enlargement) และการทำขอตกลงเขตเศรษฐกจเสรกบประเทศในกลมสมทรเมดเตอรเรเนยน (Euro-Mediterrance Economic Area = EMEA) และกลมประเทศในตลาดรวมของภมภาคสวนใต (MERCOSUR)

ความยากลำบากในการบรรลขอตกลงในการเจรจาการคาพหภาคและความยากลำบากในการผลกดนการเปลยนแปลงระเบยบการคาระหวางประเทศเพอเกอกลผลประโยชนของตน ทำใหประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกา หนไปสเสนทางทวภาคนยม (Bilateralism)โดยมไดสนใจเดนตอบนเสนทางพหภาคนยมเทาทควร นายโรเบรต โซลลก(Robert Zoellick) ผแทนการคาแหงสหรฐอเมรกา (USTR) ใชเวลาในสดสวนสำคญในการเจรจาเพอทำขอตกลงการคาเสรในรปแบบทวภาค(Bilateral Trade Agreement) กบประเทศตางๆ ทงในละตนอเมรกาอาเซย และอฟรกา

ระเบยบการคาระหวางประเทศทสหรฐอเมรกาตองการเหน เมอมอาจผลกดนเปนระเบยบพหภาค เนองเพราะตดขดดวยการเมองภายในWTO สหรฐอเมรกากนำระเบยบดงกลาวมาบรรจไวในขอตกลงการคาทวภาค เมอขอตกลงการคาทวภาคขยายตว อนเปนผลจากการทจำนวนประเทศทมขอตกลงลกษณะนกบสหรฐอเมรกามมากขน เครอขายประเทศ

186


ททำขอตกลงการคาทวภาคกบสหรฐอเมรกาขยายใหญขน ขอตกลงการคาทวภาคยอมแปรสภาพเปนขอตกลงการคาพหภาคโดยปรยาย

ผแทนการคาแหงสหรฐอเมรกายงคงยนยนทจะผลกดนใหการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาบรรลผล โดยยนยนวา การทำขอตกลงการคาทวภาคมไดขดตอการเจรจาการคาพหภาค ตรงกนขามการทำขอตกลงการคาทวภาคกลบจะเปนตวเรงใหการเจรจาการคาพหภาคบรรลขอตกลงเรวขน

แตนกเศรษฐศาสตรจำนวนมาก รวมทงผอำนวยการองคการการคาโลก มเศรษฐทรรศนตรงกนขามกบความเหนขางตนน เพราะขอตกลงการคาทวภาคมกจะใหสทธประโยชนพเศษแกประเทศคสญญาอนกอใหเกดการปฏบตอยางลำเอยงตอประเทศทสาม จนในทสดอาจสรางความรสกเปนปรปกษในหมประเทศตางๆ ขอตกลงการคาทวภาคจงสรางมหนตภยตอระบบการคาโลก

การเตบใหญทางเศรษฐกจของสาธารณรฐประชาชนจน และการทสาธารณรฐประชาชนจนสามารถเขาเปนสมาชกองคการการคาโลกไดสำเรจ นบเปนปจจยสำคญอกปจจยหนงทขบเคลอนการขยายตวของขอตกลงการคาทวภาค เพราะบดนสนคาจากสาธารณรฐประชาชนจนสามารถแขงขนในตลาดโลกบนพนฐานทเทาเทยมกบภาคองคการการคาโลกโดยทวไป เนองเพราะไดรบการปฏบตเยยงชาตทไดรบความอน-เคราะหยง (The Most-Favoured-Nation Principle) ความเกรงกลวพลงการแขงขนจากสาธารณรฐประชาชนจน โดยเฉพาะอยางยงในอตสาห-กรรมทใชแรงงานเขมขน (Labour-intensive Industries) ทำใหนานาประเทศพากนจดตง 'เขตการคาเสร' ในลกษณะทวภาค เพอใหสนคาของตนมพนทในตลาดโลก

187


ญปนเปนตวอยางทดตามความขางตนน แตเดมญปนเดนตามแนวทางพหภาคนยม ดงจะเหนไดวา ญปนเกอบไมมขอตกลงการคาในลกษณะทวภาคกบประเทศใดเลย นบตงแตตนทศวรรษ 2540 เปนตนมาญปนเรมทำสญญาการคาในลกษณะทวภาคมากขน เมอสาธารณรฐ-ประชาชนจนบรรลขอตกลงกบกลมอาเซยนในการจดตงเขตการคาเสร(China-Asean Free Trade Area) ในเดอนพฤศจกายน 2545 ญปนกบรรลขอตกลงกบกลมประเทศอาเซยนในลกษณะเดยวกนเกอบจะทนททนควน

สงคโปรเปนตวอยางอกประเทศหนงทหนเขมสเสนทางทวภาคนยมสงคโปรผดหวงจาก AFTA การปรากฏตวของสาธารณรฐประชาชนจนในองคการการคาโลก ทำใหสงคโปรตองปรบโครงสรางการผลตสสงคมเศรษฐกจแบบบรการ (Service Economy) สงคโปรเรมหาหนทางขยายตลาดดวยการทำสญญาการคาทวภาคกบนวซแลนด (ANZSEP) ญปน(JSEPA) และมแผนทจะทำขอตกลงการคาเสรกบสหรฐอเมรกา คานาดาเมกซโก ออสเตรเลย และเขตการคาเสรยโรป (EFTA)

ไมเพยงแตประเทศทมฐานะทางเศรษฐกจดจะไมสนใจแนวทางพหภาคนยมเทานน ประเทศดอยพฒนากขาดความกระตอรอรนดวยประเทศในโลกทสามเรมพบขอเทจจรงมากขนเรอยๆวา ตนมไดประโยชนจากการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย ความไมแนใจวาจะไดประโยชนจากการเจรจาการคาพหภาครอบใหมทำใหประเทศดอยพฒนาลงเลใจทจะเปดเสรมากกวาระดบทเปนอยในปจจบน

ในขณะทประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปกดดนใหมการจดระเบยบการคาระหวางประเทศในแนวทางเสรนยมมากกวาเดม ขอเรยกรองในการเปดเสรดานการคาบรการและการยอมรบกรรมสทธในทรพยสนทางปญญา ลวนแลวแตทำใหประเทศในโลกทสามเสยประโยชน แตในอกดานหนงประเทศมหาอำนาจกลบละเมด

188


หลกการเศรษฐกจเสรนยม ดวยการใหเงนอดหนนการผลตดานเกษตรกรรมฝรงเศสจบมอกบเยอรมนในการดำรงนโยบาย Common AgriculturalPolicy (CAP) ตอไป สวนสหรฐอเมรกากตรากฎหมาย Farm Act หรอทมชอเรยกอยางเปนทางการวา Farm Security and Rural Investment Actof 2002 ซงจดสรรเงนอดหนนการเกษตร 180,000 ลานดอลลารอเมรกนในชวงเวลา 10 ปขางหนา การใหเงนอดหนนการผลตดานการเกษตร ยอมทำใหอปทานสนคาเกษตรมมากกวาทควรจะเปน และทำใหราคาสนคาเกษตรตกตำมากกวาทควรจะเปน ทงหมดนสรางปญหาแกประเทศในโลกทสามทพงรายไดจากการสงออกสนคาเกษตร

นกเศรษฐศาสตรบางคน ดงเชนศาสตราจารยอลน วนเตอรส (AlanWinters) แหง University of Sussex นำเสนออรรถาธบายวา การขยายตวของขอตกลงการคาทวภาคเปนผลจากการเตบโตของกองทพนกเจรจาการคา การเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยและการสถาปนาองคการการคาโลกมผลใหนานาประเทศตองผลตนกเจรจาการคา กลมขนนางนก-วชาการ (Technocrats) ดงกลาวน มงานทำนอยลงเมอการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยจบสนลง การรเรมการเจรจาการคาในลกษณะทวภาคทำใหนกเจรจาการคามงานทำและมความสำคญในเวทเศรษฐกจโลก

บดน มนษยพภพกำลงหนเขมสแนวทางทวภาคนยม ความหวงของผอำนวยการองคการการคาโลกทจะผลกดนใหการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาเสรจสนในป 2548 นบเปนการวาดวมานในฝนโดยแท

....................................

เสยงเพรยกหาเพอนพองนองพเพอไปชมนม ณ เมอง Cancunประเทศเมกซโก ดงกงวานมาเปนเวลากวาครงป บดน 'กองทพประชาชน'เตรยมพรอมในทต ง และกำลงขบเคลอนสสมรภม Cancun เพ อทำสงครามการเจรจาการคา

กองทพชาวนาเมกซกนนำโดย Popular Civic Front of Pueblaผสานกบขบวนการประชาชนดงเชน Mexican Action Network AgainstFree Trade เปนกองทพหนาในการบกยดพนท Kilometre Zero อนเปนทตงของศนยการประชมหรอ Convention Centre สวนหนงเพอแสดงการตอตานองคการการคาโลก อกสวนหนงเพอทดสอบกำลงและความสามารถของเจาหนาทรกษาความปลอดภยของรฐบาลเมกซกน

ไมมใครคาดเดาวา สมรภม Cancun จะ 'นองเลอด' มากเทาสมรภม Seattle เมอสปทแลวหรอไม ขบวนการประชาชนระหวางประเทศมไดมเปาประสงคทจะกอการนองเลอด หากการนองเลอดเกดขนกตองเปนผลจากการตดสนใจของรฐบาลเมกซกนในการใชตำรวจและทหารปราบปรามขบวนการตอตานองคการการคาโลกอยางรนแรง

สมรภม Cancun

ตพมพครงแรกในหนงสอพมพ ผจดการรายวน ฉบบวนพฤหสบดท 11 กนยายน พ.ศ.

2546

190


นคร Cancun เปนสถานทจดการประชมระดบรฐมนตรขององคการการคาโลกระหวางวนท 10-14 กนยายน 2546 การประชมดงกลาวนมผลตอความสำเรจหรอความลมเหลวของการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา (WTO Doha Round) อยางสำคญ มเฉพาะตอการจดระเบยบการคาระหวางประเทศเทานน หากยงมผลตออนาคตและชะตา-กรรมขององคการการคาโลกอกดวย

การประชมระดบรฐมนตร (Ministerial Conference) มขนครงแรกในป 2525 ขณะทยงมไดสถาปนาองคการการคาโลก ภายใตขอตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากรและการคา (GATT) มการประชมระดบรฐมนตรรวม 6 ครง เมอมการตงองคการการคาโลกในป 2538 การประชมระดบรฐมนตรถกกำหนดใหเปนกลไกในการขบเคลอนการจดระเบยบการคาระหวางประเทศ โดยกำหนดใหมการประชมอยางนอย 2 ปตอหนงครงการประชม ณ เมอง Cancun นบเปนการประชมองคการการคาโลกระดบรฐมนตรครงท 5 (ดตาราง) การประชมเทาทผานมามทงทสำเรจและลมเหลว ครงทลมเหลวอยางไมเปนทา คอ การประชม ณ เมอง Seattleในป 2542

ขบวนการตอตานองคการการคาโลกมจดประสงคหลกในการโคนลมองคการการคาโลก และมจดประสงครองในการควำการประชมระดบรฐมนตร ณ เมอง Cancun ขบวนการประชาชนเหลานมฉนทมตวา ระบบการคาระหวางประเทศในปจจบนเปนระบบทไมเปนธรรม ประเทศเลกเสยเปรยบประเทศใหญ ประเทศดอยพฒนาถกเอาเปรยบโดยประเทศทพฒนาแลว องคการการคาโลกเปนกลไกของประเทศมหาอำนาจและบรรษทระหวางประเทศในการหาประโยชนจากการผลกดนการขยายระเบยบการคาระหวางประเทศ โดยไมนำพาวา การเปดเสรทางเศรษฐกจเพมขนเร อยๆ สรางภาวะทกขเขญแกประชาชนผยากไรในโลกทสามอยางไรบาง

191


ขบวนการตอตานองคการการคาโลกเกอบจะเปนอนหนงอนเดยวกบขบวนการตอตานโลกานวตร เนองเพราะองคการการคาโลกเปนกลไกของกระบวนการโลกานวตร แตภายในขบวนการเหลาน มจดยนและความคดเหนแตกตางกนมาก บางกลมตองการโคนลมองคการการคาโลกเนองเพราะไมตองการเดนบนเสนทางทนนยม กลมเหลานชคำขวญ 'OtherWorlds Are Possible' แตบางกลมตองการผลกดนการจดระเบยบการคาระหวางประเทศใหมความเปนธรรมมากขน เปนมตรกบสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตมากขน และมความเอออาทรตอเพอนมนษยมากขน

ในทามกลางความหลากหลายของขบวนการตอตานองคการการคาโลก นบแตองคกรดงเชน Attac, Focus on the Global South,Continental Social Alliance, Friends of the Earth, Greenpeace, GlobalExchange ไปจนถง Oxfam มความพยายามในการประสานงานในการชมนม ณ เมอง Cancun ซงคาดวาจะมผรวมชมนมประทวงอยางนอย20,000 คน และอาจมมากถง 50,000 คน ทงๆทคณะผจดการประชมจะพยายามสกดมให NGOs เขาสเมอง Cancun กตาม Jose Bove ผนำเกษตรกรฝรงเศสผมสมญานามวา McHero เปนคนหนงทถกกนมใหเขาเมอง Cancun

ขบวนการตอตานองคการการคาโลกเปลยนโฉมไปคอนขางมากนอกจากจะดดดงปญญาชนและนกเคล อนไหวท งฝายซายและฝายเสรนยมเปนฐานกำลงทกวางขวางขนแลว ยงใหความสนใจในการผลตงานวชาการเกยวกบองคการการคาโลกและระเบยบการคาระหวางประเทศมากข นอกดวย ทงน เพ อใหร เทาทนประเทศมหาอำนาจและบรรษทระหวางประเทศ รวมทงกำหนดจดยนเก ยวกบการจดระเบยบการคาระหวางประเทศเพอเกอประโยชนโลกทสามและกลมประชาชนผยากไรองคกรเอกชนทมบทบาทในการผลตงานวชาการดงกลาวน ไดแก Focus on

192


the Global South, Global Exchange, Global Development Networkเปนตน

สมรภม Cancun มไดปรากฏบนทองถนน ณ ทนซงขบวนการตอตานองคการการคาโลกอาจตอง 'ตอส' กบตำรวจและทหารเมกซกนเทานน หากยงปรากฏในศนยการประชมอกดวย

บนโตะเจรจา ฝายใตตองตอสกบฝายเหนอ แมองคการการคาโลกจะยดกฎการลงคะแนนเสยง 'หนงประเทศ หนงคะแนนเสยง' (OneCountry, One Vote) แตฝายใตตองเสยเปรยบในดานวทยายทธ และอำนาจตอรอง ในขณะทฝายเหนอมผชำนญการเฉพาะเรองจำนวนมาก แมกฎกตกาขององคการการคาโลกเพยงหนงบรรทดหรอหนงยอหนากสามารถนำเสนอบทวเคราะหเปนคงเปนแคว ฝายใตมไดมวทยายทธชนดเทยบเทยมได ลำพงแตจะทำความเขาใจกฎกตกาเหลานนกแสนยากเสยแลวฝายเหนอยงมไมตายในดานอำนาจตอรองดวยการหยบยกผลประโยชนระดบทวภาคมากดดนใหบางประเทศในฝายใตยอมรบกตกาใหมบางกตกา

การเจรจาการคาระหวางประเทศทงระดบพหภาคและทวภาคลวนเปนการเลนเกมเพอแลกเปลยนผลประโยชน หรอ Trade-Off Gameผลการเจรจานอกจากจะขนอยกบอำนาจตอรองของประเทศคเจรจาแลวยงขนอยกบกระบวนการแลกเปลยนผลประโยชนอกดวย หากการเลมเกมมลกษณะเปนการเลมเกมเชงลบ หรอ Negative Linkage การเจรจาอาจจบลงโดยทประเทศคเจรจามไดรบประโยชนมากเทาทควร ตวอยางของ Negative Linkage ไดแก การกำหนดจดยนในการเจรจาวา หากไมมการลดเงนอดหนนการผลตดานเกษตรกรรม จะไมมการเจรจาเรองการเปดเสรการคาบรการ

193


ประเทศโลกทสาม โดยเฉพาะอยางยงในอฟรกา หากประเทศทพฒนาแลว โดยเฉพาะอยางยงสหภาพยโรปและสหรฐอเมรกา ไมกำหนดเงอนเวลาทชดเจนในการลดเงนอดหนนดานเกษตรกรรม ประกาศอยางชดเจนวา จะไมยอมพจารณาประเดนใหมทเรยกวา Singapore Issues(จากการประชมระดบรฐมนตร ครงท 1 ป 2539) อนไดแก กตกาวาดวยการลงทน นโยบายการแขงขน การจดจางจดซอของรฐบาล (GovernmentProcurement) และการอำนวยความสะดวกดานการคา (Trade Facilitation)

สหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปสรางความแคนเคองแกโลกทสามดวยการเพมเงนอดหนนการเกษตรในป 2545 ทงๆทมพนธะในการลดเงนอดหนนดงกลาวตามขอตกลงในการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย จนการประชม ณ เมอง Cancun ทำทาจะลมเหลวตงแตการประชมยงไมเรมตนแตแลวสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปชวยประคองใหการประชมมชวตตอไปดวยการยนขอเสนอการจดระเบยบการคาสนคาเกษตรระหวางประเทศ โดยทในเวลาไลเลยกนภาคองคการการคาโลกบรรลขอตกลงในการใหประเทศดอยพฒนาซอยารกษาโรคสำคญในราคาถกได

การรวมกลมประเทศทมผลประโยชนรวมกนนบเปนยทธวธสำคญในการเพมอำนาจตอรอง ดงกรณประเทศผสงออกธญพช 18 ประเทศทรวมตวกนเปน CAIRNS Group และประเทศดอยพฒนา 20 ประเทศทรวมตวกนเปน Group of 20 โดยมบราซล สาธารณรฐประชาชนจน อนเดย และอฟรกาใตเปนผนำ

การเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา (WTO Doha Round) ถกกำหนดใหเปน Development Round ซงมนยเกยวกบการจดระเบยบการคาระหวางประเทศเพอเกอกลกระบวนการพฒนาเศรษฐกจของโลกทสาม แตการเจรจามความคบหนานอยมาก จนเกนกำหนดเวลาเกอบทกหวขอการเจรจา มหนำซำสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปยงยำยสปรต

194


แหงโดฮา ดวยการสบทอดนโยบายการอดหนนการผลตดานเกษตรกรรมอนขดตอเจตนารมณของการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยอกดวยในประการสำคญ นานาประเทศมไดสนใจการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาเทาทควร เพราะตางหนเขมมงไปสการทำขอตกลงการคาทวภาค

ภายใตบรรยากาศดงกลาวน หากการประชมระดบรฐมนตร ณเมอง Cancun จบลงโดยไมมขอตกลงเปนช นเปนอน กมใชเร องนาประหลาดใจ แตคำถามพนฐานทพงหาคำตอบ กคอ องคการการคาโลกควรจะมอนาคตอยางไร

ตารางท 1 การประชมระดบรฐมนตรภายใต GATT 2525 – 2537

ครงท ปทประชม เมองทประชม ผล

1 2525 Geneva สวตเซอรแลนด ลมเหลว

2 2529 Punta del Este อรกวย สาเรจ

3 2531 Montreal คานาดา กงลมเหลว

4 2532 Geneva สวตเซอรแลนด กงสาเรจ

5 2533 Brussels เบลเยยม ลมเหลว

6 2537 Marrakesh มอรอคโค สาเรจ

195


ตารางท 2 การประชมระดบรฐมนตรภายใต WTO 2538 - 2546

ครงท ปทประชม เมองทประชม ผล

1 2539 สงคโปร กงสาเรจ

2 2541 Geneva สวตเซอรแลนด กงสาเรจ

3 2542 Seattle สหรฐอเมรกา ลมเหลว

4 2543 Doha กาตาร กงสาเรจ

5 2546 Cancún เมกซโก ?

