ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ … poliaromatik hidrokarbon (PAH) ve diğer atmosfer kirleticisi olduğunu göstermiştir. En çok gözlenen PAH’ lar naftalin ve oksijenli

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Sezen YALAKİ

ADANA MERKEZ VE KIRSAL ALANLARDA TRAFİKSEL KAYNAKLI ORGANİK HAVA KİRLETİCİLERİ VE ATMOSFERİK POLİAROMATİK HİDROKARBONLAR

KİMYA ANABİLİM DALI

ADANA, 2005

I

ÖZ

YÜKSEK LİSANS

ADANA MERKEZ VE KIRSAL ALANLARDA TRAFİKSEL KAYNAKLI ORGANİK HAVA KİRLETİCİLERİ VE

ATMOSFERİK POLİAROMATİK HİDROKARBONLAR

Sezen YALAKİ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

KİMYA ANABİLİM DALI

Danışman : Prof. Dr. Hunay EVLİYA

Yıl: 2005, Sayfa: 121

Jüri : Prof. Dr. Hunay EVLİYA

Doç. Dr. Sultan GİRAY

Doç. Dr. Mesut BAŞIBÜYÜK

188 atmosferik bileşen, Çevre Koruma Ajansı (EPA) tarafından tehlikeli

atmosfer kirleticisi veya hava zehiri olarak tanımlanmıştır. Poliaromatik

hidrokarbonlar her yerde rastlanan ve en önemli kanserojen hava kirleticilerindendir.

Bu çalışmada atmosferik örnekler, trafiğin yoğun olduğu Adana merkez ve yoğun

olmadığı kırsal bölgelerden alınmıştır. Örnekler Soxhelet’ te 18 saat süreyle 200 ml

aseton ve diklorometan karışımı ile ekstrakte edilmiştir. Ekstraktların analizi GC/MS

kullanılarak gerçekleşmiştir. Sonuçlar Adana merkezde, ilçelere göre daha yüksek

konsantrasyonda poliaromatik hidrokarbon (PAH) ve diğer atmosfer kirleticisi

olduğunu göstermiştir. En çok gözlenen PAH’ lar naftalin ve oksijenli PAH’ lardır.

Birçok örneğin alkan, benzendikarboksilikasit, toluen, bifenil ve benzen içerdiği

bulunmuştur. Bu sonuçlara göre trafiğin oldukça önemli PAH ve toksik hava

kirletici kaynağı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: PAH, tehlikeli atmosfer kirleticileri, trafik yoğunluğu, Adana

II

ABSTRACT

MSc

THE ORGANIC AIR POLLUTANTS AND ATMOSPHERIC POLYAROMATIC HYDROCARBONS ORIGINATING FROM

TRAFIC IN URBAN AND RURAL AREAS OF ADANA

Sezen YALAKİ

DEPARTMENT OF CHEMISRY

INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF ÇUKOROVA

Supervisor: Prof. Dr. Hunay EVLİYA Year: 2005, Pages: 121 Jury : Prof. Dr. Hunay EVLİYA Assoc. Prof. Dr. Sultan GİRAY Assoc. Prof. Dr. Mesut BAŞIBÜYÜK According to EPA, 188 air contaminants are designated as hazourdous air

pollutants or air toxic . Polyaromatic hydrocarbons (PAHs) are ubiquitous in the

urban atmosphere and one of the first atmospheric pollutants to be identified as

suspected carcinogens. In this work, organic compounds are collected in urban areas

with high trafic density and rural areas in Adana, Türkiye. Samples were Soxhelet

extracted for 18 hours with 200 ml dichloromethane - acetone. GC/MS was used for

the analysis of the organic matter. The results show that concentrations of PAHs and

other air toxics are higher in Adana’s urban area than in rural areas. The most

abundant PAHs were naphthaline and oxi- PAHs. Many samples contain alkanes,

PAHs, toluene, benzenedicarbocylicacids, biphenils and benzene.Trafic is the most

important source of PAHs and air toxics.

Key Words: PAHs, hazourdous air pollutants, trafic density, Adana

III

TEŞEKKÜR

Çalışmalarım süresince bilgilerini benimle paylaşan, bana yol gösteren

danışman hocam Prof. Dr. Hunay Evliya’ ya ve her konuda bana yardımcı olan Doç.

Dr. Sultan Giray’a teşekkürlerimi sunuyorum. Laboratuar çalışmalarımda

desteklerini esirgemeyen Arş. Gör. Özgür Sönmez’e ve Murat Türk’e, Nilgün

Kuçet’e ve tüm laboratuar arkadaşlarıma teşekkür ederim.

Çalışmamda hava kirliliği örneklerini ve Adana İli’ ne ait bilgileri almamı

sağlayan Adana İl Çevre Müdürü Mehmet Ali Güzelant’ a, her konuda bana yardımcı

olan Çevre Müdürlüğü Mühendisleri Kurtul Vatan Dinçer’e, özellikle bitmek

bilmeyen sorularıma sabırla cevap veren Alp Yüksel’e ve tüm Çevre Müdürlüğü

personeline teşekkür ederim.

Çalışma sürecinde bana her konuda destek olan, yardımını esirgemeyen çok

sevdiğim eşim Ali Esat Kütük’ e, kardeşi Nursen Kütük’ e ve ayrıca Derya Yaluk’ a,

Gülhiz Kokangül’ e, Hülya Yılmaz’ a, Mehmet Yalaki’ ye, tüm arkadaşlarıma ve

maddi, manevi bana destek olan aileme, canım anneme teşekkür ediyorum.

IV

İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZ……………………………………………………………………………….. I

ABSTRACT…………………………………………………………………….. II

TEŞEKKÜR…………………………………………………………………...... III

İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………. IV

ÇİZELGELER DİZİNİ………………………………………………………… VIII

ŞEKİLLER DİZİNİ…………………………………………………………..... X

SİMGE VE KISALTMALAR…………………………………………………. XII

1.GİRİŞ………………………………………………………………………….. 1

1.1. Hava Kirliliği……………………………………………………………… 2

1.1.1. Başlıca Çevresel Kirleticiler.................................................................. 3

1.2. Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri…………………………………………… 3

1.3. Motorlu Taşıtların Emisyonları…………………………………………… 4

1.3.1. Dizel Emisyonların Kimyasal Transformu……………………….…… 5

1.3.1.1. Gaz Fazdaki Reaksiyonlar………………………………......... 5

1.3.1.2. Partikül Fazdaki Reaksiyonlar……………………………….. 6

1.3.2. Atmosferik Kirleticilerle İlgili Bazı Önemli Reaksiyonlar…………… 6

1.3.2.1. Oksidasyon………………………………………………........ 7

1.3.2.2. Hidrokarbonlardan Hidrojen Çıkarılması ve

Oksijen Katılması…………………………………………….. 7

1.3.2.3. Fotokimyasal Reaksiyonlar………………………………….. 7

1.3.2.4. Peroksiasetilnitrat Oluşumu……………………………….... 8

1.3.2.5. LPG İle İlgili Havadaki Reaksiyonlar……………………….. 8

1.3.2.6. Aromatik Hidrokarbonların Reaksiyonları…………………... 8

1.3.2.7. Kloroform Oluşumu………………………………………….. 9

1.4. Poliaromatik Hidrokarbonlar……………………………………………... 9

1.4.1. Poliaromatik Hidrokarbonlar Nedir?..................................................... 9

1.4.2. Poliaromatik Hidrokarbonların Tarihçesi…………………………….. 10

1.4.3. Başlıca Poliaromatik Hidrokarbonlar……………………………….... 10

1.4.4. Poliaromatik Hidrokarbon Kaynakları……………………………….. 11

V

1.4.5. Poliaromatik Hidrokarbonların Özellikleri…………………………… 13

1.4.5.1. Poliaromatik Hidrokarbonların Katı/Gaz Faz

Arasında Dağılımı……………………………………………. 15

1.4.5.2. Poliaromatik Hidrokarbonların Oluşum ve

Emisyon Mekanizması……………………………………….. 16

1.5.ÇalışmaBölgesi’ninTanımı………………………………………………... 17

1.5.1. Adana İlinin Kimliği………………………………………………….. 17

1.5.2. Adana İlinin Yerşekilleri……………………………………………… 17

1.5.3. Adana İlinin Enerji Kaynakları………………………………………. 18

1.5.4. Adana İlinde Atmosfer ve İklim……………………………………… 19

1.5.4.1.Doğal Değişkenler…………………………………………….. 19

1.5.4.2. Yapay Değişkenler…………………………………………… 19

2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR……………………………………………………. 21

2.1. Yurdışında Yapılan Çalışmalar…………………………………………… 21

2.2. Türkiye’de Yapılan Çalışmalar…………………………………………… 27

3.MATERYAL ve METOD……………………………………………………. 28

3.1. Materyal………………………………………………………………….. 28

3.2. Metod……………………………………………………………………... 28

3.2.1. Örnek Toplama……………………………………………………….. 28

3.2.2. Meteorolojik Ölçümler……………………………………………….. 29

3.2.3. Kimyasal Analiz………………………………………………………. 29

4. BULGULAR VE TARTIŞMA………………………………………………. 30

4.1. Seyhan’da Belirlenen PAH’ lar ve Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri……… 30

4.1.1. Birinci Gün……………………………………………………………. 30

4.1.2. İkinci Gün…………………………………………………………….. 31

4.1.3. Üçüncü Gün…………………………………………………………... 33

4.1.4. Dördüncü Gün………………………………………………………… 34

4.1.5. Beşinci Gün…………………………………………………………… 35

4.1.6. Altıncı Gün……………………………………………………………. 37

4.1.7. Yedinci Gün…………………………………………………………… 38

4.1.8. Sekizinci Gün…………………………………………………………. 40

VI

4.1.9. Dokuzuncu Gün………………………………………………………. 41

4.1.10. Onuncu Gün…………………………………………………………. 43

4.1.11. Onbirinci Gün……………………………………………………….. 45

4.1.12. Oniki - Yirmiikinci Günler Arası……………………………………. 46

4.2. Adana İlçelerinde Gözlenen PAH’ lar ve Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri.. 48

4.2.1. Tufanbeyli……………………………………………………………. 48

4.2.2. Saimbeyli……………………………………………………………... 51

4.2.3. Feke………………………………………………………………….. 52

4.2.4. Kozan………………………………………………………………… 53

4.2.5. İmamoğlu…………………………………………………………….. 55

4.2.6. Aladağ………………………………………………………………… 56

4.2.7. Karaisalı………………………………………………………………. 57

4.2.8. Pozantı………………………………………………………………… 59

4.2.9. Karataş………………………………………………………………… 60

4.3. Adana Merkez ve İlçelerinin Karşılaştırılması…………………………… 61

4.3.1. Seyhan ve Tufanbeyli İlçesinin Karşılaştırılması…………………….. 62

4.3.2. Seyhan ve Saimbeyli İlçesinin Karşılaştırılması……………………… 63

4.3.3. Seyhan ve Feke İlçesinin Karşılaştırılması…………………………… 64

4.3.4. Seyhan ve Kozan İlçesinin Karşılaştırılması…………………………. 65

4.3.5. Seyhan ve İmamoğlu İlçesinin Karşılaştırılması……………………… 66

4.3.6. Seyhan ve Aladağ İlçesinin Karşılaştırılması………………………… 67

4.3.7. Seyhan ve Karaisalı İlçesinin Karşılaştırılması………………………. 68

4.3.8. Seyhan ve Pozantı İlçesinin Karşılaştırılması……………………….. 68

4.3.9. Seyhan ve Karataş İlçesinin Karşılaştırılması………………………… 69

4.4. Adana Merkezde Gözlenen PAH’ ların Karşılaştırılması………………… 70

4.5. Adana Merkez ve İlçelerde Gözlenen PAH’ların Karşılaştırılması………. 72

5. SONUÇLAR…………………………………………………………………. 75

6. ÖNERİLER………………………………………………………………….. 80

KAYNAKLAR………………………………………………………………….. 81

ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………….. 87

EK A – Başlıca Atmosfer Kirleticileri ve Sağlığa Etkileri…………………… 88

VII

EK B – Adana Çevre Müdürlüğü Meteoroloji Verileri……………………… 90

EK C – Adana ve İlçelerinin G C Kromotogramı……………………………. 92

EK D – Adana il ve İlçelerinde G C’ de Gözlenen Bileşenler………………... 103

VIII

ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA

Çizelge 1. 1. Birincil dizel emisyonlarının temel bileşenleri…………………….. 4

Çizelge 4. 1. Birinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler

ve sağlığa etkileri……………………………………………….. 31

Çizelge 4. 2. İkinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler

ve sağlığa etkileri………………………………………………… 32

Çizelge 4. 3. Üçüncü gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler

ve sağlığa etkileri………………………………………………... 33

Çizelge 4. 4. Dördüncü gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 5. Beşinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 6. Altıncı gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 7. Yedinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 8. Sekizici gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 9. Dokuzuncu gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 10. Onuncu gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 11. Onbirinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 12. Oniki- Yirminci günler gözlenen tehlikeli organik

kirleticiler ve sağlığa etkileri…………………………………….. 47

Çizelge 4. 13. Tufanbeyli ilçesinde gözlenen tehlikeli organik

kirleticiler ve sağlığa etkileri……………………………………. 49

Çizelge 4. 14. Saimbeyli ilçesinde gözlenen tehlikeli organik


IX

Çizelge 4. 15. Feke ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 16. Kozan ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 17. İmamoğlu ilçesinde gözlenen tehlikeli organik

kirleticiler ve sağlığa etkileri…………………………………….. 56

Çizelge 4. 18. Aladağ ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler

ve sağlığa etkileri……………………………………………........ 57

Çizelge 4. 19. Karaisalı ilçesinde gözlenen tehlikeli organik


Çizelge 4. 20. Pozantı ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 21. Karataş ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler


Çizelge 4. 22. Adana merkez ve ilçelerde gözlenen PAH’ lar

ve % göreceli bollukları………………………………………….. 73

X

ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA Şekil 1. 1. Motorlu taşıtlardan oluşan hidrokarbon oranı……………….............. 5

Şekil 1. 2. Başlıca poliaromatik hidrokarbonlar………………………………… 11

Şekil 1. 3. Atmosferik PAH oluşumu ve çevrede dağılımı ………………. ……. 13

Şekil 1. 4. Başlıca PAH’ lar ve aktiflikleri………………………………............ 14

Şekil 1. 5. Benzo[a]pirenin epoksite yükseltgenmiş hali………………….…..... 15

Şekil 1. 6. PAH’ ların oksidasyon metobolizması………………………... ……. 15

Şekil 1. 7. Adana İl Haritası …………………………………………….…….... 18

Şekil 4. 1. Birinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler……………….. 30

Şekil 4. 2. İkinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………........... 32

Şekil 4. 3. Üçüncü gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………............ 34

Şekil 4. 4. Dördüncü gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler……………. 35

Şekil 4. 5. Beşinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………………. 36

Şekil 4. 6. Altıncı gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………. ……. 38

Şekil 4. 7. Yedinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………………. 39

Şekil 4. 8. Sekizinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………….. 40

Şekil 4. 9. Dokuzuncu gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………… 42

Şekil 4. 10. Onuncu gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler……………… 44

Şekil 4. 11. Onbirinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler……………. 46

Şekil 4. 12. Oniki- Yirminci günler yüzde olarak en çok

gözlenen bileşenler…………………………………………………. 48

Şekil 4. 13. Tufanbeyli ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…….. 50

Şekil 4. 14. Saimbeyli ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler……… 51

Şekil 4. 15. Feke ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………… 52

Şekil 4. 16. Kozan ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………. 54

Şekil 4. 17. İmamoğlu ilçesinde yüzde olarak en çok

gözlenen bileşenler………………………………………………… 55

Şekil 4. 18. Aladağ ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………… 56

Şekil 4. 19. Karaisalı ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………. 58

Şekil 4. 20. Pozantı ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…........... 59

XI

Şekil 4. 21. Karataş ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………… 61

Şekil 4. 22. Seyhan ve Tufanbeyli ilçesinin en çok çıkan bileşen

ve tehlikeli atmosfer kirleticilerine göre karşılaştırılması………….. 62

Şekil 4. 23. Seyhan ve Saimbeyli ilçesinin en çok çıkan bileşen ve

tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması………………………… 63

Şekil 4. 24. Seyhan ve Feke ilçesinin en çok çıkan bileşen ve

tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması…………………………. 64

Şekil 4. 25. Seyhan ve Kozan ilçesinin en çok çıkan bileşen ve


Şekil 4. 26. Seyhan ve İmamoğlu ilçesinin en çok çıkan bileşen ve


Şekil 4. 27. Seyhan ve Aladağ ilçesinin en çok çıkan bileşen ve


Şekil 4. 28. Seyhan ve Karaisalı ilçesinin en çok çıkan bileşen ve


Şekil 4. 29. Seyhan ve Pozantı ilçesinin en çok çıkan bileşen ve


Şekil 4. 30. Seyhan ve Karataş ilçesinin en çok çıkan bileşen ve


Şekil 4. 31. İl merkezinde 30. 03. 2004- 18. 04. 2004 dönemlerine ait tespit edilen PAH’lar………………………………………………. 71 Şekil 4. 32. Adana merkez ve ilçelerinde gözlenen PAH’ların

karşılaştırılması…………………………………………………..... 72

XII

SİMGELER VE KISALTMALAR PAH :Poliaromatik Hidrokarbon

EPA :Environmental Protection Agency (Çevre Koruma Ajansı)

WHO :Dünya Sağlık Örgütü

GC/ MS :Gaz Kromotografisi/ Kütle Spektroskobisi

PCB : Poliklorürlübifeniller

PCDD : Poliklorürlüdibenzo-p-dioksinler

UOB : Uçucu organik bileşenler

PCDF : Poliklorürlüdibenzofuranlar

PAN :Peroksiasetilnitrat

1. GİRİŞ Sezen YALAKİ

1

1. GİRİŞ

Hava kirlenmesi, bir veya daha fazla kirleticinin açık havada insan, bitki ve

hayvan yaşamına, eşyalara, çevre kalitesine zarar veren miktar ve sürelerde

bulunmasıdır (Müezzinoğlu, 1987).

Çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından “20. yüzyılın kanseri” olarak

tanımlanan ve 21. yüzyılda da dünyadaki sorunların ilk sırasında yer alan çevre ve

çevre sağlığı sorunları, kalkınma ve yaşam standartlarını geliştirme gayreti içinde

olan insanlığın yarattığı ve sonucunda da yine kendisinin etkilendiği bir sorundur.

Yenilenebilir kaynaklar da dahil olmak üzere dünyamızdaki hiç bir kaynak

sınırsız değildir. Tam tersine, en bol olduğu sanılan havanın bile kirlenmesi bize,

kaynaklarımızın kısıtlı olduğu ve bilinçli kullanılmamaları durumunda doğabilecek

sorunların geleceğimizi ne ölçüde tehdit edebileceğini gösteren anlamlı bir uyarıdır.

Endüstriyel devrim ile birlikte, dünya çapında şehirlerin büyümesi, araç

kullanımının artması, hızlı endüstrileşme ve buna karşılık planlama ve çevresel

düzenlemelerdeki eksiklikler sonucu gittikçe artan hava kirliliği pek çok ülkede

sağlık ve çevre sorunlarına yol açmıştır.

50 ülkedeki kriter hava kirleticilerin tayini sonucu elde edilen veriler, pek çok

şehirde Dünya Sağlık Teşkilatı rehber değerlerini aşan konsantrasyonlara maruz

kalındığını göstermektedir.

Bazı ülkelerde, kükürtdioksit (SO2), partiküler madde ve Pb gibi belli hava

kirleticileri konsantrasyonlarında azalma olmasına rağmen diğer kirletici

seviyelerinde artış gözlenmektedir.

1992 yılında gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Kalkınma Konferansı’ nda

(UNCED) şehirlerdeki çevresel bozunmaya dikkat çekilerek, acil tedbirlerin

alınması gerektiği ifade edilmiş ve kentsel hava kirliliğinin önemine işaret edilerek;

21. yüzyıl için sürdürülebilir bir eylem planının oluşturulması, kirletici

konsantrasyonları, kaynakları, ve etkilerine yönelik güvenilir ve kabul edilebilir

verilerin üretilebilmesi konusunda çaba gösterilmesi gereği vurgulanmıştır

(Yeşilyurt ve Akcan, 2001).


2

Dünya nüfusu hızla artmaktadır ve bu nüfusun önemli bir bölümü kentsel

alanlarda bulunmaktadır. Orman yangınlarının % 95’ inin insan kaynaklı olduğu

düşünülürse insanlığın çevreye olan etkisinin büyüklüğü ve bu tehlikenin her geçen

gün arttığı daha kolay anlaşılır.

Hava kirliliği geçmişte de tahmin edildiği gibi çağımızın temel

problemlerinden birisi haline gelmiştir. Bu problemin çözülebilmesi için öncelikle

hava kirliliğine neden olan faktörlerin iyice analiz edilmesi gerekir.

Yapılan bu çalışmada; Adana’da trafiksel kaynakların hava kirliliğine olan

etkisinin ve tehlikeli atmosfer kirleticilerinden organik bileşenlerin, özellikle birçok

ülkede üzerinde çalışılmış olmasına rağmen Türkiye’de ilk defa ele alınacak olan

poliaromatik hidrokarbonların (PAH) miktar ve çeşitlerindeki farklılıkların

belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle trafik yoğunluğunun farklı olduğu Adana

merkez ve ilçelerinden Adana Çevre Müdürlüğü aracılığı ile yüksek hacimli bir

toplayıcı ile sağlanan örneklerin, Soxhlet ekstraksiyonu ile ekstrakte edildikten sonra

GC -MS ile analiz sonuçları karşılaştırılmıştır.

Akdeniz ülkelerinin bir çoğunda bu konuyla ilgili çalışmalar yapılırken

Türkiye’de üzerinde hiç durulmamıştır. Bu çalışma, hem Adana’da, hem Türkiye’de

havada PAH ölçümü yapılması açısından bir ilktir ve en azından Akdeniz

ülkelerinden biri olarak Türkiye’de de böyle bir çalışmaya başlamak, yeni bir

araştırma alanı oluşturmak açısından önemlidir.

1.1. Hava Kirliliği

Endüstri şehirlerinde kirliliğe neden olan çok sayıda faktör vardır. Genel

olarak Cd, Pb, poliaromatikhidrokarbonlar (PAH) , poliklorürlübifeniller (PCB),

poliklorürlüdibenzo-p-dioksinler (PCDD) ve furanlar (PCDF), SO2, NOx, CO,

duman, O3 ve uçucu organik bileşenler (UOB) gibi kirliliğe neden olan maddeler

görülmektedir. Havadaki CO, NOx, PAH, O3 ve peroksi asetilnitrat (PAN)

konsantrasyonundaki artış, yollardaki motorlu taşıt sayısının ve binaların

ısıtılmasında kömür kullanımının artmasına bağlıdır (Alloway ve Ayres, 1997).


3

1. 1. 1. Başlıca Çevresel Kirleticiler ( Hava Kirliliği İçin)

1. Tarımsal nedenler: Pestisid aerosoller, NH3, H2S, katı partiküller

2. Elektrik üretimi: COX, NOX, SOX, UOX, PAH, nükler fizyon

3. Endüstri şehirlerinden bırakılan gazlar: UOB, NH3, H2S

4. Maden ocakları: SOx, Pb, Cd, As, Hg, Ni, Tl, çeşitli partikül ve aerosoller

5. Metal endüstrisi: Çeşitli metaller, UOB’ ler, asit yağmurları

6. Kimya ve elektronik endüstrisi: UOB’ler , Hg, çeşitli uçucu bileşenler

7. Genel kentsel / endüstri kaynakları: UOB, partiküller, aerosoller (PAH, PCB,

dioksin, duman, çeşitli metaller)

8. Atıklar: Duman, aerosoller, çeşitli partiküller (COX, NOX, PAH, PCDD,

PCDF….)

9. Taşımacılık: Eksoz gazları, aerosoller, çeşitli partiküller (Duman, COX, NOX,

SOX, PAH, PAN, V, Mo….)

10. Olaysal kaynaklar (patlamalar vb.) : PAH, zehirli gazlar…

11. Hava taşımacılığı: Çeşitli PAH’lar

Bu çalışmada tehlikeli organik atmosfer kirleticileri ve özellikle poliaromatik

hidrokarbonlar merkez alındığı için diğer kirleticiler üzerinde durulmamıştır

(Alloway ve Ayres, 1997).

1. 2. Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri

EPA, 1990 yılında 188 tehlikeli atmosfer kirleticisi ya da diğer adıyla “hava zehiri”

belirlemişlerdir. 188 atmosfer kirleticisinin çoğu antropojenik, trafik ve üretim

kaynaklıdır. Ar, Cu, Cr içerenler doğal oluşumludur. Madencilik, ergitme gibi çeşitli

aktivitelerle oluşur (Tam ve Newmann, 2004). Bu bileşenler bağışıklık sistemi,

solunum, dolaşım, üreme gibi sistemlerde zehirli etkilerinden dolayı kansere neden

olmaktadır. Bunların yanı sıra doğuştan sakatlık, büyüme bozukluğu, sinirsel etki ve

ayrıca ekolojik etkileri vardır. (Axelrad ve ark, 1999) EPA’nın belirlediği başlıca

tehlikeli atmosfer kirleticileri ve sağlığa etkileri EK A’ da verilmiştir.


4

1. 3. Motorlu Taşıtların Emisyonları:

Motorlu taşıt eksozlarından atmosfere büyük miktarda gaz ve partikül fazda

organik ve inorganik bileşen salınmaktadır (Zielinska, 2005).

Tek bir araba büyük bir kirletici olmasa bile trafikteki yüzlerce araç ciddi

çevre kirliliğine neden olabilmektedir. Güneş ışığına bağlı olarak Atina, Los Angeles,

Meksico City, Londra gibi birçok yerde motorlu taşıtların eksozlarından kaynaklanan

duman, CO, NOx, PAH, PbBrCl, gibi birincil kirleticilere, fotokimyasal

reaksiyonlarla sentezlenen O3, NO2, PAN gibi ikincil kirleticiler de eklenmektedir

(Alloway ve Ayres, 1997) .

Çizelge 1. 1. Birincil dizel emisyonlarının temel bileşenleri (Zielinska, 2005)

Gaz Fazdaki Bileşenler Partikül Fazdaki Bileşenler

Organik Bileşenler Organik bileşenler

Alkanlar ve sikloalkanlar (C2-C20) Alkanlar ve sikloalkanlar (C16- C36

Alkenler (C2-C4) N-Alkonoik asitler ve diasitler

Karboksilikasitler (C1-C3) n-Alkenoikasitler

Monosiklik aromatik bileşenler Aromatik asitler ve diasitler

PAH (2-4 halkalılar) PAH (3- >6 halkalılar)

Alkil-PAH (2-3 halkalılar) Alkil-PAH (3- 5 halkalılar)

Fenoller Oksi- PAH

Karbonil bileşenleri Nitro- PAH

Heterosiklik bileşenler

Uyuşturucu maddeler, steroidler

İnorganik Bileşenler İnorganik Bileşenler

NOx (sıklıkla NO+ NO2), Amonyak Elemental Karbon (EC), Metaller

SO2, CO, CO2 Sülfatlar,nitratlar, su

Trafikteki taşıtlardan oluşan hidrokarbonların %77’ si otomobillerden, % 14’

ü ağır yük taşıtlarından, % 7’ si motorsikletlerden, % 2’ si ise hafif taşıtlardan

kaynaklanmaktadır (Alloway ve Ayres, 1997).


5

Arabalar

Ağır yük arabaları

Motorsiklet

Haf if yük arabaları

Şekil 1. 1. Motorlu taşıtlardan oluşan hidrokarbon oranı (Alloway ve Ayres, 1997)

1. 3. 1. Dizel Emisyonların Kimyasal Transformasyonu

Motorlu taşıt eksozlarından oluşan birincil ürünler atmosferde kimyasal ve

fotokimyasal reaksiyonlarla transformasyona uğrar.

1. 3. 1. 1. Gaz Fazdaki Reaksiyonlar

Gaz fazda meydana gelen reaksiyonlar güneş ışığının olduğu saatlerde fotoliz

ve OH radikali ile reaksiyon, gece ve gündüz ozon ile reaksiyon, sadece gece ise gaz

nitrat (NO3) radikalleri ile reaksiyondur.

Uçucu organik bileşenlerden aklanlar (>C10) atmosferde genelde OH radikali

ile tepkimeye girerek atmosferik şartlara bağlı olarak aldehit, alkil nitrat ve keton

oluştururlar. Alkenler ise .OH, NO3. radikalleri ve ozon ile tepkimeye girer. OH

radikali ile aldehit ve keton, NO3 radikali ile propilen, ozon ile karbonil bileşenleri

oluşur.

Monosiklik aromatik hidrokarbonlar OH radikali ile tepkimeye girerek

aromatik aldehitler, alkil-benzil nitratlar; fenoller, alfa dikarboniller, açık halkalı

doymamış dikarboniller, epoksitler, kinonlar ve çeşitli PAH’lar oluştururlar.


