COÑECEMENTO 5º PRIMARIA

5Coñecemento

Medio

PRIMARIA · TERCEIRO CICLO

do

AB

RE

AP

OR

TA

Recursos

© Do texto: Ricardo Gómez Gil, Rafael Valbuena Pradillo, Juan Ramón Brotons, Vitoria, 2009.© Do conxunto desta edición: GRUPO ANAYA, S.A., 2009 - Juan I. Luca de Tena, 15 - 28027 Madrid.

Reservados todos os dereitos. O contido desta obra está protexido pola Lei, que establece penas de prisión e/ou multas, amais dascorrespondentes indemnizacións por perdas e danos, para quen reproduza, plaxie, distribúa ou comunique publicamente, en todo ouen parte, unha obra literaria, artística ou científica, ou a súa transformación, interpretación ou execución artística fixada en calqueratipo de soporte ou comunicada a través de calquera medio, sen a preceptiva autorización.

Esta proposta é un proxecto pedagóxico creado por Anaya Educaciónpara o terceiro ciclo de Educación Primaria.

Na realización desta Proposta Didáctica interviñeron:

Coordinación Editorial:Teresa Mesegar e Juan Doménech

Edición:Ana Moreno, Yolanda Martín e Marco Sánchez

Tradución:Maricarme García Ares

Deseño de cuberta e interiores:Miguel Ángel Pacheco e Javier Serrano

Tratamento infográfico do deseño:Javier Cuéllar, Patricia Gómez

Maquetación:Esperanza Hernández

Corrección:Miguel Ángel Alonso

Departamento gráfico:Anaya Educación

Tratamento infográfico:Teresa de Miguel

Agradecementos as nenos: Sara Barahona Tejeda, Said Alaiz, Mohamed Afarir,Alba Bernal Burgos, Ana Brizuela Angulo, Jaime Bello Ayuso, María-Alina Duinea,Nora Garrido Martín, Danny Miguelina González García, Roberto Popescu, Medi Taheri.

Agradecementos ao Instituto de Educación Secundaria Sapere Aude.

As normas ortográficas seguidas neste libro son as establecidas pola Real AcademiaGalega na última edición das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego,do ano 2003.

Este produto e os seus contidos son material complementario do manual de Coñecemento do Medio para 5. º deEducación Primaria. O profesorado soamente poderá utilizalo, para impartir as clases desta materia, no propiocentro de ensino e sempre que os seus alumnos adquiriran o citado manual publicado por Grupo Anaya, S.A.Calquera outro uso, directo ou indirecto, do produto fóra do ámbito sinalado, así como a súa reprodución oucopia ou dos seus contidos ou a súa divulgación e/ou difusión en calquera medio, sexa total ou parcial, nece-sitará permiso expreso e por escrito de Grupo Anaya, S.A.

Depósito Legal:Imprime:

ET011339/1E1I - 9233636

Programación 5.º .......................................................................................................... 5

Programación 6.º .......................................................................................................... 37

Avaliación ..................................................................................................................... 69

Desenvolvemento de competencias ............................................................................. 81

Tratamento da diversidade ............................................................................................ 85

Taller de ciencias........................................................................................................... 111

Solucións do caderno ................................................................................................... 115

Índice

Programación 5.ºA programación que a continuación pre-sentamos responde ás esixencias da LeiOrgánica de Educación, na que a adqui-sición dunhas competencias básicas seconsidera un compoñente fundamentalna formación dos alumnos. O seu logropermitiralles realizarse como persoas, vi-vir en sociedade e estimular o seu dese-xo de seguir aprendendo no futuro.

É evidente que tanto os períodos tempo-rais programados como as actividadescomplementarias e extraescolares e osrecursos son meras suxestións, condi-cionadas á propia programación de ca-da centro.

AvaliaciónA avaliación é unha necesidade inheren-te a todo proceso de ensino e aprendi-zaxe; unha fonte de información que nospermite apoiar ou reforzar o desenvolve-mento das capacidades dos alumnos ecompartir con eles a satisfacción poloslogros conseguidos.

Con este material queremos contribuír aesta tarefa, proporcionando quince pro-bas que faciliten un seguimento indivi-dualizado. Nelas recóllense os contidosfundamentais de cada unidade do libro,en consonancia cos obxectivos estable-cidos na programación da unidade.

Tamén se inclúe:

• Unha proba de avaliación inicial.

• Unha proba de avaliación final.

• Rexistros de avaliación trimestrais.

• As solucións de todas as probas.

70

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 1Os seres vivos. As plantas

AV

Relaciona cunha liña cada función vital e o seu significado:

a) Nutrición. 1) Producir descendentes (crías) semellantes aos pais.

b) Relación. 2) Obter substancias, utilizalas e expulsar refugallos.

c) Reprodución. 3) Detectar que acontece no medio e reaccionar ante iso.

1

Completa:

a) Os seres autótrofos, como as .......................... e as ......................., toman .........................,

minerais e ..................... do medio. Con eles fabrican os seus propios ................................. .

b) Os seres heterótrofos, como os ............................... e os .............................., aliméntanse

doutros .................. .................... para conseguir os ................................... .

4

Relaciona con liñas os elementos das dúas columnas:

a) Moneras 1) Pluricelulares. Con núcleo. Con tecidos. Autótrofos.

b) Protoctistas 2) Unicelulares. Sen núcleo. Autótrofos ou heterótrofos.

c) Fungos 3) Pluricelulares. Con núcleo. Con tecidos. Heterótrofos.

d) Plantas 4) Unicelulares ou pluricelulares. Con núcleo. Sen tecidos.Autótrofos ou heterótrofos.

e) Animais 5) Unicelulares ou pluricelulares. Con núcleo. Sen tecidos.Heterótrofos pero descompoñedores.

5

Escribe os nomes das partes da célula queestán sinaladas no debuxo.

2

Ordena de menor a maior organización:

Órganos .......................................................

Células ..........................................................

Aparatos e sistemas .....................................

Tecidos ..........................................................

3

©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento

doMedio5.ºEducación

Prim

aria.M

aterialfotocopiableautorizado.

2.

3.

1.

71

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


AV

Escribe un exemplo de ser vivo de cadaun dos cinco reinos.

Moneras: .....................................................

Protoctistas: ................................................

Fungos: ........................................................

Plantas: ........................................................

Animais: ......................................................

6

Responde estas preguntas sobre a nutrición das plantas:

a) De que está formada o zume elaborado? ..........................................................................

b) Que gas necesitan para realizar a fotosíntese? ..................................................................

c) Como se chama a substancia que capta a luz solar?..........................................................

d) Que gas desprenden ao realizar a fotosíntese?..................................................................

8

Completa:

Na ............................................................., as plantas absorben osíxeno do aire e expulsan

........................................ de ........................................ . Na fotosíntese, as plantas absorben

........................................ de ......................................... e expulsan ....................................... .