ทมา Jean-Marie Metzger, “Mapping the Bumpy Road to Cancún”, OECD Observer

(May 28, 2003).

**********************************

การเจรจาการคาพหภาค

ในฐานะการเลนเกม

การเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา (Doha Round) กลบมามชวตชวาอกครงหนง เมอภาคองคการการคาโลกตกลงกรอบการเจรจาทจะเดนหนาตอไปไดเมอปลายเดอนกรกฎาคม 2547

เมอการประชมองคการการคาโลกระดบรฐมนตร ณ เมองแคนคนประเทศเมกซโก (Cancun Ministerial Conference) จบลงในเดอนกนยายน2546 โดยทภาคสมาชกไมสามารถบรรลขอตกลงใดๆได อนาคตของการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาแลดมดมน จนเปนทเขาใจกนโดยทวไปวาการขยายการจดระเบยบการคาระหวางประเทศบนพนฐานของปรชญาเศรษฐกจเสรนยมถงจดอบตน ผลทตามมากคอ นานาประเทศจะหนเหจากแนวทางพหภาคนยม (Multilateralism) ไปสแนวทางทวภาคนยม (Bilate-ralism) และภมภาคนยม (Regionalism)

แตการเจรจาการคาระหวางประเทศ ไมวาจะเปนขอตกลงการคาพหภาค ขอตกลงการคาทวภาค หรอขอตกลงการคาภมภาคลวนเปนการเลนเกม ประเทศคเจรจาลวนตองการประโยชนสงสดจากการเจรจาดวยกนทงสน ความขดแยงอนเกดจากกระบวนการเจรจานบเปนปรากฏ-การณธรรมชาต เพราะตางฝายตางตองการรกษาผลประโยชนของตน ดวย

ตพมพครงแรกในคอลมน "จากทาพระจนทรถงสนามหลวง" ผจดการรายวนฉบบวนพฤหสบดท 4 สงหาคม 2547

198


เหตทการเจรจาการคาระหวางประเทศมลกษณะเสมอนหนงการเลนเกมทฤษฎเกม (Game Theory) จงมประโยชนในการทำความเขาใจเรองนไดเปนอยางด ตามภาษาของทฤษฎเกม การเจรจาการคาพหภาค (MultilateralTrade Negotiations: MTNs) เปนเกมทเลนซำแลวซำเลา (RepeatedGame) นบตงแตป 2490 เมอขอตกลงทวไปวาดวยการคาและศลกากร(General Agreement on Trade and Tariff: GATT) มผลบงคบใช จนกระทงมการสถาปนาองคการการคาโลกในเวลาตอมาในป 2538 การเจรจาการคาพหภาคมมาแลว 8 รอบ โดยทรอบโดฮาเปนรอบท 9 ดวยเหตทการจดระเบยบการคาระหวางประเทศในแนวทางเสรนยมยงไมครบถวนสมบรณและมอาจตกลงใหจบสนภายในการเจรจารอบเดยว เนองจากตดขดดวยเงอนไขสภาวการณเฉพาะของแตละประเทศ การเจรจาการคาพหภาคจงมหลายรอบและจกเปนเชนนตอไปอกนานแสนนาน เนองเพราะระเบยบการคาระหวางประเทศทครบถวนสมบรณนนไมมประการหนง อกประการหนง ความขดแยงและขอพพาททางเศรษฐกจระหวางประเทศ 'พฒนา'และเคลอนตวจากปรมณฑลหนงไปสอกปรมณฑลหนง อนเปนเหตใหตองมการจดระเบยบการคาระหวางประเทศเพอปองกนมใหขอพพาทเหลานเกดขนอกดวย

การเจรจาการคาทวภาคแตกตางจากการเจรจาการคาพหภาคในขณะทการเจรจาการคาพหภาคเปนการเลนเกมทมลกษณะซำแลวซำเลา การเจรจาการคาทวภาคเปนการเลนเกมทมลกษณะจบแลวจบเลยหากจะมการเลนเกมใหมกตองทอดเวลายาวนาน เม อขอตกลงเดมสนอาย หรอมประเดนใหมทตองการเจรจา ในขณะทการเจรจาการคาพหภาคมการกำหนดรอบ และมความคาดหวงวา จะมการเจรจารอบใหมในอนาคต เนองจากการจดระเบยบการคาระหวางประเทศในแนวทางเสรนยมยงคางคา

199


การเจรจาการคาทวภาคยงแตกตางจากการเจรจาการคาพหภาคในประเดนความเตมใจในการเจรจา ในการเจรจาการคาทวภาค ประเทศคสญญาตองมความเตมใจในการเจรจา มฉะนนการเจรจามอาจเกดขนไดดวยเหตดงน การเจรจาการคาทวภาค จงเปนเกมทคเจรจามสมานฉนทในการเจรจา (Co-operative Game) ในขณะทในการเจรจาการคาพหภาคประเทศคเจรจาบางประเทศไมเตมใจทจะเจรจาในประเดนสำคญบางประเดน จนมการขมขวา หากมการนำประเดนดงกลาวขนโตะการเจรจาการเจรจากจะยตลง ในบางกรณ ประเทศคเจรจาอาจกำหนดใหมการยอมรบกฎกตกาบางชดกอนทการเจรจาจะดำเนนตอไป ดวยเหตดงนการเจรจาการคาพหภาคจงเปนเกมทประเทศคเจรจาไมมสมานฉนทในการเจรจา (Non-Cooperative Game)

การผนกตวของประเทศโลกทสามนบตงแตการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยเปนตนมา ประกอบกบการเตบใหญของขบวนการประชาชนระหวางประเทศ มสวนทบทวลกษณะไรสมานฉนทในการเจรจาการคาพหภาค ในเมอประเทศดอยพฒนาประจกษวา ระเบยบการคาระหวางประเทศทผลกดนโดยประเทศมหาอำนาจไมเปนประโยชนแกประเทศยากจน ในประการสำคญ ประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป ไมมความจรงใจในการจดระเบยบการคาระหวางประเทศใหเปนธรรม ผลทตามมากคอ ขบวนการตอตานโลกานวตร(Anti-Globalization Movement) เตบใหญกลาแขงตามลำดบ ในเมอผลประโยชนอนเกดจากกระบวนการโลกานวตรมไดมการจดสรรอยางเทาเทยมกน การตอตานองคการการคาโลก ธนาคารโลก และกองทนการเงนระหวางประเทศ เปนผลจากขบวนการตอตานโลกานวตร ในเมอองคกรโลกบาลทงสามเปนกลไกขบเคลอนโลกานวตร

ขบวนการตอตานโลกานวตรประสบความสำเรจในการทำใหการประชมองคการการคาโลกระดบรฐมนตรคร งท 3 ณ นครซแอตเตล

200


สหรฐอเมรกาในป 2542 ลมลงชนดมอาจพรรณนาได ตามมาดวยสวรรคลม ณ เมองแคนคน ในป 2546

ประเทศมหาอำนาจพยายามรกคบในการจดระเบยบการคาระหวางประเทศในประเดนใหมท ร จกกนในนาม Singapore Issuesอนประกอบดวยประเดนการคากบการลงทน (Trade and Investment)การแขงขนทางการคา (Competition Policy) การจดจางจดซอของรฐ(Government Procurement) และการอำนวยความสะดวกทางการคา(Trade Facilitation) ประเทศโลกทสามจำนวนมากไมพรอมทจะรบระเบยบใหมเหลาน และตองตกอยในฐานะเสยเปรยบประเทศมหาอำนาจมากยงขน ในประการสำคญ ระเบยบใหมเหลานจำนวนมากมไดของเกยวกบการคาระหวางประเทศโดยตรง แตประเทศมหาอำนาจพยายามโยงใหเปนเรองการคาระหวางประเทศ

ในขณะท ประเทศมหาอำนาจพยายามผลกดนระเบยบใหมแตกลบไมมความจรงใจในการปฏบตตามขอตกลงเดม โดยเฉพาะอยางยงการลดการอดหนนการผลตและการสงออกสนคาเกษตร อนเปนเจตนา-รมณทปรากฏจากการเจรจารอบอรกวย สหรฐอเมรกากลบตรากฎหมายการเกษตรฉบบใหมชอ Farm Security and Rural Investment Act of 2002อนมผลในการเพมเงนอดหนนการผลตทางการเกษตรถง 80% และยงผลใหรฐบาลอเมรกนใชจายเงนเพอการน 189,000 ลานดอลลารอเมรกนในชวงเวลา 10 ปทกฎหมายนมผลบงคบใช ในอกดานหนง สหภาพยโรปกเพมเงนอดหนนการผลตทางการเกษตรภายใต Common AgriculturalPolicy (CAP) ในป 2545 นอกจากน ทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตางเลนแรแปรธาตกฎกตกาขององคการการคาโลก ทงนโดยอาศยความเชยวชาญทางดานกฎหมายระหวางประเทศ เพอใหการอดหนนการผลตทางการเกษตรถกตองตามกฎกตกาขององคการการคาโลก

201


ประเทศโลกทสามผนกตวเปนกลม G20+ ในการเจรจารอบโดฮาทงนโดยมบราซล อนเดย แอฟรกาใต และตอมาสาธารณรฐประชาชนจนเปนผนำ G20+ ควำการเจรจาทเมองแคนคน เมอสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปไมแสดงความจรงใจในการจดระเบยบการคาสนคาเกษตรใหเปนธรรม แตกลบพยายามผลกดน Singapore Issues

ในการเจรจาการคาพหภาค ประเทศคเจรจาตางม Reputationทชดเจนในการรกษาผลประโยชนของตนเอง สหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปมชอเสย(ง) ในฐาน 'จอมเบยว' ผไมปฏบตตามขอตกลง มหนำซำยงพยายามพลกแพลงกฎกตกาขององคการการคาโลกใหเปนประโยชนแกตนอกดวย โดยไมคำนงวา การพลกแพลงเชนนจะสรางความเสยหายแกโลกทสามอยางไรบาง กลม G 3 อนประกอบดวยบราซล อนเดยและแอฟรกาใต กมชอเสยงในฐานะหนวยกลาตาย ผชอบใชหวชนฝาและไมยอมประนประนอม

พฤตกรรมเชงยทธศาสตร (Strategic Behaviour) ปรากฏโดยทวไปในการเจรจาการคาระหวางประเทศ เพราะประเทศคเจรจาจกตองกำหนดยทธศาสตรลวงหนาวา จะยอมประเดนใดและไมยอมประเดนใด การเจรจาการคาระหวางประเทศเปนกระบวนการแลกเปลยนผลประโยชน หากประเทศคเจรจายดโยงผลประโยชนของตนเปนทต งโดยไมยอมออนขอ การเจรจายากทจะบรรลขอตกลงได ดงเหนไดจากการเจรจาทเมองแคนคน

ในการเจรจาการคาทวภาค การแลกเปล ยนผลประโยชนในลกษณะยนหมยนแมว (Trade-off) ทำไดงาย เพราะประเทศคเจรจามเพยง 2 ประเทศ แตการแลกเปลยนผลประโยชนในการเจรจาการคาพหภาคทำไดยาก เนองจากตดขดดวยจำนวนประเทศคเจรจา (ป 2548องคการการคาโลกมสมาชก 147 ประเทศ)

202


สหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปยนกลม G20+ จนตดกำแพงดวยการขบเคลอน Singapore Issues และการเบยวขอตกลงวาดวยการลดการอดหนนการผลตดานเกษตรกรรม หาก G20+ ตดกำแพงอยเชนน นานาประเทศยอมชอบทประณามสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปวาเปนผรายใจคด โดยท G20+ จะไดรบเสยงสนบสนนเพมขน มพกตองกลาววา โลกทสามมการรวมกลมเปน G90 ดวย สงคมเศรษฐกจโลกยากทจะขยายตวเตบโตตอไป และกระบวนการโลกานวตรตองตกอยในภาวะชะงกงน ดงเชนทเกดขนในชวงระหวางสงครามโลกครงทหนงกบสงครามโลกครงทสอง การถอยฉากของสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปจงเปนเรองทเขาใจได

G20+ และ G90 อยในฐานะทตองตอบรบการถอยฉากของประเทศมหาอำนาจ มฉะน นจะกลายเปนผ ร ายในสายตาของสงคมเศรษฐกจโลกเสยเอง ในประการสำคญ ประเทศโลกทสามทเปนสมาชกองคการการคาโลก ลวนเหนประโยชนของระบบการคาเสร และตองการประโยชนจากกระบวนการโลกานวตร มฉะนนคงไมเปนสมาชกองคการการคาโลก

มตของสมาชกองคการการคาโลกปลายเดอนกรกฎาคม 2547แมจะชวยใหการเจรจารอบโดฮารดหนาตอไปได แตยงรวดเรวเกนกวาทจะสรปวา การเจรจาการคาพหภาครอบโดฮากอใหเกดระเบยบการคาระหวางประเทศทเสรและเปนธรรม

.......................................

การประชมการคาพหภาครอบโดฮา (WTO Doha Round)กอเกดจากการประชมระดบรฐมนตร ครงท 4 ขององคการการคาโลก ณนครโดฮา ประเทศกาตาร ในเดอนพฤศจกายน 2544 โดยเรมตนการเจรจาเมอวนท 28 มกราคม 2545 และกำหนดจะเสรจสนในวนท 1 มกราคม 2548แตแลวกำหนดการกถกเลอนออกไป โดยทยงมองไมเหนอนาคตแหงความสำเรจ

การประชมระดบรฐมนตรครงท 5 ขององคการการคาโลก ณ เมองแคนคน ประเทศเมกซโก ในเดอนกนยายน 2546 นบเปนการประชมนดสำคญทมผลตอความสำเรจหรอความลมเหลวของการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา แตแลวการประชมกลบจบลงดวยความลมเหลวอยางยง ในเมอประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปพยายามบรรจประเดนการเจรจาใหมทรจกกนในนาม Singapore Issuesโดยไมปฏบตตามขอตกลงในการเจรจาการคาพหภาครอบอร กวย(Uruguay Round) โดยเฉพาะอยางยงในประเดนการคาสนคาเกษตรประเทศโลกทสามนำโดยกลม G20+ ยนหยดไมยอมรบ Singapore Issuesและยนกรานวา หากสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปยงไมจดการประเดนระเบยบการคาสนคาเกษตรจนนาพอใจ จะไมมการพจารณาประเดนใหม

จากโดฮาสฮองกง

ตพมพครงแรกในจดหมายขาว WTO Watch ปท 3 ฉบบท 1 (ธนวาคม 2548)

204


ความลมเหลวของการประชมทแคนคน สรางภาวะชะงกงนแกการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา กระนนกตาม ยงคงมความรวมมอในหมประเทศสมาชกองคการการคาโลกจนบรรลขอตกลงเบองตนระดบหนงในการจดระเบยบการคาสนคาเกษตร ซงร จกกนในนาม July 2004Package หลงจากนน มความพยายามในระหวางกลมประเทศสมาชกWTO ตางๆ ในการขบเคลอนการประชมรอบโดฮาใหบรรลเปาหมายทกำหนดไว

การประชมองคการการคาโลกระดบรฐมนตร ครงท 6 ซงกำหนดจดระหวางวนท 13-18 ธนวาคม 2548 ณ ประเทศฮองกง กลายเปนความหวงของการเจรจารอบโดฮา กอนการประชมดงกลาว มการประชมยอยระดบรฐมนตร ณ เมองตาเหลยน ประเทศสาธารณรฐประชาชนจน (DalianMeeting) ระหวางวนท 12-13 กรกฎาคม 2548 เพอเปนการอนเครองและแสวงหาความตกลงเทาทจะเปนไปได

เสนทางจากโดฮาสฮองกงกนเวลา 4 ป ในแงระยะทางฮองกงมไดหางไกลจากโดฮามากนก แตในแงผลประโยชนระหวางประเทศทพฒนา-แลวกบประเทศยากจน เวลาและระยะทางดงกลาวไมเพยงพอทจะเกลยผลประโยชนระหวางประเทศใหเปนธรรมได เมอใกลเวลาการประชมทฮองกง ขอเสนอการจดระเบยบการคาระหวางประเทศจากสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปพรงพรสโตะการประชม กระนนกตาม ความหวงทจะไดเหนความสำเรจของการประชมทฮองกงยงดลางเลอน ในเมอขอเสนอเหลานยงหางไกลจากปรญชาการคาเสร

................................

