Express yourself!Kunst en cultuur op het Montessori College

2

Voorwoord InhoudErg trots zijn wij op het voor u liggende cultuurmagazine. Een magazine gemaakt door leerlingen, oud-leerlingen en docenten van het Montessori College Nijmegen Groesbeek. Zij vertellen u (over) alle ins en outs van ons cultuuronderwijs, op een boeiende en informatieve wijze.

Talent en praktijk, oud en jong vinden elkaar. Prachtig om de interviews met oud-leerlingen te lezen: wat cultuur voor hen betekent en welke rol onze school hierin heeft gespeeld. In heldere taal wordt duidelijk dat cultuur in de genen zit van ons College.

“De uitdaging om anders naar dingen te kijken, is ontzettend belangrijk in ieders individuele ontwikkeling: leren dat er verschillende manieren zijn om anderen te begrijpen en om zelf begrepen te worden,” zegt oud-leerling Dagmar Slagmolen op pagina 20 van dit magazine. En zo is het.

Dit is een magazine zoals een magazine moet zijn: vol passie, kwaliteit en betrokkenheid.

Ik wens u veel leesplezier,

Namens de schoolleiding,

Janneke Stam, rectorStephan Haukes, locatieleider Kwakkenberg

Kunst en Cultuuronderwijs op het Montessori College Nijmegen Groesbeek

4 Montessorionderwijs en

Cultuureducatie

5 Het Montessori College als

CultuurProfielSchool

9 Cultuurprogramma Montessori

College: overzicht

10 Culturele activiteiten per locatie

Cultuurklas

14 De Cultuurklas: keuzeprogramma voor gemotiveerde talenten

16 Reportage: Een middagje Cultuurklas

18 ‘De Cultuurklas geeft smoel aan de school’ Interviews met leerlingen en docenten

3

ColofonDe kunst van kunst

Columns

Foto-impressies

21 Laurien Meijer ‘Is mode ook kunst’?

22 Renée Robbers ‘Bijna alles is kunst’

7 De Kunst van Beeldende Kunst

8 De Kunst van Dans

12 De Kunst van Theater

20 De Kunst van Schrijven

24 De Kunst van Muziek

6 Kunst en Cultuur op de Berg en

Dalseweg

13 Kunst en Cultuur op de Vlierestraat

17 Kunst en Cultuur op de Kwakkenberg

23 Kunst en Cultuur in Groesbeek

Dit is een publicatie van het Lees- en Schrijfcentrum van het Montessori Col-lege (Lens) in samenwerking met de Radboud Universiteit Nijmegen

Hoofdredactie en teksten (tenzij an-ders vermeld): Sonja Alferink, freelance tekstschrijver, s.alferink@hotmail.com

VormgevingTivaro grafisch ontwerpTies van Rozendaalwww.tivaro.nl

Foto'sSonja Alferink, Renée Robbers, Guido Jansen en docenten, leerlingen en medewerkers van het Montessori Col-lege Nijmegen-Groesbeek

Foto coverGuido Jansen

CopyrightMontessori College Nijmegen-Groes-beek

Met speciale dank aanAnne-Marie van de Wiel, Hanneke Bro-ers en Fred Nagels

4

ultuureducatiein

hetmontessorionderwijs

“Help mij het zelf te doen,” is de beroemde uitspraak van de Italiaanse arts Maria Montessori. Ze bedoelde met die uitspraak dat leraren kinderen moeten hel-pen om dingen zelf te doen. Ze vond dat kinderen zich het beste konden ontwikkelen als ze op school zelfstandig en in hun eigen tempo aan het werk zouden gaan. Ieder kind is namelijk anders, zei Maria Montessori. De éen kan goed rekenen en is snel klaar met een velletje rekensommen. De ander heeft juist een talent voor taal en draait zijn hand niet om voor het schrijven van een verhaaltje of het snel lezen van een tekst. Door een kind te helpen ontdekken waar zijn capaciteiten liggen en wat zijn talenten zijn, kan het zich ontwikkelen tot een totale, zelfbewuste per-soonlijkheid.

C

Toen het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in 2004 met het project ‘Cultuur-

Deze visie van Maria Montes-sori is de kern geworden van het Montessorionderwijs. In de hele wereld wordt er op basisscholen en middelbare scholen les gegeven volgens de onderwijsfilosofie van deze inspirerende Italiaanse vrouw. En juist in dit type onderwijs is kunst- en cultuureducatie heel erg belangrijk. Sterker nog, kunst- en cultuuronderwijs speelt een essentiële rol in het realiseren van de doelstellingen van het Montessorionderwijs. Het leert kinderen om hun eigen identiteit te ontdekken en ‘out of the box’ te denken. Het leert ze om op een creatieve manier na te denken en eigen keuzes te maken. Het stimuleert ze in hun ontwikkeling tot zelfbewuste mensen. Het helpt ze worden wie ze zijn.

profielschool’ begon, was het Montessori College dan ook meteen enthousiast.

5

ultuurProfielSchoolultuureducatie C

Maar wat is een Cultuurpro-fielschool eigenlijk? Een Cul-tuurprofielschool is een mid-delbare school die in haar onderwijs én daarbuiten veel aandacht heeft voor kunst en cultuureducatie. Dat kan in de vorm van vakken, zoals tekenen, toneel en muziek. Maar het gaat óók om het culturele programma buiten de lessen. Bijvoorbeeld cul-turele avonden waar leerlin-gen voor elkaar kunnen op-treden, of het bezoeken van voorstellingen in de schou-wburg. Of extra cursussen toneel en muziek en het volgen van een workshop drama. Uitgangspunt van de Cultuurprofielschool is dat niet alleen toptalenten de kans krijgen om hun talent-en optimaal te ontwikkelen. Een belangrijke doestelling is juist dat íedere leerling die geïnteresseerd is in kunst en cultuur de ruimte krijgt om zich daarmee bezig te houden.

