Upload
ingabiregrace
View
137
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
5/19/2018 Code Route Kinya.
1/96
ITEKA RYA PEREZIDA N 85/01 RYO KU WA 02/09/2002 RISHYIRAHO
AMABWIRIZA RUSANGE AGENGA IMIHANDA N'UBURYO BWO
KUYIGENDAMO.
Twebwe Paul KAGAME,Perezida wa Repubulika,
Dushingiye ku Itegeko Shingiro rya Repubulika yu Rwanda, cyane cyane mu ngingo
yaryo ya 9, 10 niya 16 igika cya !"mase!erano yerekeranye nigabana ry#butegetsi
yashyiriweho umukono "R#S$" ku wa 0 ukwakira 199%&
'uma!e kubona itegeko n( )*19+ ryo kuwa 1 -!eli 19+ ryerekeye imihanda
n.uburyo bwo kuyigendamo&
Dusubiye ku cyeme!o n( 660*%06 cyo ku wa 11 -!eri 19/+ gishyiraho amategeko
agenga imihanda nuburyo bwo kuyigendamo&
Inama y"baminisitiri yateranye ku wa 18 Uk!"#$ 1998& ima!e kubisu!uma no
kubyeme!a&
TWATEGETSE KANDI DUTEGETSE%
IGI&E &YA MBERE% AMATEGEKO ABANZA
UMUTWE WA MBERE% IBIREBWA N'IRI TEKA
I()(" *$ 1%
Iri teka rigenga uburyo bwo kugenda mu n!ira nyabagendwa, bwerekeye abanyamaguru,
ibinyabi!iga, inyamaswa !ikurura, i!ikorera ibintu, cyangwa i!o bagenderaho kimwe
n.amatungo
UMUTWE WA II% IBISOBANURO
I()(" *$ 2%
u gukuriki!a ibi2ugwa muri iri teka3
5/19/2018 Code Route Kinya.
2/96
1 I4ambo 5In!ira nyabagendwa5 ri2uga imbago !ose !.imihanda minini, amabarabara, aho
abantu nyamwinshi bahurira, aho imodoka !ihagarara, in!ira n.utuyira two ku muhanda,
ibiraro, ibyombo, mbese ku buryo rusange, imihanda nyabagendwa yose igendwamo ku
butaka&
% I4ambo 5umuhanda5, ri2uga igice cyangwa ibice by.in!ira nyabagendwa bigendwamo
n.ibinyabi!iga, iyo n!ira nyabagendwa ikaba yagira imihanda myinshi itandukanyi4we ku
buryo bugaragara n.ubutaka bwayo cyangwa ubusumbane&
I4ambo 5in!ira y.ibinyabi!iga5, ri2uga umuhanda n.in!ira !iwukiki4e&
) I4ambo 5igisate cy.umuhanda5 ri2uga kimwe mu bice bigabanyi4e umuhanda mu burebure
bwawo bishobora kugaraga!wa n.umurongo umwe ukome4e cyangwa ugi!we n.uduce
dukulikiranye ariko icyo gisate kikagira ubugari buhagi4e ku buryo ibinyabi!iga bitali
amagare, 2elometeri cyangwa amapikipiki bigenda bibangikanye&
/ I4ambo 5agahanda k.amagare5 bi2uga igice cy.in!ira nyabagendwa cyagenewe
kunyurwamo n.amagare na 2elomoteri bikagaraga!wa n.ikimenyetso cyabigenewe
6 "magambo 5isangano5 ni 5inkomane5 bi2uga ahantu hose imihanda ihurira, aho
umuhanda urasukira mu wundi cyangwa mu maharakubiri y.in!ira nyabagendwa, ubwo
hakabarirwamo imyanya igi!we n.ayo mahuliro n.i!o nkomane cyangwa n.ayo
maharakubiri y.imihanda
I4ambo 5akayira5 bi2uga in!ira nyabagendwa iunganye yagenewe gusa abanyamaguru
cyangwa ibinyabi!iga bigendera ku bi!iga bibiri
+ I4ambo 5in!ira y.igitaka5 bi2uga in!ira nyabagendwa yagutse kurusha akayira ariko
ubusan!we ikaba itaragenewe ibinyabi!iga bibiri
In!ira y.igitaka ikome!a kwitwa ityo iyo isa n.umuhanda igihe irasutse gusa mu yindi
n!ira nyabagendwa
9 I4ambo 5urusisiro5 bi2uga ahantu hose hari ama!u yegeranye cyangwa aatanye, ari ku
ruhande urwo arirwo rwose rw.in!ira nyabagendwa cyangwa se aho bin4irira n.aho
basohokera hagaraga!wa n.ibyapa by.aho hantu&
10 I4ambo 5umuyobo!i5 bi2uga umuntu wese utwaye ikinyabi!iga cyangwa uyobora mu
n!ira nyabagendwa inyamaswa !ikurura, !ikorera cyangwa !igenderwaho, cyangwa
amatungo, yaba ubushyo cyangwa imwe imwe&
11 I4ambo 5umuko!i ubiitiye ububasha5 bi2uga umwe mu bako!i ba2ugwa mu ngingo ya
y.iri teka, wambaye ku buryo bugaraga!a ibimenyetso by.imirimo ashin!we
Iyo umugen!i ahaga!e, umuko!i ubiitiye ububasha ashobora kuba adaite ibyo
bimenyetso, ariko rero agomba kugaraga!a ko abiitiye ububasha
%
5/19/2018 Code Route Kinya.
3/96
1% I4ambo 5ikinyabi!iga5 bi2uga ikintu cyose gikoreshwa mu gutwara abantu n.ibintu ku
butaka, kimwe n.igikoresho cyose kigendeshwa, gihingishwa, gikoreshwa mu nganda
cyangwa ahandi
1 I4ambo 5ikinyamitende5 bi2uga ikinyabi!iga cyose, nk.igare ry.iki!iga kimwe, ry.ibi!iga
bibiri, bitatu cyangwa bine, kigendeshwa n.inguu !.abantu bakiriho nko kuba bakoreshaibirenge cyangwa intoki
1) a7 I4ambo 5igare5 bi2uga ikinyamitende cy.ibi!iga bibiri&
b7 I4ambo 52elomoteri5 bi2uga ikinyabi!iga giite ibi!iga bitaren!e bibiri kandi giite
moteri itarenge4e santimetero kibe /0 cyangwa imbaraga !itarenga 82" ) kandi,
hakuriki4we uko cyako!we, umu2uduko wacyo nturenge 8m 60 mu isaha
Igare na 2elomoteri bidahetse ababigenderaho ntibiatwa nk.ibinyabi!iga
1/ I4ambo 5ipikipiki5 bi2uga ikinyabi!iga cyose cy.ibi!iga bibiri giite moteri, ukuyemo !a
2elomoteri&
16 "magambo 5ikinyamitende itatu n.ikinyamitende ine biite moteri5 bi2uga ibinyabi!iga
by.ibi!iga bitatu cyangwa bine bitarenge4e uburemere bwibiro )00, kandi moteri ikaba
itarenge4e santimetero kibe /0 cyangwa imbaraga !ayo !ikaba !itarenge4e 82" 1/
ushyira intebe ku ruhande cyangwa romoruki inyuma y.ibinyabi!iga bya2u!we ku bika
1, 1), 1/ na 16 ntacyo bihindura ku rwego birimo
1 I4ambo 5ikinyabi!iga kigendeshwa na moteri5 bi2uga ikinyabi!iga cyose giite moteri
ikigendesha kandi kigendeshwa n.ibikigi!e&
1+ I4ambo 5imodoka5 bi2uga ikinyabi!iga cyose kigendeshwa na moteri, uretse !a
2elomoteri, ipikipiki, ibinyamitende itatu cyangwa ine biite moteri, n.imashini !ikurura
n.i!indi !ihinga !iite moteri !ikaba kandi ku busan!we !itwara mu n!ira nyabagendwa
abantu cyangwa ibintu cyangwa se !igenewe gukurura ibindi binyabi!iga bitwara abantu
cyangwa ibintu&
19 I4ambo 5romoruki5 bi2uga ikinyabi!iga kigenewe gukururwa n.ikindi& iryo 4ambo
rikoreshwa kandi kuri !a maku!ungu&
%0 I4ambo 5maku!ungu5 bi2uga romoruki iyo ariyo yose yagenewe guatishwa kukinyabi!iga gikurura ku buryo igice cyayo kiba kikiryamyeho kandi igice cy.uburemere
bwacyo ndetse n.ubw.ibyo itwaye bukaba bushikamiye icyo kinyabi!iga&
%1 I4ambo 5romoruki ntoya5 bi2uga romoruki iyo ariyo yose iite uburemere butarenga ibiro
/0
%% "magambo 5ibinyabi!iga bikomatanye5 na 5ibinyabi!iga bikururana5 bi2uga
ibinyabi!iga biatanye bikagenda nk.aho ari kimwe&
% I4ambo 5ikinyabi!iga giatani4e5 bi2uga ikinyabi!iga gikomatanye, kimwe ali ikinyabi!iga
gikurura, ikindi ari maku!ungu &
5/19/2018 Code Route Kinya.
4/96
%) I4ambo 5ikinyabi!iga gikururana kabiri5 bi2uga ibinyabi!iga bikomatanye bikururana
bigi!we n.ikinyabi!iga giatani4e kandi kiriho romoruki yacyo&
%/ "magambo 5uburemere bwite5 n.5uburemere bw.ikidapakiye5, bi2uga uburemere
bw.ikinyabi!iga ki!ima giite karosori n.ibikoresho byacyo ngombwa kandi cyu!uye
lisansi, ma!utu cyangwa ga!i, ama!i n.ama2uta, aliko hatabariwemo abagitwaye, abantucyangwa imi!igo cyikoreye&
%6 I4ambo 5uburemere bwikorewe5 bi2uga uburemere bwite bw.ikinyabi!iga ki!ima
hongereweho uburemere bw.imi!igo cyikoreye, ubw.ugitwaye n.ubw.undi muntu wese
gitwaye&
% I4ambo 5uburemere ntarengwa bwemewe 5 bi2uga uburemere bwose ntarengwa
bw.ikinyabi!iga bweme4we hakuriki4we ibi2ugwa muli iri teka, uburemere ntarengwa
bwemewe bw.ibinyabi!iga bikomatanye, bw.ikinyabi!iga giatani4e cyangwa
bw.ikinyabi!iga gikurana kabiri, bwitwa 5uburemere bugendanwa5&
%+ I4ambo5guhagarara umwanya muto5 bi2uga igihe cya ngombwa ikinyabi!iga kimara
gihaga!e kugirango abantu cyangwa ibintu byin4ire cyangwa bisohoke&
%9 I4ambo 5guhagarara umwanya munini5 bi2uga igihe kiren!e icya ngombwa ikinyabi!iga
kimara gihaga!e kugira ngo abantu cyangwa ibintu byin4ire cyangwa bisohoke&
0 I4ambo 5akagarura:rumuri5 bi2uga akantu karabagirana gasubi!a imirasire y.urumuri ku
kintu kiyohere4e&
1 I4ambo 5ikinyabi!iga : ndakumirwa5 ni ibinyabi!iga by.abapolisi, ibi!imya:nkongi ndetse
n.ibinyabi!iga bitwara abarwayi, iyo bi4ya aho bigomba gutabara byihutirwa kandi
bikarangwa n.intaba!a irabagirana cyangwa irangurura i4wi&
% I4ambo ;"matara y.urugendo5
5/19/2018 Code Route Kinya.
5/96
+ I4ambo 5amatara yo gusubira inyuma5 bi2uga amatara y.ikinyabi!iga agenewe kubonesha
in!ira inyuma y.ikinyabi!iga no kumenyesha abandi bagen!i ko ikinyabi!iga gisubira
inyuma cyangwa kigiye gusubira inyuma&
9 I4ambo 5itara ndanga:cyereke!o= cyangwa ikinyoteri5 bi2uga itara ry.ikinyabi!igarigenewe kwereka abandi bagen!i ko umuyobo!i ashaka kugana iburyo cyangwa
ibumoso&
)0 "magambo 5itara rishakisha5 n.5itara rihinduki!wa5 bi2uga, itara ry.ikinyabi!iga
gishobora guhinduki!wa n.umuyobo!i bidatewe n.uko ikinyabi!iga kigenda kandi
rishobora kumurika ikintu kiri mu n!ira nyabagendwa cyangwa hirya yayo&
)1 "magambo 5itara ndangamubyimba5 n.5itara ndanga burumbarare5 bi2uga itara
ry.ikinyabi!iga ryerekana ubugari bwacyo, ahagana imbere cyangwa inyuma igihe
uburebure bwacyo burenga metero 6 cyangwa iyo ubugari bwacyo, habariwemo ibyo
cyikoreye, burenga metero %,10
)% I4ambo 5ubuso bubonesha5 bi2uga ku byerekeye amatara, ubuso busohokana urumuri,
naho ku byerekeye utugarura rumuri bika2uga ubuso burabagiranamo urumuri
) I4ambo 5itara ry.umuhondo5 bi2uga itara ryose ry.umuhondo wigan4e, ry.umuhondo
nyawo cyangwa usa n.icunga hakuriki4we ibisobanuro bi2ugwa mu ngereka ya y.iri
teka
UMUTWE WA III% ABAKOZI BABI+ITIYE UBUBASHA
I()(" *$ , %
>itabu4i4e ububasha abagen!a:cyaha bahawe n.amategeko y.umwihariko, abashin!we
cyane cyane kubahiri!a iri teka ni3
1 >a oisiye na ba su!oisiye bo muri ?olisi y.igihugu igihe bari mu ka!i&
% >a kaporari nabapolisi bo muri ?olisi y.Igihugu igihe bari mu ka!i, babitumwe na
?rokireri wa Repubulika wo muri iyo asi&
"bapolisi bo mu mutwe ushin!we umutekano mu muhanda&
) "bako!i bo mu biro by.amateme n.imihanda, ku byerekeye ibi2ugwa mu ngingo ya + n.iya
9, iya )0, 60 kuge!a kuya 6+, iya % n.iya iya 11 n.iya 11), iya 11 kuge!a kuya 1%0
!.iri teka&
/ "bako!i ba gasutamo, ku byerekeye ibi2ugwa mu ngingo ya 1%&
6 "bako!i bo mu biro by.imisoro, ku byerekeye ibi2ugwa mu ngingo ya 1%1 kuge!a ku ya
1/
"bako!i b.ikigo cy.ubukerarugendo na pariki !.igihugu babiherewe uburengan!ira na
inisitiri w.#butabera&
/
5/19/2018 Code Route Kinya.