9

As plantas levan a cabo a función de relación. Escribe un exemplo de como o fan.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

10

Debuxa unha planta. Coloca no debu-xo, onde corresponda, os rótulos: raíz,talo, follas, fotosíntese, transporte de zume eabsorción de auga e minerais.

7

©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

AV

72

Escribe tres características xerais dos animais.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

1

Completa as frases seguintes:

Dixerir os alimentos é extraer os .......................................... e .............................................

os restos non aproveitables. Para dixerir os alimentos, case todos os animais teñen

................................... ......................................... .

6

En que se diferencian os animais vertebrados e os animais invertebrados?

....................................................................................................................................................

2

Os peixes toman o osíxeno da auga. Con que órganos o fan?

..........................................................................................................................................................

Observa o animal que aparece na imaxe eresponde:

a) É vertebrado ou invertebrado?

.....................................................................

b) A que grupo pertence?

.....................................................................

c) Como respira? .....................................................................................................................

3

4

Escribe os nomes dos cinco grupos de vertebrados e pon un exemplo de cada un.

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

5©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


73

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

AV

PROCESO TIPO DE ÓRGANOS QUE O REALIZAN

Captar estímulos

Efectores

©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


Escribe os nomes de dous animais…

a) …que teñan respiración branquial ....................................................................................

b) …que respiren mediante traqueas .....................................................................................

c) …que respiren mediante pulmóns ....................................................................................

d) …que teñan respiración cutánea .......................................................................................

7

Completa a información que falta nesta táboa sobre os procesos da función de relacióndos animais.

9

Di que órganos se encargan de captar estes estímulos:

• Luz ..........................................................................................................................................

• Vibracións sonoras ................................................................................................................

• Contacto con obxectos .........................................................................................................

10

Na imaxe móstrase, moi aumentada, unhacélula.

a) Como se chama esta célula?

................................................................

b) Escribe os nomes das partes que apa-recen sinaladas no debuxo.

c) En que órganos dos animais se poden atopar estas células?

....................................................................................................................................................

8 1.

2.

3.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 3Alimentación e dixestión

AV

74 ©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


Completa estas frases:

A parte máis externa do noso corpo é a .......................................................... . Baixo a pel

hai unha capa de ....................................... . Baixo esta capa están os ....................................;

que forman a carne. No interior están os ....................... do ...........................................,

que sosteñen o noso corpo.

1

Que aparatos do corpo humano realizan a función de nutrición?

....................................................................................................................................................

2

Que órganos, aparatos e sistemas do corpo humano fan a función de relación?

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

3

Asocia os nutrientes seguintes coa súa función no noso corpo.4

Explica como debe ser unha dieta sa.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

5

Proteínas

Minerais

Graxas

Hidratos de carbono

Vitaminas

Regulan o funcionamento de moitos órganos

Achegan moita enerxía e almacénanse no corpo

Son a fonte máis directa de enerxía para o corpo

Interveñen en procesos como a contracción muscular

Producen tecido corporal

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


AV

75©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


Explica que procesos da dixestión se desenvolven:

a) Na boca. ...............................................................................................................................

....................................................................................................................................................

b) Nas vilosidades do intestino delgado. ................................................................................

....................................................................................................................................................

9

Clasifica estes alimentos escribindo ao seulado se son enerxéticos (E), construtivos(C), reguladores (R) ou mixtos (M).

Patacas Amorodos

Peixe Arroz

Leituga Queixo

Manteiga Lentellas

Espaguetes Polo

8

Rotula as partes sinaladas no debuxo.6

Escribe, xunto a cada parte do aparatodixestivo, a substancia dixestiva que pro-duce e segrega.

Glándulas salivais .......................................

Estómago ....................................................

Fígado .........................................................

Páncreas ......................................................

7

Explica que é a salgadura dos alimentos e para que serve.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

10

3.

7.

8.

5.

6.

2.

1.

4.

76

NOME

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

Traballaconintereseepulcritudeedesenvolvetécni-

casparamemorizar,organizarerelacionarainforma-

cióneparaautoavaliaroavancenaaprendizaxe.

Coñeceascaracterísticasxeraisdosseresvivos,os

seusniveisdeorganizacióneosignificadodasfun-

ciónsvitaisdenutrición,relaciónereprodución.

Nomeaoscincoreinosdosseresvivos,describeasca-

racterísticasdecadaundeleseclasificaseresvivos

medianteclavessinxelas.

Describeaspartesdunhaplantatípicaecoñeceas

funciónsquedesempeñacadaunhadelas.

Describeosprocesosdeabsorcióndesubstancias,fo-

tosíntese,transportedezume,eliminaciónderefuga-

lloserespiraciónnunhaplanta.

Coñeceascaracterísticasxeraisdosanimaiseclasifí-

caosnosdiferentesgruposdevertebradoseinverte-

brados.

77

Nomea,identificaecomparaosórganoseaparatos

dosanimaisqueinterveñennafuncióndenutrición,

especialmentenadixestiónearespiración.

Nomea,identificaecomparaosórganoseaparatos

dosanimaisqueinterveñennafunciónderelación

(receptores,sistemasnerviososeefectores).

Nomeaasfunciónsvitaisdoserhumanoeasóciaascos

aparatosecossistemasquenospermitenlevalasa

cabo.

Distinguealimentodenutriente,clasificaosalimentos

engruposenfuncióndosnutrientesqueconteñene

describeascaracterísticasdunhadietasa.

Identifica,nomea,describeelocalizaosórganosdo

aparatodixestivohumanoecoñeceafunción

que

desempeñannoprocesodadixestión.

Nomeaprocedementosdeconservacióndosalimen-

tos,describeenqueconsistenecomprendeasúaim-

portancianaalimentaciónhumana.

Nomeaosórganosdoaparatorespiratorioecoñecea

funciónquedesempeñannoprocesodarespiración.

Coñeceosvasossanguíneosdoaparatocirculatorio,a

estruturadocorazóneoscompoñentesdosangueeas

súasfuncións.

Describeacirculacióndosanguepoloscircuítospul-

monarexeneral,eidentificaosintercambiosdesubs-

tanciasentresangueeórganosencadacircuíto.

Explicaenqueconsisteoprocesodaexcrecióneiden-

tificaosórganoseaparatosqueseencargandelevaloa

cabo.

Describeosprocesosqueformanpartedafunciónde

relaciónnoserhumanoeidentificaosórganos,apara-

tosesistemasqueseencarganderealizala.

Describeosórganosdossentidosdoserhumanoe

identificaoseupapelcomoreceptoresnafunciónde

relacióndaspersoas.

Describeaspartesdequesecompónosistemanervio-

sohumanoeidentificaafuncióndecadaunhadelas

comocoordinadoresnafunciónderelación.

Describeacomposicióndamusculaturaedoesqueleto

erecoñeceasúafuncióncomoefectoresnafunción

derelación.

©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


78

1. a – 2; b – 3; c – 1.

2. (1) Núcleo; (2) Membrana; (3) Citoplasma.

