46 CHEMIA I BIZNES. 2/2019RYNEK KOSMETYCZNY I CHEMII GOSPODARCZEJ www.chemiaibiznes.com.pl

Olejki eteryczne – na pograniczu klasyfi kacji

Olejki eteryczne pochodzą z roślin, są wtórnymi ich metabolitami. Stanowią wieloskładnikowe mieszaniny związków biologicznie aktywnych. Zastosowanie olej-ków znane jest od czasów starożytnych. Są szeroko wykorzystywane w medycynie tradycyjnej krajów dalekiego wschodu, farmacji czy kosmetykach. Działanie olej-ków eterycznych jest wielokierunkowe, ponieważ determinowane jest zawartością składników aktywnych. Do najcenniejszych i najpopularniejszych olejków eterycznych należą: olejek różany, lawendowy oraz ole-jek z pomarańczy.

Pochodzenie i otrzymywanie

Zgodnie z de�inicją zawartą w normie ISO, olejek eteryczny to związek zapachowy, zwykle o złożonym składzie, uzyskany z botanicznie zde�iniowanego surowca ro-ślinnego przez destylację z parą wodną, destylację na sucho lub odpowiedni pro-ces mechaniczny bez ogrzewania. Olejki eteryczne zazwyczaj są oddzielane od fazy wodnej w procesie �izycznym, który nie wpływa znacząco na działanie biologiczne olejku.Olejki eteryczne mogą gromadzić się w

różnych częściach rośliny, ale głównie pochodzą z kwiatów i liści. Poniżej przy-toczono najczęściej spotykane olejki ete-ryczne i ich pochodzenie: • kwiaty (pomarańcza, róża, lawenda),• liście (cytronella, eukaliptus, wawrzyn),• kora (cynamon),• lasy (drzewo różane, kamfora, drzewo

sandałowe),• korzenie (wetiwer),• kłącza (kurkuma, imbir),• suszone owoce (anyż, pietruszka),• nasiona (gałka muszkatołowa).W niektórych przypadkach wszystkie części rośliny tego samego gatunku mogą zawierać olejek eteryczny, jednak jego skład jakościo-wy i ilościowy może się różnić w zależności od miejsca pozyskiwania.

Wymagania prawne

W wymaganiach prawnych dla produktów kosmetycznych znaleźć można szereg re-gulacji odnoszących się do olejków eterycz-nych. Znajdują się one w załączniku II i III Rozporządzenia 1223/2009.Załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 1223/2009, z późniejszymi zmianami, wy-mienia substancje, które są zabronione do stosowania w produktach kosmetycznych. Wśród substancji wymienionych w tym za-łączniku znajdują się:

• składniki roślin, które są zabronione w ko-smetykach, niezależnie od funkcji,• rośliny i związki z nich pozyskiwane, któ-re są zabronione w określonych produktach kosmetycznych (składniki perfum)• substancje, które są zabronione w pro-duktach kosmetycznych, z wyjątkiem gdy są naturalnie obecne w ekstraktach (np. furokumaryny), oraz olejki eteryczne, które podlegają ograniczeniom prawnym.W załączniku III znajduje się wykaz alergenów zapachowych, które obec-ne są również w olejkach eterycz-nych. Załącznik III zawiera dwadzie-ścia sześć substancji, znanych jako alergeny zapachowe, z zastrzeżeniem obowiązujących warunków etykieto-wania. Ich obecność w produktach ko-smetycznych musi być wykazana na etykiecie produktu, gdy ich stężenie przekracza 10 ppm (0,001%) w produk-tach niespłukiwanych i/lub 100 ppm (0,01%) w produktach do spłukiwania.Olejki eteryczne są mieszaninami lotnych substancji organicznych o znanej struktu-rze chemicznej, które reagują, pojedynczo lub w połączeniu, z cząsteczkami biolo-gicznymi (m.in. białkami) w celu wywo-łania reakcji biologicznych. Dlatego też konieczne jest odniesienie do związku między spożytą dawką substancji a obser-wowaną toksycznością.

Olejki eteryczne pochodzą z roślin, są wtórnymi ich metabolitami. Stanowią wieloskładnikowe mieszaniny związków biologicznie aktywnych. Zastosowanie olejków znane jest od czasów starożytnych. Są szeroko wykorzystywane w medy-cynie tradycyjnej krajów dalekiego wschodu, farmacji czy kosmetykach. Działanie olejków eterycznych jest wielokie-runkowe, ponieważ determinowane jest zawartością składników aktywnych. Do najcenniejszych i najpopularniejszych olejków eterycznych należą: olejek różany, lawendowy oraz olejek z pomarańczy.