6/96
+ >a oisiye bashin!we ?olisi yigihugu igihe bayobora abasilikare bagenda ku mirongo&
9 "bako!i bo mu biro bya inisiteri ishin!we utwara "bantu nIbintu mu mirimo yayo
babiherewe uburengan!ira na inisitiri w.#butabera
"bako!i ba2ugwa muri iyi ngingo baite ububasha bwo kugen!a ibyaha byica iri tekabatarengereye imilimo bashin!we n.iasi bakoramo
UMUTWE WA I-% IMPANUKA
I()(" *$ %
>itabangamiye ibiteganywa namategeko ahana, umugen!i wese uguweho n.impanukaagomba3
1( uhita ahagarara igihe bimushobokeye kandi atagombye kubangamira bundibushya
uburyo bwo kugenda mu muhanda cyangwa kwite!a ibyago ubwe&
%( ukora uko ashoboye kwose kugirango uburyo bwo kugenda mu muhanda bw.aho
impanuka yabereye bwoye guhungabana ashyira ibimenyetso ahashobora kubyara
inkomyi, nko gukoresha ikimenyetso n(",%9, kwakiri!a icyarimwe amatara yose
ndangacyereke!o y.ikinyabi!iga, cyangwa kuhatereka itara rimyatsa, ry.umuhondo
cyangwa risa n.icunga&
( Iyo umuntu yapiriye mu mpanuka cyangwa yakomerekeyemo bikabi4e kandi bikaba
bidahungabanya uburyo bwo kugenda mu muhanda, kwirinda guhindura uko ibintu
bime!e, gusibanganya ibimenyetso bishobora kugaraga!a abari mu makosa, no
kubimenyesha cyangwa gutumaho abubahiri!a amahoro bari hai aho&
)( Iyo abandi bantu bahuye n.iyo mpanuka babimusabye, kubabwira umwirondoro we&
/( Iyo umuntu yapiriye muri iyo mpanuka cyangwa yakomerekeyemo bikabi4e, ariko
akabona nta byago bishobora kumutera, kuguma aho impanuka yabereye cyangwa
kuhagaruka kuge!.igihe abubahiri!a amahoro bahagereye, cyeretse iyo bamwemereyekuha2a cyangwa iyo agomba gutabara abakomeretse cyangwa ku4ya kwi2u!a ubwe
bwite&
6( Iyo impanuka yangi4e ibintu gusa cyangwa hakaba hari abakomeretse byorohe4e, kugana
aho impanuka yabereye, kugirango, abyum2ikanyeho n.uwo bagonganye, bagaraga!e uko
byagen!e, cyangwa niba batabyum2ikanyeho, aashe umuko!i ubishin!we kubyirebera
"riko rero, iyo umuko!i ubiitiye ububasha adashobora cyangwa atashoboye kugera aho
byabereye mu gihe kiringaniye , abahuye n.impanuka bashobora buri wese kubimureba, igihe
bishoboka, kubimenyesha umutegetsi ushin!we kubahiri!a amahoro uri hai cyangwa uri aho
batuye
6
5/19/2018 Code Route Kinya.
7/96
-k.uko iyi ngingo ibiteganya3
: 5umuntu wakomeretse cyane5 bi2uga umuntu wagi!e ibikomere bishobora kumu2iramo
urupu, kumushegesha wese, kumutesha igice cy.umubiri cyangwa wacitse urugingo
: 5igikomere cyorohe4e5 bi2uga igikomere cyose umuntu asanga kitahungabanya ubu!ima,kitamushegesha wese cyangwa kitatuma ataka!a igice cy.umubiri cyangwa urugingo
UMUTWE WA -% IBITEGEKWA IBYAKWAIBIMENYETSO
I()(" *$ 5 %
1 #mugen!i wese uri mu n!ira nyabagendwa agomba guhita yum2ira ibitegetswe n.abako!i
babiitiye ububasha
% Ibitegekwa ni nk.ibi3
a7 ukuboko ku!amuye, gutegeka abagen!i bose guhagarara keretse abage!e mu isangano
bagomba guhita baha2a&
b7 ukuboko cyangwa amaboko atambitse ategeka guhagarara abaturuka mu byereke!o
bisanganya icyereke!o cyerekanwa n.ukuboko cyangwa amaboko arambuye
c7 ku!ungu!a intambike itara ritukura, bitegeka guhagarara abo iryo tara riganishaho
#mugen!i wese ategetswe kugaraga!a umwirondoro we igihe umuko!i ubiitiye ububasha
abimusabye bitewe n.ikosa ako!e ryica iri teka, cyangwa habaye impanuka
) #muyobo!i w.ikinyabi!iga gihaga!e umwanya muto cyangwa munini ategetswe
kugikuraho igihe abisabwe n.umuko!i ubiitiye ububasha
/ #mugen!i wese agomba kubahiri!a ibimenyetso byashyiriweho gutunganya uburyo bwo
kugenda mu muhanda igihe cyose ibyo bimenyetso biteye uko byagenwe kandi
bigaragara bihagi4e
6 Ibitegekwa n.abako!i babiitiye ububasha birusha agaciro ibindi bimenyetso
UMUTWE WA -I% URUHUSHYA RWO GUTWARA IBINYABIZIGA.
I&YI&IRO &YA MBERE% U*$ 3" (43$$ )!)*$!)#)($
4$()3 6 R3$7$.
I()(" *$ %
1 -tawe ushobora gutwara ikinyabi!iga kigendeshwa na moteri mu n!ira nyabagendwa
adaite kandi atitwa4e uruhushya rwo gutwara ibinyabi!iga rwatan!we na ?olisi yigihugu
5/19/2018 Code Route Kinya.
8/96
#ko uruhushya rwo gutwara ikinyabi!iga ruteye nuko rutangwa, bigenwa nIteka rya
inisitiri ushin!we utwara "bantu nIbintu abisabwe na 8omit@ yIgihugu ishin!we
umutekano mu mihanda&
#muyobo!i agomba kwerekana ako kanya uruhushya rwo gutwara ibinyabi!iga aruba4i4we
n.umuko!i ubiitiye ububasha
% #ruhushya rwo gutwara ibinyabi!iga rwerekana urwego cyangwa in!ego !.ibinyabi!iga
cyatangiwe
In!ego !.ibinyabi!iga !isabirwa uruhushya ni i!i3
UrwegoA "mapikipiki n.ibinyamitende itatu biite moteri biriho cyangwa bidaite intebe ku
ruhande
UrwegoB3 Imodoka !akorewe gutwara abantu kandi !iite imyanya munani ntarengwa yo
kwicarwamo hatabariwemo uw.umuyobo!i
: Imodoka !agenewe gutwara ibintu kandi !iite uburemere ntarengwa bwemewe
butarenga ibiro /000
: Ibinyamitende ine biite moteri
8u binyabi!iga byo muri urwo rwego bashobora gushyiraho romoruki ntoya iite umutambiko
umwe
Urwego C3 Imodoka !agenewe gutwara ibintu biite uburemere ntarengwa bwemewe burenga
ibiro /000
8u binyabi!iga by.urwo rwego bashoboraga gushyiraho romoruki ntoya
Urwego D3 Imodoka !akorewe gutwara abantu kandi !iite imyanya irenga umunani yo
kwicarwamo, hatabariwemo uw.umuyobo!i
Urwego E3 Ibinyabi!iga bikomatanye biite ikinyabi!iga gikurura kiri muri rumwe mu n!ego
>, A na D umuyobo!i aitiye uruhushya kandi romoruki yabyo ikaba iite
uburemere ntarengwa bwemewe burenga ibiro /0
Urwego F: Ibinyabi!iga bidasan!we , nta kwita ku
buremere bwa!o
) #ruhushya rwo gutwara ibinyabi!iga rutangwa burundu abarusaba bama!e gutsinda
ibi!amini bikurikira kandi herekanywe icyeme!o gitangwa na muganga wemewe akuriki4e
ibi2ugwa mu gika cya + cyiyi ngingo3
a7 iki!amini ku masomo cyerekana ko uba!wa a!i bihagi4e amategeko y.umuhanda&
+
5/19/2018 Code Route Kinya.
9/96
b7 iki!amini cyerekana ko uba!wa a!i gutwara ikinyabi!iga cyo mu rwego asabira
uruhushya rwo gutwara
Ibi!amini byerekeye amasomo no gutwara ibinyabi!iga kugirango hatangwe uburengan!ira
bwo gutwara ibinyabi!iga bikorwa mu buryo bwashyi!weho na inisiteri ishin!we gutwara
abantu nibintu
/ a7 uruhushya rwagateganyo rwo gutwara ibinyabi!iga rushobora guhabwa umuntu wese
urusabye kugirango bimuashe kugera ku bumenyi buhagi4e bwo gutwara ibinyabi!iga
bu!atuma abona icyeme!o cyuburengan!ira burunduye
#ruhushya rwagateganyo rwo gutwara ibinyabi!iga rutangwa ari uko urwaka atsin!e
iki!amini cy.amasomo giteganywa mu gika cya ) a7, cy.iyi ngingo
b7 #ruhushya rwagateganyo rwo gutwara ibinyabi!iga ruite agaciro ku n!ego !ose
!.ibinyabi!iga
c7 #ruhushya rwagateganyo rwo gutwara ibinyabi!iga rumara ame!i atatu& icyo gihe
rushobora kwongerwa inshuro eshatu gusa
d7 #ite uruhushya rwagateganyo rwo gutwara ibinyabi!iga ntiyemerewe gutwara
imodoka keretse ari kumwe n.umwigisha uite uburengan!ira bwo mu rwego
rw.imodoka atwaye
#mwigisha agomba kuba iruhande rw.uwo yigisha kugira ngo ashobore kureba ne!a
ibyo akora kandi amugoboke mu gihe cyo kuyitwara iyo bibaye ngombwa
Ikinyabi!iga cyigirwaho kigomba kuba giite inyuma ikimenyetso kigi!we n.inyuguti
C yera yanditswe mu ibara ry.ubururu kandi iite uburebure butari hasi ya santimetero
1/ cyangwa icyapa cyumweru cyanditseho ;"#':EACE= mu nyuguti !umukara
6 Iyo rwatakaye, rwibwe cyangwa rwangiritse, uruhushya rwo gutwara ikinyabi!iga
rusimburwa by.agateganyo, mu gihe gihagi4e kugirango habe habonetse inyandiko yarwo
kandi icyo gihe ntikirenge iminsi cumi n.itanu n.urupapuro ruite agaciro nk.ak.uruhushya
rwo gutwara imodoka rutangwa na prokireri wa Repubulika
>isabwe n.uwari aite uruhushya rwo gutwara ikinyabi!iga rwatakaye, rwibwe cyangwarwangiritse, abategetsi batanga urwa mbere batanga n.inyandiko nshungu yarwo
#ruhushya rwo gutwara ibinyabi!iga n.inyandiko:nshungu yarwo bitangwa ari uko
harishywe aya maaranga3
: uruhushya rwo gutwara ikinyabi!iga ku rwego rutangirirwaho3 %/00
: kuri buri rwego rwiyongereyeho3 /00
: uruhushya rw.agateganyo rwo gutwara ibinyabi!iga31000
: inyandiko:nshungu3 /00
9
5/19/2018 Code Route Kinya.
10/96
-yamara, abaite uruhushya rw.agateganyo rugiite agaciro, batanga gusa amaaranga yari
asigaye ngo babone uruhushya burunduye rwo gutwara ikinyabi!iga
+ a7 uruhushya rwo gutwara ibinyabi!iga rwimwa cyangwa rwamburwa abantu barwaye
indwara !ikurikira: ku byerekeye uruhushya rwo mu rwego A, D, E, na F, ukubona kw.i4isho kugomba
kugira +*10 kuri buri 4isho cyangwa *10 ku 4isho rimwe na 9*10 ku rindi 4isho,
cyangwa se 6*10 ku 4isho rimwe na 10*10 ku rindi >iremewe ko uburwayi bwamaso
bukosorwa namataratara abigenewe
: #kum2a3 kutum2a cyangwa kum2a buhoro bikabi4e kandi ku matwi yombi
: I!indi ndwara !.ubu!ima !ibu!a bikabi4e ingingo gukora ne!a cyangwa !ihungabanya
imikorere y.ubwonko
b7 ?rokireri wa Repubulika ashobora gutumi!a umuntu wese uite uruhushya rwo gutwaraibinyabi!iga akekaho bumwe mu burwayi buma!e ku2ugwa kugira ngo asu!umwe na
muganga amutegetse& muganga yoherere!a ?rokireri ibyo yabonye mu gihe
kitarenge4e iminsi umunani
c7 ?rokireri wa Repubulika ashobora kwambura by.agateganyo uruhushya rwo gutwara
ikinyabi!iga umuntu wese wan!e gusu!umwa na muganga& ashobora na none
kwambura uruhushya umuntu wese u!wiho uburwayi buma!e ku2ugwa
d7 Icyeme!o cya ?rokireri wa Republika kiri kumwe n.inyandikuro yemewe ya raporo ya
muganga wa Ceta, cyoherere!wa nyirubwite mu ibaruwa ishinganywe mu iposita
ikanatangirwa icyeme!o cy.uko bayibonye
e7 Icyeme!o cya ?rokireri wa Repubulika ntiki4ulirirwa iyo cyaashwe kubera kwanga
gusu!umwa na muganga
7 8u !indi mpam2u, icyeme!o gishobora ku4uririrwa kwa prokireri mukuru w.urukiko
rw.ubu4urire mu gihe cy.iminsi 0 nyirubwite ama!e kubona icyeme!o cya ?rokireri
wa Repubulika
Igihe cyemewe cyo ku4urira n.ubu4ulire ntibihagarika icyeme!o
g7 #wa4uliye asu!umwa n.akanama k.abaganga batatu, umwe muri bo agashyirwaho na
?rokireri mukuru, uwa kabiri agashyirwaho n.uwa4uriye, uwa gatatu agashakwa n.abo
baganga babiri ba mbere
#kwamburwa uruhushya rwo gutwara ikinyabi!iga kugumaho ari uko byeme4we
n.ubwigan!e bw.ama4wi y.abagi!e ako kanama& muri icyo gihe amaranga agomba
gutangwa aherera k.uwa4uriye
Icyeme!o cyo kwambura burundu uruhushya rwo gutwara ikinyabi!iga kimenyeshwa
ubutegetsi bwabutan!e
10
5/19/2018 Code Route Kinya.
