จดทาโดย องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก

(องคการมหาชน)

คณะทปรกษา นายศรธญญ ไพโรจนบรบรณ

นางประเสรฐสข จามรมาน

ดร.พงษวภา หลอสมบรณ

นางสาวอโณทย สงขทอง

นายธาดา วรณโชตกล

กองบรรณาธการ ดร.วรพจน องกสทธ

นางสาวธรนนทา ฤทธมณ

ผศ. ดร. สคาร ทจนทก

นายสมพร แมลม

นางอไรพรรณ ปรางอดมทรพย

ออกแบบและจดพมพ บรษท เอส.พ.ไทย เพรส จากด

พมพครงท 1 พฤศจกายน 2554

จานวน 2,000 เลม

เลขท ISBN 978-974-456-724-6

อางองจาก: แนวทางการประเมนคารบอนฟตพรนทขององคกร โดย

องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน)

พมพครงท 1 (กรกฎาคม 2554)

สารบญ

บทนา 1

1. ขอบเขต 4

2. เอกสารอางอง 5

3. บทนยาม 6

4. หลกการการแสดงผลคารบอนฟตพรนทขององคกร

ปกครองสวนทองถน

12

4.1 คารบอนฟตพรนทขององคกรปกครองสวนทองถน 12

4.2 หลกการการแสดงผลคารบอนฟตพรนทของ

องคกรปกครองสวนทองถน

13

5. ชนดและหนวยการแสดงปรมาณกาซเรอนกระจก 15

5.1 ชนดของกาซเรอนกระจก 15

5.2 คาศกยภาพในการทาใหเกดภาวะโลกรอน 19

5.3 หนวยการแสดงปรมาณกาซเรอนกระจกทถก

ปลอยและดดกลบขององคกร

21

6. การพฒนาบญชรายการปรมาณกาซเรอนกระจก

เพอหาคาคารบอนฟตพรนท

21

6.1 ขอบเขตขององคกร 21

6.2 ขอบเขตการดาเนนงาน 30

6.3 ความถและชวงเวลาของการทาบญช 39

6.4 แหลงกาเนดกาซทตองมการประเมน 39

7. วธการวดปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอน

กระจก

40

7.1 วธวดจากการคานวณ 40

7.2 วธวดจากการตรวจวด 41

7.3 วธการคดเลอกการคานวณ 41

7.4 การคดเลอกและเกบขอมลกจกรรมการปลอยและ

ดดซบกาซเรอนกระจก

44

7.5 การคดเลอกและพฒนาคาแฟกเตอรการปลอยกาซ

เรอนกระจก

44

8 แนวทางการคานวณปรมาณการปลอยกาซเรอน

กระจกจากกจกรรมขององคกรปกครองฯ

46

8.1 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากกจกรรมและการใช

สาธารณปโภคของอาคารสถานท

47

8.2 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากการใชยานพาหนะ 52

8.3 ปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดจากบอฝงกลบขยะ 56

8.4 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากการขนสงกากของเสย

ไปกาจด

57

8.5 ปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดจากสถานบาบดนา

เสย

58

8.6 ปรมาณกาซเรอนกระจกขอบเขตท 3 61

9 แนวทางการคานวณปรมาณการดดกลบกาซเรอน

กระจกจากกจกรรมการปลกตนไม

63

10 องคประกอบของบญชรายการปรมาณกาซเรอน

กระจก