จากแคนคนถงฮองกง

การประชมองคการการคาโลกระดบรฐมนตรครงท 6 ณ ประเทศฮองกง ระหวางวนท 13-18 ธนวาคม 2548 จบลงดวยความลมเหลว ระดบใกลเคยงกบการประชมระดบรฐมนตรครงท 5 ณ เมองแคนคน ประเทศเมกซโก ในเดอนกนยายน 2546

การประชมทฮองกงมขอตกลงสำคญอยางนอย 2 ประการ กลาวคอ

ประการแรก ภาคองคการการคาโลกตกลงทจะยกเลกการอดหนนการสงออกทกรปแบบภายในป 2556

ประการทสอง ภาคองคการการคาโลกตกลงทจะจดระเบยบการคาเพอเกอกลกลมประเทศทพฒนานอยทสด (The Least-DevelopedCountries) เพอใหสมกบทการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาเปนการเจรจารอบการพฒนา (Doha Development Round) ในการน ภาคองคการ-การคาโลกตกลงทจะเปดตลาดรบสนคาจากประเทศทพฒนานอยทสดโดยไดรบยกเวนภาษการนำเขา และไมมการกำหนดโควตา รวมทงการใหความชวยเหลอทางการคา (Aid for Trade)

ตพมพครงแรกในจดหมายขาว WTO Watch ปท 3 ฉบบท 2 (มนาคม 2549)

206


อยางไรกตาม ขอตกลงสำคญทงสองประการดงกลาวขางตนนมอาจถอเปนความสำเรจของการประชมทฮองกงได การยกเลกมาตรการการอดหนนเพอการสงออกเปนขอตกลงตงแตการประชมพหภาครอบอรกวยซงปดรอบในเดอนธนวาคม 2537 แตประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป กลบเลนเกมเตะถวงเวลา จนตองใชเวลาถง 12 ป จงจะตกลงเงอนเวลาได ในขณะทประเทศดอยพฒนาผลกดนใหประเทศมหาอำนาจยกเลกมาตรการการอดหนนเพอการสงออกในป 2553 แตสหภาพยโรป 'เลนเกม' จนประสบความสำเรจในการเลอนกำหนดเวลาเปนป 2556

ขอตกลงการปฏบตเปนพเศษและแตกตาง (Special andDifferential Treatment) ในการเปดตลาดแกสนคาจากประเทศทพฒนานอยทสด ดเผนๆเปนมตทเปนประโยชนแกประเทศยากจนอยางยง แตปฏญญาฮองกงแตกตางจากปฏญญาโดฮา เพราะปฏญญาฮองกงสงวนรายการสนคาออนไหว มไดเปดตลาดแกประเทศทพฒนานอยทสดอยางเตมท ดงเชนสงทอและเครองนงหม อนเปนผลจากการผลกดนของสหรฐ-อเมรกา

ในขณะท ม การกำหนดเง อนเวลาการยกเลกมาตรการการอดหนนการสงออก แตประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐ-อเมรกา ยงคงดำเนนมาตรการอดหนนการผลตสนคาเกษตรภายในประเทศตอไป ดงเชนการอดหนนการผลตฝาย ซงกระทบตอประเทศทพฒนานอยทสดในอฟรกาตะวนตก แมวาปฏญญาฮองกงกำหนดหลกการเรองการอดหนนการผลตภายในประเทศในลกษณะทเขมงวดขน แตความคลม-เครอยงปรากฏโดยทวไป

การเลมเกมในการเจรจาการคาปรากฏตลอดการประชมครงนโดยเฉพาะอยางยง การเลนเกมลกษณะ 3 เสา ระหวางสหรฐอเมรกา

207


สหภาพยโรป และโลกทสาม สหรฐอเมรกาพยายามหลกเลยงการตกเปนจำเลยในฐานทเปนผทำใหการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาลมเหลวโดยการโยนความผดไปยงสหภาพยโรป ในขณะเดยวกน สหภาพยโรปพยายามเบยงประเดนการเจรจา จากการเพงพนจการจดระเบยบการคาสนคาเกษตรไปสประเดนการจดระเบยบการคาระหวางประเทศเพ อการพฒนาประเทศยากจน โลกทสามมการผนกกำลงเปนกลมเพอเพมพนอำนาจตอรอง แตเนองจากผลประโยชนของโลกทสามมไดเปนอนหนง-อนเดยวกน จดยนในการเจรจาจงแตกตางกนไปดวย ดวยเหตน โลกทสามจงผนกกนหลายกลม ดงเชน G-20 G-33 G-90 G-110 ACP และกลมประเทศผผลตฝายในอฟรกาตะวนตก สหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตางตระหนกดวา โลกทสามขาดเอกภาพ จงพยายามใชประโยชนจากขอเทจจรงดงกลาวน เพอใหเปนประโยชนในการแลกเปลยนผลประโยชนในกระบวนการเจรจา สหภาพยโรปพยายามแยกแยะและแบงแยกประเทศโลกทสามทพฒนาแลว ดงเชนอนเดย จน บราซล และอารเจนตนา ออกจากกลมประเทศยากจนอนๆ และประสบผลสำเรจระดบหนง

การประชมทฮองกงลมเหลวในระดบใกลเคยงกบการประชมทแคนคน แมวาการประชมทฮองกงจะสามารถผลต "ปฏญญาฮองกง" ไดแตความกาวหนาในการจดระเบยบการคาระหวางประเทศภายใตปฏญญาฮองกงมไมมากนกเม อเทยบกบกรรมสารสดทาย (Final Act) ของการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย

การประชมการคาพหภาคภายใตองคการการคาโลกยงคงมปญหาการขาดธรรมาภบาล การประชมหองเขยว (Green Room) ยงคงมตอมาทฮองกง แมจะเปนการประชมทขาดความโปรงใส ขาดการมสวนรวมของมวลภาคสมาชกอยางเสมอภาค และขาดความรบผด แตองคการการคาโลกยงคงยดเปนจารตการประชม

208


การประชมรอบโดฮามขอจำกดดานเวลาเทากบ U.S. TradePromotion Authority Act ซงจะสนอายในเดอนกรกฎาคม 2550 พนไปจากนน รฐบาลอเมรกนมอาจขอสตยาบนจากรฐสภาโดยการเจรจาวถดวน(Fast Track Negotiation) ได หากรฐสภาอเมรกนรอขอตกลงและมใหสตยาบนผลการเจรจารอบโดฮา การเจรจายอมเปนหมน ดวยเหตดงนภาคสมาชกองคการการคาโลกจะตองพยายามตกลงกรอบขอตกลงภายในกลางป 2549 ใหได เพอทจะสรปรอบโดฮาทนการขอสตยาบนจากรฐสภาอเมรกนกอนท Fast Track Authority จะสนอาย

อนาคตของการเจรจารอบโดฮามความหมายตออนาคตของแนวทางพหภาค ในโลกทนานาประเทศเรงรดเดนแนวทางทวภาคและภมภาค

........................................

ความลมเหลวของการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาดเหมอนจะเปนขอคาดการณรวมกนของบรรดาผตดตามความเปนไปขององคการการคาโลกในปจจบน หากการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาบรรลเปาหมายการจดระเบยบการคาระหวางประเทศเพอการพฒนาประเทศทพฒนานอยทสด จะยงความประหลาดใจแกนกสงเกตการณอยางยง ดงนนการทสมาชกองคการการคาโลกไมสามารถบรรลขอตกลงในการกำหนดกรอบการเจรจา (Modality) ประเดนการจดระเบยบการคาสนคาเกษตรและประเดนการเขาถงตลาดทมใชสนคาเกษตร (Non-Agricultural MarketAccess: NAMA) ภายในกำหนดเวลา วนท 30 เมษายน 2549 ตามทตกลงกนไวในการประชมระดบรฐมนตรครงท 6 ขององคการการคาโลกในเดอนธนวาคม 2548 จงมใชเรองทอยเหนอการคาดการณ

ความไมคบหนาของการเจรจารอบโดฮา เกดจากคความขดแยง 3ค ทพนกนอรงตงนง อนไดแก

คความขดแยงคทหนง เปนความขดแยงระหวางสหภาพยโรปและ G-20 ฝายหนง กบสหรฐอเมรกาอกฝายหนง สหภาพยโรปและ

ความไมคบหนาของการเจรจารอบโดฮา

ตพมพครงแรกในจดหมายขาว WTO Watch ปท 3 ฉบบท 3 (มถนายน 2549)

210


G-20 กดดนใหสหรฐอเมรกาตดทอนการอดหนนการผลตทางการเกษตรภายในประเทศ

คความขดแยงคทสอง เปนความขดแยงระหวางสหรฐอเมรกาและ G-20 ฝายหนง กบสหภาพยโรปอกฝายหนง สหรฐอเมรกาและG-20 กดดนใหสหภาพยโรปลดการปกปอง (กำแพงภาษศลกากร) สนคาเกษตร

คความขดแยงคทสาม เปนความขดแยงระหวางสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปฝายหนง กบ G-20 อกฝายหนง สหรฐอเมรกาและสหภาพ-ยโรปกดดนใหประเทศดอยพฒนาเปดตลาดสนคาทมใชสนคาเกษตรรวมทงการเปดตลาดบรการดวย

คความขดแยงทงสามเปนปมเงอนททำใหการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮากำลงเขามมอบ

ประการแรก รฐบาลอเมรกนมอาจลดการอดหนนการผลตดานการเกษตรภายในประเทศได เพราะเกษตรกรเปนกลมผลประโยชนททรงอทธพลทางการเมอง ทงนมความเปนไปไดทรฐบาลอเมรกนจะตราFarm Act ฉบบใหม เพอสบทอดนโยบายการอดหนนการเกษตร ในขณะทการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮายงไมลลวง

ประการทสอง สหภาพยโรปยนกรานทจะคงระดบการปก-ปองการผลตการเกษตรในระดบปจจบน เนองจากไดรบแรงกดดนจากสมาชกทพงการผลตดานเกษตรกรรมในหมประเทศกำลงพฒนาดวยกนบางประเทศยงคงยดนโยบายการปกปองสนคาเกษตรอยางมนคง

ประการทสาม กลม G-20 ยนกรานวา การจดระเบยบการคาสนคาเกษตรเปนเงอนไขอนจำเปนสำหรบการจดระเบยบการคาระหวาง

211


ประเทศในประเดนอน หากยงไมสามารถตกลงประเดนการจดระเบยบการคาสนคาเกษตรได ประเดนอนกตองแขวนไวกอน นอกจากน ประเทศกำลงพฒนากร งเกรงวา การเปดตลาดสนคาหตถอตสาหกรรมและบรการตามแรงกดดนของสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป จะมผลในการทำลายศกยภาพในการพฒนาภายในประเทศ

แมวาคความขดแยงทงสามยงดำรงอย ฝายสขทรรศน (Opti-mists) ยงมความหวงวา หากสามารถตกลงกรอบการเจรจาภายในเดอนกรกฎาคม 2549 และบรรลขอตกลงภายในเดอนธนวาคม ศกเดยวกนการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาอาจลลวงได

การสนอายของ U.S. Trade Promotion Authority Act of2002 ในเดอนกรกฎาคม 2550 เปนเงอนเวลาสำคญทกำกบการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา หากการเจรจาลาไปกวาเดอนกรกฎาคม 2550รฐบาลอเมรกนมอาจขอสตยาบนจากรฐสภาโดยการเจรจาวถดวน(Fast Track Negotiation) ได ดงนน ภาคองคการการคาโลกจะตองหาทางบรรลการจดระเบยบการคาพหภาครอบโดฮาใหทนการขอสตยาบนจากรฐสภาอเมรกนกอนท Fast Track Authority จะสนอาย

..............................................

เมอนายปาสกาล ลาม (Pascal Lamy) ผอำนวยการองคการการคาโลกประกาศหยดพกการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาอยางไมมกำหนด เมอวนท 24 กรกฎาคม 2549 โดฮากถกสงเขาหอง ICU เพอเยยวยาอาการปวยไขและรอวนฟนคนสขภาพ หรอมฉะนนกถกสงเขาฌาปนสถานในทายทสด นายกมล ณฐ (Kamal Nath) รฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยแหงอนเดย กลาวสรปอยางถกตองวา บดน โดฮาอยระหวางหองICU กบหลมฝงศพ

ผอำนวยการองคการการคาโลกประกาศหยดพกการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา ภายหลงทการเจรจาไมมความคบหนาในการประชมระดบรฐมนตรชดเลก (Mini - Ministerial Conference) ณ นครเจนวาประเทศสวตเซอรแลนด ประเทศทเขารวมประชมดงกลาวนประกอบดวยสหรฐอเมรกา สหภาพยโรป ญป น ออสเตรเลย บราซล และอนเดยอนรจกกนในชอกลม G-6 การจดการประชมเฉพาะกลม G-6 เพอกำหนดชะตากรรมองคการการคาโลกถกโจมตวาไมเปนประชาธปไตย ในขณะทผอำนวยการองคการคาโลกหวงวา การบรรลขอตกลงในการประชมกลมเลกจะทำไดงายกวาการประชมกลมใหญ

เมอโดฮาเขาหอง ICU

ตพมพครงแรกในจดหมายขาว WTO Watch ปท 3 ฉบบท 4 (กนยายน 2549)

214


นายปาสกาล ลาม กลาวอยางถกตองวา หวใจของความสำเรจในการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาอยทการโอนออนของประเทศผนำองคการการคาโลก 3 ฝาย ฝายทหนง คอ สหรฐอเมรกาจกตองลดการอดหนนการผลตสนคาเกษตรมากกวาขอเสนอดงเดม ฝายทสอง คอสหภาพยโรปและประเทศโลกทสามทมระดบการพฒนาสง จกตองลดกำแพงภาษสนคาการเกษตรมากกวาทเปนอย และฝายทสาม คอ ประเทศโลกทสามทคอนขางพฒนาจะตองลดกำแพงภาษการนำเขาสนคาทมใชสนคาเกษตร (Non-Agricultural Market Access: NAMA)

เมอสหรฐอเมรกายนกรานทจะไมลดการอดหนนการผลตสนคาเกษตรจนกวาจะไดรบผลตางตอบแทนจากการเปดตลาดของสหภาพยโรปและประเทศโลกทสามทคอนขางพฒนาในระดบทเทาเทยมกน โดฮากตองเขาหอง ICU สหรฐอเมรกามทาทอนแขงกราวในการเจรจา เนองเพราะกำลงอยในชวงการเลอกตงสมาชกรฐสภากลางฤด (Mid-Term Election)ประธานาธบดบชและพรรครปบลกนไมตองการพายแพการเลอกตง ดงนนจงตองรกษาฐานเสยงเกษตรกรไวโดยมนคง ในอกดานหนง นางซซานชวอบ(Susan Schwab) ผแทนการคาแหงสหรฐอเมรกาคนใหม จำตองแสดงความแขงกราวเพอใหไดการยอมรบจากรฐสภา เพราะกวาทจะไดรบความเหนชอบจากวฒสภาเพ อข นส ตำแหนงกแทบเลอดตากระเดนเพราะวฒสมาชกจำนวนไมนอยเหนนางชวอบเปน 'ละออน' ในเวทการเจรจาการคาโลก การเลอกนางชวอบใหดำรงตำแหนงผแทนการคาแหงสหรฐอเมรกายงถกวจารณวา ประธานาธบดบชมไดใหความสำคญกบการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา

ในทนททโดฮาถกสงเขาหอง ICU ทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตางเลนเกมสาดโคลนซงกนและกน และกลาวหาฝายตรงกนขามวาเปนตนเหตแหงความลมเหลวของการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาขางฝายนายปาสกาล ลาม หวงวา ดวยการ 'เวนวรรค' การเจรจา สมาชก

215


องคการการคาโลกทงมวลจะไดสงบสตอารมณ และทบทวนวา การเดนหนาในการเจรจาจะใหประโยชนแกสงคมเศรษฐกจโลกหรอไม โดฮาเรมตนการเจรจาในเดอนพฤศจกายน 2544 บดนเวลาเวลาลวงเลยมาเกอบ 5 ป แตความคบหนาเกอบไมมเลย ฝายสขทรรศนยงมความหวงวาโดฮาจะบรรลความสำเรจ ทงนโดยพจารณาจากประสบการณการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย (Uruguay Round) ซงกำหนดใหแลวเสรจภายใน 4 ป แตแลวกลบตองใชเวลาถง 8 ป โดยทตองมการพกการเจรจาระหวางทางในป 2533 เฉกเชนเดยวกบทเกดขนกบโดฮาในขณะน

คำถามพนฐานมอยวา หากโดฮาตองสนชพ และสงสถต ณฌาปนสถาน สงคมเศรษฐกจโลกควรจะเสยดายหรอไม ?