11/96
9 >inyuranyi4e n.ibima!e ku2ugwa, ntibategetswe kugendana uruhushya rwo gutwara
ibinyabi!iga, abayobo!i bataramara umwaka mu Rwanda iyo baite3
- uruhushya mpu!amahanga rwo gutwara ikinyabi!iga ruteye kimwe n.urugero rugi!e
umugereka wa w.amase!erano yakorewe i Giyeni kuwa + #gushyingo 196+, yerekeye
uburyo bwo kugenda mu muhanda &
- uruhushya m2a:mahanga rwo gutwara ikinyabi!iga ruhu4e namategeko ari ku
mugereka wa 6 wamase!erano yi Giyeni yo kuwa + ugushyingo 196+& ariko urwo
ruhushya rukaba ruite agaciro, kandi rwaratan!we nigihugu cyasinye ayo mase!erano
cyangwa nikigo cyabiherewe ububasha nikindi gihugu cyasinye ayo mase!erano
"baite kimwe muri i!o mpushya bagomba guhita barwerekana iyo babisabwe n.umuko!i
ubiitiye ububasha
>atagombye gukora iki!amini cy.amasomo n.icyo gutwara ikinyabi!iga, bashobora kubona
uruhushya rutangirwa mu Rwanda rwo gutwara ikinyabi!iga iyo berekanye uruhushya
mpu!amahanga cyangwa m2amahanga, bapa gusa kubisaba mbere y.irangira ry.igihecy.umwaka giteganywa ku gice cya mbere cy.iki gika
I&YI&IRO &YA II% U*$ 6#$6$$($ 3" (43$$ )k)*$!)#)($
I()(" *$ : %
1 ?olisi yigihugu iite ububasha bwo gutanga uruhushya mpu!amahanga rwo gutwara
ikinyabi!iga hakuriki4we ibiri ku rugero rugi!e umugereka wa w.amase!erano y.i Giyeni
yo kuwa + ugushyingo 196+ yerekeranye nuburyo bwo kugenda mu muhanda &
% #ruhushya mpu!amahanga rwo gutwara ikinyabi!iga rushobora guhabwa gusa abaite
icyeme!o cyo gutwara ikinyabi!iga cyatan!we nigihugu cyabo kandi kigiite agaciro&
abagihawe batanga amaranga %/00 y u Rwanda
IGI&E &YA KABIRI% UBURYO BWO KUGENDA MU MUHANDA
UMUTWE WA MBERE% AMATEGEKO RUSANGE
I&YI&IRO &YA MBERE% K)7$ )#)$ *$!$(73$ ;$!$*)(7$6"
I()(" *$ 8 %
1 >irabu4i4we kubangamira uburyo bwo kugenda mu muhanda cyangwa gutuma watera
ibyago kubera ku4ugunya, kurunda, gusiga cyangwa kugusha mu n!ira nyabagendwa
ibintu ibyo aribyo byose, nkibisate byibirahure, ma!utu lisansi, ga!i nama2uta, kuhuka
umwotsi cyangwa ibyuka, cyangwa se kuhashyira ikintu cyose cyinkomyi
Ibyo ntibibu4i4we ku bako!i bimirimo ya Ceta, igihe bari mu ka!i kabo bakoresha ibyuma
bi2ubura imyotsi, ibyuka cyangwa ibiu
-i kimwe no ku bikorera ubwabo bakoresha nkibyo kandi imirimo bakora ikaba ari iya Ceta
cyangwa se bakaba bayikora baite uruhushya bahawe na ?eree
11
5/19/2018 Code Route Kinya.
12/96
u gihe iyo mirimo ikorwa, abagen!i nibo bagomba gukora uko bashoboye kwose kugirango
birinde impanuka ishobora kuba
% Iyo ikinyabi!iga gihaga!e kubera impanuka cyangwa iyo ibyo gitwaye cyangwa bimwe
muri ibyo biguye mu n!ira nyabagendwa, umuyobo!i wacyo agomba gukora ukoashoboye kwose kugira ngo in!ira igendwemo nta nkomyi
Iyo umuyobo!i atabishoboye umuhereke4e niwe ugomba kubikora yaba ntawe aite bigakorwa
n.undi mugen!i wese waguweho n.iyo mpanuka
>irabu4i4we kwonona in!ira nyabagenwa, ku2anaho, kwimura, kwangi!a, guhirika
cyangwa gusenya imbago, ibimenyetso, ibyapa biyiteyeho cyangwa ibiyubatseho
I()(" *$ 9 %
#muyobo!i agomba gukora uko ashoboye kugirango yirinde kwangi!a umuhanda agendabuhoro, agabanya ibyo ikinyabi!iga kikoreye cyangwa se anyura indi n!ira
>yumwihariko ibinyabi!iga biite iminyururu, iyo bigenda mu n!ira nyabagendwa bigomba
gushyirwaho ibya ngombwa bituma bitagira icyo byangi!a ku muhanda -ta na rimwe
bishobora kugenda ku mihanda ya kaburimbo, uretse ibinyabi!iga bya gisirikare mu bihe
bidasan!we
I&YI&IRO &YA II% I!*k* $!$*"!"#)
I()(" *$ 10 %
1 Ikinyabi!iga cyose cyangwa ibinyabi!iga bikururana, iyo bigenda, bigomba kugira
ubiyobora
Inyamaswa !ikurura, !ikorera cyangwa !igenderwaho, kimwe n.amatungo, yaba rimwe
cyangwa ubushyo, !igomba kugira u!iyobora iyo !igenda mu n!ira nyabagendwa
% #muyobo!i agomba kuba ashobora kuyobora, gukora igihe cyose ibyo ategetswe kandi
agomba kugenga igihe cyose ikinyabi!iga cyangwa inyamaswa ayoboye
-kumuyobo!i, ntagomba guterwa imbogami!i igihe ayobora no gukingiri!wa bitewen.umubare w.abagen!i cyangwa n.uko baashe imyanya, cyangwa bitewe n.ibintu bitabonerana
byometse ku birahure
I()(" *$ 11.
Imyaka y.iati!o ni3
- Imyaka %0 ku bayobo!i b.imodoka !iri mu n!ego A,D,E na F !i2ugwa ku gice cya %
cy.ingingo ya 6 y.iri teka&
-Imyaka 1+ ku bayobo!i b.ibinyabi!iga biri mu n!ego " na > &
1%
5/19/2018 Code Route Kinya.
13/96
- Imyala 1/ ku bayobo!i ba 2elomoteri, mu gihe ariko nta wundi uyiriho uretse
uyitwaye, na 1 mu bindi bihe&
- Imyaka 1) ku bayobo!i b.inyamaswa !ikurura, !aba !i!iritse cyangwa !ita!iritse ku
cyo !ikurura no ku bayobo!i b.inyamaswa !ikoreye cyangwa !igenderwaho&
- Imyaka 1% ku bayobo!i b.amatungo
I()(" *$ 11 !)% I*$6$3$
#sibye igihe hatan!we amabwiri!a yihariye yo kwimuka, inyamaswa !igomba kugabanywa
mo ibice byimirongo iite uburebure buringaniye kandi itandukanyi4we nintera ihagi4e
kugirango bitabangamira uburyo bwo kugenda
I&YI&IRO &YA III% U$7 (73$6" 6 6$7$
I()(" *$ 12 %
1 #muyobo!i wese w.ikinyabi!iga, igihe cyose bishoboka, agomba gukome!a kugendesha
ikinyabi!iga atwaye ku ruhande rw.iburyo rw.umuhanda kandi akegera inkombe yawo
y.iburyo igihe abonye undi aturutse aho agana cyangwa agiye kumunyuraho kimwe
n.igihe cyose atabona imbere ye ne!a
Inyamanswa !igenda mu muhanda !igomba, uko bishobotse kwose, gukome!a kugendera ku
nkombe y.iburyo
% 8eretse hari amategeko yihariye, iyo in!ira nyabagendwa igabani4wemo imihanda ibiri
cyangwa itatu itandukanyi4we ku buryo bugaraga!wa n.akarondorondo k.ubutaka,
umwanya utanyurwamo n.ibinyabi!iga, ubusumbane bw.imihanda, cyangwa
itandukanyi4we n.umurongo w.umweru urombere4e, abayobo!i ntibashobora kunyura mu
muhanda ubangikanye n.uwo bagenderamo
Iyo umuhanda ugabani4wemo ibisate bine kandi kuwugendamo bigakorwa mu byereke!o
bibiri, umuyobo!i wese abu4i4we kunyura mu bisate bibiri biri ibumoso kandi kugenda ku
mirongo ibangikanye byemewe gusa ku gice cya kabiri cy.iburyo bw.umuhanda
8ugenda ku mirongo ibangikanye byemewe na none ku mihanda igenderwamo mu cyereke!o
kimwe kandi igabani4wemo nibura ibisate bibiri
Ibyo aribyo byose, abako!i babiitiye ububasha bashobora gutegeka kugenda ku mirongo
ibangikanye
Iyo, kubera ubucucike bw.ibigenda mu muhanda hiremye imirongo ibangikanye kandi
irombere4e abayobo!i bagomba gukome!a kugendesha ibinyabi!iga ku murongo umwe,
keretse igihe bashaka guhindura icyereke!o kandi bakabigira ku buryo batabangamira
bikabi4e imigendere myi!a y.ibindi binyabi!iga.
1
5/19/2018 Code Route Kinya.
14/96
Ibyo kugenda ku mirongo ibangikanye byemewe kandi ibisate by.umuhanda bikaba
bigaraga!wa n.imirongo irombere4e cyangwa iciyemo uduce, abayobo!i babu4i4we kunyura
he4uru y.iyo mirongo
) Iyo umuhanda ugabanyi4emo ibisate bitatu kandi ukaba ugenderwamo mu byereke!o
byombi, umuyobo!i wese abu4i4we kugendera mu gisate cyerekeye inkombe y.ibumosobw.umuhanda
/ Iyo umuhanda ugabanyi4wemo ibisate bibiri kandi ukaba ugenderwamo mu byereke!o
byombi, umuyobo!i wese abu4i4we kugendera mu gisate kiri ibumoso bw.umuhanda,
keretse iyo kugana muri urwo ruhande byemewe
6 #muyobo!i wese ugenda mu muhanda agomba gusiga ibumoso bwe ubwikingo, imbago
n.ibindi bimenyetso byerekana aho bagomba kunyura ku buryo buboneye, keretse iyo
hashin!we ikimenyetso n(D& 1b aribwo bashobora kunyura iburyo cyangwa ibumoso uko
bashatse
I()(" *$ 1, %
1 #muyobo!i wese ugenda mu muhanda abu4i4we kurengera in!ira y.abanyamaguru,
ubwikinge, inkombe !.umuhanda cyangwa uduhanda tw.amagare, abigilishi4e uruhande
urwo arirwo rwose rw.ikinyabi!iga cyangwa ibyo cyikoreye
% >itanyuranyi4e n.ibi2ugwa mu ngingo ya /9, birabu4i4we kugen!a cyangwa gukome!a
kugen!a ikinyabi!iga giite ubuhagarike burenge4e metero enye, habaliwemo ibyo
cyikoreye
I()(" *$ 1 %
Iyo banyu!e iruhande rw.inkomyi abanyamaguru bagomba gukikira banyu!e mu muhanda,
abayobo!i bagomba gusiga umwanya uite ubugari bwa metero imwe nibura hagati yabo n.iyo
nkomyi
Iyo bidashobora kubahiri!wa kandi umunyamaguru akaba anyura hai y.iyo nkomyi,
umuyobo!i agomba kuyikikira aite umu2uduko utarenge4e kilometero eshanu mu isaha
I&YI&IRO &YA I-%Ik"6$G4$6!k$ 6!
I()(" *$ 15 %
1 #muyobo!i wese ugiye kugera mu nkomane agomba gukoresha ubwiton!i buhagi4e
bu4yana n.uko aho age!e hame!e kandi akareba ne!a niba umuhanda agiye kwin4iramo
utarimo inkomyi, akagenda agabanya umu2uduko akuriki4e uko asanga atabona ne!a
kandi byaba ngombwa agatanga ikimenyetso cy.uko age!e hai
#muyobo!i wikinyabi!iga agomba byumwihariko kwegera isangano agenda ku buryo
ashobora guhagarara kugira ngo ibinyabi!iga bitambuka mbere bihite& ndetse n.iyo
ibimenyetso by.umuriro bimwemerera gutambuka ntashobora kwin4ira mu isangano iyo
ikinyabi!iga cye gishobora kuhahagarara kandi kikabu!a guhita ibinyabi!iga bigenda mu
muhanda usanganya
1)
5/19/2018 Code Route Kinya.
15/96
% #muyobo!i wese u2uye mu n!ira nyabagendwa iite ibyereke!o bibiri akaba ashaka
kwin4ira mu y.indi iite icyereke!o kimwe, agomba kureka ibinyabi!iga biyigendamo
bigatambuka
#muyobo!i wese u2uye mu n!ira nyabagendwa idaite umuhanda wa kaburimbo cyangwa
uko!we nk.urimo kaburimbo akaba yin4ira mu n!ira ya kaburimbo n.ibime!e nkayoagomba kureka ibinyabi!iga biyigendamo bigatambuka
) #muyobo!i wese u2uye mu kayira cyangwa mu n!ira y.igitaka akaba a4ya mu n!ira
nyabagendwa itari akayira ntibe n.in!ira y.igitaka agomba kureka ibinyabi!iga bigenda
muri iyo n!ira nyabagendwa bigatambuka
/ #muyobo!i wese u2uye ahantu hahana imbibi n.in!ira nyabagendwa agiye kwin4iramo
agomba kureka ibinyabi!iga bigendamo bigatambuka
I()(" *$ 1 %
1 >itanyurani4e n.ibi2ugwa mu ngingo ya 1/, umuyobo!i wese agomba kureka ibinyabi!iga
bituruka mu kuboko kwe kw.iburyo bigatambuka keretse iyo ari mu isangano aho agomba
kubahiri!a amategeko yo gutambuka mbere yerekanwa n.ibyapamenyetso >1, cyangwa
>%b na " %% cyangwa yerekanwa n.ibimenyetso by.amatara
#tegetswe kureka abandi bagahita ntashobora gukome!a urugendo atari uko abona
adashobora gutera impanuka, agererani4e n.uko ibindi binyabi!iga biri mu muhanda bimuri
kure n.umu2uduko biite
% #muyobo!i ugiye kwin4ira mu isangano aho bagomba ku!enguruka, agomba kureka
ibinyabi!iga byage!emo bikaban!a bigatambuka
#muyobo!i wese uge!e mu masangano aho ibinyabi!iga biyoborwa n.ibimenyetso
by.umuriro agomba ku2a muri iryo sangano adategere4e ko kugenda mu kereke!o
aganamo byemerwa, ariko akabikora ku buryo atabera inkomyi ibindi binyabi!iga bigana
mu cyereke!o cyemerewe kugendwamo
I&YI&IRO &YA - % I6)*"!".