66

10.1 ขอมลขององคกรฯ 66

10.2 รายละเอยดการบรหารจดการกาซเรอนกระจก 67

10.3 รายละเอยดของบญชกาซเรอนกระจก 68

10.4 ขอมลเพมเตมอนๆ 70

11 การทวนสอบผลการคานวณปรมาณการปลอยและ

ดดกลบกาซเรอนกระจกขององคกรฯ

71

ภาคผนวก

ก. ตวอยางกจกรรมทมการปลอยและดดกลบกาซเรอน

กระจก

74

ข. ตวอยางคาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจก

รวบรวมมาจากขอมลทตยภม

80

ค. ตวอยางการคานวณปรมาณการดดกลบกาซเรอน

กระจกโดยกจกรรมการปลกตนไมในเขตเมอง

96

1

บทนา

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภาวะโลกรอนเปนปญหา

ทสงผลกระทบตอสงคมโลกปจจบนอยางรนแรงและตอเนองเรอยๆ ซง

สาเหตหลกของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการเกดสภาวะ

โลกรอนคอ ปรมาณกาซเรอนกระจกในบรรยากาศทมปรมาณมากเกน

ความสมดล เปนผลตอเนองมาจากพฤตกรรมในชวตประจาวนของ

ม น ษ ย ท ม ก า ร ใ ช

ทรพยากรธรรมชาต

และพลงงานอยาง

ส น เ ป ล อ ง แ ล ะ

ฟมเฟอย ไมว าจะ

เ ป น ก า ร เ ผ า ไ หม

เ ช อ เ พ ล ง ใ น ก า ร

คมนาคมขนสง การ

อปโภคบรโภคในครวเรอน ปญหาและผลกระทบทเกดจากภาวะโลก

รอนเปนประเดนสาคญและเรงดวนทตองไดรบความรวมมอจากทกคน

เพอชวยกนรบมอและแกไขปญหา โดยแนวทางในการรบมอกบ

ผลกระทบทเกดขนม 2 แนวทางคอ การลดปรมาณกาซเรอนกระจกใน

ชนบรรยากาศ (Mitigation) และการปรบตวเพอรบมอกบการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Adaptation) โดยทงสองแนวทางนอาจ

ชวยแกไขปญหาไดในระดบหนง แตรปแบบการแกไขปญหาท ม

ประสทธภาพและยงยนคอ การปรบเปลยนพฤตกรรมของคน เพราะ

สามารถสงผลทดในระยะยาว

2

ดง นนการหาคาคารบอนฟตพรนทขององคกร (Carbon

Footprint Organization) เปนแนวคดในการวดคาการปลอยกาซเรอน

กระจก โดยมการใชเทคนคทางดานวทยาศาสตรเขามาชวยเพอให

เขาใจถงปรมาณกาซเรอนกระจกทแฝงอยในผลตภณฑ บรการ หรอ

กจกรรมตางๆ และเปนการวดผลกระทบทปลอยจากกจกรรมทเกดขน

จากการปฎบตงานของแตละหนวยงานขององคกรปกครองสวนทองถน

ในแตละวน และคานวณออกมาใหอยในหนวย “คารบอนไดออกไซด

เทยบเทา (CO2 equivalent) ซงจะทาใหทราบวาการเลอกใชผลตภณฑ

บรการ หรอกจกรรมตางๆ นนมการปลอยกาซเรอนกระจกปรมาณ

เทาใด และจะทาใหเราหาแนวทางเพอลดขนาดผลกระทบทางดานนท

เกดขน

การนาแนวคดการหาคาคารบอนฟตพรนทมาใชกบองคกร

ปกครองสวนทองถนนนจะชวยใหบคลากรในหนวยงานไดเรยนรถง

ปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดขนจากกจกรรมในการปฎบตงานของแต

