Creatieve Stad Den Haag 2008

Maurits van de Laar (Galerie Maurits van de laar

en aMbassadeur creatieve stad)

“Er is een dynamiek in Den Haag ontstaan

gedurende de laatste jaren, die moeten we

verder uitbouwen.”

“Ik heb nu onder andere in Istanbul en Tallinn

contacten gelegd, kunstenaars en instellingen

daar reageren enthousiast en gretig op het

programma.”

drie jaar is het programma ‘Creatieve

stad den Haag’ nu onderweg. drie ja-

ren waarin veel van de in 2005 gefor-

muleerde ambities zijn waargemaakt.

een periode waarin de geest van het

stimuleren van de creatieve economie

zich heeft verspreid. Zonder al te veel

tumult overigens. daar hebben we

bewust voor gekozen. Het stimuleren

van de creatieve economie is evenzeer

een kwestie van inventiviteit als van

weloverwogen beleid. Maar wel een

beleid waarin zichtbare resultaten

een goed gevoel en vertrouwen in de

toekomst geven. dit boek geeft goed

inzicht in deze resultaten.

Wat waren de uitgangspunten ook al weer?

creativiteit is in den Haag ruim voldoende

aanwezig. Maar net als kennis zonder doel

eigenlijk geen kennis is, heeft creativiteit

weinig kans als ze verborgen blijft.

Wie voor het realiseren van veelbelovende

ideeën ruimte nodig heeft, kan - uiteraard

onder voorwaarden - rekenen op de steun

van het programma creatieve stad. dat

uitgangspunt is inmiddels op bevredigende

wijze werkelijkheid geworden; veel jonge

ondernemers hebben onderdak gevonden

in de door de gemeente ter beschikking

gestelde (en vaak flink verbouwde!) panden.

er wordt nu gewerkt aan een ‘kaart van de

creatieve stad’. Het moet een plattegrond

worden aan de hand waarvan opdracht-

gevers creatieven in den Haag kunnen

vinden, maar die ook bijvoorbeeld toeristen

de weg kan wijzen door creatief den Haag.

dat is weer eens iets anders dan een toer

door historisch den Haag.

VoorwoordHenk Kool en Jetta Klijnsma

the programme ‘Creatieve stad den

Haag’ has now been running for three

years. during this three-year period,

many of the ambitions that were for-

mulated in 2005 have come true. it’s

a period in which the spirit of stimulat-

ing the creative economy has spread,

and without a lot of commotion for

that matter. in fact, we consciously

chose to do that. stimulating the

creative economy is just as much a

question of inventiveness as it is of

well-considered policy. But a policy in

which visible results provide a good

feeling and confidence in the future.

this publication gives good insight in

these results.

so what were the basic principles behind

this? there’s plenty of creativity in the

Hague, but just as aimless knowledge is

actually no knowledge at all, creativity

stands little chance if it is hidden.

anyone who needs room to realise promis-

ing ideas can count on the support of

the creatieve stad programme, subject

to certain conditions, of course. that

basic principle has now become reality

in a very satisfactory way: many young

entrepreneurs have found accommodation

in buildings made available (and extensively

rebuilt!) by the municipality.

Work is now being carried out on a ‘map of

the creative city’. this will be a map that

customers can use to find creative talent in

the Hague, but also one that tourists can

use to find their way through this creative

city, for example. that’s a lot different

to a tour of the historical attractions of

the Hague.

Maurits van de Laar (Galerie Maurits van de laar and

aMbassador creatieve stad)

“In recent years, there’s been a new dynamism in

The Hague that we have to build on.”

“I’ve now established contacts in Istanbul and Tallinn,

among other places. Artists and institutions there have

reacted enthusiastically and eagerly to the programme.”

ForewordHenk Kool and Jetta Klijnsma

4 5

and this is actually an obligation that we

have to our city and our position. For most

people, the Hague is synonymous with a

place to live, justice and peace, and also

the beach. but the city has so much more

to offer. For example, there’s art and cul-

ture, innovation and a spirit of enterprise.

and the international character of the city

will increasingly determine its growth and

prosperity, and that of the region. now is

the time to give creatieve stad den Haag

this international image too, particularly

as the Hague is now one of the official

candidates for european capital of

culture 2018.

We can be proud of the gains we have

made in terms of ‘square metres’. We

can also be proud of the incentive Fund,

started to facilitate and support new

creative entrepreneurs. We have been able

to assess a huge number of interesting

proposals that stimulated our imaginations.

and which have made clear just how great

a potential the Hague actually has. a large

proportion of this spending is devoted to

entrepreneurs that have taken advantage

of the incentive Fund and their stories liter-

ally speak volumes.

en dat zijn we eigenlijk ook aan onze

sta(n)d verplicht. Wie den Haag zegt, zegt

nu in één adem residentie, recht en vrede

of strandpret. Maar de stad heeft zoveel

meer te bieden. denk aan kunst en cultuur,

innovatie en ondernemerschap. Het inter-

nationale karakter van de stad zal steeds

meer de groei en bloei van de stad en de

regio gaan bepalen. nu is het tijd om ook

creatieve stad den Haag die internationale

uitstraling te geven. Zeker nu den Haag

zich officieel kandidaat heeft gesteld als

europese culturele Hoofdstad 2018.

op winst aan ‘vierkante meters’ kunnen

we trots zijn. dat geldt evengoed voor het

stimuleringsfonds, opgezet om startende

creatieve ondernemers te faciliteren en

te ondersteunen. We hebben een groot

aantal interessante voorstellen mogen

beoordelen die de fantasie prikkelden.

dat maakte duidelijk hoe groot het poten-

tieel van den Haag in feite is. een goed

deel van deze uitgave is gewijd aan onder-

nemers die van het stimuleringsfonds

gebruik hebben gemaakt – verhalen die

letterlijk boekdelen spreken.

Wij bedanken de talloze instanties en

organisaties die hun steun aan creatieve

stad den Haag hebben gegeven –

in woorden en in daden. in het bijzonder

willen wij in dit verband de eu noemen,

die met een substantiële bijdrage uit de

zogenoemde d2-middelen het project een

enorme impuls heeft gegeven. Gezien de

‘lissabon-doelstellingen’ en de aandacht

voor innovatie ook een terechte steun.

Wij hebben er alle vertrouwen in dat de

goede en constructieve samenwerking

de komende jaren wordt voortgezet.

de start is gemaakt; nu is het een kwestie

van doorpakken. We maken het ons met z’n

allen niet gemakkelijk; maar nooit gescho-

ten, altijd mis; of wie niet waagt, wie niet

wint. Geen spreekwoord uit ut Groen Geile

boekie, maar wel één dat den Haag als een

handschoen past.

Jetta Klijnsma

Wethouder van cultuur en Financiën

Henk Kool

Wethouder van sociale Zaken, Werkgele-

genheid en economie

We would like to thank the countless

bodies that have lent their support to

creatieve stad den Haag, both in word and

deed. We would like to single out the eu in

particular, which has provided enormous

impetus to the project through a substan-

tial contribution from its d2 funding.

this was, moreover, justifiable support

within the context of the ‘lisbon objectives’

and the attention devoted to innovation.

We have every confidence that this good,

constructive collaboration will continue in

the years to come. a start has been made

and it is now a question of continuing to

tackle the issue. We don’t make it easy for

ourselves but if you don’t shoot, you don’t

score. or, in other words, he who dares,

wins. it’s not a proverb that comes from

‘ut Groen Geile boekie’, but it is one that

fits the Hague like a glove.

Jetta Klijnsma

councillor for culture and Finance

Henk Kool

councillor for social affairs, employment

and the economy

8 9

gebruiken, draag je bij aan een betere

uitstraling en economische groei. dit geldt

bijvoorbeeld voor de wijken net buiten het

centrum. Zij ademen een stadse, energieke

sfeer uit en zijn toch nog goed betaalbaar.

een kunstgalerie (of atelier) is een mooie

aanvulling op de verschillende functies die

de wijk al heeft.

door kunstenaars een vaste werk- en

expositieruimte te bieden, neemt het aantal

succesvolle en opvallende kunstenaars

snel toe. een gunstige ontwikkeling waar

de creatieve stad heel trots op is. en een

ontwikkeling die ook buiten de stadsgren-

zen niet onopgemerkt is gebleven!

voorwaarts met de rem erop. dat

wordt het geval wanneer je als kunste-

naar niet weet hoe lang en waar je je

werk mag doen. Kunst maken en een

dik gevulde portemonnee is een zeer

zeldzame combinatie, zeker aan het

begin van een carrière; reden dat veel

kunstenaars hun atelier en presenta-

tieplek noodgedwongen in kraak- en

slooppanden inrichten.

de creatieve stad is ervan overtuigd dat

jonge kunstenaars onmisbaar zijn voor

de creatieve groei van de stad. een dak

boven hun hoofd is één van de zaken die

de gemeente kan bieden. daarom heeft

programma creatieve stad den Haag het

aantal permanente vierkante meters voor

kunstenaars uitgebreid met ondermeer

Groenewegje 136, boekhorststraat 125,

Paviljoensgracht 133 en uilebomen 66.

een bijkomend voordeel: wanneer je

presentatieruimte voor kunstenaars in

straten plaatst die wel een impuls kunnen

advancing with the brake on. that’s

what artists do when they don’t know

where or for how long they can work.

Producing art and having a bulging

wallet is a very rare combination, cer-

tainly at the beginning of your career.

and it’s the reason why many artists

are forced to set up their studio and

gallery in squats and buildings that

are due for demolition.

creatieve stad is convinced that young

artists are an indispensable part of the

creative growth of the city. and a roof over

their heads is one of the things that the

municipality can provide. this is why the

creatieve stad den Haag programme has

expanded the space available for artists by

adding Groenewegje 136, boekhorststraat

125, Paviljoensgracht 133 and uilebomen

66, among other places. an additional

benefit of this is that by locating gallery

facilities for artists in streets that need an

impulse, you contribute to a more attrac-

tive appearance and economic growth.

this applies, for instance, to the neighbour-

hoods just outside the city centre. they

have an energetic, urban atmosphere and

yet they’re still quite affordable. an art

gallery (or studio) is a fine addition to the

various functions that the neighbourhood

has already.

by providing artists with permanent work-

ing and exhibition space, the number of

successful, exciting artists quickly grows.

this is a favourable development of which

creatieve stad is very proud. and it’s also

a development that has not gone unnoticed

outside the city limits!

Kunst in de etalage JoHan Gustavsson (artist, initiator oF 1646 and

aMbassador creatieve stad)

“Thanks to the hard work of some individuals and

organizations the last few years, we now can start

feeling an upswing in the contemporary art scene in

The Hague.”

“The result of the networking will be something we

can harvest in the coming years.”

Art on display

10 11

1646een soort kippenladder naar boven en

aangebouwde scheefgezakte kotjes.

dat was de situatie die initiatiefnemers

van 1646 clara Palli Monguilod, Johan

Gustavsson, nico Feragnoli en Floris

Kruidenberg voor ogen kregen toen ze

voor het eerst het pand binnen stapten.

nu vind je in dit prachtige pand een

‘artist-run’ project place waar kunstenaars

1646 BoeKHorststraat 1252512 Cn den HaaGwww.enter1646.CoM

1646When they first entered the building, the

initiators of 1646 clara Palli Monguilod,

Johan Gustavsson, nico Feragnoli and

Floris Kruidenberg found a sort of hen-

ladder to the first floor and a number of

half-collapsed lean-tos. now this beautiful

building houses an ‘artist-run’ project place

where artists from every part of the world

are working. 1646 has so-called ‘location

12 13

GuMGum, voorheen bekend als red Hot Hotel,

was al een kunstenaarsinitiatief voordat het

omgedoopt werd tot Gum. er zijn wisse-

lende exposities en een atelierruimte. Gum

neemt deel aan Hoogtij (www.hoogtij.net),

projects’. this means that an increasing

number of new artists are invited to work

together on a project. also exciting is the

video exchange project ‘vast-forward’ that

has led to an international network of or-

ganisations for exchanging video material.

uit alle windstreken van de wereld werk-

zaam zijn. 1646 heeft zogenaamde lokatie-

projecten, dit betekent dat op uitnodiging

steeds weer nieuwe kunstenaars aan een

project werken. opvallend is ook het video

exchange project ‘vast-forward’ dat heeft

geleid tot een internationaal netwerk van

organisaties die onderling videomateriaal

circuleren.

GuMGum, formerly known as red Hot Hotel,

was already an artists’ initiative before it

was rechristened Gum. there are various

exhibitions held there and there is also

studio space. Gum takes part in Hoogtij

14 15

(www.hoogtij.net), as do 1646 and Galerie

West. during this tour of artists’ initiatives

and galleries, Gum presents innovative

exhibitions and performances.