I()(" *$ 1: %
1 #muyobo!i wese ushaka kugira aho agana ntashobora kubigira ataban4e kwiringira ko
nabigira ata!a gutera ibyago cyangwa ngo abere inkomyi abandi bagen!i bamukulikiye,
bamuri imbere cyangwa bagiye kubisikana, akabigira akuliki4e uko abandi bagen!i bari
mu muhanda, aho bagana n.umu2uduko baite
-i nako bigenda nko ku muyobo!i wese u2uye ku murongo w.ibinyabi!iga cyangwa
awugiyemo, ugana ibumoso cyangwa iburyo, mu muhanda, wambukiranyi4e umuhanda ukase
ibumoso cyangwa iburyo agira ngo anyure mu yindi n!ira nyabagendwa cyangwa kugira ngo
yin4ire ahantu hahana imbibi n.iyo n!ira nyabagendwa, a2uye aho yarama!e umwanya munini
ahaga!e, uhaguruka aho yari ahaga!e akanya gato, uhindukira cyangwa usubira inyuma
1/
5/19/2018 Code Route Kinya.
16/96
% bere yo gukata cyangwa ku4ya ku ruhande rw.umuhanda, umuyobo!i wese agomba
mbere y.igihe kubigaraga!a ku buryo budashidikanywa akoreshe4e indanga:cyereke!o
cyangwa ibiranga:cyerekere!o by.ikinyabi!iga cye cyangwa byaba bidakora,
byamushobokera akabyerekanisha ukuboko
Icyo kimenyetso gitan!we kigomba gukome!a kwerekanwa mu gihe cyose ikinyabi!igakikiyoborwa, ntigikome!a kwerekanwa, iyo imiyoborere irangiye
I()(" *$ 18 %
u nsisiro, kugirango ibinyabi!iga bisan!we bitwarira hamwe abantu bigende ne!a,
abayobo!i b.ibindi binyabi!iga bagomba, bitanyuranyi4e n.ibi2ugwa mu ngingo ya 1,1 ,
kugenda buhoro, ndetse byaba ngombwa, bagahagarara akanya gato kugirango ibyobinyabi!iga bitwarira hamwe abantu bishobore kongera kugenda bihaguruka aho bigomba
guhagarara
Itegeko ritan!we mu gika kiban!a ntacyo rihindura ku itegeko rireba abayobo!i bibinyabi!iga
bitwarira hamwe abantu kubyerekeye ubwiton!i buhagi4e bwo kwirinda impanuka iyo ariyo
yose, iyo bama!e kugaraga!a ko bashaka kongera kugenda bakoreshe4e ibiranga cyereke!o
I&YI&IRO &YA -I%K!))k$$ " k*$$"
I()(" *$ 19 %
1 8ubyerekeye imyubahiri!e y.iri teka, kubisikana no kunyuranaho bireba gusa ibinyabi!iga
bigenda
% "ho ibinyabi!iga bigenda ku mirongo ibangikanye, gutambukira iburyo abayobo!i
bagenda ku murongo w.ibumoso ntibiatwa nk.aho ari ukunyuranaho bisobanurwa n.iri
teka
I()(" *$ 20 %
1 8ubisikana bikorerwa ku ruhande rw.iburyo
% #muyobo!i wese ubisikana n.undi, agomba gusiga ibumoso bwe umwanya uhagi4e kugira
ngo itambuka ry.undi ryorohe, ndetse byaba ngombwa, akegera inkombe y.iburyo
bw.umuhanda, iyo mu gihe cyo kubisikana abangamiwe n.inkomyi cyangwa n.abandi
bagen!i, agomba kugenda buhoro kandi byaba ngombwa agahagarara akanya gato
kugirango umugen!i cyangwa abagen!i ba2a mu cyereke!o aganamo bahite
Iyo ubugari bw.umuhanda budahagi4e kugira ngo ibisikana ryorohe, abayobo!i bashobora
kunyura mu n!ira !.impande !.abanyamaguru, ariko bigakorwa ku buryo butate!a
impanuka abagen!i ba!irimo
16
5/19/2018 Code Route Kinya.
17/96
) Iyo ubugari bw.in!ira nyabagendwa igendwamo n.ibinyabi!iga budahagi4e kugira ngo
bibisikane nta nkomyi, abagen!i bategetswe kworoherana kugira ngo batambuke
/ u mihanda yo mu miso!i no mu !indi n!ira nyabagendwa !icuramye cyane cyane aho
ibisikana ridashoboka cyangwa riruhi4e, umuyobo!i w.ikinyabi!iga kimanuka agomba
gushyira ku ruhande ikinyabi!iga atwaye kugira ngo areke ikinyabi!iga cyose ki!amukagitambuke keretse iyo hari ubwikingo ibinyabi!iga bishobora guhagararamo, uwo
mwanya ukaba uteye ne!a ku buryo, hakuriki4we umu2uduko naho ibinyabi!iga biri,
ikinyabi!iga ki!amuka cyaba giite ubwikingo cyangwa kimwe muri ibyo binyabi!iga
kikaba kigomba gusubira inyuma niba ikinyabi!iga ki!amuka kitagiye muri ubwo
bwikingo
Iyo byan!e bikun!e kimwe mu binyabi!iga bigiye kubisikana kigomba gusubira inyuma,
abayobo!i bagomba gusubira inyuma ni abatwaye ibinyabi!iga bidakomatanye bahuye
n.abatwaye ibikomatanye, abatwaye ibinyabi!iga bito bahuye y.abatwaye ibinini, n.abatwaye
ibinyabi!iga byikoreye imi!igo bahuye n.abatwaye ibinyabi!iga bitwarira hamwe abantu
Iyo ibinyabi!iga bigomba kubisikana ari ibyo mu rwego rumwe, ugomba gusubira inyuma ni
umuyobo!i w.ikinyabi!iga kimanuka, keretse iyo bigaragara ne!a ko gusubira inyuma
byoroheye kurushaho ikinyabi!iga ki!amuka
I()(" *$ 21 %
1 8unyuranaho bikorerwa mu ruhande rw.ibumoso
"riko rero kunyuranaho bigomba gukorerwa iburyo iyo umuyobo!i unyurwaho, ama!e
kwerekana ko ashaka kugana ibumoso& ya4yanye ikinyabi!iga cyangwa inyamaswa ayoboye
ibumoso bw.umuhanda kugira ngo3
a7 agane ibumoso anyura mu yindi n!ira nyabagendwa&
b7 yin4ire ahantu hahana imbibi n.uwo muhanda cyangwa ahagarare ibumoso bwawo
% bere yo kugira uwo anyuraho umuyobo!i wese agomba kwiringira ko3
a7 nta wundi muyobo!i umukurikiye watangiye kumunyuraho&
b7 umuyobo!i umuri imbere atagaraga4e ko ashaka kunyura ku wundi cyangwa atashatse
gukatira ibumoso&
c7 igisate cy.umuhanda agiye kunyuramo kitarimo inkomyi mu ntambwe !ihagi4e kugira
ngo hakuriki4we ikinyuranyo cy.umu2uduko w.ikinyabi!iga atwaye n.uwabo agiye
kunyuraho, imiyoborere ye itatera impanuka cyangwa ngo ibangamire abagen!i ba2a
aho agana &
d7 ashobora kugaruka iburyo bw.umuhanda atabangamiye umugen!i cyangwa abagen!i
yanyu!eho, keretse iyo yin4iye mu n!ira nyabagendwa igenderwamo mu cyereke!o
kimwe
1
5/19/2018 Code Route Kinya.
18/96
"gomba na none iyo ari ngombwa kandi nta kwirengagi!a ibindi yaba abu4i4we, kwerekana
icyo ashaka gukora hakuriki4we ibi2ugwa mu ngingo ya 1,%, kandi akanabyereka uwo agiye
kunyuraho
#muyobo!i wese ushaka kunyuranaho agomba kwita!a umugen!i cyangwa abagen!i
yanyu!eho ku buryo asiga umwanya utarimo inkomyi uhagi4e utagomba igihe cyose ku4yamunsi ya santimetero /0 iyo ikinyabi!iga ashaka kunyuraho ari igikuruwe n.inyamaswa na
none uwo mwanya ntu4ye munsi ya metero imwe iyo ashaka kunyura ku munyamaguru,
ku kinyamitende cyangwa ku nyamaswa ihetse cyangwa idahetse umuntu
) #muyobo!i ugenda mu muhanda, igihe ubugari bwawo budatuma anyuranaho nta nkomyi
ashobora kunyura mu kayira k.abanyamaguru ariko ama!e kureba umu2uduko
w.ibinyabi!iga n.uko ubutaka bume!e, kandi akabigira ku buryo adate!a ibyago abandi
bagen!i
/ u n!ira nyabagendwa !iite nibura ibisate bibiri bigendwamo mu cyereke!o aganamo
mu gihe ashatse kongera kunyuranaho ako kanya cyangwa nyumaho gato ama!e gusubira
ku ruhande rw.umuhanda, umuyobo!i w.imodoka iite uburemere ntarengwa bwemewebutarenga ibiro /00 cyangwa hakuriki4we uko yako!we, ikaba iite umu2uduko urenga
km )0 mu isaha, umuyobo!i ashobora, kugirango yongere kunyuranaho, kuguma mu
gisate yari arimo anyuranaho bwa mbere, apa kutabangamira cyane abayobo!i
b.ibinyabi!iga byihuta kurusha icye biturutse inyuma
6 #muyobo!i ubonye ko hari undi umukurikiye ushaka kumunyuraho agomba kwegera
uruhande rw.iburyo rw.umuhanda atongereye umu2uduko, keretse mu bihe byateganyi4we
mu ngingo ya %/,1,>7
$akuriki4we ubwinshi bw.ibinyabi!iga bituruka mu cyereke!o kigibwamo, iyo ubugari,
imiterere, imimerere cyangwa ubwigoron!ore bw.umuhanda bidatuma kunyuranaho
bitaruhani4e kandi nta nkomyi ku kinyabi!iga cyugari4e, kigenda buhoro cyangwa kigomba
kwubahiri!a umu2uduko ntarengwa umuyobo!i wacyo agomba kugabanya umu2uduko
ndetse byaba ngombwa akagana ku ruhande kandi agahita ahagarara iyo bishoboka kugirango
areke ikinyabi!iga cyangwa ibinyabi!iga bimukurikiye byihuta kurusha icye bihite
#muyobo!i wese w.ikinyabi!iga giite uburebure burenga metero + agomba, akoreshe4e
ikimenyetso cyabigenewe cy.icyo kinyabi!iga, kugaraga!a ko yabonye ikimenyetso
cy.umuyobo!i ugiye kumunyuraho
#muyobo!i wese wikinyabi!iga ushaka kwongera kugenda agomba gukome!a guhagarikaikinyabi!iga cye kandi akareka ibinyabi!iga bigiye kumunyuraho cyangwa guhura nawe
bigahita
I()(" *$ 22 %
1 u mihanda bagendamo mu byereke!o byombi, kunyuranaho ibumoso birabu4i4we,
bitewe n.impam2u nk.ibihu cyangwa kuba hai y.ikoni cyangwa y.impinga y.umupando,
iyo umuyobo!i adashobora kubonera abagen!i bamuturutse imbere mu ntambwe !ihagi4e
kugira ngo imiyoborere ikorwe nta kwikanga impanuka keretse imiyoborere ishobora
gukorerwa ku ruhande rw.umuhanda ruri iburyo bw.umurongo wera urombere4e uhu4e
n.u2ugwa mu ngingo ya 110, % y.iri teka
1+
5/19/2018 Code Route Kinya.
19/96
% 8unyuranaho mu ruhande rw.ibumoso birabu4i4we iyo umuyobo!i ugiye kunyurwaho
yerekanye ko ashaka gukatira ibumoso nkuko bi2ugwa ku ngingo ya %1,1 igika cya %
cy.iri teka
8unyura ku binyabi!iga bindi uretse icy.ibi!iga bibiri bibu4i4we3
a7 ahantu hari ikimenyetso n(A, 1a kiri ku mugereka wa % w.iri teka&
b7 ako kanya mbere yuko no mu gihe ba2a mu masangano yose, atari ayo bagendamo
ba!engurutse keretse3
1( iyo kugenda mu muhanda biyoborwa numuko!i ubiitiye ububasha cyangwa
nibimenyetso byumuriro&
%( iyo in!ira nyabagendwa inyuranirwamo itambukirwamo mbere yi!indi n!ira
!irasuka mu masangano&
( iyo ari ukunyura i buryo bwumuyobo!i werekanye ko ashaka gukatira ibumoso
nkuko bi2ugwa ku ngingo ya %1,1 igika cya % cyiri teka&
c7 mu mihanda iite ibisate bitarenga iyo umuyobo!i unyurwaho nawe ubwe anyura ku
kinyabi!iga giite ibi!iga bibiri&
d7 hai yiteme iyo hari umuhanda uunganye&
e7 hai yibice byumuhanda bime!e nabi cyangwa byerekanywe bityo&
7 hai yaho abanyamaguru banyura
I&YI&IRO &YA -II% I
5/19/2018 Code Route Kinya.