ละหนวยงานอยางเปนรปธรรม และทสาคญคอองคกรปกครองสวน

ทองถนถอวาเปนองคกรหลกทมความใกลชดกบประชาชน ดงนนการให

ความร ความเขาใจ การปลกฝงและความตระหนกถงการบรโภคและ

กจกรรมทกอใหเกดการปลอยกาซเรอนกระจกในปรมาณนอยทสด

โดยใชการหาคาคารบอนฟตพรนทขององคกรปกครองสวนทองถนใน

การสารวจพฤตกรรม และลกษณะการทางานขององคกรปกครองสวน

ทองถนวามการปลอยกาซเรอนกระจกปรมาณเทาใด เ พอเปน

แรงผลกดนใหคนองคกรปกครองสวนทองถน และในชมชนไดชวยกน

3

หาแนวทาง วธการลดการปลอยกาซเรอนกระจกสบรรยากาศในรปแบบ

การใช และการบรโภคทรพยากรอยางมประสทธภาพ

เพอเปนการแกไขปญหาดงกลาว จงเกดแนวคดในการสราง

สงคม “คารบอนตา” (Low-carbon Society) ทมหลกการสาคญ

3 ประการ คอ (1) Carbon Minimization เปนสงคมทมกระบวนการหรอ

กจกรรมลดการปลอยกาซเรอนกระจกไดจรง (2) Simpler and Richer

กจกรรมการลดกาซเรอนกระจกสามารถกระทาไดงายในชวตประจาวน

และสรางรายไดใหแกสงคม และ (3) Co-Existing with Nature เปน

ก จ ก ร ร มท ส อ ด ค ล อ ง ไ ป ก บ สภ าพแ ว ดล อ ม แ ล ะ ก า ร ร ก ษ า

ทรพยากรธรรมชาต และจากแนวคดดงกลาวไดนาไปสการจดการระดบ

พนท (Area-based) หรอท

เรยกวาเมองลดคารบอน (Low-

carbon City) กลาวคอ เปนการ

จดการการลดการปลอยกาซ

เรอนกระจกของเมองใดเมอง

หนงจากฐานเดมทไมเคยมการ

ลดการปลอยกาซเรอนกระจกมา

กอน เนอหาของแนวทางการ

ประเมนคารบอนฟตพรนทขององคกรฉบบนอางองจาก Local

Government Operations Protocol For the quantification and

reporting of greenhouse gas emissions inventories, Version 1.1,

May 2010 และนามาประยกตใชใหกบบรบทขององคกรปกครองสวน

ทองถนของประเทศ โดยกลาวถงหลกการในการพฒนาและจดทาบญช

 

Low-carbon Society 

Carbon Minimization 

Co-Existing

with Nature Simpler and

Richer 

4

กาซเรอนกระจกในระดบองคกร การกาหนดขอบเขตและการหาปรมาณ

การปลอยหรอลดกาซเรอนกระจก วธการจดทารายงาน และการตดตาม

ประเมนผล

แนวทางการประเมนคารบอนฟตพรนทขององคกรปกครองสวน

ทองถนฉบบน ไดกาหนดวธการคานวณปรมาณการปลอยและดดกลบ

กาซเรอนกระจก (Greenhouse gas emissions and removals) ท

เกดขนจากกจกรรมการดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน หรอ

ทเรยกวา “คารบอนฟตพรนทขององคกร” โดยปรมาณการปลอยและ

การดดกลบกาซเรอนกระจกไดมาจากกจกรรมทมการปลอยและดดกลบ

กาซเรอนกระจกจากการดาเนนงานขององคกร โดยแบงประเภทการ

ปลอยและการดดกลบกาซเรอนกระจกออกเปน 3 ประเภท ไดแก

ประเภทท 1 การปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทางตรงขององคกร

ประเภทท 2 การปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทางออมจากการใช

พลงงาน (การใชไฟฟา) และประเภทท 3 การปลอยและดดกลบกาซ

เรอนกระจกทางออมอนๆ อยางไรกตาม ปรมาณคารบอนฟตพรนทของ

องคกรทประเมนได จะใชบงชผลกระทบดานสงแวดลอมทเกดขนจาก

กจกรรมการดาเนนงานตางๆ ขององคกร เฉพาะศกยภาพการทาใหเกด

ภาวะโลกรอนเทานน ไมไดนาผลกระทบสงแวดลอมประเดนอนๆ เชน

ความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity) การเกดฝนกรด

1. ขอบเขต

5

(Acidification) หรอความเปนพษ (Toxicity) มาใชในการประเมนรวม

ดวย

แนวทางการประเมนคารบอนฟตพรนทขององคกรปกครองสวน

ทองถนฉบบน ไดมการแสดงตวอยางการดาเนนกจกรรม และตวอยาง

การใหบรการของเทศบาล เพอใหสามารถใชเปนแนวทางในการ

ประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกทมความครอบคลมในกจกรรมทมอย