6

Aldehit ve karboksilik asitler de taşıt eksozlarından yayılan bileşenlerden olup

bunlardan aldehitler fotoliz ve OH radikali ile reaksiyona uğrar. Formaldehitin

fotolizi sonucunda HO2 radikalleri ve CO oluşur. Asetaldehit ise fototoksik olan

peroksiasetilnitrata (PAN) dönüşür. Karboksilik asitler ise OH radikali ile tepkimeye

girer. Formik asitten H atomları oluşurken yüksek karboksilik asitlerden oluşan

ürünler kesin bilinemez.

2-4 halkalı PAH’ lar hem gaz fazında hem de katı fazda bulunur. Bu tür PAH’

lar gaz fazında OH radikalı ile ömrü çok kısa olan reaksiyonlar verir. NO3 radikalleri

ile mutajen nitro-PAH’ lar meydana gelir. Genellikle asenaftalin gibi PAH’ lar NO3

radikalleri ile gece tepkime verir. NOx varlığında OH radikali ile reaksiyon sonucu

nitro arenler oluşur. Farklı şartlarda farklı izomerler meydana gelir. Bunlar dışında

diğer reaksiyonlar çok fazla bilinmemektedir (Zielinska, 2005).

1. 3. 1. 2. Partikül Fazdaki Reaksiyonlar

Yüksek molekül ağırlıklı bileşenler atmosferik şartlara bağlı olarak katı fazda

bulunurlar. Gerçek atmosfer koşulları tam anlamı ile laboratuarlarda sağlanamadığı

için bu bileşenlerin atmosferik yaşama ömürleri tam bilinmemektedir. İlk gruba göre

toksiklikleri daha yüksektir. Başlıca reaksiyonları fotoliz, ozon ile reaksiyon, NO2,

HNO3 ve N2O5 ile nitratlanmadır.

Yapılan bir çalışmada PAH’ ların fotolizi için laboratuar koşullarında 18 farklı

absorben kullanılmıştır ve hepsinde farklı sonuçlar elde edilmiştir. Çalışmada oldukça

kompleks heterojen reaksiyonların gözlendiği belirtilmiştir (Zielinska, 2005).

1. 3. 2. Atmosferik Kirleticilerle İlgili Bazı Önemli Reaksiyonlara Örnekler

Yapılan araştırmalarda atmosferde çok sayıda farklı madde olduğu

görülmüştür. Bunun nedeni kirliliğe neden olan çok sayıda etmenin olmasının yanı

sıra, atmosferde meydana gelen reaksiyonlardır.


7

1. 3. 2. 1. Oksidasyon

Ozon, atmosferde birçok uçucu organik bileşeni oksitleyici rol oynamaktadır.

CO + HO. → CO2 + H

. O2 + H

. + M → HOO

. + M

HOO. + NO → NO2 +HO

HOO. + HOO

. → H2O2→ 2HO

.

- O2

1. 3. 2. 2. Hidrokarbonlardan Hidrojen Çıkarılması ve Oksijen Katılımı

Atmosferde hidrokarbonlardan hidrojen çıkarılması ve bu bileşenlerin oksijen

ile reaksiyonları sonucu çok sayıda oksitlenmiş bileşen oluşur.

OH. +CH4 → CH3

. + H2O

CH3. + O2+ M → CH3OO

. + M

CH3OO.

+ HOO. → CH3OOH + O2

CH3OOH → CH3O.

+HO.

CH3O.

+ O2 → H2C=O + HOO

.

CH3OO.

+ NO→ CH3O.+NO2

CH3O.

+ O2 → H2C=O + HOO

.

1. 3. 2. 3. Fotokimyasal reaksiyonlar

Güneş ışığının etkisi ile atmosferde çok sayıda yeni radikal oluşur.

400nm(hv)

NO2 + → NO+O 275nm(hv)

O3 → O2+O

O+H2O → .OH +

.OH

O+CH4 → . OH+

. CH3


8

O+N2O → NO+NO

1. 3. 2. 4. Peroksi Asetilnitrat (PAN) Oluşumu

CH3CH2O. → CH3CH=O + MH

.

↓ .OH

CH3C.=O → CH3COOO

. → CH3COOONO2

O2 NO2

1. 3. 2. 5. LPG ile İlgili Havadaki Radikalik Reaksiyonlar

LPG’nin günlük kullanımı arttıkça atmosferdeki miktarı da artmaktadır.

C4H10 +.

OH → C3H9 -C.

→ C2H6C = CH2 -H2O -H. İzobüten 1. 3. 2. 6. Aromatik Hidrokarbonların Havadaki Reaksiyonları

Atmosferde en çok gözlenen bileşenlerin başında aromatik hidrokarbonlar

gelmektedir. Aromatikler de OH radikali ile tepkimeye girerek daha aktif ve daha

tehlikeli olan yeni bileşikler meydana getirirler.

Ph-H + .OH → C5H5-C

. + 02 → Ph-O-O. + NO → PO

. + R-H → Ph-OH + R.

Fenol

Ph-CH3 +.OH → Ph -

.CH2 +O2 → Ph -HC=O

Benzaldehid


9

1. 3. 2. 7. Kloroform oluşumu

Atmosferde kloroform fotokimyasal indirgenme reaksiyonları sonucu oluşur

(Alloway ve Ayres, 1997).

CCI4 → . CCI3 → HCCI3 + R

.

. CCI3 + H-R → HCCI3 + R.

.CCI3+ O2 →

. O-O-CCI3

.CCI3 → : CCI2

1. 4. Poliaromatik Hidrokarbonlar

1. 4. 1. Poliaromatik Hidrokarbonlar ( PAH ) nedir?

Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH) büyük ve çok halkalı aromatik

hidrokarbonlar olup oldukça tehlikelidir. Tipik olarak, bu çevresel kirletici maddeler

yüksek sıcaklıklarda organik maddelerin tam yanmaması sonucu oluşur. 230 000 ton

PAH’ın yıldan yıla global çevreyi petrol, endüstriyel atıklar ve biyosentez ile

kirlettiği tahmin edilmektedir. PAH’ların kirlettiği ilk çevresel matrisler hava, su,

toprak ve sedimentlerdir. Bu kirletici maddeler kansorojenik ve mutajenik etki

göstermektedir (Mastral ve ark., 2003a).

İki benzen halkasının birleşmesi naftalini oluşturur. Fakat üçüncü bir benzen

halkası eklendiği zaman antrasen veya izomeri olan fenantren oluşur. Bunlar fosil

yakıt kaynaklıdır. Kömür yanması, petrolün pirolizi ve organik bileşiklerin tam

yanmaması sonucu poliaromatik hidrokarbonlar oluşur. Bu PAH’ları tanımlamak

için yeterli değildir. Dört ya da daha çok benzen halkasından da oluşabilir (Alloway

ve Ayres, 1997).


10

1. 4. 2. Poliaromatik Hidrokarbonların Tarihçesi

PAH ilk defa 1775’te Percival Pott tarafından baca temizlikçilerinde

tanımlanmıştır. Bu kişilerde, çok küçük yaşta çalışmaya başladıklarından iste

bulunan benzo-(a)-pyren’in neden olduğu cilt kanserine rastlanmıştır. 1875’te

Almanya’da katran endüstrisinde çalışan işçilerde deri kanseri gözlenmiştir. Daha

sonra 1947 ve 1872’de gaz endüstrisi ve katran işçilerinde kanser araştırması

yapılmıştır (Alloway ve Ayres, 1997). Günümüzde PAH’larla ilgili çok sayıda

çalışma bulunmaktadır ve tehlike boyutu büyük olduğu için araştırmalar devam

etmektedir.

1. 4. 3. Başlıca Poliaromatik Hidrokarbonlar

EPA, 16 PAH’ ı temel kirleticiler olarak belirlemiştir. Bunlar naftalin,

asenaftalin, asenaftilen, floren, fenantren, antrasen, floranten, piren, krisen, benzo

[a]antrasen, benzo[b]floranten, benzo[k]floranten, benzo[a]piren, indeno[1,2,3-

c,d]piren, benzo[g,h,i]perilen ve dibenzo[a,h]antrasen ( Mastral ve ark, 2003a).

Başlıca temel kirletici olan PAH’ ların bulunduğu artıklar canlı ekosistemine

zarar vermektedir. Şekil 1. 2.’ de başlıca kirleticiler verilmiştir.


11

Asenaftalin Antantren Antrasen

Benzo[a] piren Floranten Floren

Inden Naftalin Fenantren

Piren Perilen Koronen

Şekil 1. 2. Başlıca poliaromatik hidrokarbonlar

1. 4. 4. Poliaromatik Hidrokarbon Kaynakları

PAH insan kaynaklı ve doğal kaynaklı oluşmaktadır. Fakat en çok fosil ve

akaryakıt türevlerinin yanması sonucu oluşur. PAH kaynakları ısı, güç,üretimi,

endüstriyel proses, yakma, taşıt trafiği, sigara dumanı, volkanik patlama ve orman

yangınlarıdır (Bartle ve ark., 1980). Minumum PAH kaynağı, fakat insanlık için

oldukça büyük teklike kaynağı sigara dumanıdır. PAH’lara atmosferde, suda,

toprakta, gıdalarda rastlanmıştır (Alloway ve Ayres, 1997).


12

PAH’ lar belirli bir amaç için üretilmemektedir. Bu bileşikler kömür, fueloil,

akaryakıt, odun gibi maddelerden enerji elde edilirken yanma ya da tam yanmama

sonucu oluşur. Bu nedenle bu maddeler atmosferde sürekli bulunurlar (Seifert,

1986). Çevresel etmenlerle havadaki oranı farklılık gösterir. Örneğin; sigara

içilmeyen evlerde PAH oranı 0,1-0,6 ng/m3 iken içilen evlerde 0,4-1,8 ng/m3’ tür.

Sigara dumanında nikotin, asetaldehid, aseton, benzen, formaldehid, benzo-[a]-piren

gibi maddeler bulunmaktadır. Sigara içilen ortamlarda PAH oranı içilmeyen

yerlerdekilere göre ortalama 5 kat daha fazladır (Alloway ve Ayres, 1997).

Antropojen etkilerle meydana gelen PAH birikiminin yanı sıra topraklarda

doğal yollarla da PAH oluşabilmektedir. Aromatik bileşikler toprağın organik

bünyesinde doğal olarak bulunduklarından belirli koşullar altında PAH’ lara

dönüşebilmektedir ( Ellwardt, 1976 ).

Toprağa gelen PAH’ ların toprakta tutunması topraktaki humuslu maddeler

tarafından olmaktadır. Bu maddelerin bağlanma güçleri moleküldeki benzen

halkasının sayısının artması ile artmaktadır. Organik maddelerle olan bu kuvvetli

bağlanma nedeni ile PAH’ lar organik maddenin fazla olduğu topraklarda birikim

göstermektedir ( Hermann, 1981 ).

Otomobil motorlarında kullanılan yakıtlar da birer kirleticidir. Binaların

ısıtılmasında hala kömür yakılmaktadır. Bu yanmalarda yüksek oksijen varlığında ve

düşük tutuşma sıcaklığı nedeni ile yakıt ve havadaki zayıf karışımlara rağmen yine

de organik bileşenler oluşmaktadır. Davies ve ark. (1992) evde kullanılan yakıtlarda

PAH oluşma faktörlerini çalışmış ve evlerde oluşan PAH’ ın endüstride oluşandan

daha önemli olduğunu bulmuştur. Bazı araştırmacılar evde yakılan odun parçaları,

çeşitli odun tipleri ve gazete yakılmasından oluşan PAH’ları karşılaştırmış ve

odunun gazeteye göre daha mutajenik PAH oluşturduğunu gözlemlemiştir. Burada

dikkate değer diğer bir nokta oluşan bileşenler sülfürlenmiş, oksitlenmiş ve

nitrojenlenmiş olduklarından PAH’ lar daha kanserojendirler.

PAH’ lar insanların yaptıkları bazı işlemlerden, trafikten ve antropojenık

kaynaklardan oluştukları için PAH çalışmaları bu proseslere, kullanılan reaktörün,

yakıtın cinsine vb. gibi değişkenlere bağlı olarak çok büyük farklılıklar

göstermektedir. Atmosferik PAH’ ların en önemli kaynakları yanma prosesleri ile


13

karbon ve hidrojen içeren maddelerin pirolizidir. Bu tür işlemlerin yapıldığı

ortamlarda çalışanlar yüksek miktarda PAH’ lara maruz kalmaktadırlar. PAH’ laıın

kanserojenik potansiyeli nedeni ile yüksek miktarda cilt ve akciğer kanseri

görülmektedir (Mastral ve ark, 2000).

Kısacası yapılan çalışmalar gösteriyor ki endüstrinin ve trafiğin yoğun

olduğu bölgelerde PAH yoğunluğu yüksektir. Ayrıca bu yoğunluk zaman ve

meteorolojik durumlarla değişmeler göstermektedir.

Şekil 1. 3. Atmosferik PAH oluşumu ve çevrede dağılımı (Eglinton, 2003; WHO)

1. 4. 5. Poliaromatik Hidrokarbonların Özellikleri

PAH’ lar canlı bünyesinde oksitlenir, enzimlerle etkileşir, tepkimeye girer.

Temel özellikleri yüksek uçuculuk, mutajenik ve kansorojenik güç, ışık, NOx, O3 ile

reaksiyon anlamına gelen foto bozunma ve atmosferde kolay taşınabilirliktir.

(Mastral ve ark., 2003a) Genellikle PAH’lar çeşitli organizmalarda enzim

oksidasyonunu aktif hale getiren biyotransforma neden olmaktadır. PAH’lar

içerisinde en tehlikelisi benzo-(a)-pyrendir. DNA, RNA gibi hücresel makro

moleküllerle bağ yapar. Benzo[a[pren epokside yükseltgenir. Özellikle serbest

radikaller tarafından kolay yükseltgenir. Doğada oksitlenmiş türevleri meydana gelir.


14

PAH’ların çok önemli çevresel kirleticilerden sayılmasının nedeni DNA ile

etkileşerek canlı bünyesinde kansorojenik ve mutajenik özellik göstermesidir

(Mastral ve ark., 2003b).

Şekil 1. 4. Başlıca PAH’ lar ve aktiflikleri (Alloway ve Ayres, 1997)

Yapılan çalışmalar PAH’ ların canlı bünyesinde Sitokrom P4501A enziminin

miktarını ve aktivitesini artırdığını göstermiştir. Dokularda bu enzimin aktif bir halde

olması kimyasal maddelerin biyoaktivasyonunu ve böylece kanserojen ve mutajen

olma etkilerini artırmaktadır.


15

Şekil 1. 5. Benzo [a]pirenin epoksite yükseltgenmiş hali (Alloway ve Ayres, 1997)

Kanserojen ve mutajen oldukları kanıtlanmış olan PAH’ lar içerisinde

canlıların en çok maruz kaldıkları benzopirendir (Arınç ve ark., 2000).

Şekil 1. 6. PAH’ ların oksidasyon metabolizması (Alloway ve Ayres, 1997)

Bu özelliklerinden dolayı PAH’ lar Çevre Koruma Birliği tarafından başlıca

kirleticiler olarak tanımlanmıştır.

1.4. 5. 1. Poliaromatik Hidrokarbonların Katı / Gaz Faz Arasında Yayılımı

Organik bileşenler işlem gördükleri prosese göre gaz fazda yada partiküller

halinde bulunur. Mastral ve ark. (2000) yaptıkları bir çalışmada katı ve gaz faz

arasında PAH yayılımını incelemişlerdir. Buna göre genellikle yüksek sıcaklıklarda

gaz fazında iken sıcaklık düşürüldükçe parçacıkların bir kısmı havadaki kül

partiküllerine absorblanabilmektedir. Geniş yüzey alanına sahip oldukça küçük

partiküller daha çok organik bileşen absorblayabilir ve bu da bilinenden daha büyük

istenmeyen toplulukların oluşmasına neden olur. Toplam PAH yayılımında gaz fazın


16

katkısı çok büyüktür. Atmosferik PAH’ ların iki faz arasında yayılımı buhar basıncı,

uygun sıcaklık, yüzey alanı, konsantrasyon, organik matristeki partiküllerle PAH’

ların yakınlığı gibi faktörlere bağlıdır.

Farklı matrislerdeki PAH’ ların absorblanması buhar basıncına bağlıdır.

Yapılan çalışmalarda PAH’ ların 25 C0’de uçuculuklarının ve kaynama noktalarının

aynı sayıda karbon içeren n-alkanlara göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Naftalin

% 100 gaz fazında bulunurken, benzo[a]piren ve 5-6 halkalı diğer PAH’ lar katı

partükül üzerinde absorblanmıştır. Naftalin aynı zamanda enerji üretiminde kömür

küllerinde katı partiküllere absoblanmış şekilde de bulunmaktadır ( Mastral ve ark.,

2000).

1. 4. 5. 2. PAH Oluşumu ve Emisyon Mekanızması

Tüm yakıt yanmalarında PAH oluşumu ve yayılma mekanizması 2 proseste

sınıflandırılır: Piroliz ve pirosentez

Isıtıldığında organik bileşikler dengesiz bir şekilde daha küçük ve kararsız

parçalara ayrılır. (Piroliz) Oluşan bu radikaller kararsız olduklarından ömürleri çok

kısadır ve bir araya gelerek daha kararlı olan PAH’ ları oluştururlar. (Pirosentez )

Benzo[a]piren ve diğer PAH’ lar metan, asetilen, bütadien ve diğer bileşenlerin

piroliz prosesiyle oluşur. Yakıt pirolizi PAH oluşumu alkenlerden Diels-Alder

reaksiyonları ile siklik alkenlerin oluşumuna benzer. Bu siklik alkenlerin

dehidrojenasyonu tek halkalı aromatik bileşenleri oluştururken, daha ileri

reaksiyonlarla PAH’ lar oluşur. Fakat kompleks hidrokarbonlar yeniden oluşum

prosesinden önce küçük parçacıklara ayrılmak zorunda değildir. Fosil yakıtlarda

aromatik ünitelerin alkillenmesine izin verdikleri için uzun zincirli lipid asitlerin

PAH oluşumunda önemli rol oynadıkları iddia edilmektedir. Diğer bir yandan,

intermoleküler ve intramoleküler hidrojen transferi polisiklik bileşenlerin yüksek

sıcaklık reaksiyonlarından oluşumunda fenil radikalleri kadar önemli rol

oynamaktadır.

Yanma işleminde serbest durumdaki maddelerin kondensasyonu sonucu

katran da üretilir. Katrandaki PAH oluşumu aromatikleşmeyle polimerizasyon


17

işlemleri sırasındaki dehidrojenasyonla meydana gelir. Intermoleküler yeniden

birleşme, başlangıçtaki basit C-C bağlarının bölünmesi ve hidrojen

dehidrojenosyonuna bağlı olan parçalanma, alkilizasyon reaksiyonları görülmektedir

(Mastral ve ark., 2000).

1. 5. Çalışma Bölgesinin Tanımı

1. 5. 1. Adana İlinin Kimliği

Adana İli Türkiye’ nin güneyinde 35°-38° kuzey enlemleri ile 34° - 36° doğu

boylamları arasında ve Akdeniz Bölgesi’ nin doğusunda yer almaktadır.

İlin yüzölçümü 14.030 km²; nüfusu 1.849.478. (2000 Sayımı), ilçeleri

Seyhan, Yüreğir, Karaisalı, Aladağ, Ceyhan, Feke, İmamoğlu, Karataş, Kozan,

Saimbeyli, Tufanbeyli, ve Yumurtalık’ tır.

1. 5. 2. Adana İlinin Yer Şekilleri

Adana İli, yer şekilleri bakımından dağlık ve ovalık olmak üzere iki bölüme

ayrılır.

Dağlık alan; ilin kuzeybatı, kuzey ve kuzeydoğu bölümleri Orta Toros adı

verilen dağ sistemi ile çevrelenmiştir. İldeki en yüksek dağlar Aladağlar’ dır. Ovalık

alan; bütünüyle Adana Ovası adı verilen havzanın güneyinde kalan bölüme

Çukurova, kuzeyinde kalan bölüme ise yukarı Anavarza denir. Çukurova

Türkiye’nin en geniş ovasıdır (Adana Çevre Durum Raporu, 2002).


18

Şekil 1. 7. Adana İl Haritası

1. 5. 3. Adana İlinin Enerji Kaynakları

Herhangi bir yerleşim bölgesinde kullanılan enerji çeşitleri atmosferin

yapısına etki etmektedir. Adana ilinin belli başlı enerji kaynakları aşağıda verilmiştir.

1. Güneş : Toplam yıllık güneşlenme süresi 3000 saattir (365 x 8,16).

2. Su Gücü : Adana iline ait Baraj ve Hidroelektrik Santrallerden yıllık toplam 999

Gwh üretim yapılmaktadır.

3. Kömür : Adana ili kömür üretimi yönünden fakir bir ildir. Karaisalı, Saimbeyli ve

Feke’ de önemsiz üretimler yapılmaktadır.

4. Rüzgar : Yıllık ortalama rüzgar hızı 2,1 m/sn güneybatı, kuzeybatıdır. Rüzgar

enerjisinden faydalanılmıyor.

5. Biyogaz – Biyomas : İl sınırları içerisinde kullanılan odun cinsleri; çam, meşe,

ladin v.b. İlde yakacak odun olarak değerlendirilemeyen orman ürünleri iç piyasaya

halkın yakacak ihtiyacı ve endüstriyel hammadde malzemesi olarak verilmektedir.


19

1. 5. 4. Adana İlinde Atmosfer ve İklim

Adana ilinde iki tip iklim görülür. Birinci tip kıyı ve ovalardaki Akdeniz

İklimi, ikincisi yüksek yerlerdeki Karasal İklim’ dir.

Akdeniz ikliminin karakteri yazlar sıcak ve kurak, kışların ılık ve yağışlı

olmasıdır. Adana ilinin kuzeyi yüksek dağlarla çevrilmiş olduğu için kuzey

rüzgarlarına kapalıdır ve bu yüzden yaz ayları çok sıcak geçer. Yağışların yarısı kış

aylarında ,diğer yarısı da ilkbahar ve sonbaharda görülmektedir. Kar yağışlarına

tesadüf edilmez. Yaz ayları genellikle Mart ayında başlamakta, Kasımda son

bulmaktadır. Don olayı da az görülmektedir. Adana’da hava açık geçmektedir.

Hakim rüzgar güneybatıdır. Nisbi nem ortalaması %65 civarındadır. Yükselti

arttıkça ve daha kuzeye gidildikçe ilklim daha serin bir hal alır.Yağışlar da artar.

Saimbeyli’den sonra karasal iklime geçilir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve

yağışlıdır. Yağışlar kışın kar şeklinde, ilkbaharda yağmur şeklindedir.

1. 5. 4. 1. Doğal Değişkenler

Bölgenin hakim rüzgarları kışın kuzey ve kuzeydoğu, Mart ve Eylülde güney,

Haziran,Temmuz ve Ağustos aylarında güneybatıdır. Ortalama basınç 1010 hPa’ dır.

Ortalama nisbi nem, %66’ dır. Meteoroloji Bölge Müdürlüğü tarafından yapılan 67

yılllık ölçümlere göre ortalama sıcaklık 18,8 °C, en yüksek sıcaklık 45,6 °C, en

düşük sıcaklık ise -8,4 °C’dir.

5. 4. 2. Yapay Değişkenler

Adana ili büyük ölçüde çevre illerden oluşan göçlerin etkisi ile fiziksel ve

sosyo - ekonomik gelişmelerden olumsuz etkilenmektedir.

İlde ısınmada yakıt olarak genelde lpg tüplü sobalar ve elektrik sobaları

kullanılmaktadır. Yakacak olarak kullanılan odun miktarı 150.000 ton, talaş miktarı

70 000 - 80 000 ton, kömür tüketimi ise 30 000 tona ulaşmaktadır. Meskun mahal

içerisinde, sanayi tesislerinde, meskenlerde (Resmi Kurum, Kuruluşlar ve bunlara


20

bağlı lojmanlar da dahil) hastahaneler, yatılı ve gündüzlü okullar, öğrenci yurtları,

yaşlı ve güçsüzler yurtları, kreşler, terminaller ve kolluk binalarında sıvı yakıt olarak

% 1,5 kükürtlü özel kalorifer yakıtı kullanılması zorunludur.

İlde 43 adet tesis emisyon izni almıştır. Havaya atılan emisyonlar CO, SO2,

NOX ve isliliktir.

Emisyon kontrol donanımı bulunmayan bir taşıtın, 50 litrelik benzin

sarfiyatıyla 5 – 7,5 kg karbonmonoksit (CO); 0,15 – 0,3 kg hidrokarbon (HC); 15 gr

kükürtdioksit (SO2); 30 gr inorganik katı madde; 12 gr oksit çeşitleri atmosfere

karışmaktadır.

2002 yılında Adana’da belirlenen plakalı araç sayısı toplam 295 631’dir.

2005 yılında tespit edilen plakalı araç sayısı ise Seyhan’da 259406, Ceyhan’da

22951, Kozan’da 21813, Pozantı’da 1139, İmamoğlu’nda 2311’dir (Adana Çevre

Raporu, 2002).

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Sezen YALAKİ

21

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

2. 1. Yurtdışında Yapılan Çalışmalar

Hung ve ark. (2005), 1993- 1997 yılları arasında Kanada’nın kuzey kutbu ile ilgili

yaptıkları çalışmada Kanada’ nın dört, Rusya’nın iki kutup şehrini temel alarak

PAH, poliklorürlü bifeniller ve pestisitler ile ilgili incelemede bulunmuşlardır.

Kutupta genellikle hafif PAH’ lar gözlenmiştir. Bunu diğer bileşenlerin atmosferde

yavaş hareket etmeleri nedeni ile OH radikali ile reaksiyona girmeleri veya

atmosferdeki yollarını değiştirmiş olabilecekleri ile açıklamışlardır. Ayrıca global

iklim ve ülkelerdeki endüstriyel aktiviteler değiştikçe kutupta gözlenen bileşenlerin

de değiştiği görülmüştür.

Fang ve ark. (2004), Tayvan’da GC/ MS tekniği ile havadaki ve yol

tozlarındaki PAH’ larla ilgili bir çalışma yapmışlar, meteorolojik etmenlerden en

çok sıcaklığın PAH konsantrasyonunda etkin olduğunu, havada yüksek PAH’ ların,

tozlarda ise düşük molekül ağırlıklı PAH’ ların daha çok görüldüğünü ve trafik,

endüstri, yakıtlar ve yakma işlemlerinin en büyük PAH kaynakları olduğunu tespit

etmişlerdir.

Tam ve Neumann (2004), Portland’da belirledikleri 5 bölgede 1999’ dan

2000’e kadar yaptıkları çalışmada 43 tehlikeli hava kirleticisi tespit etmişlerdir.

Çalışmada trafiğin % 65 oranla en büyük zararlı madde kaynağı olduğu

belirtilmiştir. Benzenin % 89’ u, formaldehitin % 79’ u, metilelklorürün % 0’ı,

asetaldehitin % 88’i, 1,3-butadienin % 79’ u, tetrakloroetilenin % 0’ ı, akrolaynın %

57’ si, 1,4- diklorobenzenin % 0’ ı, metilklorürün % 0’ı, nikel bileşenlerin % 30’ u,

karbontetraklorürün % 0’ ı, kloroformun % 0’ ı, krombileşenlerinin % 16’ sı,

vinilklorürün % 0’ ı, 1,1,2,2-tetrakloroetanın % 0’ ı, arsen bileşenlerinin % 28’ i,

etilendiklorürün % 0’ ı, 1,1,2-trikloroetanın % 0’ ı trafik kaynaklıdır.

Prevedouros ve ark (2004), İngiltere, İsviçre, Finlandiya ve Artik Kanada’ da

çeşitli yıllarda yapılan çalışmaları değerlendirmişlerdir. Kışın yaza göre daha

yüksek oranda PAH seviyesinin ölçüldüğü gözlenmiştir.


22

Mastral ve ark. (2003a), bir çalışmalarında Akdeniz ülkelerinde

poliaromatik hidrokarbonlarla ilgili yapılan çalışmaları ele almışlardır. Başlıca

Akdeniz ülkeleri Portekiz, İspanya, Fıransa, İtalya, Yugoslavya, Yunanistan, Kıbrıs,

Türkiye, Suriye, Lübnan, İsrail, Mısır, Libya, Tunus, Slovenya, Bosna-Hersek,

Arnavutluk ve Fas olarak sıralanabilir. Buralar benzer atmosferik yapıya sahiptir.

Yazların sıcak ve kurak, kışların ılıman geçtiği, bol güneşli Akdeniz İklimi

hakimdir. Bazı Akdeniz ülkelerinde PAH’ larla ilgili çalışma yapılmamıştır. Fakat

yapılan çalışmalar benzer iklim koşullarına rağmen trafik, enerji kullanımı ve enerji

üretimi gibi faktörler nedeni ile her ülkede çok farklı sonuçların çıktığını

göstermektedir. Sonuç olarak PAH çeşitliliği ve konsantrasyonunun, çok farklı

veriler elde edilmişse de genel olarak meteorolojik değişimler, trafik yoğunluğu,

endüstri yoğunluğu, enerji tüketimi ve miktarı, fotokimyasal reaksiyonlar,

petrokimyasal kaynaklar vb. gibi nedenlere doğrudan doğruya bağlantılı olduğu

anlaşılmıştır.