20/96
I()(" *$ 25 %
1 #muyobo!i wese ushaka gukatira iburyo cyangwa ibumoso a2a mu muhanda cyangwa
ahagarika ikinyabi!iga cye ibumoso bw.umuhanda agomba mbere na mbere kwerekana
aho ashaka ku4ya nkuko biteganywa n.ingingo ya )) y.iri teka3
a7 yaba akatira iburyo, akegera uko bishobotse kwose iburyo bw.umuhanda na none uko
bishobotse kose akabikorera ahantu hato kandi agabanyi4e umu2uduko, ariko rero
ashobora kugana ibumoso iyo imiterere y.aho hantu cyangwa ingano y.ikinyabi!iga
cyangwa ibyo gitwaye bidatuma yegera uruhande rw.iburyo rw.umuhanda kandi
akabikora ama!e kumenya ko nta muyobo!i umukurikiye watangiye kumunyuraho ko
kandi bitakururira ibyago abayobo!i bagenda uko bisan!we mu n!ira nyabagendwa
agiye ku2amo n.iyo agiye ku4yamo&
b7 yaba akatira ibumoso akagana ibumoso kandi akegera uko bishobotse kwose
umurongo ugabanya umuhanda mo kabiri, ariko atawugiye he4uru, cyangwa akegera
ibumoso bw.igisate cy.umuhanda cyabigenewe, iyo ari umuhanda ugenderwamo mubyereke!o byombi, cyangwa se akegera uruhande rw.ibumoso rw.umuhanda iyo ari
umuhanda w.icyereke!o kimwe kandi akabigira agabanyi4e umu2uduko yashaka
nanone kugana mu wundi muhanda ugenderwamo mu byereke!o byombi akabigira ku
buryo yawu4yamo anyu!e iburyo
% Iyo ari ukugenda ku mirongo ibangikanye, umuyobo!i ashobora gukatira iburyo ari uko
ari mu murongo w.iburyo, kandi aka4ya ibumoso ari uko ari mu murongo w.ibumoso
u gihe ahindura icyereke!o umuyobo!i wese agomba kubigira agabani4e umu2uduko
kandi akareka hagahita3
- ibinyabi!iga n.abanyamaguru bigenda mu muhanda a2uyemo cyangwa biwugenda ku
ruhande&
- abanyamaguru bambukiranya umuhanda a2uyemo cyangwa uwo aganamo
I&YI&IRO &YA I=%U6>7k" ;63$*$ $($4) *;)!)*$!)#)($
I()(" *$ 2 %
1 #muyobo!i wese agomba buri gihe kuyobora ikinyabi!iga cye yiton!e, kandiakaringani!a umu2uduko wacyo n.uko ahantu hame!e, uko habona, imimerere
y.umuhanda, imimerere y.ikinyabi!iga n.ibyo cyikoreye, imiterere y.ikirere, ubwinshi
bw.ibigenda kugira ngo uwo mu2uduko utaba intandaro y.impanuka n.imbogami!i
y.uburyo bwo kugenda mu muhanda
"gomba gushobora guhagarika ikinyabi!iga cye akuriki4e aho age!a amaso n.imbere
yinkomyi yose idatunguranye
"gomba kugabanya umu2uduko kandi byaba ngombwa agahagarara bitewe nuko ahantu
hame!e nk.igihe hatabona ne!a, iyo umuhanda urimo inkomyi, iyo ari mu makoni,
ahamanuka, iyo amashami y.in!ira nyabagendwa aunganye cyangwa akiki4we n.ama!u, haiy.impinga !.imipando n.amasangano, kimwe ndetse n.igihe cy.ibisikana cyangwa cyo kunyura
%0
5/19/2018 Code Route Kinya.
21/96
ku gatsiko k.abanyamaguru, k.ibinyabi!iga bihaga!e cyangwa ishyo ry.inyamaswa n.igihe ari
hai y.aho abantu bateraniye
% >irabu4i4we kubangamira imigendere isan!we y.ibindi binyabi!iga kubera kugabanya
umu2uduko ku buryo budasan!we cyangwa gukacira eri bidatewe no kwirinda ibyago
>irabu4i4we kwoshya cyangwa gutuma umuyobo!i agendana umu2uduko uren!e urugero
hakuriki4we ibi2ugwa mu gika cya mbere cyiyi ngingo
I()(" *$ 2: %
Iyo umunyamaguru yage!e mu mwanya wabagenewe, aho uburyo bwo kugenda mu muhanda
butagengwa n.umuko!i ubiitiye ububasha cyangwa n.ibimenyetso by.umuriro, abayobo!i
bashobora kuhin4ira bagabanyi4e umu2uduko kandi bakahatambuka babonye ko batate!a
umunyamaguru impanuka& bibaye ngombwa bagomba guhagarara kugira ngo umunyamaguru
aban!e atambuke
I()(" *$ 28 %
Iyo abayobo!i b.ibinyabi!iga biite moteri bage!e hai y.inyamaswa !ikurura, !ikorera,
!igenderwaho cyangwa iyo bage!e hai y.amatungo agatangira kwikanga, bagomba kugenda
buhoro , kwita!a cyangwa guhagarara
I()(" *$ 29
1 #muyobo!i wese agomba kutaren!a umu2uduko ntarengwa washyi!weho n.amategeko
% Iyo nta mategeko awugabanya byumwihariko, umu2uduko ntarengwa w.ibinyabi!iga
ushyi!weho ku buryo bukurikira3
a7 "mapikipiki n.imodoka !iite uburemere ntarengwa bwemewe butarenga ibiro /00
uretse ama2atiri cyangwa tagisi n.ibinyabi!iga bitwarira hamwe abantu3 ibirometero
100 mu isaha&
b7 imodoka !ikoreshwa nkama2atiri yiasi cyangwa amatagisi !iite uburemere
bwemewe butarenga kilogarama /003 ibirometero / mu isaha
c7 Imodoka !iite uburemere ntarengwa bwemewe buri hagati ya kilogarama /00 na1%/00, kimwe n.ibinyabi!iga bitwarira abantu hamwe bitari ibya2u!we kuri b73
ibirometero 60 mu isaha&
d7 Imodoka cyangwa ibinyabi!iga bikomatanye biite uburemere ntarengwa bwemewe
cyangwa uburemere bugendanwa burenga ibiro 1%/00 kimwe na 2elomoteri3
ibirometero /0 mu isaha&
e7 Ibinyabi!iga by.ubuhin!i, ibiite imipira irambuka cyangwa itarambuka, imodoka
!idaite ibi!ibu!a kwiceka kubera ko ariko !ako!we, i!indi modoka !ose !iko!e
k.uburyo bwihariye, !itari mu rwego rw.i!ima!e ku2ugwa3 ibirometero %/ ku isaha
u nsisiro, umu2uduko ntarengwa w.ibinyabi!iga ushyi!weho ku buryo bukurikira3
%1
5/19/2018 Code Route Kinya.
22/96
a7 imodoka !agenewe gusa gutwara abantu, uretse ibinyabi!iga bitwarira abantu hamwe,
kimwen.imodoka !idashobora kwikorera ibiren!e toni imwe3 ibirometero 60 ku isaha&
b7 ibindi binyabi!iga byose3 ibirometero )0 mu isaha
>a peree bashobora gutegeka ko mu nsisiro no mu n!ira nyabagendwa ba2u!e haba
umu2uduko uri munsi y.ima!e ku2ugwa
) Ikinyabi!iga cyose giite uburemere ntarengwa bwemewe burenga toni eshanu kigomba
gushyirwaho na nyiracyo cyangwa se ugikoresha, icyapa gihu4e n.urugero rwa 1 ruri ku
mugereka wa + w.iri teka kandi cyerekana umu2uduko ntarengwa ikinyabi!iga
kidashobora kuren!a
/ Icyo cyapa kigomba gushyirwa ku buryo bugaragara inyuma y.ikinyabi!iga ku ruhande
rw.iburyo 8igomba kugira umurambararo wa santimetero %1 kandi ubugari
bw.umu!enguruko utukura bugomba kugira santimetero , imibare ikagira ubuhagarikebwa santimetero 1 n.ubugari bwa milimetero )/, n.ubunini bwa santimetero 1
6 "riko rero, kubyerekeye ibinyabi!iga by.ingabo !.igihugu, ikimenyetso cy.umu2uduko
ntarengwa ikinyabi!iga kigomba kugira gishobora kwandikwa inyuma yacyo ku ruhande
rw.iburyo hakuriki4we ishusho, ubunini n.amabara amwe nk.ay.iby.icyapa kima!e
ku2ugwa haruguru
I()(" *$ ,0
$anyuranyi4we n.ibima!e ku2ugwa, iteka rya inisitiri ushin!we Imirimo ya Ceta rishobora
gushyiraho imi2uduko ntarengwa inyuranye ku n!ira nyabagendwa !imwe cyangwa !ose
I()(" *$ ,1 %
1 #muyobo!i w.ikinyabi!iga gikurikiye ibindi agomba gusiga umwanya wita4e uhagi4e
hagati y.icye n.icyo akurikiye kugira ngo atakigonga mu gihe kigabani4e umu2uduko
cyangwa gihaga!e ku buryo butunguranye
% "hatari mu nsisiro, umuyobo!i wese ugen!a ikinyabi!iga kimwe cyangwa ibinyabi!iga
bikomatanye biite uburemere ntarengwa bwemewe burenga ibiro /00 cyangwa biite
uburebure bwite burenga metero 10, agomba, keretse iyo anyu!e cyangwa agiyekunyura ku bindi binyabi!iga, gusiga hagati y.ikinyabi!iga cye n.ikimuri imbere
umwanya uhagi4e kugirango ibinyabi!iga bimuhiseho bishobore kuhigobeka bidate4e
impanuka igihe bibaye ngombwa
-yamara ariko, ibi bitegetswe ntibikuriki!wa mu gihe ibigendera mu muhanda ari byinshi
kimwe no mu duce tw.in!ira nyabagendwa aho kunyuranaho bibu4i4we
I&YI&IRO &YA =% G$($$$ 63$*$ 64" " ($($$$ 63$*$ 6)).
I()(" *$ ,2
%%
5/19/2018 Code Route Kinya.
23/96
1 #retse igihe hari amategeko yihariye akuriki!wa muri ako karere cyangwa
imitunganyiri!e bwite y.aho, ikinyabi!iga cyose cyangwa inyamaswa ihaga!e umwanya
muto cyangwa munini igomba kuba iri3
a7 mu kuboko kw.iburyo hakuriki4we aho yaganaga keretse iyo ari umuhanda
w.icyereke!o kimwe, ari nabwo na none ishobora kuba iri ibumoso bw.umuhanda&
b7 ahegereye bishobotse akayira k.abanyamaguru iyo umuhanda ugaite, ariko umwanya
uri hagati y.ibi!iga n.akayira ntube urenga santimetero /0&
c7 kure cyane bishobotse y.umurongo ugabanya umuhanda mo kabiri kandi byaba
ngombwa ikaba iri ahitaruye umuhanda mu mwanya uri mu mpande !awo cyangwa,
ahatari insisiro, ku ruhande rwose rutagenewe ku buryo bw.umwihariko abandi
bagen!i&
d7 iyo ari umwanya wo ku ruhande wagenewe abanyamaguru, umuyobo!i agomba
kubasigira akanya gaite byibura metero imwe y.ubugari kugira ngo bashoborekugenda batagombye kunyura mu muhanda
% #retse igihe hari amategeko yihariye y.aho hantu cyangwa imitunganyiri!e bwite y.aho,
ibinyabi!iga bihaga!e mu muhanda umwanya muto cyangwa munini bigomba kuba
biton!e umurongo ubangikanye n.inkombe y.umuhanda
%
5/19/2018 Code Route Kinya.
24/96
>irabu4i4we guhagarika umwanya munini mu gihe kiren!e iminsi ku n!ira
nyabagendwa3
a7 ibinyabi!iga biite moteri bitagishoboye kugenda kimwe na romoruki&
b7 mu nsisiro, ibinyabi!iga n.ibinyabi!iga bikomatanye biite uburemere ntarengwabwemewe burenge4e ibiro /00, keretse ahantu hari ikimenyetso n( E, %0
) #muyobo!i ntashobora gusiga ikinyabi!iga cye cyangwa inyamanswa !e ataban4e
kwiringira ko nta mpanuka iyo ariyo yose iri bube, kandi na none yaba ari ikinyabi!iga
giite moteri, ataban4e kwiringira ko kitakoreshwa nta ruhushya rwe
/ >irabu4i4we gukingura umuryango cyangwa ku2a mu kinyabi!iga cyangwa kuki4yamo
utaban4e kwiringira ko bidashobora gutera ibyago cyangwa bitabera imbogami!i abandi
bali mu n!ira nyabagendwa
6 Ikinyabi!iga cyose uretse 2elomoteri cyangwa ipikipiki idaite akanyabi!iga kari kuruhande gihagaritswe ku muhanda kigomba kurangirwa kure n.ikimenyetso cyabigenewe
kiri ahantu hagaragara, kugira ngo kiburire hakiri kare abandi bayobo!i ba!a bagisanga3
a7 iyo ikinyabi!iga gihagaritswe n.i4oro ku buryo abayobo!i bakigana badashobora
kumenya ko kibabereye imbogami!i&
b7 iyo umuyobo!i agombye guhagarika ikinyabi!iga ahantu habu4i4we guhagarara
Ikinyabi!iga cyahagaritswe gishobora kurangwa, bitewe n.uko ibintu bime!e, nikimenyetso
cya mpande eshatu yerekana ahashobora gutera ibyago yategani4we ku ngingo ya ++, /,a7, no
gucanira rimwe amatara ndanga cyereke!o amyatsa cyangwa se bagakoresha itara ritwarwa
mu ntoki rimyatsa ry.umuhondo cyangwa risa n.icunga rihishi4e
#retse amategeko yihariye akuriki!wa muri ako karere, umwanya usigara hagati
y.ibinyabi!iga bibiri bihaga!e umwanya munini ku ruhande rumwe rw.umuhanda
ubisikanirwamo kandi utuma hahita ibinyabi!iga bibiri gusa, ugomba kuba nibura metero
/ iyo ari mu nsisiro, na metero %0 ahatari mu nsisiro
I()(" *$ ,,.
1 >irabu4i4we guhagarika akanya gato cyangwa kanini ikinyabi!iga cyangwa inyamaswaahantu hose bigaragara ko hashobora gute!a ibyago cyangwa kubera imbogami!i abandi
bagen!i bitari ngombwa
% uhagarara akanya gato no guhagarara akanya kanini bibu4i4we cyane cyane3
a7 mu duhanda tw.abanyamagare no mu bice by.umuhanda byagenewe abanyamaguru
2elomoteri, n.abagen!i bambukiranya umuhanda no mu muhanda ahatari nibura
metero / hino yaho abanyamaguru bambukira&
b7 mu n!ira !.abanyamaguru, no mu nsisiro, ari ku nkengero !igiye he4uru, keretse iyohari amategeko yihariye akuriki!wa muri ako karere&
%)
5/19/2018 Code Route Kinya.