Een speciale visitatiecommissie kwam langs om te kijken hoe de school dacht over kunst- en cultuuronderwijs. De leden van de com-missie bekeken de kunst- en cultuurvakken en het culturele pro-gramma buiten de lessen. En ze bespraken hoe de school het kunst- en cultuuraanbod nog beter en uitgebreider zou kunnen maken. De commissie besloot dat ze het Montessori College zeer geschikt vond als Cultuurprofielschool. Sinds 2004 wordt de titel ‘Erkende Cultuur-ProfielSchool’ dan ook met grote trots door de school gedragen.

Met andere woorden: Cultuurprofielscholen zijn scholen die veel tijd investeren in de ontwikkeling van nieuwe kunst- en cultuurprogramma’s en veel ruimte geven aan de uitvoering ervan. De subsidie die deze scholen van het ministerie krijgen, helpt ze om deze ontwikkeling door te zetten en het culturele profiel van de school nog verder uit te breiden en vorm te geven.

kunst en cultuur op deerg en dalsewegB

6

7

Wat betekent beeldende kunst voor jou? “Beeldende kunst is een heel erg belangrijk onderdeel van mijn leven. Zo vaak als ik kan ga ik naar tentoonstellingen. Kunstenaars werpen met hun werk vaak een nieuw li-cht op belangrijke vragen. Dat kunnen allerlei vragen zijn: ethische, historische, kritische vragen. Doordat kunstenaars niet mee hoeven te gaan met de snelheid van internet of televisie, hebben zij meer vrijheid om een onderwerp helemaal uit te spinnen. Als kijker heb je daardoor meer aanknopingspunten met het onderwerp dan je bij de meeste andere media hebt. Daardoor kun je anders tegen een bepaalde kwestie aan gaan kijken. Dat kan een enorme verrijking zijn.”

Hoe belangrijk is kunst?“De belangrijkste eigenschap van een goed kunstwerk is dat het vragen oproept, in plaats van dat het antwoorden geeft. Er is niet één waarheid en ook niet één geschie-denis, er zijn allerlei versies. De kunstenaar en de kunst in het algemeen zorgen voor beweging in de samenleving. Ze zetten mensen aan het denken. Hoe vreselijk saai zou het leven zijn als de kunsten niet bestonden? Als je even in een dip zit, kan kunst (muziek, film, of wat dan ook) een uitweg bieden om even in een andere wereld te vertoeven.” Hoe belangrijk is cultuuronderwijs volgens jou? “Het is heel belangrijk dat iedere leerling op school goed cultuuronderwijs krijgt. Zeker omdat een groot deel van de leerlingen thuis niet met kunst en cultuur in aanrak-ing komt. Zoals mijn moeder zegt: ‘kunst en cultuur zijn de jus van het leven’. Het is een verrijking voor ieder individu in onze maatschappij.”

Eva Olthof (1983) is beeldend kunstenares. Ze haalde in 2002 haar VWO-diploma aan het Montessori College. Ze studeerde in 2008 af aan de ArtEZ hogeschool voor de kun-sten in Arnhem. Momenteel volgt ze in diezelfde stad een Master Fine Art. Intussen wordt haar werk al geëxposeerd in binnen- en buitenland.

kunstde

vande

Beeldende kunst

”“Als je even in een dip zit, kan kunst (muziek, film, of wat dan ook) een uitweg bieden om even in een andere wereld te vertoeven.”

8

“ ”

Wat betekent dans voor jou? Dans is een van de belangrijkste manieren om mezelf uit te drukken. Beweging zegt me vaak meer dan woorden. Als ik dans heb ik het gevoel dat ik leef. Het geeft me energie, kracht en ontspanning. Ook met het maken van danstheater kan ik betekenis overbrengen door middel van beweging. Dans is onmisbaar voor mij. Hoe belangrijk is kunst?Kunst is heel belangrijk voor een samenleving. Ik denk dat veel mensen de kracht van ‘kunst’ onderschatten. Het is misschien ook deze term die ze daarin tegen staat. Dat schept een afstand met het publiek. Ik denk dat heel veel mensen muziek, fotografie, dans, theater, film en nog veel meer kunstvormen gebruiken om te ontspannen. Het is ontzettend belangrijk tegenover alle kennis die in de maatschappij van mensen wordt gevraagd. Het speelt in op gevoel, sfeer, interactie en betekenisgeving. Daarnaast kan het ook een manier zijn om het verhaal, beeld of kunstwerk van een ander als inspira-tie te gebruiken. Of om een andere cultuur te leren kennen. Zo zijn er nog veel meer redenen te noemen waarom ik denk dat kunst belangrijk is voor de samenleving.

kunstde

vande

Dans

Hoe belangrijk is cultuuronder-wijs volgens jou?Cultuuronderwijs is erg belangrijk. Het spreekt een andere kant aan van leerlingen dan veel andere vakken. Ik vind daarom dat iedereen cultuuronder-wijs moet krijgen op school. Bovendien zijn er best veel mensen die vanuit thuis weinig mee krijgen van cultuur. Een school kan in ieder geval zorgen voor basiskennis over de cultuurvakken. Dit draagt mijn inziens bij aan de algemene ontwikkeling.