Mastral ve ark. (2003c), Ekim 1999– Eylül 2000 tarihleri arasında

Zaragoza’da yaptıkları çalışmada trafiğin ve endüstrinin farklı yoğunlukta olduğu 4

bölge belirlemiş, PAH konsantrasyonunun mekansal ve meteorolojik değişkenlere

göre farklılıklarını araştırmışlardır. Buna göre, trafiğin yoğun olduğu bölgelerde

PAH konsantrasyonunun yüksek olduğu saptanmıştır. En yüksek konsantrasyon ağır

trafik, en düşük ise az yoğun trafik bölgelerindedir. Çevresel parametreler

incelendiğinde PAH konsantrasyonunda nemin pozitif, sıcaklığın ise negatif etkisi

olduğu görülmektedir. Yağmurlu havalarda ise PAH derişimi artmaktadır.

Yağmurlu havalarda insanların yürümek yerine araçlarına binmeyi tercih etmeleri

PAH derişimini artırırken, yağmur sularının havadaki PAH’ ları tutmaları ise PAH

derişimini azaltır. Güneş ışığının olmaması ise fotodegratasyon reaksiyonlarını

azaltacak yönde etki eder. Bunlardan hangisinin daha çok baskın olduğu

bilinmemektedir. Endüstri bölgelerinde ise sabit PAH konsantrasyonu ölçülmüştür.

Trafik en önemli PAH kaynağıdır.

Xie ve ark. (2003), Çin’ de yaptıkları çalışmada EPA’ nın belirlediği 16

PAH’ı araştırmışlar ve kışın Kuzey Çin’de kömür kullanımı arttığı için PAH

konsantrasyonunun arttığını bulmuşlardır.


23

Basheer ve ark. (2003), Singapur’da yağmur sularında PAH ve

organoklorürlü pestisitleri araştırmışlar, kullanılan sıvı fazda mikro ekstraksiyon

tekniğinin oldukça etkin, ancak tek dezavantajının kolay uygulanamaması olduğunu

belitmişlerdir.

Naumova ve ark. (2002), Amerika Birleşik Devletleri’ nde Los Angels,

Huston ve Elizabet’te 55 sigara içilmeyen evde evsel ve açık havada 30 PAH çeşidi

üzerine çalışmışlar; evsel PAH’ ların açık havaya göre daha yüksek olduğunu tespit

etmişlerdir.

Martinis ve ark. (2002), Brezilya’da Sao Paulo’da trafik ve yakıt kaynaklı

PAH miktarını ölçmüşlerdir. Örnekler diklorometan, aseton karışımı ile Soxhlette

ekstrakte edildikten sonra GC-MS’te analiz edilmiştir. Total konsantrasyonun 95,5

ng/m3’e ulaştığı görülmüştür.

Bostrom ve ark. (2002), İsviçre’de odun yakılması ve trafik kaynaklı

PAH’lar ile ilgili bir çalışma yapmışlar; 14 farklı PAH’ın kanser sınırının üzerinde

olduğunu bulmuşlardır.

Azevedo ve ark. (2002), Brezilya’ da üç ayrı bölgede PAH oranını GC-MS

ile incelemişlerdir. En yüksek değerler, mayıstan eylüle kadar şekerkamışı arazileri

yakıldığı için bu aylarda ölçülmüştür.

Omar ve ark. (2002), Malezya’ da yol kenarında katı partiküllerle 24 saat

süreyle yaptıkları çalışmada 6.28 ng/m3 oranında PAH miktarı tespit etmişlerdir.

Havadaki partiküllerde en çok benzoperilen ve koronen, yol kenarındaki katı

partiküllerde de florantren, pyren, fenilantrasene rastlanmıştır.

Santos ve ark. (2002), Brezilya’ da şekerkamışı arazilerinde ölçüm

yapmışlardır. Örnekler yüksek volümlü toplayıcı ile toplandıktan sonra elde edilen

ekstraklar aromatik ve polar bileşenlerine ayrımıştır. GC- MS kullanılmıştır.

Galaktosan, levoglukosan, mannosan gibi bileşenler polar fraksiyonda,

poliaromatikler ise aromatik fraksiyonda gözlenmiştir. PAH’ ların düşük

konsantrasyonda bulunması, şeker kamışı arazilerinin yakılmasının PAH gibi toksik

bilenlerin temel kaynağı olmadığını, aksine büyük bir oranının eksoz

emisyonlarından kaynaklandığını göstermiştir.


24

Feilberg ve ark. (2001), Danimarka’ da atmosferik partiküler nitro-PAH’

larla ilgili bir çalışma yapmışlar; birçok nitro- PAH’ ın atmosferik formasyonla

oluştuğunu bulmuşlardır. OH radikalinin çok olduğu gündüz ortamında NO3

radikali ile tepkimeler az olurken, kışın bulutlu havalarda OH radikali az olduğu için

nitro- PAH oluşumu artmaktadır. Avrupa Kıtası’ ndaki kirli hava kütlelerinin

hareketi Nitro PAH oluşumunu ve miktarını etkilemektedir.

Besombes ve ark. (2001), Fransa’da 1999 yılında kentsel çöp yakılma

bölgesine farklı yakınlıkta üç bölgede cam fiber filtreli yüksek volumlü toplayıcı ile

aldıkları örnekleri, DCM/ siklohekzan (2/1) ile soxhlette ekstrakte ettikten sonra

fluorimetrik dedektörlü HPLC ile analiz etmişlerdir. (7-77 ng/m3). Üç bölgede

benzer sonuçlar çıkmıştır.

Alves ve ark. (2001), Portekiz’de, 1996’ da biri iç bölge ve diğerleri deniz

kenarı olan üç farklı yerde quartz filtre, ekstraksyon için diklorometan ve analiz için

GC-MS cihazları ile PAH ölçümü yapmış ve sonuçları karşılaştırmışlardır. PAH’

ların yanı sıra alkan, keton, aldehit ve alkoller de analiz edilmiştir. PAH içeriği ve

genel organik ekstrak ölçümleri iç bölgede deniz kenarlarına göre daha düşüktür.

Bunun nedeninin kondensasyon ve fotokimyasal reaksiyonlar olduğu saptanmıştır.

Brewer ve ark. (2000), Kanada’da kentsel ve endüstriyel bir bölge olan

Burnaby Gölü çevresinde atmosferik PAH analizi yapmışlardır. Örnekler GC-

MC’te analiz edilmiş ve yüksek molekül ağırlıklı örneklerin 3 farklı dağılım

gösterdikleri tespit edilmiştir. Daha uçucu olan düşük molekül ağırlıklı PAH’ lar

yüksek molekül ağırlıklı olanlara göre daha baskındır. Düşük molekül ağırlıklılar

yazın, yüksek molekül ağırlıklılar kışın daha çok görülmekte olup, kışın PAH

derişiminin insan sağlığını tehdit edecek düzeyde olduğu saptanmıştır.

Ngabe ve ark. (2000), doğu Karolina’da fırtına sularında PAH analizi

yapmış ve şehrin iç bölgelrinde kıyı bölgelerindeki sulara göre daha yüksek bir oran

bulmuşlardır.

Polskowka ve ark. (2000), yağmur ve kar sularında PAH ve pestisitleri

araştırmışlardır. En yüksek değerler kış aylarında çıkarken, en kirli bölgeler insan

aktivitesinin yoğun olduğu ağır trafik bölgelerinde, karakteristik kirlilikler ise


25

endüstri bölgelerinde tespit edilmiştir. Çalışmalar 1996 ve 1997 yılında yapılmış

olup, 1997’de kirliliğin arttığı belirlenmiştir.

Marr ve ark. (1999), Kaliforniya’da dizel ve benzin yakıtlarla ilgili bir

çalışma yapmış, en baskın PAH’ın her ikisinde de naftalin olduğu, benzin

yakıtlardan dizel yakıtlara göre daha çok PAH oluştuğu belirlenmiştir.

Papageorgopoulou ve ark. (1999), Yunanistan’ da 6 farklı kasabada kış ve

yaz ayları boyunca PAH’ larla ilgili olarak çalışmışlar; PAH kaynağı değiştikçe bu

bileşenlerin de önemli ölçüde değiştiğini, yazın en önemli PAH kaynağının trafik

olduğunu belirlemişlerdir.

Azevedo ve ark. (1999), Brezilya Rio de Jenerya’ da yaptıkları çalışmada

GC/ MS kullanarak atmosferik partikülleri incelemişler ; her örneğin n-alkan ve

PAH içerdiğini, ormanlık bölge hariç tüm bölgelerde fosil yakıt kaynaklı maddeler

tespit etmişlerdir. Ayrıca kirlilik trafik yoğunluğu ile doğru orantılıdır ve en temiz

yer şehirden yüksek, dağlık ve ormanlık bölge olan Tijuka Ormanı’dır.

Allen ve ark. (1997), PAH ve oksi- PAH’larla ilgili yaptıkları bir çalışmada

partikül boyutuna göre PAH dağılımını incelemişlerdir. PAH’ lar hem gaz, hem

partiküler fazda bulunabilmektedir ve küçük partiküllerdekiler ciğerlere, daha da

küçükleri ise alveollere kadar yerleşebilmekte ve insan sağlığını tehdit

edebilmektedir. Kent atmosferinde düşük molekül ağırlıklı PAH’ ların büyük

partüküller halinde; molekül ağırlığı 178-202 arasında olanların hem büyük, hem

küçük; 228’den büyük olanların küçük partiküller halinde bulunduğu belirlenmiştir.

Düşük molekül ağırlıklı, yüksek buhar basınçlı PAH’ lar büyük partiküller

tarafından kolay alınır.Yüksek molekül ağırlıklı, düşük buhar basınçlı PAH’ lar kent

atmosferinde yavaş kütle transferi nedeni ile zor alınırlar. Buna karşın kırsal

bölgelerden alınan örneklerde PAH’ların hepsinin hem büyük, hem küçük

partiküllerde olduğu görülmüştür. Çünkü bu bölgelerde tüm PAH’ ların buharlaşma,

kondansasyon, emilme gibi çeşitli aktiviteler için oldukça uzun zamanları vardır.

O-PAH’ lardan ise 168- 208 molekül ağırlığına sahip olanlar hem büyük,

hem küçük; 248’den büyük olanlar küçük partiküllerde bulunur. O-PAH’lar direkt

oluştukları gibi büyük kısmı, fotooksidasyon reaksiyonları ile oluşur. PAH’lar ve O-

PAH’ların analizi için GC/ MS tekniği kullanılmıştır.


26

Kayali ve ark. (1995), Madrid’de 1993’te HPLC ile trafiğin yoğun olduğu

bölgelerde kışın ölçüm yapıp bunu EPA’ nın GC ölçüm sonuçları ile

karşılaştırmışlardır. Üzerinde çalışılan 13 PAH derişimi 4,2 ng/m3- 48,2 ng/m3

aralığında gözlenmiştir. GC kullanılan EPA Metod TO-13 ile sonuçlar

karşılaştırıdığında çok farklı değerler bulunmuştur.

Aceves ve ark. (1993), İspanya Barselona’da soğuk/sıcak mevsimlere göre

ölçüm yapmışlardır. (sıcak sezon: 10-32 ng/m3, soğuk sezon: 210 -310 ng/m3) PAH

kaynaklarının yanı sıra fotokimyasal azalmaların PAH azalmasında temel etken

oduğunu belirlemişlerdir.

Rogge ve ark. (1993), GC/ MS tekniğini kullanarak eksoz emisyonlarında

kanserojenik ve mutajenik etkileri olan n-alkan, n-alkanoik asit, PAH, oksi-PAH,

arenler oduğunu bulmuşlardır.

Valerio ve ark. (1991), İtalya’da 1988’de havadaki PAH ve Pb oranının

mevsimlere göre değişimini araştırmışlardır. PAH konsantrasyonu yazın 3-4 ng/ m3,

kışın ise 100 ng/ m3’e varan değerler bulmuşlardır. Trafik temel kaynaktır. 4 halkaya

kadar oldukça uçucudurlar. Daha az uçucu PAH konsantrasyonu fotodegratasyon

reaksiyonlarına bağlıdır. Güneş ışığı, nem ve hava sıcaklığı çalışmayı

etkilemektedir.

Rosell ve ark. (1991), İspanya Barselona’da partikül ve gaz fazdaki

hidrokarbonları incelemişlerdir. Örnekler Barselona içinden ve deniz seviyesinden

1100 m yükseklikten alınmıştır. Aerosol oranlarında önemli farklılık olması

sıcaklık ve atmosferde taşınmaya bağlı olarak PAH konsantrasyonunun

değişmesiyle açıklanmıştır.

Simo ve ark. (1991) Malarko’da İspanya’da yapılan diğer çalışmalara benzer

sonuçlar çıkarmışlardır. Doğal ve antropojenik kaynakların PAH ve diğer partikül

konsantrasyonlarını değiştirdiğini, bunda özellikle kömürün etkili olduğunu

belirlemişlerdir.

Viras ve ark. (1991), 1987’de Yunanistan’ın kırsal ve endüstriyel olmak

üzere iki farklı bölgesinde bir yıl boyunca PAH ölçümleri yapmışlardır. Endüstri

bölgesinde daha yüksek değerler belirlenirken, Pazar günleri PAH derişiminin

azaldığı, hafif rüzgarlı günlerde diğer günlere göre arttığı belirlenmiştir.


27

Viras ve ark.. (1990), Atina’da dört farklı bölgede atmosferik partikülleri ve

benzo [a] piren konsantrasyonunu incelemişler ve şehir merkezinde endüstri

bölgelerine göre daha fazla kirletici madde saptanmış; en yüksek konsantrasyon ise

merkezi ısıtmaların ve arabaların çok sık kullanıldığı sabah 9. 00-11. 00 saatlerinde

olduğu görülmüştür.Kış aylarında Atina merkezinde oldukça küçük partiküllerin

büyük mutajenik aktiviteleri vardır. Temel kaynaklar merkezi ısıtma sistemleri,

araba ve otobüslerdir.

Kita (1989), Japonya’da ekspres yolu civarında katılar üzerinde PAH’lar ile

ilgili bir çalışma yapmış, benzopiren, benzoperilen konsantrasyonunun en yüksek

değerde olduğunu, ağır trafik yoğunluğunun olduğu yerlerde kaldırımdan 290 m

öteye kadar benzopiren konsantrasyonunun yüksek çıktığını bulmuştur.

Viras ve ark. (1987), Atina’da yaptıkları çalışmada PAH konsantrasyonunu

33 ng/m3; benzo(a) piren konsantrasyonunu ise yıllık ortalama 2,6 ng/m3 olarak

belirlemişlerdir. Benzo(a)piren konsantrasyonu Atina’ nın merkezinde endüstri

bölgelerine göre daha yüksek çıkmıştır.

2. 2. Türkiye’de Yapılan Çalışmalar

Türkiye’de de PAH ile ilgili çeşitli tez konuları mevcuttur.

Demirci (2000), HPLC ile sigara izmaritinde PAH tayininde karşılaşılan

sorunlar üzerine bir tez hazırlamıştır.

Bozeyoğlu (1992), Çan ve Yatağan linyitlerinden elde edilen küllerde PAH

analizi yapmıştır.

Taşkıran (1992), kullanılmış motor yağlarında PAH oluşum süreci ile ilgili

bir tez hazırlamıştır.

Cepni (1991), Bazı Türk ve yabancı sigaralarda PAH analizi yapmıştır.

Ancak hava kirliliğiyle ilgili PAH analizine raslanmamıştır.

3. MATERYAL VE METOD Sezen YALAKİ

28

3. MATERYAL VE METOD

3. 1. Materyal

Örnekler Adana Merkez ve ilçelerinden olmak üzere iki bölgeden alınmıştır.

İl içindeki örnekler Adana Çevre Müdürlüğü’nün bulunduğu Valilik binası

civarından alınmıştır. Bu bölge yerleşimin ve trafiğin yoğun olduğu bir alan olması

açısından önemlidir. İlçelere ait örnekler ilçelerin merkezlerinde yol kenarlarından

alınmıştır. Adana ilçeleri kırsal bölgeler olduklarından merkeze göre nüfüs ve

trafik yoğunlukları azdır. Bu nedenle trafiğin yoğunluğuna göre EPA’ nın

belirlediği organik atmosfer kirleticileri ve bunların en önemlilerinden olan PAH’

lar bu iki kentsel ve kırsal bölge arasında karşılaştırılmıştır.

3. 2. Metod

3. 2. 1. Örnek Toplama

Örneklerin ilk etapta Çukurova Üniversitesi Çevre Merkezi’ ne ait yüksek

hacimli örnek toplayıcı (Gasanalyse Computer 95/3 (MRU) CD) ile havanın

vakumlanması sırasında havanın pompaya giriş kısmına yerleştirilecek cam elyaf

filtre ile katı partiküllerin biriktirilerek toplanması amaçlanmıştır. Fakat cihazın 24

saat vakum yapamaması ve sensörlerinin çabuk bozulması nedeni ile örnek toplama

işlemi Adana Çevre Müdürlüğü’nün araştırma aracında bulunan yüksek hacimli

örnek toplayıcı ile yapılmıştır. Örnek toplama işlemleri, hava kirliliğine trafik

yoğunluğunun etkisi araştırıldığı için özellikle kış aylarında yapılmamıştır.

3. 2. 2. Meteorolojik Ölçümler

Rüzgar yönü, hızı, sıcaklık, basınç, nem gibi meteorolojik ölçümler Adana

Çevre Müdürlüğü’nün araştırma aracında bulunan meteorolojik ölçüm cihazı ile

sağlanmıştır ve Ek B’ de verilmiştir.

3. MATERYAL VE METOD Sezen YALAKİ

29

3. 2. 3. Kimyasal analiz

Alınan örneklerin toluen, diklorometan, aseton gibi çözücülerle ultrasonik

ve Soxhelet ekstraksiyon yöntemleri ile ekstraksiyonları yapılmıştır. En iyi sonuç

diklorometan ve aseton karışımı ile Soxhelet ekstraksiyonuyla sağlandığı için bu

tekniğin kullanılmasına karar verilmiştir.

Örnekler Soxhelette EPA’nın önerdiği şekilde 200 ml çözücü karışımı

(Merck firması tarafından temin edilen diklorometan ve aseton karışımı 1:1) ile

karışımın kaynama noktasına kadar sabit sıcaklıkta ısıtılarak 18 saat süre ile

ekstrakte edilmiştir. Bu sürenin sonunda ekstraktan çözücü, döner vakum

buharlaştırıcı kullanılarak uzaklaştırılmıştır. Ekstraktlar GC-MS analizi için bir

miktar hekzan ile viallere alınmıştır.

4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ

30

4. BULGULAR VE TARTIŞMA

4. 1. Seyhan’ da Belirlenen PAH’ lar ve Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri

Örneklerin GC-MS kromotogramları ve bu kromotogramlardan tespit edilen

bileşiklere ait çizelgeler Ek C ve EK D kısmında verilmiştir.

Adana merkezde 3 Mart 2004- 4 Nisan 2004 tarihleri arasında toplam 20

günlük ölçüm sonuçları incelenmiştir.

4. 1. 1. Birinci Gün (30. 03. 2004)

Çalışmanın yapıldığı birinci gün en çok gözlenen bileşen %100 oranı ile 1,2-

Benzendikarboksilikasit,diisooktilesterdir. Bunu sırası ile Azulen (%98);

Bütilhidroksitoluen (%64); 2- Etil-1,3,5,6,7,8-heptametilnaftalin (% 57); Bibenzil

(%45); 1-Hekzadekanol (%3); 2,6-Di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5- siklohekzadien

-1-on (%2) ve Ftalikasit- (1-hekzen-5-il) ester (%2) takip etmektedir.

1.gün

020406080

100120

1,2

Benz

endi

karb

oksi

lika

sit

Azul

en

Bütilh

idro

ksito

luen

Naf

talin

türe

vi

Bibe

nzil

1-H

ekza

deka

nol

Sikl

ohek

zadi

en tü

revi

Ftal

ikas

it,di

-(1-

hekz

en-5

-il)-

este

r

Bileşenler

% G

örec

eli b

ollu

k

Şekil 4. 1. Birinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler


31

Birinci gün poliaromatik hidrokarbonlardan Azulen (%98) ve 2- Etil-1,3,5,6,

7,8- heptametilnaftalin (%57) yüksek göreceli bollukta gözlenmiştir.

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden azulen ve naftaline ek olarak

benzendikarboksilikasit, propionaldehit, toluen, bibenzil ve benzen türevleri

gözlenmiştir. Bunların dışında birkaç aldehit, asit ve alkol ayrıca eikosan, dokasan,

pentatriakontan gibi uzun alkan zincirli bileşenler gözlenmiştir. Bu bileşenlerin taşıt

eksozlarından yayılan ve atmosferde çeşitli reaksiyonlara uğrayan bileşenler

oldukları düşünülmektedir ve hemen hemen tüm çalışmalarda bu bileşenlere

rastlanmıştır ( Zielinska, 2005).

Çizelge 4. 1. Birinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı

Organik Kirleticiler

% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

23,47 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 14,47 Azulen 98 Kanserojenik ve mutajenik etki 14,40 2-Etil-1,3,5,6,7,8-

heptametilnaftalin 57 Kanserojenik ve mutajenik etki

12,98 Propionaldehit 1 Kanserojen 11,10 Bütilhidroksitoluen 64 Gelişim,sinir ve solunumsistemleri 12,19 Benzen türevi 1 Lökosit sayısında azalma,

kanserojen 11,14 Bibenzil 45 PAH’ lara benzer etki, kanserojen

4. 1. 2. İkinci Gün (31. 03. 2004)

Çalışmanın yapıldığı ikinci gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile

Bütilhidroksitoluen (%100); Bi-2,4,6- sikloheptatrien-1-il (%43); 2,6- Di(t-bütil)-4-

hidroksi-4-metil-2,5- siklohekzadien-1-on (%34); 1,2-Benzendikarboksilikasit (%

25); 4,4-dimetilbifenil (%15); E-2-2-Naftilbüten (%13); 2,6-Di(t-bütil)-4-

(dimetilaminometil) fenol (%12); Limonen-6-ol,pivalat (% 8) ve Benzen,1,1’-(1,3-

propanedil) bis- (% 3)’tir.


32

2.Gün %'ce En Çok Gözlenen Bileşenler

020406080

100120

Bütilh

idrok

sito luen

Bisiklo

heptat

rien-il

Sikloh

ekza

dien-

1-on

1,2-B

enzendik

arboksil

ikasit

Bifenil

Naftali

n

Amino

fenol

Limon

enol

Benze

n

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 2. İkinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

Poliaromatik hidrokarbonlardan E2-2-Naftilbüten (%3) ve 2,3-Dihidro-1H-

siklopent[e] azulen (%1) gözlenmiştir.

Çizelge 4. 2. İkinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

23,42 1,2-Benzendikarboksilikasit 25 Akciğer ve solunum sistemine etki 10,37 2,3-dihidro-1H-

siklopent(e)azulen 1 Kanserojenik ve mutajenik etki

11,79 E2-2-naftilbüten 3 Kanserojenik ve mutajenik etki 14,39 Benzenasetaldehit 1 Burun epitellerinde dejenerasyon,

kanserojen 11,12 Bütilhidroksitoluen 100 Gelişim,sinir ve solunum

sistemleri 12,19 Benzen türevi 1 Lökosit sayısında azalma,

kanserojen 11,70 4,4-Dimetilbifenil 15 PAH’ lara benzer etki


33

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden naftalin ve azulen türevlerine ek olarak

1,2- benzendikarboksilikasit, benzenasetaldehit, benzen, toluen ve bibenzil türevleri

gözlenmiştir.

4. 1.3. Üçüncü Gün (01. 04. 2004)

Çalışmanın yapıldığı üçüncü gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile

Benzen-1-metil-4-fenilmetil (%100); bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il (%85); 1-(2-

propenil)-Naftalin (%66), Bi-1,3,5-Sikloheptatrien-1-il (%63); Benzen,nonil- (%56);

Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il (%53); Benzen,1,1-etilidenbis (%52); Nonadekan

(%22); Benzen, (1,1’-(1,3- propanedil)bis (%21); dokasan(%13); Benzen, heptil- (%

12); Eikosan (%9); Metilnaftalin (%7); 2,3-dihidro-1H-siklopent[e]azulen (%5);

Oktadekan,1-klor (%3); 9,9-Dimetil-1,4-dihidro-1,4-metanonaftalin (%3); 7-

heptadekan,1-klor (%2) ve Naftalin,2-metil (%2)’dir.

PAH’lardan 1-(2-propenil)-Naftalin (%66), 2,3-Dihidro-1H-siklopent

[e]azulen (%5); 9,9-Dimetil-1,4-ddihidro-1,4-metanonaftalin (%3), Naftalin, 2-metil

(%2) ve 9,10-Etanoantrasen,9,10,dihidro-11,12- diasetil (%1) gözlenmiştir; naftalin

türevleri daha yüksek göreceli bolluktadır.

Çizelge 4. 3. Üçüncü gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri



11,79 1-(2-propenil)-naftalin 66 Kanserojenik ve mutajenik etki 13,15 Etanoantrasen 1 Kanserojenik ve mutajenik etki 13,72 dioksalanmetilester 1 Kanserojen 11,20 Benzen türevi 100 Lökosit sayısında azalma,

kanserojen 11,86 Bifenil türevi 1 PAH’ lara benzer etki

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden naftalin, azulen ve antrasen türevlerine ek

olarak benzendikarboksilikasit, benzen, dioksalanmetilester, bifenil ve furanon

türevleri tespit edilmiştir.


34

3. gün %'ce En Çok Gözlenen Bileşenler

0204060

80100120

Benze

nfenil

metil

Bisiklo

hepta

trien-1

-il

Naftali

n

Benze

n,non

il

Benze

n,1,1-

etiliden

bis

Nonad

ekan

Dokasa

n

Eikosa

n

Metilna

ftalin

Siklop

ent( e)

azu len

Dih idrometa

nonaft

alin

Oktade

kan,1-

klor

Naftali

n-2-

metil

Bileşenler

% G

örec

eli b

ollu

k

Şekil 4. 3. Üçüncü gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

4. 1. 4. Dördüncü Gün (02. 04.2004)

Çalışmanın yapıldığı dördüncü gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile

Fenilsiklopentiliden (%100); 1,2- Benzendikarboksilikasit; diisooktilester (%25); 2t-

Bütilnafto[2,3,6]furan-4,9-dion (%17); Fenol,2,6 –bis[1,1-dimetiletil ]-4-metil(%6)

ve Hidroksilamin-0-dekil (%2)’dir.

PAH’ lardan sadece 2 tr- bütilnafto[2,3,6]furan-4,9-dion (%17) göreceli

bollukta gözlenmiştir.

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden naftalin türevi dışında 1,2-

benzendikarboksilikasit, akrilik asit, dioksapan türevleri gözlenmiştir.


35

4.Gün

020406080

100120

Feni

lsik

lope

ntilid

en

1, 2

-Be

nzen

dika

rbok

silik

asit 2t-

bütiln

afto

[2,3

,6]fu

ran-

4,9-

dion

Feno

l, 2,

6 –

bis

[1,1

-di

met

iletil

] -4-

met

il

Hid

roks

ilam

in-0

-dek

il

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 4. Dördüncü gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

Çizelge 4. 4. Dördüncü gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit 25 Akciğer ve solunum sistemine etki 14,40 2t-bütilnafto[2,3,6]furan-

4,9-dion 17 Kanserojenik ve mutajenik etki

11,84 Akrilikasithekzadekanilester 1 Geniz epitellerine sinirsel etki,kronik,akut etki

12,40 2-pentadekil-4,4,7,7-tetradeutero-1,3-diokzapan

1 Kanserojen

4. 1. 5. Beşinci gün: (03. 04. 2004)

Beşinci gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-

Benzendikarboksilikasit, diisooktilester (%100); Bibenzil (%50); 6—Hepten-2-

on,5,7,7-Triklor (%4); 8-(2-asetiloksiran-2-il)-6,6-Dimetilokta-3,4-dien-2-on (%3);

1-Hekzadekanol (%3); 7,8-Dihidro-6H-benzo(3,4)siklobüta(%2); Benzen, 1,1’(1,3-

propanedil)bis (%2); 2,2-Dideuterooktadekanal (%2); E2-(2-naftil)-2 Büten (%2) ve

Naftalin, 1,4 -dimetil-5- oktil (%2)’dir.