3. Células, tecidos, órganos, aparatos e sistemas.

4. a) Os seres autótrofos, como as plantas e as al-gas, toman auga, minerais e gases do medio.Con eles fabrican os seus propios nutrientes.

b) Os seres heterótrofos, como os animais e osfungos, aliméntanse doutros seres vivos paraconseguir os nutrientes.

5. a – 2; b – 4; c – 5; d – 1; e – 3.

6. Moneras (bacteria); Protoctistas (alga, parame-cio, ameba…); Fungos (champiñón, níscaro,mofo do pan, fermento…); Plantas (piñeiro,carballo, romeiro, xeranio, papoula…); Ani-mais (caracol, abella, gato, troita, galiña…).

7. Comprobar que o debuxo da planta conta conraíz, talo e follas ben situados. Os rótulos iránemparellados: raíz e absorción; talo e trans-porte; folla e fotosíntese.

8. a) De auga e hidratos de carbono; b) Dióxidode carbono; c) Clorofila; d) Osíxeno.

9. Na respiración, as plantas absorben osíxeno doaire e expulsan dióxido de carbono. Na fotosínte-se, as plantas absorben dióxido de carbono e ex-pulsan osíxeno.

10. Por exemplo, cando reaccionan ante a luz cre-cendo cara a ela.

7. a) Pescada e cangrexo; b) Bolboreta e formi-ga; c) Can e pardal; d) Ra e lombriga.

8. a) Neurona; b) Núcleo (1), axón (2) e dendri-tas (3); c) Nos órganos do sistema nervioso.

9.

10. Luz: ollos.

Vibracións sonoras: oídos.

Contacto con obxectos: receptores da pel.

UNIDADE 1

1. Os animais teñen células con núcleo, son plu-ricelulares e son heterótrofos. Ademais, casetodos teñen órganos dos sentidos e poden des-prazarse nalgunha etapa da súa vida.

2. Os vertebrados teñen esqueleto interno concranio e columna vertebral; os invertebrados,non.

3. a) É un invertebrado; b) Pertence ao grupodos artrópodos; c) Respira mediante tra-queas.

4. Coas branquias.

5. Peixes (sardiña); anfibios (ra); réptiles (lagar-ta); aves (cegoña); mamíferos (vaca).

6. Dixerir os alimentos é extraer os nutrientes eexpulsar os restos non aproveitables. Para dixe-rir os alimentos, case todos os animais teñenaparatos dixestivos.

UNIDADE 2

1. A parte máis externa do noso corpo é a pel.Baixo a pel hai unha capa de graxa. Baixo estacapa están os músculos, que forman a carne.No interior están os ósos do esqueleto que soste-ñen o noso corpo.

2. O dixestivo, o respiratorio, o circulatorio e oexcretor.

3. Os órganos receptores dos sentidos, o sistemanervioso e os órganos efectores (aparato loco-motor).

4. Proteínas - Producen tecido corporal.

Minerais - Interveñen en procesos como a con-tracción muscular.

Graxas - Achegan moita enerxía e almacénanseno corpo.

Hidratos de carbono - Son a fonte máis directade enerxía para o corpo.

Vitaminas - Regulan o funcionamento de moi-tos órganos.

5. Debe ser completa (conter todos os nutrien-tes) e equilibrada (contelos nas cantidadesaxeitadas segundo as nosas necesidades).

6. (1) Boca. (2) Fígado; (3) Glándulas salivais.(4) Esófago. (5) Estómago. (6) Páncreas. (7)Intestino groso. (8) Intestino delgado.

7. Glándulas salivais – saliva.

Estómago – Zumes gástricos.

Fígado – Bile.

Páncreas – Zume pancreático.

UNIDADE 3

PROCESO TIPO DE ÓRGANOS…

Captar estímulos Receptores

Elaborar respostas

Executar respostas

Sistemas nerviosos

Efectores

Solucións

©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


79

8. Patacas (M). Peixe (C). Leituga (R). Manteiga(E). Espaguetes (E). Amorodos (R). Arroz (E).Queixo (C). Lentellas (M). Polo (C).

9. a) A boca. Os dentes mastigan o alimento e alingua mestúrao coa saliva; fórmase o bolo ali-menticio.

b) As vilosidades do intestino delgado. Os nu-trientes contidos no quilo son absorbidos e pa-san ao sangue.

10. A salgadura é un método de conservación dosalimentos que consiste en cubrilos con sal pa-ra que esta substancia penetre neles e eviteque se estraguen.

de competenciasDesenvolvemento

Neste apartado recóllense nove fichasde traballo. Cada unha está compostapor unha lectura curta e por diversa in-formación gráfica (mapas, debuxos, tá-boas, esquemas…).

A partir desa información formúlansediversas actividades dirixidas para queos estudantes desenvolvan as distintascompetencias básicas e para que poñanen xogo os contidos e destrezas quevan adquirindo coa aprendizaxe.

O outro obxectivo deste apartado é fo-mentar no alumnado o interese pola lec-tura dende a área de Coñecemento doMedio.

82

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

1. Unha viaxe moi proveitosaCoñecemento do Medio

DC

Charles Darwin naceu na Inglaterra de 1809. Aínda que na súa xuventudecomezou a carreira de medicina, axiña se interesou polo estudo dos seresvivos. Así, aos vinte e dous anos enrolouse no Beagle; un barco queemprendía unha expedición científica arredor do mundo.

A viaxe durou cinco anos. Nese tempo, Darwin dedicouse a debuxare estudar fósiles, plantas e animais dos lugares polos que pasou.

A etapa máis importante da viaxe do Beagle transcorreu nas Galápagos;un arquipélago situado no Pacífico, fronte ás costas de Ecuador.Os seres vivos das Galápagos chamaron a atención de Darwin de xeitoespecial. Ao observar as súas características, fixo descubrimentos moiimportantes.

Tras a súa viaxe e ata a súa morte en 1882, Darwin publicou varios libroscoas súas observacións e as súas conclusións. Os estudos de Darwinlevárono a formular a chamada Teoría da Evolución. Na actualidade, a ideade que os seres vivos evolucionan é imprescindible para entender por quehai tanta variedade deles no planeta.

©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


Valparaíso

IllasGalápagos

Cabo deBoa Esperanza

Nova Zelanda

Illas CocosMadagascar

MauricioSanta elena

Illas Canarias

Tierra de Fuego

Illas Azores

Islas deCabo Verde

Illas Británicas

83

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

1. Unha viaxe moi proveitosaCoñecemento do Medio

DC

Escribe unha frase que inclúa cada unha destas palabras:

a) Expedición. .............................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

b) Fósiles. .....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

c) Evolución. ...............................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

1

Tras ler o texto, deduce a resposta das preguntas seguintes:

a) Cantos anos viviu Darwin? .....................................................................................................

b) En que ano comezou a viaxe do Beagle? ...............................................................................

c) Cando concluíu a devandita viaxe? .......................................................................................

2

Observa o mapa, consulta un atlas e responde:

a) Que océanos atravesou o Beagle na súa viaxe? ......................................................................