จรงขององคกรปกครองสวนทองถนภายในประเทศ สงผลใหองคกร

ปกครองสวนทองถนสามารถนาหลกการ และแนวทางการประเมน

ภายในเอกสารฉบบนไปประยกตใชเพอการประเมนคารบอนฟตพรนท

ขององคกรของตนได

Local Government Operations Protocol For the quantification

and reporting of greenhouse gas emissions inventories, Version

1.1, The International Council for Local Environmental Initiatives:

ICLEI, May 2010

The Green house Gas Protocol: A Corporate Accounting and

Reporting Standard. Revised Edition, The World Business

Council for Sustainable Development (WBCSD) and The World

Resource Institute (WRI): 2004

2. เอกสารอางอง

6

ISO 14064-1: 2006, Greenhouse Gases – Part 1: Specification

with guidance at the organization level for quantification and

reporting of greenhouse gas emissions and removals.

ISO 14064-3: 2006, Greenhouse Gases – Part 3: Specification

with guidance for the validation and verification of greenhouse

gas assertions.

ISO/PDTR 14069: 2011, Greenhouse Gases - Quantification and

reporting for GHG emissions for organizations - Guidance for the

application of ISO 14064-1 (working draft 3).

Forest : felling burning and regeneration. In Shifting cultivation,

Tsutsumi. T.,Yoda k., Sahunalu. P., Dhanmanonda., and

Prachaiyo B. : 1983

3.1 กาซเรอนกระจก

(Greenhouse Gas:

GHG)

สวนประกอบกาซในบรรยากาศ ทงทมอย

ในธรรมชาตและสรางขนโดยมนษย ซง

สามารถดดซบและปลอยรงสทความยาว

คลนอยในชวงความถของรงสอนฟาเรดท

ถกปลอยออกมาจากพ นผ ว โลก ช น

บรรยากาศ และกอนเมฆ

3. บทนยาม

7

3.2 แหลงปลอยกาซเรอนกระจก (Greenhouse

Gas Source)

แหลงหรอกระบวนการทปลอยกาซเรอน

กระจกสบรรยากาศ

3.3 แหลงดดซบกาซเรอนกระจก (Greenhouse

Gas Sink)

แหลงหรอกระบวนการซงกาซเรอนกระจก

ถกดงออกจากชนบรรยากาศ

3.4 แหลงกกเกบกาซเรอนกระจก

(Greenhouse Gas

Reservoir)

แหลงหรอองคประกอบทางกายภาพของ

ชนชวภาค (ไบโอสเฟยร) ชนธรณภาค

( จโอสเฟยร) หรออทกภาค (ไฮโดรส

เฟยร) ซงสามารถเกบและสะสมกาซเรอน

กระจกทถกดกจบจากแหลงปลอยกาซ

เรอนกระจก (3.2) หรอ กาซเรอนกระจกท

ถกดงออกจากบรรยากาศโดยแหลงดดซบ

กาซเรอนกระจก (3.3)

หมายเหต 1 มวลสารทงหมดของคารบอนทอย

ในแหลงกกเกบกาซเรอนกระจก ณ จดใดๆ

ในชวงเวลาหนง ถอเปนสตอคของคารบอนของ

แหลงกกเกบกาซเรอนกระจก

หมายเหต 2 แหลงกกเกบกาซเรอนกระจกหนง

สามารถถายกาซเรอนกระจกไปยงแหลงกกเกบ

กาซเรอนกระจกอนได

8

หมายเหต 3 การสะสมของกาซเรอนกระจก

จากแหลงปลอยกาซเรอนกระจก กอนทจะเขา

ไปสชนบรรยากาศ และการเกบสะสมของกาซ

เรอนกระจกในแหลงกกเกบกาซเรอนกระจก ถอ

วาเปนการดกจบและเกบกาซเรอนกระจก

(GHG Capture and Storage)