36

5.gün

0

20

40

60

80

100

120

1,2-

Benz

endika

rboks

ilikasit

Bibenzil

6—Hepte

n-2-on

, 5,7,

7-trikl

or

8-(2

-Ase

tiloks

iran-2

-il)-6

,6-dim

etilok

ta-3,4

-dien-2-

on

1-Hekz

adeka

nol

7, 8-

Dihidro-

6H-b

enzo

(3, 4

)sik lob

üta(1, 2

)

Benze

n,1,1’

(1,3-

propa

nedil)b

is

2,2-

Dideutero

okta

deka

nal

E2-(2-n

aftil)-2

büten

Naftali

n,1,4-

dimetil-

5-ok

til

Bileşenler

% G

örec

eli b

ollu

k

Şekil 4. 5. Beşinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

PAH’lardan E2-(2-naftil)-2büten (%2); Naftalin,1,4-dimetil-5-oktil (%2) ve

5,5-Dimetoksi-3,3,7,7-tetrametil-2,2’-binaftalin gözlenmiştir.

Teklikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’ lara ek olarak 1,2-benzen

dikarboksilikasit, benzen ve bifenil türevleri gözlenmiştir.


37

Çizelge 4. 5. Beşinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

23,43 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 11,79 E2-(2-naftil)-2büten 2 Kanserojenik ve mutajenik etki 12,19 Benzen türevi 2 Lökosit sayısında azalma,


4. 1. 6. Altıncı gün (04. 04. 2004)

Altıncı gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-Benzendikarboksilikasit,

diisooktilester (%100); Bifenil (%55); Tetradekan (%13); 1,2-Dihidroantrasen

(%13), Siklohekzan (%4); E2,[2-naftil]-2-Büten (% 3); Heptadekan,2,6-dimetil

(%2); 2,3-Dihidro-1H-siklopent(e )azulen (%2); 1,2-Dihidroantrasen (%2) ve

2,(2,amino etilamino)ethanol (%2)’dur.

PAH ’lardan E2, [2- naftil]- 2- Büten (% 3); 2,3-Dihidro-1H-siklopent (e)

azulen (%2) ve 1,2- Dihidroantrasen (%2) tespit edilmiştir.

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden naftalin, azulen ve antrasen türevlerine

ek olarak bifenil, 1,2- benzendikarboksilikasit ve benzen türevleri gözlenmiştir.

Çizelge 4. 6. Altıncı gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri



11,79 E2,[2-naftil]-2-büten 2 Kanserojenik ve mutajenik etki 12,60 1,2-dihidroantrasen 2 Kanserojenik ve mutajenik etki 10,92 Benzen türevi 1 Lökosit sayısında azalma,



38

6.Gün

0

20

40

60

80

100

120

1,2- B

enzend

ikarbo

ksilik

asit

Bifenil

Tetrad

ekan

1,2-Dih idr

oantra

sen

Sikloh

ekza

n

E2,[2-

Naftil] -2

-büte

n

Heptad

ekan

,2,6-

d imeti

l

2,3-

Dihidro-

1H-si

klopen

t(e )a

zulen

1,2-D

ihidroa

ntrase

n

2,(2,A

mino

etilam

ino)e

thanol

Bileşenler

% G

örec

eli b

ollu

k

Şekil 4. 6. Altıncı gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

4. 1. 7. Yedinci Gün (05. 04. 2004)

Çalışmanın yapıldığı yedinci gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-

Benzendikarboksilikasit,bis(2-metilpropil)ester (%100); 1-Tetradeken (%98); 9-

Oktadekanamit (%38); 3-Tetradeken (%20); 1-Oktadekan (%15); Heptadekan,2,6-

dimetil (%9) ve 1,3- Hekzandiol,2- etil (%2)’dir.

PAH’ lardan 2- t- Bütilnafto [2,3-6] furan-4,9-dion (%1) ve E2- (2-naftil)-2-

Büten (%1) tespit edilmiştir.

Teklikeli atmosfer kirleticilerinden naftalin türevlerine ek olarak 1,2-

benzendikarboksilikasit, furan, akrilonitril, benzoikasit, benzen ve dioksin türevleri

gözlenmiştir.


39

7.Gün

0

20

40

60

80

100

120

1,2-B

enze

ndika

rboks

ilikas

it

1-Tetr

adek

en

9-Okta

deka

namit

3-Tetr

adek

en

1-Okta

deka

n

Heptad

ekan

,2,6d

imeti

l

1,3-H

ekza

ndiol

, 2-et

il

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 7. Yedinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

Çizelge 4. 7. Yedinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

13,33 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 15,52 Benzoikasit,2-floro-3-

hidroksibenzilester 1 Akciğer ve solunum sistemine etki

14,40 2-t-bütilnafto[2,3-6]furan-4,9-dion

1 Kanserojenik ve mutajenik etki

11,79 E2-(2-naftil)-2-büten 1 Kanserojenik ve mutajenik etki 8,46 Furanon 1 Kanserojen 11,14 Benzen türevi 1 Lökosit sayısında azalma,

kanserojen 15,58 Pirol[3,2,1,d,e]akridin-6-on 1 Kanserojen


40

4. 1. 8. Sekizinci Gün (06. 04. 2004)

Sekizinci gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1-Nonadeken (%100); 1-

Pentadeken (%35); Ftalikasit (%35); 1-Dokasan (%33); 2,2-Dideuterooktadekanal

(%20); 1-Hekzadekanol (%5); 1-Oktadeken (%3); 17-Pentatriakontan (%2); 1-

Dokasan (%2) ve 6-Dodekanon (%2)’dur.

8.Gün

0

20

40

60

80

100

120

1-Non

adek

en

1-Pen

tadek

en

Ftal

ikasit

1-Dok

asan

2,2-Dideu

teroo

ktade

kanal

1-Hek

zade

kanol

1-Okta

deken

17-P

entat

riako

ntan

1-Doka

san

6-Dod

ekan

on

Bileşenler

% G

örec

eli b

ollu

k

Şekil 4. 8. Sekizinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

PAH’ lardan hiçbiri gözlenmezken, tehlikeli atmosfer kirleticilerinden 1,2-

benzendikarboksilikasit ve dioksinler görülmüştür.


41

Çizelge 4. 8. Sekiznci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

23,38 1,2-Benzendikarboksilikasit 1 Akciğer ve solunum sistemine etki 18,17 Trans-2-fenil-1,3-dioksalan-

4-metiloktadek-9,12,15-trionat

1 Kanserojen

10,17 9-Oktadekanoikasit(2Fenil-

1,3-dioksalan)

1 Kanserojen

4. 1. 9. Dokuzuncu Gün (07. 04. 2004)

Çalışmanın yapıldığı dokuzuncu gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1-

Oktadeken (%100); Bütilhidroksitoluen (%60); Oktadekan (%58); 1-Nonadeken

(%55); 1,1,3,5,5,5-Hekzaklorpentadien (%8); Benzofenon (%8); Asetiloksiran

(%8); Oktan-2- on,3,6- dimetil (%6); 1-Dokasan (%6); 6,9,12,15-

Dokasetetraoneikasit, metilester (%5); 2-Nonadekanol (%5); Bisiklo(5,10) oktan-2-

on, 4,6-diisopropiliden - 8,8-dimetil (%4); 2,3-Dihidro-1H-siklopent[e]azulen (%4);

Benzen (%4); Didodekilftalat (%4); 1-Dekanol,2-hekzil (%4); 2-Nonadekanol (%3);

2,2- Dideuterooktadekanal (%3); Siklohekzan,1,2,3,4,5,6, hekzaklor (%3);

Benzaldehit, 4 -benziloksi-3-floro-5-metoksi (%3); 6-Dodekanon (%3); E2-(2-

Naftil)-2-büten (%3); 5-Ethenil-1,4-dimetilnaftalen (%3); Difenilmetan (%3);

Tetradeken (%3); Oktadekanamit (%2) ve 3 – Fenilbisiklo [3,2,1] okta 2,6- dien

(%2)’dir.

PAH’ lardan E2- (2-Naftil)-2-büten (%3); 5-Ethenil-1,4-dimetilnaftalen

(%3); 2,3-Dihidro-1H- siklopent[e]azulen (% 4); 2- Naftol,1-(p-klorfenilazo)-(%1)

ve 5- Ethenil-1,4-dimetilnaftalen (%1) tespit edilmiştir.

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH türevlerine ek olarak bibenzil,

toluen, benzen, 1,2-benzendikarboksilkikasit türevleri gözlenmiştir.


42

Çizelge 4. 9. Dokuzuncu gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri



11,79 Naftalin türevleri 3 Kanserojenik ve mutajenik etki 11,10 Bütilhidroksitoluen 60 Kanserojen 14,46 Benzen türevi 4 Lökosit sayısında azalma,


9. Gün

0

10

20

30

40

50

60

70

Tolue

nO

ktade

kan

1-N

onad

eken

1,1,

3,5,

5,5-

Hekz

aklo

rpen

tadi

en B

enzo

feno

nAs

etilo

ksira

n

Okta

n-2-

on,3

,6-d

imet

il1-

Doka

san

6,9

,12,

15-D

okas

etet

raon

eika

sit,m

etile

ster

2-No

nade

kano

l

Bisik

lo( 5

,10)

okta

n-2-

on,4

,6-D

iisop

ropil

ide...

2,3-

Dihi

dro-

1H-s

iklop

ent[e

]azu

len B

enze

nDi

dode

kilfta

lat

1-De

kano

l,2-h

ekzil

2,2-

Dide

uter

ookta

deka

nal

Sikl

ohek

zan,

1,2,

3,4,

5,6,

hekz

aklo

r

Ben

zald

ehit,

4-be

nzilo

ksi-3

-flor

o-5-

met

oksi

6-D

odek

anon

E2-(2

-Naf

til)-2

-büt

enDi

fenil

met

anO

ktade

kana

mit

3-Fe

nilbis

iklo[

3,2,

1]ok

ta2,

6-die

n

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 9. Dokuzuncu gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler


43

4. 1. 10. Onuncu Gün (08. 04. 2004)

Çalışmanın yapıldığı 10. gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2 -

Benzendikarboksilikasit,dibütilester (%100); 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis

(metilpropilester) izobütilftalat (%50); 1-Hekzadekanol (%8); Eikosan (%5);

Heptakosan (%5); Nonadekan,2-metil (%4); 1,2-Benzendikarboksilikasit,bis(2-

etilhekzil)ester (%4); Heptadekan (%4); 1-Hekzadekanol (%4); Heptakosan,1- klor

(%3); 7,8- Epoksilanostan- 11-ol,3-asetoksi (%3); Oktanal (%3); Triakontan (%2);

5,5’-Dimetoksi-3,3’,7,7’-tetrametil-2,2’-binaftalin-1,1,4,4’-tetraen (%2);

Propanoikasit, etenilester (%2); 1-Dokasanol (%2); Hekzanitril, 6-amino- (%2); 17-

Pentatriakonten (%2); Benzaldehit,3-benziloksi-2-flor-4-metoksi (%2) ve

bütilhidroksitoluen (%2)’dir.

PAH’lardan 5,5’-Dimetoksi -3,3,7,7’-tetrametil-2,2’-binaftalin-1,1,4,4’-

tetraen (%2); 2[(2 -0kzo-2-(2 -naftil)til]-3-feniltiyo1,4-naftokuinen (%1); 6,6 -

Dimetil,5,5,8,’-tetrametoksi-2,2-binaftiliden-1,1’-dion (%1); naftalin (%1) ve

benzopiren (%1) tespit edilmiştir.

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’ lara ek olarak 1,2-

benzendikarboksilikasit ve benzen türevleri gözlenmiştir.

Çizelge 4. 10. Onuncu gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit 4 Akciğer ve solunum sistemine etki 27,78 Naftalin türevleri 2 Kanserojenik ve mutajenik etki 11,09 Bütilhidroksitoluen 2 Kanserojen 14,46 Benzen türevi 1 Lökosit sayısında azalma,

kanserojen


44

10. gün

0

20

40

60

80

100

120

1,2Benze

ndika

rboksilikasi

t

1-Hekza

dekan

ol

Eikosan

Heptako

san

Nonade

kan,2-m

etil

Heptakosa

n,1-kl

or

Epoksilano

stan-11-ol,3

-asetoksi

Oktanal

Triako

ntan

5,5’-

Dimetoksi

-3,3’,7,7’-tetra

metil-2

,2’-binaft

alin-1,1’

,4,4’-te

traen

Propanoika

sit,ete

nilester

1-Doka

sanol

Hekzanit

ril,6-am

ino-

17-Pen

tatriakonte

n

Benzaldeh

it,3-ben

ziloksi

-2-flor-4

-metoksi

Toluen

Bileşenler

% G

örec

eli b

ollu

k

Şekil 4. 10. Onuncu gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler


45

4. 1. 11. Onbirinci Gün (09. 04. 2004)

11.gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile Deuteriotetrahidrofenantren

(%100); Z-2-(2-Naftil)-2-büten (%85); Bi-2,4,6-sikloheptatrien-1-il (%82); 1,1’

Bifenil,2,2’-dimetil (%80); Benzen-1-metoksi-4-(1-propenil) (%72); Bi-2,4,6-

sikloheptatrien-1-il (%60); 5,8,11,14-Eikosatetraynoikasit (%55); 1,7-Dimetil-5-

feniltrisiklo [4,10,0] hept-3-en (%53); 1-Nonadekan (%50); 1,7- Dimetil-5-

feniltrisiklo [4,10,0] hept-3-en (%50); 7-Fenilbisiklo [3.2.1]okta-2,6-dien (%50);

Benzen,1,1, (1,3-propanedil) bis- (%40); 1,2- Dihidroantrasen (%22); Naftalin,1,4-

dimetil-5-oktil (%20); (3H) Benzo[c]pirol,3-metil-3-fenil- (%20); Benzaldehit,4-

benziloksi-3-flor-5-metoksi (%10); Methanon,(3-metilfenil)fenil-(%10); Z- Stilben

(%10); 2-Dodekanon (%10); Tiyopiran (%10); Oktadekan,1-klor (%8); 2-

Nonadekanon (%3); Oktadekan,1-klor (%3) ve Siklohekzen,1-metil-4-(1-metiletil)-

(%2)’dir.

PAH’ lardan Deuteriotetrahidrofenantren (%100); Z-2-(2-naftil)-2-büten

(%85); 1,2-Dihidroantrasen (%22); Naftalin,1,4-dimetil-5-oktil (%20);

(3H)Benzo[c]pirol,3-metil-3-fenil- (%20); Tiyopiran (%10) ve Fenantren (%1)

tespit edilmiştir.

Çizelge 4. 11. Onbirinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

11,88 Deuteriotetrahidrofenantren 100 Kanserojenik ve mutajenik etki 10,40 Z-2-(2-naftil)-2-büten 85 Kanserojenik ve mutajenik etki 11,34 Bifenil türevleri 80 Kanserojen 9,08 Benzen türevleri 72 Lökosit sayısında azalma,

kanserojen 12,65 3H)Benzo[c]pirol,3-metil-3-

fenil- 20 Kanserojenik ve mutajenik etki

11,43 Tiyopiran 10 Kanserojenik ve mutajenik etki 12,62 1,2-Dihidroantrasen 22 Kanserojenik ve mutajenik etki


46

11. Gün

0

20

40

60

80

100

120

Deuterio

tetra

hidro

fenantre

n

Z-2-(2

-Naftil

)-2-b

üten

Bi-2,4,

6-Sik loh

eptat

rien-

1-il

1,1’B

ifenil,2

,2’-di

metil

Benze

n-1-

metoks

i-4-(1

-pro

penil)

5,8,1

1,14-E

ikosa

tetra

ynoika

sit

1,7-D

imeti

l-5-fe

niltri

siklo[4,

10,0]

hept-3-en

1-Nona

deka

n

Benze

n,1,1’

,(1,3-

prop

aned

il)bis-

1,2-Dih idr

oantr

asen

Naftali

n,1,4-

dimetil-

5-ok

til

(3H)B

enzo[c

]piro

l,3-m

etil-3

-fenil-

Benz

aldeh

it,4-b

enzilo

ksi-3-f

lor-5-

metok

si

Methan

on,(3

-meti

lfenil

)fenil

-

Z-Stilb

en

2-Dod

ekan

on

Tiyopira

n

Oktade

kan,1

-klor

2-Nona

deka

non

Sikloh

ekze

n,1-m

etil-4-

(1-m

etilet

il)-

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 11. Onbirinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

4. 1. 12. Oniki- Yirminci Günler (10. 04. 2004- 18. 04. 2004)

12.- 20. günler arası 1 haftalık olarak değerlendirilmiştir. En çok gözlenen

bileşenler sırası ile Benzen,1-metil-4(fenilmetil) (%98); 1-Eikosanol (%75); 1-


47

Oktadekan (%75); 2,5-Furandion,dihidro-3-oktadekil- (%64); 1-Pentadekan (%58);

1-Tetradekanol (%32); E2-(2-naftil)-2-büten (%32); Naftalin, 1, 6- dimetil (%32);

Benzen, (2-dekildodekil) (%30); Nonadekan (%30); 2,2-Dideuterooktadekanal

(%14); Tridekan (%12); 5-ethenil-1,4-dimetilnaftalin (%10); Oktadekanol (%10);

Eikosan (%7); Triazin (%6); Heptakosan (%5); 2,3-dihidro-1H-siklopent[e]azulen

(%5); Bibenzil (%5); Oktadekan,1-klor (%5); 1-İyot-2-metilundekan (%4);

Benzoikasit (%2); 1,2-Benzendikarboksilikasit (%2); 1-Hekzadekanol (%2);

Oktadekanoikasit (%2); Dotriakontan (%2) ve 3-(2-metil-propenil-)-1H-inden

(%2)’dir.

PAH’ lardan Naftalin 1,6-dimetil (%32); E2-(2-naftil)-2-büten (%32); 2,3-

dihidro-1H-siklopent[e]azulen (%5); 5-ethenil-1,4-dimetilnaftalin (%10); 3-(2-

metil-propenil-)-1H-inden (%2) ve naftalin,1-metil (%1) tespit edilmiştir.

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’lar yüksek göreceli bollukta

gözlenmiştir. Diğer kirleticilerden benzen, furan ve bifenil türevleri bulunmuştur.

Çizelge 4. 12. Oniki- Yirminci günler gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri



10,32 Naftalin1,6-dimetil 32 Kanserojenik ve mutajenik etki 13,15 3-(2-metil-propenil-)-1H-

inden 2 Kanserojenik ve mutajenik etki

12,03 E2-(2-naftil)-2-büten(% 32); 32 Kanserojenik ve mutajenik etki 10,77 Benzen türevleri 30 Lökosit sayısında azalma,

kanserojen 11,14 Bifenil türevi 5 PAH’ lara benzer etki 10,21 2,5-Furandion,dihidro-3-

oktadekil- 64 Kanserojen


48

12-20.Günler

0

20

40

60

80

100

120

Benz

en,1

-met

il-4-

(fenil

met

i l)1-

Eiko

sano

l 1

-Okt

adek

an

2,5

-Fur

andi

on,d

ihidr

o-3-

okta

dekil

-1-

Pent

adek

an1-

Tetra

deka

nol

Naf

talin

1,6-

dim

etil

Ben

zen,

(2-d

ekild

odek

il) No

nade

kan

2,2-

Did

eute

rook

tade

kana

lTr

idek

an

5-e

then

il-1,

4-di

met

ilnaf

talin

O

ktad

ekan

olTr

iazin

Hep

tako

san

2,3

-dih

idro

-1H

-sikl

open

t[e]a

zule

n Bi

benz

il

Okta

deka

n,1-

k lor

1-İy

ot-2

-met

ilund

ekan

Benz

oika

sit1-

Hekz

adek

anol

Okta

deka

noik

asit

Dotri

akon

tan

3-(

2-m

etil-p

rope

nil-)-

1H-in

den

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 12. Oniki- Yirminci günler yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

4.2. Adana İlçelerinde Gözlenen PAH’ lar ve Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri

4. 2. 1. Tufanbeyli (28. 02. 2005)

Tufanbeyli ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile Bütilhidroksitoluen

(%100); 1,2,Bis– (3,5–di–tert–bütil–4–hidroksifenin)etan (%5); 1,2–


49

Benzendikarboksilik asit,diizooktilester (%4); Tiyofen, 2, 5-bis (2-metilpropil)- (%

4); 2,6-Di (t-bütil)-4- hidroksi-4- metil-2, 5- siklohekzadien-1- on (% 4); Ethanal,

2- metil-2- [4-(1- metiletil)fenil (% 4); 3, 5 – Di- tert-bütil-4-hidroksibenzaldehit

(%2); 1, 6- Heptadien, 2- metil-6-fenil- (%2); Pentadekilbenzen (% 2); 2-Metil-3-[4-

(1’-metiletil) fenil] propanal (%2); 2,6-Di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5-

siklohekzadien-1-on (% 4); İnden,1-metilen (%2); Benzen,(1- metildekil)- (%2) ve

Naftalin,1,2,3,4- tetrahidro- (%2)’dur.

PAH’ lardan Naftalin,1,2,3,4-tetrahidro-(%2); İnden,1-metilen(%2); 1H-

İnden,2,3-dihidro-4,6-dimetil-(%1); Naftalin,1,2,3,4-tetrahidro-6-metil- (%1);

Naftalin,1-metil- (%1); Metilnaftalin (%1); 1H-İnden,2,3,3a,4,tetrahidro-3,3a,6-

trimetil-1-(1-metiletil) (%1); Naftoikasit (%1); 2 (4aH)-naftalenon,3,4,5,6,7,8-

hekzahidro-ditiyo etilen asetal (%1) ve Naftalin,1,2,3,4-tetrahidro-2,2,5,7-

tetrametil- (%1) tespit edilmiştir. Genel olarak naftalin ve inden türevleri oldukça

düşük göreceli bollukta gözlenmiştir.

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’ lara ek olarak toluen, benzen,

benzendikarboksilik asit türevleri gözlenmiştir.

Çizelge 4. 13. Tufanbeyli ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

53,48 1,2-Benzendikarboksilikasit 4 Akciğer ve solunum sistemine etki 23,43 Naftalin türevleri 2 Kanserojenik ve mutajenik etki 33,18 Bütilhidroksitoluen 2 Gelişim, sinir ve solunum

sistemlerine etki 30,99 Benzen türevi 2 Lökosit sayısında azalma,

kanserojen


50

Tufanbeyli

0

20

40

60

80

100

120

Toluen

1,2,B

is–(3

,5–di–ter

t–bü

til–4–h

idrok

sifen

in)et

1,2 –Ben

zend

ikarb

oksil ik

asit

Tiyofen,2

,5-bis(

2-meti

lprop

il)-

2,6-di(

t-bütil)

-4-h

idrok

si-4-m

etil-2

,5-sik

lohek

zadien

-1-o

n

Eth

anal,

2 -me til-

2-[4-

(1-m

etiletil)

fenil

3,5 –

di- t

ert-b

ütil-4

-hidr

oksib

enza

ldehit

1,6-H

eptad

ien,2-

metil-6

-fenil-

Pentad

ekilben

zen

2metil3

-[4-(1

’-metile

til)fen

il]pro

pana

l

İnden,1-

meti

len

Benz

en,(1

-meti

ldekil

)-

Naftalin

,1,2,

3,4-te

trahidro-

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 13. Tufanbeyli ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

Tufanbeyli ilçesinde diğer ilçelere göre çok fazla bileşen gözlenmiştir. Diğer

ilçelere göre daha büyük, daha kalabalık olan Tufanbeyli’de trafik yoğunluğu fazla

olduğu için madde çeşitliliği de fazla çıkmış olabilir. Ayrıca diğer ilçelere göre

soğuk ve kar yağışı da gözlenen bir bölgedir; bu nedenle ısınma amaçlı yakıt

kullanımı da artacağından sonuçlar da değişmektedir.


51

4. 2. 2. Saimbeyli (01. 03. 2005)

Saimbeyli ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-

Benzendikarboksilikasit,diisooktilester (%100); Dotriakontan(%5); Benzen, (1-

bütiloktil)- (%5); Oktadekan,3-etil-5-(2etilbütil) (%3); 11-2(3H)-Furanon,5-

heptildihidro (%3) ve Oktadekan (%2)’dır.

Saimbeyli

0

20

40

60

80

100

120

1,2-

Benz

endi

karb

oksi

likas

it

Dot

riako

ntan

Benz

en,(1

-büt

ilokt

il)-

Okt

adek

an,3

-etil-

5-(2

etilb

ütil)

11- 2

(3H

)-Fu

rano

n,5-

hept

ildih

idro

Okt

adek

an

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 14. Saimbeyli ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

PAH’ lardan sadece methanoazulen (%1) oldukça düşük göreceli bollukta

gözlenmiştir.

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden azulene ek olarak benzen,

benzendikarboksilikasit ve furan türevleri gözlenmiştir.


52

Çizelge 4. 14. Saimbeyli ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

53,49 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 23,43 Azulen türevi 1 Kanserojenik ve mutajenik etki 32,98 Benzen türevleri 5 Lökosit sayısında azalma,

kanserojen

4. 2. 3. Feke (02. 03.2005)

Feke ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-

Benzendikarboksilikasit,dioktilester (%100); 3, 5- Di-tert-bütil-4-

hidroksibenzaldehit (%4); Undek-10 -enoikasit, t bütilester (%3); Benzen, (1-

metilundekil) (%3); çeşitli benzen türevleri (%2) ve Fenol, 2, 6-bis(1, 1-dimetiletil)

4- metil-(%2)’dir.

Feke

020406080

100120

1, 2

-

Benz

endi

karb

oksi

likas

it

3,5-

di-te

rt-Bü

til-4-

hidr

oksi

benz

alde

hit

Und

ek-1

0-en

oika

sit,t

bütile

ster

Ben

zen,

(1-m

etilu

ndek

il

Çeş

itli b

enze

n tü

revl

eri

Feno

l,2,6

-bis

(1,1

-di

met

iletil)

4-m

etil-

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 15. Feke ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler


53

PAH’ lardan Benzo[a] piren-4, 5- dikarboksilikasitanhidrit (%1); 1,4-

Naftalindion, 2,3-didekil- (%1); 8-metilaminonaftalin-1-karbonitril (%1) düşük

göreceli bollukta tespit edilmiştir.

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’ lara ek olarak

benzendikarboksilikasit, furan ve benzen türevleri gözlenmiştir.

Çizelge 4. 15. Feke ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

53,59 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 33,54 Benzen türevleri 3 Lökosit sayısında azalma,

kanserojen 40,68 2(3H)-Furanon,5

heptildihidro- 1 Kanserojen

65,33 Benzo[a] piren 1 Kanserojenik ve mutajenik etki 59,86 Naftalindion,2,3-didekil- 1 Kanserojenik ve mutajenik etki

57,67 8-metilaminonaftalin-1-karbonitril

1 Kanserojenik ve mutajenik etki

4. 2. 4. Kozan (03. 03. 2005)

Kozan ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-

Benzendikarboksilikasit,diisooktilester (%100); Ethanol,2-(dietilamino)-,N-

oksit(%6); Benzen,(1-metilundekil)- (%6); 2,6-di (t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5-

siklohekzadien-1-on (%3); 1,8-Nonandiol,8-metil- (%2) ve Benzaldehit,4- metil, (1-

benzoil- 3-okzo-3-fenil-1-pripenil) hidrazon (%2)’dir.

PAH’ lardan hiçbirisi gözlenmezken tehlikeli atmosfer kirleticilerinden

benzendikarboksilikasit, benzen ve hidrazin türevleri tespit edilmiştir.


54

Çizelge 4. 16. Kozan ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri


kanserojen 14,62 Benzaldehit,4-metil,(1-

benzoil-3-okzo-3-fenil-1-pripenil)hidrazon

2 Kanserojen

Kozan

0

20

40

60

80

100

120

1, 2

-

Benz

endi

karb

oksi

likas

it

Etha

nol,2

-(di

etila

min

o)-

,N-o

ksit

Benz

en,(1

-m

etilu

ndek

il)-

2,6-

di(t-

bütil)

-4-

hidr

oksi

-4-m

etil-

2,5-

sikl

ohek

zadi

en-1

-on

1,8-

Non

andi

ol,8

-met

il-

Benz

alde

hit,4

-met

il,(1-

benz

oil-3

-okz

o-3-

feni

l-1-

prip

enil)

hidr

azon

Bileşenler

% G

örec

eli b

ollu

k

Şekil 4. 16. Kozan ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler


55

4. 2. 5. İmamoğlu (06. 03. 2005)

İmamoğlu ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-

Benzendikarboksilikasit,diisooktilester (%100); Dokosan (%24); n-

Hekzadekanoikasit (%17); 1- Oktadeken (%13); Oktadekan,3- etil-5 -(2-etilbütil)

(% 8); Oktadekadiynoikasit (%8); Dibütilftalat (%7); 1-Hekzadekanol (%4);

Oktadekan, 1- klor (%4); Dotriakontan (%3); 2,2-Dideuterooktadekanal (%3);

Benzen, (1-etiloktadekil)- (%3); 9-Oktadekanoikasit (Z) (%2) ve 1,3,5-Triazin-

2,4,diamin,6- klor-N -etil (%2)’dir.

İmamoğlu

020406080

100120

1, 2-

Ben

zend

ikarb

oksi...

Dokos

an

n-Hekz

adeka

noika

sit

1-Okta

deke

n

Okta

deka

n,3-et

il-5-(2

-et. ..

Oktade

kadiy

noika

sit

Dibütilftalat

1-Hek

zadek

anol

1-Hekz

adeka

nol

Dotriako

ntan

Benze

n,(1-e

tilokta

dekil)-

9-Okta

dekan

oikasit

(Z)

1,3,5

-Tria

zin-2

,4diamin,

6...