.......................................................................................................................................................

b) Que continentes non visitou o Beagle? .................................................................................

.......................................................................................................................................................

3

Durante a súa viaxe, Darwin realizou nume-rosos debuxos dos seres vivos que observaba.

Agora imaxina que es un naturalista comoDarwin. Escolle un ser vivo do teu contorno(unha planta dunha maceta, un insecto,unha ave…).

Realiza un debuxo dese ser vivo e sinala assúas características.

Os teus compañeiros deben descubrir deque ser vivo se trata.

4

©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


da diversidadeTratamento

Atender á diversidade do alumnado econseguir unha mellora dos seus resul-tados académicos require a adopción decertas medidas pedagóxicas.

As propostas que se recollen neste ca-derno teñen esa finalidade, e concrétan-se en tres tipos de actividades:

• De reforzo (AR).

• De ampliación (AA).

• Organiza o aprendido (OA): esquemaconceptual da unidade incompleto, entorno ao cal se propoñen varias activi-dades.

Nos tres casos recóllense, unidade porunidade, os contidos do libro do alumno.

Queda a xuízo do profesorado a conve-niencia de aplicalas aos seus diferentesalumnos e alumnas, en función das ne-cesidades específicas de cada un.

86

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


AR

Completa esta táboa na que aparecen os elementos que forman parte dosseres vivos, o que son e algúns exemplos de cada un.

CÉLULAS Células musculares

Están formados por células domesmo tipo.

Estómago, lingua, cerebro

APARATOS E SISTEMAS

1

Escribe as palabras raíz, talo e follas nos lugares correspon-dentes do debuxo.

2

Completa estas frases relacionadas coa función de nutri-ción das plantas:

Na fotosíntese, o ...................................... de carbono entra

nas follas por uns orificios chamados ................................,

e por eles sae ....................................................................... .

A fotosíntese necesita enerxía ........................................... .

Na respiración, as plantas toman .........................................

e desprenden ................................ de ............................... .

O zume bruto está formado por ..........................................

e sales ..........................................., e o zume elaborado, por

auga e ............................................ de ..................................

3

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

87

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


AR

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Completa este esquema dos cinco reinos.4

que non forman tecidos

REINODOS PROTOCTISTAS

OS SERES VIVOS CLASIFÍCANSE EN

Os que teñen células sen núcleo

REINODOS MONERAS

REINODOS FUNGOS

que forman tecidos

REINODOS ANIMAIS

REINODAS PLANTAS

Os que teñen células con núcleo

Características:

...............................

...............................

...............................

Exemplos:

...............................

Características:

...............................

...............................

...............................

Exemplos:

...............................

Características:

...............................

...............................

...............................

Exemplos:

...............................

Características:

...................................................

...................................................

Exemplos:

...................................................

Características:

...................................................

...................................................

Exemplos:

...................................................

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


AR

88

1 Completa a información sobre as partes da planta.5

C) Parte da planta:

.................................................................

Funcións que realiza:

.................................................................

.................................................................

.................................................................

B) Parte da planta:

.................................................................


.................................................................

.................................................................

.................................................................

A) Parte da planta:

.................................................................


.................................................................

.................................................................

.................................................................

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


AA

89

Todas estas frases son incorrectas. Localiza as dúas palabras erróneas que hai en cadaunha delas e substitúeas por outras dúas que convertan as frases en verdadeiras.

A ameba é un ser pluricelular que pertence ao reino dos moneras. ..................................

....................................................................................................................................................

O abeto é un ser unicelular que realiza nutrición heterótrofa. ..........................................

.......................................................................................................................................................

Un pólipo pertence ao reino das plantas e vive en ambientes terrestres. ..........................

..........................................................................................................................................................

Os fermentos pertencen ao reino dos protoctistas e son seres autótrofos. ........................

..........................................................................................................................................................

1

Observa os restos destas árbores; son troncos.

a) Que é un tronco? ........................................

......................................................................

......................................................................

b) É o mesmo un tronco que un talo? ..............

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

c) Que circulaba a través deste tronco?

..............................................................................................................................................

2

Escribe os nomes dos cinco reinos de seres vivos e un exemplo de cada un deles.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

3

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


OA

90

Completa os recadros baleiros no esquema que resume a unidade. Despois,engade onde corresponda algúns exemplos de seres vivos de cada reino.

1

están formados por

e poden ser

realizan as tresfuncións vitais

…

Unicelulares

se teñenmoitas células

…

clasifícanse en

que son

Cinco reinos

… …Plantas …Animais

…… …

OS SERES VIVOS

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

AR

91

ANIMAL VERTEBRADO OU INVERTEBRADO GRUPO

Lombriga de terra

Mexillón

Elefante

Anémona

Cegoña

Golfiño

Sardiña

Lagarto

Sapo

Mosquito

Ourizo de mar

FUNCIÓNS E TAREFAS OS ANIMAIS REALÍZANAS MEDIANTE…

Captar estímulos do exterior

Sistema nervioso

Músculos, esqueleto…

Completa esta táboa.1

Escribe órganos ou aparatos que se encarguen de realizar estas funcións:

a) Dixerir ......................................................... b) Transportar nutrientes ............................

c) Eliminar substancias de refugallo ......................................................................................

......................................................... d) Obter osíxeno ...........................................................

e) Mover o sangue ........................................ f) Triturar os alimentos .................................

2

Escribe nesta táboa a información que falta.3

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

AR

92

Escribe os nomes das partes dos animais que están sinaladas nosdebuxos.

4

c) ........................................

a) ........................................ b) ................

d) .......................................

h) .......................................f) ........................................

g) ........................................

e) .....................................................

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

AR

93

Escribe os nomes das partes que están sinaladas no debuxo.5

a) ...........................................

c) ................

d) ................

e) ................

f) ..................................

b) ..........................................

g) .......................................... h) ..........................................

Sistema nervioso

Receptores:órganos dos sentidos

Efectores: Aparato locomotor

94 ©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

AA

Relaciona cada grupo de características cun dos debuxos e co grupode invertebrados correspondente.

1

1. Artrópodos con dúasunllas na boca, chamadasquelíceros, e oito patas.

Miriápodos:Cempés, escolopendras,

milpés…

Bivalvos:Mexillóns, vieiras,

berberechos, ameixas…

Gasterópodos:Caracois terrestrese acuáticos, lesmas…

Arácnidos:Arañas, escorpións,

opilións…

Crustáceos:Cangrexos, gambas,percebes, cochinillas…

Cefalópodos:Polbos, luras, xibas…

Insectos:Saltón, escaravellos, abellas,moscas, bolboretas…

2. Moluscos cunha cunchaformada por dúas metadeschamadas valvas.

3. Artrópodos conmandíbulas na boca, cunchae dez ou máis patas.

4. Moluscos cunha cunchaxeralmente espiral (ou sencuncha).

5. Moluscos con cabeza moidesenvolvida e oito ou deztentáculos musculosos.

6. Artrópodos conmandíbulas e con seis patas.Moitos teñen ás.

7. Artrópodos conmandíbulas, corpo moilongo e máis de dez patas.

A

B

C

D

E

F

G

95©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

AA

Utiliza a información do texto para completar os rótulos do debuxo:

«A sardiña é un vertebrado do grupo dos peixes.