GuM PaviLJoensGraCHt 133 2512 Bn den HaaG www.GuMMM.eu

net als 1646 en Galerie West. tijdens deze

rondgang langs kunstenaarsinitiatieven

en galeries worden in Gum vernieuwende

tentoonstellingen en performances

gehouden.

16 17

uiLeBoMen 66Het pand aan uilebomen 66 is in het verre

verleden gebouwd als basisschool voor

meisjes (de bernadette school) en jongens

(de Padua school). Maar na de grondige

renovatie kun je pas echt spreken van een

uiLeBoMen 66in the distant past, uilebomen 66 was built

as a primary school for girls (the berna-

dette school) and boys (the Padua school).

after extensive renovation, it has become

a truly multifunctional building! it is used

de vide worKsHoP/ sPLendid/ Bewoners-orGanisatie rivieren-Buurt-sPuiKwartieruiLeBoMen 662511 vP den HaaGwww.viavide.CoM

18 19

GaLerie west

er zijn heel wat vuilniszakken naar buiten

gedragen om van een voormalig pension

voor dak- en thuislozen een moderne kunst-

galerie te maken. initiatiefnemers Marie-

José sondeijker en akiem Helmling kregen

wel steun van de Gemeente, maar moesten

zeker ook zelf heel wat werk verrichten om

het mooie pand klaar te krijgen. naast de

multi-functionele ruimte! Het pand wordt

gebruikt door de bewonersorganisatie

om te vergaderen. de Haagse popgroep

splendid repeteert hier en heeft zelfs een

geluidstudio. en tot slot is vide, visual &

individual design experiences, hier geves-

tigd. vide organiseert vanuit uilebomen

66 allerlei internationale activiteiten op

het gebied van visuele communicatie.

for meetings by the residents’ association.

the Hague’s pop group splendid rehearses

there and even has a recording studio.

and finally there is vide - visual & individual

design experiences. From uilebomen 66,

vide organises a variety of international

activities in the field of visual communi-

cations.

GaLerie west

it took a lot of full rubbish bags to convert

a former boarding house for the homeless

into a modern art gallery. the initiators

Marie-José sondeijker and akiem Helmling

did get support from the municipality but

they still had to do a lot of work to get their

fine premises ready. as well as the gallery,

West also houses a design bureau. West

20 21

is no ordinary gallery because Marie-José

organises all sorts of exciting activities in

which everyone with an interest in art can

take part, such as art walks and lectures

on contemporary art.

GaLerie westGroeneweGJe 1362515 Lr den HaaGwww.GaLeriewest.nL

galerie, vind je in West ook een ontwerp-

bureau. West is geen gewone galerie, want

Marie-José organiseert allerlei opvallende

activiteiten waar iedereen met belang-

stelling voor kunst aan kan deelnemen,

zoals kunstwandelingen en lezingen over

eigentijdse kunst.

22 23

iets leuks opzetten is één, het pro-

moten bij ‘het publiek’ een tweede

vereiste. of het nu gaat om een

modeshow, een nieuw bedrijf of om

een interessante bijeenkomst: het

krijgt pas waarde als anderen weten

wat er gaat gebeuren. Communicatie

is de allesbepalende factor, dat weet

de Creatieve stad ook. en daarom

is er een communicatie budget voor

bijzondere initiatieven.

de creatieve stad heeft een aantal bijzon-

dere initiatieven of ideeën met communica-

tiebudget ondersteund. voorstellen werden

ondersteund als zij inhoudelijk sterk waren

en door een betrouwbare en verantwoor-

delijke organisatie werden uitgevoerd.

en natuurlijk moest het plan zo creatief en

innovatief zijn dat het aansloot bij de doel-

stellingen van de creatieve stad. een bud-

get toekennen is puur bedoeld als steuntje

in de rug. en het mes? dat snijdt aan twee

kanten. enerzijds krijgen bijzondere initia-

tieven de verdiende exposure, de initiatief-

nemer kan zich hierdoor beter profileren.

anderzijds bevestigen de communicatie-

uitingen het gevoel dat den Haag borrelt en

bruist van creatief ondernemerschap.

Het belang van communicatie:

Laat zien wat je doet!

The importance of communication:

Show what you do!

setting up something nice is one

thing but promoting it to the public is

quite another. whether it’s a fashion

show, a new company or an interest-

ing meeting, it acquires value only if

others know what’s going to happen.

Communication is the deciding factor,

as Creatieve stad knows only too well.

which is why there’s a communication

budget for special initiatives.

creatieve stad supported a number of

special initiatives or ideas with a communi-

cation budget. Proposals received support

if they were strong in terms of content and

were implemented by a reliable, responsi-

ble organisation. and, of course, the plan

had to be creative and innovative enough

to meet the objectives of the creatieve

stad. allotting a budget is purely intended

as support. so where’s the catch? Well,

there actually isn’t one. on the one hand,

special initiatives get the exposure they

deserve and the initiators can profile

themselves more effectively. on the other

hand, the communication confirms the feel-

ing that the Hague bubbles and fizzes with

creative entrepreneurship.

navid nuur (Kunstenaar en aMbassadeur creatieve stad)

“Er is nu een overview waardoor we zien wat er

allemaal gebeurt en daardoor is er een stroming op

gang gekomen. Vroeger moest je echt de juiste

mensen kennen. Nu er een structuur is, is het

allemaal heel helder.”

navid nuur (artist and aMbassador creatieve stad)

“There’s now an overview. Now we can see what is

happening and it’s leading to a movement. Before

that, you really had to know the right people. Now

that there’s a structure, everything is very clear.”

24 25

a good example of this is the networking

organisation nieuwe Garde. this growing

club of young creative talent has set up a

wealth of exciting initiatives over the last

year. and with a contribution from the com-

munication budget, these initiatives could

be shown in a striking way. examples are

‘acht-uur-overwerk’ and the newsflash. the

nieuwe Garde has also attracted notice

outside the Hague.

the municipality is very closely involved in

some of the projects. For example, design

den Haag has taken the first steps towards

een goed voorbeeld is de netwerkorganisa-

tie nieuwe Garde. deze groeiende club van

jonge creatieven heeft het afgelopen jaar

tal van opvallende initiatieven opgezet. Met

een bijdrage uit het communicatiebudget

konden ze deze initiatieven op een opval-

lende manier neerzetten. denk aan ‘acht-

uur-overwerk’ en de nieuwsflits. de nieuwe

Garde is ook buiten den Haag opgevallen…

bij sommige projecten is de gemeente

inhoudelijk betrokken. Zo heeft design den

Haag de eerste stappen gezet naar een

(inter)nationaal design event met een grote

navid nuur (artist and aMbassador creatieve stad)

”Foreign curators and collectors often look a bit

amazed when you say that you work from The

Hague. However, it makes them curious to know

what more is happening in the Hague.”

navid nuur (Kunstenaar en aMbassadeur creatieve stad)

”Buitenlandse curatoren en verzamelaars kijken

vaak wat verbaasd als je zegt dat je vanuit Den

Haag werkt. Ze zijn daardoor wel nieuwsgierig

naar wat er nog meer in Den Haag gebeurt.”

kick off bijeenkomst in december 2008.

nog een voorbeeld: dH/, een publicatie

waarin stroom Haagse tentoonstellings-

ruimtes, kunstenaars en opvallende foto-

grafische beelden van de stad laat zien.

de creatieve stad communiceert zelf

natuurlijk ook. dit boek is een goed voor-

beeld. net als consept Magazine, een

digitaal magazine dat een dwarsdoorsnede

laat zien van alle opvallende activiteiten

die in de stad plaatsvinden.

a national and international design event

with a big kick-off meeting in december

2008. another example is dH/, a publica-

tion in which stroom shows galleries, art-

ists and striking photographs of the city.

and, of course, creatieve stad also

communicates itself. this book is a good

example. another is consept Magazine,

a digital magazine that shows a cross-

section of all the exciting activities taking

place in the city.

26 27

Consept

eerste online magazine van

creatieve stad den Haag

www.conseptmagazine.nl

ConSept

First online magazine Creatieve

Stad Den Haag

www.conseptmagazine.nl

dH/

Publicatie over hedendaagse kunst

door stroom den Haag

DH/

Publication about contemporary art

by Stroom Den Haag

Pitch!

Publicatie Haagse architectenbureau’s

door stroom den Haag

Pitch!

Publication about architects in The Hague

door Stroom Den Haag

Frismakers

communicatie netwerkbijeenkomsten

van Frisblik

Frismakers

Communication tools for network-

meetings for Frisblik

our fashion, our textile

communicatie van Koninklijke

academie van beeldende Kunsten

Our fashion, our textile

Communication Koninklijke

Academie van Beeldende Kunsten

Creatieve stad den Haag

Publicatie creatieve stad

den Haag 2007

Creatieve Stad Den Haag

Pubication about Creatieve Stad

Den Haag 2007

advertentie CsdH

in festivalbijlage ad

Advertisement CSDH

in festival enclosure AD

Hangar36 tabloid

communicatie bij de opening

Hangar 36 tabloid

Communication tool for opening

Publicatie schoon of schijn

affiche: dennis Koot

Publication Fake or fair

Affiche: Dennis Koot

website Gerd arntz

www.gerdarntz.org

Website Gerd Arntz

www.gerdarntz.org

website nieuwe Garde

www.nieuwegarde.nl

Website Nieuwe Garde

www.nieuwegarde.nl

arti 07 en 08

communicatie van art,

design en taste beurs

Arti 07 en 08

Communication for Art,

Design and taste fair

Budike Jeans

catalogus

Budike Jeans

catalogue

Huisstijl Creatieve stad

Brand identity Creatieve Stad

design den Haag 2007

communicatiemiddelen

design den Haag 2007

communication tools

Creatieve stad

den Haag 2008

Creatieve Stad

Den Haag 2008

design den Haag 2007

promotiemateriaal

design den Haag 2007

communication tools

design den Haag 2008

Kick-off

Design Den Haag 2008

Kick-off

in europese design en fashion

magazines lees je steeds vaker

over den Haag. de sterke

ontwikkeling van de creatieve

Haagse sector valt schijnbaar

ook buiten nederland op. Het

programma creatieve stad

heeft daarom afgelopen jaar

creatieve en opvallende Haagse

ontwerpers en bedrijven finan-

cieel ondersteund, wanneer zij

hun product of dienst op een

internationale toonaangevende

beurs wilden presenteren. deze

ontwerpers en instellingen zijn

de best denkbare ambassa-

deurs voor de creatieve stad!

de KoninKLiJKe aCadeMie van

BeeLdende Kunsten was aanwezig

op de salone del Mobile in Milaan, dé

designbeurs in europa. door het werk

van studenten te exposeren, zijn de

opleidingen in Meubelontwerp en textiel

internationaal meer bekend geworden.

HonGKonG was de inspirerende

locatie voor de business of design

Week, het aziatische meest

vooraanstaande congres voor de

creatieve sector. nederland was dit jaar

themaland, dus nederland zelf werd goed

vertegenwoordigd met ondermeer

een flinke delegatie uit den Haag van

ontwerpers en ondernemers.

aLexander BudiKe kreeg

overweldigende positieve reacties op

zijn budike Jeans op de befaamde

‘bread and butter’ in het spaanse

barcelona, een internationale

modebeurs met meer dan 100.000

bezoekers. dankzij de contacten en

reacties van de grote labels en shops

weet alexander nu zeker dat hij op de

goede weg zit!

op de kunstbeurs ‘Preview’ in berlijn

maakten strooM den HaaG en

GaLerie west indruk. de opvallend

vormgegeven stands kregen zoveel

aandacht dat mensen specifiek naar de

Haagse bijdragen kwamen kijken.

oMar Munie, de populaire Haagse

tassenontwerper, kreeg de kans zijn

handgemaakte tassen te presenteren op

de cPd-modebeurs (collections

Premieren düsseldorf). voor omar

betekende dit veel nieuwe contacten en

dat zijn tassen waarschijnlijk binnenkort in

Zuid europa te koop zullen zijn.

Made in The Hague

arno van roosMaLen (directeur strooM den HaaG en

aMbassadeur creatieve stad)

“De Haagse kunstwereld heeft altijd al kwaliteit en

ambitie gehad. Maar onder meer door de

ondersteuning vanuit CSDH kunnen we nu ‘de ramen

openzetten, frisse wind naar binnen blazen’. Dat doen

we door buitenlandse kunstenaars en deskundigen

hier uit te nodigen én door Haagse kunst en

kunstenaars in het buitenland te (re)presenteren.”