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 17. İmamoğlu ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

PAH’ lardan hiçbirisi gözlenmezken diğer tehlikeli atmosfer kirleticilerinden

benzendikarboksilikasit ve benzen türevleri görülmüştür.


56

Çizelge 4. 17. İmamoğlu ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri


kanserojen

4. 2. 6. Aladağ (07. 03. 2005)

Aladağ ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-

Benzendikarboksilikasit,diisooktilester (%100); Benzen(1-metildekil)- (%4) ve

çeşitli benzen türevleri (% 4- %2)’dir.

Aladağ

0

20

40

60

80

100

120

1,2- Benzendikarboksilikasit Benzen (1-metildekil)- Çeşitli benzen türevleri

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 18. Aladağ ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

PAH’ lardan sadece 1,1’ Bis (2-antrasenkarboksilikasit) (%1) oldukça düşük

göreceli bollukta gözlenmiştir.

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden antrasene ek olarak benzen ve

benzendikarboksilikasit türevleri gözlenmiştir.Aladağ ilçesi Adana’nın en yüksek


57

ilçesidir. Bu bölgede nüfüs ve trafik azdır. Endüstri hiç gelişmemiştir. Oldukça

kırsal olan bu bölgede çok fazla bileşen gözlenmemiştir.

Çizelge 4. 18. Aladağ ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri

53,49 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 52,34 Azulen türevi 1 Kanserojenik ve mutajenik etki 31,63 Benzen türevleri 4 Lökosit sayısında azalma,

kanserojen

4. 2. 7. Karaisalı (08. 03. 2005)

Karaisalı ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-

Benzendikarboksilikasit, diisooktilester (%100); 1-Propanamin,N,N- dietil- (%7);

1,2,3- Propantriol,triasetat (%3) ve 5-Formil- 2-furfuriletenoat (%2)’tır.


58

Karaisalı

0

20

40

60

80

100

120

1,2- B

enzend

ikarbo

ksilik

asit

1-Pro

panam

in,N,N

-dietil-

1,2,3

-Prop

antriol

, trias

etat

5-Form

il-2-fu

rfurile

tenoat

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 19. Karaisalı ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

PAH’ lardan hiçbiri tespit edilmezken tehlikeli atmosfer kirleticilerinden

benzendikarboksilikasit ve benzen türevleri gözlenmiştir.

Çizelge 4. 19. Karaisalı ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri


kanserojen


59

4. 2. 8. Pozantı (09. 03. 2005)

Pozantı ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-

Benzendikarboksilikasit, diisooktilester (%100); Benzen, (1- metilundekil)- (%3)

ve çeşitli benzen türevleri (% 2- % 1)’ dir.

PAH’ lardan hiçbiri tespit edilmezken tehlikeli atmosfer kirleticilerinden

benzendikarboksilikasit, furan ve benzen türevleri gözlenmiştir.

Pozantı

0

20

40

60

80

100

120

1,2- Benzendikarboksilikasit Benzen, (1-metilundekil)- Çeşitli benzen türevleri

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 20. Pozantı ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

Çizelge 4. 20. Pozantı ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri


kanserojen 40,68 2(3H)-Furanon,5

heptildihidro- 1 Kanserojen


60

4. 2. 9. Karataş (10. 03. 2005)

Karataş ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-

Benzendikarboksilikasit, diisooktilester (%100); Benzen,(1-metildekil)- (%9);

Çeşitli benzen türevleri (%2- %9); Bütandioikasit,1-siklohekzen-1-il,-1-etilester

(%3); 2 (1H) Naftelenon,3,5,6,8,8a hekzahidro-4,8a-dimetil-6-(1-metiletenil)- (%2);

Dotriakontan (%2)’dır.

PAH’ lardan 2 (1H) Naftelenon,3,5,6,8,8a hekzahidro-4,8a-dimetil-6-(1-

metiletenil)- (%2); Naftalin (%1) ve 2-Naftalenon, 2,3,4,4a,5,6,7-oktahidro-1,4a-

dimetil-7- (%1) tespit edilmiştir.

Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’lara ek olarak

benzendikarboksilikasit ve benzen türevleri gözlenmiştir. Bunların yanı sıra diğer

ilçelere göre farklı bileşenler ve özellikle asidik bileşikler görülmüştür. Karataş’ın

diğer ilçelerden farkı deniz kenarında ve nem oranının daha yüksek olmasıdır. Bu da

atmosferdeki reaksiyonlara etki etmekte ve daha farklı bileşenlerin oluşmasına

neden olmaktadır. Portekiz’de 1996’da Alves ve arkadaşlarının (2001) yaptığı

çalışmada da deniz kenarında iç bölgelere göre daha yüksek oranda ve farklı sonuçta

bileşen gözlenmiştir.

Çizelge 4. 21. Karataş ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı


% Göreceli Bolluk

Sağlığa Etkileri


kanserojen


61

Karataş

0

20

40

60

80

100

120

1,2- B

enzen

dikarbo

ksilik

asit

Benze

n, (1-

metilde

kil)- v

e diğe

rleri

Bütand

ioika

sit, 1

- siklo

hekz

en-1-

il,-1-e

tileste

r

2 (1 H

)Naft

eleno

n, 3,

5, 6,

,8 ,8

a hek

zahid

ro-4..

.

Dotr

iakon

tan

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Şekil 4. 21. Karataş ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler

4. 3. Adana Merkez ve İlçelerinin Karşılaştırılması

Adana merkez ve ilçelerinin karşılaştırılması yılın benzer dönemlerine göre

yapılmıştır. İlçelerde yapılan çalışma Mart ayında olduğu için Adana merkez ilçesi

Seyhan’da yapılan çalışmalardan 1. gün olan 30 Mart 2004 tarihli örnek esas

alınmıştır.


62

4. 3. 1. Seyhan ve Tufanbeyli İlçesinin Karşılaştırılması

1,2-Benzendikarboksilikasit Seyhan’da %100 iken, Tufanbeyli’de %4’tür.

Seyhan’da azulen (%98 ),Tufanbeyli’de (%0), naftalin Seyhan’da %57 iken

Tufanbeyli’de (% 2), bütilhidroksitoluen her iki yerde de yüksek olup ilde % 64,

ilçede %100’dür. Bifenil il merkezinde %45 olasılıkta iken, ilçede gözlenmemiştir.

PAH ve diğer kirleticiler ilçede ile göre oldukça düşüktür.

Seyhan’da azulen (%98) ve naftalin (%57) oldukça yüksek göreceli bollukta

iken Tufanbeyli’de naftalin (%2) ve inden (%2) çok düşük göreceli bolluktadır.

Seyhan-Tufanbeyli

0

20

40

60

80

100

120

1,2-B

enze

ndika

rboks

ilikas

itAzu

len

Naftali

n

Hekza

dekan

on

Ftalik

asit

Bibenz

il

Bütilhi

droks

itolue

n

Benzen

1,6-Hepta

dien

Tyofe

n

Siklohek

zadien

onİnd

en

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Seyhan Tufanbeyli

Şekil 4. 22. Seyhan ve Tufanbeyli ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli atmosfer kirleticilerine göre karşılaştırılması.


63

4. 3. 2. Seyhan ve Saimbeyli İlçesinin Karşılaştırılması

Her iki ilçede de en yüksek bileşen 1,2-Benzendikarboksilikasit (%100)’tir.

Diğer bileşenler Saimbeyli’de oldukça düşüktür. Azulen ilde % 98 iken ilçede %

1’dir. Toluen, naftalin, bifenil ve propionaldehit gibi zararlı maddeler ilçede

gözlenmemiştir.

Seyhan-Saimbeyli

0

20

40

60

80

100

120

1,2- B

enzen

dikarbo

ksilik

asit

Dotriak

ontan

Benzen

Oktadeka

n,3-etil-

5-(2

etilbü

til)

11- 2 (3

H)-Fur

anon,5

-heptild

ihidr

o

Azulen

Toluen

Naftali

nBife

nil

1- H

ekza

deka

nol

2, 5-

Sikl

ohek

zadie

n -1-

on

Ftalikas

it

Propio

nalde

hit

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Saimbeyli Seyhan

Şekil 4. 23. Seyhan ve Saimbeyli ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli atmosfer kirleticilerine göre karşılaştırılması.


64

4. 3. 3. Seyhan ve Feke İlçesinin Karşılaştırılması


Diğer bileşenler Feke’de oldukça düşük değerdedir. İlçede azulen türevleri

gözlenmezken naftalin ve benzopiren türevleri % 1 gibi düşük göreceli bollukta

gözlenmiştir. Bibenzil, toluen, propion aldehit gibi ilde gözlenen atmosfer

kirleticileri ilçede tespit edilmemiştir.

Seyhan-Feke

0

20

40

60

80

100

120

1, 2 B

enzen

dikar

boks

il ikas

it,

Azulen

Naftali

n türev

leri

1- hek

zade

kano

l

2, 5- s

ik lohekz

adien -1

- on

Bibe

nzil

Bütilh

idrok

sitoluen

Ftala t türe

vleri

Benzen t

ürevler

i

Propio

nalde

hit

4-Hidro

ksibe

nza ldeh

it

Undek

-10-e

noika

sit,t b

ütiles

ter

Fenol,2

,6-bis

(1,1-d

imeti

letil)4

-meti

l-

Benzo

[a] p

iren

2(3H

)-Fur

anon

,5 he

ptildi

hidro-

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Seyhan Feke

Şekil 4. 24. Seyhan ve Feke ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması


65

4. 3. 4. Seyhan ve Kozan İlçesinin Karşılaştırılması

Seyhan- Kozan

0

20

40

60

80

100

120

1,2- Benze

ndikarbo ksilik

asit

Ethanol,2-(d

ie tilamino)-,N

-oksit

Benzen

1,8-Nonand iol,8

-metil-

Benzaldehit ,4-m

etil,(1 -benzo

il-3-okz

o-3-fenil-1

-pripenil)h

idrazon

AzulenToluen

Naftalin

Bifenil

1- Hekzadekanol

2, 5- S

iklohekzadien -1

- on

Ftalikas it

Propionaldehit

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Kozan Seyhan

Şekil 4. 25. Seyhan ve Kozan ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması


Diğer bileşenler Kozan’da oldukça düşük değerdedir. İlçede azulen, toluen, naftalin,

bifenil, propionaldehit türevleri gözlenmemiştir.


66

4. 3. 5. Seyhan ve İmamoğlu İlçesinin Karşılaştırılması


İmamoğlu ilçesinde PAH’ lar gözlenmemiştir. Tehlikeli atmosfer kirleticileri de

düşük göreceli bolluktadır. Seyhan’a göre %’ce yüksek çıkan bileşenler uzun alkan

ve alkenlerdir. Bu nedenle bu bileşenler eksoz emisyonlarından ziyade havadaki toz

partiküllerinin fazla olmasından ileri gelmektedir. Aksi taktirde PAH’ların ve diğer

kirleticilerin de yüksek çıkması gerekirdi. İlçede PAH çeşitleri, toluen, bifenil,

propionaldehit türevleri gözlenmemiştir.

Seyhan-İmamoğlu

020406080

100120

1, 2 B

enzen

dikar

boks

il ikas

it

Azulen

Naftalin

türev

leri

1- Hek

zade

kano

l

2, 5- S

iklohe

kzadie

n -1-

on

Bibe

nzil

Bütilh

idrok

sitoluen

Ftala t tü

revle

ri

Benzen tü

revi

Propio

nalde

hit

Dokasa

n

Dekad

iynoik

asit

1-Oktade

ken

Dotriak

ontan

Triazin

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Seyhan İmamoğlu

Şekil 4. 26. Seyhan ve İmamoğlu ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması


67

4. 3. 6. Seyhan ve Aladağ İlçesinin Karşılaştırılması


Diğer bileşenler Aladağ’da oldukça düşük değerdedir. Toluen, naftalin, azulen,

bifenil ve propionaldehit gibi zararlı maddeler ilçede gözlenmemiştir. PAH’lardan

antrasen (%1) düşük değerde belirlenmiştir.

Seyhan-Aladağ

0

20

40

60

80

100

120

1, 2 B

enze

ndika

rboks

il ikas

it,

Azulen

Naftali

n türev

i

1- he

kzade

kano

l

2, 5- s

ik lohekz

adien -1

- on

bibe

nzil

Bütilhidr

oksito

luen

ftalat

türe

vleri

Benze

n tü revle

ri

Propio

naldh

it

1,1’ B

is (2

-antr

asen

karb

oksil

ikasit

)

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Seyhan Aladağ

Şekil 4. 27. Seyhan ve Aladağ ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması


68

4. 3. 7. Seyhan ve Karaisalı İlçesinin Karşılaştırılması

Seyhan-Karaisalı

0

20

40

60

80

100

120

1, 2 B

enzen

dikar

boks

il ikas

it,

Azulen

Naftalin

türev

i

1- he

kzade

kano

l

2, 5-

s ikloh

ekza

dien -

1- on

bibe

nzil

Bütilh

idrok

sito luen

ftalat

türe

vleri

Benzen tü

revler

i

Propion

aldhit

1-Pro

panam

in,N,N

-die til

1,2,3

-Propa

ntriol, tr

iaseta

t

5-Form

il-2-fu

rfurile

tenoa

t

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Seyhan Karaisalı

Şekil 4. 28. Seyhan ve Karaisalı ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması


Diğer bileşenler Karaisalı’da oldukça düşük değerdedir. Toluen, naftalin, azulen,

bifenil, benzen ve propionaldehit gibi zararlı maddeler ilçede gözlenmemiştir.

PAH’lardan hiçbirisi belirlenmemiştir.

4. 3. 8. Seyhan ve Pozantı İlçesinin Karşılaştırılması

Her iki ilçede de diğer ilçelerde olduğu gibi en yüksek bileşen 1,2-

Benzendikarboksilikasit (%100)’tir. Diğer bileşenler Pozantı’da oldukça düşük


69

değerdedir. Toluen, naftalin, azulen, bifenil, benzen ve propionaldehit gibi zararlı

maddeler ilçede gözlenmemiştir. PAH’ lardan hiçbirisi belirlenmemiştir.

Seyhan- Pozantı

0

20

40

60

80

100

120

1, 2 B

enze

ndikar

boks

ilikas

it,

Azulen

Naftali

n türev

i

1- hek

zade

kano

l

2, 5-

sik loh

ekzadien

-1- o

n

bibe

nzil

Bütilh

idrok

sito lue

n

ftalat

türe

vleri

Benzen t

ürevler

i

Propio

nalde

hit

2(3H

)-Fur

anon

,5 hep

tildih idr

o-

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Seyhan Pozantı

Şekil 4. 29. Seyhan ve Pozantı ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması

4. 3. 9. Seyhan ve Karataş İlçesinin Karşılaştırılması

Her iki ilçede de diğer ilçelerde olduğu gibi en yüksek bileşen 1,2-

Benzendikarboksilikasit (%100)’tir. Benzen (%9) hariç diğer bileşenler ise oldukça

düşük değerdedir. Toluen, azulen, bifenil, ve propionaldehit gibi zararlı maddeler

ilçede gözlenmemiştir. Naftalin % 2 değerde tespit edilmiştir. Karataş’ta Adana

merkezden farklı olarak bütandiokasit, oktadekatrienoik asit, dodekatrienoikasit ve

propanoik asit türevleri gibi asidik bileşenler çok sıklıkla gözlenmiştir. Bunu

Karataş’ın deniz kenarında bir bölge olması ile açıklamak mümkündür.


70

Seyhan- Karataş

0

20

40

60

80

100

120

1, 2 B

enze

ndikar

boks

il ikas

it,

Azulen

Naftali

n tü revle

ri

1- hekz

adeka

nol

2, 5- s

ikloh

ekzadien

-1- o

n

bibenzil

Bütilhidr

oksito

luen

ftalat

türe

vleri

Benze

n tü revle

ri

Propio

nalde

hit

Dotr

iakon

tan

Bütand

ioikasit

, 1- s

ik lohekz

en-1-

il,-1-

etiles

ter

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Seyhan Karataş

Şekil 4. 30. Seyhan ve Karataş ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli

kirleticilere göre karşılaştırılması

4. 4. Adana Merkezde Gözlenen PAH’ ların Karşılaştırılması

İl merkezi Seyhan’da 30. 03. 2004- 18. 04. 2004 dönemlerinde 20 günlük

çalışma yapılmıştır. % göreceli bolluk açısından en yüksek PAH oranları çalışmanın

11.günü olan 9 Nisan 2004’te tespit edilmiştir. Çalışmanın 8. günü olan 6 Nisan

2004’te hiçbir PAH bileşeni gözlenmemiştir.


71

Adana Merkezde Gözlenen PAH'lar

0

20

40

60

80

100

120

Azulen veturevleri

Naftalin veturevleri

Antrasen veturevleri

Benzopiren veturevleri

Fenantren veturevleri

İnden vetürevleri

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

1.gün 2.gün 3.gün 4.gün 5.gün 6.gün

7.gün 8.gün 9.gün 10.gün 11.gün 12-20.günler

Şekil 4. 31. İl merkezinde 30. 03. 2004- 18. 04. 2004 dönemlerine ait tespit edilen PAH’ lar

En yüksek çıkan PAH’lar % 100 değeri ile fenanten (11. gün) ve % 98

değeri ile azulen (1. gün) türevleridir. Bunları sırası ile % 85 (11.gün), % 66 (3.

gün), % 57 (1.gün), % 32 (12-20. günler) naftalin; % 22 antrasen (11.gün); % 20

benzopiren (11. gün); % 17 naftalin (4.gün); % 5 azulen (12-20. günler); % 3

naftalin (2., 6., 9. günler); % 2 naftalin (5., 10. günler); % 2 azulen (6. gün); % 2

antrasen (6. gün); % 2 inden (12-20. günler); % 1 antrasen ( 3. gün); % 1 naftalin (7.

gün); % 1 azulen (2. gün) ve % 1 benzopiren türevleri (10.gün) takip etmektedir.


72

4. 5. Adana Merkez ve İlçelerinde Gözlenen PAH’ ların Karşılaştırılması

Merkez ve ilçelerin ölçüm sonuçları Mart ayı esas alınarak karşılaştırılmıştır.

Seyhan’ da 30 Mart 2004 (1. gün) tarihli çalışma temel alınmıştır ve karşılaştırmalar

buna göre yapılmıştır.

Merkez ve İlçelerde Gözlenen PAH'lar

0

20

40

60

80

100

120

Azulen vetürevleri

Naftalin vetürevleri

Antrasen vetürevleri

Fenantren vetürevleri

İnden vetürevleri

Benzopiren vetürevleri

Bileşenler

% G

örec

eli B

ollu

k

Tufanbeyli Saimbeyli Feke Kozan İmamoğluAladağ Karaisalı Pozantı Karataş Seyhan

Şekil 4. 32. Adana merkez ve ilçelerinde gözlenen PAH’ların karşılaştırılması

En yüksek PAH oranı Adana merkez ilçesi Seyhan’da gözlenirken diğer

kırsal bölgeler olan ilçelerde % 2’ yi geçmemiştir. Kozan, İmamoğlu, Karaisalı ve

Pozantı’da PAH’lar gözlenmemiştir.


73

Çizelge 4. 22.Adana merkez ve ilçelerde gözlenen PAH’ lar ve % göreceli bollukları

POLİAROMATİK HİDROKARBONLARIN % GÖRECELİ BOLLUKLARI

İLÇELER Azulen Naftalin Antrasen Fenantren İnden Benzopiren

Tufanbeyli 0 2 0 0 2 0 Saimbeyli 1 0 0 0 0 0

Feke 0 1 0 0 0 1 Kozan 0 0 0 0 0 0

İmamoğlu 0 0 0 0 0 0 Aladağ 0 0 1 0 0 0

Karaisalı 0 0 0 0 0 0 Pozantı 0 0 0 0 0 0 Karataş 0 2 0 0 0 0

MERKEZSeyhan1.gün 98 57 0 0 0 0 2.gün 1 3 0 0 0 0 3. gün 5 66 1 0 0 0 4. gün 0 17 0 0 0 0 5. gün 0 2 0 0 0 0 6. gün 2 3 2 0 0 0 7. gün 0 1 0 0 0 0 8. gün 0 0 0 0 0 0 9. gün 4 3 0 0 0 0

10. gün 0 2 0 0 0 1 11. gün 0 85 22 100 0 20

12.-20. günler 5 32 0 0 2 0

Çizelge 4. 5.’ de ilçedeki çalışmalar ile merkezde yapılan tüm sonuçlar

verilmiştir. İlçe ve merkez karşılaştırmalarında 1. gün değilde diğer günler ele

alınacak olunsaydı PAH’ların ve diğer bileşenlerin yine de ilde daha yüksek olduğu

görülecektir. Örneğin 11.gün ile ilçeler karşılaştırıldığında daha büyük farklılıklar

çıkacaktır. 7. ve 8. günlerde PAH oranı çok düşük gözlenmiş olsa da diğer

bileşenlerin konsantrasyonu ilçelere göre daha yüksek çıkmıştır. 3. günden 20. güne

kadar olan tüm ölçümler nisan ayında olmasına rağmen ilçelerde mart ayında

yapılan ölçümlerden daha yüksek değerler kaydedilmiştir.

İl ve ilçelerde en çok naftalin gözlenmiştir. Bunun nedenleri GC/MS

kullanılması ve kullanılan tekniğinin yüksek PAH’lardan ziyade naftalin türevlerini


74

daha iyi analiz edebilmesi, iki halkalı ve kolay oluşabiliyor olması ve hem katı hem

de gaz fazda bulunabilmesidir. İki halkalıdan yüksek PAH’ların oluşması için

reaksiyonların daha ileri gitmesi ve ortam koşullarının uygun olması gerekmektedir

(Zielinska, 2005). Ayrıca yapılan çalışmalarda dizel ve benzin yakıtların her ikisinde

de en baskın PAH’ın naftalin olduğunu belirlenmişlerdir (Marr ve ark., 1999).

Çalışmada oksi PAH’ larla sıklıkla karşılaşılırken nitro PAH’ lara çok az

rastlanmıştır. Bu çeşitli nedenlerle açıklanabilir. OH radikalleri ile reaksiyonlar hem

gece, hem gündüz sürekli meydana gelmektedir. Atmosferde de OH radikal

kaynakları sürekli mevcuttur. Bu nedenle oksijenli ürünlere daha çok rastlamak

doğaldır. Fakat nitrojenlenme reaksiyonları sadece gece yani daha az sıklıkla

meydana gelmektedir ve daha kompleks reaksiyonlardır. Ortamda her zaman NO

radikalleri bulunmayabilir (Zielinska, 2005). Kanada’da Feilberg ve ark. 1999

yılında yaptıkları çalışmada da gündüz daha çok üretilen OH radikallerinin

bulunduğu ortamda gece daha az üretilen NO3 radikalleri ile reaksiyonların daha az

olduğu görülmüştür. Kışın bulutlu havalarda OH radikali az olduğundan nitro PAH

oluşumu daha yüksektir. Adana’da güneşlenme süresi, nem ve hava sıcaklığı yüksek

olduğu için (Adana Çevre Raporu, 2002) oksi PAH’ların nitro-PAH’ lara göre çok

çıkması da beklenen bir sonuçtur. Belki endüstri, ağır trafik bölgelerinde veya kış

aylarında çalışılsaydı daha çok azotlu bileşen gözlenebilecekti. Bunlara ek olarak

oksi PAH’ larla ilgili çalışmalarda GC/ MS tercih edildiği görülmüştür (Allen ve

ark, 1997). GC/ MS’te uygulanan sıcaklık, kolon seçimi gibi faktörlerde gözlenen

ürünleri fark ettirmektedir. Ayrıca yapılan çalışmalarda sonuçların birbirinden çok

farklı olduğu ve bunda kullanılan cihazların büyük rol oynadığı belirlenmiştir

(Mastrall ve ark., 2000).

Bazı poliaromatik hidrokarbonların görülmemesi ise Soxhelet ekstraksiyon

yönteminin ve analiz için GC/ MS’ in kullanılmasına bağlıdır. Çünkü benzopiren

gibi çok halkalı PAH’ lar diklorometan ve aseton karışımıyla Soxhelet ekstraksiyon

yönteminden ziyade başka çözücülerde ve farklı yöntemlerle belirlenmektedir

( Bartle ve ark., 1980 ).

5. SONUÇLAR Sezen YALAKİ

75

5. SONUÇLAR

1. Yapılan çalışmada Adana il merkezinde Adana ilçelerine göre daha çok

çeşitte ve daha yüksek göreceli bollukta poliaromatik hidrokarbon, diğer

atmosferik kirleticiler ve eksoz emisyonundan kaynaklanan diğer bileşenler

gözlenmiştir. Bu durum kentsel ve kırsal bölgelerdeki trafik yoğunluğunun

farklı olmasından kaynaklanmaktadır.

2. Adana il merkezinde çıkan maddelerde bifenil, akrolein, propion aldehit gibi

bazı zararlı maddeler büyük yoğunlukta gözlenirken Adana ilçelerinde

gözlenmemiştir.

3. Genel olarak Adana ilçelerinden alınan örneklerde çıkan maddeler ve

miktarlarının birbirine benzer olduğu tespit edilmiştir. Bunun nedeni

ilçelerde hava kirletici faktörlerin birbirine benzer olmasıdır. Tüm ilçelerde

trafik, nüfus ve endüstri yoğunluğun düşük olduğu için aradaki farklar

meteorolojik etkenlerden kaynaklanmaktadır. İl merkezinde çıkan maddeler

ve oranları günlere göre çok büyük farklılıklar gösterebilmektedir. Bu da il

içerisinde hava kirliliğini etkileyen pek çok faktörün olmasından

kaynaklanmaktadır.

4. Örneklerin GC/ MS sonuçlarında çok çeşitli madde olduğu gözlenmiştir. Bu

kadar çok sayıda madde görülme nedenleri doğrudan eksozlardan fazla

sayıda organik madde salınması ve atmosferde meydana gelen

reaksiyonların çok olmasıdır.

5. Örneklerin analizi sonucunda benzen maddesine Adana il ve ilçelerinde

sıklıkla rastlanmıştır. Bunun nedeni benzenin motorlu taşıtların yakıtlarından

oluşan başlıca ürün olmasıdır.

6. İlçelerde çıkan poliaromatik hidrokarbon oranı %1 - %2 civarında iken il

merkezinde %100’ e kadar çıkmaktadır.

7. Analiz edilen örneklerde halojenli gruplara fazla rastlanmamasının nedenleri

endüstri bölgelerinde ve ağır araç trafiğinin olduğu bölgelerde çalışılmamış

olmasıdır.Yapılan çalışmalar benzen gibi aromatik bileşenlerin % 89’unun,

halojenli bileşenlerin % 0’ ının trafik kaynaklı olduğunu göstermektedir.


76

8. Çalışmada Adana il merkez ve ilçelerinde % göreceli bolluğu en yüksek

çıkan madde benzendikarboksilikasit (genel olarak %100) ve türevleridir. Bu

maddeler eksoz emisyonlarından doğrudan oluşmuş olabileceği gibi,

atmosferdeki benzen ve dallanmış benzenlerin oksijen, ozon gibi

yükseltgenlerle reaksiyonu sonucunda da oluşmuş olabilir.

9. Analiz edilen örneklerde en çok gözlenen poliaromatik hidrokarbon, kolay

oluşması ve analiz edilebiliyor olması nedeni ile naftalindir. Bazı

poliaromatik hidrokarbonların görülmemesi Soxhelet ekstraksiyon

yönteminin ve analiz için GC/ MS’ in kullanılmasına bağlıdır.

10. Yapılan birçok çalışmada eksozlardan n-alkanlar, alkanoik asitler, PAH’lar,

oksi PAH’ lar, aldehit, ketonlar, arenler gibi çeşitli bileşenlerin salındığı

belirlenmiştir. Çalışma sonucunda gözlenen alkan, alken, aromatik asit ve

diasitler, fenoller, PAH’ lar gibi bileşenler motorlu taşıt emisyonlarından

oluşan bileşenlere uymaktadır. Örneğin eksoz emisyonlarında uzun alkan

zincirleri buna karşın kısa alkenler oluşmaktadır. Çalışmada da benzer

sonuçlar görülmüştür. Bunların bir kısmı da atmosferdeki reaksiyonlar

sonucu oluşmaktadır.

11. Analiz edilen örneklerde halojenli bileşenlere çok az rastlanmıştır. Halojenli

bileşenler endüsriyel etkenlerle oluşuken trafik kaynaklı oluşmamaktadır.

Adana il ve ilçelerinde yapılan bu çalışmada trafik kaynaklı kirleticiler esas

alındığından klorlu bileşenlerin çok az, benzenin oldukça fazla gözlenmesi

hava kirliliğine trafiğin etkisinin belirlenmesinde doğru bir yol izlendiğini

göstermektedir.

12. Adana il merkezinde en çok kirletici bileşenin yoğun olduğu gün 11. gündür.

En az kirleticinin gözlendiği günler ise 7. ve 8. günlerdir. Bu farklılıkların

meteorolojik etkenlerdeki değişmeden kaynaklandığı düşünülmektedir.

