រពះ ជ ចរកកមពជ ជត សន រពះម ក រត

រកសងអបរ យវជន នងក

េមេរៀនសេងខប

មខវជជ ៖ គមវទយ

សរមបេរតៀមរបឡងសញញ បរតមធយមសក ទតយភម នងបេពញវជជ េលើកទ២

សមយរបឡង ១៣ ត ២០១៤

1

ជពកទ១ សេនទចគម

េមេរៀនទ១ េលប នរបតកមមគម

សេនទចគម គជករសក អពបែរមបរមលេលប នរបតកមម ។ ១-ក ត េពលកនងរបតកមមគម ១.១-ករមនវវតតនៃនរបពនធគម ³ karminvivtþn_énRbB½n§KImImYyGacmankrNIBIry:ag KW ៖

k-សថrPaBETរmU:DINamic ³ RbB½n§KImI minGacekItmanRbtikm μ)aneT eTaHkñúglkçxNÐNak¾eday . ]TahN_ ³ bnSMrvag Cu nig HCl K μanRbtikmμeT Cu2+ Cu : Eo=0,34V

eKfa vamanសថrPaBETmU:DINamic. HClCu K μanRbtikmμ H+ H2 : Eo=0,00V

x-PaBraMgxÞb;sIuenTic ³ RbB½n§KImI minGacekItmanRbtikm μ)aneT ebIkñúglkçxNÐminRKb;RKan;. ]TahrN_ ³ bnSMrvag H2 nig O2 K μanRbtikmμCamYyKñaeT O2 H2O : Eo=1,23V 22 OH K μan bu:Enþ ebIeKdut b¤eRbIkatalIkr Pt vanwgmanRbtikmμ H2O H2 : Eo=-0,82V

OHOH Pt222 22 . eKfaRbB½n§manPaBraMgxÞb;sIuenTic .

១.២-ករវវតតនៃនរបតកមមគម k-Rbtikmμrh½s ³ ekIteLIgPøam² . ]TahrN_ ³

AgClClAg

22 )(2 OHCuOHCu

x-RbtikmμyWt ³ ekIteLIgeRcInnaTI eRcInema:g >>>. ]TahrN_ ³ DIsμ Útkm μGIuy:ugtüÚsu‘lpat 2

32OS kñúgmCÄdæanGasIut [plCa S nig SO2 .

OHSOSHOS

eHSOOHOS

OHSeHOS

22232

22232

2232

22242

4221

32461

CaTUeTA RbtikmμyWtCakmμvtßúkñúgkarsikSasIuenTicKImI . K-RbtikmμyWtbMput ³ ekIteLIgeRcInéf¶ eRcInEx qñaM >>> .

Eo

S2O32- S : E0=0,50V

SO2 S2O3

2- : E0=0,40V

Eo

H2O2 H2O : E0=1,77V O2 H2O2 : E0=0,62V

2

]TahN_ ³ Rbtikm μbMEbkTwkGuksIuEsn H2O2 . 22

1222 OOHOH

២-េលប នរបតកមមគម ២.១-េលបនកណអងគធតកេកើត ក-សក ពេ ធន eKlaysUluysüúg H2O2 CamYysUluysüúg KI eKeXIjkekItsUluysüúg I2 BN’Rkhmetñat .

OHIHIOH

eII

OHeHOH

2222

2

222

222

221

2221

ខ-េលប នមធយមកណ I2 -niymn½y ³el,ÓnmFüménkMN I2 enAcenøaHeBl t1 eTA t2 :

KWCapleFobrvagbERmbRmYlkMhab; I2CamYybERmbRmYlry³eBl t. -rUbmnþ ³

t

I

tt

IIVm

][][][ 2

12

1222 គ-េលប នខណៈកណ I2 -niymn½y ³ el,ÓnxN³énkMN I2 enAxN³eBl t KWCalImIt

énel,ÓnmFüm kalNabERmbRmYlry³eBlxiteTArksUnü . -rUbmnþ ³

0lim

t

tVt

I

tt

IIt

][lim

][][ 2

012

1222 b¤ t

t dt

IdV

][ 2 ២.២-េលបនបបតអងគធតរបតករ ក-េលប នមធយមបបត H2O2

-niymn½y ³ el,ÓnmFüménbM)at; H2O2 enAcenøaH eBl t1eTA t2 : KWCapleFobrvagbERmbRmYlkMhab; H2O2 CamYynwgbERmbRmYlry³eBl t . -rUbmnþ ³

t

OH

tt

OHOHVm

][][][ 22

12

122222 ខ-េលប នខណៈបបត H2O2

-niymn½y ³ el,ÓnxN³énbM)at;TwkGuksIuEsn H2O2

enAxN³eBl t : KWCalImIténel,ÓnmFüm kalNabERmbRmYlry³eBlxiteTArksUnü . -rUbmnþ ³

t

OH

tt

OHOHV

ttt

][lim

][][lim 22

012

122222

0 b¤

1

][ 22

tt dt

OHdV

Eo

H2O2 H2O : E0=1,77V I2 I- : E0=0,54V

[I2]

0 t1 t2 t

[I2]

0 t1 t t2 t

0 t1 t2 t

[H2O2]

0 t1 t t2 t

[I2]2

[I2]1

[I2]2

[I2]1

[H2O2]2

[H2O2]1

[H2O2]

[H2O2]1

[H2O2]2

[H2O2]0

[H2O2]0

M1

M2

M T2

T1

T1

T2

T2

T1

T2

3

CaTUeTA ³ kMhab;KitCa mol.L-1 ; ry³eBlKitCa min ឬ s

nigel,ÓnKitCa mol.L-1.min-1 ឬ mol.L-1.s-1 . ៣-ករទេទ នងនយមនយ smIkartagRbtikmμ ³

PR ( Rbtikr ) ( plitpl b¤GgÁFatukekIt ) 1-karvivtþn_kMhab;GgÁFatuRbtikr ( R ) nigkMhab;GgÁFatukekIt ( P ) ³ -kMhab;GgÁFatuRbtikrfycuHCaGnuKmn_eTAnwgkMeNInry³eBl ehIyenAeBlGannþ kMhab; GgÁFatuRbtikrvivtþeTArk ][R . -kMhab;GgÁFatukekItekIneLIgCaGnuKmn_eTAnwgkMeNInry³eBl ehIyenAeBlGannþkMhab; GgÁFatukekItvivtþeTArk ][P . CaTUeTA ³ kñúgeBlRbtikm μ kMhab;RbtikrfycuH ÉkMhab;GgÁFatukekItekIneLIg .

-eBlBak;kNaþlRbtikm μ 21t ³ CaeBlEdlRtUvnwgkMhab;plitplkekIt)anBak;kNaþl b¤ kMhab;GgÁFatu

RbtikrRbtikm μGs;Bak;kNaþl . kMhab;plitplkekIt)anBak;kNþal ³

2

][][

21

P

Pt

kMhab;GgÁFatuRbtikrenAsl;Bak;kNaþl ³ 2

][][][ 0

21

RRR

t

2-karvivtþn_el,ÓnbM)at;énGgÁFatuRbtikr ( R ) nigel,ÓnkMNGgÁFatukekIt( P )³ - el,ÓnbM)at;énGgÁFatuRbtikrfycuH CaGnuKmn_eTAnwgkMeNInry³eBl ehIyenAeBlGannþExSekag [R]=f(t) xitCitGasIumtUtedk [R] . - el,ÓnkMNénGgÁFatukekItfycuH CaGnuKmn_eTAnwgkMeNInry³eBl ehIyenAeBlGannþExSekag [P]=f(t) xitCitGasIumtUtedk [P].

[R] [P] [R]o

[R]

0 12

t t 0 12

t t

[P]

2

][][ RR o

2

][ R

[R]=f(t)

[P]=f(t)

4

ExSekagtagGgÁFatuRbtikr ExSekagtagGgÁFatukekIt CaTUeTA ³el,ÓnRbtikm μFMenAeBldMbUg ehIyel,ÓnecHEtfyeTA²rhUtdl;sUnüenAeBlRbtikmμcb;.

េមេរៀនទ២ ក ត ជះឥទធពលេលើេលបនរបតកមម ១-ក ត ទហភគលអត RbtikmμKImICaeRcInTak;TgeTAnwgTMhMPaKl¥itrbs;GgÁFatuRbtikr . BiesaFn_ ³ \T§iBlTMhMPaKl¥it -vtßúbMNg ³ bgðajBI\Ti§BlTMhMduMGgÁFaturwgénGgÁFatuRbtikreTAelIel,ÓnRbtikm μ . -smÖar³ ³ EkvEGLincMnYnbI sIurauMgcMnYnbI qñúkekAs‘U TueyaC½r . -sarFatuKImI ³ sUluysüúgGasIutkørIRDic kMhab; 1mol.L-1 cMnYn 200mL . emSA CaCO3 20g dMu CaCO3 tUc² 20g nig dMu CaCO3 TMhMFMmFümcMnYn 20g dUcKña . -dMeNIrkarBiesaFn_ ³ -smIkarRbtikm μKImI ³ CaCO3 + 2HCl CaCl2 + H2O + CO2 -segát ³ Rbtikm μrvagemSA CaCO3 CamYy HCl elOnCagRbtikm μ HCl CamYyduM CaCO3 FM nigdMutUc . -snñidæan ³ el,ÓnRbtikm μGaRs½ynwgTMhMPaKl¥iténGgÁFatuRbtikr . TMhMPaKl¥itkan;EttUc el,ÓnRbtikm μ kan;EtelOn. ២-ក ត ក បអងគធតរបតករ ២.១-សក ពេ ធន BiesaFn_ ³ \T§iBlkMhab;GIuy:ugGIuy:UDY I- -vtßúbMNg ³ tamdankarvivtþn_énkMhab; I2

GaRs½ynwgkMhab; I- . -smÖar³ ³ EkvebEs‘cMnYnbI cgáwHcMnYnbI RkUNUEm:t . -sarFatuKImI ³ sU> KI sU> H2O2 nigsU> H2SO4 . -dMeNIrkarBiesaFn_ ³ erobEkvbIdak;sU> KI EdlmankMhab;xus²KñaedaybEnßmsU> H2SO4 bnþic. ខនរ enAxN³ t =0 eKEfmsU>H2O2 eTAkñúgEkvTaMgbIxagelIdUcKña ehIykUr[l,ayesIμsac;. -smIkartagRbtikm μKImI ³ H2O2 + 2H+ + 2I- I2 + H2O

CaCO3 ដធ + HCl(aq) CaCO3 ដតច + HCl(aq) CaCO3 េម + HCl(aq)

ស ងរតងឧសមន

5

-segát ³ enAxN³ t eKsegáteXIjBN’rbs; I2 kñúgsU>EkvEdlmankMhab; I- FMCageK ekIteLIgeRcInCag eK nigbnþbnÞab;. -snñidæan ³ el,ÓnkMN I2 ekItkan;EtelOn kalNakMhab; I- kan;EtFM. ២.២-ទេទកមមនងបណករ យ k-c,ab;kMhab; ³ el,ÓnkMNGgÁFatukekIt b¤ el,ÓnbM)at;RbtikrekIn kalNakMhab;GgÁFatuRbtikrekIn. x-bMNkRsay ³ kalNakMhab;GgÁFatuRbtikrekIn enaHcMnYnTgÁicRbsiT§kan;EteRcIn naM[el,ÓnRbtikmμekIn eLIgEdr . K-Gnuvtþn_ ³ -edIm,IeFVIRbtikmμyWtmYy[elOn eKRtUvbegáInkMhab;GgÁFatuRbtikr[FM. -edIm,IeFVIRbtikm μenAkñúgsU>mYy[yWt eKRtUvBRgavmCÄdæanRbtikmμedaybEnßmTwk .