Als ik dans heb ik het gevoel dat ik leef. Het geeft me energie, kracht en ontspanning

Swaantje Nijkamp (1983) haalde in 2001 haar VWO-diploma aan het Montessori Col-lege.Ze studeerde in 2007 af aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Sindsien is ze als danstheatermaker en docent. Daarnaast volgt ze de Voortgezette Opleiding tot Do-cent Dansexpressie.

9

ultureel programmaCOp een erkende Cultuurprofielschool past natuurlijk een heel goed, gevarieerd en uitgebreid cultureel programma. Het Montessori College biedt zijn leerlingen daarin heel veel. Het basisprincipe is: iedere leerling krijgt cultuuronderwijs, maar wie méér wil, krijgt daar ruimte voor. Op die manier krijgen alle leerlingen op hun eigen niveau en aansluitend bij hun eigen interesses de mogelijkheid zich cultureel te ontwikkelen. Dit is de visie van de school, die door elke locatie wordt gesteund. Hoe de locaties hun programma vorm geven, verschilt per locatie.

Alle leerlingenÁlle leerlingen krijgen in de onderbouw les in meerdere ‘musische vakken’. Daaronder vallen bijvoorbeeld tekenen, toneel, handvaardigheid en muziek. In de bovenbouw volgt iedere leerling het vak Culturele en Kunstzinnige vorming (CKV). Daarnaast krijgen alle leerlingen een uitgebreid cultureel programma aangeboden. Dat aanbod verschilt per locatie. Het varieert van gedichtenmiddagen, theaterdagen en bandjesavonden tot het bezoek aan theatervoorstellingen,

cultuurreizen, beeldenroutes of een cursus drummen of gitaar. Ook in vakoverstijgende projecten krijgt iedere leerling te maken met kunst en cultuur. De musische vakken profileren zich sterk in de samenwerkingsverbanden met andere vakken en met culturele instellingen van buiten. Tot slot staan er bij binnen- en buitenlandse reizen, activiteitenweken en excursies natuurlijk altijd culturele activiteiten op het programma.

Keuze voor verdiepingNaast dit algemene aanbod, is er een uitgebreid keuzeprogramma voor de leerlingen die zich verder willen verdiepen. In de onderbouw havo/vwo is er een speciale Cultuurklas. In deze klas werken leerlingen samen aan speciale kunst- en cultuurprojecten. Lees meer over de Cultuurklas op pagina’s 14-19 van dit magazine. In de bovenbouw van het vmbo-t kunnen leerlingen kiezen voor het keuzevak ‘Kunst, Cultuur en Media’ (KCM). Dit vak brengt leerlingen in lessen van 2 x 70 minuten per week in aanraking met vormgeving, theater, management en techniek. In de bovenbouw havo/vwo kunnen leerlingen daarnaast kiezen voor de eindexamenvakken muziek en tekenen.Tot slot bieden de vele culturele activiteiten die op elke locatie worden georganiseerd natuurlijk heel veel mogelijkheden om nog eens extra met kunst- en cultuur bezig te zijn.

10

per locatieCulturele activiteiten Montessori CollegeCulturele activiteiten locatie Kwakkenberg

Culturele activiteiten locatie Berg en Dalseweg

Op de Kwakkenberg zitten de klassen 1 en 2 vmbo, havo en vwo

Op de Berg en Dalseweg zitten de vmbo-b-klassen (LWOO) en vmbo 3 en 4

Cultuurklas Klas 1 en 2 heeft een Cultuurklas met 4 x 70 + 1 x 40 minuten cultuur per week. Ook is programma gekoppeld aan Nederlands en geschiedenis. Schooljaar 2009-2010 start klas 3 op de Vlierestraat

Een klas per leerjaar

Activiteitenweken Cultuurgroep ondersteunt in activiteitenweek culturele uitingen

Alle leerlingen

Culturele avond Kwakkenberg heeft eigen culturele avond in Cultureel Centrum De Lindenberg

Alle leerlingen

Broodje Cultuur Verschillende KWT’s met cultuur als inzet Groepen leerlingen

Cultuurprogramma Leerlingen hebben per periode (4x) een culturele activiteit, voorbereid door cultuurcommissie en de vakken. Cultuuractiviteit beslaat dag of dagdeel. Getracht wordt alle cultuuruitingen af te dekken

Alle leerlingen

Lessen Leerlingen hebben 140 minuten cultuurvakken per week Alle leerlingen

Muzieklessen op school Leerlingen die dat graag willen kunnen een cursus drummen, gitaar van vijf klokuren op school doen

Selectie van leerlingen

KCM Keuzeprogramma van 2 x 70 minuten per week Kunst, Cultuur en Media

Keuzeprogramma in klas 3 en 4 vmbo-t

Cultuuractiviteiten in lessen:Drama, Beeldend, Dans in lessen als project

Klas 1 en 2

CKV Klas 3

CultuurdagenKlassen krijgen op diverse plekken in stad en op school workshops

Alle klassen

Zo’n 30 % van de lestijd is projectonderwijsIn die projecten zijn kunstvakken geïntegreerd

Klas 1 en 2

Lessen: 2 x 70 minuten Klas 1 en 2

Activiteitenweek met cultuurdagen/dagdelen Alle leerlingen

11

Culturele activiteiten Montessori CollegeKCM Keuzeprogramma van 2 x 70 minuten per week Kunst, Cultuur en Media