13. Tufanbeyli ilçesinde diğer ilçelere göre çok fazla bileşen gözlenirken, en az

bileşen oldukça yüksek olan ve nüfusun az olduğu Aladağ’ da gözlenmiştir.

Karataş ilçesinde ise deniz kenarında olduğu için daha asidik maddeler tespit

edilmiştir.


77

14. Çalışma bölgesi otomobil trafiğinin yoğun ve az yoğun olduğu bölgelerde

yapılmıştır. Bu nedenle genel olarak benzer sonuçlar gözlenmiştir. Şayet

çalışma endüstri bölgelerinde veya ağır trafiğin yoğun olduğu bölgelerde

yapılsaydı farklı sonuçlar çıkacaktı. Mastral ve ark. 2001’de yayınladıkları

makalede benzo(a)piren ve koronen gibi PAH’ların ağır taşıt trafiğinin

olduğu bölgelerde yüksek çıktığını bulmuşlardır. Bu çalışma da ağır trafik

bölgesinde yapılmadığı için bu bileşenlere çok düşük konsantrasyonlarda

rastlanmıştır.

15. Çalışmada poliaromatikhidrokarbonlardan çok 1 H-İnden,2,3-dihidro-4,6-

dimetil-; Naftalin,1,2,3,4-tetrahidro-2-; Naftalenon,2,3,4,4a,5,6,7-oktahidro-

1,4a-dimetil-7-; Benzo[a]piren-4,5–dikarboksilikasit anhidrit;8-Metilamino

naftalin-1-karbonitril; 1,4-Naftalindion,2,3–didekil-;9,10–Etanoantrasen; 9,

10,dihidro-11,12-diasetil,5,5-Dimetoksi-3,3,7,7-tetrametil-2,2’-binaftalin; 2,

3-dihidro-1H-siklopent(e)azulen; 1,2–Dihidroantrasen; 2-t-bütilnafto[2,3-

6]furan-4,9-dion; 5,5’-Dimetoksi-3,3’,7,7’-tetrametil-2,2’-binaftalin-1,1,4,

4’-tetraen; 2 [(2- 0kzo- 2 - (2-naftil) til]- 3 -feniltiyo1, 4- naftokuinen; 6,6-

Dimetil, 5, 5, 8, 8’- tetrametoksi-2, 2’-binaftiliden-1, 1’- dion gibi çeşitli

PAH türevleri gözlenmiştir. Bu bileşenlerin atmosferdeki çeşitli radikallerle

reaksiyon sonucu oluştuğu düşünülmektedir. Bu tarz bileşenlerin çok

görülme nedeni Adana’nın çok nemli bir atmosfer yapısına ve çok sıcak bir

iklime sahip olması ile açıklanabilir. Bu atmosferdeki reaksiyonları olumlu

yönde etkilemektedir.Ayrıca yine bu nedenlerle güneş ışığı varlığında

oluşan oksi PAH’ lar gece meydana gelen nitro PAH’ lara göre daha çok

gözlenmiştir.

16. Genelde benzer PAH’ ların tespit edilmesinin bir nedeni çalışmanın bahar

aylarında yapılmış olmasıdır. Kışın yapılan çalışmalarda diğer mevsimlere

göre daha yüksek molekül ağırlıklı ve daha farklı PAH’lar belirlenmektedir.

Kışın PAH oranı ısınma amaçlı yakıt kullanımının artması ile artmaktadır

(Xie ve ark, 2003). Ayrıca Amerika’da yapılan bir çalışmada 3-4 halkalı

PAH konsantrasyonunun üç bülgede benzer, 5-7 halkalıların ise PAH

kaynağına göre çok farlılık gösterdiği tespit edilmiştir. (Naumova ve ark,


78

2002). Bu çalışmada benzer zamanlarda ve temel olarak PAH kaynakları

aynı olduğu için benzer sonuçlar çıkması olağandır.

17. 2005 yılında Adana’da tespit edilen plakalı araç sayısı Seyhan’da 259406,

Ceyhan’da 22951, Kozan’da 21813, Pozantı’da 1139, İmamoğlu’nda

2311’dir. ( Adana Çevre Raporu, 2002 ). İl merkezinde ilçelere göre çok

sayıda araç olduğu görülmektedir. Bu da il merkezinde atmosferin ilçelere

göre neden daha kirli olduğunu açıklamaktadır.

18. Adana Çevre Müdürlüğü’ nden alınan meteorolojik veriler incelendiğinde

Adana merkezde çalışılan günlerde genel olarak sıcaklık ve basıncın yakın,

fakat nemin bazı günler daha yüksek olduğu görülmektedir. Örneğin, nem

çalımanın yapıldığı birinci gün % 43, altıncı gün ise % 16’ dır. Buna paralel

olarak ilk günkü PAH oranı da daha yüksektir. Mastrall ve ark. (2000)

yaptıkları çalışmada PAH oranının nem ile doğru, sıcaklıkla ters orantılı bir

ilişkisi olduğunu belirtmişlerdir.

19. Çevre Bakanlığı’ nın Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 6.

Maddesi (2004), hava kalitesi sınır değerlerini içermektedir. Havada asılı

partikül maddeler için sınır değer 300 µ/ m3’ tür. Genel olarak çalışmalar

mart ve nisan aylarını kapsayan dönemde yapıldığından Ek D’ de verilen

Çevre Müdürlüğü’ nün verileri incelendiğinde bu değerin aşılmadı

görülmüştür.

20. Mastrall ve ark. (2003c) Zarogoza’da trafik kaynaklı PAH’ larla ilgili

yaptıkları çalışmada bazı durumlarda meteorolojik verilerin

değerlendirilmesinin çok zor olduğunu belirtmişlerdir. Çünkü sıcaklık,

basınç, nem, güneş ışığı, rüzgar yönü, şiddeti gibi çeşitli etkenler PAH

oluşumunda birbirine zıt yönde etki gösterebilmektedir. Bunların yanı sıra

yükseklik, vakum yapılan cihazın özellikleri, toplum alışkanlıkları gibi

çeşitli faktörlerde sonuçları etkilemektedir. Örneğin Zarogoza’ da yazın

insanlar tatile gittikleri için PAH oranı düşmektedir. Yağmurlu havalarda ise

yükselmektedir. Bunu açıklamak güçtür. Bu insanların yağmurda yürümek

yerine arabalarına binmeleriyle açıklanabilir. PAH’ ların su damlalarına

tutulmaları PAH derişimini azaltır. Güneş ışığı azaldığı için fotodegratasyon


79

tepkimeleri de azalır. Hangisinin baskın olduğunu açıklamak zordur. Benzer

şekilde Adana ilçeleri ile ilgili olarak Ek B’ deki veriler incelendiğinde

sonuçlara etki eden çok sayıda faktör olduğu görülür. Öncelikle ilçelerin

yükseklikleri ve diğer coğrafi özellikleri farklılık göstermektedir. Ayrıca

sıcaklık, basınç, nem, rüzgar yönü ve hızı gibi değerlerde farklılık

gösterdiğinden bunlardan hangisinin PAH ve diğer atmosfer kirleticilerin

oluşumunda etkin olduğunu bire bir açıklamak oldukça güçtür. Genel olarak

ilçelerde il merkezine göre daha düşük oranda kirletici maddeler

gözlenmiştir ve ilçeler arasında da çok büyük farklılıklar yoktur.

6. ÖNERİLER

Yapılan bu çalışmada Adana merkezde daha kırsal ilçelere göre daha yüksek

oranda PAH ve diğer tehlikeli atmosfer kirleticisi gözlenmiştir. Çalışma trafiğin

yoğun olduğu bir bölge olan Adana Valilik binası çevresi ve trafik yoğunluğunun az

olduğu Adana ilçeleri merkez alınarak yapılmıştır. Her iki bölge de endüstri bölgeleri

değildir. Bu çalışma endüstri bölgelerinde ya da aynı şekilde Adana’nın daha yoğun

trafik bölgelerinde yapılsaydı daha yüksek miktar ve sayıda kirletici madde ortaya

çıkacağı bir gerçektir.

Burada temel olarak trafik merkez alınmıştır ve trafiğin havadaki kirletici

maddelerin miktarını ve çeşitliliğini yüksek oranda artırdığı gözlenmiştir. Her geçen

gün Adana trafiğine çıkan araç sayısının arttığı düşünülecek olursa bu tehlike de her

geçen gün büyümektedir.

Trafikten kaynaklı hava kirliliğinin ne derece büyük olduğu birçok ülkede

yapılan araştırmalar tarafından gösterilmiştir. Bu problem Adana gibi Türkiye’nin

diğer tüm büyük illeri için de geçerlidir. Buna benzer çalışmalar endüstrileşme,

trafik, nüfus, meteorolijik ve mevsimsel etkenlerin çok farklı olduğu bölgelerde

yapılabilir ve sonuçlar karşılaştırılabilir.

Adana Çevre Müdürlüğü’nün de hazırladığı raporda Adana’ da araçlardan

kaynaklanan hava kirliliğinin toplam kirliliğin büyük bir bölümünü teşkil ettiği ve

bunun ısınmadan kaynaklanan kirlilikten de yüksek olduğu, azaltılması için de

öncelikle eksozlardan çıkan kirliliğin azaltılması gerektiği, motorlu taşıtlarda

emisyon kontrol donanımının mutlaka bulunması gerektiği bildirilmiştir. Tüm

bunların sağlanabilmesi için konu ile ilgili denetimler daha sağlıklı ve daha çok

sıklıkta yapılmalıdır. Herşeyden önemlisi toplu taşımacılığın yaygınlaştırılması, şehir

içi raylı sistemlerin geliştirilmesi trafik kaynaklı kirliliği büyük ölçüde azaltacaktır.

Bunların yanı sıra insanların kullandıkları yakıtlara dikkat etmeleri, daha bilinçli

tüketiciler olmaları gerekmektedir. Kısacası insan sağlığı için her yerde; evde,

işyerinde ve trafikte çevreye karşı daha duyarlı olunmalıdır.

81

KAYNAKLAR

ALLOWAY, B. J., AYRES, D. C., 1997. Chemical Prınciples of Environmental

Pollution, 2. baskı, Chapman& Hall, 381s.

ALVES, C. , PIO, C., ve DUARTE, A., 2001. Composition of Extractable Organıc

Matter of Air Particles from Rural and Urban Portuguese Areas,

Atmospheric Environment, 35 (32):5485-5496.

ARINÇ, E., ŞEN, A., ve BOZCAARMUTLU, A.,(2000) Cytochrome P4501A and

Associated MFO Induction in Fish as a Biomarker for Toxic,

Carcinogenic Pollutants in the Aquatic Environment. Pure and Applied

Chemistry, 72: 985-994.

AZEVEDO, D. A., MOREIRA, L. S., ve SQUERİA, D.S., 1999. Composition of

Extractable Organic Matter in Aerosols from Urban Areas Rio De

Jenerio City, Brazil.Atmospheric Environmental, 33(30):4987-5001.

AZEVEDO, D.A., SANTOS , M. ve NETO, F. R. A. , 2002. Indentification and

Seosonal Variation of Atmospheric Organic Pollutants in Campos dos

Goytacazes, Brazil. Atmospheric Environmet, 36(14): 2383-2395.

AXELRAD, D.A., FROSCM, R.A.M., TRACEY, J.W.,CALDWELL, J.C., 1999.

Assesment of estimated 1990 air toxics concentrations in urban areas in the

Unıted States. Environmental Science& Policy 2:397-411.

BARTLE, K. D., LEE, M. L., WISE, S. A., 1980. Modern Analtical Methods for

Environmental Polycyclic Aromatic Compounds:113-158.

BASHER, C., BALASUB RAMANİAN, R., ve LEE, H. K., 2003. Journal of

Chromatogrophy A, 1016(1): 11-20.

BESOMBES, J. L., NAİTRE, A., PATİSSİER, O., MARCHAND, N.,

CHEVRON, N., SOTKLOV, M., MASCLET, P., 2001. Particulate PAHs

Observed in the Surrounding of a Munıcıpal İncinerator. Atmospheric

Environment 35 (35): 6093-6104.

BOSTROM, C.E., GERDE, P., HANBERG, A., JERNSTROM, B.,

JOHANSSON, C., KYRKLUND, T., 2002. Cancer Risk Assessment,

82

Indıcators and Guidelines For PAHs in the Ambient Air. Environment

Health Perspect, 110(3):451-488.

BOZEYOĞLU, M., 1992 Çan ve Yatağan Linyitlerinin Akışkan Yataklı Yakıcıda

Elde Edilen Küllerinde PAH’ ların Analizi. İ.T.Ü. Yüksek Lisans Tezi,

İstanbul 855.

BREVER, R., BELZER, W., POON , A., 2000. Assesment of PAH Levels in

Atmospheric Particules from Burnaby Lake. Environment Canada, Aquatic

and Atmospheric Sciensions Division., 97s.

ÇEPNİ, 1. , 1991. Bazı Türk Yabancı Sigaralarda PAH’ların tanımlanması, İ.T.Ü.

Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 955.

DAVİES, M., RANTELL, T.D., STOKES, B.J., WİLLİAMSON, F., 1992.

Characteriziation of Trace Hydrocarbon Emissions from Coal Fired

Appliances, Coal Research Establishment: Cheltenham, U. K., 18s.

DEMİRCİ, A., 2000. HPLC ile sigara izmaritinde Polisiklik Aromatik

Hidrokarbonların Tayininde Karşılaşılan Problemler Üzerine Bir Çalışma.

Ondokuzmayıs Üniv. Doktora Tezi, Samsun, 1065.

EGLINTON, T. I., 2003. New Techniques Define Combustion Product Signatures

in Sediments, WHO.

ELLWARDT, P., 1976.- Ch. Telma 6, 135-144.

FANG, G. C., CHANG, C.N., WU, Y.S., FU, P.P.C., YANG, I.L., CHEN, M.

H., 2004. Characterization, Identification of Ambient Air and Road Just

Polycydic Aromatic Hydrocarbons in Central Taiwan, Taichung. Science

of the Total Environment, 327:135-146.

FEILBERG, A. İ POULSEN, W. B., NIELSEN, T., SKOV, M., 2001. Occurrence

and Sources of Particulute Nitro- PAMS in Ambient Air in Denmark.

Atmospheric Environment 35(2001):353-366.

HAESELER, F., BLANCHET, D., DRUELLE, V., WERNER, P.,

VANDECASTEELE, J. P., 1999. Environment Sci. Technology, 33(6):

825-830.

83

HAUS, M.D., SMITH, N.D., KINSEY, J., DONG,Y. ve KARIMER, P., 2003.

PAH Sıze Distributions in aerosols from appliances of residential wood

combustion as determined by direct thermal desorption- GCIMS.

Journal of Aerosol Science, 34(8): 1061-1084

HERMANN, R., 1981. Catena 8., 171- 189.

HUNG, M. , G.A. 2005, Temporal and Spatial Variabilities of Atmospheric

Polychbrinated Biphenyls (PCBs) , Organochlorine (oc) Pesticides and

Polyaromatic Mydrocarbons (PAHs) in the Canadian Arctic. Science of the

Total Environment XX(2005)XXX-XXX.

KAYALİ, M. N., RYBIO- BARROSO,S., POLO-DIEZ, L. M., 1995. Rapid

PAH Determination in Urban Particulate Air Samples by HPLC with

Fluorometric Detection. Journal of Chromatographic Science 33:181- 185.

KİTA, Y., 1989. Studies on the Distribution and PAHs of Particulate Substances in

the Vicinity of an Expressway . Nippon Eiseigaku Zasshi, 44(22):673-684.

MARR L. C., KIRCMSTETTER, T. W., HARLEY, R. A., MIGUEL, A. M.,

HERING, S. V., HAMMON, D., S. K., 1999.Characterization of Polycyclic

Hydrocarbons in Motor Vehicle Fuels and Exhaust

Emissions.Environmental Science and Techonology, 33(18):3091-3099.

MARTİNİS, B.S. , OKAMOTO, R. ,A., KADO, N.Y. , GUNDEL L.A. , ve

CARVALHO, LR. H. , 2002. Polycylic Aromatic Hydrolcarbons in a

bioassay-fractionated extract of PM 10 collected in Sao Paulo, Brazil.

Atmospheric Environment , 36(2) : 307-314.

MASTRAL, A.M., CALLEN, M.S., 2000. A Rewiew on Polycyclic Aromatic

Hydrocarbon (PAH) Emissions From Energy Generation. Environmental

Science& Techonology, 34(15):3051-3056.

MASTRAL, A. M., CALLEN, M. S. LOPEZ, J. M., GARCİA, T., ve NAVARRO,

M.V. , 2003a. Critical Review on Atmospheric PAH. Assesment of Reported

Data in The Mediterranean Basin. Fuel Processing Technology, 80(2): 183-

193.

84

MASTRAL, A. M., GARCİA, T., MURİLLO, M., CALLÉN, M. S., LÓPEZ, J. M.,

NAVARRO, M, V., 2003b. Pollution Control Technology For Atmospherıc

PAH.. EJEAFChe, 2 (2):5s

MASTRAL, A. M., LOPEZ, J. M., CALLEN, M. S., GARCIA, T., MURILLO, R.,

NAVARRO, M. V., 2003c. Spatial and Temporal PAH Concentrations in

Zaragoza, Spain. Sci Total Environment, 307 (1- 3):111-24.

MÜEZZİNOĞLU, A., 1987. Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları, İzmir.

175s.

NAUMOVA, Y. Y., EİSENREİCH, S. J., TURPİN, B. S. , WEİSEL , C. P. ,

MORANDİ, M. T. , COLOME , S. D., 2002. Polyclic Aromatic

Hydrocarbons in the Indoor and Outdoor Air of Three Cities in the U.S. ,

Environ Sci Technol , 36(12):2552-2559.

NGABE, B., BİDLEMAN, T. F., ve SCOOT G. I., 2000. Polycylic Aromatic

Hydrocarbons Storm Runoff from Urban and Coastal South Carolina. The

Science of The Total Environment.255 (1-3) 1-9.

OMAR, M. J., KETULY, K.A., 2002. Concentation of PAHs in

atmospheric particles ( PM- 10) and road side soil particles collected in

Kuala Lumpur, Maleysia. Atmospheric Environment 36 (2): 247-254.

PAPAGEORGOPOULOU, A., MANOLI, E., TOULOUMI, E., SAMARA, C.,

1999. Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in the Ambient Air of Greek

Towns in Relation to Other Atmospheric Pollutants. Chemosphere 39

(13):2183-2199.

POLKOWSKA, A., KOT, WIERGOWSKİ, M., WOLSKA, L., WOOWSKA,. K.,

ve NAMIENIK, J., 2000. Organic Pollutants in Precipitation:

Determination of Pesticipes and PAHs in Poland. Atmosphreic

Environment, 34(8):1233-1245.

PREVEDOUROS, K., LUNDEN, E. B., HALSALL, C. J., JONES, LEE, R. G. M.,

ve SWETMAN, A. J., 2004. Seasonal and Long-term Trends in Atmospheric

PAH Concentrations: Evidence and Implications, Environmental Pollution

128, 17–27.

85

ROGGE, W. F., HILDEMANN, L. M., CASS, G. R., SIMONEIT, B. R. T., 1993.

Sources of Fine Organic Aerosol 5. Naturel Gas Home Appliances.

Environmental Science& Techonology 27(13):2736-2744.

ROSELL, A., GRIMAIT, J. O., ROSELL, M. G., GUARDINO, X., ALBAIGES,

J., 1991. The Composition of Volatile and Particulate Hydrocarbons in

Urban Air. Fresenius Journal of Analytical Chemistry 339:689-698.

SANTOS, C. Y. M. , AZEVEDO, D. A., NETO, F. R. A., 2002. Selected Organic

Compounds from Biomass Burning Found in the Atmospheric Paticulate

Matter Over Sugarcane Plantation Areas. Atmospheric Environment 36(18):

3009-30019.

SEIFERT, B., 1986. Luftferunreinigung Durch Kraftfahrzeuge, Fisher, Stuttgart,

255s.

SIMO, R., COLOM-ALTES, M., GRIMALT, J., ALBAIGES, J., 1991.Background

Levels of Atmospheric Hydrocarbons, Sulphate and Nitrate Over the

Western Mediterranean. Atmospheric Environment, 25A(8): 1463-

1471

TAŞKIRAN, Y., 1992. Kullanılmamış motor yağlarında polisiklik Aromatic

Hidrokarbonların Oluşum Sürecinin İzlenmesi. İTÜ Yüksek Lisans Tezi,

İstanbul, 75s.

TAM, B.N. , NEUMANN, C.M. , 2004. A Human Health Assessment of Hazardous

Air Pollutants in Portland, OR. Journal of Environmental Management 73:

131-145.

T. C. ÇEVRE BAKANLIĞI HAVA KALİTESİNİN KORUNMASI

YÖNETMELİĞİ, 2004. 02. 11. 1986 Tarihli Resmi Gazete, Sayı:

19269. Madde:6 (8-13).

VALERIO, F., PALA, M., LOPRIENO, N., SCAPOLI, C., 1991. Correlations

Between 15 Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAH) and the

Mutagenicity of the Total (PAH) Fractıon in Ambient Air Particles in La

Spezia (Italy). Mutat Res., 249(1):227-41.

86

VIRAS, L.G, ATHAIVASIOU, P.A., 1990. Determination of Mutagenic Activity

of Airborne Particulates and of the Benzo Pyren Concentration in

AthensAtmosphere.Atmospheric Environment.Part B.Urban

Atmosphere, 24(2):267-274.

VIRAS, L.G., SISKOS, P.A., SAMARA, C., KOUIMTZIS, T., ATHANASIOU,

K. ve VAVATZANIDIS, A., 1991. PolycylicAromatic Hydrocarbons and

Mutagens in Ambient Air Particles Samples in The Saloniki, Greece.

Environ. Toxıcol. Chem. 10(8):999-1007.

VIRAS, L.G., SISKOS, P. A., STEPHANOU, E., 1987. Determination of

Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Athens Atmosphere. Internatıonal

Journal of Envıronmental Analtical Chemistry, 28(1-2):71-85.

YEŞİLYURT, C., AKCAN, N., 2001. Hava Kalitesi İzleme Metodolojileri ve

Örneklem Kriterleri. Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi, Ankara, 177s.

ZIELISNKA, B., Atmospheric Transformation of Diesel Emissions, 2005.

Experimental and Toxıcologix Pathology 57:31-42.

XIE, M.X., XİE, F., DENG, Z.W., ve ZHMANG, G. S.,2003. Talanta,

60(6):1245-1257.

87

ÖZGEÇMİŞ

1978 Adana doğumluyum. İlkokulu Akkapı İlköğretim Okulu’nda, orta ve

lise öğrenimimi, Adana Kız Lisesi’ nde tamamladım. 1999’da Hacettepe Üniversitesi

Eğitim Fakültesi Kimya Bölümü’ nden mezun oldum.

2000’de Milli Eğitim Bakanlığı atamaları ile sınıf öğretmeni olarak Kars’a

atandım. 2003 yılında Çukurova Üniversitesi Kimya Bölümü’ nde yüksek lisansa

başladım ve Adana iline tayin oldum. Halen Adana’da öğretmenlik yapmaktayım.

88

EK A

EPA’NIN BELİRLEDİĞİ BAŞLICA ATMOSFER KİRLETİCİLERİ VE

SAĞLIĞA ETKİLERİ

BAŞLICA ATMOSFER KİRLETİCİLERİ ETKİ ORGANLARI VE KIRİTİK ETKİLERİ

Asetaldehit Burun epitellerinde dejenerasyon, (kanserojen) Akrolein Geniz epitellerine sinirsel etki,kronik,akut etki Arsenik Bileşenleri Gelişim,kardiovasküler ve sinir sistemine etki,

(kanserojen) Benzen Lökosit sayısında azalma, (kanserojen) Benzil Klorür (kanserojen) 1,3 – Bütadien Üreme sistemi, (kanserojen) Karbontetraklorür Gelişim, sindirim ve sinir sistemlerine etki,

(kanserojen) Klorbenzen Cilt,sindirim ve üreme sistemleri Kloroform Sindirim,gelişim sistemleri ve cilt, (kanserojen) Krom Bileşenleri Geniz septumunda azalma, (kanserojen) Kobalt Bileşenleri Dibenzofuran Kanserojen 1,4 – Diklorobenzen Ciğer ağılığında artma, (kanserojen) 1,3 – Dikloropropen Solunum epitellerine etki, (kanserojen) Etil Benzen Gelişim sistemini zehirleme Etil Klorür Kemikleşme sürecini geciktirme Etilendiklorür Sindirim ve sinir sistemi, (kanserojen) Etilidendiklorür Kanserojen Formaldehit Göz ve solunum sistemi, Kanserojen Kurşun Bileşenleri Kanserojen Manganez Bileşenleri Reflekslerde azalma, kronik etki Metilbromür Geniz boşluğundaki solunum epitellerinde yara

dönüşümü ve artışı Metilklorür Beyinsel yaralar, (kanserojen) Metilkloroform Sinir sistemi Metil Etil Keton Doğuş ağırlığında azalma Metilen Klorür Kardiovaskuler ve sinir sistemi Nikel Bileşenleri Genize etki Naftalin Bağışıklık ve solunum sistemleri Fosforus Üreme sistemi Asenaftalin Kanserojen Asenaftilen Kanserojen Antrasen Kanserojen Benzo[a] piren Kanserojen Benzo[b] floranten Kanserojen Benzo[e] piren Kanserojen Benzo[g,h,i,] perilen Kanserojen Benzo[k] floranten Kanserojen Krisen Kanserojen Koronen Kanserojen Dibenzo[a,h] antrasen Kanserojen Floranten Kanserojen

89

Floren Kanserojen İndeno[1,2,3 – c,d] piren Kanserojen Perilen Kanserojen Fenantren Kanserojen Piren Kanserojen Propionaldehit Kanserojen Propilendiklorür Geniz mukozasına etki, (kanserojen) Selenyum Bileşenleri Sindirim, kardiovasküler ve sinir sistemi Sitiren Sinir sistemi 1,1,2,2 - Tetrakloroetan Kanserojen Tetrakloroetilen Sindirim sistemi ve cilt Toluen Gelişim, sinir ve solunum sistemleri 1,2,4 –Triklorobenzen Kanserojen 1,1,2 – Trikloroetan Trikloroetilen Göz ve sinir sistemi, (kanserojen) Vinilklorür Ciğer hücrelerine etki, (kanserojen) Vinilidenklorür Ciğer zehirlenmesi Ksilen Motor kordinasyonunda zayıflama Dioksinler/ Furanlar Kanserojen Bis(klormetil)eter Kanserojen Akrilamit Kanserojen Akrilonitril Kanserojen Etilakrilat Kanserojen Hidrazin Kanserojen Heptaklor Kanserojen Hekzaklorbenzen Kanserojen Kinolin Kanserojen Metilendifenildiisosiyanat Kronik etki Bifenil Kanserojen

90

EK B ADANA ÇEVRE MÜDÜRLÜĞÜ METEOROLOJİ VERİLERİ I- Adana İlçelerine Ait Veriler Tarih SO2 PM CO NO2 Basınç Sıcaklık Nem R.Yönü R.Hızı

µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 mBar °C % ° m/sn.

24.02.2005

Ceyhan 10 24 51 1 987 11,5 44 84 0,6

25.02.2005

Su gözü 15 13 682 20 987 12,3 38 81 0,9

26.02.2005

Su gözü 4 14 92 15 989 10,2 50 133 0,4

27.02.2005 3 14 165 3 979 12 41 115 0,9

28.02.2005

Tufanbeyli 3 20 14 1 977 14,3 53 119 2

01.03.2005

Saimbeyli 10 26 406 2 904 9,6 74 110 2,6

02.03.2005

Feke 12 115 4183 0 826 6,6 77 115 0,7

03.03.2005

Kozan 5 34 2473 0 885 10,1 65 151 0,2

04.03.2005 5 16 524 1 927 10,5 84 134 0,2

05.03.2005 7 9 1229 2 964 5,9 49 70 0,2

06.03.2005

İmamoğlu

07.03.2005

Aladağ

08.03.2005

Karaisalı 14 17 458 871 9,4 59 73 0

09.03.2005

Pozantı 125 3609 909 7,6 94 127 0

10.03.2005

Karataş 44 159 417 905 7,3 71 131 0

91

II- Adana Merkez İlçeye Ait Veriler

Tarih PM CO NO2 Basınç Sıcaklık Nem R.Yönü R.Hızı

Seyhan µg/m3 µg/m3 µg/m3 mBar °C % ° m/sn.