วงวชาการมการโตเถยงกนวา การเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาจะกอใหเกดความสมบรณพนสขแกสงคมเศรษฐกจโลกมากนอยเพยงใดโดฮาตางจากอรกวย เพราะอรกวยมประจกษพยานจากการศกษาทางวชาการอยางชดเจนวา การเปดเสรทางการคาระหวางประเทศชวยเพมพนสวสดภาพแกสงคมเศรษฐกจโลก แตเมอเรมเจรจารอบโดฮา นานาประเทศไดเปดตลาดไปมากแลว ผลการศกษาทางวชาการในระยะหลง แมแตผลการศกษาทางธนาคารโลกไดขอสรปวา โดฮาจะชวยเพมพนสวสดภาพแกสงคมเศรษฐกจโลกไมมากเทาทคาด มหนำซำการกระจายผลประโยชนจากโดฮามไดเปนไปอยางเสมอภาค โดยประเทศดอยพฒนาไดสวนแบงผลประโยชนนอยกวาประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกจ

นกวชาการฝายซายและขบวนการประชาชนระหวางประเทศบางภาคสวนเสนอความเหนวา ในเมอโดฮาเขาหอง ICU แลว สมควรทประชาสงคมโลกจะรวมกนทบทวนวา WTO ควรจะปฏรปหรอไมอยางไรในชวงเวลากวาทศวรรษทผานมา WTO เปนเพยงกลไกในการขบเคลอน

216


Corporate Globalization และทำหนาท ขยายฉนทมตวอชงตน(Washington Consensus) ใหเปนเมนนโยบายเศรษฐกจโลก (GlobalEconomic Policy Menu) บดนประเทศตางๆพากนปฏเสธแนวทางเสรนยมสมยใหม (Neo-Liberalism) เพมขนเรอยๆ ดงปรากฎการณทเกดขนในละตนอเมรกาทฝายซายตบเทาเขาไปยดกมอำนาจรฐ

ปญหาทวา WTO จะไปทางไหน สำคญยงกวาปญหาทวาโดฮาตายหรอไมตาย

หมายเหต

1. ววาทะวาดวยประโยชนทสงคมเศรษฐกจโลกคาดวาจะไดรบจากการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา ดอาทเชน

Ackerman, Frank. "The Shrinking Gains from Trade: A CriticalAssessment of Doha Round Projections". GlobalDevelopment and Environment Institute Working PaperNo.05-01, 2005.

Anderson, Kym, and Will Martin. "Agricultural Trade Reformand the Doha Development Agenda". World BankReport, November 2005.

Polaski, Sandra. "Winners and Losers: Impact of the Doha Round onDeveloping Countries". Carnegie En-dowment for InternationalPeace, 2006.

217


Wise, Timothy, and Kevin Gallagher. "Doha Round and DevelopingCountries: Will the Doha Deal Do More Harm Than Good".Research and Information Center for Developing Countries,April 2006.

2.ตวอยางของความเหนของ Anti-WTO Movement ดอาทเชน

"Beyond the 'Blame Game': Why the WTO Doha Round Talks HaveCollapsed and a Path Forward". Public Citizen (July 25, 2006).

...................................

การเจรจาการคาพหภาค (Multilateral Trade Negotiations)นบตงแต GATT มผลบงคบใชในป 2491 เปนตนมา มเปาประสงคในการขยายระเบยบการคาระหวางประเทศบนพนฐานของปรชญาเศรษฐกจเสรนยมโดยทในระยะหลงระเบยบดงกลาวนมแนวโนมทจะขยายออกไปครอบคลมปรมณฑลนอกการคาระหวางประเทศในความหมายดงเดม การเจรจารอบโดฮาสบทอดมรดกทางประวตศาสตรของการเจรจาการคาพหภาคดงกลาวนดานหนงการเจรจารอบโดฮาพยายามขยายปรมณฑลของระเบยบการคาเสรอกดานหนง พยายามบรรจ Singapore Issues เขาสระเบยบการคาระหวางประเทศ ประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาและสหภาพ-ยโรปพยายามผลกดนการจดระเบยบการคาระหวางประเทศในแนวทางทเอ อผลประโยชนแหงชาตตน จนบางกรรมบางวาระถงกบหลงลมคำประกาศเจตนารมณของการเจรจารอบโดฮาทตองการใหเปนรอบแหงการพฒนา (Development Round) โดยกำหนดเขมมงในการจดระเบยบการคาระหวางประเทศเพอเกอกลกระบวนการพฒนาของประเทศดอยพฒนาโดยเฉพาะกลมประเทศพฒนานอยทสด (The Least DevelopedCountries)

ประเทศดอยพฒนาไดประโยชน

จากการเจรจารอบโดฮาจรงหรอ

ตพมพครงแรกเปนคำนำหนงสอเรอง การเจรจารอบโดฮาใหประโยชนแกประเทศดอยพฒนาจรงหรอ? เอกสารวชาการหมายเลข 19 โครงการ WTO Watch (พฤษภาคม 2551)รงสรรค ธนะพรพนธ และสมบรณ ศรประชย บรรณาธการ

220


ประสบการณจากการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยทำใหเกดคำถามวา ประเทศดอยพฒนาจะไดประโยชนจากการเจรจารอบโดฮาหรอไม และมากนอยเพยงใด

คำถามทวา ประเทศดอยพฒนาจะไดประโยชนจากการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาหรอไม เกอบจะเปนคำถามเดยวกบคำถามทวาประเทศดอยพฒนาจะไดประโยชนจากระเบยบการคาระหวางประเทศทยดปรชญาเศรษฐกจเสรนยมหรอไม

สมาชกองคการการคาโลกตองปฏบตตามกฎกตกาชดเดยวกน(Level Playing Field) การคาระหวางประเทศภายใตการดแลขององคการการคาโลกเปนระบบท ยดกฎกตกาเปนท ต ง (Rule-BasedTrading System) ประเทศดอยพฒนาทสามารถอยรอดไดภายใตระบบดงกลาวนยอมตองมความสามารถในการแขงขน หากไมสามารถปรบโครงสรางการผลตไปสกจกรรมทางเศรษฐกจทมความไดเปรยบเทยบเชงเปรยบเทยบ (Comparative Advantage) ได ยอมยากทจะไดประโยชนจากระบบการคาเสร ประเทศดอยพฒนาสวนใหญอยในฐานะเชนทวานการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยไดใหบทเรยนแกประเทศโลกทสามวาจะตองไมผลผลามรบระเบยบการคาเสร เพราะนอกจากไมแนวาจะอยรอดทางเศรษฐกจไดเทานน หากยงตองเผชญกบการเลนแรแปรธาตของประเทศมหาอำนาจในการหาประโยชนจากกฎกตกาองคการการคาโลกอกดวย

ประเทศมหาอำนาจพยายามโนมนาวใหประเทศดอยพฒนาเปดเสรการคาระหวางประเทศ และเดนแนวทางการพฒนาโดยยดปรชญาเศรษฐกจเสรนยม ประเทศดอยพฒนาทจำตองพงพงเงนกจากองคกรโลกบาล ดงเชนธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศ อยในภาวะจำยอมในการดำเนนนโยบายเศรษฐกจตามฉนทมตวอชงตน (Washington

221


Consensus) ซงถบตวเปนเมนนโยบายเศรษฐกจหลกของโลกนบตงแตทศวรรษ 2520 เปนตนมา ประเทศมหาอำนาจและองคกรโลกบาลพยายามเผยแพรความเชอทวา การเปดเสรการคาระหวางประเทศชวยเพมพนสวสดการทางเศรษฐกจแกประเทศคคา อกทงยงมการผลตงานวชาการทใหขอสรปวา การเปดเสรแตเพยงฝายเดยว โดยปราศจากการถกผกมดและโดยปราศจากปฏบตการตางตอบแทน (Unilateral Liberalization) ใหประโยชนแกประเทศมากยงกวาการเปดเสรทถกผกมดและทมปฏบตการตางตอบแทนจากประเทศคคา หากการเปดเสรชนด 'ขาไปคนเดยว' ใหประโยชนมหาศาลจรงแทแนนอน เหตไฉนประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป จงไมเลอกเสนทางการเปดเสรชนด'ฉายเดยว' โดยไมตองนำพาวาประเทศคคาเปดเสรตามไปดวยหรอไมและโดยไมตองนำพาในการแกไขเพมเตมกฎกตกาขององคการการคาโลกใหยงยาก

ประเทศดอยพฒนาจะไดประโยชนจากการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาหรอไม สวนหนงขนอยกบประเดนการเจรจา อกสวนหนงขนอยกบผลการเจรจา

ประเดนการเจรจาขนอยกบวตถประสงคในการจดระเบยบการคาระหวางประเทศ หากเปาประสงคในการจดระเบยบการคาระหวางประเทศอยท การเปดตลาดและการสงเสรมใหการคาระหวางประเทศขยายตวประเดนการเจรจาเกอบจะเปนชดเดยวกบทเจรจาในรอบโดฮา แตถาวตถประสงคของการจดระเบยบการคาระหวางประเทศอยท การเกอกลใหประชาชนในประเทศดอยพฒนาพนจากความยากจน ประเดนการเจรจายอมแตกตางจากชดทกำลงเจรจาในรอบโดฮา Rodrik (2004) และ Stiglitzand Charlton (2005) วพากษประเดนการเจรจาในรอบโดฮาวา มไดเกอกลกระบวนการพฒนาของประเทศยากจน Rodrik (2004) ชใหเหนวาการจดระเบยบการคาระหวางประเทศโดยมงประเดนการเปดเสรตลาด

222


การคาสนคาเกษตรใหประโยชนแกประเทศดอยพฒนาเพยงบางประเทศเทานน หาไดใหประโยชนแกประชาชนในประเทศดอยพฒนาทงหมดไมเพราะประเทศดอยพฒนาจำนวนมากมไดสงออกสนคาเกษตร ในทศนะของ Rodrik (2004) การเจรจารอบโดฮาจะไดชอวาเปน 'รอบแหงการพฒนา'(Development Round) กตอเมอจบประเดนการเคลอนยายแรงงานระหวางประเทศโดยเสรเปนประเดนหลก อกทงตองเปดใหประเทศดอยพฒนามพนทในการกำหนดนโยบายของตนเอง (Policy Space) มใชกำหนดกฎกตกาขององคการการคาโลกเพอรดรงประเทศดอยพฒนาจนไมมอธปไตยในการเลอกเสนทางการพฒนาของตนเอง ในการนจำเปนตองยอมรบความแตกตางดานสถาบนระหวางประเทศทพฒนาแลวกบประเทศดอยพฒนา ดวยเหตทประเดนการเจรจารอบโดฮามไดใหประโยชนโดยตรงแกประเทศในโลกทสาม Rodrik (2005) จงมความเหนวา หากการเจรจารอบโดฮาจบลงดวยความลมเหลวกมใชเร องอนควรแกการเสยดายแตประการใด

Stiglitz and Charlton (2005) เสนอความเหนวา ประเดนการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาจำนวนมากมไดสอดคลองกบเปาหมายการจดระเบยบการคาระหวางประเทศเพอเกอกลการพฒนาและการแกปญหาความยากจนของประเทศดอยพฒนา ประเดนทสรางตนทนแกประเทศดอยพฒนาและสมควรทจะเรยกรองใหยกเลกการเจรจา ไดแก

(1) ความตกลงดานการลงทน

(2) กรรมสทธทรพยสนทางปญญา

(3) การเปดเสรการคาบรการ

(4) มาตรการตางๆทไมเกยวกบการคา เชน มาตรฐานแรงงานมาตรฐานสงแวดลอม ฯลฯ

223


(5) การกำหนดอตราแลกเปลยนและคาเงน

กลาวโดยสรปกคอ ทง Rodrik (2004; 2005) และ Stiglitz andCharlton (2005) มความเหนวา วาระการเจรจารอบโดฮาทกำลงดำเนนการอยมไดใหประโยชนขนรากฐานแกประเทศดอยพฒนาหากตองการใหรอบโดฮาเปน 'รอบแหงการพฒนา' จำเปนตองเปลยนแปลงประเดนและวาระการเจรจาใหม

นอกเหนอจากประเดนการเจรจาแลว ผลการเจรจานบเปนปจจยสำคญอกปจจยหนงทกำหนดผลประโยชนทภาคสมาชกองคการการคาโลกไดรบ การเจรจารอบโดฮาทผานมาเนนประเดนการเปดเสรตลาดสนคาเกษตร เนองจากประเทศดอยพฒนา ซงนำโดยกลม G20 และกลมอนๆ ไมยอมเจรจาประเดนภายใต Singapore Issues กระนนกตามประเทศมหาอำนาจพยายามผลกดนประเดนการเปดเสรตลาดสนคาทมใชสนคาเกษตร (Non-Agricultural Market Access: NAMA) รวมตลอดจนการเปดเสรการคาบรการ และการยอมรบกรรมสทธทรพยสนทางปญญาแมวาการเจรจารอบโดฮาจะผานพนมาเกนครงทศวรรษ แตยงไมสามารถบรรลขอตกลงได

เมอการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาเรมตนในป 2544 ประเทศมหาอำนาจโหมโฆษณาวา ประเทศดอยพฒนาจะไดประโยชนจากนโยบายการคาเสรอยางมหาศาล ประหนงวา ประเทศดอยพฒนาอดมดวยอวชชา และไมตระหนกถงประโยชนทตนจะไดรบจากนโยบายการคาเสร ธนาคารโลกเปนกลไกสำคญในกระบวนการโฆษณาน รายงานเรองGlobal Economic Prospects 2004: Realizing the DevelopmentPromise of the Doha Agenda ขององคกรโลกบาลแหงน เสนอผลการวเคราะหวา การเปดเสรการคาสนคาเกษตรภายใตการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาจะใหประโยชนแกภาคสมาชกองคการการคาโลกอยาง

224


มหาศาล และสวสดการทางเศรษฐกจทเกดจากการเปดเสรการคาสนคาเกษตรนตกแกประเทศดอยพฒนาเปนสำคญ (World Bank 2003)รายงานนกอใหเกดววาทะในวงวชาการเปนอนมาก ประเดนการถกเถยงทสำคญ กคอ การเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาใหประโยชนแกสงคม-เศรษฐกจโลกมากมหาศาลจรงหรอ และประเทศดอยพฒนาเปนผไดประโยชนในสดสวนสำคญจากรอบโดฮาจรงหรอ นกวชาการโดยเฉพาะอยางยงนกเศรษฐศาสตรพากนดาหนาออกมาวพากษ World Bank (2003)ขอวจารณทสำคญ กคอ World Bank (2003) ประมาณการผลไดผลเสยจากการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาจากขอมลทไมทนสมย World Bank(2003) พบวา ประโยชนในสดสวนสำคญทไดจากรอบโดฮาเกดจากการลดกำแพงภาษสนคาเกษตร แต World Bank (2003) มไดตระหนกวาประเทศดอยพฒนาสวนใหญไดรบสทธพเศษดานภาษศลกากรจากประเทศทพฒนาแลว กำแพงภาษโดยขอเทจจรงตำอยแลว ประโยชนทคาดวาจะไดจากการลดกำแพงภาษสนคาเกษตรจงมไดมมากดงผลการประมาณการของ World Bank (2003) ในประการสำคญ มความเคลอนไหวในสงคมเศรษฐกจโลกในการทำขอตกลงการคาเสร ทงระดบทวภาคและภมภาคซงมผลในการลดกำแพงภาษในหมภาคสมาชก

ขอเทจจรงดงกลาวขางตนน ทำใหวงวชาการมขอกงขาอยางสำคญเกยวกบประโยชนทคาดวาจะไดจากการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาเมอมการพฒนาฐานขอมลใหทนสมยยงขน จงมการศกษาประเดนนจากฐานขอมลใหม ผลการศกษาพบวา ประโยชนท คาดวาจะไดจากรอบโดฮามไดมมาก ในประการสำคญประโยชนตกแกประเทศทพฒนาแลวมากกวาประเทศดอยพฒนา (Ackerman 2005; Polaski; 2006)

แบบจำลองทนยมใชในการประเมนผลกระทบอนเกดจากการเปดเสรการคาระหวางประเทศอนเปนผลจากการเจรจารอบโดฮาเปน

225


Computable General Equilibrium (CGE) โดยเฉพาะอยางยง GlobalTrade Analysis Project Model (GTAP) และอาศยฐานขอมลจาก GTAPDataset การใชฐานขอมลทตางกนทำใหผลการวเคราะหแตกตางกนGTAP Dataset Version 5 ใชขอมลป 2540 เปนฐาน ในขณะท Version 6ใชขอมลป 2544 เปนฐาน ความแตกตางสำคญ กคอ กำแพงภาษในสงคมเศรษฐกจโลกลดลงเปนอนมากระหวางป 2540-2544 ทงนเปนผลจากการทำขอตกลงการคาเสร ทงระดบทวภาคและภมภาค การใชขอมลจากGTAP Dataset Version 6 จะทำใหประมาณการประโยชนสทธทไดจากการเจรจารอบโดฮามไมมากเทาการใชขอมลจาก Version 5

ความขางตนนปรากฏใหเหนอยางชดเจนระหวาง World Bank(2003) กบ Anderson and Martin (2006) ในการประชมระดบรฐมนตรขององคการการคาโลก ณ เมองแคนคน ประเทศเมกซโกในเดอนกนยายน2546 ธนาคารโลกชนำใหประเทศดอยพฒนายอมรบการเปดเสรตลาดสนคาเกษตรโดยอางวา สวสดการทางเศรษฐกจของสงคมเศรษฐกจโลกจะเพมขนถง 500,000 ลานดอลลารอเมรกน (Suppan 2005) ในขณะทWorld Bank (2003:131) สรปวา สวสดการทางเศรษฐกจของโลกทเพมขนจากการเจรจารอบโดฮาอยระหวาง 400,000 - 900,000 ลานดอลลารอเมรกน โดยทมากกวาครงหนงตกแกประเทศดอยพฒนา ในการประชมระดบรฐมนตรขององคการการคาโลก ณ นครฮองกงในเดอนธนวาคม 2548นายปาสกาล ลาม ผอำนวยการองคกรโลกบาลแหงนอางผลการวจยของนกเศรษฐศาสตรแหงมหาวทยาลยมชแกนวา การขจดกำแพงภาษและเงนอดหนนสนคาเกษตรจะทำใหสวสดการของสงคมเศรษฐกจโลกเพมขน574,000 ลานดอลลารอเมรกน (Suppan 2005) บดนเปนทประจกษชดวาประโยชนทคาดวาจะไดจากการเจรจารอบโดฮามไดมมากดงทอวดอางกน