25/96
c7 mu ruhande ruteganye n.urwo ikindi kinyabi!iga gihaga!emo akanya gato cyangwa
kanini ari3
17 ku mihanda ibisikanirwamo, iyo ubugari bw.umwanya w.ibinyabi!iga bigomba
gutuma bibisikanirwamo butagiite metero 6&
%7 ku mihanda y.icyereke!o kimwe iyo ubugali bw.umuhanda usigaye buba
butagiite metero eshatu&
d7 he4uru no munsi y.amateme no mu mihanda inyura iku!imu, keretse hari amategeko
yihariye akuriki!wa muri ako karere&
e7 muri metero !iri hasi yi 10 uhereye ku nkombe iri bugui bw.umuhanda wambukiranya
keretse iyo hari amategeko yandi yakuriki!wa muri ako karere kimwe no mu mwanya
ugi!we naho iyo mihanda ihuriye&
7 mu muhanda, mu ikoni cyangwa hai y.impinga y.umupando iyo kureba mu byereke!o
byombi bihuliye kuri metero %0 nibura mu nsisiro cyangwa kuri metero 100 nibura ari
ahatari insisiro
g7 ahatage4e4e muri metero % nibura hino y.ikimenyetso cy.umuhanda cyangwa hino
y.ikimenyetso cy.umuliro cyerekana uburyo bwo kugenda mu muhanda&
h7 ku mihanda ibisikanirwamo, iyo kunyura ku kinyabi!iga gihaga!e akanya gato
byatuma barenga umurongo urombere4e mu muhanda&
i7 ahari ibimenyetso bibu!a byabigenewe
Ikinyabi!iga kibu4i4we guhagarara akanya kanini3
a7 imbere y.ahantu nyabagendwa hin4irwa n ahasohokerwa n.abantu benshi&
b7 mu masaha baunguriraho imbere y.ahin4irirwa n.ahasohokerwa hagenewe
imyidagaduro, h.amashuri n.ama!u y.imyidagaduro&
c7 imbere y.aho bin4irira mu duhanda tu4ya mu biban!a byadikanye usibye ibinyabi!iga
biite numero !.ibyapa bya!o !anditswe aho hantu ku buryo busomeka&
d7 ahantu hose ikinyabi!iga cyabu!a kugera ahateganyiri4we guhagararamo hari hirya
y.umuhanda&
e7 ahantu abanyamaguru bagomba kunyura mu muhanda kugirango bakikire inkomyi&
7 ahatage4e4e muri metero 1, haba imbere cyangwa inyuma y.ikindi kinyabi!iga
gihaga!e akanya gato cyangwa kanini, n.ahandi hantu hose ikinyabi!iga cyabu!a
kugera ku kindi kinyabi!iga gisan!we gihaga!e mu buryo bukwiye cyangwa cyahita
cyiha2a&
%/
5/19/2018 Code Route Kinya.
26/96
g7 ahatage4e4e muri metero 1/ ku2a imbere n.inyuma !.ikimenyetso cyerekana aho
ikinyabi!iga cyagenewe gutwara abantu gihagarara akanya gato&
h7 ahatage4e4e muri metero 10 imbere n.inyuma y.ikimenyetso E1, na E9 bis, cyerekana
ahantu hagenewe guhagarara akanya gato ikinyabi!iga gitwara abantu muli rusange,
uretse ibinyabi!iga bitwara abako!i ba Ceta muri rusange&
i7 mu muhanda aho ugabanyi4emo ibisate bigaraga!wa n.imirongo idacagaguye&
47 mu muhanda, ahakurikiye umurongo w.ibara ry.umuhondo ugi!we n.uduce,
wateganyi4we ku ngingo ya 110,+, y.iri teka&
k7 mu muhanda wo hagati mu n!ira ugi!we n.imihanda itatu&
l7 ahatari mu nsisiro, ku muhanda w.in!ira nyabagendwa wabagomba gutambuka mbere
ugaraga!wa n.ikimenyetso n>, &
m7iyo ubugari bw.umwanya usigaye ku muhanda bwaba butagiite metero &
n7 ahadaite metero 1 ku2a ku mpande !.ahashyi!we uruhombo rw.ama!i a!imya
umuriro&
o7 ahantu ho kugenda ibinyabi!iga byo ku marayirayi byabangamirwa&
p7 ahantu hari ibimenyetso bibibu!a byabigenewe
I()(" *$ , %
Ikinyabi!iga kibu4i4we guhagarara akanya ahantu hagaraga!wa nicyapa n( A,%0a cyangwa
A,%0b&
I()(" *$ ,5 %
Iyo umuyobo!i w.ikinyabi!iga adahari, umuko!i ubiitiye ububasha ashobora guhita
agiku!aho,ariko ibyacyangirikaho n.amaaranga yo kugiku!aho, bikabarwa kuri Ceta, keretse
iyo icyo kinyabi!iga cyahashyi!we ku buryo bunyurani4e n.amategeko yerekeye guhagarara
akanya gato cyangwa kanini
#bwo buryo ntibushobora gukoreshwa mu n!ira nyabagendwa n.undi mugen!i
atabiashi4wemo n.umuko!i ubiitiye ububasha
I&YI&IRO &YA =I%I!)*$!)#)($ 7$k6)3$
I()(" *$ , %
1 Intaba!a !ihariye !irabagirana !.ibinyabi!iga n dakumirwa !igi!we n.itara rimwe
cyangwa n.amatara menshi amyatsa ya bururu !igomba gukoreshwa mu gihe ikinyabi!igandakumirwa kiri mu butumwa bwihutirwa
%6
5/19/2018 Code Route Kinya.
27/96
% #retse intaba!a ndangurura4wi !itegani4we ku ngingo ya +, ibinyabi!iga ndakumirwa
biite intaba!a yihariye itanga ama4wi nk.arongoroye cyangwa y.inshengera:matwi
Intaba!a ndangurura4wi ikoreshwa gusa mu gihe ikinyabi!iga ndakumirwa kiri mu butumwa
bwihutirwa
I()(" *$ ,: %
1 Iyo umugen!i ari mu n!ira nyabagendwa asatiriwe n.ikinyabi!iga ndakumirwa kirangwa
n.intaba!a ndangurura4wi yihariye, agomba kugihigamira ako kanya, ndetse byaba
ngombwa agahagarara
% #retse ibyo bategekwa n.abako!i babiitiye ububasha bakaba kandi batate!a ibyago,
abayobo!i b.ibinyabi!iga ndakumirwa, ntibategetswe kubahiri!a amategeko yerekeye
umu2uduko ntarengwa n.ayerekeye ibimenyetso by.umuriro byerekana uburyo bwo
kugendera mu n!ira nyabagendwa iyo guhita kwabyo kurangwa n.intaba!a yihariye
I&YI&IRO &YA =II% I6)"(" *'$!$)?)k$@ 74)k" 43'$!$*)@ )6k$.
I()(" *$ ,8 %
1 Imirongo yose y.ingabo n.agatsiko kose k.abanyamaguru bari mu muhanda bategetswe
kugendera ku ruhande rw.iburyo bw.umuhanda no gusiga ibumoso umwanya uhagi4e
kugirango ibinyabi!iga bihite
% "bagendera mu n!ira nyabagendwa babu4i4we kwata3
a7 umurongo w.abasirikare bagenda cyangwa imirongo y.ibinyabi!iga by.ingabo !.igihugu
!igenda mu muhanda&
b7 mu murongo w.abanyeshuri bashorewe n.umwarimu&
c7 uruhererekane
I!i nkomyi nti!ikuriki!wa ku binyabi!iga ndakumirwa
"bagen!i bari mu n!ira nyabagendwa bagomba kum2ira ibyo bategetswe n.abasilikarebubahili!a umutekano kugirango abasilikare bari ku murongo batambuke ne!a
I&YI&IRO &YA =III% A6$)($3$ '$7) 6$$3$ 6 6)k)".
I()(" ,9 %
1 #retse iyo ubutegetsi bwabitangiye uruhusa, birabu4i4we gusiganirwa mu n!ira
nyabagendwa,mu muhanda no mu duhanda twamagare, kuhakinira cyangwa kuhakoreraibindi bikorwa byimikino byabera imbogami!i uburyo bwo kugendera mu muhanda
%
5/19/2018 Code Route Kinya.
28/96
% #ruhushya rugomba gusabwa >urugumesitiri, ?eree, cyangwa inisitiri ushin!we
#butegetsi bw.Igihugu, iyo ibyo bibera muri komini imwe, mu karere karen!e komini
imwe gusa cyangwa karen!e ?ereegitura imwe
#ruhushya ru2ugwa muri iyi ngingo ruhabwa gusa abategura amasiganwa cyangwa andimarushanwa yibinyabi!iga, iyo berekanye ko baite ubwishingi!i bweme!a ko
uburyo!we cyangwa ibi!aba ku mubiri wabarushanwa cyangwa ku bi!angirika ku bintu
by.ba4e kureba iyo mikino byagombaga kubabarwaho bi!atangirwa indishyi
) "bategura amarushanwa yimikino ku n!ira nyabagendwa bagomba na none kwishingira
amaaranga atangwa hakuriki4e uburyo bushyi!weho niteka rya ?ere!ida mu gihe cyo
kubahiri!a ku budasan!we umutekano wa rubanda no kubahiri!a amategeko yuburyo
bwo kugendera mu muhanda
I&YI&IRO &YA =I- % K3$6!k$ $6$46 ;)!*"6
I()(" 0%
1 Iyo kunyura ku iteme biteye impungenge uburemere ntarengwa bwemewe kimwe
namabwiri!a agomba gukuriki!wa byerekanwa nibyapa bishyirwa mu ntangiriro !iryo
teme ku buryo abayobo!i bibyo binyabi!iga babibona ku buryo buhagi4e
Iyo byihutirwa, >urugumesitiri cyangwa umuko!i w.ahongaho ushin!we amateme
n.imihanda ashobora guata ibyeme!o by.agateganyo kugira ngo abahanyura batagira
impanuka
% #retse igihe icyapa kibyerekana ukundi, uburemere ntarengwa ku mateme ako!we mu
ngiga !.ibiti cyangwa mu mbaho ni toni +
Ayakora, ?eree ashobora gushyira uburemere ntarengwa buri munsi y.i!o toni, bitewe
n.uko ibintu byiashe, nk.igihe iteme risha4e
Iyo begereye ibyome, abayobo!i bagomba gutonda umurongo umwe no guhagarara iburyo
bw.umuhanda igihe bagitegere4e gutambuka
-yamara ibinyabi!iga bigiye ku2ugwa bitambuka mbere y.ibindi kandi mu buryo
bukurikira3
a7 ibinyabi!iga bitwaye abarwayi cyangwa inkomere kimwe n.ibi4yanye abaganga
bahuruli4we ku2ura byihutirwa&
b7 ibinyabi!iga ndakumirwa biite uburengan!ira bwo guhita mbere bi2ugwa ku ngingo
ya %, 1 y.iri teka&
c7 ibinyabi!iga bitwaye umuntu uite icyeme!o kimwanditseho cyo guhita mbere
cyatan!we na ?eree, bitewe n.uko biitiye rubanda akamaro&
d7 ibinyabi!iga bitwaye ubutumwa bwanditse biite ikimenyetso kibiranga&
%+
5/19/2018 Code Route Kinya.
29/96
e7 ibinyabi!iga bitwara amatungo
) #retse umuyobo!i n.abagihereke4e abantu bose bari mu kinyabi!iga bagomba kuki2amo
mbere yuko gishyirwa mu cyome
Igihe ba2a mu cyome ku nkombe yo hakurya umuyobo!i n.abahereke4e ikinyabi!iga nibobonyine bashobora ku4yamo
/ #muyobo!i w.imodoka agomba kumanura ibirahuri mbere yo kugishyira mu cyome na
mbere yo kuyikuramo age!e ku nkombe yo hakurya
6 #buremere ntarengwa bwemewe bu4ya mu cyome bwerekanwa n.ibyapa biri kuri buri
nkombe
?eree ashobora gushyiraho amabwiri!a yose abona ko ari ngombwa mu kubahiri!a
umutekano w.abambukira mu byome
I&YI&IRO &YA =-% Uk" $6$4$$ $k"3$
I()(" *$ 1 %
8ubyerekeye kwerekana ibinyabi!iga n.ukumurika kwabyo, ndetse no kwerekana ihindura
ry.ibyereke!o byacyo n.umu2uduko birabu4i4we gukora andi matara cyangwa utugarurarumuri
uretse ibitegetswe cyangwa ibiteganywa n.iri teka
Ibima!e ku2ugwa ntibyerekeye gukoresha amatara ari imbere mu modoka mu gihe
bitabangamiye abandi bayobo!i
I. AMATARANDANGA.
I()(" *$ 2 %
1 Iyo ku2a bwi4e kuge!a bukeye cyangwa bitewe nuko ibihe bime!e nk.igihe cy.ibihu
cyangwa cy.im2ura nyinshi, biba bitagishoboka kubona ne!a muri metero %00, ukuba mu
n!ira nyabagendwa kw.abagen!i, kw.ikinyabi!iga, kw.imitwaro n.amatungo kugomba
kugaraga!wa ku buryo bukurikira3
a7 Ibinyamitende, 2elomoteri n.amapikipiki bidaite akanyabi!iga ko kuruhande uretseikinyamitende na 2elomoteri bidaite umuyobo!i3
- imbere itara rimwe ryera cyangwa ry.umuhondo cyangwa se risa n.icunga rihishi4e
5/19/2018 Code Route Kinya.
30/96
b7 ibinyabi!iga bigendeshwa na moteri bitari 2elomoteri n.amapikipiki bidaite akanyabi!iga
ku ruhande3
: inyuma, n.amatara abiri atukura
5/19/2018 Code Route Kinya.
31/96
e7 Ibindi binyabi!iga iyo bigenda mu muhanda bigomba kugira3
- imbere, itara ryera cyangwa ry.umuhondo cyangwa risa n.icunga rihishi4e riri ku
ruhande rw.ibumoso rw.ikinyabi!iga&
-inyuma, n.itara ritukura riri ku ruhande rw.ibumoso bw.ikinyabi!iga
"yo matara ashobora guturuka kw.isoko imwe ishobora gutanga urumuri rwera cyangwa rusa
n.icunga rihishi4e kandi igatanga ahagana inyuma urumuri rutukura cyangwa ayo matara
agasimburana n.itara rimwe ritanga mu byereke!o byombi urumuli rusa n.icunga rihishi4e
cyangwa risa n.umuhondo iyo ikinyabi!iga cyangwa ibinyabi!iga bikomatanye birenge4e
metero 6 habariweho ibyo byikoreye
Ibinyabi!iga bigendwamo n.abana kimwe n.ingoroani n.ibimuga cyangwa abarwayi
ntibitegetswe kugira ibimenyetso bibyerekana iyo byambukiranya umuhanda cyangwa
bigenda ku ruhande rwawo
7 imirongo y.ingabo !.igihugu !igendera kuri gahunda n.utundi dutsiko twose
tw.abanyamaguru nk.imperekerane cyangwa udutsiko tw.abanyeshuri bari ku murongo
bayobowe n.umwarimu, iyo bagenda mu muhanda, kw.isonga hakaba hari abantu baren!e
umwe 3
- imbere, n.itara ryera ritwariwe ku ruhande rw.ibumoso n.umuntu uri ku murongo
w.imbere, hai y.umurongo ugabanya umuhanda mo kabiri&
- inyuma, n.itara ry.umutuku ritwariwe ku ruhande rw.ibumoso n.umuntu uri ku
murongo w.inyuma hai y.umurongo ugabanya umuhanda mo kabiri
Impande !.iyo mirongo cyangwa !.utwo dutsiko& iyo uburebure bwa!o burenga metero 6,
!igomba kugaraga!wa n.itara rimwe cyangwa menshi yera, cyangwa y.umuhondo cyangwa
asa n.icunga rihishi4e
Imitwe y.ingabo !iri mu myito!o nti!itegetswe kugira ibimenyetso bi!iranga& muri icyo gihe
ibigomba gukorwa kugira ngo abagen!i bagire umutekano bitegekwa na inisitiri ushin!we
Ingabo !.Igihugu
g7 Romoruki3
- iyo !i!iritse ku binyabi!iga bi2ugwa ku mugemo a73 itara ryera cyangwa ry.umuhondo
cyangwa risa n.icunga rihishi4e riri kuri romoruki inyuma iyo uburumbarare bwayo
cyangwa by.ibyo yikoreye bituma itara ry.ikinyabi!iga gikurura ritagaragara&
- iyo !i!iritse ku bindi binyabi!iga byose& n.amatara ndanga:mbere n.aya ndanga:nyuma
ategani4we ku binyabi!iga bikurura
h7 ibinyabi!iga cyangwa imitwaro biite ubugari burenga metero %,/0 3
- imbere n.inyuma& n.amatara ateganywa ku mugemo b7 w.iyi ngingo&
1
5/19/2018 Code Route Kinya.