“Er komt een waardevolle dialoog op gang die

Haagse kunstenaars en ondernemers het gevoel geeft

dat hun ambitie terecht en legitiem is. Dát is een

belangrijke stimulans voor het kunstklimaat.’

the Hague features increas-

ingly often in european design

and fashion magazines. it

seems that the rapid develop-

ment of the creative sector in

the Hague is also being noticed

outside the netherlands. this

is why the creatieve stad

programme provided financial

support to the city’s innovative

designers last year, whenever

they wanted to present their

products or services at a

leading international trade fair.

after all, these designers and

organisations are the best

possible ambassadors for the

creative city!

tHe dutCH royaL aCadeMy oF art

was present at the salone del Mobile

in Milan, the leading european design

trade fair. by exhibiting the work of

students, the academy’s courses in

furniture design and textiles have

become better known internationally.

HonG KonG was the inspiring venue

for the business of design Week, asia’s

leading congress for the creative

sector. this year the theme country

was the netherlands so Holland was

well represented by a large delegation

of designers and entrepreneurs,

including a good many from the Hague.

aLexander BudiKe was swamped with

positive reactions to his budike Jeans at

the celebrated ‘bread and butter’ trade

fair in barcelona. this is an international

fashion fair with more than 10,000

visitors. thanks to the contacts that he

made there and the reactions of the big

labels and shops, alexander now knows

that he’s certainly on the right path!

strooM tHe HaGue and GaLerie

west made a big impression at the

‘Preview’ art fair in berlin. the strikingly

designed stands got so much attention

that people came specifically to see the

people from the Hague.

oMar Munie, the popular bag designer,

got the opportunity to present his bags

at the cPd fashion trade fair ( collections

Premieren düsseldorf). For omar this

meant a lot of new contacts. thanks to

this, his bags will probably soon be on

sale in southern europe.

Made in The Hague

arno van roosMaLen (director oF strooM tHe HaGue and

aMbassador creatieve stad)

“The art world in The Hague has always had quality

and ambition. But thanks to the support from Creatieve

Stad Den Haag, among others, we can now ‘fling open

the windows and let in a breath of fresh air’. We do that

by inviting foreign artists and experts here and by

presenting and representing art and artists from The

Hague abroad.”

“There’s a valuable dialogue gathering pace that gives

artists and entrepreneurs in The Hague the feeling that

their ambition is justifiable and legitimate. And that is

certainly a major stimulus for the artistic climate.”

0900-design is een winkel voor design meubels, -verlichting en -accessoires. Alhoewel? “Winkel is eigenlijk een te beperkte term. 0900-design is meer een beleving. Zeker nu we in Hangar36 zitten. Hier kom je niet alleen om iets moois kopen, je doet hier ook inspiratie op.”

0900-design over groeien, goede ideeën en chemie

39

aanvankelijk opende 0900-design haar

deuren in de Piet Heinstraat in het Zee-

heldenkwartier. een mooie locatie, maar

het succes dwong rik Krispijn, Patricio

de boom en ronald lagendijk uit te kijken

naar een nieuw pand. “We waren letterlijk

en figuurlijk uit ons jasje gegroeid”, licht rik

toe. letterlijk, omdat 0900-design steeds

meer merken wist aan te trekken. Figuurlijk

omdat het zakentrio grootse plannen had.

verFrissende Mix

“ten eerste wilden we onze winkel uitbrei-

den. 0900-design moest meer een bele-

ving worden. dat is gelukt in ons nieuwe

pand. Hier loop je rond en kom je steeds

0900-design is a shop for designer furniture, lighting and accessories. With a difference. “Actually the word ‘shop’ is a bit limiting. 0900-design is more of an experience, and certainly so now that we’re in Hanger36. You don’t just come here to buy something beautiful but also to get inspiration.”

0900-design originally opened in the Piet

Heinstraat in the Hague’s Zeeheldenkwarti-

er. it was a good location but their success

forced rik Krispijn, Patricio de boom and

ronald lagendijk to look for new premises.

“We literally and figuratively grew out of our

existing premises,” explains rik. literally

because 0900-design was attracting ever

more brands and figuratively because the

three businessmen had ambitious plans.

a reFresHinG Mix

“Firstly we wanted to expand our shop.

0900-design had to be an experience.

and that’s what it became in our new

premises. When you walk around here,

you’re always arriving in a room that has a

different style. the designs are shown to

their best advantage and you really get a

feeling from them. it’s inspiring! especially

as we’re always changing the settings.” at

0900-design, you can find a refreshing mix

of young, up-and-coming talent and design-

ers that made their names a long time ago.

in een andere stijlkamer. de ontwerpen

komen tot zijn recht, je krijgt er echt gevoel

bij. en het inspireert! Zeker omdat we de

settings steeds veranderen.” bij 0900-

design vind je een verfrissende mix van

jong aanstormend talent en ontwerpers die

allang naam hebben gemaakt. ontwerpen

van het zeer actuele nederlandse merk

0900-design on Growth, good ideas and chemistry

entree 0900- design store.

40 41

Moooi staan naast klassiekers als rietveld

en Gispen. “We vertegenwoordigen

graag nederlands en hopelijk in de nabije

toekomst Haags werk. uiteraard is ook

buitenlands design bij ons te vinden.”

wereLdstad aan Zee

Wie de woonbladen leest, zou denken dat

je voor designshoppen vooral in amster-

dam moet zijn. rik: “Precies. dat wás zo!

0900-design brengt daar verandering

in. de designs uit de bladen vind je net

zo goed hier in ons mooie den Haag. er

gebeurt hier veel meer dan alleen wonen

en regeren. de creatieve sector rukt op.

den Haag wordt echt een wereldstad aan

zee. deze reacties krijgen wij heel direct

van klanten die onze store of onze website

bezoeken. eindelijk alle design ‘om de

hoek’.”

CHeMie

Maar 0900-design wilde meer dan alleen

een groter winkelpand. “in designsteden

als Milaan en berlijn zie je dat alle schakels

in het designproces – van tekentafel tot de

verkoop – dicht bij elkaar zitten. Hierdoor

ontstaat chemie. de ontwerper wint advies

in bij de verkoper (die de consument goed

kent), de marketeer weet een product goed

designs created by the very contemporary

dutch brand Moooi alongside classics

by designers like rietveld and Gispen.

“We like to represent dutch work, and

hopefully work from the Hague too in the

future. but of course you can also find

foreign design here.”

an internationaL City

on tHe Coast

anyone reading the interior design maga-

zines would think that you have to go to

amsterdam to find design shops. “exactly!’

agrees rik. “that used to be the case but

0900-design is changing all that. You can

find the designs in these magazines just

as easily in our own, beautiful the Hague.

there’s a lot more happening here than just

living and governing. the creative sector is

on the march and the Hague is becoming a

real international city on the coast. We get

these reactions straight off from custom-

ers visiting our store or our website. Finally

we’ve got all the design we want right on

our doorstep.”

CHeMistry

but 0900-design wanted more than just a

bigger shop. “in cities that are celebrated

for their design, like Milan or berlin, you

Gevel Hangar36.

42 43

in de markt te zetten, het prototype wordt

mooi gefotografeerd, studenten krijgen de

kans in alle keukens mee te kijken, en ga

zo maar door. een metropool binnen een

metropool. dat wilden wij ook in den Haag.

We hebben hierover gesproken met de ge-

meente. die was meteen enthousiast voor

onze plannen. Het paste helemaal binnen

hun wens om creatief ondernemerschap te

stimuleren.”

HanGar36

samen met de creatieve stad en vestia

werd gezocht naar een plaats waar de plan-

nen van 0900-design te realiseren zouden

zijn. “Zo stonden we op een dag ergens

hoog in het oude KPn-gebouw op de binck-

horstlaan, nu bink36. Mijn oog viel meteen

op een grote loods achter op het terrein.

om een kort verhaal nog korter te maken:

dit was het! de snelheid waarmee alles

toen is gegaan…prachtig! Het pand, de

verbouwing, de aankleding, de huurders,

alles was binnen een jaar geregeld. op

5 september 2008 is Hangar36 officieel

geopend. een knalfeest.” en de beoogde

kruisbestuiving? “die is er vanaf het eerste

moment. de ondernemers kloppen bij

elkaar aan en de klanten profiteren van de

verzameling professionals. daar zijn we als

0900-design best trots op.”

can see that all the links in the design

chain, from drawing-board to sales, are

very close to each other. this creates a

chemistry. the designer gets advice from

the salesperson (who knows the consumer

well), the marketer knows how to market

the product effectively, the prototype is

beautifully photographed, students get

to see everything that’s going on, and so

on and so forth. it’s a metropolis within a

metropolis. that’s what we wanted to do

in the Hague. We talked to the municipal-

ity about this and they were immediately

enthused by our plans. it fits in exactly with

their wish to stimulate creative entrepre-

neurs.”

HanGar36

together with creatieve stad and vestia, a

search was launched to find a place where

the plans of 0900-design could be realised.

“Well, one day we found ourselves high

up in the old KPn building on the binck-

horstlaan, which is now bink36. My eye

immediately alighted on a large warehouse

at the back of the site. to cut a short story

even shorter, that was it! but it was great

how fast everything went after that! the

building itself, the renovation work, the

decor, the landlords – everything was set-

tled within a year. Hangar36 was officially

opened on 5 september 2008. it was quite

a party!” and the cross-fertilisation they

are aiming at? “that’s been there since

day one. the entrepreneurs are knocking

on each other’s doors and the customers

are benefitting from this growing group of

professionals. at 0900-design, we’re very

proud of that.”

algemene ruimte Hangar36.

44 45

Een studie internationale communicatie. Een vrienden-kring vol kunstenaars. “Ik zag kunstenaars worstelen om te leven van hun werk. Jezelf in de markt zetten is een complex proces, waar ik dan weer veel van weet. Zo ontstond het idee voor LegoCom.”

“ Ik heb mijn eigen vak gecreëerd”

Shaina Pietersz is personal assistent voor modeontwerpers

46

shaina Pietersz is een jonge en gedreven

ondernemer. Ze weet waar ze staat en

waar ze heen wil met legocom. “Mijn

uiteindelijke doel is om jonge en veelbe-

lovende modeontwerpers drie dingen te

bieden: een werkplek, een naaiatelier met

alle benodigde apparatuur en persoonlijke

begeleiding bij het marketen van hun werk.”

Maar om dat doel te verwezenlijken heeft

legocom een miljoeneninjectie nodig.

dat geld is er niet. althans niet nu. “die

droom laat ik natuurlijk niet zomaar varen.

absoluut niet!”

suBsidies en Fondsen

dat shaina’s perfecte plaatje op dit mo-

ment niet te realiseren is, wil niet zeggen

dat ze stil zit. integendeel. shaina legt zich

toe op de persoonlijke begeleiding van

modeontwerpers, één van de peilers van

legocom. “ik begon met het begeleiden

van kunstenaars met allerlei specialitei-

ten. vaak begon het met aanvragen van

subsidies en fondsenwerving. voor iedere

kunstvorm zijn weer andere instanties,

andere wegen te bewandelen. er zijn al

personen en bedrijven die hulp hierbij

aanbieden. ik besloot me te specialiseren

in het modevak. om echt wat te kunnen

betekenen, moet je de ingangen kennen.”

legocom ontving van de creatieve stad

een bijdrage uit het stimuleringsfonds.

“Hiermee heb ik de mogelijkheden van

legocom onderzocht om modeontwerpers

te ondersteunen. als pilotproject heb ik

budike Jeans genomen.”

waardevoLLe ContaCten

legocom werkt al vanaf 2007 voor budike

Jeans, een merk dat in 2009 op de markt

zal verschijnen. “alexander budike studeer-

de in 2007 af aan de rietveldacademie.

tijdens zijn eindpresentatie heb ik mensen

shaina Pietersz is a young, enthusiastic

entrepreneur. she knows where she is and

where she wants to go with legocom.

“My ultimate goal is to offer young, promis-

ing fashion designers three things: a place

to work, a dressmaking atelier with all

the necessary equipment and personal

guidance in marketing their work.” but to

achieve that goal, legocom needs a cash

injection running into millions. and that

money isn’t there. at least, not now. “i’m

not going to abandon my dream just like

that. not at all!”

suBsidies and Funds

Just because shaina’s perfect vision can’t

be achieved at the moment, it doesn’t

mean she is doing nothing. on the

contrary, shaina is focusing on providing

personal guidance for fashion designers

– one of the cornerstones of legocom.

“i started with providing guidance for

artists with all sorts of specialities. this

often started with applying for subsidies

and funding. For ever form of art there

are different funding bodies and different

approaches, and there are already people

and companies offering help in this. i de-

cided to specialise in fashion. if you really

want to be useful you have to know your

way into this.” legocom received a con-

tribution from creatieve stad’s incentive

fund. “i used this to research legocom’s

possibilities for helping fashion designers

and took budike Jeans as a pilot project.”

vaLuaBLe ContaCts

legocom has been working for budike

Jeans since 2007 and the brand will get its

market launch in 2009. “alexander budike

graduated from the rietveld academy

in 2007. during his finals presentation, i

asked people to leave their contact details

She studied international communications and her circle of friends overflowed with artists. “I saw artists struggling to live from their work. Establishing yourself in the market is a complicated process that I know a lot about. That’s how the idea of LegoCom came about.”