3.5 การปลอยกาซเรอนกระจก (Greenhouse

Gas Emission)

มวลสารทงหมดของกาซเรอนกระจกทถก

ปลอยสบรรยากาศในชวงเวลาหนง

3.6 การดดกลบกาซเรอนกระจก (Greenhouse

Gas Removal)

มวลสารทงหมดของกาซเรอนกระจกทถก

ดงออกจากบรรยากาศในชวงเวลาหนง

3.7 การแสดงปรมาณกาซ

เรอนกระจก

(Greenhouse Gas

Assertion)

การแสดงขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกท

เกดข น ท ด า เนนการโดยหนวยงาน

รบผดชอบ

3.8 บญชรายการปรมาณกาซเรอนกระจก

(Greenhouse Gas

Inventory)

การแสดงแหลงปลอยกาซเรอนกระจก

(3.2), แหลงดดซบกาซเรอนกระจก (3.3),

ปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอน

กระจกขององคกร

3.9 รายงานกาซเรอนกระจก (Greenhouse

Gas Report)

เอกสารการรายงานผลขอมลปรมาณกาซ

เ ร อ น ก ร ะ จ ก เ พ อ ใ ช ส อ ส า ร ใ ห ก บ

กลมเปาหมาย ทนาขอมลไปใชงาน

9

3.10 ศกยภาพในการทาใหเกดภาวะโลกรอน

(Global Warming

Potential: GWP)

คาศกยภาพของกาซเรอนกระจกในการ

ทาใหโลกรอน ซงขนอยกบประสทธภาพ

ในการแผรงสความรอนและอายของกาซ

นนๆ ในบรรยากาศ โดยคดเทยบกบการ

แ ผ ร ง ส ค ว า ม ร อ น ข อ ง ก า ซ

คารบอนไดออกไซด

3.11 คาคารบอนได

ออกไซดเทยบเทา

(Carbon Dioxide

Equivalent: CO2e

คาแสดงความสามารถในการทาใหโลก

ร อ น เ ม อ เ ท ย บ ใ น ร ป ป ร ม าณ ก า ซ

คารบอนไดออกไซด ซงคานวณไดจาก

มวลของกาซเรอนกระจกคณดวยคา

ศกยภาพในการทาใหการเกดภาวะโลก

รอน

3.12 ปฐาน (Base Year) ระยะเวลาทถกกาหนดเพอจดประสงคใน

การเปรยบเทยบสถานภาพการปลอยและ

ดดกลบปรมาณกาซเรอนกระจก

หมายเหต ระยะเวลาทถกกาหนดเปนชวง อาจ

เปนหนงป หรอเปนคาเฉลยจากการเกบขอมล

หลายปกได

3.13 สาธารณปโภค

(Facility)

อ ป ก รณ (ท ง ท เ ป น ส น ท ร พ ย แล ะ

ทรพยสน) หรอหนวยผลตทอยในขอบเขต

ภาระหนาทขององคกร

10

3.14 องคกร (Organization)

บรษท หางราน สานกงาน กจการ หนวย

ราชการหรอสถาบน หรอสวนหนงของ

บรษท หางราน สานกงาน กจการ หนวย

ราชการหรอสถาบนไมวาจะอย ในรป

บรษทหรอไม เปนมหาชนหรอเอกชนซงม

หนาทและการบรหารงานของตนเอง

3.15 กลมเปาหมาย

(Intended User)

บคคลหรอกลมบคคลผตองการนาผลการ

ประเมนปรมาณกาซเรอนกระจกของ

องคกรไปใชเพอประกอบการตดสนใจ

หมายเหต กลมเปาหมายอาจเปนลกคา ผม

สวนรวมรบผดชอบ ผควบคมโครงการกาซเรอน

กระจก ผดแล หรอผมสวนไดสวนเสยเชน

ชมชนในทองท องคกรรฐหรอเอกชน เปนตน

3.16 ระดบของการรบรอง (Level of

Assurance)