៣-ក ត សមព ធ sm<aFman\T§iBlEteTAelIRbB½n§TaMgLayNaEdlmanPaBrUbCa]sμ ½nEtb:ueNÑaH . kalNasm<aFekIneLIg naM[cMnYnTgÁicRbsiT§ekIneLIgEdr enaHel,ÓnRbtikmμekIneLIg . ]TahrN_ TegVIGam:Ujak;tamlMnaMeheb‘ÍRtUvkarsm<aFx<s; . N2 (g) + 3H2 (g) 2NH3 (g)

៤-ក ត សតណហ ភព 4>1-sikSaBiesaFn_ ³ \T§iBlénsItuNðPaBelIel,ÓnRbtikmμ ³ -vtßúbMNg ³ tamdankarvivtþn_énkMhab; I2

GaRs½yelIsItuNðPaB . -smÖar³ ³ EkvebEs‘cMnYnbI bMBg;sakcMnYn4 ETm:UEm:tcMnYn2 cegáógGal;kul1 . -sarFatuKImI ³ sU> KI sU> H2O2 nigsU> H2SO4 . -dMeNIrkarBiesaFn_ ³ykbMBg;sakBIr dak;sUluysüúg I- manlaysU> H2SO4 bnþic ehIybMBg;sakBIr eTotdak;sU> H2O2 . rYcykbMBg;BIr²qøas;KñaeTARtaMkñúgEkvebEs‘dak;Twkkk nigTwkekþA . enAxN³ t =0 eKlaysU>nImYy²cUlKña ehIyRkLúk[l,ayes μ Isac;. Twkkk TwkekþA Twkkk TwkekþA -smIkartagRbtikm μKImI ³ OHIHIOH 2222 222

-segát ³ enAxN³ t eKsegáteXIjBN’rbs; I2 RtaMkñúgTwkekþA manPaBCaMxøaMgCagRtaMkñúgTwkkk.

katalIkr Fe

sm<aBx<s; សមព ធទប សមព ធខពស

6

-snñidæan ³ el,ÓnkMN I2 kan;EtelOn kalNasItuNðPaBekIneLIg . 4>2-Gnuvtþn_ ³ edIm,I[RbtikmμekItelOn eKRtUvdMeLIgsItuNðPaB . edIm,I[RbtikmμekItyWt eKRtUvbBa©úHsItuNðPaB . ៥-ក ត ក លករ ៥.១-ក លករ katalIkr CasarFatuEdlBenøÓnel,ÓnRbtikm μKImIekItÉg ehIyvaekIteLIgvijedayK μan)at;bg;lkçN³KImI enAeBlRbtikmμcb;. BiesaFn_ ³ Rbtikm μbMEbkTwkGuksIuEsn H2O2 smIkartagRbtikm μ ³ )()()( 22

12

)(22

2 gOlOHaqOH sMnO

ដេចនះ វតតមនក លករ េធវើឱយរបតកមមេកើតេឡើងកនែតេលឿន។

៥.២-ក លស niymn½y ³ katalIs KWCaGMeBIénkatalIkreTAelIRbtikmμKImI . eKEckkatalIsCabIRbePTKW ³ -katalIsGUmU:Esn ³ CakatalIsEdlkatalIkrmanpasdUcGgÁFatuRbtikr . ]Ta- )()()( 22

12

)(22

2

gOlOHaqOH aqFe

-katalIseGetrU:Esn ³ CakatalIsEdlkatalIkrmanpasxusBIGgÁFatuRbtikr . ]Ta- )()()( 22

12

)(22

2 gOlOHaqOH sMnO -katalIsGg;sIum ³ CakatalIsEdlkatalIkrCaGg;sIum ¬dUcCaRbUetGIunEdlbgáeLIgBIPav³rs;¦. ]Ta- )()()( 22

1222 gOlOHaqOH

៥.៣-លកខណៈក លករ )atuPUtviessPaB kalNakatalIkrmYymanskmμPaBc,as;las;eTAelIRbtikm μKImImYy . katalIkrGacedATisénRbtikm μKImI)an .

regIkePøIgeQIKUs

sU> H2O2

regIkePøIgeQIKUs

sU> H2O2

MnO2

efIøm (kataLas

គម នវតតមនក លករ េគមនេឃើញមនពពះអកសែសនេកើតេឡើងេទ នងមនេធវើ

ឱយរេងើកេភលើងធបេឆះរចលែដរ។

វតតមន MnO2 ជក លករ េគេឃើញមនពពះអកសែសនេកើតេឡើងេរចើន នងេធវើឱយរេងើកេភលើងធបេឆះរចលេឡើង។

7

]Ta-edsIuRdUEsnkm μeGtaNul .

)()()( 2323 gHaqCHOCHaqOHCHCH Cu )()()( 22223

32 lOHgCHCHaqOHCHCH OAl katalIkrEdleRbITUeTAmanbrimaNtic. Cajwkjab;brimaNticénkatalIkrGacbMElgbrimaNd¾eRcIn

énGgÁFatuRbtikr)an . ]Ta- smIkarRbtikmμrbs;katalIkrGIuy:ug Fe2+ elIDIs μ ÚtkmμTwkGuksIuEsn. -dMbUg ³ 2× Fe2+ Fe3+ + 1e- 1× H2O2 + 2H+ + 2e- 2H2O 2 Fe2+ + H2O2 + 2H+ 2 Fe3+ + 2H2O (1)

-bnÞab; ³ 2× Fe3+ + 1e- Fe2+ 1× H2O2 O2 + 2H+ + 2e-

2 Fe3+ + H2O2 2 Fe2+ + O2 + 2H+ (2)

-bUk (1) nig(2) ³ 1× 2 Fe2+ + H2O2 + 2H+ 2 Fe3+ + 2H2O (1) 1× 2 Fe3+ + H2O2 2 Fe2+ + O2 + 2H+ (2) 2H2O2 2H2O + O2 (3)

៥.៤-សវយក លស niymn½y ³ sV½ykatalIs KWCakatalIsénRbtikm μEdlekIteLIgedaysarplitplkekIténRbtikmμenaH. ]TahrN_ ³ erdukm μGIuy:ugEBm:g;kaNat

4MnO edayGasIutGuksalic 422 OCH . 2 × OHMneHMnO 2

24 458

5 × eHCOOCH 222 2422

tulükar OHCOMnHOCHMnO Mn22

24224 8102652

2

GIuy:ug Mn2+ EdlkekItedIrtYCakatalIkr. BiesaFn_ ³ ៥.៥-ផលរបេយជនៃនក លសចេពះឧស ហកមម katalIsmansar³sMxan;ya:gFMcMeBaH]sSahkm μKImI ³

(១) ចេណញេពល/ថវក

+

H2O2 --- H2O : Eo=1,77V Fe3+ ----- Fe2+ : Eo=0,77V O2 --- H2O2 :Eo=0,68V

l,aysU>MnO4- nigsU> H2C2O4

man Mn2+

សលយសយងពណ វ យ សលយសយងកល យជគម នពណ

8

(២) karbegáInplitpl nig (៣) karsRmaMgplitpl .

ជពកទ២ សមសធតកនងសលយសយងទក នងកមល ងអនតរមេលគល

េមេរៀនទ១ សមសធតកនងសលយសយងទក

១-ករបែបកអយងកនងទក សមសធតអយងរ យកនងទក បែបកជអយង េ ថករបែបកអយងកនងទក ។ ឧទ- NaCl (s) OH2 Na+ (aq) + Cl- (aq)

CaCl2 (s) OH2 Ca2+ (aq) + 2Cl- (aq)

Al2(SO4)3 (s) OH 2 2Al3+ (aq) + 3SO42- (aq)

១.១-របតកមមបេងកើតកករ សមសធតអយងមយចននមនរ យកនងទកេទ។ សមសធតរ យ ឬមនរ យកនង ទកមនបងហ ញកនង ងធតរ យ ។ ឧទ- NaCl (aq) Na+ (aq) + Cl- (aq)

AgNO3(aq) Ag+ (aq) + NO3- (aq)

AgNO3(aq) + NaCl (aq) AgCl (s) + NaNO3 (aq)

១.២-សមករអយងសរមល សមករអយងសរមលជសមករែដលសរេសរែតសមសធត នងអយងទង យ ែដលរងនវបែរមបរមលគមកនងលនរបតកមម។ ឧទ- AgNO3(aq) + NaCl (aq) AgCl (s) + NaNO3 (aq)

Ag+(aq) + NO3- (aq) + Na+ (aq) + Cl- (aq) AgCl (s) + Na+ (aq) + NO3

- (aq)

Ag+(aq) + Cl- (aq) AgCl (s) (សមករអយងសរមល) ២-អយងកមម អយងកមម ជលនបែបកជអយងៃន រធតរ យេ យអេពើៃន រធតរ យ ។ កល សមសធតអយងរ យ អយងរតវបនផត ចេចញពគន េហើយរតវហពទធេ យមេលគល រធតរ យ(ឧទ-ទក) ។ ឧទ- NaCl (s) OH2 Na+ (aq) + Cl- (aq)

HCl (g) + H2O (l) H3O+ (aq) + Cl- (aq)

9

៣-អយងអរដញម ( H3O+ ) ទកចបយកអយង H+ ព សត បេងកើតបនជអយងអរដញម (H3O+) ។ ឧទ- HCl (g) OH 2 H+ (aq) + Cl- (aq)

H+ (aq) + H2O (l) H3O+ (aq) HCl (g) + H2O (l) H3O+ (aq) + Cl- (aq)