30.03.2004

1. gün 42 351 30 984 18,4 43 100 0,3

31.03.2004

2. Gün 27 260 27 986 16,6 24 138 0,5

01.04.2004

3. Gün 42 403 25 988 15,4 35 132 0,5

02.04.2004

4. Gün 25 341 24 978 16,3 42 100 0,4

03.04.2004

5. Gün 16 240 22 983 16,1 21 62 0,5

04.04.2004

6. Gün 21 235 16 992 12,4 16 54 0,7

05.04.2004

7. Gün 25 296 29 996 12,8 18 117 0,4

06.04.2004

8. Gün 33 529 29 992 14,6 28 108 0,2

07.04.2004

9. Gün 33 392 28 994 15,3 35 128 0,4

08.04.2004

10. Gün 44 524 21 995 16,5 41 137 0,3

09.04.2004

11. Gün 54 380 23 992 18,3 32 141 0,3

10.04.2004

(12-20. Günler) 53 398 24 990 19,5 31 131 0,4

11.04.2004 49 430 25 992 21,1 31 122 0,3

12.04.2004 54 463 27 992 21 40 134 0,3

13.04.2004 48 533 25 990 19,7 55 131 0,3

14.04.2004 38 420 23 987 18,6 64 102 0,4

15.04.2004 35 386 21 982 17,4 62 85 0,6

16.04.2004 19 314 16 983 15,7 31 130 0,4

17.04.2004 24 347 14 989 15,4 28 135 0,5

18.04.2004 25 459 13 984 13,7 59 66

92

EK C

I- ADANA İLÇELERİNİN GC KROMOTOGRAMLARI

RT: 0.00 - 67.47

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (min)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Relative Abundance

33.18

55.8653.4837.16 40.3721.59 31.4619.14 29.15 41.11 45.95 52.9215.27 58.59 64.20

NL:1.78E8TIC MS Tufanbeyli

Kromotogram 1- Tufanbeyli GC Kromotogramı

R T: 0 .00 - 67 .5 2

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 5 0 5 5 6 0 6 5Tim e (m in )

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Rel

ativ

e A

bund

ance

5 3 .4 9

33 .52 41 .5432 .77 4 6 .10 49 .5 435 .21 5 7 .97 64 .7 017 .0 8 25 .091 1 .09 24 .08

N L:6 .78 E6TIC MS S-Sa Sa im b eyli s i l ikad an ge cen

Kromotogram 2- Saimbeyli GC Kromotogramı

93

RT: 0.00 - 67.47

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (min)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Rel

ativ

e A

bund

ance

53.49

33.5031.6329.12 41.1735.21 46.30 52.34 62.7058.6617.03 25.0514.5811.04

NL:2.20E7TIC MS Sezen aladag

Kromotogram 3- Aladağ GC Kromotogramı

RT: 0.00 - 67.51

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Tim e (m in)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Rel

ativ

e A

bund

ance

53 .52

17.04 40.68 41.1840.30 46.3218.74 62.4550.0225.06 42.91 54.46 59.3633.53 63.5631.1511.12

NL:1.79E7TIC MS sezen kara is ali 01 05 05

Kromotogram 4- Karaisalı GC Kromotogramı

94

RT: 0.00 - 67.46

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (min)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Rel

ativ

e A

bund

ance

53.60

33.5531.6929.17 46.3535.2528.96 40.53 48.6242.9039.7920.8814.63 57.68 65.4061.50

NL:3.09E7TIC MS Sezen karatas

Kromotogram 5- Karataş GC Kromotogramı RT: 0.00 - 67.47

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (min)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Rel

ativ

e Ab

unda

nce

53.56

46.3233.53 54.9335.2332.99 48.5840.68 64.2356.2829.1426.1010.12 17.0711.80

NL:3.77E7TIC MS Pozanti Dogrudan

Kromotogram 6- Pozantı GC Kromotogramı

95

RT: 0.00 - 67.46

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (min)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Rel

ativ

e Ab

unda

nce

53.59

37.18 45.9533.5431.1825.1117.11 40.31 51.9042.76 58.51 62.7924.4711.12

NL:4.93E7TIC MS Feke_050420152418

Kromotogram 7- Feke GC Kromotogramı

RT: 0 .00 - 67 .47

0 5 10 15 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0 4 5 5 0 5 5 6 0 65Tim e (m in)

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 00

Rel

ativ

e Ab

unda

nce

53 .4 8

1 7.1 0

2 5.10

30 .6 6

3 4.7 5

4 6.3 1

38 .114 1.2 01 1.12 46 .80 4 8.58

5 8.8 933 .53 60 .6 5 65 .385 7.632 9.1 41 2.24 18 .00 2 0.87

NL:3.93 E6TIC MS Koza n_ 05 042 21 00 90 0

Kromotogram 8-Kozan GC Kromotogramı

96

RT: 0.00 - 67.46

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (m in)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Rel

ativ

e Ab

unda

nce

52.10

38.52

39.4842.22

34.39 48.6543.13

53.1228.8616.16 23.84 56.3060.4019.4314.52 25.6510.65

NL:6.64E7TIC MS imamoglu

Kromotogram 9-İmamoğluGC Kromotogramı

97

II- ADANA MERKEZ GC KROMOTOGRAMLARI

R T : 7 .8 9 - 3 4 .3 8

8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2 3 4T i m e ( m i n )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0

Rel

ativ

e A

bund

ance

2 3 .4 41 4 .4 7

1 1 .1 0

1 4 .4 0

1 2 .3 81 0 . 7 6 1 5 .5 8 3 0 .2 61 5 .9 1 2 5 .0 0 2 6 .6 0 2 8 .1 22 1 .0 1 3 0 .9 7 3 3 . 5 01 9 .7 3

N L :3 .8 3 E 7T IC M S S - n 1

Kromotogram 1- 1.Gün GC Kromotogramı

R T : 6 .1 9 - 3 4 .2 8

8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2 3 4T im e (m in )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0

Rel

ativ

e A

bund

ance

1 1 .1 2

1 0 .7 6

2 3 .4 2

1 1 .7 01 5 .5 8

1 3 .3 8

1 4 .3 9 1 7 .3 61 0 .3 7 2 5 .0 02 1 .0 2 2 6 .6 06 .3 5 2 8 .1 2 2 9 .5 61 9 .7 3 3 2 .6 0

N L :1 .0 5 E 8T IC M S S -n 2


98

R T : 0 .0 0 - 4 0 .2 9

0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0T i m e ( m i n )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0R

elat

ive

Abu

ndan

ce1 1 .2 0

1 0 .3 8 1 1 .7 2

1 2 .2 0

2 3 .4 19 .8 6

1 2 .6 89 .3 3

1 3 .4 09 .1 85 .4 3 1 4 .3 8 1 6 .3 2 2 5 .0 02 1 .5 5 2 6 .6 0 3 0 .2 6 3 2 .5 9 3 4 .5 0 3 8 .1 1

N L :1 .0 4 E 8T IC M S s - n 3 - 2


R T : 8 .0 1 - 3 1 .0 2

1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0T im e (m in )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0

Rel

ativ

e A

bund

ance

1 4 .4 7

2 3 .3 9

1 4 .4 0

1 5 .5 21 1 .1 08 .2 9 1 3 .4 0 1 5 .9 2 1 7 .3 6 2 5 .0 02 1 .0 1 2 6 .5 9 2 8 .1 2 2 9 .5 61 9 .7 3 2 2 .2 6

N L :1 .7 0 E 6T IC M S S -n 4

Kromotogram 4-4.Gün GC Kromotogramı

99

R T : 7 .8 8 - 3 6 .0 7

8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2 3 4 3 6T im e (m in )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0R

elat

ive

Abu

ndan

ce2 3 .4 3

1 1 .1 4

1 3 .6 3 1 4 .2 21 0 .8 4 1 5 .9 0 3 0 .2 62 4 .9 92 1 .5 5 2 6 .6 0 2 8 .1 11 9 .7 2 3 2 .5 8 3 3 .5 0

N L :3 .8 9 E 7T IC MS S -n 5


R T: 7 .3 1 - 3 3 .9 1

8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2T im e (m in )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0

Rel

ativ

e A

bund

ance

2 3 .4 2

1 1 .1 4

1 1 .8 4

1 3 .3 2

1 3 .6 31 0 .9 2 1 5 .9 0 3 0 .2 68 .0 3 2 9 .5 5 3 0 .9 72 6 .5 92 4 .9 91 6 .3 2 2 1 .5 51 9 .2 8

N L :3 .2 8 E 7T IC M S S -n 6


100

R T: 7 .1 9 - 3 2 .2 5

8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2Tim e (m in )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0R

elat

ive

Abun

danc

e1 3 .3 3

1 1 .8 4

2 0 .0 3

1 4 .4 61 0 .1 71 5 .0 4

2 3 .3 91 5 .9 0

1 7 .7 22 9 .5 52 8 .1 12 6 .5 92 1 .5 5 2 5 .0 0 3 0 .9 78 .4 6

N L :8 .6 7 E 6TIC MS S -n 7


R T : 8 .1 4 - 3 6 .0 1

1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2 3 4 3 6T im e (m in )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0

Rel

ativ

e A

bund

ance

1 3 .3 3

1 1 .8 31 5 .0 5

1 5 .9 11 7 .7 2 2 3 .3 81 9 .9 9 2 1 .4 01 0 .7 3 2 4 .9 9 2 6 .5 9 2 8 .1 1 2 9 .5 58 .4 0 3 2 .5 9 3 4 .4 7

N L :6 .3 2 E 7T IC M S S -n 8


101

R T: 7 .5 7 - 3 0 .4 5

8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0Tim e (m in )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0

Rel

ativ

e A

bund

ance

1 3 .3 3

1 1 .1 0 1 1 .8 4

1 5 .0 5

1 4 .0 61 7 .7 31 5 .9 1

1 0 .7 3 2 3 .3 91 9 .9 91 9 .4 59 .3 6 2 1 .4 1 2 9 .5 62 7 .1 42 4 .8 7

N L :6 .7 2 E7TIC MS S -n 9


R T : 0 .0 0 - 4 0 .3 1

0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0T im e (m in )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0

Rel

ativ

e A

bund

ance

1 4 .4 0

1 3 .6 4

1 5 .9 02 3 .3 3 2 5 .0 12 1 .5 61 1 .5 6 2 6 .6 01 9 .7 3 2 9 .5 65 .7 8 1 1 .1 4 3 2 .5 9 3 6 .7 9

N L :3 .4 2 E 7T IC M S S -n 1 - c1 0

Kromotogram 10-10. Gün GC Kromotogramı

102

R T: 4 .1 0 - 3 4 .8 7

5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0T im e (m in )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0

Rel

ativ

e A

bund

ance

1 1 .8 8

1 1 .2 41 0 .2 2

9 .0 8

1 3 .3 4

7 .0 7

6 .5 3

8 .1 9

1 5 .0 5

5 .4 31 7 .7 2 1 9 .4 4 2 3 .3 8 2 9 .5 6 3 0 .9 82 6 .5 9 3 2 .5 82 1 .0 7

N L :1 .8 9 E 8T IC M S S -n 1 1

Kromotogram 11-11. Gün GC Kromotogramı

R T : 0 .0 0 - 4 0 .2 9

0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0T im e (m in )

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

7 0

7 5

8 0

8 5

9 0

9 5

1 0 0

Rel

ativ

e A

bund

ance

1 1 .8 41 1 .1 6

1 0 .2 8 1 3 .3 3

1 0 .1 8

1 5 .0 49 .3 6

2 9 .5 62 8 .1 2

2 6 .6 01 5 .9 0 3 0 .9 87 .9 75 .2 1 1 7 .7 3 3 2 .5 82 1 .5 5 3 4 .4 9 3 9 .5 5

N L :8 .2 6 E 7T IC M S S -N 1 2 -2 0

Kromotogram 12-12-20. Günler GC Kromotogramı

103

EK D

ADANA İL VE İLÇELERİNDE GC’ DEN ELDE EDİLEN BİLEŞİKLER

104

Alıkonma Zamanı Bileşikler (Tufanbeyli ilçesi) %Göreceli

Bolluk

55,86 1,2, Bis – (3,5 – di – tert – bütil – 4 – hidroksifenil ) etan 5 53,48 1,2 – Benzendikarboksilik asit, diizooktilester 4 47,46 2,6 – Ditersiyerbütil – 4 – hidroksimetilfenol 1 48,56 1,2 – Benzendikarboksilik asit, bütiloktilester 1 46,30 1,2 – Benzendikarboksilik asit, bis (2-metilpropil )-ester 2 45,99 Asetamit 1

46,31 2 – okso – 1 – (3-okso – bütil ) – siklohekzankarboksilikasit etil ester 1

45,95 3,5 – di- tert-bütil-4-hidroksibenzaldehit 2 45,39 2,6- di-tert-bütil-4-(dimetilaminometil)fenol 1 45,01 1- [1-metoksi-3,3-dimetil-2-(3,metilbüta-1,3-dienil)siklopentiletanon 1 43,66 2 H – piran, tetrahidro-2-[(1-metil-4-fenin-2-bütinin) oksi]- 1 43,49 Naftalin, 1,2,3,4-tetrahidro- 2,2,5,7-tetrametil- 1 43,26 2(4aH)-Naftalenon,3,4,5,6,7,8-hegzahidro-,ditiyo etilen asetal 1 43,12 Fenol, 2,6, bis(1,1- dimetiletil)-4-metil 1 42,74 Dotriakonten 1 42,49 2-Bütanon, 1-(2,3,6-trimetilfenil)- 1 42,35 6,9- Oktadekadinoyikasit, metilester 1 41,93 Naftoikasit (Naftalin karboksilik asit) 1 41,55 2,9-heptadekadien-4,6-diyn-8-ol,(z,E)- 1 41,26 4-(2,4,4-Trimetil-siklohekza-1,5-dienil)-büt-3-en-2-on 1 41,11 1,6- Heptadien, 2-metil-6-fenil- 2 40,92 Naftoikasit 1 40,37 Tiyofen, 2,5- bis(2-metilpropil)- 4 40,29 Ethanal, 2-metil-2-[4-(1-metiletil)fenil 4 40,11 Benzenebutanoikasit, 2,5-dimetil-metilester 1 39,89 5- (t-Bütil)-4- metoksi- 1,2- dihidroksibenzen 1 39,78 Pentadekilbenzen 2 39,64 4- Bütil- indan-5-ol 1 39,40 1,6- Heptadien, 2-metil-6-fenil 1 39,00 2-Hekzadekanol 1 38,76 Ethanal, 2-metil-2-[4-(1-metiletil) fenil 1 38,52 Benzenpropan 1 38,42 2-Metil, 3-[4-(1’-metiletil) fenil]propanal 2 37,97 2-Bütanon, 1-(2,3,6-trimetilfenil) 1 37,70 2-Metil, 3-[4-(1’-metiletil) fenil]propanal 2 37,32 1-Hekzen-3-ol, 5-nitro-1-fenil 1 37,16 2,6-Di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5-siklohekzadien-1-on 4 36,78 Siklopropan 1 36,33 2-Bütanon, 4-fenil- 1

36,00 1,4-Benzendikarboksilikasit,[4-(metoksikarbonil) fenil]metilmetilester 1

35,61 11,14- Oktadekadiynoikasit, metilester 1 35,22 Benzen, (1-metildodekil)- 1 34,99 1H-İnden, 2,3,3a,4, tetrahidro- 3,3a,6- trimetil-1-(1-metiletil) 1 34,70 Benzen, 1-(3-siklopentilpropil)-2,4-dimetil- 1 34,56 Metilnaftalin 1 33,88 Benzen, (1-etiloktadekil)- 1 33,75 Naftalin,1-metil- 1 33,52 Benzen, (2-metilundekil)- 1 33,18 Bütilhidroksitoluen 100 32,88 Benzen, (1-pentiloktil)- 2 32,17 Benzen,(1-etildekil)- 2 31,69 Benzen,(1-metildekil)- 2 31,46 İnden,1-metilen 2 31,20 Benzen,(1-bütüloktil)- 2 30,99 Benzen,(1-pentilheptil)- 2 30,10 Benzen,(1-etilnonil)- 2 29,50 Benzen(1-propiloktil)- 2 28,95 Benzen, (1-pentilhekzil)- 1 28,25 Naftalin,1,2,3,4-tetrahidro 6-metil- 1 27,87 Benzen, (1-etiloktil)- 1 27,23 Benzen, (1-propilheptil)- 1 26,89 Benzen, (2-desiklodekil)- 1 25,53 1H-İnden,2,3-dihidro-4,6-dimetil- 1

105

38,99 Dotriakontan 1 37,64 Oktadekan 1 36,21 2,2, Dideuteroheptadekanal 1 35,21 Benzen, (1-metildodekil)- 4 34,69 Dotriakontan 1 33,88 Benzen, (1-etiloktadekil) 1 33,52 Benzen, (1-metilundekil)- 5 32,98 Benzen, (1-bütiloktil)- 5 32,77 Benzen, (1-pentiloktil)- 5 32,08 Benzen, (1-etildekil)- 1 31,89 11-Oktadekanal 1 31,65 Benzen, (1-metildekil) 1 31,49 Benzen, (1-propilnonil)- 1 31.23 Dokasan 1 31,16 Benzen, (1-bütiloktil)- 1 30,95 Benzen, (1-pentilheptil)- 1 30,08 Benzen, (1-etiloktadekil) 1 29,48 Benzen, undekil- 1 29,14 Benzen, (1-hekziltetradekil) 1 28,94 Methanoazulen 1 27,59 2,2-Dideuterooktadekanal 1 26,85 Tetradekan, 2,6,10-trimetil 1 20,86 Siklohekzan 1 Alıkonma zamanı

Bileşikler (Aladağ İlçesi) %Göreceli Bolluk

53,49 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 100 52,34 1,1’ Bis (2-antrasenkarboksilikasit) 1 48,55 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis(2-metilpropilester) 1 46,30 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis(2-metilpropilester) 2 40,69 Ethanol, 2-(dietilamino)-, N-oksit 1 35,21 Benzen, (1metildodekil)- 2 34,67 Oktadekan 1 34,57 4-Okten-3-on 1 33,86 Benzen, (1-etiloktadekil)- 1 33,50 Benzen, (1-metilundekil)- 4 33,31 Benzen, (1-propilheptadekil)- 2 32,96 Benzen, (1-bütilnonil) 2 32,75 Benzen, (1-pentiloktil)- 3 32,06 Benzen, (1-etildekil)- 3 31,63 Benzen, (1-metildekil) 4 31,47 Benzen, (1-propilnonil)- 2 31,14 Benzen, (1-bütiloktil)- 4 30,93 Benzen, (1-pentilheptil)- 4 30,06 Benzen, (1-etilnonil) 2 29,55 Pentadekan, 2-fenil 2 29,46 Benzen, (1-propiloktil) 2 29,12 Benzen, (1-bütilheptil) 3 28,92 Benzen, (1-pentilhekzil) 1 27,82 Benzen, (1-etildekil)- 1

106

27,18 Benzen, (1-propilheptil)- 1 26,83 1- Bütilhekzilbenzen 1 20,84 Oktadekan 1 14,58 Oktadekan 1 Alıkonma zamanı

Bileşikler (Karaisalı İlçesi) %Göreceli Bolluk

53,52 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 100 52,37 1,2- Benzendikarboksilikasit, disiklohekzilester 1 51,91 Bütanoikasitheptafloro 1 51,52 Bütanoikasitheptafloro 1 48,58 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 1 47,48 2-İzononenal 1 46,32 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis (2-metilpropil)ester 2 46,08 4-Okten-3-on 1 45,71 4-okten-3-on 1 42,91 5-Formil-2-furfuriletenoat 2 40,68 1-Propanamin,N,N-dietil- 7 40,30 1,2,3-Propantriol,triasetat 3 35,22 Benzen, (1-metildodekil) 1 33,89 1-Etilundekilbenzen 1 33,53 Benzen, (1-metilundekil)- 1 33,32 1-Propildekilbenzen 1 32,98 Pentakosan-13-fenil- 1 32,78 Pentakosan-13-fenil- 1 32,07 İsomerikdodekilbenzen 1 31,65 Benzen, (1-metildekil)- 1 31,14 Benzen, (1-bütiloktil)- 1 30,95 Benzen, (1-pentilheptil)- 1 30,08 İzomerikdodekilbenzen 1 29,14 1- Bütilheptilbenzen 1 Alıkonma zamanı

Bileşikler (Karataş İlçesi) %Göreceli Bolluk

53,60 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 100 48,62 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 2 46,35 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 4 46,04 Bütandioikasit, 1-siklohekzen-1-il, -1-etilester 3 45,72 Kolestan-3-ol, 2-metilen 1 43,97 1,3-D5-Hekzan-2-on 2,4- dinitrofenilhidrazon 1 41,86 9,12,15-Oktadekatrienoikasit, 2,3-dihidropropilester 1 41,43 2,6,10-Dodekatrienoikasit, 3,7,11-trimetil-, metilester 1 41,00 10,13-Oktadekadiynoikasit, metilester 1 40,53 2(1H)Naftelenon, 3,5,6,7,8,8a-hekzahidro-4,8a-dimetil-6-(1-

metiletenil)- 2

40,28 Dotriakontan 1 39,47 Bütanoikasit,heptafloro-, metilester 1 38,99 Fenil-1,4-diol, 2,3-dimetil-5triflorometil 1 38,47 Propanoikasit, 2-(trisiklo[3,3,1.13,7]dek-2-iliden 1 37,90 Naftalin 1 37,77 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil)- 1 37,20 2,6-di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5-siklohekzadien-1-on 1 36,88 2-Naftalenon, 2,3,4,4a,5,6,7-oktahidro-1,4a-dimetil-7- 1 35,77 2-Naftalenon, 2,3,4,4a,5,6,7-oktahidro-1,4a-dimetil-7- 1 35,25 Benzen, (1-metildodekil)- 4

107

34,62 Pentadekilbenzen 1 34,26 Benzen, (2-dekildodekil)- 1 33,91 Benzen, (1-etilundekil) 3 33,67 Oktadekan,1-klor- 1 33,55 Benzen, (1metilundekil) 8 33,36 Benzen, (1-propildekil-) 4 33,01 Benzen, (1-bütilnonil)- 6 32,81 Benzen, (1-pentiloktil)- 7 32,12 Benzen, (1-etildekil)- 7 31,69 Benzen, (1-metildekil)- 9 31,53 Benzen, (1-propilnonil)- 7 31,16 Benzen, (1-bütiloktil) 7 30,99 Benzen, (1-pentilheptil)- 7 30,45 2,2-Dideuterooktadekanal 1 30,12 Benzen, (1-etilnonil)- 4 29,60 Benzen, (1-metilnonil)- 3 29,51 Benzen, (1-propiloktil)- 5 29,17 Benzen, (1-bütilheptil)- 7 28,96 Benzen, (1-pentilhekzil) 3 28,88 Dotriakontan 2 28,41 Dotriakontan 1 28,19 2,2-Diduterooktadekanal 1 28,00 10,13-Oktadekadiynoikasit 1 27,88 Benzen, (1-etiloktil)- 2 27,99 2,2 Dideuterooktadekanal 1 27,24 Benzen, (1-propilheptil)- 3 26,87 Oktadekane,1-klor- 3 26,10 Dotriakontan 1 25,43 Bisiklo(2,2,1)heptan 2-ol, 1,7,7-trimetil-asetat 1 Alıkonma zamanı

Bileşikler (Pozantı) %Göreceli Bolluk

53,56 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 100 48,58 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 2 46,32 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 2 45,72 2,2,4-Trimetil-3-(3,8,12,16-tetrametil-heptadeka-3,7,11,15-

tetraenilsiklohekzanol 1

40,68 2 (3H)-Furanon, 5-heptildihidro- 1 39,46 Oktadekanal, 2-brom- 1 39,00 Oktadekan, 1,2-dibrom- 1 37,63 Tetrakosan, 2,6,15,19,23-hekzametil- 1 37,27 Hekzadekanoikasit, 2,3-dihidroksipropilester 1 36,21 Dotriakontan 1 35,23 Benzen, (1-metildodekil-) 2 34,69 Dotriakontan 1 34,25 Oktadekan, 1-klor- 1 33,89 Benzen, (1-etiloktadekil 2 33,53 Benzen, (1-metilundekil)- 3 32,99 Benzen, (1-bütilnonil)- 2 32,78 Benzen, (1-pentiloktil)- 2 32,09 Benzen, (1-etildekil)- 1 31,51 Benzen, (1-propilnonil)- 1 31,17 Benzen, (1-bütiloktil)- 1 30,96 Benzen, (1-pentilheptil)- 1

108

30,69 Dotriakontan 1 30,09 Dotriakontan 1 29,48 Benzen, undekil 1 29,14 Tetradekan,1-klor- 1 28,94 Benzen(2-desiklodekil)- 1 26,96 Tetradekan, 2,6,10-trimetil- 1 26,10 Dotriakontan 1 25,50 Nonakosan 1 Alıkonma Zamanı

Bileşikler(Feke İlçesi) %Göreceli Bolluk

65,33 Benzo[a]piren-4,5- dikarboksilikasitanhidrit 1 59,86 1,4-Naftalindion, 2,3-didekil- 1 57,67 8-metilaminonaftalin-1-karbonitril 1 56,88 Fenol, 4-(1-1-dimetiletil)-2,6 dinitro 1 55,66 Okzasiklotriakontan-4,13,19,28- tetron 1 53,59 1,2- Benzendikarboksilikasit, dioktilester 100 52,38 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis(2-etilhekzil)ester 1 51,90 Butanoikasit, 3-metil-, 3,7-dimetil-2,6-oktadienilester 1 49,92 9- Bromonanaldehit 1 48,24 Olean-12-en, 3,28-diol 1 47,87 Olean-12-en, 3,28-diol 1 46,33 Undek-10-enoikasit, t bütilester 3 45,95 3,5- di-tert-Bütil-4-hidroksibenzaldehit 4 45,03 Tetrakosan, 2,6,10,15,19,23-hekzametil- 1 43,11 11-Oktadekanal 1 42,76 Dotriakontan 1 42,62 Siklopropandodekanoikasit, 2-oktil-metilester 1 42,06 Dotriakontan 1 40,68 2(3H)-Furanon, 5-heptildihidro- 1 40,38 Tiyopen, 2-bütil-5-(2-metilpropil)- 1 39,91 Tiyopen, 2,5bis(1,1-dimetiletil)- 1 39,46 2,2-Dideuteroheptadekanal 1 39,01 Dotriakontan 1 37,65 Tetradekan, 2,6,10-trimetil- 1 37,18 2,6-di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil- 2,5-siklohekzadien-1-on 1 36,21 Butanoikasit, 3-metil-, 3,7-dimetil-2,6-oktadienilester 1 36,06 9,10-Dideuteroheptadekanal 1 35,24 Benzen, (1-metildodekil)- 1 33,90 Benzen, (1-etiloktadekil) 1 33,54 Benzen, (1-metilundekil) 3 33,33 Oktadekadiynoikasitmetilester 1 33,05 Fenol, 2,6-bis(1,1-dimetiletil)4-metil- 2 32,79 Benzen, (1-pentiloktil)- 2 32,10 Benzen, (1-etildekil)- 2 31,67 Benzen, (1-metildekil)- 2 31,52 Benzen, (1-propilnonil)- 2 31,18 Bernzen, (1-bütiloktil)- 3 30,97 Benzen, (1-pentilheptil)- 2 30,10 Benzen, (1-etiloktadekil)- 2 29,59 Benzen, (1-metilnonadekil) 2 29,50 Benzen, (1propiloktil)- 2 29,15 Benzen, (1-bütilheptil)- 2

109

28,95 Benzen, (1-dekildodekil) 2 28,41 Dotriakontan 1 28,19 2,2- Dideuterooktadekanal 1 27,87 10,13- Oktadekadiynoikasitmetilester 1 27,23 2H-Piran, 2-(7-heptadekinilokzi)tetrahidro 1 26,88 Benzen, (2-dekildodekil)- 1 24,48 2- Hekzadekanol 1 20,89 Oktadekan, 6-metil- 1 Alıkonma zamanı

Bileşikler(Kozan İlçesi) %Göreceli Bolluk

53,48 1,2- Benzendikarboksilikasit, diizooktilester 100 48,58 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 2 46,31 1,2- Benzendikarboksilikasit,bis(2-metilpropil)ester 22 40,69 Ethanol, 2-(dietilamino)-, N-oksit 6 39,55 2,6-bis[(merkaptofloren-9-il)metil]piridin 1 38,87 1,8-Nonandiol, 8-metil- 2 37,17 2,6- di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5- siklohekzadien-1-on 3 35,22 Benzen, (1-metildodekil)- 2 33,89 Benzen, (1-etiloktadekil)- 2 33,53 Benzen, (1metilundekil)- 6 33,32 Benzen, (1-propilheptadekil)- 2 33,03 Fenol, 2,6-bis(1,1-dimetiletil)-4-metil 3 32,98 Benzen, (1-propilnonil)- 3 32,77 Benzen, (1-pentilheptil)- 3 32,09 Benzen, (1-etildelkil)- 3 31,66 Benzen, (1-metilundekil)- 4 31,50 Benzen, (1-propilnonil)- 3 31,16 Benzen, (1-bütiloktil)- 4 30,96 Benzen, (1-pentilheptil)- 4 30,09 Benzen, (1-etiloktadekil)- 3 29,58 Benzen, (1-metilundekil)- 3 29,48 Benzen, (1-propilnonil)- 3 29,14 Benzen, (1-bütilheptil)- 3 28,93 Benzen, (1-pentilhekzil)- 3 27,85 Benzen, (1-etildekil)- 1 27,21 Benzen, dekil- 1 26,85 Pentakosan,13-fenil- 1 21,75 Bütendial, bis[3-hidroksi-4-metoksifenil]metilen]- 1 20,87 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil) 1 14,62 Benzaldehit, 4-metil, (1-benzoil-3-okzo-3-fenil-1-pripenil)hidrazon 2 Alıkonma zamanı