Ten o corpo cuberto de escamas. Na súa cabeza destacan os seus ollos e a boca noextremo.

Detrás de cada ollo atópanse dúas placas duras, chamadas galadas. Baixo as galadas,ben protexidas, están as branquias, que o peixe utiliza para respirar na auga.

No seu tronco ten varias aletas (a da cola chámase aleta caudal) e nos costados, unórgano chamado liña lateral que detecta vibracións na auga.

A sardiña é ovípara».

2

Aleta ...................................

Liña .....................................

..............................................

..............................................

Ollos

Boca no extremoda cabeza

Aletas

Aletas

Escamas

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

AA

96


«A ra común é un vertebrado do grupo dos anfibios.

Na súa cabeza, que carece de colo, destacan os seus ollos saltóns, as aberturas dosoídos e os orificios nasais. A súa boca é grande e ten unha lingua pegañentaque lle serve para atrapar as súas presas.

Ten catro patas; coas traseiras, que son máis grandes e teñen membranas entre osdedos, pode saltar e nadar. Carece de cola.

Aínda que respira por pulmóns, a ra tamén pode tomar osíxeno da auga a través dasúa fina pel núa.

A ra é ovípara».

3

Oídos

Ollos

Patasdianteiras

Lingua .................................

Patas ....................................

Orificios ................................

Pel fina

e ................................

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

AA

97


«A lagarta é un réptil terrestre. A pel do seu corpo é fina e está totalmente cubertade escamas.

Na súa cabeza, que se une ao tronco cun colo móbil, destacan os ollos con pálpebras,as aberturas dos oídos e os orificios nasais. Na boca teñen numerosos dentesdiminutos e unha lingua, que o animal saca constantemente, pois nela localízaseo sentido do olfacto.

Do tronco saen as catro patas, que rematan en cinco dedos con unllas afiadas;con elas pode trepar. Tamén ten unha longa cola.

A lagarta respira por pulmóns e é ovípara».

4

Dentes

Cola

Na lingua

localízase

o sentido do

..............................Patas rematadas en

cinco dedos con

..................................

Ollos con

.........................................

Pel cuberta de

......................................

...............................

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

AA

98

Utiliza a información do debuxo para completar o texto.5

Peteiro

Orificios nasaisOllos

Colo móbil

Patas traseiras

Escamas

Unllas

Oídocuberto deplumas

Plumasda cola

Plumasdas ás

Pel cuberta de plumas

As extremidadesdianteiras son ás

O pardal é un vertebrado do grupo das ................................ . O seu corpo está cuberto de

..............................., agás nas patas traseiras, que están cubertas por ................................... e

teñen ............................ dedos con afiadas ........................ . As extremidades dianteiras son

........................ . As longas plumas das ás e da .................... sérvenlle ao animal para voar.

Na cabeza deste animal destacan os ollos e o ............................., que é curto e forte, e que

ten, na súa parte superior, os orificios ................................. . As aberturas dos .....................

non son visibles porque están cubertas de plumas.

O pardal respira por pulmóns e é ............................; é dicir, pon ovos.

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

AA

99

Utiliza a información do debuxo para completar o texto.6

ColaBigotes; sentido

do tacto

OrellasorientablesOllos con

pupila vertical

Poutas conunllasretráctiles

Dentición decarnívoro concaninos longose afiados.

Pel cubertade pelo

Patastraseiras Patas dianteiras

O gato é un vertebrado do grupo dos .............................................................. e ten o corpo

cuberto de ............................, incluída a longa cola.

Na súa cabeza destacan os ............... con pupilas ........................., as orellas .........................

e os ........................................ sensibles ao tacto. No interior da boca é notable a dentición

de ......................................, con cairos ou ......................... longos e afiados.

As súas catro patas rematan en ...................................; as súas unllas, afiadas e en forma de

....................................... gancho, son; é dicir, poden esconderse nos dedos.

O gato respira por pulmóns e pare as súas crías; é dicir, é ................................... .

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 2Os animais

OA

100

Completa os recadros baleiros no esquema que resume a unidade.Despois, engade onde se indica exemplos de cada un dos grupos deinvertebrados e de vertebrados.

1

OS ANIMAIS

Invertebrados … A funciónde …

Pólipos eaugamares.

…Equinodermos.

…Artrópodos

Peixes.…

Réptiles.……

teñen órganos, aparatose sistemas para realizar

clasifícanse en

poden ser poden ser

A funciónde …

Aparatosdixestivos.Aparatos

respiratorios.Aparatos

circulatorios.Aparatosexcretores.

Receptores.Sistemasnerviosos.Efectores.

A funciónde …

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

101

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


AR

Completa esta táboa de nutrientes e alimentos.1

Completa a táboa seguinte sobre o aparato dixestivo.2

Escribe dous consellos sobre como manipular os alimentos.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

3

NUTRIENTES NECESITÁMOLOS PARA SON ABUNDANTES EN…

ProteínasProducir tecido corporal.Son imprescindibles parao funcionamento das células.

Hidratos de carbono Obter enerxía.

Graxas Alimentos enerxéticos

Minerais Alimentos reguladores

Vitaminas

ÓRGANOS FUNCIÓN TRANSFORMACIÓN DO ALIMENTO

Boca: lingua, dentes eglándulas salivais

Formación do bolo alimenticio

Estómago Segregar zumes gástricos.

Segregar zumes intestinais,rematar a dixestión e absorbernutrientes.

Formación do quilo e absorciónde nutrientes.

Intestino groso Absorción de auga e expulsióndos restos.

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


AR

102

Recorta os debuxos destes aparatos, noméaos e utilízaos para confeccionarun esquema no que aparezan ordenados segundo a función vital coaque estean relacionados.

4

......................................... ......................................... .........................................

......................................... ......................................... .........................................

......................................... .........................................

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


AR

103

Rotula neste debuxo as partes do aparato dixestivo que coñezas.5

Nombre y apellidos:.....................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Fecha: ....................................................................

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


AA

104

Infórmate acerca de que é o calcio e explica por que é importante á túa idade tomarmoitos alimentos ricos nesta substancia. Nomea algúns alimentos ricos en calcio.

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

1

Os animais son fontes moi importantes de alimento para os seres humanos. Escribenesta táboa os nomes de cinco alimentos de orixe animal e os nutrientes que cresque achegan.

2

Infórmate sobre os froitos secos e responde:

a) Pon tres exemplos de froitos secos.

..........................................................................................................................................

b) Que nutrientes achegan?

..........................................................................................................................................

c) En que actividades recomendarías o consumo de froitos secos?

..........................................................................................................................................

3

ALIMENTO NUTRIENTES QUE ACHECA

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nombre y apellidos:.....................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Fecha: ....................................................................