៤-េអឡចរតលតខល ង នងេអឡចរតលតេខ យ រធតឲយផលជអយង នងចមលងចរនតអគគសនកនងសលយសយងទក ជេអឡចរតលតរ

ឯ រធតមនឲយផលជអយង នងមនចមលងចរនតអគគសនកនងស.ទក មនែមនជេអឡចរតលត េទ ។ េអឡចរតលតខល ង ជសមសធត ែដលកនងសលយសយងទក វ ចមលងចរនតអគគសនបន លអ េហើយសមសធតេនះបែបកជអយងទងរសងកនងស.ទក។ ឧទ- NaCl (s) OH2 Na+ (aq) + Cl- (aq)

HCl (g) + H2O (l) H3O+ (aq) + Cl- (aq)

េអឡចរតលតេខ យ ជសមសធតែដលកនងសលយសយងទក វចមលងចរនតអគគសនមន បនលអ េហើយសមសធតេនះបែបកជអយងមនសពវកនងសលយសយងទក។ ឧទ- HF (g) + H2O (l) H3O+ (aq) + F- (aq)

CH3COOH (aq) + H2O (l) H3O+ (aq) + CH3COO- (aq)

10

េមេរៀនទ២ កមល ងអនតរមេលគល

១-ករេរបៀបេធៀបសមសធតអយង នងសមសធតក ឡង េនេពលភគលអតទទលថមពល នងបែបកេចញពគន ែបលងពរងេទ វ ឬព វេទឧសមន ។ ចណចរពះ រធតគជរងវ សដលអៃនកមល ងអនតរកមមរបស រធត។ រធតក ឡងមនសតណហ ភពរ យទបជង រធតអយង។ ២-អយងមនបនទកផទយគន របទញគន េទវញេទមក សមសធតអយងផ េឡើងពអយងវជជមន នងអវជជមន។ អយងផទយគន េនះ របទញគន េទ វញេទមក បេងកើតបនជកមល ងអយង។ អយងែដលមនទហតច ចលផ គន មនចណចរពះខពស ជងអយងែដលមនទហធជង។ ឧទ- KCl មនចណចរពះទបជង NaCl ។ អយងែដលមន បនទកធជង មនចណចរពះខពសជង។ ឧទ- CaCl2 មនចណចរពះខពសជង NaCl ។ ៣-កមល ងអនតរមេលគល កមល ងរបទញគន េទវញេទមករ ងមេលគល េ ថ កមល ងអនតរមេលគល ។ កមល ងេនះ ចជកមល ងឌបល-ឌបល ឬកមល ងរបយឡនដន ។ កមល ងទងពរេនះ ចេកើត មនេនេពល េនជតគន ។កមល ងេនះ េខ យកល មេលគលេនឆង យពគន ខល ង ឬមន សតណហ ភពជតតៃមលសនយ ចខត ( 0 K = - 273 oC ) ។ មេលគលែដលមនចណចរពះខពសជង មនកមល ងអនតរមេលគលខល ងជង។ ៤-កមល ងរបយឡនដន កមល ងរបយឡនដនគជកមល ងរបទញរ ងមេលគល េហើយែដល េកើតេឡើងរគបរបេភទ ម េលគលទងអស។ មេលគលែដលមនមសកនែតធ ឬមនេអឡចរតងកនែតេរចើន មនកមល ងរបទញកនែតខល ង។ កមល ងរបទញកនែតខល ង ចណចរ យ ឬចណចរពះកនែត ខពស ។ ឧទ- C3H8 មនចណចរពះខពសជង CH4។ េទះជយង កេ យ កមល ងរបយ ឡនដន មនលកខណៈេខ យជងេគ កនងចេ មកមល ងអនតរមេលគលទងអស។ ដេចនះ ជទេទ េគពចរ េទេលើកមល ងអនតរកមមមយេនះែតកនងករណមេលគលមនបែលបេ ណ ះ។ ៥-កមល ងឌបល-ឌបល មេលគលឌបល ជមេលគលែដល តមកនងមេលគលមនេអឡចរតអវជជមនខសគន ។

11

កមល ងឌបល-ឌបល េកើតេឡើងរ ងបលវជជមនៃនមេលគលមយមនអេពើេទេលើបលអវជជមន ៃនមេលគលមយេទៀត ។ កល មេលគលកនែតបែល កមល ងឌបល-ឌបលកនែតខល ង ។ កល កមល ងឌបល-ឌបលកនែតខល ង េនះចណចរ យ នងចណចរពះកនែតខពស។ កមល ងឌបល-ឌបល ធជងកមល ងរបយឡនដន។ ៦-សមពនធអរដែសន ជសមពនធអនតរមេលគលេកើតេឡើងរ ងមេលគលទ១ែដលមន តមអរដែសន(បលកមមវជជមន) នងមេលគលទ២ ែដលមន តមៃនធតេអឡចរតអវជជមនខល ងដចជ O ; N ; F ។

ថមពលសមពនធអរដែសនគេខ យជងសមពនធគម បែនតខល ងជងកមល ងអនតរមេលគលជឌបល-ឌបល។

សមពនធអរដែសនៃនទក សមពនធអរដែសនៃនសលយសយងទក មញក

12

ជពកទ៣ សត-បស

េមេរៀនទ១ រទសត សត-បស ១-លកខណៈ សត-បស ១.១- សត

អាសត គជសមសធតែដលមនលកខណៈដចជមនរសជតជរ នងកត ឬស។ សតជេអឡចរតលត នង ចែរបពណអងគធតចងអលពណ។ សតមនរបតកមមជមយបស ឲយផលជអបល នងទក ។ ឧទ- HCl + NaOH NaCl + H2O

អរដអាសត ជ សតែដលផ េ យ H នងធតមយេផ ងេទៀត ែដលមនករមតេអឡចរតអវជជមន ខល ង។

ឧទ- HF សតភលយអររឌច HCl សតកលររឌច H2S សតសលភរឌច ។ អកសអាសត ជ សតែដលមនធតផ H O នងធតទ៣ែដលភគេរចើនជអេ ហៈ ។ ឧទ- HNO3 សតនរឌច H2SO4 សតសលផរច CH3COOH សត េសទច ។ សតបែបកជអយងអរដញម (H3O+) កនងទក ។

HCl (g) + H2O (l) Cl- (aq) + H3O+ (aq)

HF (g) + H2O (l) F- (aq) + H3O+ (aq)

សត ជ រធតគមសខន សកនងមនទរពេ ធន នងកនងឧស ហកមម ដចជ៖

- សតសលផរច H2SO4 : េរបើកនងឧស ហកមម ផលតេ ហៈ េរបង រក ស លកខ ប... - សតនរទច HNO3 : េរបើកនងឧស ហកមម ផលតបល សទច លកខ ឱសថ ជគម េរគ ងផទះ... - សតផសវរច H3PO4 : េរបើកនងឧស ហកមម ផលតជគម ចណសតវ ប ... - សតកលររឌច HCl : កនងរកពះ បន ទធេ ហៈ ភន កងរសមអ ត ផលតធតគម... - សត េសទច CH3COOH : េរបើកនងឧស ហកមមផលតបល សទច ទកេខមះ រ...

១.២-បស

បស គជសមសធតែដលមនលកខណៈដចជ រសជតលវង នងកតឬស។ បសជេអឡចរតលត នង ចែរបពណអងគធតចងអលពណ។ បសមនរបតកមមជមយ សតឲយផលជអបល នងទក ។ KOH + HNO3 KNO3 + H2O

បសបែបកជអយងអរដកសត(OH-) កនងទក ។

NaOH(s) water Na+(aq) + OH-(aq) NH3 (g) + H2O (l) NH4

+ (aq) + OH- (aq)

13

៣- សត-បស ម េរញស - សត ជសមសធតគមែដលបេងកើតអយងអរដែសន ( H+ ) កនងសលយសយងទក ។ ឧទ-HCl (g) water H+ (aq) + Cl- (aq) -បស ជសមសធតគមែដលបេងកើតអយងអរដកសត( OH- ) កនងសលយសយងទក ។ ឧទ- NaOH(s) water Na+ (aq) + OH- (aq) - សលយសយង សតជេអឡចរតលតែដលមនអយង H+ េរចើនជងអយង OH- ។ កនងសលយសយងទកអយងH+(ឬរបតង)ចងសមពនធជមយមេលគលទកបេងកើតជអយង H3O+ ។

H+ (aq) + H2O (l) H3O+ (aq) ដេចនះ អយងកមមរបស សតកនងទកេគ ចសរេសរ៖ ឧទ- HCl(g) + H2O (l) Cl- (aq) + H3O+ (aq) HNO3 (l) + H2O (l) NO3

- (aq) + H3O+ (aq) -សលយសយងបសជេអឡចរតលតែដលមនអយង OH- េរចើនជងអយង H3O+ ។ ឧទ- NaOH(s) water Na+ (aq) + OH- (aq) NH3(g) + H2O (l) NH4

+ (aq) + OH- (aq)

៤- សត-បស មរបងែសទត-ឡរ អាសត គជរបេភទគមទង យ ែដលេបះបងរបតង (H+) ។ HCl (g) + NH3 (g) NH4

+ (aq) + Cl- (aq)

HCl ជ សត េរពះ េបះបងរបតងឱយ NH3 ។ បាស គជរបេភទគមទង យ ែដលទទលរបតង ។ NH3 (g) + H2O (l) NH4

+ (aq) + OH- (aq)

NH3 ជបស េរពះ ទទលរបតងព H2O ។ ៥- សត-បស មឡវស អាសត គជរបេភទគមទង យ ែដលទទលេទវ េអឡចរតង េដើមបបេងកើតសមពនធក ឡង ។ H+ + H O H H O H H

H+ (aq) + H2O (l) H3O+ (aq)

អយង H+ ជ សត ។

បាស គជរបេភទគមទង យ ែដលឲយេទវ េអឡចរតង េដើមបបេងកើតសមពនធក ឡង ។ ឧទហរណ ៖ H+

(aq) + NH3 (aq) (aq)

H+ + NH3 ជបស ។

H N

H

H

H

14

៦- មណរបទច នងបលរបទច សត -មណរបទច សត ជ សតែដលឲយរបតងែតមយកនងមយមេលគល ។ ឧទ- HCl(aq) + H2O (l) Cl- (aq) + H3O+ (aq) HNO3 (aq) + H2O (l) NO3

- (aq) + H3O+ (aq) -ឌរបទច សត ជ សតែដលឲយរបតងពរកនងមយមេលគល។ ឧទ- H2SO4(aq) + H2O (l) HSO4

