Warsztaty dla Rodziców i Opiekunów

Cukier w diecie ucznia

dr inż. Marta Jeruszka-Bielak

Centrum Komunikacji Społecznej

Urzędu m.st. Warszawy

W niniejszej prezentacji cukier oznacza cukry proste

dodane do żywności, to jest sacharozę, glukozę lub

fruktozę, także w postaci syropów, np. syropu

glukozowo-fruktozowego.

Cukier może być dodany do żywności w czasie jej

produkcji (przez producentów) lub przez konsumenta

w czasie przygotowywania potraw i napojów w domu.

Cukry proste to jedno- i dwucukry. Występują również

naturalnie w żywności, np. laktoza w produktach

mlecznych, fruktoza i sacharoza w owocach,

warzywach, czy miodzie.

Definicja cukru w prezentacji

Zalecenia wprowadzają rozróżnienie dla cukrów prostych

ogółem (czyli sumy cukrów występujących naturalnie

w żywności i dodanych) oraz dla cukrów dodanych (przez

przemysł i konsumenta).

Zalecenia wyraża się jako % energii dostarczonej

z pożywieniem w ciągu dnia:

• cukry proste ogółem nie powinny przekraczać 20%

całodziennej energii

• cukry dodane nie powinny przekraczać 5% całodziennej

energii*, do niedawna zalecenia były wyższe (maksymalnie

10% energii).

* Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia, 2014

Zalecenia dotyczące spożycia cukrów

cukry dodane powinny stanowić ≤ 5% energii

np. dieta 2000 kcal/dzień

5% z 2000 kcal = 100 kcal

1 g cukru = 4 kcal

100 kcal : 4 kcal = 25 g cukru dodanego

co oznacza spożycie ≤ 25 g cukru (5 łyżeczek)/dzień

Zalecenia w praktyce

Dlaczego zaleca się ograniczenie

cukru w diecie?

• spożycie cukru, z różnych źródeł stale rośnie wśród

dzieci, młodzieży i osób dorosłych

• liczne badania pokazują bardzo niekorzystny wpływ

spożycia cukru na zdrowie.

Spożycie cukru przez polskie dzieci i młodzież jest

bardzo wysokie, niejednokrotnie powyżej 100

g/dziennie, a więc co najmniej 4-krotnie przekracza

aktualne zalecenia.

W Polsce brakuje badań analizujących źródła cukru

w diecie dzieci i młodzieży, dlatego na kolejnym slajdzie

zaprezentowano wyniki dużych badań amerykańskich.

Spożycie cukru przez dzieci i młodzież

W diecie dzieci i młodzieży najwięcej cukru dostarczają:

• 32% napoje gazowane i energetyzujace

• 15% napoje owocowe

• 11% ciasta, ciastka i ciasteczka

• 8% desery mleczne

• 7% cukierki

• 6,4% płatki śniadaniowe

Źródła cukru w diecie dzieci i młodzieży*

* Van Horn i wsp., Circulation 2010

Zbyt wysokie spożycie cukru powoduje wiele

niekorzystnych skutków zdrowotnych, m.in. sprzyja

powstawaniu:

• nadwagi i otyłości

• cukrzycy

• choroby próchnicowej

• zespołu metabolicznego

• chorób serca

Z kolei nadwaga i otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia

chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, nowotworów

(m.in. jelita grubego, nerek), a także obniża jakość życia

i zwiększa ryzyko izolacji społecznej.

Konsekwencje zdrowotne nadmiaru

cukru w diecie

Cukier/napoje słodzone a zdrowie –

c.d.

• Napoje słodzone i inne produkty z cukrem dodanym

dostarczają dodatkowych kalorii, co zwiększa

kaloryczność diety i dlatego sprzyja powstawaniu

nadwagi i otyłości.

• Słodzone produkty zmniejszają uczucie sytości, co

dodatkowo prowadzi do większego spożycia kalorii.

• Osoby dorosłe wypijające 1 lub więcej napojów

słodzonych dziennie mają większe ryzyko wystąpienia

zespołu metabolicznego o 48%, a cukrzycy typu 2

o 83% w porównaniu do osób nie pijących takich

napojów.

Obecnie coraz więcej mówi się o wpływie nadwagi i otyłości

na występowanie cukrzycy typu I (insulinozależnej).

Ponadto, cukrzyca typu II nazywana cukrzycą dorosłych,

coraz częściej występuje u dzieci i młodzieży, co wiązane

jest również ze wzrostem liczby otyłych dzieci.

W 2009 roku w Polsce było około 18 000 dzieci i młodzieży

chorujących na cukrzycę typu I, i od 1989 roku częstość jej

występowania zwiększyła się 2,5 razy.

Prognozuje się, że do 2025 roku liczba dzieci z cukrzycą

się podwoi.

Cukrzyca wśród dzieci i młodzieży

Eur Arch Paediatr Dent, 2013

Choroba próchnicowa rozwija się na skutek

obecności bakterii i resztek pożywienia w jamie ustnej.

Jej powstawaniu sprzyja częstość spożycia sacharozy

pomiędzy posiłkami, częstość spożycia sacharozy

w czasie posiłków oraz częstsze (ogółem) spożycie

produktów zawierających sacharozę.

Próchnica

Eur Arch Paediatr Dent, 2013

Choroba próchnicowa jest poważnym problemem

zdrowotnym w Polsce, gdyż dotyka ok. 90% dzieci w

wieku 6 lat. Próchnicę zaawansowaną (zmiany rozległe,

tj. ponad 3 zęby próchnicze i zmiany powikłane)

stwierdza się u ponad 60% dzieci.