32/96
- imbere n.inyuma kandi kuri buri ruhande, ndetse byaba ngombwa no ku mpera
y.amabondo y.ikinyabi!iga cyangwa y.imitwaro, n.itara ndangaburumbarare risa
n.icunga rihishi4e cyangwa ry.umuhondo
% Iyo ikinyabi!iga gihaga!e umwanya muto cyangwa munini, gukoresha amatara ateganywa
ku gika cya mbere cy.iyi ngingo bitegetswe gusa iyo amatara yo ku muhanda adatumaikinyabi!iga kigaragara ne!a muri metero 100, kandi n.igihe ikinyabi!iga gihaga!e
umwanya muto cyangwa munini inyuma y.imyanya yabiteganyiri4we by.umwihariko
yerekanwa n.ikimenyetso n(E, %0
"matara ndanga mbere n.aya ndanga nyuma y.imodoka !itarenge4e metero 6 !.uburebure
na metero ebyiri !.ubugari habariwemo imitwaro kandi nta kindi kinyabi!iga ki!iritseho,
ashobora gusimburwa n.amatara yo guhagarara umwanya munini iyo ibyo binyabi!iga
bihaga!e umwanya muto cyangwa munini mu nsisiro bibangikanye ku ruhande
rw.umuhanda
"yo matara a!aba yera cyangwa asa n.umuhondo ahagana imbere n.umutuku cyangwaumuhondo inyuma
Itara cyangwa amatara yo guhagarara umwanya munini ku ruhande rw.umurongo ugabanya
umuhanda mo kabiri niyo yonyine agomba gucanwa
) "matara kamenabihu y.inyuma ntashobora gukoreshwa atari uko inkomyi !o kubona
ne!a, imiterere y.ikirere mu buryo bwo kubona ne!a nk.igihu cyangwa im2ura nyinshi
bituma ntawe ubona hirya ya metero 100
II. AMATARA MAGU+I N;AMATARA MAREMARE
I()(" *$ , %
1 "matara magui n.amatara maremare agomba gucanirwa rimwe n.amatara ndanga iyo
hagati yo kurenga no kurasa kw.i!uba cyangwa bitewe n.uko ibihe byiashe, nk.igihe
cy.igihu cyangwa cy.im2ura nyinshi, bidashobotse kubona ne!a muri metero !ige!e ku
100
% -yamara, amatara magui n.amatara maremare agomba ku!ima iyo ikinyabi!iga gihaga!e
umwanya muto cyangwa munini
"matara maremare y.ikinyabi!iga agomba ku!imwa3
a7 iyo umuhanda umurikiwe hose kandi bikaba bihagi4e kugira ngo umuyobo!i ashobore
kureba ne!a muri metero !ige!e ku 100&
b7 iyo ikinyabi!iga kigiye kubisikana n.ikindi, hakiri intambwe !ihagi4e kugirango icyo
kinyabi!iga gishobore gukome!a kugenda ku buryo bucyoroheye kandi butagitera
ibyago, akabigira buri gihe cyose umuyobo!i acana a!imya 2uba 2uba amatara
maremare yerekana ko ahumwe&
%
5/19/2018 Code Route Kinya.
33/96
c7 iyo ikinyabi!iga gikurikiye ikindi mu ntambwe !itagera kuri metero /0, keretse iyo
umuyobo!i wacyo ashaka kunyura kucyo akurikiye acana a!imya 2uba 2uba amatara
maremare
) "matara magui y.amapikipiki na 2elomoteri bigenda mu n!ira nyabagendwa agomba
gukoreshwa igihe cyose no mu buryo bwose
/ "matara kamenabihu y.imbere y.ikinyabi!iga akoreshwa gusa iyo imiterere y.ikirere
nk.igihe cy.igihu cyangwa cy.im2ura nyinshi bituma ntawe ubona ne!a nko muri metero
100, iyo ikinyabi!iga kigenda mu n!ira nyabagendwa iunganye irimo amakoni menshi
"yo matara kamenabihu ashobora gusimbura amatara yo kubisikana cyangwa amatara
y.urugendo
6 "matara:ndanga agomba gucanirwa rimwe n.amatara yo kubisikana, n.amatara y.urugendo
cyangwa n.amatara kamenabihu
"matara yo gusubira inyuma acanwa gusa igihe cyo gusubira inyuma, nta na rimwe
agomba kubangamira abandi bagen!i
+ "matara ashakisha acanwa gusa igihe ari ngombwa kandi atabangamiye abandi bayobo!i
III. KWEREKANA GUHINDURA I&YEREKEZO N;UMU-UDUKO
I()(" *$ %
#muyobo!i ushaka guhinduki!a ikinyabi!iga cyangwa kukiganisha ku ruhande, nko kugikata
mu masangano ku2a mu muhanda, cyangwa kugihagarika ibumoso bw.umuhanda,agomba
kuban!a kubigaraga!a ne!a kandi ku buryo buhagi4e, akiri muri m/0 nibura, akoreshe4e itara
cyangwa amatara ndanga:cyereke!o y.ikinyabi!iga cye cyangwa yaba atayaite, akabikoresha
ukuboko kwe
#ko kubyerekana kugomba kurangirana n.icyo yashakaga gukora
I()(" *$ 5
#muyobo!i ushaka kugabanya umu2uduko wikinyabi!iga cye agomba kubyerekana
#ko kubyerekana kugomba kugaraga!wa n.amatara yo guhagarara, yaba ntayo
bikerekanishwa ukuboko
I()(" *$
#kwerekana guhindura icyereke!o cyangwa umu2uduko ntibibu!a umuyobo!i gukuriki!a
ibyo agomba gukora bitewe n.umwanya abandi bagen!i barimo n.umu2uduko baite
5/19/2018 Code Route Kinya.
34/96
I&YI&IRO &YA =-I% Gk"$ )6!)$ ;)6)k$7$$ *" k3))7$ )!*$("
I()(" *$ :
1 >irabu4i4we gukoresha i!indi mburira !itari i!ategani4we n.iri teka
% ukoresha amahoni bigomba kumara umwanya muto uko bishobotse kose kandi bikaba
gusa igihe hari impam2u !o kwirinda impanuka, cyangwa igihe atari mu nsisiro, kugira
ngo umuyobo!i uri imbere amenyeshwe ko bagiye kumunyuraho
$agati ya saa kumi nebyiri !a ni4oro no kurasa kw.i!uba, keretse iyo hagiye kuba
impanuka, amahoni agomba gusimbu!wa imburira !imurika, hakoreshe4we gucana
u!imya 2uba 2uba amatara magui cyangwa hasimburana 2uba 2uba amatara magui
n.amatara maremare
) Imburira !imurika !emewe gukoreshwa kugira ngo bamenyeshe umuyobo!i ko bagiye
kumunyuraho haba mu nsisiro cyangwa ahandi hose
/ >irabu4i4we gukoresha amahoni cyangwa gusakurisha cyane moteri ahegereye
inyamaswa !ikurura, i!ikoreye ibintu cyangwa amatungo
6 Ibi2ugwa mu gika cya % n.icya by.iyi ngingo ntibikuriki!wa kubyerekeye ibinyabi!iga
ndakumirwa
I()(" *$ : !)
"bagen!i bicaye ku ntebe !iite imikandara kimwe numuyobo!i wikinyabi!iga bagomba
kurumanya ne!a imikandara yabo
UMUTWE WA II% AMATEGEKO Y'UMWIHARIKO AREBA BAMWE MU
BAGENZI
I&YI&IRO &YA MBERE% A!$*$6$(
I()(" *$ 8%
1 #retse iyo hari amategeko yihariye yerekanwa n.ibimenyetso, utuyira turi ku mpande
!.umuhanda n.inkengero !igiye he4uru bihariwe abanyamaguru
"banyamaguru batatanye cyangwa bagi!e udutsiko tudaatanyi4e gahunda kandi
batanayobowe n.umwalimu, bategetswe kunyura mu tuyira turi ku mpande !.umuhanda no
ku nkengero !igiye he4uru uretse ubutaka butsindagiye butandukanya imihanda ibiri bwo
bunyurwamo gusa n.abanyamaguru bashaka guhagarara akanya gato igihe bambukiranya
iyo mihanda
)
5/19/2018 Code Route Kinya.
35/96
% Iyo hatari utuyira two ku mpande !.umuhanda cyangwa inkengero !igiye he4uru, cyangwa
bidashobora kugendwa, abanyamaguru bagomba kunyura mu tuyira turi ku muse!ero
w.umuhanda, bapa gusa kutabu!a cyangwa kutabangamira uburyo bwo guhagarara
akanya gato, bwo kubisikana cyangwa kunyuranaho by.abayobo!i, bibaye ngombwa
bagomba kwegera uruhande rw.inyuma rw.inkengero y.umuhanda
Iyo nta nkengero y.umuhanda iringaniye cyangwa idashobora kugendwamo,
abanyamaguru bashobora kunyura mu kayira k.abanyamagare cyangwa se mu muhanda
Iyo banyu!e mu kayira k.abanyamagare abanyamaguru bagomba kureka abanyamagare
n.abagendera kuli 2elomoteri bagahita
Iyo banyu!e mu muhanda abanyamaguru bagomba gukikira inkengero yawo kandi, uretse
habaye i!indi mpam2u, bakagenda ibumoso bw.umuhanda, ukuriki4e aho bagana, keretse
iyo ari imihanda y.ikereke!o kimwe Ibyo aribyo byose, abanyamaguru bacunga
ikinyamitende, 2elomoteri cyangwa ipikipiki kimwe n.udutsiko tw.abanyamaguru
bayobowe n.umwarimu cyangwa bagi!e uruherekerane, bagomba igihe cyose kugenderaiburyo bw.umuhanda
) #retse iyo bagi!e uruherekerane, abanyamaguru bagenda mu muhanda igihe cya ni4oro
cyangwa hatabona ne!a, kimwe no ku manywa igihe hari ibinyabi!iga byinshi bigenda,
bagomba kugenda ku murongo umwe
/ "banyamaguru ntibashobora kwambukiranya umuhanda bataban4e kumenya ko bashobora
kubigira bitabateye ibyago kandi bitabangamiye ibinyabi!iga bigenda
>agomba kunyura mu myanya yabateganyiri4we iyo iri ahatage!e ku metero /0
Iyo hai y.inkomane nta mwanya wabateganyili4we, abanyamaguru bagomba kunyura mu
gice cy.umuhanda kirombere4e akayira ko ku mpande !.umuhanda cyangwa inkengero
!.umuhanda& ahandi hose bategetswe kwambukiranya umuhanda banyu!e mu kinyanguni
cyawo
6 "hari ibimenyetso by.amatara byagenewe abanyamaguru, abo bagomba kubahiri!a
ibyerekanwa nayo matara
"ho uburyo bwo kugenda mu muhanda butan!we n.umuko!i ubiitiye ububasha cyangwa
amatara, abagen!i bashobora kwambukiranya umuhanda uko uburyo bwo kugenda mu
muhanda butan!we mu cyereke!o ba4yamo
-ta na rimwe abanyamaguru bashobora gutinda mu muhanda cyangwa kuhahagarara nta
mpam2u nyakuri ibiteye
+ Iyo umuhanda ugabani4wemo ibice byinshi bitandukani4we n.akihugiko kamwe cyangwa
ubutaka butsindagiye, abanyamaguru bage!e muri kimwe muli byo, ntibashobora
kwambuka ikindi gice gikurikiraho batubahiri4e ibi2ugwa cyangwa ibitegetswe n.iyi
ngingo
9 "bantu batwaye utunyabi!iga tw.abana, tw.abarwayi, cyangwa utw.ibimuga bubahiri!a ibyo
abanyamaguru bategetswe& ni nako ibimuga byitwaye mu tunyabi!iga twabyo bigombakubigen!a, bipa gusa kutihuta birenge4e umunyamaguru ugenda bisan!we
/
5/19/2018 Code Route Kinya.
36/96
I&YI&IRO &YA II% I!)*$!)#)($ !)k$*) 6 !463$.
I()(" *$ 9%
1 $agati y.imodoka !iherekeranyi4e mu butumwa !igami4e urugendo rumwe hagomba kuba
byibura metero 0
Ibinyabi!iga biherekeranyi4e mu butumwa ntibishobora gutonda uburebure burenga
umurongo wa metero /00 Iyo bibaye bityo ibinyabi!iga biherekeranyi4e mu butumwa
bishobora kugabanywamo amatsinda aton!e umurongo atarenge4e metero /0 !.uburebure
kandi hagati yayo hakaba byibura metero /0
"riko rero ayo mategeko ama!e ku2ugwa haruguru ntakuriki!wa ku binyabi!iga
by.abasirikare biherekerani4e3
a7 mu nsisiro&
b7 ku2a bwi4e kuge!a bukeye&
c7 igihe igihu cyabuditse, kigatuma badashobora kureba ne!a muri metero 0 byibura
% Ikinyabi!iga cya mbere mu biherekeranyi4e mu butumwa, kigomba gushyirwaho imbere
icyapa cy.umuhondo cyanditseho mu nyuguti !itukura 5"''E-'I- A-GI5, aya
magambo akaba asomeka ne!a ku manywa muri metero 100 Ikinyabi!iga cya nyuma mu
biherekeranyi4e mu butumwa kigomba gushyirwaho inyuma icyapa cy.umuhondo
cyanditseho mu nyuguti !itukura 5FI- DE A-GI5, aya magambo akaba asomeka ne!a
ku manywa muri metero 100
Ibinyabi!iga biherekeranyi4e mu butumwa bya gisirikare birangwa n.amabwiri!a
abishyirwaho na inisitiri w.Ingabo !.Igihugu
Ibinyabi!iga bikururwa n.inyamaswa biherekeranyi4e mu butumwa bigomba
kugabanywamo amatsinda aite uburebure butarenge4e metero /00 kandi hagati yayo
hakaba nibura metero 0
I()(" *$ 50%
8u mateme, hagati y.ibinyabi!iga biite ibimenyetso byerekana umu2uduko nkukobiteganywa ku ngingo ya %9, ), hagomba kuba nibura metero 10
I&YI&IRO &YA III% I!)*$!)#)($ !)k3$ ')*$6$3$.