- (aq) + H3O+ (aq) HSO4

- (aq) + H2O (l) SO42- (aq) + H3O+ (aq)

-រទរបទច សត ជ សតែដលឲយរបតងបកនងមយមេលគល ។ ឧទ- H3PO4(aq) + H2O (l) H2PO4

- (aq) + H3O+ (aq) H2PO4

- (aq) + H2O (l) HPO42- (aq) + H3O+ (aq)

HPO42- (aq) + H2O (l) PO4

3- (aq) + H3O+ (aq) ៧-កមល ង សត នងបស ក. កមាងអាសត - សតខល ង ជ សតែដលបែបកជអយងអរដញម (H3O+) សពវកនងទក ។ HCl(aq) + H2O (l) Cl- (aq) + H3O+ (aq) HNO3 (aq) + H2O (l) NO3

- (aq) + H3O+ (aq) HClO4 (aq) + H2O (l) ClO4

- (aq) + H3O+ (aq) H2SO4 (aq) + 2H2O (l) SO4

2- (aq) + 2H3O+ (aq) - សតេខ យ ជ សតែដលបែបកជអយងអរដញម (H3O+) មនសពវកនងទក ។ HF (aq) + H2O(l) F- (aq) + H3O+ (aq) HCN (aq) + H2O(l) CN- (aq) + H3O+ (aq) CH3COOH (aq) + H2O(l) CH3COO

- (aq) + H3O+ (aq)

ខ. កមាងបាស -បសខល ង ជបសែដលបែបកជអយងអរដកសត (OH-) សពវកនងទក ។ KOH(s) K+ (aq) + OH- (aq)

NaOH(s) Na+ (aq) + OH- (aq)

-បសេខ យ ជបសែដលបែបកជអយងអរដកសត (OH-) មនសពវកនងទក ។ NH3 (g) + H2O(l) NH4

+ (aq) + OH- (aq) C6H5NH2 (aq) + H2O(l) C6H5NH3

+ (aq) + OH- (aq) CH3COO

- (aq) + H2O (l) CH3COOH (aq) + OH- (aq)

15

េមេរៀនទ ២ របតកមម សត នងបស ១. សត-បសឆល ស ក. សត

HCOOH + H2O + H3O+ CH3COOH + H2O + H3O+ C6H5COOH + H2O + H3O+ សត បសឆល ស ដចេនះ បសឆល ស គជរបេភទគមែដលេនសលេរកយព សតរបងែសទត-ឡរ េបះបងរបតង១ ។ ខ.បស + H2O HCOOH + + H2O CH3COOH + + H2O C6H5COOH + បស សតឆល ស

ដចេនះ សតឆល ស គជរបេភទគមែដលេកើតេឡើងេពលែដលបសរបងែសទត-ឡរចបយករបតង១។ ២. គ សត-បស គ សត-បស គជគៃនរបេភទគមឆល សគន ែដលបតររបតងគន េទមក។ គ សត-បស េគសរេសរ សត/បស។ ឧទ- NH3(aq) + HF (aq) (aq) + (aq) េគបនគ សត-បស ២ គ គ /NH3នង HF/ ៣. របតកមម សត-បស - សតខល ង បសខល ង HCl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + H2O(l)

លបយេរកយរបតកមមជសលយសយងណត។ - សតខល ង បសេខ យ HCl(aq) + CH3COONa(aq) NaCl(aq) + CH3COOH(aq)

លបយេរកយរបតកមមជសលយសយង សតេខ យ។ - សតេខ យ បសខល ង CH3COOH(aq) + NaOH(aq) CH3COONa(aq) + H2O(l) លបយេរកយរបតកមមជសលយសយងបសេខ យ។ ច ៖ របតកមមទងបរបេភទខងេលើជរបតកមមសពវ

16

េមេរៀនទ៣ សលយសយងទក នង pH ១-សវយអយងកមម ឬអតរបតលសៃនទក -មេលគលទកមយេបះបងរបតងឲយទកមយេទៀត េ ថ សវយអយងកមមៃនទក ឬអតរបតលសៃនទក។ H2O (l) + H2O (l) H3O+ (aq) + OH- (aq) េនសតណហ ភព25oC ទកសទធមន pH=7 នងមនក ប [H3O+] = [OH-] = 10-7mol.L-1 ។ -ផលគណរ ងក បអយង H3O+ នង OH- េ ថ ផលគណអយងៃនទក (Ke ឬ Kw) ។ [H3O+] × [OH-] = Ke ផលគណេនះេថរជនចច (ជទហគម នខន ត ែរបរបល មសតណហ ភព) ។ េនសតណហ ភព 25oC ទកសទធមនៈ Ke =[H3O+] × [OH-] = 10-14 ‐មជឈ ឋ នសលយសយងមនបគៈ [H3O+] = [OH-] ជសលយសយងណត ( pH = 7 ) [H3O+] > [OH-] ជសលយសយង សត ( pH < 7 ) [H3O+] < [OH-] ជសលយសយងបស ( pH > 7 ) ២-មរត ឋ ន pH -នយមនយ pH - pH ៃនសលយសយង វ ជទហផទយនងឡករតេគលដបៃនក បអយងអរដញម [H3O+] របស សលយសយងេនះ ។ pH = - log[H3O+] [H3O+] = 10-pH

- pOH ៃនសលយសយង វ ជទហផទយនងឡករតេគលដបៃនក បអយងអរដកសត [OH-] របស សលយសយងេនះ ។ pOH = - log[OH-] [OH-] = 10-pOH

េនសតណហ ភព25oC ទកសទធមន Kw = 10-14 pKw = - logKw = - log 10-14 = 14

pH + pOH = 14 សមគ ល៖ សលយសយងណតេនរគបសតណហ ភពមន[H3O+ ] = [ OH- ] -រងាស pH -កណត pH េ យេរបើរក ស pH ឬេរបើ pH ែមត ។

17

េមេរៀនទ៤ អរ កមម សត-បស

១-អរ កមម -របតកមមបន ប ជរបតកមមរ ងអយង H3O+ របស សត នងអយង OH- របសបស ។ ឧទ- NaOH (s) Na+ (aq) + OH- (aq)

HCl (g) + H2O (l) H3O+ (aq) + Cl- (aq)

H3O+ (aq) + OH- (aq) 2H2O របតកមមេនះជរបតកមមសពវ ។ -អរតាកមម(ឬអរតាមារត)អាសត-បាស ជលនឬបេចចកេទស េគេរបើេនទពេ ធនេដើមបកណតក បសលយសយង សត ឬបសមន គ លក ប េ យេរបើសលយសយងបស ឬ សតែដល គ លក បចបស ស។ សលយសយងែដលេគ គ លក បេ ថ សលយសយងសតងដា ។ ២-ចណចសមមល សត-បស ជចណចែដលបរមណ សត នងបរមណបសរបតកមមអសពសលយសយង។ េគេរបើអងគធតចងអលពណជសញញ របបឲយដងថចណចសមមលេកើតមន ។ ទនកទនងបរមណេនចណចសមមល សតបស Ca×Va = Cb × Vb

Ca ក ប សត Va មឌ សត Cb ក បបស Vb មឌបស

៣-ជេរមើសអងគធតចងអលពណ អងគធតចងអលពណ ជ រធតសរ ងគែដលពណរបស រសយនងតៃមល pH ។ អងគធាតចងអលពណ តបនែរបពណ ពណអាសត ពណបាស េអលយងទន (H) របមទមលេខៀវ (BBT) េផណលផត េលអន (PP)

3.1 - 4.4 6.0 - 7.6 8.2 - 10.0

រកហម េលឿង

គម នពណ

េលឿងខច េខៀវ

ក ប -អរ កមម សតខល ង-បសខល ង េរបើអងគធតចងអលពណ របមទមលេខៀវ ។ -អរ កមម សតេខ យេ យបសខល ង េរបើអងគធតចងអលពណ េផណលផត េលអន ។ -អរ កមមបសេខ យេ យ សតខល ង េរបើអងគធតចងអលពណ េអលយងទន ។

18

ជពកទ៤ លនងគម េមេរៀនទ១ ធមមជតៃនលនងគម

១-របតកមមេទមក tamRTwsþI Rbtikm μGacRbRBwtþeTAtamTisedABIr KWRbtikmμtamTisbeNþay nigRbtikmμtamTisRcas . dUecñH RKb;Rbtikm μKImI Edl)anelIkeLIgCaRbtikm μeTAmkenAeRkamlkçxNÐsmRsbNamYy . -RbtikmμeTAmk KWCaRbtikmμmYyEdlkñúgenaH GgÁFatukekIt b¤plitpl GacmanRbtikm μCamYyKñabegáIt GgÁFatuRbtikrvij . ]Ta >)art (II) GuksIut RtUvkemþAbMEbkCa)art nigGuksIuEsn . 2HgO t 2Hg + O2 (1)

>kalNaRtUvkemþA )artmanGMeBICamYyGuksIuEsn [plCa)art (II) GuksIutvij . 2Hg + O2 t 2HgO (2)

tam (1) nig (2) eK)ansmIkarRbtikmμeTAmk ³ 2HgO 2Hg + O2 -Rbtikm μeTAmkmanlMnwg kalNael,ÓnRbtikmμtamTisbeNþayes μ Inwgel,ÓnRbtikmμtamTisRcas ehIykMhab;GgÁFatukekIt nigGgÁFatuRbtikrElgERbRbYl . ២-លនងគម Rbtikm μKImICaeRcIn CaRbtikm μeTAmk enAeRkamlkçxNÐsItuNðPaB nigkMhab;RbRktI . Rbtikm μTaMgenaHeTAdl;sßanPaBlMnwg ebIKμansarFatuNamYyRtUv)anrMedaHecjBIRbB½n§KImI . -krNIxøH Rbtikm μtamTisbeNþayRbRBwtþeTAesIÞrTaMgRsug eTIbmanRbtikm μtamTisRcasekIteLIg . dUecñH enAeBllMnwgKImI kMhab;GgÁFatukekItFMCagGgÁFatuRbtikr . eKfa lMnwgeTareTAxagsþaM CaRbtikmμnaMmux . ]Ta- 2SO2(g) + O2(g) 2SO3 -krNIxøH Rbtikm μtamTisbeNþayRbRBwtþeTAedaylM)ak nigRbtikmμtamTisRcasRbRBwtþeTAgayRsYl . dUecñH enAeBllMnwgKImI kMhab;GgÁFatuRbtikrFMCagGgÁFatukekIt . eKfa lMnwgeTareTAxageqVg CaRbtikm μnaMmux . ]Ta- H2CO3(aq) + H2O (l) H3O+ (aq) + HCO3