“ Ik heb mijn eigen vak gecreëerd”

“ I created my own job”Shaina Pietersz is a personal assistant to fashion designers

48 49

if they wanted to hear the latest about

alexander’s work. the result was a list of

hundreds of addresses that have turned

out to be very valuable. there are even

contacts that worked on creating budike

Jeans for nothing! shortly after this, there

was a fashion show on the Grote Market

for which i recruited sponsors. all of these

activities showed clearly that legocom can

be of real use to a fashion designer.”

Creatieve stad den HaaG

legocom then arranged a communica-

tion budget for budike Jeans. “We needed

this badly if we were to launch budike

Jeans effectively. For example, we had a

comprehensive catalogue made, a website,

a logo…all the things that are crucial in

communicating a new brand.” Meanwhile

shaina managed to establish contact with

‘bread and butter’, the annual trade fair

in barcelona where every designer shows

his work. “You don’t just walk in there off

the street. it needed a whole programme

of presentation and communication. but,

it worked! We got a budget from the mu-

nicipality to put together a good presenta-

tion for the trade fair. all in all, it was an

amazing experience because at bread and

butter we established 250 very valuable

gevraagd om hun gegevens achter te laten

als ze op de hoogte wilden blijven van het

werk van alexander. Het resultaat: een

bestand van honderd adressen die zeer

waardevol zijn gebleken. er zijn contacten

die belangeloos hebben meegewerkt

aan het ontstaan van budike Jeans! Kort

daarna volgde een modeshow op de Grote

Markt, waarvoor ik de sponsorwerving

deed. al deze activiteiten hebben duidelijk

aangetoond dat legocom echt iets kan

betekenen voor een modeontwerper.”

Creatieve stad den HaaG

legocom regelde vervolgens een com-

municatiebudget voor budike Jeans. “dit

hadden we hard nodig om de lancering

van budike Jeans goed aan te pakken. Zo

hebben we een uitgebreide catalogus kun-

nen laten maken, een website, een logo…

allemaal zaken die cruciaal zijn bij de com-

municatie van een nieuw te lanceren merk.”

ondertussen wist shaina contacten te

leggen bij ‘bread and butter’, dé jaarlijkse

beurs in barcelona waar iedere ontwerper

zijn werk wil laten zien. “Je komt er niet

zomaar in. een heel traject van presenteren

en communiceren. Maar: het lukte! van de

gemeente kregen we een budget om de

beurspresentatie goed in elkaar te zetten.

Polaroids en entreekaarten van Bread and Butter 2008.

50 51

al met al een waanzinnige ervaring, want

op bread and butter deden we 250 zeer

waardevolle contacten op. leuk is dat

grote merken als d&c en G-star budike

Jeans vanaf dat moment steeds volgen.”

eCHt veCHten

shaina heeft veel plezier in haar werk met

budike Jeans. Maar soms is haar vak ook

‘vechten’. “legocom werkt precies op het

snijvlak tussen kunst en commercie. dat

botst vaak. ik vertaal de ideeën van de

ontwerper naar het grote publiek. ik daag

uit, prik ideeën door, opper nieuwe ideeën.

uiteindelijk moet het allemaal leiden tot

een bedrijfsplan, visie, missie, manifest,

kortom: de basis van een nieuw merk. dat

is een lange weg van veel gesprekken en

veel controverse. een bike-artist waarvoor

ik werkte, noemde mij treffend: bitch

mamma. dat ben ik helemaal. streng, maar

1000% betrokken. Wat een leuk vak, hè? en

helemaal zelf gecreëerd!”

LegoCom is gevestigd in de Atelierstraat van

Bink36.

contacts. What’s nice is that big brands like

d&c and G-star have been following budike

Jeans from that moment.”

a reaL FiGHter

shaina enjoys her work with budike Jeans

immensely but sometimes it’s also her job

to ‘fight’. “legocom works exactly where

art stops and commerce starts. they often

collide. i translate the designer’s ideas for

the general public. i challenge, puncture

ideas, put forward new ideas. Finally it

should all lead to a business plan, a vision,

a mission, a manifesto. in short, it should

lead to the basis of a new brand. that’s a

long road full of discussion and controver-

sy. a bike-artist for whom i worked once hit

the nail on the head when he called me a

‘bitch mamma’. He was right. i’m strict but

1,000% committed. What a great job, huh?

and to think that i created it myself!”

You can find LegoCom in the Atelierstraat at

Bink36.

Bread and Butter Barcelona, januari 2008.

52 53

Het klinkt Aziatisch. Maar dat is het niet! Want achter Motoko schuilen gewoon twee nuchtere Hol-landse ondernemers: Jeroen Schellekens en Mark Visser.

De flow van Motoko

The flow of Motoko

The name sounds Asian, but it isn’t. Because behind Motoko are two ordi-nary, down-to-earth Dutch entrepreneurs: Jeroen Schellekens and Mark Visser.

55

toch klinkt Motoko oosters. Hoe zit dat?

Mark: “We hebben geen specifieke link met

het verre oosten, als dat is wat je bedoelt.

“We kozen de naam Motoko, omdat we een

toko begonnen op het gebied van motion.

alles in ons werk draait om beweging.

We maken films, clips, reclamespots,

promotiefilms. voluit heten we daarom:

Motoko film & motion design.”

KunstaCadeMie

Jeroen en Mark leerden elkaar meer

dan tien jaar geleden kennen tijdens hun

studie beeld en Mediatechnologie aan de

Hogeschool voor de Kunsten utrecht.

na hun studie gingen ze elk hun eigen kant

op. totdat ze besloten samen een bedrijf

op te richten. Jeroen: “We zagen een

leemte in den Haag op het gebied van film

en animatie. Motoko heeft echt wat toe

te voegen. dat merken we op dit moment

sterk door onze wisselwerking met <>taG,

het platform voor audio- en visuele kunst.

We kunnen veel voor elkaar betekenen.

ook zijn we complementair aan organi-

saties als nlXl en lust, die zich richten

op grafische vormgeving, nieuwe media,

internet en technologie.”

startersBudGet

Jeroen: “via ons netwerk hoorden we van

de creatieve stad. interessant. We belden

voor een afspraak en presenteerden onze

plannen bij de gemeente. We lieten wat

werk zien en vertelden wat we wilden.

Wat we wilden? We hadden een starters-

budget nodig. camera’s, de bijbehorende

apparatuur, softwarepakketten, i-macs: we

hadden het allemaal nodig om aan de slag

te kunnen. en dan natuurlijk basisvoorzie-

ningen als werkruimte, website, huisstijl, vi-

sitekaartje.” vanaf het eerste gesprek met

de creatieve stad is het snel gegaan met

Motoko. Mark: “We deden onze aanvraag

vlak voor de deadline die de gemeente

but Motoko does sound oriental all the

same. Why is that? “We don’t have any spe-

cific link to the Far east, if that’s what you

mean,” says Mark. “We chose the name

Motoko because we started a business [a

‘toko’ in indonesian and in dutch slang] that

specialises in motion. everything in our

work is about motion. We make films, clips,

commercials and promotional films. that’s

why our full name is Motoko film & motion

design.”

art sCHooL

Jeroen and Mark got to know each other

more than ten years ago when they were

both studying image and Media technology

at the utrecht school of the arts. after

graduating, they each went their own way.

until they decided to set up a company

together. “We saw a gap in the market in

the Hague for film and animation. Motoko

really has something to add to this. We can

see this very definitely at the moment in

the interaction with <>taG, the platform

for audio and visual arts. We can do a

lot for each other. We also complement

organisations like nlXl and lust that focus

on graphic design, new media, the internet

and technology.”

starters’ BudGet

“We heard of creatieve stad through our

network,” says Jeroen. “it sounded inter-

esting so we called for an appointment and

then presented our plans to the municipal-

ity. We showed them some work and told

them what we wanted. What did we want?

Well, we needed a starters’ budget. We

needed cameras, peripheral equipment,

software packages and i-Macs to start

work. and then, of course, basic facilities

like working space, a website, a house

style and business cards.” From the first

meeting with creatieve stad, things went

quickly for Motoko. “We applied just before

56 57

hanteert. Zo kwam het dat we binnen twee

maanden een aanvraag deden, budget

kregen en het ook uit moesten geven.”

Paard van troJe

Jeroen en Mark volgen hun eigen ‘flow’

voor het opzetten van Motoko. “iedere

stap is een logisch gevolg van de vorige.

oftewel: na de opstart zijn we ons over

de inhoud gaan buigen. eén van de eerste

opdrachten was voor symposium10

(www.symposium10.nl) in het Paard van

troje. een symposium waarop veel ge-

sproken werd over den Haag als culturele

Hoofdstad van europa in 2018. aan ons

de taak om verfrissing in het geheel te

brengen met pittige filmpjes van mensen

die iets zeggen over den Haag. een leuke

klus, want ons werk moest helemaal pas-

sen in het grotere geheel van het sympo-

sium. Meedenken, adviseren en onze eigen

creatieve ideeën inbrengen. deze manier

van werken past het beste bij ons.”

FiLMavonden

naast het commerciële werk, organiseert

Motoko maandelijkse filmavonden onder

de noemer cinetoko. “We nodigen Haagse

filmers, documentairemakers en animators

uit om iets van hun werk te laten zien in

onze filmzaal. Het leuke is: de maker is zelf

aanwezig. Het publiek kan vragen stellen

en uitgebreid kennis maken. er is zoveel

talent in den Haag dat hier een platform

kan krijgen.”

www.motoko.tv

the municipality’s deadline,” says Mark.

“in fact, within two months, we had applied,

got our budget and spent it.”

tHe Paard van troJe

Jeroen and Mark go with their own flow

in setting up Motoko. “every step follows

logically from the one before. or in other

words, after the start-up we focused on

content. one of our first orders was for

symposium10 (www.symposium10.nl) in

the Paard van troje. this was a symposium

where a lot of discussion took place about

the Hague as the possible cultural capital

of europe in 2018. it was our job to freshen

everything up with hard-hitting films about

people who had something to say about

the Hague. it was a nice job because our

work had to fit into the symposium entirely.

We had to be a team player, advise, and

contribute our own creative ideas. that’s

the way of working that suits us best.”

FiLM eveninGs

in addition to its commercial work, Motoko

also holds film evenings under the name

cinetoko. “We invite local film-makers,

documentary-makers and animators to

show something of their work in our cin-

ema. the nice thing about this is that the

maker himself is there so the audience can

ask questions and get to know him better.

there’s so much talent in the Hague that

can get a platform here.”

www.motoko.tv

58 59

Sommige ontwikkelingen zijn zo logisch dat je ervan staat te kijken. De antikraak-beweging van de jaren negentig kon bogen op sympathie van het grote publiek vanwege haar vreedzame karakter. Veel antikrakers hadden een artistieke inslag of oefenden een kunstzinnig beroep uit, en zulke mensen misgun je een dak boven het hoofd toch niet? Maar een goede organisatie ontbrak. Daarvoor moesten we nog even wachten, op de komst van bezielde mensen met gevoel voor kunst, ondernemen en huisvesting. Iemand als Willemijn de Boer.

Kunstzinnige banden met kunstzinnige panden: ArtiKraak

60

artiKraak wordt nog wel eens in één adem

genoemd met stichting Kunstpassage.

begrijpelijk, maar niet helemaal correct:

stg. Kunstpassage is de (semi)organisa-

tie die inmiddels al twintig jaar lang de

alternatieve huisvesting in den Haag tracht

te sturen en vaste samenwerkingspartner

van artiKraak. Willemijn de boer koesterde

die ambitie al tijdens haar opleiding Kunst-

en cultuurwetenschappen in rotterdam.

Met een scheut marketing erin. Waarom in

den Haag? “omdat den Haag een prachtige

stad is waarin heel veel gebeurt. er blijft

alleen veel te veel verborgen. ik wil dat

onzichtbare gedeelte zichtbaar maken.”

oMsLaGPunt

Willemijn werkte na haar studie enige tijd

bij onder meer het nationale toneel in den

Haag en bij de Hogeschool voor de Kun-

sten utrecht. een mogelijkheid vanuit stg.