226


ดวยเหตท World Bank (2003) ถกวพากษและโจมตเปนอนมากธนาคารโลกจงจดการใหมการวจยใหมโดยใชขอมลททนสมยมากกวาเดมทงนภายใตการอำนวยการของศาสตรารจารยคม แอนเดอรสน (KymAnderson) แหง University of Adelaide ปรเทศออสเตรเลย งานวจยภายใตโครงการดงกลาวนทยอยปรากฏสโลกวชาการ โดยทมการปรบปรงขอมลและการวเคราะหตามลำดบ (Anderson and Martin 2005;Anderson, Martin, and Valenzuela 2006; Anderson, Martin, and vander Mensbrugghe 2006; Anderson and Valenzuela 2006) ผลงานวจยเหลานรวบรวมตพมพเปนหนงสอในเวลาตอมา ดงปรากฏใน Andersonand Martin (2006) ผลการวเคราะหปรากฏวา การเปดเสรตลาดสนคาเกษตรอยางเตมทประกอบกบการเลกการอดหนนสนคาเกษตรจะใหประโยชนแกสงคมเศรษฐกจโลกเพยง 55,000 ลานดอลลารอเมรกน คดเปนประมาณ0.13% ของ World GDP ในจำนวนนเปนประโยชนแกประเทศดอยพฒนาเพยง 12,000 ลานดอลลารอเมรกน ซงมไมถง 22% ของประโยชนทคาดวาจะเกดขน (Hertal and Keeney 2006) ประโยชนทคาดวาจะไดจากการเจรจารอบโดฮาตามประมาณการใหมนตำกวาประมาณการเดมมากยงเมอพจารณาขอเทจจรงทวาการเจรจารอบโดฮาไมสามารถผลกดนใหเปดตลาดสนคาเกษตรอยางเตมท ประโยชนทคาดวาจะไดจากการเจรจารอบนยงตำลงไปอก ดวยเหตดงน การเจรจารอบโดฮามอาจเปน 'รอบแหงการพฒนา' ได เพราะชวยแกปญหาความยากจนในสงคมเศรษฐกจโลกไดเพยงนอยนด ทงๆทผลการวจยออกมาเชนน Anderson and Martin (2006:384) ยงคงกลาวสรปวา ".......The potential gains from further globaltrade reform are larger....." จนถกวพากษโดย Bureau (2006)ผลการศกษาของ Anderson and Martin (2006) ประกอบกบ Ackerman(2005) และ Polaski (2006) ยงความยนดปราโมทยแกขบวนการประชา-สงคมทตอตานองคการการคาโลก และลทธเสรนยมทางเศรษฐกจสมยใหมในประเทศตางๆ งานศกษาผลประโยชนอนคาดวาจะไดจากการเจรจา

227


รอบโดฮา ถงจะพยายามธำรงลกษณะวชาการมากเพยงใดในทายทสดมอาจปฏเสธไดวามลกษณะการเมองอยางเดนชด ดานหนงผคนทตอตานองคการการคาโลก ตอตานกระบวนการโลกานวตร และตอตานลทธเศรษฐกจเสรนยมใหมลวนตองการพสจนใหเหนวา การเปดเสรการคาระหวางประเทศมไดใหประโยชนแกประเทศโลกทสามอยางสำคญ ในอกดานหนง ผทขบเคลอนกระบวนการโลกานวตรและสนบสนนลทธเศรษฐกจเสรนยมสมยใหมลวนตองการพสจนใหเหนวา ระบบการคาเสรใหประโยชนแกมวลมนษยรวมกน ดงทธนาคารโลกพยายามโหมประโคมวา การเจรจารอบโดฮาจะใหประโยชนแกประเทศดอยพฒนาอยางมหาศาล

หากองคการการคาโลกขยายระเบยบการคาเสร ภาคสมาชกตองมภาระในการปรบโครงสรางการผลต โดยผนทรพยากรจากกจกรรมทางเศรษฐกจทสญเสยความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบไปสกจกรรมทยงมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ มพกตองกลาววา การปรบโครงสรางการผลตอาจมปญหาและอปสรรคทางดานสถาบนและการเมองภายในประเทศ หากพจารณาจากแงมมของประเทศดอยพฒนา ตนทนการปรบโครงสรางการผลตดงกลาวนอาจสงมาก โดยเฉพาะอยางยงสำหรบกลมประเทศดอยพฒนามากทสด ทกครงทมการเปลยนแปลงระเบยบการคาระหวางประเทศ ยอมมประเทศท ไดร บประโยชนและประเทศท เสยประโยชน แต GATT/WTO รวมทงชมชนระหวางประเทศไมเคยสรางกลไกในการถายโอนสวนเกนทางเศรษฐกจจากกลมประเทศทไดประโยชนไปชวยเหลอประเทศทเสยประโยชน โดยเฉพาะอยางยงประเทศทเสยประโยชนทเปนประเทศดอยพฒนา

หากองคการการคาโลกขยายปรมณฑลของกฎกตกาออกไปจากปรมณฑลเดม ภาคสมาชกตองสญเสยพนทการดำเนนนโยบาย (PolicySpace) เพมขน ตนทนอนเกดจากการสญเสยปรมณฑลดานนโยบายดงกลาวนอาจสงมากสำหรบประเทศดอยพฒนาบางประเทศ (Di Caprio

228


and Gallagher, 2006; Gallagher, 2005, Gallagher, 2007, Hoekman,2005) การเปนสมาชกองคการการคาโลกโดยพนฐานตองสญเสยพนทการดำเนนนโยบายอยแลว เพราะตองปฏบตตามกฎกตกาขององคกรโลกบาลแหงน ไมสามารถดำเนนนโยบายตามอำเภอใจ โดยไมคำนงถงกฎกตกาขององคการการคาโลก ดงนนการขยายปรมณฑลของกฎกตกาองคการการคาโลกยอมทำใหภาคสมาชกตองสญเสยพนทการดำเนนนโยบายเพมขน จนทายทสดไมมอธปไตยในการกำหนดนโยบายของตนเองเพราะถกรดรงโดยกฎกตกาองคการการคาโลก จนไมสามารถเลอกเสนทางการพฒนาเสนทางอนทมไดกำกบโดยฉนทมตวอชงตน ในขณะทประเทศมหาอำนาจกดดนใหประเทศโลกทสามดำเนนนโยบายเศรษฐกจเสรในปรมณฑลตางๆ แตประเทศเหลาน ทงยโรปตะวนตกและสหรฐอเมรกาลวนมประสบการณในการปกปองอตสาหกรรมหรอกจกรรมทางเศรษฐกจบางประเภท แมจนทกวนน นโยบายการปกปองอตสาหกรรมซงขดตอปรชญาเศรษฐกจเสรนยม กยงคงดำรงอย

การเจรจาการคาพหภาครอบโดฮา ดจเดยวกบการเจรจาการคาพหภาครอบกอนหนาน มท งผ ไดประโยชนและผเสยประโยชน ผไดประโยชนมทงประเทศทพฒนาแลวและประเทศดอยพฒนา สวนผเสยประโยชนกเชนเดยวกนทมทงประเทศทพฒนาแลวและประเทศดอยพฒนาทงนขนอยกบประเดนการเจรจาและขอตกลงในการจดระเบยบการคาระหวางประเทศใหม ผลการศกษาในชวงหลงใหขอสรปท ชดเจนวาประโยชนทคาดวา จะไดรบจากการเจรจารอบโดฮามไดมมากเทาการประโคมขาวในชวงตน โดยเฉพาะอยางยงการประโคมขาวของธนาคารโลก

229



Ackerman, Frank (2005). "The Shrinking Gains from Trade: A CriticalAssessment of Doha Round Projections", GlobalDevelopment and Environment Institute, Tufts UniversityWorking Paper No.05-01, 2005.

Anderson, Kym, and Will Martin, "Agricultural Trade Reformand the Doha Development Agenda." World BankPolicy Research Working Paper 3607, May 2005.

Anderson, Kym, and Will Martin (eds.), Agricultural Trade Reformand the Doha Development Agenda. Palgrave Macmillanand the World Bank, 2006.

Anderson, Kym, Will Martin, and Ernesto Valenzuela, "The RelativeImportance of Global Agricultural Subsidies and MarketAccess." World Bank Policy Research Working Paper 3900,April 2006.

Anderson, Kym, Will Martin, and Dominique van der Mensbrueehe,"Doha Merchandise Trade Reform: What's at Stake forDeveloping Countries?" World Bank Policy Research WorkingPaper 3848, February 2006.

Anderson, Kym, and Ernesto Valenzuela, "Do Global Trade DistortionsStill Harm Developing Country Farmers?" World Bank PolicyResearch Working Paper 3901, April 2006.

230


Bureau, J. Christophe "Book Review: Agricultural Trade Reform andthe Doha Development Agenda by Kym Anderson and WillMartin," World Trade Review, 5 (2006), 491-495.

Di Caprio, Alisa, and Kevin P. Gallagher, "The WTO and the Shrinkingof Development Space," Journal of World Investment andTrade, 7(5) (October 2006).

Gallagher, Kevin P. Putting Development First: The Importance ofPolicy Space in the WTO and IFIs. London: Zed Books,2005.

Gallagher, Kevin P. "Measuring the Cost of Lost Policy Space at theWTO" IRC Americas Program Policy Brief (March, 2007), IRCAmericas, Center for International Policy, Washington, D.C.

Hertel, T.W., and Roman Keeney, "What Is at Stake: The RelativeImportance of Import Barriers, Export Subsidies, andDomestic Support," in Kym Anderson and Will Martin (eds.),Agricultural Trade Reform and the Doha DevelopmentAgenda (Palgrave Macmillan and the World Bank, 2006),pp. 37-62.

Hoekman, Bernard. "Operationalizing the Concept of Policy Spacein the WTO: Beyond Special and Differential Treatment,"Journal of International Economic Law 8(2) (2005), 405-424.

231


Polaski, Sandra Winners and Losers. Impact of the Doha Round onDeveloping Countries. Washington, D.C.: CarnegieEndowment for International Peace, 2006.

Rodrik, Dani "How to Make the Trade Regime Work for Development."JFK School of Government, Harvard University, February2004.

Rodrik, Dani. "Let the Doha Round Fail." Project Syndicate, November2005.

Stilitz, Joseph, and Andrew Charlton. Fair Trade for All: How TradeCan Promote Development. Oxford University Press, 2005.

Suppan, Steve. "Recalibrating Expectations." Institute for Agricultureand Trade Policy, Minneapolis, Minnesota, USA (December1, 2005)

.........................................

ภาคทหก

การเมองในองคการการคาโลก


กบองคการการคาโลก

ทานเชอหรอไมวา ประเทศทมประชากรมากทสดในโลกและมการคาระหวางประเทศ (รวมการสงออกและการนำเขา) สงเปนอนดบท หกของโลก ยงมไดเปนภาคองคการการคาโลก (World TradeOrganization: WTO)

สาธารณรฐประชาชนจนเพยรพยายามเขารวมในขอตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากรและการคา (General Agreement on Tariffand Trade: GATT) ต งแตป 2529 ในเวลาน นองคการการคาโลกยงไมถอกำเนด แตภาค GATT กำลงเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย(Uruguay Round) อยางหนาดำครำเครง และยงไมมททาวาจะสำเรจแมแตนอย

เมอสาธารณรฐประชาชนจนเรมดำเนนนโยบายเปดประเทศนบตงแตป 2522 เปนตนมา จนพบวา การทมไดเปนภาคสมาชกของ GATTเปนอปสรรคในการขยายการคาระหวางประเทศอยางยง เพราะตองเสยเวลาในการเจรจาการคาทวภาคเพอใหไดมาซงสทธตามหลกการปฏบตเยยงชาตทไดรบอนเคราะหยง (The Most-favoured Nation Principle:MFN) หากไมมขอตกลงวาดวย MFN สนคาจนจะประสบปญหาในการ


ฉบบวนศกรท 13 มถนายน 2540

236


ขยายตลาดเพอการสงออกอยางยง เพราะประเทศคคาอาจเลอกปฏบตอยางลำเอยง ดวยการเกบอากรขาเขาจากสนคาจนสงกวาสนคาชนดเดยวกนทนำเขาจากประเทศอน การมขอตกลงวาดวย MFN จงเปนหลกประกนวา สนคาจนจะมฐานะการแขงขนเสมอดวยสนคาจากประเทศอนเพราะไมถกปฏบตอยางลำเอยง

แตขอตกลงวาดวย MFN นนกวาจะไดมา ตองเสยเวลาในการเจรจา มหนำซำยงมใชขอตกลงถาวร เพราะมกำหนดระยะเวลา ดวยเหตผลดงน สาธารณรฐประชาชนจนจงถวลหวงทจะไดเปนภาคของ GATTเพราะ GATT ยดหลกการการไมปฏบตอยางลำเอยง (Principle of Non-Discrimination) หากสาธารณรฐประชาชนจนเปนภาคของ GATT แลวภาคอนๆจะปฏบตตอสาธารณรฐประชาชนจนอยางลำเอยงมได เพราะขดตอกฎขอบงคบของ GATT นนหมายความวา สาธารณรฐประชาชนจนมสทธทจะไดรบการปฏบตตามหลกการ MFN เสมอดวยภาค GATTทกประเทศ การเปนสมาชกของ GATT เปรยบประดจการยงกระสนนดเดยว แตไดนกรอยกวาตว

กระนนกตาม ความฝนของสาธารณรฐประชาชนจนยงไมเปนความจรง เพราะประเทศมหาอำนาจตางๆ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาพากนกดขวาง เม อการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยใกลจะลลวงสาธารณรฐประชาชนจนรองทจะเปนสมาชกผกอตงองคการการคาโลกแตบรรดาประเทศมหาอำนาจพากนเอาหทวนลม การลงนามในกรรมสารสดทายของการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย ณ เมองมารราเกส ประเทศมอรอกโค เมอวนท 15 เมษายน 2537 จงไมมสาธารณรฐประชาชนจน

สหรฐอเมรกาใช MFN เปนเครองมอตอรองทางการเมองระหวางประเทศกบสาธารณรฐประชาชนจน หากรบสาธารณรฐประชาชนจนเขาWTO เสยแลว สหรฐอเมรกากมอาจใช MFN เปนเครองมอตอรองตอไป

237


อกได ดวยเหตน สหรฐอเมรกาจงประวงการรบสาธารณรฐประชาชนจนเขา WTO ในอดตทเปนมา สหรฐอเมรกาใช MFN เปนเครองมอกดดนรฐบาลจนในประเดนการละเมดสทธมนษยชนและประเดนการเปดตลาด(Market Access) การเจรจาวาดวย MFN จงเปนขาวทกป ดวยเหตทผลประโยชนของนายทนอเมรกนในสาธารณรฐประชาชนจนมอยอยางมหาศาล การใช MFN เปนเครองมอตอรองทางการเมองระหวางประเทศจงมประสทธผลลดนอยถอยลงตามลำดบ ตลาดทมขนาดมหมาของจนทำใหนายทนอเมรกนนำลายหก และนายทนอเมรกนนนเองทเปนฝายกดดนรฐบาลของตนใหยอมทำขอตกลง MFN กบสาธารณรฐประชาชนจนจนทายทสด ประธานาธบดคลนตนเปนฝายประกาศวา จะไมนำประเดนเรองสทธมนษยชนในการพจารณาตออาย MFN

การเมองมใชเหตผลประการเดยวทกดขวางการกาวส WTOของสาธารณรฐประชาชนจน แนวนโยบายเศรษฐกจเปนขออางอกประการหนง WTO จดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศในแนวทางเสร-นยม ประเทศทเปนสมาชก WTO จกตองดำเนนนโยบายเศรษฐกจเสร-นยมดวย จงจะสอดคลองกบปรชญาพนฐานของ WTO ประเทศมหาอำนาจมความระแวงและตงขอกลาวหาวา สาธารณรฐประชาชนจนตองการประโยชนจากการเปนภาค WTO แตไมปฏบตตามหลกการและปรชญาพนฐานของ WTO กลาวโดยเฉพาะเจาะจงกคอ สาธารณรฐประชาชนจนตองการประโยชนจาก MFN และการเจาะตลาดประเทศสมาชก WTO แตไมยอมเปดตลาดรบสนคาเขาจากเพอนสมาชกดวยกน ดวยเหตดงนเองประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปจงกดดนใหสาธารณรฐประชาชนจนเลนเกมเศรษฐกจเสรนยมบนพนฐานทเทาเทยมกน หรอทภาษา GATT/WTO เรยกวา Level Playing Field หากปราศจากการดำเนนนโยบายเศรษฐกจเสรนยมบนระนาบเดยวกบภาคWTO อนๆ จนกยากทจะกาวสสนาม WTO

238


แตความขดแยงมไดมเพยงเทาทกลาวขางตนน หากยงมความขดแยงอกดวยวา สาธารณรฐประชาชนจนจกตองเลนเกมเศรษฐกจเสรนยมบนพนระนาบระดบใด ประเทศมหาอำนาจตองการใหจนอย ในระนาบเดยวกบประเทศทพฒนาแลว แตจนกอางปญหาความดอยพฒนาและรายไดประชาชาตตอหวซงยงอยในระดบตำ จงตองการใหปฏบตตอจนในฐานะประเทศดอยพฒนา ในประเดนน จำเปนตองอธบายวา ระนาบการเลนเกมเศรษฐกจเสรนยมนนมความรดรงและผอนปรนแตกตางกนหากสาธารณรฐประชาชนจนตองเลนเกมในระนาบเดยวกบประเทศทพฒนาแลว จนกตองเปดประตการคาอยางกวางขวาง มจำเพาะแตการเปดรบสนคาเทานน หากยงคลมถงบรการจากตางประเทศดวย นอกจากน จนยงตองทลายกำแพงภาษจนอยในระดบตำสำหรบสนคาสวนใหญ และตองเรงทลายกำแพงภาษตอไปภายในกำหนดเวลาทกำหนดไวในกรรมสาร-สดทายของการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย แตถาสาธารณรฐ-ประชาชนจนถกจดไวในกลมประเทศดอยพฒนา กมตองเรงเปดประตการคาและเรงทลายกำแพงภาษชนดฉบพลน และมเวลาปรบตวรบการเปลยนแปลงได

การทประเทศมหาอำนาจยนหยดทจะใหสาธารณรฐประชาชนจนเลนเกมเศรษฐกจเสรนยมระนาบเดยวกบประเทศทพฒนาแลวนบเปนเรองไมเปนธรรมยง เพราะขอเทจจรงปรากฏอยางชดเจนวา สาธารณรฐ-ประชาชนจนโดยพนฐานแลวยงเปนประเทศดอยพฒนา หากตองแขงขนในระนาบเดยวกบประเทศทพฒนาแลว ยอมทำใหจนเสยเปรยบอยางยง

เหตใดประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาจงมขอเรยกรองชนดสดโตงเชนน ?