Olejki eteryczne – na pograniczu klasyfi kacji

Rynek

www.chemiaibiznes.com.pl CHEMIA I BIZNES. 2/2019

RYNEK KOSMETYCZNY I CHEMII GOSPODARCZEJ 47

Aromaterapia

Aromaterapia to proces, który nie ma za-twierdzonej prawnie de�inicji. Jest to tera-pia, w której wykorzystuje się materiały roślinne, w tym olejki eteryczne, do popra-wy samopoczucia psychicznego i �izycz-nego. Nie ma medycznych dowodów na to, że aromaterapia może zapobiegać lub leczyć jakiekolwiek choroby. W zależności od zastosowanego olejku można uzyskać efekt wyciszenia, relaksu, pobudzenia lub poprawy koncentracji. Termin aromaterapia jest niejednokrotnie elementem komunikacji marketingowej produktów kosmetycznych. Pojawia się w kosmetykach deklarowanych do masażu czy wykorzystywanych w salonach kosme-tycznych. Przykładem kosmetyku aroma-terapeutycznego są oliwki, czyli roztwory olejków eterycznych w naturalnych bezwon-nych olejach roślinnych. Również kosmetyki zawierające hydrolaty roślinne mogą być traktowane jako kosmetyki o aromaterapeu-tycznym działaniu. Kosmetyki tego rodzaju mogą być produktami z pogranicza - jeśli de-klarowane działanie wykracza poza utrzy-manie ciała w dobrej kondycji i są wyraźne wskazania działania terapeutycznego czy medycznego ocenianego produktu.

Czyste olejki eteryczne

Olejki eteryczne są używane na przykład jako składniki produktów kosmetycznych, w tym perfum i mydeł, do aromatyzowania żywności i napojów oraz są dodawane jako zapachy do kadzideł i domowych środków czyszczących. Czyste olejki eteryczne są sze-roko stosowane w aromaterapii. Olejki ete-ryczne, które są przeznaczone wyłącznie do stosowania w gabinetach aromaterapii bez zidenty�ikowania wyłącznego/głównego działania kosmetycznego nie powinny być kwali�ikowane jako produkty kosmetyczne. (Czyste) olejki eteryczne, które są przezna-czone do inhalacji lub spożycia nie podlegają pod wymagania prawne dla produktów ko-smetycznych i nie mogą być traktowane jak kosmetyki. (Czyste) olejki eteryczne mogą być uważane za produkty kosmetyczne, pod warunkiem że są „przeznaczone do kontak-tu z zewnętrznymi częściami ciała człowie-ka [...] lub z zębami i błonami śluzowymi jamy ustnej „, a celem ich stosowania jest „wyłącznie lub głównie ich czyszczenie, ich perfumowanie, poprawa wyglądu, ochrona,

utrzymanie w dobrym stanie lub korygowa-nie zapachu ciała”. Z praktycznego punktu widzenia stosowanie czystych olejków ete-rycznych bezpośrednio jako kosmetyki jest ograniczone. Jeśli wprowadzony do obrotu olejek eteryczny nie spełnia de�inicji ko-smetyku w zakresie działania w oparciu o wszystkie cechy charakterystyczne, etykie-towanie tego produktu jako produkt kosme-tyczny jest niezgodne z prawem.

Podsumowanie

Olejki eteryczne cieszą się dużą popular-nością. Ich działanie jest nieograniczone i niejednokrotnie nie do końca poznane. Należy mieć jednak na uwadze fakt, że tyl-ko produkty kosmetyczne spełniające de-�inicję produktu kosmetycznego mogą być wprowadzane do obrotu jako kosmetyki. Kontrola zgodności jest obowiązkiem wła-ściwych organów krajowych. W każdym przypadku produkt podlega indywidual-nej kontroli. Bierze się pod uwagę wszyst-kie istotne elementy, takie jak oznakowa-nie, skład, sposób działania i ostrzeżenia.

Urszula Ptaszek-Rohdewłaściciel Chemicos Consulting

ekspert ds. legislacji/safety assessor

Literatura1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady

(WE) nr 1223/2009 z 30 listopada 2009r. dotyczą-

ce produktów kosmetycznych (Dz. Urz. UE L 342 z

22.12.2009, str. 59), które obowiązuje od dn. 11 lipca

2013r wraz z późniejszymi zmianami

2. Decyzja Wykonawcza Komisji z 25 listopada

2013r. W sprawie wytycznych dotyczących za-

łącznika I do rozporządzenia Parlamentu Euro-

pejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 dotyczącego

produktów kosmetycznych

3. Ustawa z 4 października 2018 r. o produktach kosme-

tycznych (Dz.U. 2018 poz. 2227)

4. The SCCS‘s Notes of Guidance for the Testing of Cosme-

tic Substances and their Safety Evaluation 10th Revi-

sion – SCCS/1602/18 Final version

5. Gidance on essential oils in cosmetic products, Consu-

mer Health Protection Committee (CD-P-SC), 2016

6. ISO 3218: 2014 Essential oils – Principles of no-

menclature

7. Opinion on Fragrance allergens in cosmetic products -

SCCS/1459/11

8. Manual of the working group on cosmetic products

(sub-group on borderline products) on the scope

of application of the cosmetics regulation (EC) No.

1223/2009 (ART. 2(1)(A)) April 2018

Rynek