Kunstpassage gaf vorm aan haar ambitie:

het ‘regelen’ van panden voor kunstenaars

met als eerste locatie het pand aan de

anna Paulownastraat 76: anna. Met haar

deels economische achtergrond besefte

ze donders goed dat zoiets met steun van

artiKraak is sometimes mentioned in the

same breath as the Kunstpassage founda-

tion. this is understandable but it’s not

entirely correct: Kunstpassage is the (semi)

organisation that has been trying to steer

alternative housing in the Hague for twenty

years now and is a permanent partner of

artiKraak. this was already Willemijn de

boer’s ambition when she was studying

art and cultural science in rotterdam,

together with a dash of marketing. but

why the Hague? “because the Hague is a

beautiful city where there’s a lot happen-

ing. only there’s so much of it that remains

hidden. i want to make that invisible part

visible.”

turninG Point

after graduating, Willemijn worked for

some time for the national theatre in the

Hague and the utrecht school for the arts.

an opportunity offered by Kunstpassage

crystallised her ambitions: to ‘arrange’

accommodation for artists, with the first

location being anna Paulownastraat 76:

anna. With a background that was partly

in economics, she quickly realised that

Some developments are so logical that you’re hardly surprised by them. For instance, the ‘anti-squatter’ movement of the nineteen-nineties could easily count on public sympathy because of its peaceful nature. Many ‘antikrakers’ (anti-squatters) had an artistic bias or practiced an artistic profession. So surely you would not deny people like that a roof over their heads? But there was a lack of good organisation. We had to wait some time for that – for impassioned people with a feel for art, business and housing. Someone like Willemijn de Boer.

The art of occupying buildings: ArtiKraak

62 63

that, she’s involved in the daily ins and outs

of five other buildings that Kunstpassage

manages. this involves checking, look-

ing after things, and also programming.

because, at the end of the day, that’s what

it’s about: expressing and publicising the

creativity that’s concentrated in these

locations and which is searching for a path

to the general public. With that in mind,

Willemijn holds special meetings at anna

called ‘eat, Meet & Greet’. the name says

it all: come, take a look around, admire and

meet interesting people. and have a tasty

bite to eat at the same time, because the

catering is provided in-house.

a very iMPortant Business

at eat, Meet & Greet meetings people from

very different backgrounds meet each

other. and that’s exactly the intention.

betrokken bij het dagelijks reilen en zeilen

in vijf andere panden die Kunstpassage

in beheer heeft. controleren, verzorgen,

maar ook programmeren. Want daar

gaat het natuurlijk om: het uitdragen en

bekend maken van de creativiteit die op

die locaties geconcentreerd is en een weg

zoekt naar het grote publiek. Willemijn

organiseert voor dat doel speciale samen-

komsten op ‘de anna’, onder de noemer

‘eat, meet & greet’. uitleg overbodig: kom,

kijk rond, bewonder en ontmoet interes-

sante mensen. onder het genot van een

smaakvol hapje, want de catering wordt ter

plaatse verzorgd.

Groot BeLanG

tijdens eat, meet & greet ontmoeten

vogels van zeer diverse pluimage elkaar.

en dat is precies de bedoeling.

something like that gets off the ground

much better with the support of the

municipality. “Fortunately, creatieve stad

den Haag is – and continues to be – pretty

accessible,” says Willemijn. “and my educa-

tion and ambitions also corresponded well

to the programme. For me, contact with

creatieve stad den Haag was a major

stimulus to my entrepreneurship.”

eat, Meet & Greet

in her day-to-day life, you can often find

Willemijn in the building where it all started

– anna – which she manages on behalf of

Kunstpassage. it’s home to fifteen active

creative companies and artists. apart from

de gemeente een stuk beter van de grond

zou komen. “creatieve stad den Haag was

en is gelukkig vrij toegankelijk”, aldus Wil-

lemijn. “inhoudelijk kwamen mijn opleiding

en ambities ook goed overeen met het

programma. voor mij was het contact met

creatieve stad den Haag een belangrijke

stimulans voor mijn ondernemerschap.”

eat, Meet & Greet

in het dagelijks leven is Willemijn vaak te

vinden in het pand waarmee het allemaal

begon, anna, dat ze onderbeheert voor

stg. Kunstpassage. Het thuisfront van

een ongeveer vijftien actieve creatieve

bedrijfjes en kunstenaars. daarnaast is ze

werk van de av kunstenaar a.J. scheper. titel: ‘over onderdruk’

64 65

buitenstaanders worden insiders; ze zien

niet alleen het brede scala aan kunstzin-

nige activiteiten, maar ook het pand. en het

aantrekken van panden blijft voor artiKraak

een zaak van groot belang. de gemeente

is weliswaar goed bezig, maar er zijn meer

‘toeleveranciers’ denkbaar, bijvoorbeeld uit

de commerciële sector. vastgoedontwik-

kelaars met leegstaande panden zouden

ook hun voordeel kunnen doen met de inzet

van artiKraak. Willemijn de boer is nog

lang niet klaar met haar klus. een eenzame

klus? valt mee. Hoewel … “de crossover is

gelukt, nu moeten we het succes vasthou-

den. Het beheren van al die panden valt

niet mee, hoor,” verzucht Willemijn. “Maar

ik ben blij met wat ik kan doen voor de

stad. Het is toch ook een fijne stad, met al

die activiteit? Misschien wat personeel voor

artiKraak erbij, dat zou wel leuk zijn …”

outsiders become insiders. they not only

see a wide range of artistic activities

but also the building. and the attraction

of buildings remains a very important

business for arti Kraak. although the mu-

nicipality is doing its best, there are other

possible ‘suppliers’ such as the commercial

sector. Property developers with empty

buildings could

also benefit from the work of artiKraak.

Willemijn de boer’s job is far from finished.

is it a lonely job? it’s nice enough.

although… “the crossover has been suc-

cessful but now we have to maintain that

success. Managing all of these buildings

isn’t easy, you know,” sighs Willemijn. “but

i’m pleased with what i can do for the city.

after all, it’s a fine city, isn’t it? With all of

these activities? Maybe it would be nice to

have some more personnel for artiKraak.

that would be nice.”

de ‘homebase’ van artiKraak.

wekelijkse eat, meet & greet avonden in anna.

66 67

Den Haag is een nieuw initiatief rijker; een flexibele expositie- en atelierruimte voor studenten en alumni van de opleiding Tex-tiel en Mode van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Een initiatief dat zeker zal opvallen in én buiten de stad.

Mode- en textiel laboratorium:

“ Een extra kans om je als jonge ontwerper te onderscheiden”

69

“de academie wil actief deelnemen aan

het culturele klimaat van de stad.” aan het

woord is Gerard Hali, stafmedewerker van

de KabK en één van de initiatiefnemers

van het project. “Wij willen graag een plek

voor studenten en alumni om zelfstandig

te werken en te exposeren. deze ruimte is

vaak kostbaar en moeilijk te vinden. Wil je

jong talent aan de stad binden, dan moet je

mogelijkheden creëren.” samen met

“the academy wants to take an active part

in the cultural life of the city,” says Gerard

Hali, a staff member of the academy and

one of the initiators of the project. “What

we want to do is to create a place where

students and graduates can work and

exhibit. such places are often unafford-

able and also difficult to find. if you want

to keep young talent in the city, you have

to create possibilities for them.” so the

The Hague has yet another initiative to add to its credit: flexible exhibition and studio facilities for students and graduates of the Dutch Royal Academy of Art’s tex-tiles and fashion course. This is an initiative that will certainly turn heads inside and outside the city.

“ An extra opportunity to stand out as a young designer”

Fashion and textiles lab:

creatieve stad den Haag, stadsherstel

den Haag en stroom startte de academie

een werkgroep. “We hebben gekeken hoe

we deze wens konden invullen. stads-

herstel keek naar locatie, stroom heeft in-

houdelijk veel bijgedragen en de creatieve

stad zorgde voor een welkome subsidie.

Kortom, dankzij een prettige samenwer-

king kan dit mode- en textiel laboratorium

in het pand aan de beestenmarkt van start!

van PLan naar PraKtiJK

Het laboratorium is een grote ruimte van

260 m2. Hier werken twaalf ontwerpers:

starters en studenten. de ruimte is

ingericht als atelier, maar kan ook voor

exposities, bijeenkomsten, lezingen en

allerlei interessante initiatieven op mode-

en textielgebied gebruikt worden. via twee

glazen puien kijken voorbijgangers de

werkruimte in. “de studenten en starters

huren de ruimte voor een aantrekkelijk

tarief. dat betekent dat de ontwerpers

zelf volledig verantwoordelijk zijn voor het

pand, de uitstraling, de samenwerking,

de exposities, alles.” Gerrit uittenbogaard

is de coördinator van de afdeling textiel

academy started a working group together

with creatieve stad, stadsherstel den

Haag and stroom. “We looked for ways of

fullfilling this wish. stadsherstel looked for

the site, stroom provided a lot of input and

creatieve stad provided a very welcome

subsidy. to sum it up, thanks to such a

very nice collaboration, this fashion and

textiles lab can now start in the beesten-

markt!

FroM PLan to PraCtiCe

the laboratory is a big room measuring

260 m2 where 12 designers work - starters

and students. the room is equipped as a

studio but it can also be used for exhibi-

tions, meetings, lectures and a host of

other interesting activities in the field of

fashion and textiles. two glass facades

provide passers-by with an uninterrupted

view of whatever is happing inside. “the

students and starters can rent the room

for an attractive price. this means that the

designers themselves are completely re-

sponsible for the building, its appearance,

collaboration, exhibitions…everything.”

Gerrit uittenbogaard is the coordinator of

70 71

en Mode van de KabK en van het project.

Zijn studenten bevestigen hem dat een

dergelijk initiatief een welkome aanvulling

is op de opleiding. “Met deze ruimte maken

jonge ontwerpers kennis met de praktijk.

bij mbo-scholen zie je die praktijkervaring

ingebed in de opleiding. bij de academie

ligt het iets moeilijker. onze studenten zijn

vaak avant-gardistischer. Ze bewandelen

andere wegen om uiteindelijk te kunnen

leven van hun talent.”

Positieve KLanKen

er waren ontzettend veel aanmeldingen en

goede reacties van studenten en alumni.

de huurders zijn geselecteerd op enthou-

siasme, drive, en motivatie en inbreng.

“eén van de studenten kwam bijvoorbeeld

met een plan om het initiatief ‘in de markt

te zetten’. als merk, met producten om te

ontwikkelen en te verkopen. verder wordt

er tijdens het ter perse gaan van dit boekje

hard gewerkt aan een website, een nieuwe

naam, een logo, dat soort zaken. Het is

voor ons prachtig om te zien hoe snel de

ontwerpers dit oppakken als hun eigen pro-

ject. Hún kans om zich te onderscheiden.”

the academy’s textile and fashion depart-

ment. His students have confirmed that this

initiative is a welcome addition to the course.

“With this facility, young designers can

get to grips with practice. at intermediate

vocational schools, practical experience is

embedded in the course but this is a bit more

difficult at the academy. our students are

often more avant-garde. they take different

paths to finally live from their talent.”

Positive sounds

there were an amazing number of students

and graduates who wanted to use the facility.

and there were many good reactions too.

the tenants were selected for their enthusi-

asm, drive, motivation and contribution. “For

instance, one of the students came up with

a plan to ‘market’ the project. i mean, as a

brand with products to produce and sell. and

while this book was going to press, a lot of

hard work went into producing a website, a

new name, a logo, that sort of thing. For us,

it’s great to see how quickly the designers

embrace this as their own project. it’s their

opportunity to stand out.”

studenten en alumni textiel/mode van de KaBKgaan aan de slag met hun nieuwe atelier- en expositie ruimte in het centrum van den Haag.fotografie: nico laan

72 73

Het LaBoratoriuM aLs

verLenGde van de oPLeidinG

de opleiding Mode en textiel stimuleert

studenten niet alleen in creatieve zin, óók

het ondernemerschap hoort er duidelijk bij.

uittenbogaard: “of je nu werkt voor de v&d

of als avant-gardistisch modeontwerper,

presentatie blijft het allerbelangrijkste.

de academie zoekt altijd naar bijzondere

manieren om studenten een platform te

bieden voor hun eindpresentatie. Maar

naast die eindpresentatie moet je laten

tHe LaB as extension oF

tHe Course

the fashion and textiles course does

not just stimulate students to be crea-

tive. there’s also a clear business angle.

“Whether you work for the v&d department

store chain or as an avant-garde fashion

designer, presentation is everything,” says

uittenbogaard. “the academy always looks

for special ways of offering students a plat-

form for their finals presentation. but aside

from the finals presentation, you also have

zien wat je doet. dit initiatief is een plek

waar dat kan. Hier kun je statements

maken. Haags ontwerptalent verdient

erkenning en bekendheid. niet alleen in

de Hofstad, ook ver daarbuiten.”

De atelier- en expositieruimte opent in januari

2009 officieel. Tijdens dit feestmoment wordt

ook de nieuwe naam bekend gemaakt. Erbij zijn?