คำตอบคงอยทความเกรงกลวสนคาราคาถกจากสาธารณรฐ-ประชาชนจน โดยเฉพาะอยางยงสนคาทใชแรงงานเขมขนในการผลต

239


(Labour-Intensive Product) ในขณะทสาธารณรฐประชาชนจนยงไมมตลาดสนคาออกชนดเปดกวางดงทเปนอยในปจจบน ประเทศมหาอำนาจกเรมมปญหาการขาดดลการคากบจนแลว สหรฐอเมรกามปญหาการขาดดลการคากบสาธารณรฐประชาชนจนสงเปนอนดบสอง รองจากญปนหากสาธารณรฐประชาชนจนเขาส WTO แลว ตลาดสนคาออกของจนจะยงเปดกวางกวาทเปนอยในปจจบนหลายเทานก

เหตผลทลกไปยงกวานเปนเหตผลทางการเมองระหวางประเทศหากสาธารณรฐประชาชนจนเตบใหญทางเศรษฐกจภายหลงจากทเขาเปนภาค WTO แลว ความรงเรองทางเศรษฐกจอาจทำใหจนกลายเปนมหาอำนาจทางการเมองทนาเกรงขาม ซงอาจมผลตอเสถยรภาพในภมภาคอาเซยแปซฟก การกดดนใหสาธารณรฐประชาชนจนเลนเกมเศรษฐกจเสรนยมในระนาบเดยวกบประเทศทพฒนาแลว เปนการปองกนมใหจนมสวนเกนทางเศรษฐกจมากเกนไป เพราะเกรงวาจนอาจนำสวนเกนทางเศรษฐกจไปใชสะสมอาวธ

สาธารณรฐประชาชนจนพยายามปรบตวใหเขากบระบบ GATT/WTO ดวย ในเดอนพฤศจกายน 2538 ประธานาธบดเจยงเจอะหมนในขณะประชม APEC Summit ณ เมองโอซากา ประเทศญปน ประกาศลดอากรขาเขาสนคา 4,000 รายการ และเลกโควตาการนำเขาสนคา 170รายการ กระนนกยงไมเพยงพอทประเทศมหาอำนาจจะยอมใหจนเขา WTOสหรฐอเมรกายงคงกดดนใหจนเปดประตการคาตอไปอก พรอมทงกดดนใหตรากฎหมายทรพยสนทางปญญา รวมตลอดจนการปราบปรามการละเมดกฎหมายทรพยสนทางปญญา

นบตงแตเมอสาธารณรฐประชาชนจนยนใบสมครเปนภาค GATTในป 2529 เวลาไดลวงเลยมากวาทศวรรษแลว สาธารณรฐประชาชนจนเรมเปดประตการคาในป 2522 จนบดนยงไมสามารถผนกเขากบระบบ

240


เศรษฐกจโลกไดอยางเตมตว 2540 อาจเปนปหวเลยวหวตอของสาธารณรฐประชาชนจน ในเมอสหภาพยโรปและญปนเรมใจออน เหลอแตสหรฐ-อเมรกาทมปญหาคางคาใจ โดยทพรรครปบลกนไมพอใจทสาธารณรฐประชาชนจนแอบใหเงนอดหนนแกพรรคเดโมแครต อนถอเปนการแทรกแซงกจการภายใน

องคการการคาโลกประเมนสถานะของสาธารณรฐประชาชนจนในเดอนพฤษภาคม 2540 และจะมการเจรจากนอกในเดอนกนยายนศกเดยวกน นายเรนาโต รกเจยโร (Renato Ruggiero) ผอำนวยการ WTOเอาใจชวยสาธารณรฐประชาชนจน ถงกบกลาววา จนเปนเสาหลกเสาหนงของระบบการคาโลก จงสมควรทจะดงจนเขาส WTO แตจนกตองปรบตวเพอใหอยในระนาบการแขงขนเดยวกน การปฏบตตอจนเสมอนหนงประเทศทพฒนาแลวปรากฏเปนนยๆในคำใหสมภาษณของนายรกเจยโรซงกลาววา เมองเซยงไฮถอเปนประเทศทพฒนาแลว แตลกเขาไปในชนบทยงเปนประเทศดอยพฒนา สาธารณรฐประชาชนจนมทงสวนทพฒนาแลวและสวนทดอยพฒนา

ประเดนท สาธารณรฐประชาชนจนกำลงถกกดดนใหปฏบตกอนทจะเขาเปนภาค WTO มอย 2 ประเดนใหญ ประเดนแรกไดแกการเปดตลาด (Market Access) กลมประเทศ CAIRNS ตองการใหสาธารณรฐประชาชนจนเปดตลาดสนคาเกษตร กลมประเทศมหาอำนาจตองการใหจนเปดตลาดบรการ โดยเฉพาะอยางยงตลาดบรการทางการเงนอนไดแก การธนาคาร และการประกนภย รวมตลอดจนตลาดบรการอนๆอนไดแก บรการการศกษา บรการการทองเทยว และบรการดานกฎหมาย

ประเดนใหญทสอง ไดแก การปรบระนาบการเลนเกมเศรษฐกจเสรนยม (Level Playing Field) เร องใหญในประเดนนมอย 3 เร องเรองแรกกคอ สทธในการคาขาย (Trading Rights) ในปจจบน ชาวตาง-

241


ประเทศไมสามารถประกอบธรกจการนำเขาและธรกจการสงออกในสาธารณรฐประชาชนจน ทงสหรฐอเมรกา สหภาพยโรป และญปนตางตองการใหจนปรบระนาบในเรองน เรองทสอง ไดแก ระบบการจดจำหนายสนคาภายในประเทศ (Distribution System) ซงมการปฏบตทลำเอยงตอผผลตชาวตางประเทศ ประเทศมหาอำนาจตองการใหจนยดหลกการปฏบตเยยงชาตเดยวกน (National Treatment) ในเรองน เรองทสาม ไดแกการใหเงนอดหนนแกรฐวสาหกจ ซงทำใหผประกอบการชาวตางประเทศหรอสนคาทนำเขาจากตางประเทศอยในฐานะเสยเปรยบ

แมวาบรรยากาศในสงคมเศรษฐกจโลกปจจบนเกอกลตอการเขาเปนสมาชก WTO ของสาธารณรฐประชาชนจน แตเมอพจารณาเงอนไขตางๆดงกลาวขางตนนแลว หนทางหาไดปดวยกลบกหลาบไม

.......................................

สาธารณรฐประชาชนจนสมครเปนสมาชก GATT ในเดอนกรกฎาคม 2529 ขณะทยงไมมองคการการคาโลก และตองใชเวลาในการเจรจาและปรบตวเนนนานกวา 15 ป จนในทสดไดเปนสมาชกองคการการคาโลกเมอวนท 11 ธนวาคม 2544 นบเปนสมาชกลำดบท146 ขององคกรโลกบาลแหงน

ในกระบวนการสมครเปนสมาชก GATT/WTO สาธารณรฐประชาชนจนตองใหขอมลเก ยวกบระบบและนโยบายการคาระหวางประเทศ (Trade Regime) แกบรรดาประเทศทเปนสมาชกอยกอนแลวขณะเดยวกนกตองเจรจาทงระดบพหภาคและระดบทวภาค การเจรจาระดบพหภาคกบสมาชก GATT/WTO กเพอกำหนดพนธะของสาธารณรฐประชาชนจนในการปฏบตตามกฎกตกาของ GATT/WTO พรอมท งกำหนดตารางเวลาในการปฏบตตามกฎกตกาเหลานน การเจรจาระดบทวภาคกบสมาชก GATT/WTO เปนรายประเทศกเพอใหมหลกประกนวาจะไมมสมาชกประเทศใดคดคานการเขาเปนสมาชกของสาธารณรฐประชาชนจน เพราะในขนตอนการพจารณาของ Working Party onWTO Accession สาธารณรฐประชาชนจนจะตองไดรบคะแนนเสยง

จนกบการปฏบตตามพนธะ

การเปนสมาชก WTO

ตพมพครงแรกเปนคำนำหนงสอของ สนทร ตนมนทอง จนกบการปฏบตตามเงอนไขการเขาเปนสมาชก WTO: รายงาน USTR ป 2549 เอกสารขอมลหมายเลข 16 โครงการWTO Watch (มกราคม 2551)

244


เอกฉนทจากมวลสมาชก ดานทสำคญอยทสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปสาธารณรฐประชาชนจนจำตองทำขอตกลงทวภาคกบสมาชกรายสำคญขององคการการคาโลก การบรรลขอตกลงกบสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปนบเปนปมเง อนสำคญททำใหสาธารณรฐประชาชนจนเขาเปนสมาชกองคการการคาโลกได

สำนกผแทนการคาแหงสหรฐอเมรกา (USTR) มหนาทรายงานความเปนไปใน WTO Regime แกรฐสภาอเมรกน อกทงตองรายงานใหรฐสภาอเมรกนทราบดวยวา สาธารณรฐประชาชนจนปฏบตตามพนธะผกพนทมตอองคการการคาโลกหรอไม เพยงใด รวมทงพนธะทมตอสหรฐอเมรกา รายงานนมชอวา USTR Report to Congress on China’sWTO Compliance

.......................................

อนาคตของ WTO

องคการการคาโลก (World Trade Organization = WTO) กำหนดทจะจดการประชมระดบรฐมนตรในเดอนธนวาคม 2539 ณ ประเทศสงคโปรนบเปนการประชมระดบรฐมนตรครงแรกนบตงแตองคกรโลกบาลแหงนกอเกดเมอวนท 1 มกราคม 2538 เปนตนมา กอนทจะถงกำหนดการประชมครงสำคญน จำเปนตองมการกำหนดระเบยบวาระการประชม เพอใหการประชมเปนไปอยางมประสทธภาพ และระเบยบวาระการประชมดงกลาวนจำเปนตองไดรบความเหนชอบจากภาคองคการการคาโลกรวมกน มฉะนนจะเกดความโกลาหลในการประชม เนองจากมความเหนทขดแยงกนเกยวกบระเบยบวาระการประชม

การประชม World Trade Congress เมอกลางเดอนเมษายน 2539ณ ประเทศสงคโปร จดขนเพอตระเตรยมวาระการประชมระดบรฐมนตรของ WTO ดงทกลาวขางตนน วาระการประชมสำคญวาระหนงไดแกการประเมนผลการดำเนนงานในรอบสองขวบปของ WTO และการกำหนดอนาคตของ WTO ทประชม World Trade Congress มไดมความเหนขดแยงเกยวกบวาระการประชมน หากแตเมอพนไปจากวาระนแลว ภาค

ตพมพคร งแรกในคอลมน "หอคอยสงโลก" Financial Day ฉบบวนพธท 1

พฤษภาคม 2539

246


WTO เร มมความเหนทแตกตางกนเกยวกบการบรรจวาระการประชมการลดอปสรรคและทำนบภาษศลกากรสำหรบการคาสนคาเปนญตตททประชมเหนวาควรจะมการหารอกน แตเมอมการผลกดนใหบรรจวาระการคาบรการเสร ทประชมเรมมความเหนทแตกตางกน กลมประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยงสหภาพยโรปและสหรฐ-อเมรกาพยายามผลกดนใหมวาระเก ยวกบนโยบายโทรคมนาคมเสร(Telecommunications Liberalization) และนโยบายพาณชยนาวเสรในชวงเวลาเดยวกบทมการประชม World Trade Congress ณ ประเทศสงคโปร กมการประชมสำคญอก 2 รายการ ไดแก การประชมกลมอภมหาอำนาจ 4 เสา (Quadrilateral Group) อนประกอบดวยสหภาพยโรป สหรฐ-อเมรกา คานาดา และญปน ณ เมองโกเบ ประเทศญปน และการประชมWTO เพอพจารณานโยบายโทรคมนาคมเสร ณ นครเจนวา ประเทศสวต-เซอรแลนด โดยทวนท 30 เมษายน 2539 เปนเสนตายทภาค WTOจะตองตดสนใจวาจะลงนามใน Telecommunication Pact หรอไม WorldTrade Congress จงกลายเปนทประชมทประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกจโดยเฉพาะอยางยงสหภาพยโรปใชเกลยกลอมภาค WTO ใหเขารวมTelecom Pact โดยทประเทศดอยพฒนาจำนวนมากไมแนใจวา นโยบายโทรคมนาคมเสรจะเปนประโยชนแกตนหรอไม

ระเบยบการลงทนระหวางประเทศในลกษณะพหภาค (Multilateral Investment Codes) เปนประเดนสำคญทประเทศมหาอำนาจผลกดนใหเปนวาระการประชมระดบรฐมนตรปลายปน เทาทผานมาการลงทนระหวางประเทศหาไดมระเบยบเศรษฐกจในลกษณะพหภาค(Multilateral Agreement) ไม ประเทศตางๆ มกฎหมายการลงทนจากตางประเทศของตนเอง ซ งมเง อนไขและความเขมงวดแตกตางกนบางประเทศกเปดประตตอนรบการลงทนจากตางประเทศอยางเตมทบางประเทศกลบกลนกรองโครงการการลงทนจากตางประเทศอยางเขมงวด

247


OECD พยายามผลกดนใหม Multilateral Investment Codes แตประเทศในโลกทสามจำนวนมากไมแนใจวา การเปดประตตอนรบการลงทนจากตางประเทศโดยเสรจะเปนประโยชนแกเศรษฐกจของตนหรอไม เพยงใดและจะเปนเหตใหตกเปนอาณานคมทางเศรษฐกจของบรรษทระหวางประเทศหรอไม ในการประชม World Trade Congress ครงน เซอรลออนบรตตน (Sir Leon Brittan) รองประธานสหภาพยโรป พยายามชกจงและหวานลอมใหภาค WTO เหนดเหนงามวา นโยบายเสรนยมดานการลงทนระหวางประเทศจะเปนประโยชนแกสงคมเศรษฐกจโลก พรอมทงเสนอความเหนวา เมอ WTO จดระเบยบการคาระหวางประเทศ ทงการคาสนคาและการคาบรการในแนวทางเสรนยมแลว กควรกาวไปจดระเบยบการลงทนระหวางประเทศในแนวทางเสรนยมดวย

แตประเดนทกอใหเกดการอภปรายอยางดเดดเผดมนในการประชมWorld Trade Congress ครงนเกดจากขอเสนอเกยวกบวาระการพจารณาการเชอมโยงเงอนไขทางสงคม (Social Clause) กบการคาระหวางประเทศขอพจารณาวาดวยผลกระทบของการคาระหวางประเทศทมตอสงแวดลอมเปนประเดนทประเทศในโลกทสามยอมรบได แตเมอกาวลวงไปสประเดนเรองสทธมนษยชน และมาตรฐานแรงงาน (Labour Standards) แรงตอบโตจากโลกทสามเรมรนแรงขน และรนแรงถงทสดเมอสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปเสนอวาระการพจารณาความเชอมโยงระหวางการฉอราษฎรบงหลวงกบการคาระหวางประเทศ ประเดนนทำใหนางราฟดาห อาซส(Rafidah Aziz) รฐมนตรวาการกระทรวงการคาระหวางประเทศและอตสาหกรรมแหงมาเลเซยกลายเปน ‘ขวญใจ' ของโลกทสาม เมอลกขนมาตอบโตสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปวา หากมการฉอราษฎรบงหลวงเกดขนจากการคาระหวางประเทศ ความผดไมควรตกแกผรบหรอผเรยกรองเงนสนบนแตฝายเดยว ผจายสนบนกควรมความผดไมแตกตางกนหากไมตองการสงเสรมการฉอราษฎรบงหลวง หนทางทงายทสดกคอ อยา

248


คบคากบประเทศทมการฉอราษฎรบงหลวง การจดระเบยบการคาระหวางประเทศโดยกำหนดเงอนไขเกยวกบการฉอราษฎรบงหลวง นอกจากจะไมจำเปนแลว ยงทำใหระเบยบดงกลาวยงเหยงและซบซอนเกนกวาความจำเปนอกดวย

World Trade Congress ครงนมรายการปะดาบระหวางสาธารณ-รฐประชาชนจนกบสหรฐอเมรกา เม อผ แทนสาธารณรฐประชาชนจนลกข นมาโจมตสหรฐอเมรกาวาเปนตวการกดขวางมใหสาธารณรฐประชาชนจนเขาเปนภาค WTO แตผแทนสหรฐอเมรกาแกเกยววา การเขาเปนสมาชก WTO ของสาธารณรฐประชาชนจนมใชปญหาระหวางสาธารณรฐประชาชนจนกบสหรฐอเมรกาแตประการใดไม หากแตเปนปญหาระหวางสาธารณรฐประชาชนจนกบ WTO โดยตรง

WTO กำลงเดนหนาในการจดระเบยบการคาระหวางประเทศในแนวทางเสรนยม ทงการคาสนคาและการคาบรการ และกำลงกาวลวงไปจดระเบยบการลงทนระหวางประเทศในแนวทางเดยวกน ในขณะทWTO พยายามจดระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศในลกษณะขอตกลงพหภาค (Multilateralism) ประเทศตางๆ ในโลกกลบรวมกล มกนในลกษณะทวภาค (Bilateralism) ดงเชนการจดตงสหภาพยโรป (EU)และเขตเศรษฐกจยโรป (EEA) เขตการคาเสรอเมรกาเหนอ (NAFTA)ตลาดรวมละตนอเมรกา (MERCOSUR) เขตเศรษฐกจยโรเมตเตอรเรเนยน(EMEA) เขตการคาเสรอาเซยน (AFTA) และเขตการคาเสรยอยอน ๆอกจำนวนมาก โดยท เขตเศรษฐกจยกษใหญกำลงกอตวข น ดงเชนการเชอมโยงระหวาง EU กบ EMEA ระหวาง EU กบ MERCOSUR และระหวาง EU กบยโรปตะวนออก การขยายตวของ NAFTA จนกลายเปนเขตการคาเสรอเมรกา (Free Trade Area of the Americas) การเชอมโยงระหวางอเมรกาเหนอกบ EU เพอจดตง Trans-Atlantic Free Trade Area

249


(TAFTA) การจดตงเขตเศรษฐกจอาเซยแปซฟก (APEC) และการจดตงเขตเศรษฐกจลมสมทรอนเดย (AIOEC = Association for Indian OceanEconomic Cooperation)

เสนทางพหภาคนยมของ WTO กำลงดำเนนควบคกบเสนทางทวภาคนยมของกลมประเทศตางๆ หากเสนทางทงสองกลายเปนเสนคขนานทไมสามารถบรรจบกนได WTO กคอยๆสนมนตขลง เพราะประเทศตางๆ จะสนใจหาผลประโยชนจากเขตเศรษฐกจทตนสงกดและมงจดระเบยบภายในเขตของตน มากกวาทจะสนใจการจดระเบยบในลกษณะพหภาคของ WTO โลกในอนาคตจะประกอบดวยเขตเศรษฐกจยกษใหญ(super blocs) เพยง 3-4 เขต โดยทมการคาและการลงทนเสรภายในเขตแตจะกดกนการคาและการลงทนจากตางเขต

ในทามกลางกระแสทวภาคนยมทเชยวกราก อนาคตของ WTOจงขนอยกบความสามารถในการดดดงกระแสทวภาคนยมมาบรรจบกบกระแสพหภาคนยมเพอเปนกระแสอนหนงอนเดยวกน

.................................................