- (aq)

t

19

៣-កេន មេថរលនង ]bmafa GgÁFatu A nig B manRbtikm μCamYyKña begáIt)anCaGgÁFatu C nig D ehIyGgÁFatu C nig D manRbtikm μCamYyKñabegáIt)anCaGgÁFatu A nig B vij . enAeBllMnwgKImIeK)ansmIkartulükar ³ aA + bB cC + dD eK)ankenSamefrlMnwg K :

ba

dc

BA

DCK

][][

][][

efr K b¤ efrlMnwg K CaTMhMK μanxñat ÉkMhab;RbePTKImI KitCa mol.L-1 . efr K minGaRs½ynwgkMhab;RbePTKImIeT EtGaRs½ynwgsItuNðPaB . ឧទ- Rbtikm μeTAmkénRbtikmμrvag H2 nig I2 enAlkçxNÐkMNt;mYy tagedaysmIkartulükar ³ H2 (g) + I2 (g) ⇄ 2HI (g)

kenSamefrlMnwgKImIsresr ³ ][][

][

22

2

IH

HIK

20

េមេរៀនទ២ កររកលលនង ១-ពយករណទសេ ៃនរកលលនង េគាលការណឡសាតលេយ (Le Chat el i er ) របពនធមយកពងមនលនងរងនវភព នតង លនងេនះរកល មទសេ ែដលមនទេនររេ ះភព នតង ។ ក ត ែដលនឲយមនភព នតងឬរខនដលលនងគមគសមព ធ ក ប នងសតណហ ភព។ ១.១-បែរមបរមលសមាធ ករែរបរបលសមព ធមនឥទធពលេទេលើលនងៃនរបពនធែដលមនភពរបជឧសមន នងចននមេលគល (ឬចននមល) សរបៃនអងគធតរបតករខសគន ពចននមេលគល(ឬចននមល ) សរបៃនអងគធតកេកើត ។ លនងរកលពែផនកែដលមនចននមលសរបេរចើនជង េទរកែផនកែដលមនចននមលតចជង។ ឧទ- N2 (g) + 3H2 (g) 2NH3 (g)

1 mol 3 mol 2 mol

េយើងេឃើញថ ចននមលសរបៃនអងគធតរបតករមន 4 mol នងចននមលសរបៃនអងគធតកេកើត មន 2 mol។ ដេចនះ ករបេងកើនសមព ធ នឲយលនងរកល មទសេ (1)។ ១.២-បែរមបរមលកហាប ករបេងកើនក បអងគធតរបតករ កបេងកើនភព នតងឱយេទរបពនធលនងែដរ។ របពនធលនងគមមយ ងេ យសមករតលយករ ៖ A + B C + D

ដេចនះ កល បែនថម A ឬ B នឲយលនងរកល មទសេ (1) ។ ករែរបរបលក ប ពមន

បះពលដលតៃមលេថរលនង K េទ ។ ក បអងគធតរងសទធនងក បអងគធត វសទធពែរបរបលេទ មសនមត េគមនសរេសរក បអងគ ធតរង នងអងគធត វេនកនងកេន មេថរលនងេទ ។ ឧទ. CaCO3(s) CaO(s) + CO2(g) K = [CO2]

CH3COOH(aq) + H2O(l) CH3COO- (aq) + H3O+ (aq) ][

][][

3

33

COOHCH

OHCOOCHK

H2O(l) + H2O(l) H3O+ (aq) + OH- (aq) K = [H3O+]×[OH-] = Ke

១.៣-បែរមបរមលសតណភាព កល សតណហ ភពេកើន នឲយលនងគមរកល មទសេ របតកមមរសបកេមត ។ ឧទ- (១) របតកមមសេយគ មញក N2 (g) + 3H2 (g) 2NH3(g) 92kJ ។ ជរបតកមមបេញចញកេមត ។

ដចេនះ កល សតណហ ភពេកើន នឲយលនងគមរកល មទសេ (2) ។ (២) ករផលតឌ សតេតរ អកសត 2NO2 (g) N2O4 (g) កេមត ។ ជរបតកមមបេញចញកេមត ។

)2(

)1(

)2(

)1(

)2(

)1(

)2(

)1(

21

ដចេនះ កល សតណហ ភពថយចះ លនងគមរកល មទសេ (1) ។ កល សតណហ ភពែរបរបល នឲយេថរលនង K ែរបរបលែដរ ។ ២-របតកមមឈនេទរកសពវ អយងខលះ ចលរមរបតកមមជមយគន ឲយផលជឧសមន ឬកករ ឬអងគធតបែបកជអយងបនតច។ របតកមមែបបេនះនងឈនេទរកសពវ ។ ២.១-របតកមមកណឧសមន អយងខលះ ចលេធវើរបតកមមជមយគន ឲយផលជ រធតមនសប េហើយ បែបកជឧសមនភល ម ។ ឧទ. 2H3O+ (aq) + CO3

2- (aq) H2CO3 (aq) + 2H2O (l)

H2CO3(aq) 2H2O (l) + CO2(g)

របតកមមេនះ ជរបតកមមឈនេទរកសពវ េរពះផលតផលកេកើតជឧសមនCO2 ។ ២.២-របតកមមឲយផលជាកករ េបើេគ យសលយសយង AgNO3 នង NaCl េគទទលបនកករ AgCl ។ AgNO3 + NaCl AgCl + NaNO3 Ag+ (aq) + Cl- (aq) AgCl (s)

របតកមមេនះ ជរបតកមមឈនេទរកសពវ េរពះផលតផលកេកើតជកករ AgCl ។ ២.៣-របតកមមឱយផលជាសារធាតបែបកអយងបានតច េបើេគ យសលយសយង HCl នង NaOH េគទទលបនទក ។ HCl + NaOH NaCl + H2O

ឬ H3O+ (aq) + OH- (aq) 2H2O (l)

របតកមមេនះ ជរបតកមមឈនេទរកសពវ េរពះផលតផលកេកើតជ រធតបែបកជអយងបនតច ។ ៣-ផលអយងរម េបើេគបែនថមអយង មយចលេទកនងសលយសយងមយេទៀតែដលមនវតតមនអយងេនះែដរ េហើយេធវើឱយមនកករសមសធតេដើមវញឬបនថយករមតអយងកមមៃនសមសធតេដើមបតភតេនះ េគេ ថផលអយងរម។ ៣.១-ផលអយងរមឲយជាកករ េគ ចរកលលនងៃនរបតកមម មយេទ មទសេ ែដលចងបន មេគលករណឡ តលេយ ។ េគមនសលយសយងសដយមកលរែឆអត ែដលមនសមករលនង៖ NaCl (s) Na+ (aq) + Cl-(aq)

េបើេគបែនថមអរដែសនកលរ (HCl) េទកនងសលយសយងខងេលើ នឲយអយងកលរ (Cl-) មនអេពើជមយ អយងសដយម (Na+) ឲយផលជកករឬរកមសដយមកលរ (NaCl) វញ ។ ៣.២-ផលអយងរមបនថយករតអយងកមម សត េសទចជ សតខ យ CH3COOH េនក ប 0.1M ចចបែបកជអយង H3O+ បនែត 1,3% បេ ណ ះ ។ CH3COOH(aq) + H2O(l) CH3COO-(aq) + H3O+(aq) ។

22

េបើេគបែនថម CH3COONa បនតចេទកនងសលយសយងខងេលើ នឲយអយង CH3COO- បនពCH3COONa មនអេពើជមយអយង H3O+ កនងសលយសយង CH3COOH បេងកើតជCH3COOH វញ។ លហាតគរ ៖ របតកមមខងេរកមេនះរបរពតតេទេនសតណហ ភព 400oC ៖ H2 (g) + I2 (g) 2HI (g) K = 50,0

េបើេគយក 0,0800 mol ៃនអរដែសន នង 0,0800 mol ៃនអយត េទ កកនងឆន ង 1,00L េហើយបទជត នងទកឲយរបរពនធមនលនង ។ ចរកណតរកក បអយតេនេពលលនង ។

ចេមលើយ កណតរកក បអយតេនេពលលនង ៖ H2 (g) + I2 (g) 2HI (g) K = 50,0

0.08M 0.08M 0 x x 2x 0.08-x 0.08-x 2x

វធទមយៈ 5008,0

2

)08,0(

)2(

)08,0(

)2(

][][

][2

2

2

2

22

2

xx

x

x

IH

HIK

2x = 0,08×7,07=0.5656 x = 0.2828M

ដចេនះ ៖ [I2] = 0.08-0.28 = - 0.2M (មនយក) វធទពរៈ 50

)08,0(

)2(

][][

][2

2

22

2

x

x

IH

HIK

07.75008.0

2

x

x

2x = 0,5656 - 7,07x 2x + 7,07x = 0,5656

Mx 06.007.9

5656.0

ដចេនះ ៖ [I2] = 0.08-0.06 = 0.02M (យក)

23

េមេរៀនទ៣ លនងៃន សត បស នងអបល ១-េថរអយងកមមៃន សតេខ យ - សត េសទច ជ សតេខ យ បែបកកនងទក មសមករតលយករ៖ CH3COOH(aq) + H2O(l) CH3COO-(aq) + H3O+(aq)

កេន មេថរលនងសរេសរ ][

][][

3

33

COOHCH

OHCOOCHKa

Ka េ ថ េថរអយងកមមៃន សត ឬេថរ សត។ លហាតគរ ៖ សលយសយង សត HA មយេនក ប 0,1M មន pH = 2,2 ។ ចរកណតរកេថរអយងកមមៃន សត ។ េគឲយៈ 100,8 = 6,3 ។

ចេមលើយ ក ប H3O+ េពលលនង: [H3O+] = 10-pH= 10-2,2 = 100,8×10-3 = 6,3×10-3M = 0,0063M

សមករតលយករ HA(aq) + H2O(g) A-(aq) + H3O+ (aq) ក បេដើម 0,1M 0 0

ក បែរបរបល 0,0063M 0,0063M 0,0063M

ក បេពលលនង 0,1M-0,0063M 0,0063M 0,0063M

42

3 1023,40937,0

)0063,0(

)0063,01,0(

0063,00063,0

][

][][

HA

OHAK a

២-េថរអយងកមមៃនទក ទកមនអេពើជមយគន មសមករតលយករៈ H2O (l) + H2O (l) H3O+ (aq) + OH- (aq)

របតកមមេនះេ ថ របតកមមសវយអយងកមមឬអតរបតលសៃនទក ។ ក ប H3O+ នងOH- តច ស កេន មេថរអយងកមមៃនទកសរេសរៈ 14