Keuzeprogramma in klas 3 en 4 vmbo-t

Muziek en Tekenen als eindexamenvakken vmbo-t, havo,vwo

8 keer Broodje Cultuur 8 maal een KWT georganiseerd door leerlingen met breed scala aan culturele onderwerpen

Alle leerlingen

Voordrachtsfestival Ca. 25 leerlingen maken een totaalproductie voor het Nijmeegs voordrachtsfestival (werken in lessen en buiten lessen aan deze presentatie)

Alle leerlingen

Bandjesavond en Culturele avond De bekende culturele avonden Alle leerlingen

Cultuurreizen Berlijn en Rome 4h en 4v

Activiteitenweek met cultuuronderdelen Aken, Utrecht, bezoek musea en films

5v,4h,4v

Cultuurreis Parijs 3h,3v, 3 vmbo-t

Diverse projecten Scapino dansworkshops, Instaptheater,

Schoolkoor Alle leerlingen

Culturele activiteiten locatie Vlierestraat

Culturele activiteiten locatie Groesbeek

Op de Vlierestraat zitten de klassen 3 en hoger van vwo, havo en vmbo-t

In Groesbeek zit een volledig vmbo

Theaterwerkdag Klas1 en 2

Beeldenroute en film Klas 1 en 2

Film/cabaret/museumbezoek + workshopdag Klas 3

ActiviteitenweekCultuurdagdelen: cultuursteden, museumbezoek

Klas 3

Broodje cultuur Alle leerlingen

12

kunstde

vanhet

theaterWat betekent theater voor jou?“Het is mijn leven. Het is de manier waarop ik de wereld in kijk en communiceer met de wereld om mij heen.” Hoe belangrijk vind jij kunst?“Kunstenaars hebben het vermogen om op een andere manier naar de wereld en de werkeli-jkheid te kijken. Daar kunnen ze niets aan doen. Het is als een wiskundige die alles in cijfercom-binaties ziet. Het is een eigen logica. En door die andere blik kunnen zij een ander, eigen licht werpen op soms kleine en soms heel grote zaken. Daardoor kunnen zij begrip oproepen voor mensen en voor situaties die niet voor iedereen altijd even makkelijk te begrijpen zijn. Kunste-naars kunnen troost bieden of lucht scheppen; door woorden, door beelden, door middel van muziek. Ze kunnen mensen samenbrengen.”

”“Kunstenaars hebben het vermogen om op een andere manier naar de wereld en de werkelijkheid te kijken.

Hoe belangrijk is cultuuronderwijs volgens jou?“De uitdaging om anders naar dingen te kijken, is volgens mij ontzettend belangrijk in ieders individuele ontwikkeling. Leren dat niet altijd alles direct te begrijpen is, maar dat dat ook niet hoeft. Leren dat er verschillende manieren zijn om anderen te begrijpen en zelf begrepen te worden. Om dat te leren, is cultuuronderwijs heel erg belangrijk. Het leert je hoe je met elkaar kan discussiëren en dat discussiëren leuk is, dat het op andere gedachten kan brengen. Dat is waardevol voor de rest van je leven.”

“Kijk, je kunt natuurlijk commu-niceren in woorden. Maar een beeld of een muziekstuk werkt soms véél krachtiger. Het raakt je, zonder dat je altijd uit kan leggen waarom. Dat is belangrijk: het is een kwaliteit die iedereen van jongs af aan zou moeten leren ontwikkelen, herkennen en koes-teren. Het geeft je handvaten om te communiceren met een steeds

groter wordende wereld, en met de meest uiteenlopende mensen.” “Als we het kunst- en cultuu-ronderwijs schrappen, worden we één grote grijze massa. Met één collectieve mening en één grote collectieve angst: de angst voor de ander. Omdat we die we niet meer weten te bereiken en niet meer weten te begrijpen. Dan zullen we binnen de kort-ste keren roepen: “Iedereen die anders is moet weg!” Zonder ons te realiseren dat iederéén op een dag wel eens die Ander zou kunnen zijn. En waar moet je dan heen?” Dagmar Slagmolen (1980) haal-de in 1999 haar diploma aan het Montessori College. In 2005 stu-deerde ze af aan het toneelschool Arnhem. Sindsdien is ze werkzaam als actrice, schrijfster en theater-maakster. Ze speelde onder meer bij de toneelgroepen Alaska, de Appel en ViaBerlin (Orkater).

kunst en cultuur op de

lierestraatV

13

14

De cultuurklas

Programma en vakken Cultuurklas

Het programma van de Cultuurklas bestaat uit drie onderdelen: kunst doen, kunst zien en beleven en cultuur bestuderen.

Je speelt toneel, je danst, je maakt films en foto’s en je eigen kunstwerken. Je presenteert voor andere leerlingen en ouders. Dit zijn de cultuurvakken die je volgt:

• Muziek • Dans • Drama • Multimedia • Beeldend 2D/3D • Wereldbeeld en taal

(WBT)

Je gaat met de Cultuurklas naar voorstellingen (bijvoorbeeld toneel) en je bezoekt musea en ateliers. Op school komen kunstenaars, acteurs, muzikanten, schrijvers en dansers langs om te vertellen over hun beroep en om je dingen te leren.