องคการการคาโลก ชมชนทองถนพฒนา

และเศรษฐกจพอเพยง

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจะเปนปรชญาพนฐานขององคการการคาโลกไดหรอไม ?

ผมมคำตอบและ 'ฟนธง' ประเดนนมาเปนเวลาชานานแลววาไมได ดงนน จงรสกประหลาดใจทผอำนวยการองคการการคาโลกคนใหมใหสมภาษณสอมวลชนในทำนองวา จะนอมรบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปใชกบองคการการคาโลก

องคการการคาโลกกอเกดในป 2538 อนเปนผลจากการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย สบทอดปรชญาเศรษฐกจเสรนยมจาก GATTองคการการคาโลกจงเปนจกรกลสำคญในการแผอทธพลของฉนทมตแหงวอชงตน (Washington Consensus)

แตปรชญาเศรษฐกจเสรนยมยอมมใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและฉนทมตแหงวอชงตนยอมมใชฉนทมตแหงกรงรตนโกสนทร (BangkokConsensus)


ฉบบพฤหสบดท 5 กนยายน 2545

252


องคการการคาโลกมหนาทจดและรกษาระเบยบการคาระหวางประเทศ โดยมเปาหมายพนฐานในการสงเสรมใหการคาระหวางประเทศขยายตว ทงนดวยความเชอวา การขยายตวของการคาระหวางประเทศจะชวยเพมพนสวสดภาพแหงมนษยพภพ ระเบยบการคาระหวางประเทศจงจดวางบนพนฐานของปรชญาเศรษฐกจเสรนยม และองคการการคาโลกมหนาทดแลใหภาคสมาชกเปดประตการคาตางประเทศ ทงการคาสนคาและการคาบรการ โดยทภาคสมาชกทรำรวยกำลงผลกดนใหเปดประตการลงทนระหวางประเทศดวย

ปรชญาเศรษฐกจเสรนยมยดหลกความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ(Comparative Advantage) ตามหลกการน นานาประเทศควรเลอกผลตสนคาและบรการทตนเองมความชำนญพเศษและมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบในการผลต เพอนำไปแลกกบสนคาและบรการทตนเองไมมความถนดในการผลต เมอระบบเศรษฐกจปราศจากทำนบกดขวางการคาระหวางประเทศ สนคาเขายอมทะลกเขามา หากประเทศคคามประสทธภาพในการผลตสนคาและบรการใดมากกวา กจการทผลตสนคาและบรการดงกลาวยอมเสอมทรด เพราะมอาจแขงขนกบสนคาเขาจากตางประเทศไดกจการทจะดำรงอยไดยอมมเฉพาะกจการทสามารถแขงขนกบตาง-ประเทศได ภายใตระเบยบการคาระหวางประเทศทยดปรชญาเศรษฐกจเสรนยม ประเทศตางๆยอมถกกดดนใหจดสรรทรพยากรในการผลตตามความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ

แตยทธศาสตรชมชนทองถนพฒนาภายใตปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มไดยดหลกความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ หากแตยดหลกการพงตนเอง การผลตภายในครวเรอนเปนไปเพอกนเพอใช หากมผลผลตเหลอจากการบรโภคในครวเรอนจงนำออกขาย หลกการผลตเพอกนเพอใชไมสอดคลองกบหลกความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ เพราะการยดหลก

253


ความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบทำใหประชาชนในชนบทผลตพชเชงเดยว(Monocrop) ไมมการกระจายการผลตภายในครวเรอน แตการพงตนเองและหลกการผลตเพอกนเพอใชเนนการกระจายการผลตภายในครวเรอนเพราะการใชความชำนญพเศษในการผลตพชเชงเดยวกอใหเกดภาวะความเสยงและสภาวะความไมแนนอนแกเกษตรกร โดยเฉพาะอยางยง ในยามทมภยธรรมชาตหรอในยามทมความแปรปรวนของราคาในตลาดโลก

ดวยเหตดงน ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจงไปดวยกนมไดกบปรชญาเศรษฐกจเสรนยม เพราะปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเนนการกระจายการผลตภายในครวเรอน และการผลตเพอกนเพอใช ในขณะทปรชญาเศรษฐกจเสรนยมยดหลกการผลตตามความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบและเนนการผลตเพอการพาณชย

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงยงแตกตางจากปรชญาเศรษฐกจเสรนยมในดานวถการดำรงชวต เพราะปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเนนการอยพอดกนพอด ในขณะทปรชญาเศรษฐกจเสรนยมเนนการอยดกนดและมองไมเหนภยพบตอนเกดจากลทธบรโภคนยม (Consumerism)เพราะลทธบรโภคนยมหลอลนการเตบโตของการคาระหวางประเทศปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตองการลดทอนอทธพลของลทธบรโภคนยมเพราะมองเหนหายนภยอนเกดจากลทธบรโภคนยม โดยเฉพาะอยางยงการทำใหมนษยอยเกนพอด กนเกนพอด และการปลกเรากเลส ตณหาและราคะของมนษย

หากองคการการคาโลกตองการเดนบนเสนทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยง กตองละทงปรชญาเศรษฐกจเสรนยม และตองเปลยนแปลงระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศเสยใหม ในประการสำคญตองเปลยน-แปลงกระบวนทศนและชดแหงความคดวาดวยโลกและชวตในองคการ-การคาโลกนนเอง

254


ผอำนวยการคนใหมขององคการการคาโลกคงทราบและควรจะทราบวา การหนเหองคการการคาโลกจากเสนทางเสรนยมทางเศรษฐกจเปนเร องทเปนไปได เพราะเสนทางดงกลาวนใหประโยชนแกประเทศมหาอำนาจ โดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป ในประการสำคญ ผอำนวยการคนใหมตระหนกดวา ตนมหนาทจดการใหการเจรจาการคาพหภาครอบใหมบรรลผล โดยทการเจรจาการคาพหภาคลวนมเปาหมายในการนำมนษยพภพสภาวะการคาเสร

คงไมมผทมสตสมปชญญะคนใดททมเทแยงชงตำแหนงผอำนวย-การองคการการคาโลก โดยมไดศรทธาปรชญาเศรษฐกจเสรนยม

ถาเชนน การกลาวถงปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในฐานะปรชญาขององคการการคาโลก และในฐานะปรชญาของระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศ คงไมมความหมายจรงจงใดๆ นอกจากเปนเพยงการเปลงมธรสวาจา

...................................................

หนงทศวรรษ WTO

องคการการคาโลกจตเมอวนท 1 มกราคม 2538 และมอายครบทศวรรษเมอวนท 31 ธนวาคม 2547 หากพจารณาแตเพยงผวเผนกอาจคดวา องคการการคาโลกเปนเพยงทารกทตองการฟมฟกเพอการเตบโตกลาแขง แททจรงแลว องคการการคาโลกใชเวลา 'ตงทอง' ยาวนานถง47 ป กวาทจะ 'คลอด' ได

การจดระเบยบการคาระหวางประเทศหลงสงครามโลกครงทสองไดมาแต "ขอตกลงทวไปวาดวยศลกากรและการคา" (General Agreementon Tariffs and Trade: GATT) หาไดไดมาซง "องคการการคาระหวางประเทศ" (International Trade Organization: ITO) พรอมกนดวย ทงนเนองจากรฐสภาอเมรกนไมยอมพจารณาใหสตยาบนกฎบตรฮาวานา(Havana Charter) ITO จงตายทงกลม ในขณะท GATT มผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม 2491 แม GATT จะมสำนกเลขาธการ (GATT Secretariat)ทำหนาทแมบาน แต GATT มฐานะเปนเพยงขอตกลงการคาพหภาคหาไดมฐานะเปนองคกรโลกบาลท มหนาท ดแลการจดระเบยบและการปฏบตตามระเบยบการคาระหวางประเทศไมนานาประเทศจงโหยหาองคกรระหวางประเทศททำหนาทดงกลาวน

ตพมพครงแรกเปนคำนำหนงสอเรอง หนงทศวรรษ WTO รงสรรค ธนะพรพนธและสมบรณ ศรประชย บรรณาธการ เอกสารวชาการหมายเลข 18 โครงการ WTO Watch(กมภาพนธ 2551)

256


องคการการคาโลกเปนผลผลตของการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย (Uruguay Round) การเจรจาการคาพหภาครอบดงกลาว มได'คลอด' เฉพาะแตองคกรโลกบาลแหงใหมเทานน หากยงใหกำเนด GATT1994 อนเปนระเบยบการคาระหวางประเทศระเบยบใหมควบคกบ GATT1947 ซ งมมาแตด งเดม องคการการคาโลกมหนาท ด แลใหมวลสมาชกปฏบตตามระเบยบการคาระหวางประเทศ ทง GATT 1947 และGATT 1994

GATT 1994 กอใหเกดระเบยบใหม 2 ระเบยบ และกลไกใหม2 กลไก ระเบยบใหมอนเปนผลผลตของการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย ไดแก ขอตกลงทวไปวาดวยการคาบรการ (General Agreementon Trade in Services: GATS) และขอตกลงวาดวยทรพยสนทางปญญาทเก ยวของกบการคา (Agreement on Trade-Related Aspects ofIntellectual Property Right: TRIPS) สวนกลไกใหมทตกทอดแกองคการการคาโลก ไดแก กลไกการไกลเกลยขอพพาท (Dispute SettlementMechanism) และกลไกการประเมนนโยบายการคา (Trade Policy ReviewMechanism) ของมวลสมาชก

การเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยยงผลใหระเบยบการคาระหวางประเทศขยายออกไป และจะขยายมากยงขนไปอกหากการเจรจารอบโดฮาบรรลผล การขยายขอบเขตระเบยบการคาระหวางประเทศเปนไปในทศทางทออกนอกปรมณฑลของการคาระหวางประเทศในความหมายดงเดม นอกจากจะกาวลวงไปจดระเบยบวาดวยทรพยสนทางปญญาแลวยงมแนวโนมทจะกาวลวงไปจดระเบยบสงแวดลอม ระเบยบการลงทนระหวางประเทศ และอนๆอกดวย ขอดของพฒนาการดงกลาวน กคอระบบการคาโลกแปรเปลยนไปเปนระบบทยดกฎกตกาทชดเจนมากขน(Rule-Based Trading System) แตขอเสยกคอ ภาคองคการการคาโลกตองสญเสยอธปไตยในการกำหนดนโยบายของตนเอง การสญเสย

257


ปรมณฑลดานนโยบาย (Policy Space) ดงกลาวน กอใหเกดตนทนแกมวลสมาชก รวมทงประเทศทตองการเปนสมาชกใหมมากขน ซงยงผลใหประโยชนสทธทไดจากการเปนสมาชกองคการการคาโลกลดนอยถอยลง

ประเทศดอยพฒนามขอกงขาเพมขนตามลำดบวา ระเบยบการคาระหวางประเทศภายใตองคการการคาโลกเปนระเบยบทเปนธรรมมากนอยเพยงใด ความกงขาดงกลาวนเกดจากขอเทจจรงอยางนอย 2 ประการ

ประการแรก ประเทศดอยพฒนาไมม ศ กยภาพท งทางเศรษฐกจและการเมองในการ 'เลนเกม' ระนาบเดยวกบประเทศท พฒนาแลว ระบบการคาโลกทยดกฎกตกาเปนทตง ยอมตองการใหมวลสมาชก 'เลนเกม' ภายใตกฎกตกาชดเดยวกน (Level Playing Field)โดยกลาวอางวา การ 'เลนเกม' ภายใตกฎกตกาชดเดยวกนนบเปนการ'เลนเกม' ทเปนธรรม แตประเทศดอยพฒนาเรมตระหนกมากขนเรอยๆวาประเทศดอยพฒนาไมสามารถแขงขนกบประเทศทพฒนาแลวได และถงขนอาจไมสามารถพฒนาได หาก 'เลนเกม' ภายใตกฎกตกาชดเดยวกบประเทศทพฒนาแลว เสยงเรยกรองใหมการปฏบตตอประเทศดอยพฒนาเปนพเศษและแตกตาง (Special and Differential Treatment) จงดงขรม

ประการทสอง ประเทศทพฒนาแลว โดยเฉพาะอยางยงสหรฐ-อเมรกาและสหภาพยโรป มได 'เลนเกม' ตามกฎกตกาภายใตองคการการคาโลกอยางเครงครด มการเลนแรแปรธาตกฎกตกาเหลานน อาทเชนเมอมขอตกลงในการทลายกำแพงภาษ เพอใหการคาระหวางประเทศเปนไปโดยเสร ประเทศมหาอำนาจกลบไปสรางกำแพงกดขวางการคาระหวางประเทศทมใชภาษศลกากร (Non-Tariff Barriers) ดงเชนมาตรการสข-อนามยและสขอนามยพช (Sanitary and Phytosanitary Measures)การอางองความเสยหายอนเกดจากการทมตลาด (Dumping) และการใชอากรตอตานการทมตลาด (Anti-Dumping Duty) ในการปกปองอตสาห-กรรมภายในประเทศในประการสำคญ

258


ทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตางไมปฏบตตามขอตกลงภายใตการเจรจารอบอรกวยในการลดการอดหนนและปกปองการผลตสนคาเกษตร มการเสกสรรคมาตรการกลอง และเลนแรแปรธาตกบมาตรการกลอง (Box Shifting) เพออำพรางการไม 'เลนเกม' ตามกฎ-กตกาขององคการการคาโลกโดยเครงครด

กฎกตกาภายใตองคการการคาโลกเปนกฎกตกาทเปนธรรมหรอไมเปนประเดนทถกเถยงกนโดยหาขอยตมได ขนอยกบผลประโยชนของแตละประเทศ แตประเทศดอยพฒนาดเหมอนจะมความเหนรวมกนวาระเบยบการคาระหวางประเทศทมผลบงคบใชในปจจบนไมเกอกลกระบวน-การพฒนาเศรษฐกจและสงคมในประเทศโลกทสาม

กลไกการไกลเกลยขอพพาททสรางขนในการเจรจาการคาพหภาครอบอรกวย ซงตกเปนมรดกขององคการการคาโลกในปจจบน แมจะมอาจอวดอางไดวาเปนกลไกทมประสทธภาพ แตกดกวากลไกภายใตGATT 1947 และมสวนชวยปองกนการกอเกดสงครามการคาระหวางประเทศ ประเทศดอยพฒนาไมเสยเปรยบประเทศพฒนาแลวมากนกในยามทเกดขอพพาททางการคา เพราะอยางนอยทสดกมองคการ-การคาโลกเปนทพง กระนนกตาม ความเชองชาในการวนจฉยขอพพาทกดและอทธพลของประเทศมหาอำนาจในการคดสรรคณะผวนจฉยขอพพาทกด ยงเปนประเดนทตองแกไข

กลไกการประเมนนโยบายการคาของมวลสมาชก อนเปนกลไกใหมท มาพรอมกบองคการการคาโลก มประโยชนในการประเมนวาเสนทางการคาระหวางประเทศของสมาชกแตละประเทศเบยงเบนจากเสนทางเสรนยมหรอไม หากมการเบยงเบน องคการการคาโลกมหนาทในการดำเนนการใหสมาชกทงมวลยงคงเดนบนเสนทางการคาเสรตอไป

259


เม อองคการการคาโลกมอายครบหนงทศวรรษเม อวนท 31ธนวาคม 2547 องคกรโลกบาลแหงน มสมาชก 148 ประเทศ โดยทเมอแรกกอตงมสมาชกเพยง 76 ประเทศ อาณาจกรขององคการการคาโลกครอบคลมปรมณฑลของสงคมเศรษฐกจโลก ประเทศทยงอยนอกปรมณฑลขององคการการคาโลกยงตองการทจะเขาเปนสมาชกองคกรโลกบาลแหงนเพราะไดประโยชนจากหลกการปฏบตเยยงชาตทไดรบความอนเคราะหยง(The Most-Favoured Nation Principle: MFN) ซงเกอกลการเขาถงตลาดของภาคสมาชกกวารอยประเทศ กระนนกตาม กระบวนการรบสมาชกองคการการคาโลกกลบเชองชาและกนเวลาอยางเหลอเชอ โดยทในชวงเวลาหลงนกวาจะไดเปนสมาชกองคการการคาโลกไดตองใชเวลาเจรจาเกนกวาทศวรรษ