Profilaktyka obejmuje głównie ograniczenie częstości

spożycia i ilości sacharozy w diecie, systematyczną

higienę jamy ustnej oraz używanie fluorowanej pasty

do zębów.

Próchnica wśród dzieci i młodzieży

Eur Arch Paediatr Dent, 2013

Syrop glukozowo-fruktozowy otrzymywany jest

przemysłowo ze skrobi kukurydzianej, zawiera ok. 42%

fruktozy, 55% glukozy oraz ok. 3% mieszaniny innych

cukrów; ma postać bezbarwnej cieczy.

Jest powszechnie stosowany w przemyśle spożywczym,

gdyż jest tańszy, słodszy, łatwiej się go przechowuje

i stosuje niż cukier.

Dodawany jest m.in. do napojów bezalkoholowych,

przetworów owocowo-warzywnych (np. dżemów),

słodyczy, lodów, czy produktów mlecznych.

Syrop glukozowo-fruktozowy

w żywności

Eur Arch Paediatr Dent, 2013

Prawdopodobnie wykazuje bardziej niekorzystny wpływ

na zdrowie niż sam cukier. Zawarta w nim fruktoza,

przyczynia się do mniejszej niż w przypadku glukozy

"odpowiedzi glikemicznej" organizmu na podanie cukru,

w tym mniejszej produkcji insuliny i leptyny, co może

prowadzić do powstania insulinooporności, a w dalszej

perspektywie cukrzycy typu 2.

Fruktoza jest szybciej metabolizowana niż glukoza,

zwiększa apetyt, „przestawia” metabolizm na produkcję

tłuszczu, pogarsza profil lipidowy we krwi i sprzyja

rozwojowi miażdżycy.

Syrop glukozowo-fruktozowy

wpływ na zdrowie

Gdzie się „ukrywa” cukier?

• batony czekoladowe, czekolady: 30-60 g/100 g

1 baton (ok. 40 g): 12-24 g

• herbatniki, wafelki, ciastka, ciasta: 20-30 g/100 g

1 pączek (ok. 70 g): 17 g

• bezy: 60 g/100 g

5 sztuk małych bez (ok. 50 g): 30 g

• żelki: 80 g/100 g

garść żelków (ok. 50 g): 40 g

• lizaki, landrynki: 98 g/100 g

1 lizak (11 g): 11 g

Zawartość cukru w słodyczach

• napoje gazowane: 10-13 g/100 ml

1 napój 0,5 l: 50-65 g; 10-13 łyżeczek cukru

• napoje niegazowane o smaku owocowym: 9-13 g/100 ml

1 napój 0,5 l: 45-65 g; 9-13 łyżeczek cukru

• wody tzw. smakowe: 8-12 g/100 g

1 napój 0,5 l: 40-60 g; 8-12 łyżeczek cukru

Są też produkty z mniejszą zawartością cukru, ale z

dodatkiem słodzików.

Soki owocowe 100% zawierają cukry proste naturalnie

występujące w owocach, w ilości ok. 8-10 g/100 ml.

Zawartość cukru w wybranych napojach

– cukier dodany przez producenta

1 napój 0,5 litra dziennie x 365 dni

50 g cukru x 365

ok. 18 kg cukru/rok

„wypitego” z napojami

• płatki śniadaniowe typu kuleczki, kółeczka: 24-35 g/100 g

1 porcja (ok. 50 g): 12-17,5 g

• dżemy wysokosłodzone: 55-60 g/100 g

1 łyżka (ok. 20 g): 11-12 g

• dżemy niskosłodzone: 30-40 g/100 g

1 łyżka (ok. 20 g): 6-8 g

• ketchup: 13 g/100 g

1 łyżka (20 g): 2,6 g

Zawartość cukru w wybranych produktach

Cukry

w jogurtach i deserach mlecznych

• na etykietach: „węglowodany …, w tym cukry …”

cukry: laktoza + fruktoza + sacharoza

• na etykietach: „węglowodany …, w tym cukier …”

cukier = sacharoza

często zamiast cukru –

syrop glukozowo-fruktozowy

Cukry

w jogurtach owocowych

i deserach mlecznych

12-16 g cukrów/100 g 14-17 g cukru/100 g

Kubeczek jogurtu owocowego 150 g: ok. 20 g cukrów

Butelka jogurtu pitnego 400 g: ok. 56 g cukrów

Kubeczek puddingu waniliowego 170 g: ok. 27 g cukru

Kubeczek serka homogenizowanego 200 g: ok. 29 g cukru

Dzień warszawskiego ucznia

Cukier: 15 + 15,6 + 20 + 18,4 + 50 + 20 = 139 g

tj. 5 razy więcej niż zalecenia

50 g 80 g

200 g

40 g

2 herbaty/dzień – po 2 łyżeczki cukru

500 ml

napój

Co w zamian?

• WODA do picia

• ciasta domowej roboty (↓ dodatek cukru)

• wykorzystanie naturalnych „słodyczy”, np. słodkich

owoców (bananów, winogron, czy suszonych owoców,

np. daktyli, moreli)

• zamiast cukru – lepiej stosować miód

• w przypadku słodzenia ciepłych napojów – warto

obniżać dodatek cukru stopniowo, aż do całkowitego

jego wyeliminowania.

Piśmiennictwo

• Kłosiewicz-Latoszek L., Cybulska B: Cukier a ryzyko otyłości,

cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych. Problemy Higieny

i Epidemiologii 2011, 92(2): 181-186;

• Van Horn L. i wsp.: Translation and implementation of added

sugars consumption recommendations. A conference report from

the American Heart Association Added Sugars Conference 2010;

Circulation 2010, 7, 2470-2490;

• Jarosz M. (red): Normy żywienia dla populacji polskiej –

nowelizacja, 2012.