3 10][][ we KOHOHK េន 25oC ។ ៣-អយងកមមៃនអបល អបលជផលតផលៃនរបតកមមបន បរ ង សត នងបស ។ េពលអបលរ យកនងទក បែបកជ អយង(កចង នង ញង) ។ អបលខលះរ យកនងទក ឲយជសលយសយងណតមន pH = 7។ Na2CO3 រ យកនងទក ឲយជសលយសយងបសមន pH ធជង 7 ។ NH4Cl រ យកនងទក ឲយជសលយសយង សតមន pH តចជង 7។ អយងែដលបនព សតេខ យ ឬបសេខ យមនអេពើជមយទកឲយជសលយសយងមន pH ធជង ឬតចជង 7 ។ ៣.១-អរដលសៃនអាញង ៖ អរដលសៃន ញងជអេពើរ ងអយងអវជជមនជមយទក ឲយផលជសលយសយងបស ។

24

ង HA ជ សតេខ យែដលមនអេពើជមយទក ឲយផលជ ញង A- នងអយង H3O+ មសមករលនងៈ ៖ HA (aq) + H2O (l) A- (aq) + H3O+ (aq) ញង A- ជបសឆល សៃន សតេខ យ ទទលរបតងពទក ឲយជ សតនងអយង OH- ។ មសមករលនង ៖ A- (aq) + H2O (l) HA (aq) + OH- (aq)

អរដលសៃន ញង A- េធវើឲយក ប OH- េកើនេឡើងេនកនងសលយសយង េហតេនះេហើយបនជ សលយសយងទទលបនជសលយសយងបស ។ ដេចនះ សត HA កនែតេខ យ បសឆល ស A-

កនែតខល ង ។ ឧទ-សដយមកប ត Na2CO3 ជបស ។ Na2CO3 (s) 2Na+ (aq) + CO3

2- (aq)

Na+ (aq) + H2O គម ន CO3

2- (aq) + H2O HCO3- (g) + OH- (aq)

អរដលស CO32- ែដលបនព Na2CO3 បេងកើតបន OH- កនងសលយសយង។ ដចេនះលយសយងNa2CO3 ជបស ។ ៣.២-អរដលសៃនកាចង អរដលសៃនកចងជអេពើរ ងអយងវជជមនជមយទក ឲយផលជសលយសយង សត ។ ង B ជបសេខ យែដលមនអេពើជមយទក ឲយផលជ ញង BH+ នងអយងOH- មសមករលនងៈ B (aq) + H2O (l) BH+ (aq) + OH- (aq) កចង BH+ ជ សតឆល សៃនបសេខ យ េបះបងរបតងឲយទក ឲយជ B នងអយង H3O+ ។ មសមករលនងៈ BH+ (aq) + H2O (l) B (aq) + H3O+ (aq)

អរដលសៃនកចង BH+ បេងកើតបន H3O+ កនងសលយសយង េហតេនះេហើយបនជសលយសយងទទលបនជសលយសយង សត ។

បាស B កានែតេខសោយ អាសតឆាស BH+ កានែតខាង ឧទ- មញមកលរ NH4Cl ជ សត ។ NH4Cl (s) NH4

+ (aq) + Cl- (aq)

Cl- (aq) + H2O គម ន NH4

+ (aq) + H2O NH3 (g) + H3O+ (aq)

ដចេនះសលយសយង NH4Cl ជ សត េរពះ បេងកើតបន H3O+ កនងសលយសយង។ ៤-សលយសយងតបង នយមនយ ៖ សលយសយងតបង ជសលយសយងែដលផ េ យ សតេខ យ នងបសឆល សរបស ឬ សលយសយងបសេខ យ នង សតឆល សរបស េហើយមនក បេសមើគន ។ សលយសយងតបង មនបែរមបរមល pH តចតច កល េគបែនថម សតខល ង ឬបសខល ងបនតចចល។

25

ឧទា- សលយសយងមន 0,100mol ៃន CH3COOH នង 0,100mol ៃន CH3COONa ជសលយសយងតបង េរពះកនងសលយសយងេនះ CH3COOH នង CH3COO- មនបរមណ 0,100 mol ដចគន ។

ជពក៦ គមសរ ងគ េមេរៀនទ១ េអែសទ ខល ញនងេរបង

១-េអែសទ ៖ េអែសទ ជអងគធតរស យៃន សតអក លច( R-COOH ) ែដលបនពករជនសរកម ( -OH ) របស សតេ យរកម( -OR’ ) របស លកល ។ េអែសទមនរបមនតទេទ ៖ O

R C or R-COOR’ (R, R’ ចដចគន ) O R’ O

បងគ នទេអែសទៈ C or -COO-C-

O C

១.១-នមវល េដើមបេ េឈម ះេអែសទ េគេ េឈម ះ ឌកល R របស លកល រចេ េឈម ះ សតេ យបតរបចចមបទ ព “ អអច ” េទជ “ អ ត ” ។ ឧទ- CH3-COO-C2H5 េអទល េអ ណ ត C6H5-COO-C2H5 េអទល បងស ត CH3-COO-C6H5 េផនល េអ ណ ត CH3-CH-CH2-COO-CH2-CH-CH3 2-េមទល របពល 3-េមទល បយ ណ ត CH3 CH3 ១.២-លកខណៈរប េអែសទភគេរចើនែដលមនមសមលតច រ យកនងទក ងយេហើរ មនកលនគរជទគបចតត ។ លបយេអែសទរតវបនេរបើសរមបេធវើទកអប ន បែងអម េភសជជៈ ...។ ១.៣-លកខណៈគម ៖ ក.អរដលស ជរបតកមមរ ងេអែសទ នងទក ឲយផលជ សត នង លកល ។ R-COO-R’ + H2O R-COOH + R’-OH CH3-COO-C2H5

’+ H2O CH3-COOH + C2H5-OH

ខ. បកមម េអែសទមនអេពើជមយសត ឲយផលជអបលៃន សត នង លកល ។ R-COO-R’ + NaOH R-COONa + R’-OH CH3-COO-C2H5

’+ NaOH CH3-COONa + C2H5-OH

គ.របតកមមជមយ មញក មញកមនអេពើជមយេអែសទ ឲយជ មតនង លកល ។ R-COO-R’ + NH3 R-CO-NH2 + R’-OH CH3-COO-C2H5

’+ NH3 CH3-CO-NH2 + C2H5-OH

26

ឃ.របតកមមេរដកមម េអែសទរងេរដកមមជ លកលេ យអរដែសនេនចេពះមខក លករ ដចជលបយៃន CuO,CuCr2O4 ឬ LiAlH4 ។ R-COO-R’ + 2H2 R-CH2-OH + R’-OH CH3-COO-C3H7

’ + 2H2 CH3-CH2-OH + C3H7-OH

១.៤-ទេងវើេអែសទ េអែសទ ចេធវើេឡើង មពររេបៀបៈ

ក.េអែសទកមម ជរបតកមមរ ង សតនង លកល ឲយជេអែសទនងទក ។ R-COOH + R’-OH R-COO-R’ + H2O CH3-COOH + C2H5-OH CH3-COO-C2H5

+ H2O

ខ.របតកមមរ ង នរទត សតឬ សលកលរនង លកល - នរទត សតមនអេពើជមយ លកល ឲយជេអែសទនង សត។

R-CO-O-CO-R + R’-OH R-COO-R’ + R-COOH

CH3-CO-O-CO-CH3 + C2H5-OH CH3-COO-C2H5 + CH3-COOH

- សលកលរមនអេពើជមយ លកល ឲយជេអែសទនង សតកលររឌច។

R-CO-Cl + R’-OH R-COO-R’ + HCl

CH3-CO-Cl + C2H5-OH CH3-COO-C2H5 + HCl

១.៥-េអែសទសខនៗ ( សពរន) COO-CH3 COOH COO-CH3 COOH

OH OH O-CO-CH3

េមទលបងស ត សត លសលច េមទល លស ត សត េសទល លសលច( សពរន) ទេងវើ សពរន COOH CH3-CO COOH O CH3-COOHOH CH3-CO O-CO-CH3

សត លសលច នរឌត េសទច សពរន សត េសទច ២-ខល ញនងេរបង ខល ញនងេរបងមនេរចើនេនកនងធមមជត។ ជធតបងកសខនែដលមនេនកនងេកសកខល ញសតវ នងរកខជត។ ខល ញបនពសតវ ឯេរបងបនពរកខជត។ ២.១-សមសភព ខល ញ នងេរបងមនទរមងដចគន គជរទេអែសទែដលេកើតពគលេសរ ល ឬ របបន-1,2,3-រទអល ( CH2OH-CHOH-CH2OH) នង សតខល ញ ។ CH2−OH CH2−OCO−R CH − OH + 3R-COOH CH − OCO−R + 3H2O CH2−OH CH2−OCO−R

គលេសរ ល សតកបកសលច ខល ញឬេរបង ទក សតខល ញែឆអត - សតបលមទច CH3-(CH2)14-COOH - សតេសត រច CH3-(CH2)16-COOH

27

- សត សឌច CH3-(CH2)18-COOH សតខល ញមនែឆអត - សតអេលអច CH3-(CH2)7-CH=CH-(CH2)7-COOH

- សតលណេលអច CH3-(CH2)4-CH=CH-CH2-CH=CH-(CH2)7-COOH - សតលណេលនច CH3-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH-(CH2)7-COOH - សត សដនច

CH3-(CH2)3 -CH=CH-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH-(CH2)4-COOH

២.២-លកខណៈខល ញ ឬេរបង ខល ញនងេរបងរ លជងទក មនរ យកនងទក ែតរ យកនងឌកលរ េអ ន េអែទ បងែសន េរបង ង កបនេតរ កលរ ឌកលរ េអទែឡន ។ ក-អរដែសនកមម េរបងរកខជត វជសមសធតមនែឆអត ចរងអរដែសនកមមេទជខល ញរង ។ CH2−OCO−(CH2)7−CH=CH−(CH2)7−CH3 CH2−OCO−(CH2)16 −CH3 CH−OCO−(CH2)7−CH=CH−(CH2)7−CH3 + 3H2 CH−OCO−(CH2)16−CH3 CH2−OCO−(CH2)7−CH=CH−(CH2)7−CH3 CH2−OCO−(CH2)16−CH3