องคการการคาโลกมขนาดใหญโตและอยอาย ในขณะทประเทศมหาอำนาจตองการขยายระเบยบการคาระหวางประเทศใหครอบคลมสงทตนเองจะไดประโยชน แตประเทศดอยพฒนา ซงไดบทเรยนในอดตตางระมดระวงมใหระเบยบใหมไมเกอกลกระบวนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศตน การขยายระเบยบการคาระหวางประเทศจงเปนไปไดยากยง เพราะองคการการคาโลกยดกฎคะแนนเสยงเอกฉนทเมอประเทศมหาอำนาจผลกดนการขยายระเบยบการคาระหวางประเทศในทศทางทตองการมได จงหนไปทำขอตกลงการคาเสรทงระดบภมภาค(Regionalism) และทวภาค (Bilateralism) ขอตกลงการคาเสรและเขตการคาเสรจงผดขนจำนวนมาก ยงผลใหระเบยบการคาระหวางประเทศมทงระเบยบพหภาค ภมภาค และทวภาค กฎกตกาการคาระหวางประเทศเหลานพนกนอยางยงเหยงดจเดยวกบการพนกนของเสนสปาเกตตในชาม(Spaghetti Bowl Effects) ความเปนไปดงกลาวนกอใหเกดคำถามเกยวกบอนาคตขององคการการคาโลก

260


ในเดอนมถนายน 2546 องคการการคาโลกแตงตงผทรงคณวฒ 8ทาน โดยมนายปเตอร ซทเธอรแลนด (Peter Sutherland) อดตผอำนวยการองคการการคาโลกเปนประธานเพอใหจดทำรายงานวาดวยการปฏรปองคการการคาโลก ซงปรากฏตอมาในชอ The Future of the WTO:Addressing Institutional Changes in the New Millennium (2004)ขอเสนอทปรากฏในรายงานนเปนทวพากษวจารณกนโดยทวไป

ประเทศมหาอำนาจไมพอใจองคการการคาโลก เพราะไมสามารถขยายระเบยบการคาระหวางประเทศใหครอบคลมปรมณฑลท เปนประโยชนแกตน ประเทศดอยพฒนาไมพอใจองคการการคาโลก เพราะระเบยบการคาระหวางประเทศทดำรงอยในปจจบนไมเกอกลการพฒนาของประเทศโลกทสาม ดเหมอนวาใครตอใครพากนไมพอใจองคการการคาโลกแตองคการการคาโลกจะยงคงมชวตสบตอไปในอนาคตเทาทเหน


Gallagher, Kevin. Putting Development First: The Importance of PolicySpace in the WTO and IFIs. London: Zed Books, 2005.

Gallagher, Peter. The First Ten Years of the WTO. CambridgeUniversity Press, 2005.

Sutherland, Peter, et. al. The Future of the WTO: AddressingInstitutional Challenges in the New Millennium.Geneva, Switzerland: WTO, 2004.

................................

รายชอเอกสารโครงการ WTO Watch

(จบกระแสองคการการคาโลก)

เอกสารขอมล

หมายเลข 1 ระเบยบการคาสนคาเกษตรภายใต GATT/WTOโดย จตตมา เกรยงมหศกด

รงสรรค ธนะพรพนธสมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)

มถนายน 2547

หมายเลข 2 ขอมลเปรยบเทยบขอตกลงการคาเสรUS-Australia FTA และ Thailand-Australia FTAโดย ทวารตน ลาภวไล

ประภาภรณ ซอเจรญกจรงสรรค ธนะพรพนธ (บรรณาธการ)


หมายเลข 3 ขอมลเปรยบเทยบขอตกลงการคาเสรUS-Chile FTAUS-Singapore FTAและ US-Australia FTAโดย ทวารตน ลาภวไล

ประภาภรณ ซอเจรญกจเอกพล จงวลยวรรณสทธกร นพภยะ (บรรณาธการ)


262


หมายเลข 4 การเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาโดย สทธพล วบลยธนากล

รงสรรค ธนะพรพนธ (บรรณาธการ)พฤศจกายน 2547

หมายเลข 5 คลงขอมล FTAsโดย อสรกล อณหเกต

รงสรรค ธนะพรพนธ (บรรณาธการ)เมษายน 2548

หมายเลข 6 บรรณานกรม WTOโดย อสรกล อณหเกต

รงสรรค ธนะพรพนธ (บรรณาธการ)พฤษภาคม 2548

หมายเลข 7 ขอพพาทการคาระหวางประเทศ : มโนสาเรบรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธมถนายน 2548

หมายเลข 8 ขอพพาทการคาระหวางประเทศ : สนคาเกษตรบรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธมถนายน 2548

หมายเลข 9 Stiglitz Plan:ขอเสนอสำหรบการเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาโดย ชมเพลน สวรรณภาณ



263


หมายเลข 10 ขอเสนอวาดวยการจดระเบยบสนคาเกษตรโดย จตตมา เกรยงมหศกด

อมรรตน สรเกยรตชานกลรงสรรค ธนะพรพนธสมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)

สงหาคม 2548

หมายเลข 11 การอำนวยความสะดวกทางการคาTrade Facilitationโดย ชมเพลน สวรรณภาณ



หมายเลข 12 ขอตกลงการคาเสรไทย-ออสเตรเลย :รายงานและบทวเคราะหโดย รงสรรค ธนะพรพนธ (บรรณาธการ)เมษายน 2549

หมายเลข 13 การประชมระดบรฐมนตรองคการการคาโลก ครงท 6ทฮองกงโดย สทธกร นพภยะเมษายน 2549

หมายเลข 14 การคาและการลงทน:การจดระเบยบการลงทนในเศรษฐกจโลกโดย บญชา ดอกไม

เอกพล จงวลยวรรณพฤษภาคม 2550

264


หมายเลข 15 ความตกลงเรองการจดซอโดยรฐภายใต WTOWTO Agreement on Government Procurement: GPAโดย ววรรธน เกงถนอมศกดตลาคม 2550

หมายเลข 16 จนกบการปฏบตตามเงอนไขการเขาเปนสมาชก WTOรายงาน USTR ป 2549โดย สนทร ตนมนทอง


มกราคม 2551

หมายเลข 17 Thailand Trade Policy Review:The Thai Government Reportบรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธกมภาพนธ 2551

หมายเลข 18 Thailand Trade Policy Review:The WTO Secretariat Reports,Volume One: 1995-1999บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธมนาคม 2551

หมายเลข 19 Thailand Trade Policy Review:The WTO Secretariat Reports,Volume Two: 2003 - 2007บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธเมษายน 2551

265


หมายเลข 20 National Trade Estimate of Thailand:The USTR Reports, 2001-2007บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธเมษายน 2551

หมายเลข 21 จนกบการปฏบตตามเงอนไขการเขาเปนสมาชก WTOรายงาน USTR ป 2550โดย ชนญนษฐ ลาภวไล

สมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)มถนายน 2551

หมายเลข 22 Trade Policy Review of China, 2006บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธกนยายน 2551

หมายเลข 23 US Trade Policy Review:The U.S. Government Report, 1996-2006บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธตลาคม 2551

หมายเลข 24 Trade Policy Review of the USA:The WTO Secretariat Report, Volume one: 1996บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธตลาคม 2551

หมายเลข 25 Trade Policy Review of the USA:The WTO Secretariat Report, Volume Two: 1999บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธพฤศจกายน 2551

266


หมายเลข 26 US Trade Policy Review:The WTO Secretariat Report, 2001บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธพฤศจกายน 2551

หมายเลข 27 US Trade Policy Review:The WTO Secretariat Report, 2004บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธธนวาคม 2551

หมายเลข 28 US Trade Policy Review:The WTO Secretariat Report, 2006บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธธนวาคม 2551

หมายเลข 29 Trade Policy Review of the European Union:The EU Reports, 1997 - 2007บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธธนวาคม 2551

หมายเลข 30 Trade Policy Review of the European Union:The WTO Secretariat Reports, 1997 - 2007บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธธนวาคม 2551

หมายเลข 31 Trade Policy Review of Japan:The Japan Government Reports, 1995 - 2007บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธกมภาพนธ 2552

267


หมายเลข 32 Trade Policy Review of Japan:The WTO Secretariat Reports, 1995 - 2007บรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธกมภาพนธ 2552

หมายเลข 33 เอกสารระเบยบองคการการคาโลกวาดวยการคาบรการบรรณาธการ สทธกร นพภยะกมภาพนธ 2552

หมายเลข 34 นโยบายการคาระหวางประเทศของไทยและการคากบสหรฐอเมรกาบรรณาธการ รงสรรค ธนะพรพนธ

สมบรณ ศรประชยเมษายน 2552

หมายเลข 35 เอกสารระเบยบองคการการคาโลกวาดวยการคาสนคาเกษตร เลม 1บรรณาธการ อสรกล อณหเกตเมษายน 2552

หมายเลข 36 เอกสารระเบยบองคการการคาโลกวาดวยการคาสนคาเกษตร เลม 2บรรณาธการ อสรกล อณหเกตเมษายน 2552

หมายเลข 37 เอกสารระเบยบองคการการคาโลกวาดวยการเขาถงตลาดสนคาทมใชสนคาเกษตร เลม 1บรรณาธการ อสรกล อณหเกตพฤษภาคม 2552

268


หมายเลข 38 เอกสารระเบยบองคการการคาโลกวาดวยการเขาถงตลาดสนคาทมใชสนคาเกษตร เลม 2บรรณาธการ อสรกล อณหเกตพฤษภาคม 2552

เอกสารวชาการ

หมายเลข 1 GMOs ภายใตระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศโดย สทธพล วบลยธนากลตลาคม 2547

หมายเลข 2 มาตรฐานสงแวดลอมกบระเบยบการคาระหวางประเทศโดย นรมล สธรรมกจมกราคม 2548

หมายเลข 3 GATS ความตกลงวาดวยการคาบรการโดย พรเทพ เบญญาอภกลพฤษภาคม 2548

หมายเลข 4 การเจรจาการคาพหภาครอบอรกวยโดย สทธกร นพภยะพฤษภาคม 2548

หมายเลข 5 สงบงชทางภมศาสตร (Geographical Indication)โดย ศรยา เลาหเพยงศกดมถนายน 2548

หมายเลข 6 มาตรการตอบโตการทมตลาด:ขอตกลงและประสบการณโดย ธรรมวทย เทอดอดมธรรมมถนายน 2548

269


หมายเลข 7 สทธบตรกบการเขาถงยาโดย สทธกร นพภยะกนยายน 2548

หมายเลข 8 อตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม :การปรบตวยคการคาเสรโดย รงสรรค ธนะพรพนธ (บรรณาธการ)ตลาคม 2548

หมายเลข 9 ประเดนทางกฎหมายทนาสนใจของมาตรการตอบโตการทมตลาดมาตรการตอบโตการอดหนน มาตรการ SPSสงแวดลอม และแรงงานของ WTOโดย ทชชมย ฤกษะสตพฤศจกายน 2548

หมายเลข 10 ขาวภายใตองคการการคาโลกโดย มณเฑยร สตมานนทมกราคม 2549

หมายเลข 11 MFA กบการจดระเบยบการคาสงทอระหวางประเทศโดย ศนสนย ลมพงษพฤศจกายน 2549

หมายเลข 12 ลขสทธยคเทคโนโลยดจทล มาตรการทางเทคโนโลยและทางเลอกสำหรบประเทศไทยโดย จกรกฤษณ ควรพจน

นนทน อนทนนทมกราคม 2550

หมายเลข 13 การระงบขอพพาททางการคาของไทยใน WTOโดย ประสทธ เอกบตรมนาคม 2550

270


หมายเลข 14 ขอพพาทวาดวย GMOsระหวางสหรฐอเมรกากบสหภาพยโรปโดย สทธกร นพภยะพฤษภาคม 2550

หมายเลข 15 มาตรการบงคบใชสทธกบปญหาการเขาถงยา:ขอพจารณาดานกฎหมายและความตกลงระหวางประเทศโดย จกรกฤษณ ควรพจนกรกฎาคม 2550

หมายเลข 16 การเมองวาดวยการเจรจาการคาพหภาค:จากซแอตเทลถงแคนคนโดย สนทร ตนมนทองตลาคม 2550

หมายเลข 17 การจดระเบยบการคาสนคาเกษตรระหวางประเทศโดย ปทมาวด โพชนกล ซซกธนวาคม 2550

หมายเลข 18 หนงทศวรรษ WTOโดย รงสรรค ธนะพรพนธ


หมายเลข 19 การเจรจารอบโดฮาใหประโยชนแกประเทศดอยพฒนาจรงหรอ?โดย รงสรรค ธนะพรพนธ

สมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)พฤษภาคม 2551

271


หมายเลข 20 การตอบโตทางการคาของสหรฐฯผานมาตรา 301และสทธจเอสพ: ศกษากรณการบงคบใชสทธตามสทธบตรยาของไทยโดย จกรกฤษณ ควรพจนกรกฎาคม 2551

หมายเลข 21 การเจรจาการคาบรการใน WTOโดย พมพชนก วอนขอพร

สมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)สงหาคม 2551

หมายเลข 22 อตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมยคหลงความตกลง ATCโดย สมคด พทธศร

สทธกร นพภยะ (บรรณาธการ)มนาคม 2552

หมายเลข 23 นโยบายขาวหลงการเจรจารอบอรกวย:สหรฐอเมรกา และอาเซยบรพาโดย ศภณฏฐ ศศวฒวตน

รงสรรค ธนะพรพนธ (บรรณาธการ)สมบรณ ศรประชย

เมษายน 2552

หมายเลข 24 ประเทศมหาอำนาจกบการคาระหวางประเทศโดย ชนญนษฐ ลาภวไล

พสน ลลาเฟองศลปสมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)สทธกร นพภยะ

มถนายน 2552

272


หมายเลข 25 การเจรจาการคาพหภาครอบโดฮาบนทกความคบหนาการเจรจา: 2548-2552โดย สทธกร นพภยะกรกฎาคม 2552

เอกสารวจย

หมายเลข 1 การเจรจาการคาพหภาคสนคาเกษตร: ความไมสมดลความลมเหลว และอนาคตของรอบการพฒนา (โดฮา)โดย นพนธ พวพงศกร

สรลกษณา คอมนตรกมภาพนธ 2548

หมายเลข 2 ผลกระทบของการเปดเสรการคาบรการดานสขภาพตอประเทศไทยโดย ศภสทธ พรรณารโณทย

ครรชต สขนาคมนาคม 2548

หมายเลข 3 การเปดเสรภาคสถาบนการเงนไทยภายใตกรอบ WTOและแผนพฒนาระบบสถาบนการเงนโดย กอบศกด ภตระกล

ดอน นาครทรรพหฤษฏ รอดประเสรฐ

สงหาคม 2548

หมายเลข 4 ผลกระทบของการเปดเสรการคาบรการและการลงทนสาขาโทรคมนาคมตอประเทศไทยโดย สมเกยรต ตงกจวานชย

ธราธร รตนนฤมตศรสงหาคม 2548

273


หมายเลข 5 นโยบายการคาระหวางประเทศของไทยในชวงป 2543 - 2549โดย ชยนต ตนตวสดาการตลาคม 2549

หมายเลข 6 มาตรฐานแรงงานกบการคาระหวางประเทศโดย นรมล สธรรมกจมถนายน 2550

หมายเลข 7 ผลกระทบของการเปดเสรการคาและการปรบตวในหวงโซอปทานในภาคอตสาหกรรมสงทอของไทยโดย เกรยงไกร เตชกานนท

ภททา เกดเรองกรกฎาคม 2550

หมายเลข 8 เศรษฐศาสตรการเมองวาดวยนโยบายเขตการคาเสรของไทยโดย ธรรมวทย เทอดอดมธรรมกรกฎาคม 2551

หมายเลข 9 ผลกระทบของการยกเลกโควตาสงทอและเครองนงหมภายใตความตกลงวาดวยการคาสงทอระหวางประเทศ(Multi-Fibre Arrangement: MFA): วเคราะหโดยใชแบบจำลองคำนวณดลยภาพทวไป (ComputableGeneral Equilibrium Model: CGE Model)โดย สายพณ ชนตระกลชยพฤษภาคม 2552

274


หนงสอชดกฎกตกา WTO

เลมท 1 กฎกตกาทวไปโดย รงสรรค ธนะพรพนธ

สมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)มกราคม 2552

เลมท 2 การเขาถงตลาด Market Accessโดย รงสรรค ธนะพรพนธ


เลมท 3 การคาทไมเปนธรรม Unfair Tradeโดย รงสรรค ธนะพรพนธ

สมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)มนาคม 2552

เลมท 4 ภาคเศรษฐกจเฉพาะ (Specific Sectors)โดย รงสรรค ธนะพรพนธ

สมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)มนาคม 2552

เลมท 5 ทรพยสนทางปญญาโดย รงสรรค ธนะพรพนธ

สมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)พฤษภาคม 2552

เลมท 6 การศลกากรและสถาบนโดย รงสรรค ธนะพรพนธ

สมบรณ ศรประชย (บรรณาธการ)มถนายน 2552

ประวตผเขยน


สำเรจการศกษาเศรษฐศาสตรบณฑต (เกยรตนยมดมาก) จากคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร และ M.A. (Cantab.)Cambridge University

ปจจบนดำรงตำแหนงศาสตราจารยประจำคณะเศรษฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร

Documents

Currentpaper_11