Houd de website van de KABK in de gaten:

www.kabk.nl.

to show what you’re doing. this project

provides a place where you can do that.

Here you can make statements. design

talent in the Hague deserves recognition.

not just here but far away from here too.”

The studio and exhibition room will officially open

in January 2009. At this gala event, its new name

will also be announced. Want to be there? Keep

an eye on the academy’s website: www.kabk.nl.

74 75

Wie naar de site van Frisblik surft, wordt in eerste instantie niet veel wijzer. Is Frisblik een frisse blik, of een blikje fris? Allebei prima, natuurlijk. Fris is fris en blik is goed recyclebaar. Maar wat is een createer nu weer?

Hoe fris ben jij?

77

Anyone arriving on the Frisblik site can be excused for being a little confused. ‘Fris’ means ‘fresh’ in English but it also means ‘soda pop’. And ‘blik’ can be a view or...a tin can. So is Frisblik a fresh view or a tin of soda pop? Both of them are fine, of course. Soda pop is fresh and a tin is recyclable. But what on earth is a ‘createer’?

tijn? Je wuift met je handje naar het Grote

Geld en gaat je eigen gang. Met je eigen

idealen als ‘unique selling point’ op zak.

eerst Zien!

arend-Jan was verstandig genoeg om eerst

goed om zich heen te kijken. Per slot was

en is hij niet de enige ‘crea’ op het westelijk

halfrond. “ik heb me eerst uitvoerig ge-

oriënteerd. Zeg maar: een rondje gemaakt.

arend-Jan Majoor, oprichter van Frisblik, is

de eerste om toe te geven dat zijn gees-

teskind enige uitleg behoeft. die begint bij

zijn eigen periode in het bedrijfsleven, bij

shell en unilever. als jonge hond (Majoor

was toen 25!) merkte hij op dat er in het

bedrijfsleven iets scheef zat. Hij kon, sim-

pel gezegd, zijn creatieve ei niet kwijt. en al

helemaal niet in een projectmatige context.

Wat doe je dan, als roepende in de woes-

do then, as someone who’s shouting in

the desert? You wave goodbye to the big

money and go your own way. With your

own ideas as your unique selling point.

Let’s see First!

arend-Jan had sense enough to take a

good look around him first. When all was

said and done, he wasn’t the only ‘creative’

in the western hemisphere. “First i focused

How fresh are you?

arend-Jan Majoor, the founder of Frisblik, is

the first to admit that his brainchild needs

a bit of explanation. it starts with the time

that he spent in industry, at shell and

unilever. as a young whizz-kid (Majoor was

25 at the time) he noticed that there was

something slightly wrong with the business

world. to put it in simple terms, he couldn’t

exploit his creativity. and certainly not at

all in a project context. so what do you

nederlandse spoor-wegen laat zien hoe ze in 6 weken een klein station ge-upgrade hebben naar intercity station.

78 79

FrisMaKers and FrisBuddies

and while he was building up this new

network, arend-Jan’s path crossed that of

creatieve stad. it was almost as if it had

been preordained. “i produced a pro-

gramme for the incentive Fund and made

a proposal. and it seemed to be to their

taste.” How could it be otherwise? because

Frisblik’s ideology entirely matches that of

creatieve stad. business is the primary

target group. Frisblik gives them the op-

portunity to present innovative projects at

special meetings called Frismakers. Frisblik

then closes the gap between creatives and

the business world by presenting creatives

as Frisbuddies. after not even two years,

Frisblik can already include famous names

like schiphol airport and Free record shop

on its list of references.

interest

Frisblik has no real ‘headquarters’, unlike

most of those that benefit from the incen-

tive Fund. this is a natural result of the

network principle. However, there is a clear

target group: business. to his satisfaction,

arend-Jan Majoor is noticing that this tar-

bedrijfskundigen in mijn netwerk waren wel

degelijk geïnteresseerd in mijn idee om cre-

ativiteit en ondernemen samen te brengen,

maar de algemene reactie was toch: leuk,

maar laat het eerst maar eens zien.” en dat

was natuurlijk een startsignaal: in januari

2007 confronteerde arend-Jan de wereld

met een nieuw soort netwerkorganisatie,

onder de naam Frisblik.

FrisMaKers en FrisBuddies

en tijdens het opbouwen van het nieuwe

netwerk kruiste arend-Jans pad alsof het

voorbestemd was dat van creatieve stad

den Haag. “ik heb voor het stimulerings-

fonds een programma gemaakt en een

voorstel gedaan. dat viel bijkbaar in de

smaak.” dat kan ook niet anders, want de

ideologie van Frisblik sluit naadloos aan

bij dat van creatieve stad den Haag. Het

bedrijfsleven is de primaire doelgroep. Zij

krijgen van Frisblik de kans om tijdens spe-

ciale bijeenkomsten, Frismakers genaamd,

innovatieve projecten te presenteren. Fris-

blik dicht dan de kloof tussen creatieven en

bedrijfsleven door creatieven als buddy

(= Frisbuddy) voor te stellen. Frisblik kan na

nauwelijks twee jaar al klinkende namen als

schiphol airport en Free record shop op

de referentielijst zetten.

interesse

Frisblik heeft geen echt ‘hoofdkwartier’,

zoals de meeste deenemers aan het stimu-

leringsfonds dat hebben. een gevolg van

het netwerk-principe. Wel een duidelijke

doelgroep: het bedrijfsleven. arend-Jan

on getting my bearings. You could call it

doing the rounds. business managers in

my network were certainly interested in

my idea of bringing creativity and business

together but the general reaction was still

‘let us see something first’.” and that was,

of course, the green light: in January 2007,

arend-Jan confronted the world with a new

sort of network organisation, under the

name of Frisblik.

eerste Frismaker in het Ketelhuis van de Caballero Fabriek. in een verfrissende setting ont-moeten ongeveer vijftig innovatiemanagers van topbedrijven elkaar.

na de 300 seconden presentaties vindt er inhoudelijke verdieping plaats onder het genot van een hapje en fris drankje.

80 81

Majoor constateert tot zijn vermaak dat

die doelgroep nu met Frismakers veel

meer bereid tot luisteren is dan vroeger

(“Zonder het stimuleringsfonds was dat

niet gelukt!”). “Grappig, ja. We hebben al-

vorens Frismakers’ sessies te organiseren

bedrijven benaderd, om te zien of er inte-

resse bestond. en in tegenstelling tot een

paar jaar geleden zijn het juist de grotere

jongens, die nu wel positief reageren.

de uitdaging blijft: binnen een bedrijf moet

je visie hebben. en lef; je weet dat een

groot deel van alle mooie plannen mislukt.”

Createer

en nu die createer nog. Wie of wat is een

createer? arend-Jan is er één. en zijn twee

compagnons ook. een createer is creatief,

en heeft tegelijkertijd een goed gevoel voor

business development. lever als bedrijf

uw innovatieuitdaging in bij Frisblik, en

de createers gaan ermee aan de slag. “in

met name de grotere bedrijven zie je nu

innovatiemanagers aangesteld worden”,

licht arend-Jan toe, “en dat is juist onze

doelgroep. en het is nog vrij nieuw, dus de

personen die zich nu bezighouden met in-

get group is far more prepared to listen to

Frismakers than it was before (“that would

never have happened without the incentive

Fund!”). “it’s funny, yes. We approached

companies before holding Frismakers

sessions to see if there was any interest.

in contrast to a couple of years ago, these

are the big boys and now they are reacting

positively. the challenge remains: you have

to have vision in a company. and courage

too because you know that a large propor-

tion of all fine plans are unsuccessful.”

Createer

and now to the createer. Who or what is a

createer? Well, arend-Jan is one. and two

partners are also. a createer is creative

but also has a good feel for business devel-

opment. all a company has to do is provide

Frisblik with its innovation challenge and

the createers will get to work. “now you

see innovation managers being appointed

at the larger companies in particular,”

explains arend-Jan. “and that is exactly our

target group. and it’s still pretty new so

the people that are now looking after in-

novation, long-term thinking, sustainability

novatie, langetermijndenken, duurzaamheid

en dergelijke zaken zijn ook nog zoekende.

Het maakt de ontmoetingen des te interes-

santer.” dat raakt de ‘core business’ van

Frisblik, die arend-Jan Majoor in één kort

zinnetje samenvat: “vernieuwen, en zorgen

dat het concreet wordt!”

Voor een frisse blik bezoekt u www.frisblik.nl.

and similar issues are also still searching.

it makes encounters all the more inter-

esting.” that touches on Frisblik’s core

business, which arend-Jan summarises in a

single short sentence:

“innovate and ensure that it’s tangible!”

For a fresh view, visit www.frisblik.nl.

BasF en dHv vinden direct mogelijkheden tot samenwerking omtrent hun innovatie-projecten.

82 83

Het klinkt als een sprookje, en volgens de hoofdrolspelers zou het dat ook kunnen worden: Liefhertje en De Grote Witte Reus. Het stuk wordt momenteel gesubsidieerd, maar het gezelschap streeft ernaar de financiering zo snel mogelijk zelf te kunnen verzorgen. Het theater ligt aan de Stations-weg 55 in Den Haag en de toegangsprijs is… stop!

sprookjes worden werkelijkheid

Liefhertje en De Grote Witte Reus:

85

liefhertje en de Grote Witte reus bestaan

echt: het zijn Geertje Muffels (in de rol van

hertje) en robert Jan verhagen (in de rol

van Grote Witte reus). samen runnen zij

de ‘winkel’ aan de stationsweg 55. ook al

geen sprookjespaleis, want voor de twee

kunstzinnige ondernemers is dit pand niet

meer dan een tussenstation. Het echte

paleis ligt wat verderop, aan dezelfde weg

op nummer 80. dat is voorlopig nog even

toekomstmuziek, maar geen nood: sprook-

jes lopen altijd goed af.

onderneMinGsZin

Zij uit het onderwijs, hij uit de wereld van

de beeldende kunst. samen één idee:

het zichtbaar maken en liefst ook nog

verkopen van werk van door henzelf

geselecteerde Haagse kunstenaars.

Je moet maar durven. de Grote Witte

reus licht toe. “We liepen eigenlijk allebei

tegen dezelfde frustratie aan. leuk wat je

allemaal doet, maar waar komt je inkomen

vandaan? daarnaast groeide de onder-

nemingszin bij ons vanzelf.”

eiGentiJds

resultaat: een ‘winkel’ waar de kunst-

bewuste koper kan rondkijken, zich kan

laten verbazen, betoveren, of tenminste

enthousiasmeren voor het werk van eigen-

tijdse Haagse kunstenaars. na een lange

voorbereidingstijd heeft in november de

opening plaatsgevonden. Wat is er in het

sprookjespaleis te zien?

liefhertje and de Grote Witte reus really

do exist. they are Geertje Muffels (in the

role of liefhertje) and robert Jan verhagen

(as de Grote Witte reus). together they run

the ‘shop’ at stationsweg 55. it’s hardly

a fairytale castle but for the two artistic

entrepreneurs, the building is just a step on

the way. the real castle is a bit further up

the road at number 80. For the time being,

that’s still in the future but there’s no hurry:

fairytales always end happily.

entrePreneuriaL sense

she comes from education and he comes

from the art world. together, they have

a single idea: to show and hopefully to

sell work from artists in the Hague that

they themselves have selected. He who

dares, wins. “actually we both faced the

same frustration,” explains de Grote Witte

reus. “What you’re doing is nice but where

does your income come from? and our

entrepreneurial sense just seemed to come

naturally.”

ConteMPorary

the result was a ‘shop’ where art-lovers

can look around, be amazed, be enchant-

ed, or at least get enthusiastic about the

work of the Hague’s contemporary artists.

after a long period of preparation, the

opening took place in november. so what

can you see in the fairy-tale castle?

The name sounds like a fairytale. And the main characters say that it could actually turn out to be one. You might translate Liefhertje and De Grote Witte Reus as The Sweet Little Deer and The Big White Giant. At the moment, the play is being subsidised but the theatre company is trying to finance it themselves as soon as possible. The theatre is at Stationsweg 55 in The Hague and a ticket to a performance costs… stop!

a real-life fairytaleLiefhertje en De Grote Witte Reus:

86 87

Foundation

“Work by local artists with a graphical

note,” says de Grote Witte reus. “Work

that we stand behind. From that point of

view, we’re the gauge: we sell what we

personally think is beautiful. it doesn’t have

to be big and, in fact, we like things that

are small-scale and made to traditional

methods. small fashion articles. Jewel -

lery. ceramics. Handmade products.”

but the story of liefhertje en de Grote

Witte reus does not stop there. “as well as

the exhibitions that you can admire in our

shop every day, we also provide guidance

for artists. We’ve set up a foundation to do

this. i’m sure you can imagine that an artist

is always looking for somewhere to exhibit

– and we provide that. the right mentality

is also important!”

stiCHtinG

de Grote Witte reus: “Werk van Haagse

kunstenaars met een grafische toon. Werk

waar wij achter staan. Wat dat betreft zijn

wij de maatstaf. We verkopen wat wij mooi

vinden. Het hoeft niet groot te zijn. Wij

houden van ambachtelijk en kleinschalig.