In dit onderdeel leer je over de geschiedenis van de kunst en cultuur en bestudeer je jeugdliteratuur, dichtkunst, moderne kunst…Officieel heet dit onderdeel ‘de bestudering van het cultureel erfgoed’.

samen te werken, zich veelzijdig te presenteren en eigen werk en dat van anderen te beoordelen. Niet alleen de creatieve ontwikkeling wordt door deelname aan de Cultuurklas dus gestimuleerd, maar ook de brede persoonlijke ontwikkeling van het kind.

kunstprojecten en bezoeken tentoonstellingen en voorstellingen buiten de school. De klas biedt de leerlingen op die manier de mogelijkheid om hun creatieve talenten en artistieke vaardigheden te ontdekken en ontwikkelen. Daarnaast leren de leerlingen goed

De Cultuurklas van het Montessori College is een keuzeprogramma voor leerlingen met een grote interesse in kunst- en cultuurvakken. De leerlingen in de Cultuurklas volgen extra cultuurvakken op school, werken gezamenlijk aan verschillende

De cultuurklas

“Kunst doen, zien en beleven, cultuur bestuderen”

Kunst doen Kunst zien en beleven

Cultuur bestuderen

15

De cultuurklasDe cultuurklas

Leerlingen in de Cultuurklas volgen het normale havo/vwo-programma, met een paar aanpassingen. In de eerste klas vervalt het vak techniek, in de tweede klas vervallen de lessen economie en -gedurende een half jaar- de lessen verzorging. Deze aanpassingen van het rooster hebben geen gevolgen voor de profielkeuze in de bovenbouw. In het derde jaar is er geen aparte Cultuurklas. In plaats daarvan is er het keuzeprogramma Cultuur, waarin de leerlingen extra lesuren cultuurvakken kunnen volgen.

De klas komt elke week 4 x 70 en 1 x 40 minuten bij elkaar. Deze lessen en bijeenkomsten op school vallen binnen de reguliere lestijden. Deelname aan de Cultuurklas kost de leerling wel iets meer tijd dan

Practische zaken

Rooster

Aanmelding en selectie

het normale lesprogramma. De culturele activiteiten buiten school zijn namelijk niet altijd stipt om 15:00 afgelopen.

Bij de inschrijving voor het Montessori College kan de voorkeur voor de Cultuurklas aangegeven worden. Vervolgens vindt er een selectie plaats. Daarbij wordt gekeken naar de belangstelling en de motivatie van de leerling. Dit gebeurt op een selectie/motivatiemiddag. De leerlingen werken aan een beeldende opdracht en een toneelopdracht, en vullen een vragenlijst in. Daarnaast wordt er een kennismaking- en motivatiegesprek gehouden en wordt er gekeken naar het eventuele portfolio van de leerling.

Het allerbelangrijkste is dat de leerling van de Cultuurklas een grote interesse in kunst- en cultuurvakken heeft, en dat hij/zij creatief is en heeft fantasie heeft. Daarnaast zijn sociale vaardigheden belangrijk: hij of zij moet in een groep kunnen werken en goed kunnen luisteren naar anderen.

Omdat de klas regelmatig op excursie gaat of voorstellingen buiten school bezoekt, vragen we een financiële bijdrage van de ouders. We gaan ervan uit dat dit nooit meer dan 150 euro per jaar zal zijn.

16

Een vrolijke boel is het, deze vrijdagmiddag in november. Cultuurklas 1b van de locatie Kwakkenberg komt bij elkaar om een paar uur dramales te volgen. Niet zo maar een les vandaag; het is toetsdag in de klas. In groepjes moeten de leerlingen een van tevoren voorbereide scene presenteren aan de rest van de klas. De scènes worden daarna door de groep gezamenlijk besproken en door de docent beoordeeld met een cijfer. De hele middag hebben de groepjes nog kunnen voorbereiden, maar tijdens dit laatste uur op vrijdagmiddag moeten de scènes dan toch echt ‘voor het echie’ worden gespeeld.

Druk kletsend en oefenend lopen de leerlingen de klas in. Als het podium met grote vierkante blokken is opgebouwd en het publiek is opgesteld, kan het spektakel beginnen. De groepjes staan de trappelen. Meteen na het startsein van docent Gerard gaan er vingers in de lucht en wordt er geschreeuwd om wie er als eerste mag.

”“De groepjes staan de trappelen. Meteen na het startsein van docent Gerard gaan er vingers in de lucht en wordt er geschreeuwd om wie er als eerste mag.

De scènes gaan over een slaapfeestje met spoken in de kast, een snackbar die wordt overvallen en een trein die wel érg merkwaardige passagiers vervoert. Het valt meteen op hoe dramatiek en energiek deze leerlingen hun scènes spelen. Uitbundig, theatraal, en met een grote dosis humor. Het plezier spat er vanaf. Best bijzonder voor een late vrijdagmiddag na een dag van intensieve repetities. Na elke scene neemt Gerard het woord om zijn feedback te geven en de scene te bespreken met de rest van de klas. Hij vraagt de leerlingen naar ‘het conflict’ in de scene, naar het ‘tableaux’ en naar de ‘handelingen’. “Wat was het conflict in deze scene?” “Van welke handelingen heeft de groep gebruik gemaakt?” Abacadabra voor de onwetende toeschouwer, maar de acteurs in deze klas weten precies waarover het gaat. Naar de tips van Gerard wordt aandachtig geluisterd. “Probeer rustig te blijven, ook als je heftige emotie speelt,” geeft hij de expressieve groep als belangrijkste advies mee.