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


AA

105©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

1 Completa as frases de cada cadro.4

O .................. .................................. chega

ao estómago. As paredes deste órgano

segregan .................. ...............................,

que transforman o bolo nunha pasta

chamada ...................... .

Corresponde ao debuxo: ....................... .

O quimo pasa do ............................... ao

intestino .......................... Alí, a bile, o

zume .................................... e os zumes

............................ transfórmano nunha

pasta cos ................... chamada quilo.

Corresponde ao debuxo: ..................... .

Nas ................................. do intestino

delgado, os ...................................... que

contén o quilo son absorbidos

e pasan ao sangue, que circula

polos ........................... .

Corresponde ao debuxo: ..................... .

C

B

A

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................


OA

106

Completa os recadros baleiros deste esquema e engade as partes do aparato dixestivoonde corresponda.

1

O SER HUMANO

realiza

que toma e dixiremediante

necesita

que debemos

Conservar

que conteñen

…

… … …

medianteaparatos esistemascomo

cuxaspartes son

O aparatodixestivo

As tres funciónsvitais

Dixestivo.Respiratorio.Circulatorio.Excretor

Sistemanervioso.Aparatolocomotor

Reprodutormasculino.Reprodutorfeminino

Alimentos

que interveñenna función de



©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

108

Actividades de reforzo

1.

2.

3. Na fotosíntese, o dióxido de carbono entra nasfollas por uns orificios chamados estomas, e poreles sae osíxeno.

A fotosíntese necesita enerxía solar.

Na respiración, as plantas toman osíxeno e des-prenden dióxido de carbono.

O zume bruto está formada por auga e salesminerais, e o zume elaborado, por auga e hidra-tos de carbono.

4. REINO DOS MONERAS. – Características: uni-celulares, célula sen núcleo, microscópicos.Exemplos: bacterias.

REINO DOS PROTOCTISTAS. – Característi-cas: células con núcleo; unicelulares ou pluri-celulares (algas) pero nunca con tecidos; autó-trofos (algas) ou heterótrofos. Exemplos: algas,protozoos…

REINO DOS FUNGOS. – Características: célu-las con núcleo; unicelulares ou pluricelularespero nunca con tecidos; heterótrofos descom-

AR

poñedores. Exemplos: mofos, cogomelos, fer-mentos…

REINODAS PLANTAS. – Características: célulascon núcleo; pluricelulares e con tecidos; autó-trofos (algas) ou heterótrofos. Exemplos: cal-quera tipo de árbore, arbusto ou herba…

REINO DOS ANIMAIS. – Características: célu-las con núcleo; pluricelulares e con tecidos; he-terótrofos. Exemplos: calquera invertebradoou vertebrado.

5. A) Parte da planta: folla. Funcións que realiza:utiliza a auga e os minerais do zume bruto,o dióxido de carbono do aire e a luz solar,para fabricar hidratos de carbono na fotosín-tese.

B) Parte da planta: talo. Funcións que realiza:sostén ás follas e transporta polo seu interior oszumes bruto e elaborado a todas as partes daplanta.

C) Parte da planta: raíz. Funcións que realiza:suxeita a planta ao solo e absorbe a auga e ossales minerais que constitúen o zume bruto.

Actividades de ampliación

1. A ameba é un ser unicelular que pertence aoreino dos protoctistas.

O abeto é un ser pluricelular que realiza nutri-ción autótrofa.

Un pólipo pertence ao reino dos animais e viveen ambientes acuáticos.

Os fermentos pertencen ao reino dos fungos eson seres heterótrofos.

2. a) Un tronco é o talo dunha árbore. b) Non éo mesmo; talo é máis xenérico e tronco é untipo de talo leñoso. c) Circulaban zume bruto ezume elaborado.

3. Moneras (bacteria); protoctistas (ameba); fun-gos (champiñón); plantas (piñeiro); animais(can).

Organiza o aprendido

1. De arriba abaixo e de esquerda a dereita, as so-lucións son:

Células / se teñen unha soa célula / Pluricelu-lares / Nutrición / Relación / Reprodución /Moneras / Fungos / Protoctistas.

Os exemplos de seres de cada reino poden seros mesmos que os da actividade 3 de amplia-ción.

OA

AA

UNIDADE 1

Solucións

Raíz

Talo

Follas

CÉLULAS Unidade básica dosseres vivos Células musculares

TEXIDOS Están formados porcélulas do mesmo tipo

Tecido muscular

ÓRGANOS Están formados porvarios tecidos

Estómago, lingua,cerebro

APARATOS E SISTEMAS Están formados porvarios órganos Aparato locomotor

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

109


1. Respostas para cada fila da táboa:

Lombriga Invertebrado VermesMexillón Invertebrado MoluscosElefante Vertebrado MamíferosAnémona Invertebrado PóliposCegoña Vertebrado AvesGolfiño Vertebrado MamíferosSardiña Vertebrado PeixesLagarto Vertebrado ReptilesSapo Vertebrado AnfibiosMosquito Invertebrado ArtrópodosOurizo de mar Invertebrado Equinodermos

2. a) Dixerir: aparato dixestivo. b) Transportar nu-trientes: aparato circulatorio. c) Eliminar subs-tancias de refugallo: aparato excretor. d) Obterosíxeno: aparato respiratorio, branquias, tra-queas, pulmóns… e) Mover o sangue: corazón.f) Triturar os alimentos: dentes, peteiro…

3. Captar estímulos do exterior – Órganos dossentidos.

Elaborar respostas coordinadas – Sistema ner-vioso.

Executar as respostas – Músculos, esqueleto…

4. a) Tentáculos velenosos. b) Boca. c) Cavidade di-xestiva. d) Dentición. e) Tubo dixestivo. f) Tra-queas. g) Branquias. h) Pulmóns.

5. a) Encéfalo. b) Medula. c) Oído. d) Ollo. e) Bi-gotes (tacto). f) Olfacto e gusto. g) Musculatura.h) Esqueleto.


1. 1/G/Arácnidos. 2/E/Bivalvos. 3/C/Crustá-ceos. 4/B/Gasterópodos. 5/F/Cefalópodos.6/D/Insectos. 7/A/Miriápodos.

2. De esquerda a dereita e de arriba abaixo, ostextos dos rótulos son:

Aleta caudal. Liña lateral. Branquias. Galadas.


Lingua pegañenta. Patas traseiras. Orificios na-sais. Pel fina e núa.


AA

AR

Patas rematadas en cinco dedos con unllas afia-das. Orificio do oído. Ollos con pálpebras. Nalingua localízase o sentido do olfacto. Pel cu-berta de escamas.

5. O pardal é un vertebrado do grupo das aves.O seu corpo está cuberto de plumas, agás naspatas traseiras, que están cubertas por escamase teñen catro dedos con afiadas unllas. As ex-tremidades dianteiras son ás. As longas plu-mas das ás e da cola sérvenlle ao animal paravoar.

Na cabeza deste animal destacan os ollos e o pe-teiro, que é curto e forte, e que ten, na súa par-te superior, os orificios nasais. As aberturas dosoídos non son visibles porque están cubertasde plumas.