ระดบของการรบรอง สามารถพจารณาใน

ขนตอนการทวนสอบ โดยจะอธบายถง

ค ว ามล ะ เ อ ย ดท ผ ท ว นสอบ ใ ช เ พ อ

ตรวจสอบความถกตองของขอมล

หมายเหต ระดบของการรบรอง แบงออกได

เปน 2 ระดบ ไดแก ระดบการรบรองแบบ

เหมาะสม (Reasonable) และ ระดบการรบรอง

แบบจากด (Limited)

3.17 ความมสาระสาคญ

(Materiality)

ขอผดพลาด การละเวน หรอ การบดเบอน

ใดๆ ทจะสงผลตอการรบรองกาซเรอน

11

กระจก และส งผลสบ เ นองไปส ก าร

ตดสนใจของผตองการนาไปใชงาน

หมายเหต หลกการนจะนาไปใชในการวาง

รปแบบการทวนสอบ และการวางแผนการเกบ

ตวอยางเพอพจารณากระบวนการอนจะนาไปส

การลดความเสยงทผทวนสอบอาจมองขาม ความ

มสาระสาคญนจะบงชใหเหนถงขอมล ซงหากถก

ละเวนหรอบดเบอนไป จะทาใหการรบรอง

ปรมาณกาซเรอนกระจกตอผตองการนาไปใชงาน

เกดความผดพลาดได

3.18 การตดตามผล

(Monitoring)

การประเมนอยางตอเนองหรอเปนระยะ

ของการปลอยและดดกลบปรมาณกาซ

เรอนกระจกหรอขอมลปรมาณกาซเรอน

กระจกอนๆ ทเกยวของ

3.19 การทวนสอบ

(Verification)

กระบวนการททาอยางเปนระบบ มความ

เปนอสระ และบนทกเปนลายลกษณอกษร

เพอประเมนการแสดงปรมาณกาซเรอน

กระจก (3.7) เมอเปรยบเทยบกบตาม

หลกเกณฑท ใชส าหรบการทวนสอบ

(3.20)

3.20 หลกเกณฑทใช

สาหรบการทวนสอบ

(Verification

Criteria)

นโยบาย วธดาเนนการ หรอขอกาหนดท

ใช ในการอางอง เ มอเปรยบเทยบกบ

หลกฐานตางๆ

12

3.21 ผทวนสอบ

(Verifier)

บ ค ค ล ห ร อ ก ล ม บ ค ค ล อ ส ร ะ ท ม

ความสามารถ และมหนาทรบผดชอบใน

กระบวนการทวนสอบปรมาณกาซเรอน

กระจกขององคกร

3.22 ความไมแนนอน

(Uncertainty)