Een beetje gegiechel her en der, zo nu en dan een schaterende lach: het spelplezier is groot. En hoewel de tomeloze energie van deze groep door de ruimte giert, is de aandacht voor het spel en voor elkaar er wel degelijk. Dit zijn jonge mensen die weten waar ze mee bezig zijn, weten wat ze willen en daar ongelofelijk veel plezier in beleven.

Een middagjeReportage:

kunst en cultuur op de

wakkenbergK

17

18

“Het is vooral heel erg gezellig”, zegt Inge Breur op de vraag wat ze van de Cultuurklas vindt. Ze is erbij gegaan omdat ze van tekenen houdt en omdat de vakken van de Cultuurklas haar leuk leken. “Het allerleukste vind ik de spelletjes van De Lama’s (televisieprogramma met improvisatie, red.) die we soms bij het vak drama doen,” vertelt Inge.

Lot Wuisman zat in de allereerste Cultuurklas van het Montessori College. Als Cultuurbrugpieper vond zij vooral de optredens en presentaties erg leuk. “Het is heel gezellig in de coulissen met vriendinnen, je moet heel stil doen.. Vlak voordat je het podium opstapt is het heel spannend, de adrenaline stroomt dan door je aderen. Je hebt er weken naartoe gewerkt en dan moet je jouw eigen stukje kunst laten zien. Of het nou in de vorm van mode, muziek of toneel is, heat komt vanuit jou. Jij hebt het bedacht en je bent klaar voor de meningen van anderen. Het hele publiek wacht op je en dat geeft je een geweldige kick!”

Kiki van der Waals vond het architectuurproject dat zij in het eerste jaar met de Cultuurklas volgde het leukste van de Cultuurklas. “We mochten onze eigen rondleiding maken. We moesten eerst foto’s maken van dingen die wij mooi vonden van architectuur in Nijmegen. Met een vriendin, Pleun, hebben we toen al allerlei ideeën bedacht voor onze rondleiding. Met ons groepje bedachten we uiteindelijk om onze rondleiding op steps te doen. Toen we met onze gasten de rondleiding gingen doen, werd het

een groot succes. Het was erg leuk om met steps door het Valkhofpark te rijden, en al helemaal om de Marikenstraat af te racen! Eenmaal terug in het architectuurmuseum waren er allemaal lekkere hapjes en drankjes klaargemaakt. Ze hadden ook nog een verrassing voor ons: alle vier de rondleidingen van de Cultuurklas kwamen tijdelijk in het museum! Onze hele klas was heel vrolijk. Het was echt geweldig dat iets waar je zo lang aan had gewerkt ook echt gebruikt ging worden.”

19

Hoe is het voor de docenten om met de Cultuurklas te werken? Docent drama Gerard Slot: “De Cultuurklas biedt ruimte tot een stukje verdieping, het geeft kinderen de mogelijkheid om net een stapje verder te gaan.” Als docent is dat heel prettig: je hebt meer tijd om een onderlinge band op te bouwen, dat geeft een sfeer van vertrouwen. Je leert de kinderen ook echt kennen, je ontdekt waar de talenten van de een liggen en waar van de ander.”

Wat leren de leerlingen volgens de docenten door hun deelname aan de Cultuurklas? Volgens Gerard Slot leren leerlingen heel goed samen te werken, met elkaar en met een groep om te gaan en samen iets tot stand te brengen, iets waar ze ook bij andere vakken profijt van hebben. “Daarnaast worden ze aangesproken op wat ze kunnen en moeten ze zichzelf laten zien,” zegt Gerard. Volgens hem zorgt die expressie bij de leerlingen tot een groter zelfbewustzijn. Dat draagt vervolgens bij aan de identiteitsontwikkeling van de leerling.

Margot van Neerven vult aan dat leerlingen leren dat iets er niet zomaar is, maar dat er voor gewerkt moet worden. “Ze gaan inzien dat je iets moet dóen om iets moois te bereiken. Dat bijvoorbeeld een filmtrailer niet met één druk op de knop klaar is, maar dat daar heel veel verschillende dingen bij komen kijken. Al die verschillende stapjes leren ze vervolgens zelf door zelf zo’n trailer te gaan maken.”

Docent muziek Guido Jansen vindt het belangrijk dat leerlingen oog krijgen voor het feit dat kunst niet uit losse eilandjes bestaat maar dat kunstvormen samenhangen, in elkaar grijpen. “Het gaat ook over de integratie van kunst, in plaats enkel te focussen op losse kunst- en cultuurvakken. Dat is vormend.” Docent tekenen en handvaardigheid

Gerard Slot merkt verder op dat de hele school eigenlijk profijt heeft van het bestaan van de Cultuurklas. “Je hebt gemotiveerde leerlingen en er is een sfeer van expressie. Dat straalt over op andere kinderen en is goed voor de algehele sfeer op school. De Cultuurklas geeft smoel aan de school.”

20

Wat betekent schrijven voor jou?“Voor mij heeft schrijven een vreemd soort tegenstrijdigheid: het is wat ik het allerliefste doe, en tegelijkertijd is het wat me het meest frustreert. Het kan een ware worsteling zijn om te beginnen aan een lege pagina, en toch is er niets dat me zoveel voldoening geeft als het vijftien keer herschrijven van een scène, en dan de zestiende keer weten: zo klopt het. Literatuur is een wezenlijk onderdeel van mijn leven. Als kind verslond ik boeken, dat heb ik nu minder. Het lukt me niet vaak meer om echt helemaal te verdwijnen in een verhaal, zoals me dat vroeger gebeurde. Ik ben analytischer geworden, en kri-tischer. Daar kan ik soms nostalgisch over zijn. Maar ik hóud nog steeds onvermind-erd veel van boeken, ook van hun fysieke aanwezigheid. Ik kan verliefd worden op een boek met een mooi omslag, of een mooi formaat, of een mooi lettertype.”