Kleine mode-artikelen. sieraden. Keramiek.

Handgemaakte producten.” Maar daar

houdt het verhaal van liefhertje en de

Grote Witte reus niet op. “We bieden naast

de exposities die je dagelijks in onze winkel

kunt bewonderen de mogelijkheid om

kunstenaars te begeleiden. daarvoor heb-

ben we een stichting in het leven geroepen.

Je kunt je voorstellen dat een kunstenaar

een gelegenheid zoekt om te exposeren.

die mogelijkheid bieden wij. de juiste

mentaliteit is wel belangrijk!”

stationsweg 55, het tus-senpaleis van Liefhertje en de Grote witte reus.

werk van Karin Mientjes - open stadion, Project in Zuiderpark den Haag (2006)

88 89

inForMatievoorZieninG

en wie daarvan iets wil proeven, moet de

‘winkel’ op de stationsweg 55 bezoeken.

Het sprookjeshoofdkwartier is zowel winkel

als expositieruimte. een plaats om mooie

dingen te zien, mooie dingen te kopen, maar

ook om rustig rond te kijken, het werk van

waarschijnlijk onbekende kunstenaars te

bewonderen en over zowel de artiest als

zijn of haar werk meer te weten te komen.

en dat zijn dan nog maar voorlopig de activi-

teiten van alledag, die in ieder geval mogelijk

zijn gemaakt door het stimuleringsfonds

van creatieve stad den Haag. Maar de

Grote Witte reus is nog veel meer van plan.

“informatievoorziening is belangrijk”, aldus

de gigant. “Zodra we kunnen uitbouwen

beginnen we met zaken als touch-screen

presentaties. Mooie dingen verkopen is

één ding, maar het gaat ons uiteindelijk

toch om de verspreiding van de creativiteit

die overal in den Haag leeft. “

Januari

liefhertje en de Grote Witte reus hebben op

29 november 2008 hun ‘zaak’ een flitsende

start gegeven met een zogenoemde soft

opening. Maar januari is de grote maand:

dan gaat de winkel annex gallerie pas echt

open. Met alle toeters en bellen die daarbij

horen. vanaf dat moment is het ‘shop

‘till you drop’ aan de stationsweg. reus

robert Jan verhagen vat de essentie van

het wintersprookje kernachtig samen:

“We gaan knallen!”

Kijkje in de keuken? www.liefhertje.nl.

ProvidinG inForMation

if you want to try a bit of that, you should

visit the ‘shop’ at stationsweg 55. the

fairytale headquarters is a shop and a

gallery at the same time. a place to see

and buy beautiful things, but also to look

around and admire the work of artists who

are probably still unknown. and also to find

out more about the artists and their work.

For the time being, those are the everyday

activities that have been made possible

by creatieve stad’s incentive Fund. but de

Grote Witte reus is planning even more.

“it’s important to provide information,”

says the giant. “as soon as we can expand,

we’re going to start with things such as

touch-screen presentations. selling beauti-

ful things is one thing but for us it’s finally

about disseminating the creativity that

exists everywhere in the Hague. “

January

on 29 november 2008, liefhertje and de

Grote Witte reus got their ‘business’ off

to a start with a so-called soft opening.

but January is the big month: that’s when

the shop cum gallery will really open, with

all the appropriate ballyhoo. From that

moment on, it will be shop till you drop

in the stationsweg. the giant robert Jan

verhagen summarises the essence of

this winter’s tale with appropriate vigour:

“We’re going to start with a bang!”

To take a look around, see www.liefhertje.nl.

Making of van nadine stijns, 2007

90 91

Hans Kamphuis loop het risico zijn loopbaan af te sluiten als ‘Mr. Creatieve Stad’. Niet omdat hij de geestelijke vader zou zijn, of de meest bezielde ambassadeur, maar omdat hij een personificatie is van de ideologie die aan de Creatieve Stad ten grondslag ligt. Aanjagen! Bemiddelen! Stimuleren! Uitdragen! Kamphuis heeft er misschien grijze haren van gekregen, maar nog lang niet genoeg.

de wereld van Hans Kamphuis wordt steeds werkelijker

Van DEB naar Incubator:

93

sen creatief en ondernemend verbaasde

me. ik dacht eerst aan het opzetten van

een netwerk. daarmee zouden onderne-

mers, ontwerpers, onderwijs en onderzoe-

kinstellingen elkaar beter kunnen vinden.”

inmiddels heeft Kamphuis het veld van

zijn activiteiten wat handzamer ingedeeld.

“twee componenten”, doceert hij. “locatie

en continuiteit. Het is allemaal een kwestie

van goede keuzes maken.”

Core Business

de locatie was (en is tot op zekere hoogte)

de caballero Fabriek in de binckhorst.

in voorgaande jaren organiseerde Hans

Kamphuis hier zijn gedroomde ontmoe-

tingen van creatieven en ondernemers.

veertig stuks in twee jaar tijd. een pres-

tatie, waar de organisator toch niet echt

tevreden mee was. Kwanititeit genoeg,

maar kwaliteit? in elk geval nog niet genoeg

voor echte continuiteit. “daarom concen-

treren we ons vanaf het voorjaar van 2008

meer op wat wij als onze core business

beschouwen.”

When it comes to their work, some people

are born with the ability to see further

than the end of their nose. and that’s when

stimulation starts. it’s what happened in

the case of Hans Kamphuis, who started

in the design world. “i was amazed at the

sommige mensen zijn nu eenmaal geboren

met het vermogen verder te kijken dan

hun professionele neus lang is. en dan

gaat het al gauw prikkelen. Zo ook bij de

uit de ontwerperswereld afkomstige Hans

Kamphuis. “Het gebrek aan interactie tus-

lack of interaction between creative people

and entrepreneurs. My first thought was

to set up a network so that entrepreneurs,

designers, and educational and research

institutions would be more in touch with

each other.” since then, Kamphuis has

divided up his field of activity a bit more

conveniently. “there are two components,”

he teaches. “location and continuity. it’s all

a question of making the right choices.”

Core Business

the location was (and is, up to a

certain height) the caballero Factory in

de binckhorst.

in previous years, this is where Hans Kam-

phuis held the meetings of creative people

and entrepreneurs that he had dreamed of.

there were forty meetings in two years. it

was an admirable performance but not one

with which the organiser was really satis-

fied. there was sufficient quantity but was

there enough quality? at any rate, there

was not enough to ensure real continuity.

“that’s why, since the spring of 2008,

we’ve been concentrating on what we

regard as our core business.”

Hans Kamphuis is running the risk of ending his career as ‘Mr. Creatieve Stad’. Not because he’s its spiritual father or its most impassioned ambassador but because he’s the personification of the ideology on which Creatieve Stad is based. Inspire! Mediate! Stimulate! Propagate! Maybe Kamphuis has got a few more grey hairs from it, but there will be plenty more to come.

the world of Hans Kamphuis is becoming a reality

From DEB to Incubator:

94 95

vervoLG

Kamphuis’ echte ‘babytje’ is natuurlijk

designbusiness. oorspronkelijk een

ontmoetingsplaats voor ontwerpers en

ondernemers, nu een paraplu waaronder

een aantal meer toegespitste activiteiten

schuil gaan. Zoals vele andere intermedi-

airen constateerde Hans al gauw dat er

weliswaar meer dan voldoende belangstel-

ling bestond voor zijn ‘meetings’, maar dat

daarmee eigenlijk niet meer was gerea-

wHat next?

Kamphuis’ real ‘baby’ is, of course, design-

business. this was originally a meeting

place for designers and entrepreneurs but

has now become an umbrella organisa-

tion covering a number of more specifi-

cally focused activities. like many other

intermediaries, Hans soon observed that

although there was more than enough inter-

est in his meetings, little more was actually

achieved in them than a pleasant meeting

liseerd dan een aangename ontmoeting

met een hapje en een drankje. “leuk, maar

waar is het vervolg?”, vraagt Kamphuis

zich af.

PLatForM

en dan is het nog maar een kleine stap

naar ‘creëren & Maken’ (c&M). “Het is

doodzonde dat goede ideeën door tijd-

of geldgebrek op de plank blijven liggen”,

stelt Kamphuis. c&M fungeert als platform

with a drink and a bite to eat. “nice enough

but where do we go from here?”wondered

Kamphuis.

PLatForM

From there it was a small step to ‘creëren

& Maken’ (‘create & Make’, or c&M). “it’s

such a pity that good ideas are shelved

because of a lack of time or money,” says

Kamphuis. c&M acts as a platform for

people who take this step towards achiev-

deB organiseert vele bijeen-komsten in de Caballero Fabriek, waar ontwerpers, bedrijven en studenten elkaar ontmoeten en moge lijke nieuwe richtingen in product-ontwikkeling bespreken.

97

voor hen die de stap naar verwezenlijking

van de droom serieus nemen. en bereid

zijn er tijd (en eventueel geld) in te steken.

tijdens de manifestaties krijgt het bedrijfs-

leven de gelegenheid de ideeën (vaak nog

utopieën) te presenteren aan creatieven,

onderzoeks- en onderwijsinstituten, concur-

renten en collega’s. c&M, opgestart in

november 2008, wordt gesponsord door

onder meer de rabobank, de gemeente

Zoetermeer en de Kamer van Koophandel.

“ik verwacht volgend jaar tien concrete pro-

ducten”, kondigt Hans aan. Maar uiteraard

zonder daarbij namen en rugnummers prijs

te geven. “We zijn nu nog bezig met de

inventarisatie van de betrokken bedrijven”,

wil hij nog wel kwijt.

inCuBator

Het engelse woord incubator betekent

broedplaats of couveuse. een afgesloten

ruimte met een kunstmatige temperatuur-

regeling, waardoor iets kan broeden of

groeien. een mens bijvoorbeeld. of een

dier. of een idee! om een effectieve

entrepreneurs working in the same sector

at a ‘design meets industry meeting’. the

intention behind this is that those who are

interested in each other’s work will then

take definite steps towards realising the

idea or concept. in order to streamline this,

they can also use other projects developed

under the deb flag.

FaBLaB

the actual incubator itself is the so-called

Fablab in the caballero Factory. Here,

tangible results can be achieved by turning

an idea into a prototype. there is equip-

ment and software available to students,

researchers, inventors and entrepreneurs

to help them turn a flash of brilliance into

the first model. but it should be noted that

this is a prototype to generate interest on

the part of possible manufacturers and

investors. “it’s about initiating products,”

explains Hans Kamphuis. “and we make

it possible to start on that using the most

practical package possible.”

impuls te geven kunnen bedrijven tijdens

een ‘design meets industry bijeenkomst’

ideeën presenteren aan een speciaal

uitgenodigd gezelschap van ontwerpers,

onderzoekers en ondernemers uit dezelfde

branche. de bedoeling is dat de in elkaars

werk geïnteresseerde partijen vervolgens

concrete stappen zetten in de richting van

de realisering van een idee of concept. om

dat te stroomlijnen kunnen ze ook weer

gebruik maken van projecten die onder de

deb-vlag zijn ontwikkeld.

FaBLaB

de eigenlijke couveuse is het zogenoemde

Fablab in de caballero Fabriek. Hier kun-

nen tastbare resultaten worden behaald

door het realiseren van een prototype van

een idee. apparatuur en software staan

klaar voor studenten, onderzoekers, uit-

vinders en ondernemers om van een ‘flash

of brilliance’ een eerste model te maken.

let wel: het gaat hierbij om een protoype,

dat interesse moet wekken van mogelijke

producenten en van investeerders. “Het

ing their dream seriously. and who are pre-

pared to invest time (and possibly money)

in it. during the events, entrepreneurs get

the opportunity to present their

(sometimes utopian) ideas to creative

people, research and education institutes,

competitors and colleagues. started in

november 2008, c&M is sponsored by the

rabobank, the municipality of Zoetermeer

and the chamber of commerce, among

others. “i expect to see ten definite prod-

ucts next year,” says Hans, but, of course

without mentioning names. However, he

will admit that “at the moment we’re still

making an inventory of the companies

involved.”

inCuBator

an incubator is an enclosed space with

artificial temperature control in which

something can hatch or grow. it might be a

baby, or an animal. or an idea. to provide

an effective impetus, companies can

present their ideas to a specially invited

group of designers, researchers and

98 99

gaat om het initiëren van producten”, ver-

duidelijkt Hans Kamphuis. “en wij bieden de

mogelijkheid daaraan te beginnen met een

zo praktisch mogelijk pakket.”

vLieGtuiG

namen noemen is natuurlijk verleidelijk,

maar Hans Kamphuis is in dat opzicht voor-

zichtig. van prototype naar serieproductie

is nog een lang traject. Maar waar liggen

de grenzen dan? “als er iemand op mij af

komt met een ontwerp voor een nieuw

vliegtuig, krab ik me wel even achter de

oren”, geeft Hans toe. “Maar aan de andere

kant heb ik genoeg contacten in de wereld

van de techniek. Met een paar belletjes kan

ik de ontwerper van dat vliegtuig vertellen

of zijn idee toekomst heeft of dat hij beter

even kan wachten.” Hans verwacht bijzon-

der veel van zijn Fablab, dat nu ‘de tweede

fase’ ingaat. “Het wordt hét centrum.”

airCraFt

it’s a great temptation to name names, of

course, but Hans Kamphuis is careful not

to do so. it’s still a long path from proto-

type to the production line. but what are

the limits? “if someone comes to me with

a design for a new aircraft, i’m certainly

going to have my doubts,” admits Hans.