O pardal respira por pulmóns e é ovíparo; é di-cir, pon ovos.

6. O gato é un vertebrado do grupo dos mamíferose ten o corpo cuberto de pelo, incluída a longacola.

Na súa cabeza destacan os ollos con pupilas ver-ticais, as orellas orientables e os bigotes sensiblesao tacto. No interior da boca é notable a denti-ción de carnívoro, con cairos ou caninos longose afiados.

As súas catro patas rematan en poutas; as súasunllas, afiadas e en forma de gancho, son re-tráctiles, é dicir, poden esconderse nos dedos.

O gato respira por pulmóns e pare as súas crí-as; é dicir, é vivíparo.

Organiza o aprendidoo


Vermes / Moluscos / Vertebrados / Anfibios /Aves / Mamíferos / Nutrición / Relación / Re-producción.

Exemplos de invertebrados. Pólipos e augama-res (coral, anémonas, augamares…), vermes(lombriga de terra, samesuga…); equinoder-mos (estrela de mar, ourizo de mar…), molus-cos (caracol, ameixa, polbo…), artrópodos(bolboreta, araña, cangrexo, cempés…).

Exemplos de vertebrados: peixes (quenlla, pes-cada, sardiña…), anfibios (ra, sapo, píntega…),réptiles (lagarta, tartaruga, serpe, crocodilo…),aves (avestruz, cegoña, aguia, andoriña, parru-lo, pingüín…), mamíferos (cervo, cabalo, rato,oso, león, can, balea, chimpancé, ser huma-no…).

OA

UNIDADE 2

©G

RU

PO

AN

AYA

,S

.A.,

Coñ

ecem

ento

doM

edio

5.º

Edu

caci

ónP

rimar

ia.M

ater

ialf

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

110


1. Proteínas / Producir tecido corporal. Son im-prescindibles para o funcionamento das célu-las / Alimentos construtivos.

Hidratos de carbono / Obter enerxía / Ali-mentos enerxéticos.

Graxas / Obter e almacenar enerxía / Alimen-tos enerxéticos.

Minerais / Regular o crecemento, controlar acontracción muscular, o funcionamento do sis-tema nervioso, ... / Alimentos reguladores.

Vitaminas / Regular o funcionamento de moi-tos órganos do corpo / Alimentos regulado-res.

2. Boca: lingua, dentes e glándulas salivais / Tri-turar o alimento, mesturalo coa saliva e come-zar a dixestión / Formación do bolo alimenti-cio.

Estómago / Segregar zumes gástricos / Forma-ción do quimo.

Intestino delgado / Segregar zumes intestinais,rematar a dixestión e absorber nutrientes / For-mación do quilo.

Intestino groso / Absorción de auga e expul-sión dos restos / Formación das feces.

3. Lavar ben as mans antes de tocar os alimentose manter limpos os utensilios e os recipientesque utilicemos.

4. Nomes dos aparatos (de arriba abaixo e de es-querda a dereita): dixestivo, reprodutor femini-no, reprodutor masculino, circulatorio, excre-tor, respiratorio, nervioso e locomotor.

Por funcións vitais: nutrición (dixestivo, respi-ratorio, circulatorio e excretor); relación (ner-vioso e locomotor); reprodución (reproduto-res feminino e masculino).

5. Comprobar que os rótulos que colocan os estu-dantes son os que figuran no debuxo do seu li-bro.


1. O calcio é un nutriente. Trátase dunha subs-tancia mineral moi importante no noso orga-nismo, pois forma parte fundamental dos ósose participa na contracción muscular, no fun-cionamento do sistema nervioso,... Durante ainfancia é fundamental tomar calcio en canti-dades abondas xa que, durante o crecemento,a formación dos ósos require unha achega con-tinua.

AA

AR

O calcio atópase en grandes cantidades noslácteos, nalgúns froitos secos, nalgúns maris-cos…

2. Entre os alimentos máis importantes de orixeanimal, convirá que os estudantes destaquen osseguintes:

Carne (achega, fundamentalmente proteínas,algo de graxa e algúns minerais e vitaminas).

Ovos (achegan, sobre todo, proteínas).

Leite (achega proteínas, graxa, calcio, vitami-nas e auga).

Peixe (a carne dos peixes é rica en proteínas eachega algúns minerais e proteínas que nonachegan outras carnes; ademais, os chamadospeixes azuis achegan certos tipos de graxas moiimportantes para a nosa saúde).

Touciño e manteiga (achegan graxas animaismoi enerxéticas).

3. a) Noces, abelás e améndoas, por exemplo.b) Os froitos secos conteñen sobre todo gra-xas e hidratos de carbono, pero tamén unhaboa cantidade de proteínas, vitaminas e mine-rais. c) Estes alimentos son recomendables sese vai realizar unha actividade física nun me-dio no que faga frío, xa que achegan moitaenerxía.

4. O bolo alimenticio chega ao estómago. As paredesdeste órgano segregan zumes gástricos que trans-forman o bolo nunha pasta chamada quimo.Corresponde ao debuxo C.

O quimo pasa do estómago ao intestino delga-do. Alí, a bile, o zume pancreático e os zumesintestinais transfórmano nunha pasta cos nu-trientes chamada quilo. Corresponde ao debu-xo A.

Nas vilosidades do intestino delgado, os nutrien-tes que contén o quilo son absorbidos e pasanao sangue, que circula polos capilares. Corres-ponde ao debuxo B.

Organiza o aprendido


Nutrición / Relación / Reproducción / Nu-trientes.

As partes do aparato dixestivo. Consta de tubodixestivo e de glándulas dixestivas.

Tubo dixestivo: boca, farinxe, esófago, estóma-go, intestino delgado, intestino groso e ano.

Glándulas dixestivas: salivais, fígado e pán-creas.

OA

UNIDADE 3

de cienciasTaller

«Taller de ciencias» é un conxunto deactividades complementarias recollidasen dezaseis fichas de traballo destina-das a poñer en xogo habilidades cogniti-vas, procedementais e actitudinais me-diante as cales o profesor ou profesorapode reforzar ou ampliar contidos e des-envolver as distintas competencias bási-cas.

As fichas deste apartado permitiranlletraballar, cun enfoque máis práctico e im-pregnado de carácter científico, algúnsdos contidos.

O propósito destes materiais é intentarque os estudantes se acheguen ao mé-todo científico de xeito sinxelo, especial-mente aos procesos de observación etoma de datos.

112 ©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


Nome e apelidos: ........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

1. Elaboro un ficheiro de seres vivosCoñecemento do Medio

TC

Que debes poñer nunha ficha sobre un ser vivoUnha ficha sobre un ser vivo debe conter información sobre a súa clasifica-ción, sobre as partes do seu corpo, sobre as súas funcións vitais, sobre on-de vive…

A continuación, podes ver un modelo. Utilízao ou imítao para elaborar fichasde todos os seres vivos que queiras engadir ao teu ficheiro.