Hoe belangrijk is kunst?“Ik vind het moeilijk om een algemene uitspraak te doen over het belang van kunst voor de samenleving. Dat wordt zo snel een betuttelend praatje. Voor mijzelf is kunst van levensbelang. Maar ik begrijp dat het niet voor iedereen zo is, en dat hóeft ook

kunstde

vanhet

schrijven

”“Voor mij heeft schrijven een vreemd soort tegen-strijdigheid: het is wat ik het allerliefste doe, en tegelijkertijd is het wat me het meest frustreert.

niet. Wel vind ik dat je van jongs af aan de keuze moet hebben. Dat je op school kunstonder-wijs meekrijgt, als het van huis uit niet vanzelfsprekend is. Toen ik laatst heel hard schree-uwde om cultuur bij een pro-testactie op het Leidseplein, re-aliseerde ik me dat ik het maar goed heb gehad tot nu toe, hier in Nederland. Op de mid-

21

delbare school bezochten we met de hele klas musea en voorstellingen, en ik mag als jongere nog steeds voor een tientje naar de stadsschouw-burg en het concertgebouw. De geplande, drastische be-zuinigingen op kunst en cultuur maken me bang. Niet alleen omdat veel subsidies worden ingetrokken en entreekaartjes veel duurder worden, maar vooral ook om de gedachte die erachter zit: dat kunst een over-bodige hobby is van de ‘linkse elite’. Dat is onzin. Kunst is een belangrijk onderdeel van cul-tuur, en niet alleen iets dat in schouwburgen of musea te vin-den is. En nu betrap ik mezelf dan toch op het betuttelende praatje waar ik bang voor was. Oké, dan: zonder ruimte voor kunst zou ik Nederland maar een miezerig landje vinden.”

Niña Weijers (1987) haalde in 2005 haar VWO-diploma aan het Montessori College. Daarna studeerde ze literatuurweten-schap in Amsterdam en Dublin. Ze publiceerde korte verhalen, en won de schrijfwedstrijd Write Now! 2010. Ze werkt bij academisch-cultureel cen-trum Spui25 in Amsterdam en is ondertussen ook voorzichtig begonnen aan een roman.

Is ookkunst?mode

Bij kunst en cultuur denk je al gauw aan oeroude schilderijen, stoffige musea en onbegrijpelijke klassieke muziek. Niet zo gek dus dat ‘de jeugd van tegenwoordig’ zich niet meer voor cultuur lijkt te interesseren. De eerste jongere die dol is op Oudgriekse beeldhouwkunst of die een posters van de Nachtwacht op zijn kamer heeft hangen, moet ik nog tegenkomen. Geven jongeren dan helemaal niets meer om cultuur? Welnee. Er is namelijk een kunstvorm waarin vrijwel iedere jongere is geïnteresseerd: mode.

Kijk maar eens om je heen op school. Door naar de outfit van één van je medescholieren te kijken, vorm je direct een oordeel over zijn of haar persoonlijkheid. Zo kun je aan de hand van de schoenen van een jongen direct analyseren wat voor type hij is. Een Vans-jongen is absoluut anders dan een Air Max-jongen, om maar eens een voorbeeld te noemen. Kleding is dus een manier om je identiteit te tonen. Maar is het ook kunst? De kleding die in de rekken bij de H&M hangt, zou je misschien niet zo snel ‘kunst’ noemen. Maar die kleding is wél gebaseerd op de haute couture van de catwalks in Parijs, Milaan en New York. En als je die ziet, wordt mode al een stuk kunstzinniger…

Modeontwerpers maken de meest ingewikkelde stukken, en hun shows zijn zo mooi en groot dat je er helemaal bij wegdroomt. Designerduo Viktor en Rolf gaf bijvoorbeeld ooit een modeshow in het donker. Aan de kleding van de modellen waren honderden belletjes bevestigd, zodat je de kleding niet zag, maar wel hoorde. En wat te denken van de show van Sonia Rykiel. Daarbij werd een soort parade gehouden van wagens, met daarop onder andere modellen op schommels, paarden en zelfs een draaimolen.

Die haute couture ziet er prachtig uit op de catwalk, maar is in het dagelijks leven totaal niet draagbaar. Is het dan nog wel kleding? Daarnaast wordt er zo ontzettend veel zorg en tijd in één haute couture-stuk gestoken, en zijn die vaak zo mooi en bijzonder, dat ze niet zouden misstaan in een museum. Dat is nu precies de reden waarom ik vind dat mode net zo goed kunst is als bijvoorbeeld schilderijen.

Kortom, het is onzin dat jongeren niet meer om kunst geven. Voor kunst en cultuur hoef je echt niet naar een museum; een dagje shoppen of modetijdschriften lezen is hartstikke cultureel!

22

Bijna alles is kunst‘Is er een bepaald soort kunst of kunst-werk dat mij erg aanspreekt?’ Die vraag stelde ik mezelf de afgelopen week. Toen ik daar eens even goed over na ging denken, bedacht ik me dat ik eigenlijk niet echt een bepaald soort kunstwerk heb dat mij het meeste aanspreekt. Ik vind kunst in het alge-meen wel heel belangrijk.