Bileşikler (İmamoğlu İlçesi) %Göreceli Bolluk

60,40 Dotriakontan 1 56,30 Dotriakontan 2 53,12 Dotriakontan 3 52,10 1,2- Benzendikarboksilikasit, dioktilester 100 50,64 Dokosan 4 48,65 OKtadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil) 8 47,44 1-Hekzadekanol, 2-metil- 1 47,02 Dokosan 6 45,59 2,2-Dideuterooktadekanal 3 45,44 Dokosan 6

110

44,97 Dotriakontan 1 44,32 Dotriakontan 1 43,80 Dokosan 4 42,13 Oktadekadiynoikasit 8 42,79 Oktadekan,1-klor 4 42,22 1-Dokosan 15 42,06 Dokosan 7 41,78 Dibütilftalat 7 41,54 Dotriakontan 1 41,12 Oktadekan,1-klor- 1 40,26 Dokosan 1 40,04 Hekzadekanoikasit, 2,3-dihidroksipropilester 1 39,75 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis(2-metilpropilester 21 39,48 n-Hekzadekanoikasit 17 38,99 2,2-Dideuterooktadekanal 2 38,52 1-Dokosan 24 38,38 Tetradekan, 2,6,10-trimetil- 2 37,76 1,3,5-Triazin-2,4diamin, 6-klor-N-etil 2 37,34 Benzen, (1-etiloktadekil)- 3 36,82 Benzen, (1-propilheptadekil)- 3 36,38 Pentakosan,13-fenil 3 36,10 Benzen, (1-metilundekil)- 3 35,33 9-Oktadekanoikasit(Z) 2 35,18 Benzen,( 1etildekil)- 1 34,39 1-Oktadeken 13 34,26 Oktadekan,1-klor- 6 33,83 Benzen, (1-metildekil)- 1 31,39 Benzen, (1-metilnonadekil) 2 29,53 1-Hekzadekanol 4 29,36 Hekzadekan 3 14,52 2-Pyrolidinon,1-metil- 1 Alıkonma zamanı

Bileşikler (Seyhan, 1.gün) %Göreceli Bolluk

30,97 Heptakosan-1-klor 1 30,26 Hekzadekan 1 29,56 Nonakosan 1 28,12 Dokasan 1 25,00 Dokasan 1 26,60 Dokasan 1 23,44 1,2,Benzendikarboksilikasit, diisoloktilester 100 21,55 Nonakosan 1 21,01 Oktadekanal, 2-Brom 1 20,53 Kolestan-3-ol, 5-klor-6-nitro 1 19,73 Nonakosan 1 15,91 17-Pentatriakontan 1 15,58 2,6-di-tert-Bütil-4-(dimetilaminometil)fenol 1 15,47 2,6-Di-tert-Bütil-6-(metilbenzil)fenol 1 14,47 Azulen 98 14,40 2- Etil-1,3,4,5,6,7,8 heptametilnaftalin 57 13,32 17- Pentatriakontan 1 12,98 Propionaldehit, 2,3,4,5-pentametil-3-[2-kinonil] 1 12,38 1- Hekzadekanol 3

111

12,19 Benzen, 1,1-(1,3-propanedil)bis 1 12,08 Oktadekadiynoikasitmetilester 1 11,83 17-Pentatriakontan 1 11,56 Ftalikasit, di-(1-hekzen-5-il)ester 2 11,14 Bibenzil 45 11,10 Bütilhidroksitoluen 64 10,86 2,6-Di-t-bütil-4-metilen 1 10,76 2,6-di(t-bütil-4-hidroksi-4-metil-2,5-siklohekzadien-on 2 8,30 1-Trifloroastiloksidekan 1 Alıkonma Zamanı

Bileşikler ( Seyhan, 2.gün) %Göreceli Bolluk

32,60 Oktadekan 1 30,98 Dokasan 1 29,56 Dokasan 1 28,12 Eikosan 1 26,60 Eikosan,2-metil 1 25,00 Eikosan,2-metil 1 23,42 1,2- Benzendikarboksilikasit 25 21,02 Bütilstereat 1 19,73 Dokasan 1 17,36 Bütilstereat 1 15,90 1-Hekzadekanol 1 15,58 2,6-di-tert-Bütil-4-(dimetilaminometil)fenol 12 15,52 Disülfür, bis(fenilmetil) 1 14,39 Benzenasetaldehit, 2-metoksi-a,5-dimetil 1 15,24 12,15-oktadekadiynoikasit, metilester 1 15,14 Dokasan 1 14,91 Benzen 1 14,84 2,6-di-tert-Bütil-4-(dimetilaminometil)fenol 1 14,55 Pentadekanoikasit 1 14,46 10-Heptadeken-8-inoikasit,metilester 1 14,18 Dotriakontan 1 13,98 Benzen 1 13,89 2,2-Dideurerooktadekanal 1 13,64 1,2-Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 1 13,38 Limonen-6-ol, pivalat 8 13,19 Benzen 1 12,98 2,3,5,6-Detetrahidrosiklohekzanon, 2,6-di-t-bütil-4-hidroksimetilen 1 12,67 Oktadekan, 6-metil 1 12,59 Etilen,1,1-difenil 1 12,38 1-Dodekenen 1 12,19 Benzen, 1,1’-(1,3-propanedil)bis 2 12,00 Benzen,1,1’-metilenbis(4-metil-) 1 11,91 Nonadekan 1 11,79 E2-2-Naftilbüten 13 11,85 1,1’Bifenil, 3,4’-dimetil- 1 11,62 Benzen, nonil- 1 11,38 Siklohekzanon, 2-metil-2-(3-metil-2-okzobütil 1 11,70 4,4-Dimetilbifenil 15 11,28 Benzen, 1-metil-3-(fenilmetil) 1

112

11,16 Bi, 2,4,6-siklohaptatrien-1-il) 43 11,12 Bütilhidroksitoluen 100 10,92 2,2-Dimetilbifenil 1 10,86 2,6-Di-t-bütil-4-metilen-2,5-siklohekzadien-1-on 1 10,76 2,6-Di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5-siklohekzadien-1-on 34 10,37 2,3-Dihidro-1H-siklopent(e) azulen 1 10,17 1-Tetradeken 1 Alıkonma Zamanı


30,25 2,2-Dideurerooktadekanal 1 29,56 Dotriakontan 1 28,12 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil)- 1 27,78 Etilisoalkolat 1 26,60 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil)- 1 23,41 1,2, Benzendikarboksilikasit,isooktilester 13 25,00 Dokasan 1 20,69 7,8-Epoksilanostan-11-ol, 3-asetoksi 1 19,73 Dotriakontan 1 16,70 Etilisoalkolat 1 16,32 Dotriakontan 1 15,90 2,2-Dideurerooktadekanal 1 15,58 Etilisoalkolat 1 15,14 Dotriakontan 1 14,92 Benzen, (3-oktilundekil) 1 14,56 Etilisoalkolat 1 14,38 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 1 14,19 Oktadekan,1-klor 1 13,98 Benzen, (3-oktilundekil) 1 13,72 9-Oktadekanoikasit, (2-fenil-1,3-dioksalan-4-il)metilester 1 13,40 Oktadekan,1-klor 3 13,19 Benzen, (3-oktilundekil) 1 13,15 9,10-Etanoantrasen, 9,10,dihidro-11,12-diasetil 1 12,75 Asetamit 1 12,68 Eikosan 9 12,60 2-(2-Naftil)-1,3-bütadien 1 12,46 Benzen,1etiloktadekil 1 12,43 Benzen, dekil 1 12,38 7-Heptadeken,1-klor 4 12,20 Benzen,(1,1’-(1,3-propanedil)bis 22 12,01 Benzen,1,1-[1,3propanedil]bis 1 11,92 Nonadekan 1 11,86 1,1’-Bifenil, 3,4’-dimetil- 21 11,81 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 5 11,72 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 63 11,63 Benzen, nonil 56 11,29 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 53 11,24 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 85 11,20 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 100 11,05 2,2-Dimetilbifenil 5 10,94 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 5 10,88 Benzen,1,1-etilidenbis 28

113

10,86 1,1’-Bifenil-4-metil- 25 10,77 Benzen, oktil- 20 10,69 7-Heptadekan-1-klor 19 10,50 Trisiklo[8.2.0.0(2,5)]dodeka-3,6,8,11-tetraen 5 10,38 Naftalin 66 10,26 Tetradekan 5 10,18 7-Heptadekan-1-klor 6 10,12 Naftalin 8 9,92 2-, (2-Naftil)-1-eten 1 9,86 Benzen, heptil 12 9,36 Tridekan 5 9,33 Metilnaftalin 7 9,18 Benzosikloheptatrien 2 8,95 7,heptadeken,1-klor 1 8,89 Benzenhekzil 1 Alıkonma Zamanı


32,60 2-İzononenal 1 30,98 2-İızononenal 1 30,26 2-İzononenal 1 29,56 Dekan, 2,4,6-trimetil 1 28,12 Dodekan,1,1-oksibis 1 26,59 Dekan, 6-etil-2-metil 1 25,00 Dekan, 6-etil-2-metil 1 23,39 1,2- Benzendikarboksilikasit 25 21,55 Heptadekan, 2,6-dimetil 1 21,01 Heptadekanoikasit 1 19,90 4-Okten-3-on 1 19,73 Oksiran, 2-bütil-3-metil 1 18,62 4- Okten-3-on 1 17,36 Bütilstereat 1 16,33 Hidroksilamin, O-dekil 1 15,92 Trifloroasetikasit, oktadekilester 1 15,52 Tetraklorohidrokinon monobenzileter 6 15,14 Heptadekan, 2,6-dimetil 1 14,47 Fenilsiklopentilidene 95 14,40 2t-Bütilnafto[2,3-6]furan-4, 9-dion 17 14,19 Oktadekan, 6-metil 1 13,90 Oktadekan 1 13,40 Hidroksilamin, O-dekil 2 12,68 Oktadekan, 6-metil 1 12,40 2-Pentadekil-4,4,7,7-tetradeutero-1,3-diokzapan 1 11,92 Oktadekan, 6-metil 1 11,84 Akrilikasithekzadekanilester 1 11,10 Fenol, 2,6-bis[1,1-dimetiletil]-4-metil- 4 10,18 Akrilikasit, hekzadekanilester 1 Alıkonma Zamanı


30,26 2,2-Dideurerooktadekanal 1 29,56 Dotriakontan 1 28,11 Dokasan 1

114

27,76 Hekzadekanoikasit, 2-hidroksi, 1,3-propanedilester 1 27,38 15-Tetrakosaneikasit 1 26,97 Klostan-3-on, siklo1,2-ethanedilasetal 1 26,60 Nonakosan 1 24,99 Dokasan 1 25,83 5,5-Dimetoksi-3,3,7,7-tetrametil-2, 2’-binaftalin 1 23,43 1,2- Benzendikarboksilikasit 100 21,55 Dokasan 1 19,72 Tetrakosan 1 19,29 Etilisoalkolat 1 15,90 2,2-Dideurerooktadekanal 1 15,70 Lusenin 1 15,14 Dokasan 1 14,55 Pentadekanoikasit 1 14,22 8-(2-Asetiloksiran-2-il)-6,6-dimetilokta-3,4-dien-2-on 4 13,89 2,2-Dideurerooktadekanal 2 13,63 1,2-Benzendikarboksilikasit 4 13,38 Dodekanoikasit, 3-hidroksi 2 12,67 Dotriakontan 2 12,60 Etilisoalkolat 2 12,38 1-Hekzadekanol 2 12,19 Benzen,1,1’(1,3-propanedil)bis 2 11,91 Oktadekan, 6-metil 2 11,79 E2- (2-naftil)-2büten 2 11,70 4,4-Dimetilbifenil 2 11,62 Benzen, (3-oktilundekil) 2 11,47 6-Hepten-2-on, 5,7,7-triklor 2 11,27 Benzen,1-metil-3-(fenilmetil) 1 11,14 Bibenzil 50 11,03 Bi- 2,4,6-sikloheptatrien-1-il 2 10,92 Benzen,1-metil-3-(fenilmetil) 2 10,84 7,8- Dihidro-6H-Benzo(3,4)siklobüta(1,2) 3 10,36 Difenilmetan 2 10,26 Oktadekan, 6-metil 2 10,11 Naftalin,1,4-dimetil-5-oktil 2 9,86 Benzen, eikosil 1 8,94 1-Deken 1 Alıkonma Zamanı


30,26 Heptaflorobütirikasit, n-oktadekilester 1 29,55 Heptadekan,2-metil 1 28,11 Tridekan, 3-metil 1 23,42 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 15,90 1-Tetradekanol 1 16,32 Heptadekan, 2-metil 1 13,63 1,2Benzendikarboksilikasit, bis(2-metilpropi)lester 2 15,13 Heptadekanal 1 13,32 1-Oktadeken 5 13,39 Siklohekzan 4 13,19 Trisiklo[4,4,1.1(2,5)]dodeka-3,7,9-trien 1 12,60 1,2-Dihidroantrasen 2 11,84 Tetradekan 13

115

11,91 Heptadekan, 2,6-dimetil 2 11,70 E2, [2-naftil]-2-büten 3 11,37 2, (2,Aminoetilamino)ethanol 2 11,14 Bifenil 55 10,92 Benzen,1,1etiylidenbis 1 10,36 2,3-Dihidro-1H-siklopent(e )azulen 2 10,17 Trifloroasetoksidekan 1 13,63 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 1 13,39 Siklohekzan 1 13,20 Oktadekan 1 Alıkonma Zamanı

Bileşikler (7.gün) %Göreceli Bolluk

32,59 Dekan, 2,6,8-trimetil 1 30,96 Dodekan,1,1-oksibis 1 30,26 2-İsonenal 1 29,55 Dodekan,1,1-oksibis 1 28,11 Pentadekan 1 26,59 Tetrakosan 1 25,00 Dokasan 1 23,39 1,2- Benzendikarboksilikasit 1 21,55 Heptadekan, 2,6-dimetil 9 21,00 Hekzanal 1 20,53 1-İzopropiloksi-3-metil-oksiran 1 20,03 9-Oktadekanamit 38 19,30 2-İzononenal 1 18,18 4-Okten-3-on 1 17,87 Dokasan 1 17,35 1,3-Hekzandiol, 2-etil 1 16,87 1-Dekanol, 5,9-dimetil 1 16,69 Oksim 1 16,62 2,6-Dimetil-6- triflorasetoksioktan 1 16,54 1-Dekanol, 5,9-dimetil 1 15,90 1-Hekzadekanol 5 15,58 Pirol[3,2,1,d,e]akridin-6-on 1 15,31 2,6-Dimetil-6-triflorasetoksioktan 1 15,14 1-Brom-2-Klor-1,1-diflor-2-trideken 1 15,04 1-Oktadekan 15 14,40 2-t-Bütilnafto[2,3-6]furan-4,9-dion 1 14,19 1-Brom, 2-klor-1,1-diflor-2-trideken 1 14,04 Undekanon 1 13,90 Triflorasetikasit 1 13,64 1,2-Benzendikarboksilikasit,bis(2-metilpropil)ester 1 13,39 Oktadekan, 6-metil 1 13,33 1-Oktadekan 100 12,98 2,3,5,6-Detetrahidrosiklohekzanon, 2,6-di-t-bütil-4-hidroksietil 1 12,38 Heptaflorobütirikasit, n-tridekilester 1 11,92 1-Aza-3-okza-2,4,4-trifenil-siklopent-1-en 1 11,84 1-Tetradeken 98 11,14 Benzen,1,1’-(1,2-ethanedil)bis- 1 11,10 Fenol, 2,6-bis(1,1-dimetiletil)-4-metil-,metilkarbamat 1 10,73 Siklohekzadien 1 10,37 İzooktanol 1

116

10,17 3-Tetradeken 20 Alıkonma Zamanı


30,97 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil) 1 29,55 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil) 1 28,11 Nonakosan 1 26,59 Dokasan 1 23,38 1,2-Benzendikarboksilikasit 1 21,55 Nonakosan 1 21,40 17-Pentatriakontan 1 19,99 9-Oktadekanamit 1 19,72 Dotriakontan 1 19,44 17-Pentatriakontan 2 18,17 Trans-2-fenil-1,3-dioksalan-4-metiloktadek-9,12,15-trionat 1 17,37 Dokasan 1 17,72 1-Dokasan 2 15,91 1-Hekzadekanol 5 15,31 Pentatriakontan 1 15,05 1-Dokasan 33 14,55 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil)- 1 14,46 Pentakosan-13-fenil 1 14,38 Oktadekanal, 2-brom 1 14,18 2,2-Dideuterooktadekanal 1 14,06 6-Dodekanon 2 13,63 1,2-Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 1 13,51 1-Oktadeken 3 13,33 1-Nonadeken 100 13,39 2,2-Dideuterooktadekanal 20 12,88 Methanon 1 12,53 Dodekanon 1 12,02 17-Pentatriakontan 1 11,91 Benzofenen 2 11,83 1-Pentadeken 35 11,56 Ftalikasit 35 11,09 3,12-Oleandion 1 10,17 9-Oktadekanoikasit(2-Fenil-1,3-dioksalan-4-il)metilester 1 Alıkonma Zamanı

Bileşikler (Seyhan ,9.Gün) %Göreceli Bolluk

30,97 Oktadekan 1 29,56 Dokasan 1 28,12 Oktadekan 1 27,12 Trionat 1 26,60 Nonakosan 3 24,87 Pentatriakontan 1 23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 2 21,41 Dokasan 1 19,99 Oktadekanamit(Z) 2 19,45 Dokasan 1 18,19 2,2-Dideuterooktadekanal 1 17,73 1-Dokasan 6 16,39 2,2-Dideuterooktadekanal 1 16,16 2-Nonadekanon 3

117

15,91 2-Nonadekanon 5 15,14 1-Hekzadekanol, 2-metil- 1 15,05 1-Nonadeken 55 14,56 Triazin 1 14,46 Benzen 4 14,38 Didodekilftalat 1 14,30 2,2-Dideuterooktadekanal 1 14,22 Kolastan-3-ol, 2-metilen 4 14,06 Asetiloksiran 8 13,95 2,2-Dideuterooktadekanal 3 13,90 2,2-Dideuterooktadekanal 3 13,79 Siklohekzan,1,2,3,4,5,6, hekzaklor 3 13,72 Benzaldehit, 4-benziloksi-3-floro-5-metoksi 3 13,63 Didodekilftalat 4 13,51 Dokasan 4 13,40 1-Dekanol, 2-hekzil 4 13,33 1-Oktadeken 100 13,18 1,1,3,5,5,5-H ekzaklorpentadien 8 12,88 Methanon, (3-metilfenil)fenil- 1 12,75 Oktadekan, 6-metil 1 12,67 Oktadekan, 6-metil 1 12,61 Heptan, 3-(brommetil)- 1 12,53 6-Dodekanon 3 12,30 2-Naftol,1-(p-klorfenilazo)- 1 12,38 Bisiklo ( 5,10)oktan-2-on, 4,6-diisopropiliden-8,8-dimetil 4 12,28 Z,Z-2,5- Pentadekadien-1-ol 1 12,19 Benzen,1,1’-(1,3-propanedil)bis- 1 12,13 Tiyopen, 2,4-bis(1,1-dimetiletil)- 1 11,91 Benzofenon 8 11,84 Oktadekan 58 11,79 E2-(2-Naftil)-2-büten 3 11,70 E2-(2-Naftil)-2-büten 3 11,62 Benzen 3 11,47 Oktan-2-on, 3,6-dimetil 6 11,38 1-Hekzadekanol- 2-metil 1 11,27 Benzen, 1-metil-3-fenilmetil- 2 11,21 3-Fenilbisiklo [3,2,1]okta2,6-dien 2 11,14 Bibenzil 1 11,10 Bütilhidroksitoluen 60 11,04 Benzen,1-metil-3-fenilmetil- 3 10,92 5-ethenil-1,4-dimetilnaftalen 3 10,84 2,3-Dihidro-1H-siklopent[e]azulen 4 10,73 6,9,12,15-Dokasetetraoneikasit, metilester 5 10,52 1,3,5-Triazin-2,4-diamino, 6-klor-N-etil- 1 10,36 Difenilmetan 3 10,26 Tetradekan 3 10,17 1-Tetradeken 3 10,11 Naftalin,1-(2-propenil) 1 9,86 Benzen 1 Alıkonma Zamanı


32,59 Hentriakontan 1 30,98 Nonakosan 1

118

29,56 Triakontan 2 28,12 Heptakosan,1-klor 3 27,78 5,5’-Dimetoksi-3,3’,7,7’-tetrametil-2,2’-binaftalin-1,1’,4,4’-tetraen 2 26,61 Nonadekan, 2-metil- 4 25,01 Heptakosan 5 24,39 Heptakosanol 1 23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit, bis(2-etilhekzil)ester 4 23,33 Eikosan 5 21,56 Eikosan 4 20,60 Propanoikasit, etenilester 2 20,28 7,8-Epoksilanostan-11-ol,3-asetoksi 3 20,08 1-Dokasanol 2 19,90 Hekzanitril, 6-amino- 2 19,78 Dodekan,1,1’-oksibis- 2 19,73 Heptadekan 4 19,20 2-Propaneikasit, 3-(4-metoksifenil)2etilester 1 19,15 2[(2-0kzo-2-(2-naftil)til]-3-feniltiyo1, 4-naftokuinen 1 18,77 Kolestan, 3,5-dihidro-6-nitro 1 18,63 Gilisin 2 18,54 1-Hekzanamin 1 18,25 Oktanal 3 17,87 Eikosan 2 16,70 2-Propenoikasit, 3-(4-metoksifenil)-2-etilhekzilester 1 16,33 Dokasan 1 15,90 1-Hekzadekanol 8 15,13 Dokasan 2 15,04 17-Pentatriakonten 2 14,46 Benzen, [1,1-dimetiletil]-3-3-dimetilbütil 1 14,10 1,2-Benzendikarboksilikasit, dibütilester 100 13,89 1-Hekzadekanol 4 13,64 1,2-Benzendikarboksilikasit, bis(2, metilpropilester)izobütilftalat 50 13,48 Heptadekan, 9-hekzil- 1 13,40 Dokasan 2 13,13 6,6-Dimetil, 5,5’,8,8’-tetrametoksi-2,2’-binaftiliden-1,1’-dion 1 12,94 Benzensulfonamit, N-bütil- 1 12,75 Dotriakontan 1 12,67 Dokasan 1 12,38 1-Hekzadekanol 2 12,08 Benzen, [3-(2-siklohekziletil)-6-siklopentilhekzil 1 11,91 Oktadekan, 6-metil- 2 11,56 Benzendikarboksilikasit 4 11,14 Benzaldehit, 3-benziloksi-2-flor-4-metoksi 2 11,09 Bütilhidroksitoluen 2 10,26 Nonakosan 1 10,17 Propanoikasit, monosiklohekzilester 1 10,01 Benzopyran 1 9,82 Naftalin 1 9,82 Tetrasiklin 1 8,95 1-Deken 1 Alıkonma Zamanı


21,41 4-Heptaflorbütiriloksihekzadekan 1

119

19,99 9-Oktadekanamit(Z) 1 19,44 Trifloroasetikasit 1 17,72 1-Oktadekan 1 16,36 Eikosanol 1 15,72 Siklohekzanol 1 15,05 1-Oktadeken 10 14,56 Hekzadekan, 2-Brom 1 14,19 Oktadekan,1-klor 1 14,06 2-Nonadekanon 3 13,80 1,3,5-Triazin-2,4-diamin, 6-klor-N-etil 1 13,40 Oktadekan, 1-klor 3 13,34 1-Nonadekan 50 13,20 Benzen, eikosil 2 12,96 Benzaldehit, 4-benziloksi-3-flor-5-metoksi 10 12,90 Methanon, (3-metilfenil)fenil- 10 12,76 Fenantren 1 12,68 Oktadekan,1-klor 8 12,65 (3H)Benzo[c]pirol,3-metil-3-fenil- 20 12,62 1,2- Dihidroantrasen 22 12,54 2- Dodekanon 10 12,44 Benzen, dekil 40 12,17 Benzen, 1,1’-metilenbis(4-metil) 22 12,10 1,7-Dimetil-5-feniltrisiklo[4,10,0]hept-3-en 10 12,04 1,7-Dimetil-5-feniltrisiklo[4,10,0]hept-3-en 50 11,95 1,7-Dimetil-5-feniltrisiklo[4,10,0]hept-3-en 53 11,88 Deuteriotetrahidrofenantren 100 11,78 7-Fenilbisiklo[3.2.1]okta-2,6-dien 50 11,75 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 10 11,66 Benzen, nonil 10 11,62 1,7-Dimetil-5-feniltrisiklo[4,10,0]hept-3-en 20 11,52 Naftalin,1,4-dimetil-5-oktil 20 11,49 Benzenmetanol, a’-1-siklohekzen-1-il 10 11,43 Tiyopiran 10 11,38 7-Fenilbisiklo[3,2,1]okta-2,6-dien 10 11,34 1,1’Bifenil, 2,2’-dimetil 80 11,24 Bi-2,4,6-sikloheptatrien-1-il 82 11,11 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 53 10,92 Bi-2,4,6-sikloheptatrien-1-il 60 10,40 Z-2-(2-naftil)-2-büten 85 10,32 Tetradekan 10 10,14 5,8,11,14-Eikosatetraynoikasit 55 9,08 Benzen-1-metoksi-4-(1-propenil) 72 8,91 Benzen, hekzil- 1 8,29 1-Deken 1 6,58 Siklohekzen,1-metil-4-(1-metiletil)- 2 6,41 Benzen,1-metil-3-(metiletil) 2 6,05 1,6-OKtadien, 7-metil-3-metilen 2 5,73 1,3,6-Oktatrien, 3,7-dimetil-(E) 1 Alıkonma Zamanı

Bileşikler (Seyhan,12-20.günler) %Göreceli Bolluk

34,49 Oktadekan 1 30,98 Eikosan 2

120

30,26 2,2-D ideuterooktadekanal 1 29,56 Eikosan 7 28,12 Heptakosan 5 26,60 Heptakosan 3 25,01 Eikosan 1 23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit 2 19,19 9-Oktadekanamit 1 17,73 Dokasan 1 15,90 1-Hekzadekanol 2 15,04 2,2-Dideuterooktadekanal 14 15,14 2,2-Dideuterooktadekanal 1 14,55 Oktadekanoikasit 2 14,38 1,2-Benzendikarboksilikasit 2 14,18 Eikosan 1 14,06 6-Dodekanon 1 13,89 2,2-Dideuterooktadekanal 2 13,72 Dotriakontan 2 13,64 1,2- Benzendikarboksilikasit 2 13,50 Oktadekan 2 13,40 Nonadekan 30 13,33 1-Oktadekan 75 12,75 Oktadekan,1-klor 5 12,60 2,2-Dideuterooktadekanal 5 12,53 2-Dodekanon 1 12,46 Oktadekan 2 12,27 Oktadekan,1-klor 2 12,19 Benzen 2 12,03 E2-(2-naftil)-2-büten 2 11,92 1-Tetradekanol 32 Alıkonma Zamanı

Bileşikler (12-20. günler devam) %Göreceli Bolluk

11,84 1-Eikosanol 100 11,80 E2-(2-naftil)-2-büten 32 11,70 E2-(2-naftil)-2-büten 18 11,63 Benzen 10 11,59 Oktadekan,1klor 1 11,55 1-Tetradekanol 1 11,50 Oktadekan,1klor 2 11,41 3-(2-metil-propenil-)-1H-inden 2 11,28 E2-(2-naftil)-2-büten 5 11,23 E2-(2-naftil)-2-büten 5 11,16 Benzen,1-metil-4-(fenilmetil) 98 11,14 Bibenzil 5 11,04 5-Ethenil-1,4-dimetilnaftalin 10 10,77 Benzen, (2-dekildodekil) 30 10,73 Oktadekanol 10 10,52 Triazin 6 10,36 2,3-Dihidro-1H-siklopent[e]azulen 5 10,32 Naftalin,1,6-dimetil 32 10,27 Benzen, (2-dekildodekil) 30 10,21 2,5- Furandion, dihidro-3-oktadekil- 64 10,18 1-Pentadekan 58

121

10,09 Dodekan 2 9,95 1-İyot-2-metilundekan 4 9,86 Benzen 5 9,78 Heptadekan,1-klor 1 9,70 Benzen 1 9,54 Oktadekan 1 9,36 Tridekan 12 9,33 1-Fenil-4-penten-1-en 1 9,18 Naftalin,1-metil 1 8,89 Benzen, hekzil 1 8,40 Triakontan 1 7,97 Benzoikasit 2

Documents

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ … poliaromatik hidrokarbon (PAH) ve diğer atmosfer kirleticisi olduğunu göstermiştir. En çok gözlenen PAH’ lar naftalin ve oksijenli