គលេសរ លរទអេល ត(េរបង វ) គលេសរ លរទេសត ត(ខល ញរង) ខ-អរដលសខល ញ ឬេរបង េនេពលេគដតកេមត រទគលេសរតជមយបស េគបនគលេសរលនងអបលៃន សតខល ញ។ CH2−OCO−(CH2)14−CH3 CH2−OH CH−OCO−(CH2)14−CH3 + 3NaOH CH−OH + 3CH3−(CH2)14−COONa CH2−OCO−(CH2)14−CH3 CH2−OHសដយមបសម ត( ប) រទបលមទន គលេសរ ល របតកមមេនះេ ថរបតកមម បកមម។ ២.៣-បែលង រកនង រពងគកយ ខល ញនងេរបងជ រផតលថមពលកេមត េរចើនជងរបេតអននងកបនអរ ត ។ េរកមអេពើ របសរសលែពងនងេពះេវៀន ខល ញនងេរបងរងអរដលសកល យជគលេសរ លនង សតខល ញ ែដល ចរសបេ យរសទបេពះេវៀន បនទ បមកសេយគេទជរទគលេសរតជថមសតកទកកនង េកសកខល ញ េហើយបញជ នេទឲយសរ ងគេផ ងៗនងរងអរដលសនងអកសតកមមេទជCO2

នងH2O ។ របតកមមេនះបេញចញកេមត ឲយ រពងគកយសរមបរទរទងសកមមភពជវត ។ ២.៤- ប ប ជលបយអបលសដយម ឬប សយមៃន សតកបកសលចែដលមនែខ កបនយង ែវង(មនកបនព១២េទ១៨) គម នែខនង ។ អបលប សយមបេងកើតបន បទន ជងអបលសដយម។

បកមមជរបតកមមយតែតសពវ

Ni t

28

ទរមងមេលគល ប កនទយ(អរដផប) កបល(អរដភល)

អរដភល ឬលបផប គជែផនកកបលរបស ប ( COO-) មនលកខណៈចណលទកមនចណលខល ញ នងេរបងេទ។

អរដផប ឬលបភល គជែខ កបន ែផនកកនទយរបស ប មនទេនរចលចតតខល ញនងេរបង មនចណលទកេទ។ -អេពើរបស បេទេលើ ន មរប ក ន មរប កេលើសេមល កបពកឬែសបកគជខល ញ នងធលេផ ងៗ ។ ខល ញ រតវបនដកេចញព ន មរប កេ យករ ងជរមះ ។ មខងរសមអ តរបស បទកទងេទនងទរមងគមរបស ។ េពល បរ យកនងទក មេលគលរបស បេងកើតជមែសល។ ែផនកអរដផបរពទធខល ញ(ែកអល)ចែណកែផនកអរដភលែបរេចញេរក ។

មេលគល បេលើៃផទទក ពពះ ប កណមែសលកនងទក ច ៖ េគមន ចេរបើ បជមយទករងេទ េរពះ បងកឲយមនកករជមយអយង Ca2+នង Mg2+មនបនេទជរមះែកអល ឬខល ញនងេរបងេទ ។ ទករង គជទកមនបរមណអយង Ca2+នង Mg2+េរចើន។ សមករ ៖ 2 R + Ca2+ (R COO)2Ca (s) 2 R + Mg2+ (R COO)2Mg (s)

air

water

air

water

waterwater

water

water

29

ដចេនះ េដើមបេបកគកជរមះ ន មរប កេនកនងទករង េគេរបើ រធតជរមះែកអលែដលមនលកខណៈរបេសើរជង ប េរពះ រធតជរមះែកអលមនបេងកើតកករជមយអយង Ca2+នង Mg2+េនកនងទករងេទ ។ ២.៥- រធតជរមះែកអល មនលកខណៈដច បែដរ បែនត មនកបលជ -SO3- ឬ -0SO3-

- R SO3Na ( R ចមន តមកបនព12េទ18 ) ។ - CH3 – (CH2)10 – CH2 – OSO3Na

២.៦-ថន ប ៖ ថន បផ េ យ រធតសខនបយងគ ៖ - រធតភជ ប -ជតពណ -ធតរ យ ។ រធតភជ បជេរបងែដលជរទគលេសរតៃន សតមនែឆអត ។ េនេពលបះខយលថន បរង របតកមមអកសតកមម នងបលែមកមមរបសសមពនធពរជននឲយមនករភជ បគន ពមេលគលមយ េទមយែដលេធវើឲយថន បមនភពជបសអត ។

30

េមេរៀនទ២ រស យ លផទច សត

១- មន ៖ ១.១-របមនត នងនមវល ក-របមនត មន ជសមសធតសរ ងគ ែដលបនពករជនស តមអរដែសនរបសមេលគល NH3

េ យ ឌកលអរដកប (R)។ H N H ឬ NH3 R N H ឬ R-NH2

H H

មញក មន R ជ ឌកលអរដកបែខ េបើក ។ េបើ R ជ ឌកលអរដកបែឆអត េគបនរបមនតទេទ CnH2n+3N ។ ខ-ច តថន ក មន េគែចក មនជបថន កេទ មចនន តមអរដែសនរបស មញកែដលរតវជនសេ យ ឌកល R ។ R1− N − H មនថន កទI, R1 − N − R2 មនថន កទII, R1 – N – R2 មនថន កទIII

H H R3

គ-នមវល - មនថន កទI េ េឈម ះ ឌកល R- រចបែនថមបចឆមបទ មន ។ ឧទ. ក. CH3-NH2 េមទល មន ខ. CH3-CH2-NH2 េអទល មន គ. CH3-CH2-CH-CH2-NH2 ឃ. CH3-CH2-CH-CH2-CH2

CH3 2-េមទល បយទល មន NH21‐េអទល របពល មន - មនថន កទIIឬ ថន កទ III

ទ១: េ េឈម ះ ឌកលR- ែដលមនែខ កបនខលេ យបញជ កទ ង N- ( ឬ N,N- កនងករណមន ឌកលពរ ) ។ ទ២: េ េឈម ះដច មនថន កទ1ចេពះ ឌកលែដលមនែខ កបនែវងឬ ញឬសខន។ ឧទ. ក. C2H5-NH-CH3 N-េមទល េអទល មន ខ. CH3-NH-CH3 N-េមទល េមទល មន គ. C2H5-N-CH3 N,N-ឌេមទល េអទល មន CH3 ឃ. C6H5-N-C2H5N‐េអទល N-េមទល េផនល មន CH3

១.២-លកខណៈរប មនែដលមនភពរបជឧសមនមនកលនពលអ េរពះមន យ មញក ។ មនែដល មនមសមលធមនកបនព6េឡើងេទ មនរ យកនងទកេទ បែនតរ យកនងអងគធតរ យ

31

សរ ងគ ។ មនមនចណចរពះខពសជង លកន ែតទបជង លកលែដលមនមសមលរបែហលគន ។ កនងចេ មអសែមរបស មនថន កទ I មនចណចរពះខពសជងេគ េហើយ

មនថន ក III ទបជងេគ ។ ១.៣-លកខណៈគម -លកខណៈជបសៃន មន េអទល មន C2H5-NH2 រ យកនងទក បេងកើតជសលយសយងបស ។ ក ប 0,1M មន pH=11,9 េន 25oC ។ ដចេនះ េអទល មន ជបសេខ យ ។ C2H5-NH2 + H+ ⇋ C2H5-NH3

+ C2H5-NH2 + H2O ⇋ C2H5-NH3

+ + OH-

ជទេទ មនទងអសជបសេខ យ បែនតខល ងជង មញក ។ R-NH2 NH3 C6H5-NH2

-របតកមមរ ង មន នងអងគធតរស យ ឡែសន (R-X) ៖ C2H5

R1 – N − R2 + C2H5 − I R1 – N+ − R2 + I-

R3 េអទលអយដ R3

Ex. CH3

CH3 – N − CH3 + CH3 − I CH3 –N+ − CH3 + I-

CH3 េមទលអយដ CH3

-របតកមម មនថន កទ I ជមយ សលកលរ (R-CO-Cl) R− CO − Cl + R1 − NH2 R – CO – NH − R1 + HCl Ex. CH3−CO−Cl + CH3−NH2 CH3–CO –NH–CH3 + HCl

-របតកមមបេងកើតអបល R− NH2 + HCl R – NH3

+ + Cl-

១.៤-ទេងវើ មន - មញកមនអេពើជមយ លគល ឡែសន ឲយជ មនថន កទ I ។ R − X + NH3 R – NH2 + HX

C2H5−Cl + NH3 C2H5–NH2 + HCl

មនថន កទ I បេងកើត មនថន កទ II, មនថន កទ II បេងកើត មនថន កទ III ។ NRRNHRNHRXR XRXRNH

323

-របតកមមេរដកមមរកមនរទល ផតល មនថន កទ I ។ 22

2004 NHCHRHNCR atmNi នរទល មនថន កទ I 222223

,,2223 4 NHCHCHCHCHCHHNCCHCHCHCH ptNi

បង នរទល បងទល មន

32

២- មត ២.១-របមនត នងនមវល ក-របមនត មត គជរស យៃន សតកបកសលច(R-COOH)ែដលកនងេនះបងគ(-OH)របស សត រតវបនជនសេ យបងគ មន(-NH2)។ របមនតទេទៃន មត ៖ R-CO-NH2

តមអរដែសនរបសបងគ (-NH2)ជនសេ យ ឌកលអរដកប បេងកើតជថន ក មត ។ R−CO−NH2 R−CO−NH−R1 R−CO−N−R1

មតថន កទ I មតថន កទ II R2

មតថន កទ III

ខ-នមវល េឈម ះរបស មតបនមកពេឈម ះ សតេ យបតរបចឆមបទអអចរបស សតេទជ មត។ ឧទ. H-CO-NH2 CH3-CO-NH2 CH3-CH2-CO-NH2

(IUPAC) : េម មត េអ មត របប មត (េឈម ះធល បេរបើ)៖ ផរមមត េស មត របបយ មត -េដើមបេ េឈម ះ មតថន កទ II នងថន កទ III េគរតវេ ឌកលអរដកបេ យបញជ ក ទ ង N- ឬ N,N- ។ ឧទ. CH3−CO−NH−CH3 CH3−CO−N−CH3

N-េមទល េអ មត CH3 N,N-ឌេមទល េអ មត

២.២-លកខណៈ - មតមនចណចរពះខពស ។ មតភគេរចើនមនទរមងជរកមរង។ មតរ យកនងទកបនេរចើនជង លកលបនតច សរមបមសមលរបែហលគន ។ -េ យដតកេមត ជមយទក មតរងអរដលសយតៗបេងកើតបនជ សត នង មញក ។ 3323 NHCOOHCHOHHNHCOCH t ២.៣-ទេងវើ មត