Je komt kunst overal tegen: als je muz-iek luistert, als je naar een film kijkt of gewoon als je een klein tekeningetje in je agenda krabbelt terwijl je aan het bellen bent. Bijna alles is kunst. Ik vind kunst leuk, omdat je het op allerlei ma-nieren kunt bekijken. Op de manier die jij het leukst of het interessantst vindt. De een vindt het ene mooi, de ander weer iets anders.

Ik denk dat als ik toch een bepaald soort kunst moet noemen die mij het meeste aanspreekt, dat het muziek is. Muziek kun je ook op allerlei manieren bekijken. Laatst zat ik bijvoorbeeld sa-men met mijn vader in de auto en zette hij een liedje op van Bach . Het liedje was heel hard en met donkere geluiden. Mijn vader vond het prachtig, terwijl ik er haast een beetje bang van werd. Het was zo zwaar en snel dat het net leek alsof het een muziekje was dat tijdens een hele enge film wordt afgespeeld als de ‘slechterik’ opduikt die iemand gaat achtervolgen.Ook was het een tijdje geleden zo dat ik me heel erg vervelend voelde en dat een liedje dat ik luisterde het eigenlijk alleen maar erger maakte.

Ik heb het toen snel afgezet. Maar een paar dagen later voelde ik me wel heel erg vrolijk en luisterde ik hetzelfde liedje. Ik werd er alleen maar vrolijker van en voelde me helemaal geweldig.

Wat ik ook ontzettend mooi vind aan muziek is dat er zóveel soorten zijn. Ik denk dat bijna iedereen wel eens naar muziek luistert, en iedereen kan zijn eigen stijl erin terug vinden. Zelf luis-ter ik ontzettend veel muzieksoorten, zoals Spaanse muziek, hiphop, R&B, pianomuziek, Afrikaanse muziek, heel soms Nederlandse muziek, af en toe countryliedjes en nog veel meer.

Voor de lol heb ik een keertje een hele middag muziek geluisterd die ik nor-maal nooit luister. Zoals hele slome klassieke muziek‘ hardcore-achtige’ liedjes, The Rolling Stones en liedjes in talen waarvan ik geen idee waar ze vandaan komen. Ook ik, een echte muziekfanaat, vind elke keer weer iets nieuws in een liedje dat ik al duizend keer heb gehoord. En ook ik vind elke

keer

weer een nieuwe muziekstijl. Weet je wat je eens moet ‘googelen’ als je eens wat anders wil? Altai-Hangai, een soort groep die allemaal rare geluiden maakt. Toen ik het eerst hoorde dacht ik dat het instrumenten waren, maar ze maken die geluiden zelf!

Muziek is niet alleen heel leuk , het is ook nog eens nuttig. Als ik boos ben of als ik ruzie heb met mijn ouders zet ik gewoon een leuk vrolijk liedje op. Ik bekijk de wereld dan al snel van een hele andere kant en krijg spijt van mijn woorden en daden. Zo zie je maar weer waar muziek en kunst goed voor is!

kunst en cultuur in

roesbeekG

23

Wat betekent muziek voor jou?Muziek betekent veel voor mij. Ik heb er mijn beroep van gemaakt. Ik geniet elke dag weer van het spelen, samenwerken met andere inspirerende mensen en van de uitdagingen die het biedt. Ik kan ontzettend geniet van het luisteren naar goede muziek, het heeft me ook door moeilijke momenten heengetrokken. Optreden is voor mij het fijnste gevoel dat er is.

Hoe belangrijk vind je muziek, en kunst in het algemeen en waarom?Ik denk dat (vrije) kunst van vitaal belang is voor de samenleving. De nadruk in onze maatschappij ligt op de rationaliteit, en de maatschappij wordt steeds vluchtiger. Kunstuitingen kunnen soms dingen aankaarten die moeilijk in woorden te vat-ten zijn. Verder denk ik, kijkende naar de grote tegenstellingen en de opkomst van het populisme en het radicalisme in de samenleving, dat het heel belangrijk is dat er door muziek of andere kunstuitingen een tegengeluid te horen is. De kunstsec-tor is vol van creatieve en kritische mensen, dat is wellicht ook waarom een man als Wilders deze sector probeert lam te leggen door deze zo hard aan te vallen

Hoe belangrijk is cultuuronderwijs volgens jou?Cultuuronderwijs is heel belangrijk. Als je kinderen vanaf jonge leeftijd leert om zich niet alleen verstandelijk, maar ook creatief te ontwikkelen heeft dit veel voordelen. Niet alleen omdat het verstand zich ook beter ontwikkeld als het creatief uitgedaagd wordt, maar ook omdat het een goede uitingsvorm is. Verder is het zo dat bij het le-ren van een instrument delen van de hersenen worden aangesproken die ook gebrui-kt worden bij het aanleren van taalvaardigheid, dus iedereen moet muziek maken :).

Tim van Delft volgde zijn middelbare schoolopleiding aan het Montessori College. Hij maakte op school al veel muziek, onder andere met Cas Hieltjes (inmiddels zanger van de band Go Back To The Zoo). Sinds een paar jaar is hij drummer van de band De Staat. In 2009 verscheen het eerste album van deze band: Wait for evolution. In 2010 is er een internationale editie van dit album uitgebracht. De Staat is inmiddels uitgegroeid tot een professionele band die volle zalen trekt in binnen- en buitenland.

kunstde

vande

muziek

”“ Als je kinderen vanaf jonge leeftijd leert om zich niet alleen verstandelijk, maar ook cre-atief te ontwikkelen heeft dit veel voordelen.