“but on the other hand i have more than

enough contacts in the technology world.

With a couple of phone calls, i can tell the

aircraft designer if his idea has a future or

whether it would be better to wait a bit.”

Hans expects a great deal from his Fablab,

which is now entering its ‘second phase’.

“it will be the centre.”

over tHe Border

incubator, Fablab, creeren en maken,

design Meets industry: the ideals of creat-

ieve stad are growing under the inspiring

leadership of Hans Kamphuis. but no

matter how involved he is in the Hague, he

101

over de GrenZen

incubator, Fablab, creëren & Maken,

design Meets industry: de idealen van de

creatieve stad groeien onder de bezie-

lende leiding van Hans Kamphuis. die,

hoezeer hij ook betrokken is bij den Haag,

het niet kan nalaten over de grenzen te

kijken. Heel ver zelfs. deze publicatie is

helaas net te vroeg om van de ervaringen

van Kamphuis als deelnemer aan een

nederlandse handelsdelegatie in Hong-

Kong te verhalen. uiteraard vergezeld door

mede-creatieve starters. “een enorme

verrijking met meerwaarde”, blikt Kamphuis

vooruit. “alleen al de rijkdom aan nieuwe

ideeën die je tijdens zo’n gebeurtenis

opdoet …”

HoriZon

voeg dit samen met de incubator, en het

moge duidelijk zijn: de wereld van Hans

Kamphuis wordt steeds werkelijker. de wer-

kelijkheid verschuift steeds meer, van idee

naar daadwerkelijke toepassing. Kamphuis

is daar blij mee, want hoe trots hij ook is

op de creatieve impact van den Haag,

de horizon lonkt. “We moeten het lef heb-

ben om verder te kijken dan ons eigen,

bekende terrein.”

still cannot resist peering over the border.

Far over the border, in fact. sadly, this

publication is appearing a little too early

to recount the experiences of Kampuis

as a member of a dutch trade delegation

in Hong Kong. accompanied by fellow

creatieve starters, of course. “it will be an

enormous enrichment with added value,”

predicts Kamphuis. “Just imagine the

wealth of new ideas that you can acquire at

something like that...”

HoriZon

From deb to incubator, it’s clear that

the world of Hans Kamphuis is increas-

ingly becoming a reality. and the reality is

increasingly shifting from idea to practical

application. Kamphuis is pleased about this

because however proud he may be of the

creative impact on the Hague, the horizon

is looming nearer. “We must have the cour-

age to look further than our own familiar

territory.”

102 103

stel Hans van oel een vraag waar

ook maar de geringste aarzeling in

doorklinkt, en je wordt genadeloos

onderuit gehaald. economisch zwaar

weer? Zijn creativiteit en duurzaam-

heid verenigbaar? Gaat het allemaal

lukken in de komende jaren? de hype

van al die steden die zo nodig creatief

moeten zijn is toch onderhand wel

voorbij ?“allemaal leuk en aardig,

maar te makkelijk”, dondert de pro-

jectleider Creatieve stad. “als je als

gemeente en als stad niet alles uit de

kast haalt om de economie vitaal te

houden, ben je geen knip voor je neus

waard!” duidelijke taal van een man

die het klappen van de spreekwoorde-

lijke zweep kent.

voeg daarbij een fikse scheut nuchter-

heid (“We moeten hier niet doen alsof we

amsterdam of barcelona zijn – den Haag

is bijzonder genoeg. ik wil met die andere

steden best een robbertje vechten …”) en

we weten dat hier de juiste man op de juiste

plaats aan het woord is.

oP HooFdLiJnen door

Hans van oel kijkt nuchter maar tevreden

terug op drie jaar creatieve stad den Haag.

“We hebben ingezet op zoveel mogelijk

concrete maatregelen met dito resultaten.

We hebben vierkante meters gemaakt, de

start van nieuwe ondernemingen mogelijk

gemaakt, lokaal, nationaal en zelfs internati-

onaal aan de weg getimmerd. daar ging het

in eerste instantie om. daarnaast hebben

we onmisbare medewerking gekregen van

organisaties buiten het stadhuis om het

programma structuur te geven.”

de toekomst? creatieve stad gaat op

hoofdlijnen onverminderd enthousiast door.

ondernemerslokaties labs55, cabFab

tweede fase en rac komen januari 2009

beschikbaar. dat is goed voor de stevigheid.

verder staan versterking van de zichtbaar-

heid met Marketing en communicatie en

de ambassadeurs van creatieve stad den

ask Hans van oel a question that

suggests the slightest amount of

doubt and you’ll be dealt with pretty

mercilessly. economic hard times? are

creativity and sustainability compat-

ible? will everything go well in the

years to come? surely the hype of all

these cities that just have to be so

creative is a thing of the past? “all

well and good but too easy,” says the

project leader of Creatieve stad. “if

the municipality and the city don’t

do everything they can to keep the

economy healthy and vigorous, they’re

not worth a straw!” this is straight talk

from a man who certainly knows what

he’s talking about.

add to this a healthy dash of common

sense (“We shouldn’t try to act as if we are

amsterdam or barcelona – the Hague is

special enough. i don’t mind having a little

squabble with the other cities though...”)

and you know that you’re talking to the

right man in the right place.

ContinuinG witH entHusiasM

down-to-earth but satisfied, Hans van oel

is looking back on three years of creat-

ieve stad den Haag. “We’ve wagered on

as many concrete measures as possible

with ditto results. We have provided ac-

commodation, enabled the start of new

enterprises, and have created a distinct

profile for ourselves locally, nationally and

even internationally. that’s what it was all

about initially. in addition to this, we have

received indispensable cooperation from

the organisations that we approached to

give structure to the programme.”

What will the future hold? in basic terms,

creatieve stad will continue with undimin-

ished enthusiasm. locations for entrepe-

neurs labs55, the second phase of cabFab

and rac will become available in January

2009. that creates solidity. strengthening

visibility with Marketing & communication

the flow continues

Creatieve Stad Den Haag:

104 105

Haag hoog op de agenda. ook de onder-

steuning van (inter)nationale presentaties

worden voortgezet. door, bijvoorbeeld, deel

te nemen aan beurzen in het buitenland kan

creatieve stad den Haag komen tot een

serieuze internationale uitwisseling. dat is

goed voor de dynamiek en de vitaliteit.

duurZaaMHeid

ook het stimuleringsfonds gaat door:

never change a winning concept. Het Fonds

heeft goede jaren gedraaid, niet in het

minst omdat de lat voor de aspiranten niet

bepaald laag werd gelegd. ook hier gold:

geen getoeter. “eigenlijk zijn we meer zelf

op zoek gegaan”, verduidelijkt van oel. “Het

is een vorm van netwerken geweest. dat

had als voordeel dat we met het Fonds niet

overkwamen als een soort prijzenpot voor

gelukszoekers. duurzaamheid was en is

nog steeds het toverwoord. Je moet met

dit soort zaken vermijden dat je achteraf

alleen maar kunt zeggen dat je leuk bezig

bent geweest. dan is het niet meer dan nat

vuurwerk.”

ConCrete ontwiKKeLinGen

da’s allemaal niet niks. Maar de de pro-

grammamakers van creatieve stad den

Haag zijn realistisch genoeg om dromen

van werkelijkheid te kunnen onderscheiden.

bescheidenheid staat dan ook voorop:

“we houden het sprankelend, maar zonder

borstklopperij”. voorlopig staan de concre-

te ontwikkelingen bovenaan de verlanglijst.

Zoals van de portal met de creatieve kaart

en het online magazine consept, waarmee

we een brug willen slaan tussen creatieven

en opdrachtgevers. en dan is er natuurlijk

design den Haag, in 2007 ‘neergezet’ en

nu toe aan een serieus vervolg (“gisteren

nog overlegd met ed annink van ontwerp-

werk. Het wordt echt fantastisch!”). ook

hierbij spelen de internationale aspiraties

van den Haag een rol, want bij iedere mani-

ing ourselves,” van oel. “it was a form of

networking. and the advantage of that was

that the Fund was not regarded as a sort

of pot of gold for fortune-hunters. sustain-

ability was and still is the magic word. in this

sort of business, you don’t want to look back

afterwards and say only that the work was

fun. then it’s just a damp squib.”

ConCrete deveLoPMents

all of that is certainly a considerable

achievement but the programme makers

of creatieve stad are realistic enough to

be able to distinguish dreams from reality.

that’s why modesty is also important: “we

keep it exciting but without bragging”. For

the time being, concrete developments are

at the top of the wish list. like the creat-

ieve Kaart portal and the online magazine

consept with which we want to bridge the

gap between creative people and their

customers. and then, of course, there’s

design den Haag that was set up in 2007

and is now due for a serious follow-up (“i had

another talk with ed annink of ontwerpwerk

yesterday. it’s going to be really great!”).

the Hague’s international aspirations play a

role in this too because a different european

capital will partner the event each time.

and the ambassadors of the creatieve

stad is also high on the agenda. Provid-

ing support for national and international

presentations will also continue. by taking

part in foreign trade fairs, for example,

creatieve stad den Haag can enjoy serious

international exchange, which is good for

dynamism and vitality.

sustainaBiLity

the incentive Fund will also continue,

because you never change a winning

concept. the fund has gone well, not least

because the bar for candidates was not

too low. Here too, there was no ballyhoo.

“actually, it was rather that we went look-

Marie-José sondeiJker (eigenaar galerie West en ambassadeur creatieve stad)

“Onze ambitie is gegroeid. Het feit dat we steeds meer

samenwerken is stimulerend en er begint een sterke

wisselwerking te ontstaan.”

“Het is geweldig om als ambassadeur ergens heen

te gaan! Het opent deuren en je kunt alles vragen wat

je wilt. Het is een hele goede aanleiding om nieuwe

mensen te bereiken.”

108 109

in 2010 this will be berlin.

these prospects for the future, combined

with the tangible results achieved so far,

are a major cornerstone of creatieve stad

den Haag. “there is confidence and sup-

port for proceeding further. You can place

a big exclamation mark after that!” says

van oel.

‘Go with the flow’ will get extra significance

over the years to come.

festatie zal een andere europese regering-

stad partner zijn. in 2010 is dat berlijn.

dat toekomstperspectief, gevoegd bij

de behaalde tastbare resultaten, is een

‘belangrijke drager’ van creatieve stad den

Haag. “er is vertrouwen en draagvlak om

verder te gaan. Zet daar maar een stevig

uitroepteken achter”, besluit van oel.

‘Go with the flow’ krijgt de komende jaren

een diepere betekenis.

Marie José sondeiJker (OWNER OF GalERiE WEST aNd

ambaSSadOR cREaTiEvE STad)

“Our ambition has grown. The fact that we cooperate

more and more is stimulating and is leading to strong

interaction.”

“It’s great to go somewhere as an ambassador! It

opens doors and you can ask what you want. It’s a

very good occasion to reach new people.”

110

redaCtie

Gemeente den Haag, projectbureau

creatieve stad

ncln tekst & redactie

Peter schlingemann (Post scriptum).

coos! communicatie & evenementen

enGeLse vertaLinG

david Frazer Wray

ProJeCt uitvoerinG

coos! communicatie & evenementen

ontwerP

trapped in suburbia

FotoGraFie

robert Jan verhagen

druKwerK

vandeventer

oPLaGe

800 stuks

dit is een publicatie van de gemeente den

Haag projectbureau creatieve stad en is

mede mogelijk gemaakt met een bijdrage

uit het europees Fonds voor regionale

ontwikkeling. www.csdenhaag.nl

© Gemeente den Haag, december 2008

Colofon