-របតកមមរ ងេអែសទ នង មញក OHHCNHCOCHNHHCCOOCH 52233523

-របតកមមរ ង សលកលរ នង មញក ClNHNHCOCHNHClCOCH 42333 2

-របតកមមរ ង នរឌត សត នង មញក COOHCHNHCOCHNHCHCOOCOCH 323333

-របតកមមរ ង សតកបកសលច នង មញកៈ OHNHCOCHNHCOOHCH 22333

33

២.៤- មតពេសស(អយេរ)

អយេរ គជឌ មតៃន សតកបនច ។ H2CO3 សតកបនច H2N-CO-NH2 អយេរ ទេងវើ៖ OHNHCONHNHCO 22232 2 ៣- សត មេណ ៣.១-ទរមងមេលគលនងនមវល ក-ទរមងមេលគល សត មេណ គជសមសធតសរ ងគែដលមនបងគកបកសល(-COOH )មយ នងបងគ

មន( -NH2 ) មយ ។ កល បងគទងពរភជ បនង តមកបនែតមយ េគបន សត - ម េណ ។ របមនតទេទៃន សត - មេណ ៖ COOHHCR

NH2

ខ-នមវល េគេ សត មេណ មេឈម ះធល បេរបើ ។ កល បងគ មនជបនង តមកបនកនង ទ ង ឬ េឈម ះ សត មេណរតវបែនថមបពវបទ - មណ ឬ - មណេទេលើេឈម ះ

សតកបកសលច។ ឧទ. COOHHCH

COOHHCCH

3

NH2 NH2 សត - មណ េសទច(គលសន Gly) សត - មណរបបយនច( លន Ala) COOHHCHCNH 222

COOHHCHCHCNH 2222

សត - មណរបបយនច សត - មណបយទរច ៣.២-លកខណៈ - សត មេណ គជអងគធតរកមែដលរ យ ឬបែបកេនសតណហ ភពខពស ។ ងយរ យកនងទក បែនតមនរ យកនងអងគធតរ យសរ ងគដចជបងែសន លកល នងេអែទ...េទ។ -កនងមេលគល សត មេណ បងគកបកសលមនលកខណៈជ សត ឯបងគ មនមន លកខណៈជបស ។ េនកនងភពជសលយសយងទក សត មេណមនទរមងបែបប៖

3NH

COOCHR

3NH

COOHCHR

2NH

COOCHR

របេភទទងបសថតេនកនងគ សត/បសពរ ៖

34

3NH

COOHCHR ⇋

3NH

COOCHR + H+

3NH

COOCHR ⇋ 2NH

COOCHR + H+

សត មេណ មនលកខណៈអផែទ គ ចចបយករបតងព សតខល ង ឬផតលរបតង េទបសខល ង ។ ៣.៣-ទេងវើ

មនវធជេរចើនេដើមបបេងកើត សត មេណ។ ក-វធទ១ េគឲយ សត - ឡែសណកបកសលច មនរបតកមមជមយ មញក េគទទលបន

សត - មណកបកសលច ។

2

4232 2

NHCl

ClNHCOOHCHNHCOOHCH

ខ-វធទ២ េគឲយ លេដអតមនអេពើជមយអរដែសនសយន ចេពះវតតមន មញក បេងកើតបនជ មណនរទល ។ អរដលស មណនរទលផតល សត មេណ។

22

333

NHNH

COOHCHCHNCCHCHCHOCH

៣.៤-បបទតនងរបេតអន ក-សមពនធបបទត សមពនធបបទត (-CO-NH- ) េកើតេឡើងេ យមេលគល សត មេណចននពរ ចភជ បគន េ យករដកទកេចញចនន១មេលគល។

 

គលសន (Gly) នន (Ala) គលសល នន (Gly-Ala) - បបទតែដលបងកេ យ សត មេណតចជង 60 េ ថ បលបបទត ។ - បបទតែដលបងកេ យ សត មេណេរចើនជង 60 េ ថ របេតអន ។ - របេតអនធមមជតផតល សត មេណចនន20 របេភទ ែដលកនងេនះ មន សត

មេណចនន 8 ែដលមនស រតវផតលឲយ រពងគកយមន ចខវះបន មរយៈ រេរពះសរ ងគមនស មន ចសេយគ បន។

HCN NH3

H2O H+

35

nIRtUbg;Esn

emeonTI3 smasFatuRbehIr

CasmasFatusrIragÁEdlmanvg;bg;Esn (C6H6) b¤ kñúgsmasFaturbs;va. RbtikmμCMnYssMxan;²EdlekItmanelIbg;EsnrYmman -Rbtikmμkørkm μ¬bUkkør Cl2¦³ -RbtikmμRbUmkmμ¬bUkkør Br2¦³ -RbtikmμnIRTkm μ¬bUk HNO3¦³ -Rbtikmμs‘ulpUkm μ¬bUk H2SO4¦³ -RbtikmμGal;KIlkmμ¬bUk R –X ¦³ 1-RsLaybg;Esn -nIRtUbg;Esn ekItBIRbtikmμrvagbg;Esn CamYyGasIutnIRTic kñúgmCÄdæanGasIuts‘ulpYric plitplEdlekItGacCMnYselIkTI2eTot³ -nIRtUtUluyEGn ekItBIRbtikm μCMnYsrvag tUluyEGn CamYyGasIutnIRTic kñúgmCÄdæanGasIuts‘ulpUric . -epNul CasmasFatubg;Esn EdlP¢ab;RkumGIuRduksIul (-OH) . ]Ta>

epNul O-emTIl epNul b¤ eRksul 2,4,6-RTInIRtU epNul b¤ GasIutBIRKic

+ Cl2

Cl

+ HCl

+ Br2

Br

+ HBr

+ NO2HONO2

+ H2O

+ SO3HHOSO3H

+ H2O

+R

+ HClR Cl

H

+NO2

+NO2HOH2SO4

80 C o H2O

NO2

NO2HOTItaMg)a:ra:

TItaMgemta

NO2

NO2

NO2 NO2

mantictYc

maneRcIn

CH3

+ NO2HOH2SO4

3

NO2

NO2

CH3

O2N

2,4,6-RTInIRtU tUluyEGn( TNT )

OH OH

CH3

OHNO2

NO2

O2N

36

-lkçN³rUbepNul -CaRkamKμanBN’rlaykñúgTwktic cMNucrlay 42oC cMNucrMBuH 181oC . sUluysüúgrbs;vamanlkçN³Bul eKេរបើvasRmab;smøab;emeraK . -TegVIepNul kørUbg;Esn sUdüÚmepNULat sUdüÚmepNULat epNul sUdüÚmb‘ÍkabUNat -lkçN³KImI -lkçN³dUcGal;kul³ KWvamanRbtikmμCamYysUdüÚm . ]Ta> -lkçN³xusBIGal;kul³ vamanRbtikmμCamYy NaOH , Br2 , nig Gal;edGIutprmic >Rbtikm μCamYy)as NaOH eRBaHvamanlkçN³CaGasIutKWGasIutepnic . ]Ta> >RbtikmμCMnYsCamYyRbUm Br2

]Ta> 2,4,6-RTIRbUm:U epNul > RbtikmμCamYyGal;edGIutprmic³ katalIkrCa)asGal;kalI ]Ta> epNul Gal;edGIutprmic O-GIuRduksIu bg;sIulGal;kul Rbtikmμkugdg;kmμ³ CaRbtikmμEdlm:UelKul BIrb¤eRcIn eFIVRbtikm μCamYyKñaedIm,IbegáItCam:UelKulFMCagmun edaypþac;m:U>tUc²ecj. ]Ta> EpñkmYyén)aeklIt -Gal;kulRbehIr CasmasFatuRbehIrEdlmanRkumGIuRduksIul (-OH ) P¢ab;nwgExSkabUnCab;vg;bg;Esn ]Ta> >TegVIbg;sIulGal;kul tamRbtikmμrvag bg;sIul RbUm:U CamYys‘Ut . 3-Gal;edGIutRbehIr CasmasFatuRbehIrEdlmanbgÁM (-CHO ) P¢ab;nwgExSkabUnCab;vg;bg;Esn

Cl

+ 2 NaOHt x<s;P x<s;

ONa

+ NaCl + H2O

ONa

+ CO2 H2O+

OH

+ NaHCO3

OH

+ Na

ONa

+ H212

OH

+ NaOH

ONa

+ H2O

OH

+ 3 Br2

OH

BrBr

Br

+ 3 HBr

OH

+ C HH

O

OH-

OH

CH2OH

OHCH2

OHCH2 CH2

OH OH

CH2 OH CH2 CH2 OH

bg;sIul Gal;kul epnIleGtaNul

CH2Br

+ NaOH

CH2OH

+ NaBr

CHO CH2 CHO

37

]>

-lkçN³rUbbg;sal;edGIut CaGgÁFaturavKμanBN’ minrlaykñúgTwk varlayenA -17oC nigBuHenA 179oC -lkçN³KImI - RbtikmμCMnUsRbUm Br2 ¬RbរពតតeTAedayBi)ak ¦ . ]> bg;sal;edGIut p-RbUm:Ubg;sal;edGIut - lkçN³CaGal;edGIut³ vaGacrgGuksIutkmμtamsRmYleday K2Cr2O7 eTACaGasIut . ]> bg;sal;edGIut GasIut bg;sUGiuc -TegVIGal;edGIut³ tamRbtikmμCMnYskør elItUluyEGn bnÞab;mkrgGIuRdUlIskñúgmCÄdæan)as . ]> tUluyEGn bg;sal;kørY bg;sal;edGIut 4-GasIutRbehIr³ CasmasFatuRbehIrEdlmanbgÁMnaTI (-COOH ) P¢ab;nigvg;bg;EsnmYyb¤eRcIn . ]> GasIutpþalic GasIuteterpþalic TegVIGasIutRbehIr³-TegVIGasIutbg;sUGiuc³ tamRbtikmμGuksIutkmμénbg;sal;edGIut bg;sal;edGIut GasIutbg;sUGiuc -TegVIGasIut p-kørUbg;sUGiuc³ RbtikmμGuksIutkmμ p-kørU tUluyEGn . p-kørU tUluyEGn p-GasIutkørU bg;sUGiuc -TegVIGasIuteterpþalic³ tamRbtikmμGuksIutkmμén p-sIuELnedayGuksIuEsn enAsItuNðPaBx<s; nigmankatalIkrkU)al; (Co ) .

CHO

+ Br2

Br

CHO

+ HBrFet

CHOK2Cr2O7 H2SO4

COOH

CH3

Cl2+

UV

CHCl2+NaOH

H2OCHO

COOHCOOH

COOH

COOH

COOH

GasIutbg;sUGiuc

CHOK2Cr2O7 H2SO4

COOH

Cl CH3KMnO4 Cl COOH

CH3 CH3+ O2

150 C , Coo CC

O O

OHHO