I()(" *$ 51%
1 #mubare w.inyamaswa !ikurura ikinyabi!iga ntushobora kurenga enye !ikurikiranye
n.eshatu !ibangikanye
% #buryo bwo kuyobora no ku!irika ibikururwa ku kibikurura, bugomba gutuma
umuyobo!i ahora agenga inyamaswa !ikurura kandi akayoborana ikinyabi!iga cyeubuhanga n.ubwiton!i
6
5/19/2018 Code Route Kinya.
37/96
Ibinyabi!iga bikururwa n.inyamaswa bigomba ku4yana n.umubare uhagi4e w.abahereke!a
kugira ngo bitabangamira uburyo bwo kugenda mu muhanda
Ayakora iyo umubare w.inyamaswa !ikurura uren!e /, hashyirwaho umuhereke!a
wunganira umuyobo!i w.ikinyabi!iga
) Iyo ikinyabi!iga gikururwa n.inyamaswa nacyo gikuruye ikindi kandi uburebure
bw.ibikururwa bukaba burenga metero 1+, hatabariwemo icyo ikinyabi!iga cya mbere
ki!iritseho, hagomba umuhereke!a w.ikinyabi!iga cya kabiri
/ Iyo uburebure bw.imi!igo iri ku kanyami!igo gakururwa burenga metero 1%, hagomba
umuhereke!a ukurikira icyo kinyabi!iga ku maguru
I&YI&IRO &YA I-%U4*$6)#)(" 7)k3$ I(""$)
I()(" *$ 52
1Iyo akanyami!igo gasunikwa cyangwa ibyo gatwaye bidatuma umuyobo!i abona ne!a
imbere ye, uwo muyobo!i agomba gukurura ikinyabi!iga cye
%Ingoroani !inyu!wa ku nkengero !egutse iyo in!ira nyabagendwa idaite inkengero
iringaniye n.umuhanda cyangwa iyo aho hatagendeka
I&YI&IRO &YA -% A6$($@ -?"6"4) 'A6$)k))k)
I()(" *$ 5,.
1 "bayobo!i b.amagare na 2elomoteri babu4i4we3
a7 kuyobora
: badaashe amahembe&
: badakandagiye ku birenge&
: bakurura inyamaswa&
: bakururwa&
-batwaye, bakurura cyangwa basunika ibintu byabangamira imiyoborere y.ikinyabi!iga
cyangwa byate!a ibyago abandi bagen!i bari mu n!ira nyabagendwa
b7 kunyura mu muhanda kandi hari akayira k.amagare kagendeka&c7 kuren!a umu2uduko wa kilometero )0 mu isaha iyo bagenda mu kayira k.amagare
d7 gukoresha amahoni yandi atari igikoresho cyateganyi4we ningingo ya +
e7 kunyura hagati yimirongo ibiri ibangikanye yibinyabi!iga bikurikiranye
% $anyurani4we nibi2ugwa mu ngingo ya 1% yiri teka, abayobo!i bamagare na 2olomoteri
bashobora kugenda mu muhanda babangikanye
"riko rero bagomba kugenda bashoreranye mu nsisiro kimwe niyo bwi4e niyo bagiye
guhura nikinyabi!iga kigendeshwa na moteri cyangwa nikinyabi!iga gikururwa
ninyamaswa
5/19/2018 Code Route Kinya.
38/96
"bayobo!i ba 2elomoteri namapikipiki nababihetsweho bagomba kwambara ingoero yo
kubarinda yabigenewe ku buryo bwumwihariko, iyo ngoero igomba kuba iun!e ku
buryo buashe
) "bayobo!i bamagare, 2elomoteri namapikipiki bagomba kuyobora ikinyabi!iga cyabo
bacyicayeho kandi bakaba batwara undi muntu hakuriki4we amabwiri!a yuwagiko!e
/ "bayobo!i bamagare na 2elomoteri bubahiri!a amategeko agenga abanyamaguru iyo
bayoboye ikinyabi!iga cyabo batacyicayeho
6 Ibi2ugwa muri iyi ngingo ntibireba abasirikare bagenda ku murongo kimwe nabarushanwa
kwihuta babiitiye uruhushya nkuko biteganywa ningingo ya 9
I&YI&IRO &YA -I%I*$6$3$.
I()(" *$ 5%
1 #muyobo!i w.inyamaswa !ikurura, i!ikorera ibintu cyangwa i!o bagenderaho kimwe
n.uwo amatungo, agomba, bibaye ngombwa, kubiashwamo n.umubare uhagi4e
w.abahereke!a be kugira ngo hubahiri!we umutekano mu muhanda, ibyo aribyo byose
kandi uwo mubare ntushobora ku4ya munsi y.umuhereke!a umwe ku nyamaswa umunani
% "bayobo!i n.abahereke!a bagomba igihe cyose kuba hai y.inyamaswa, no gushobora
ku!ikumira no ku!ibu!a kubera imbogami!i uburyo bwo kugendera mu muhanda no
kudate!a impanuka& bagomba cyane cyane kugumisha inyamaswa bayoboye ku ruhande
rw.iburyo bw.in!ira nyabagendwa, urundi ruhande rukarekerwa abandi bagen!i
"hantu hari utuyira twatanga4we ku buryo bwihariye kandi tugaraga!wa n.ikimenyetso
n(D,, birabu4i4we ko amatungo agenda mu bindi bice by.in!ira nyabagendwa
) Iyo igenda mu n!ira nyabagendwa, imikumbi igomba kugabanywamo udutsiko tugi!we
n.inyamaswa !itaren!e icumi kandi dutandukani4we n.intera ya metero %0 nibura
/ >irabu4i4we kubyagi!a imikumbi y.inyamaswa mu n!ira nyabagendwa
I()(" *$ 55%
1 u nsisiro, birabu4i4we gukinagi!a inyamaswa !ikurura, i!ikorera ibintu cyangwa i!obagenderaho, kimwe n.amatungo
% >irabu4i4we kubyagi!a inyamaswa !ikurura, i!ikorera ibintu cyangwa i!o bagenderaho
n.amatungo mu n!ira nyabagendwa
I&YI&IRO &YA -II% U!*" !3" k(7$ 6 !*$6! " k !)!($ !*')7(
I()(" *$ 5.
1 $ashobora gushyirwaho amategeko yihariye kugira ngo bahagarike cyangwa bahindure
ugukuriki!a iri teka ku byerekeye kugenda mu mbago !.ibyambu n.i!.ibibuga by.indege
+
5/19/2018 Code Route Kinya.
39/96
% "mategeko yihariye a!aba yarashyi!weho agomba kumanikwa n.umutegetsi ushin!we
uturere akuriki!wamo kuri buri n!ira banyuramo batu4yamo
"bagen!i ba!abimenyeshwa n.ikimenyetso cyerekana gihuye n.urugero E, %1, ruri ku
ngereka ya ) y.iri teka ibi2ugwa muri iryo tegeko ry.umwihariko bi!ahita bimanikwa
munsi y.icyapa cy.icyo kimenyetso
"mategeko ntayegaye!wa cyangwa atihutirwa, ashyirwaho n.amateka ya ?ere!ida
#bundi amategeko yihariye ashyirwaho na ?eree kandi ntashobora kumara igihe kiren!e
ame!i atatu
I()(" *$ 5 !)%
8u mihanda y.uturere duite aho bin4irira harangwa n.ikimenyetso E,9, kiri he4uru
y.ikimenyetso E,19 bis, ibinyabi!iga bisan!we bigenewe gutwara abantu bishyura amaaranga
kandi bishobora gutwara abantu baren!e batanu bicaye, uretse ibinyabi!iga bya Ceta bitwaraabantu muri rusange, bishobora gusa guhagarara bishyiramo cyangwa bikuramo abantu
cyangwa ibintu ahantu harangwa n.ikimenyetso E, 19 bis kandi mu ntera !itarenga metero 10
ku mpande !ombi !.icyo kimenyetso
IGI&E &YA GATATU% IBINYABIZIGA
UMUTWE WA MBERE% UBURUMBARARE
I()(" *$ 5:%
#burumbarare bw.ikinyabi!iga cyangwa ubw.ibinyabi!iga bikururana n.ibiren!e ku
mubyimba wabyo hatabariwemo amatara yerekana icyereke!o n.indorerwamo !ibonesha
ibiturutse inyuma, ntibishobora kuren!a i!i ngero3
1. U!($) !)6)3 6 !4$6!)k !3" $)!3" !3"%
etero % na santimetero 6/ "riko ubugari bwa romoruki ntiburen!a3
a7 santimetero / iyo ikuruwe n.igare cyangwa 2elomoteri&
b7 etero 1 na santimetero %/ iyo ikuruwe n.ipikipiki idaite akanyabi!iga kometse kuruhande&
c7 ubugari bw.ikinyabi!iga gikurura iyo ikuruwe n.ipikipiki iite akanyabi!iga kometse ku
ruhande rwayo, cyangwa iyo ikuruwe n.ikinyamitende itatu cyangwa ine, giite cyangwa
kidaite moteri
>yongeye kandi, ibinyabi!iga bihinga, iyo bi2a aho biba bi4ya mu mirima cyangwa iyo
bitahuka, kandi bikaba bitarenge4e umu2uduko wa kilometero %0 mu isaha, bishobora
kuge!a ku bugari ntarengwa bwa metero
9
5/19/2018 Code Route Kinya.
40/96
"riko ibice by.inyuma bihinduki!wa cyangwa bishobora gukurwaho nta ngorane,
bigomba guhinwa cyangwa gukurwaho kugira ngo ubugari bugabanuke mu gihe
bikigendera mu n!ira nyabagendwa
#burengan!ira bu2ugwa mu gika kiban!iri!a iki bukuriki!wa ku mashini !ikoreshwa
n.abapatanye imirimo, iyo !i2uye mu igara4i !i4ya aho imilimo ikorerwa, cyangwa iyo!i2uye aho imilimo ikorerwa !imukiye ahandi, ariko nti!iren!e umu2uduko wa kilometero
%0 mu isaha
2. U!! !3')k)*$!)#)($
5/19/2018 Code Route Kinya.
41/96
I()(" *$ 58%
Iminyururu n.ibindi byuma biashisha bishobora ku2anwaho cyangwa binagana,
hatabariwemo ibimenyetso byerekana ibyereke!o, bigomba guungirwa ku kinyabi!iga ku
buryo igihe byi!ungu!a bitarenga impande !ihe!a uburumbarare bw.ikinyabi!iga
Ibyo byuma biashisha ntibigomba gukururuka ku butaka, ibyo nyamara ntibibu4i4we ku
mashini !ihinga no ku byerekeye iminyururu, ku binyabi!iga bitwaye ibintu bishobora guata
inkongi
I()(" *$ 59%
8u buryo budasan!we kandi binyuranyi4e n.ibi2ugwa mu ngingo ya /, inistri ushin!we
gutwara abantu nibintu cyangwa intumwa ye, ashobora igihe hari impam2u ikomeye cyane,
kwemerera kugenda mu muhanda ibinyabi!iga byakorewe imirimo yihariye kandi biite
uburumbarare burenga ubutegani4we ntarengwa
UMUTWE WA II% IMIZIGO
I()(" *$ 0%
1 Imi!igo ikinyabi!iga cyikoreye igomba gupakirwa no gupangwa ku buryo idashobora3
a7 gute!a abantu ibyago mu rugendo&
b7 kwangi!a mu rugendo in!ira nyabagendwa, impande !ayo, ibiyubatsweho cyangwa
umutungo uyikiki4e&
c7 kubu!a umuyobo!i kubona ne!a cyangwa kubangamira guata ku muhanda cyangwa
imiyoborere y.ikinyabi!iga&
d7 gukingiri!a amatara, uturebanyuma two han!e, ibimenyetso byerekana icyereke!o,
utugarura:rumuri, nimero !iranga ikinyabi!iga cyangwa ibimenyetso umuyobo!i
yerekanisha ukuboko
Imi!igo igomba gupangwa kandi iyo ari ngombwa ika!irikwa ku modoka ku buryo
idashobora kugwa no gukururuka mu n!ira nyabagendwa no kugusha ikinyabi!iga
Ibintu byose biashisha nk.iminyururu, amahema, n.ibindi bigenewe ku!irika imi!igo
cyangwa kuyirinda kwangirika, bigomba kuyi!enguruka ku buryo budanangiye
% #muyobo!i w.ikinyabi!iga agomba gukora uko ashoboye kugirango imi!igo itagenda
ibomborana ku buryo bukabi4e
I()(" *$ 1%
#burumbarare bw.ikinyabi!iga gipakiye yaba imodoka, cyaba ikinyabi!iga gikururwa
n.inyamaswa cyangwa romoruki ikuruwe n.ibyo binyabi!iga, hapimiwemo n.ibiren!e ku
mubyimba ntibushobora kurenga ingero !ikurikira3
)1
5/19/2018 Code Route Kinya.
42/96
1 #bugari bupimiwe mu butambike ubwo ari bwo bwose& metero % na santimetero /0
-yamara3
a7 iyo imi!igo igi!we n.ibinyampeke,ikawa,amakara, ipamba idatonoye, ibishara, ibyatsi,
ibishami cyangwa ubwatsi bw.amatungo bidahambiriye uretse amapaki aun!e,ubugari bwayo bushobora kugera kuri metero % na santimetero /&
b7 iyo imi!igo igi!we n.ibima!e ku2ugwa haruguru kandi ikaba i4yanwa mu karere
katarenga kilometero %/ u2uye aho yapakiriwe, ubugari bwayo bushobora kugera kuri
metero usibye mu nsisiro
u biteganyi4we mu migemo a7 na b7 iban!a, nta nkingi n.imwe ikomeye ishobora
gushyirwaho ku buryo igice cyayo icyo aricyo cyose cyarenga metero 1 na santimetero
%/ uhereye ku murongo ugabanya ikinyabi!iga mo kabiri mu burebure bwacyo
% #burebure3 haseguriwe amategeko yerekeye gutwara ibintu birebire cyane, imi!igontishobora gusumba ibinyabi!iga cyangwa,