Nome do ser vivo: .................................................................................................

Clasificación: .............................

...................................................

Nutrición: ..................................

...................................................

...................................................

...................................................

Relación: ...................................

...................................................

...................................................

Reprodución: .........................................................................................................

..............................................................................................................................

Vive en: .................................................................................................................

..............................................................................................................................

Debuxo ou fotografía (partes do corpo)

113©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


Nome e apelidos: ........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

2. Analizo etiquetas de alimentosCoñecemento do Medio

TC

Clasificamos a información dunha etiquetaEscolle un alimento envasado que consumas na túa casa. Recorta a súaetiqueta e pégaa aquí. Despois, cubre a ficha.

• Información sobre o produto

Nome comercial do produto: .................................................................................

Tipo de alimento ou ingredientes: ..........................................................................

...........................................................................................................................

Cantidade de alimento no envase (en gramos): .......................................................

• Información nutricional

Nutrientes que contén e as súas cantidades: ..........................................................

...........................................................................................................................

Calorías que achega: ............................................................................................

• Información sobre seguridade alimentaria

Modo de conservación: .........................................................................................

Data de caducidade ou consumo preferente: ..........................................................

©GRUPOANAY

A,S.A.,Coñecem

ento


Prim

aria.M


Nome e apelidos: ........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

3. Visito un museo de cienciasCoñecemento do Medio

TC

114

Ficha da visitaDurante a visita ao museo, toma notas nun caderno, de maneira que, despois,teñas información para cubrir esta ficha:

• Datos do museo

Nome do museo: .................................................................................................

Enderezo: ...........................................................................................................

...........................................................................................................................

• Datos sobre a visita

A que parte da Ciencia está dedicado este museo? ..................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

Explica brevemente que contén o museo: ...............................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

Que obxecto ou que parte do museo che chamou máis a atención? Por que?

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

do cadernoSolucións

4 5

6 7

4 5

6 7

116

célula

membranacitoplasma

o núcleo

O debuxo debe sersimilar ao que figurano libro do alumno

Habería que comprobar se realiza as funciónsvitais: nutrición (se toma substancias, as utili-za e expulsa os refugallos); relación (se reaccio-na aos cambios); reprodución (se produce des-cendentes coas súas mesmas características).

Unha forma de nutrición na que assubstancias que o ser vivo necesita as obténao alimentarse doutros seres vivos.

Non.Porque só ten unha célula

e para ter órganos debería ter moitas célulasagrupadas en tecidos con reparto dastarefas no organismo.

Célula, tecido, órgano e aparato.

Mastigar,dixerir, ouriñare beber.

Correr, asustarse,miañar, rabuñar

TecidomuscularAparatolocomotor

Músculo

Neurona

Ter gatiños

�

Hai cinco reinos de seres vivos: animais,plantas, fungos, protoctistas e moneras.

As plantas, as algas e algunhas bacterias nondependen doutros seres vivos para alimentarse.

Algunhas algas, algúns fungos, as plantas eos animais son pluricelulares. Os fungos son heterótrofos e as plantas autótrofas.

Ambos os dous son heterótrofos.

Dun cogomelo (Amanita).

Ao dos fungos.

No solo do bosque.

É un heterótrofo quedescompón a follaxe.

O debuxo pode ser unparamecio, unhaameba ou similar.

os protoctistasprotozoo.

as plantas.un mofo.

O debuxo debe serdun mofo.

1 2

2 3 3 4

4 5

8 9

10 11

8 9

10 11

117

�

�

�

�

Non poderá absorber auga e minerais do solo.Non poderá facer a fotosíntese.

Respiración Fotosíntese

AUGA DIÓXIDO DECARBONO

HIDRATOSDE CARBONOLUZ OSÍXENO

Non teriamos alimentos e habería moitomenos osíxeno na atmosfera.

As plantaspoden reaccionara estímulos,como a luz,crecendo caraa ela.

Vertebrados acuáticos.

o corpo cuberto de escamase dividido en cabeza e tronco. Teñen aletaspara nadar, ollos grandes, unha boca noextremo da cabeza e unha protección sobreas branquias.

teñen aparato dixestivo,circulatorio, respiratorio (branquias) e excretor.Tamén un aparato reprodutor e un sistemanervioso. O seu esqueleto ten columna vertebrale está formado por ósos.

I

I

I

V

V

V

12 13

14 15

118

cavidade dixestiva

Son branquias,que son os órganosrespiratoriosdos peixes.

Para atrapar osinsectos dos que se alimentan.

Para respirar no interior do solo húmido.

Para atrapar os peixes eoutros animais acuáticos dos que se alimentan.

Son traqueas. Estestubos son os órganosrespiratorios dosinsectos.

Branquias

Traqueas

tubo dixestivo

A augamar roubou a torta e deulla ao gato.Este deulla ao peixe, que a comeu sen pensar.

Grazas a eles poden atopar o seu alimento,detectar os seus inimigos ou percibir outrosindividuos da súa mesma especie.

Para detectar os cambios no contorno ereaccionar ante eles.

Cos seus órganosreceptores, capta información(o león vén); mediante o seu sistema nervioso, elabora a resposta(fuxir), e cos efectores, os músculos,executa a resposta (foxe).

co seu oído, captainformación (un poldro);co seu sistema nerviosoelabora a resposta(cazalo), que executacos seus efectores.

Aletas.Ás membranosas.

Ás con plumas e patas.

Temos ollos, aínda que non tan agudos como os da aguia.En canto ao olfacto, os nosos órganos son distintos.

�

��

anémona

16 17

18 19

119

As patacas (un alimento) conteñen nutrientes(os hidratos de carbono).

EstómagoAparato dixestivo

CorazónAparato circulatorio

Si. A función de nutrición.

Aparato circulatorio. Transporta nutrientese refugallos na función de nutrición.

A nutrición é a obtención dos nutrientes que teñen osalimentos, e o osíxeno do aire, a súa distribución poloorganismo e a eliminación das substancias de refugallo.

ArrozPastaPan

GaravanzosCarneLeitePeixeOvo

Aceite ColiflorLaranxaKiwi

Graxas

H. de carbono

H. de carbono

Si. Hidratos de carbono.

Verduras, carne oupeixe e froitas.

Proteínas

Proteínas

Proteínas

H. de carbono

Graxas

Graxas

7 9 4 65 12 1 102 11 8 3

Aparato nervioso. Procesa a informaciónna función de relación.

PulmónsAparato respiratorio

RilesAparato excretor

�

�

�

20 21

120

Bile

Mastigacióne deglutición.

Dixestión noestómago. Fórmaseo quimo.Complétase

a dixestión.Fórmanse as feces.

Mirar as datas de caducidade.Conservar na neveira.Non volver conxelar unha vez desconxelados.

A salgadura faise dende hai milenios.

Avaliar a capacidade dosestudantes para recollerinformación e ordenala

nun esquema.

Zume pancreáticoSaliva

�

Documents

COÑECEMENTO 5º PRIMARIA