ปจจยทเกยวของกบการกระจดกระจาย

ของขอมล ทอาจสงผลตอผลการคานวณ

เชงปรมาณ

4.1 คารบอนฟตพรนทขององคกรปกครองสวนทองถน

คารบอนฟตพรนทขององคกรปกครองสวนทองถน

หมายถง ปรมาณกาซเรอนกระจกทองคกรปกครองสวนทองถนปลอย

ออกมาตลอดกระบวนการใหบรการจากกจกรรมตางๆ ขององคกร

ปกครองสวนทองถน ตงแตการไดมาซงวสดอปกรณ การขนสง การ

ใหบรการ การใชงาน และการจดการของเสย ท เกดขนจากการ

ใหบรการในเขตพนทความรบผดชอบขององคกรปกครองสวนทองถน

โดยจะพจารณาปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก (กาซ

เ ร อ น ก ร ะ จ ก 6 ช น ด ต า ม พ ธ ส า ร เ ก ย ว โ ต ไ ด แ ก ก า ซ

4. หลกการการแสดงผลคารบอนฟตพรนทของ

องคกรปกครองสวนทองถน

13

คารบอนไดออกไซด CO2, กาซมเทน CH4, กาซไนตรสออกไซด N2O,

ไฮโดรฟลออโรคารบอน HFCs, เปอรฟลออโรคารบอน PFCs, ซลเฟอร

เฮกสะฟลออไรด SF6) ทเกดขนเนองจากกจกรรมการดาเนนงานตางๆ

ของแตละหนวยงานในองคกรปกครองสวนทองถน ซงปรมาณกาซเรอน

กระจกทปลอย คดเทยบเทาเปนปรมาณกาซคารบอนไดออกไซด ม

หนวยวดเปนตน หรอกโลกรมคารบอนไดออกไซดเทยบเทา (Carbon

dioxide equivalent หรอ CO2e) วธการนจะทาใหองคกรปกครองสวน

ทองถน ทราบวากจกรรมทเกดขนนน มผลกระทบตอภาวะโลกรอนมาก

นอยเพยงใด ซงกจกรรมทเปนสาเหตของการปลอยกาซเรอนกระจก

ขององคกรปกครองสวนทองถนนนมทงทางตรงและทางออม โดย

ทางตรง คอ การปลอยกาซเรอนกระจกทเกดจากการเผาไหมเชอเพลง

ฟอสซล การใชและการปลอยสารเคม และ/หรอสารทาความเยนทอยใน

กลมกาซเรอนกระจก และการปลอยกาซเรอนกระจกทเกดจากกจกรรม

การใชพลงงานไฟฟา และทางออมทเกดขนจากขนตอนตางๆ ของการ

ไดมาซงผลตภณฑ วสดอปกรณเครองใชในสานกงาน หรอบรการททาง

องคกรปกครองสวนทองถนใชผลตภณฑหรอรบบรการนนๆ

4.2 หลกการการแสดงผลคารบอนฟตพรนทขององคกร

ปกครองสวนทองถน

หลกการการแสดงผลคารบอนฟตพรนทขององคกร

ปกครองสวนทองถนถกนามาเปนพนฐานของการดาเนนงานเพอใหการ

ดาเนนงานและการประเมนคารบอนฟตพรนตนนมความนาเชอถอ ม

ความถกตอง และมการประเมนอยางเปนระบบ โดยนาหลกการของ

โปรโตคอลของการทาบญชกาซเรอนกระจกมาเปนพนฐานดงน

14

• ความตรงประเดน (Relevance )

มการเลอกแหลงปลอยกาซเรอนกระจก แหลงดดซบ

เรอนกระจก แหลงกกเกบกาซเรอนกระจก ขอมล รวมถงวธการวดและ

คานวณทเหมาะสมกบความตองการของกลมเปาหมาย ปรมาณกาซ

เรอนกระจกทเกบรวบรวมหรอประเมนไดนน ควรทจะสะทอนถง

ปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทเกดขนภายในองคกร

หรอเกยวของกบองคกร และเปนสวนหนงของขอมลทสามารถชวย

สงเสรมการตดสนใจสาหรบการวางนโยบายขององคกรความสมบรณ

Completeness

• ความสมบรณ (Completeness)

ปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกททาการ

เกบรวบรวมหรอประเมนได ควรเปนปรมาณการปลอยและดดกลบกาซ

เรอนกระจกจากทกกจกรรมทเกดขนภายในองคกร หรอเกยวของกบ

องคกร

• ความไมขดแยงกน (Consistency)

ขอมลท เกยวของกบการเกบรวบรวมหรอคานวณ

ปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเ รอนกระจกท ได เ มอนามา

เปรยบเทยบกนแลว ตองไมขดแยงกน

15

• ความถกตอง (Accuracy)

ลดความมอคต และความไมแนนอนในการรวบรวม

หรอคานวณปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกใหไดมาก

ทสด

• ความโปรงใส (Transparency)

มการเปดเผยขอมลทเกยวของกบการรวบรวมหรอ

คานวณปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทเพยงพอ และ

เหมาะสม สามารถตรวจสอบได เพอใหกลมเปาหมายสามารถใชขอมล

ดงกลาวในการตดสนใจดวยความเชอมนอยางสมเหตสมผล

5.1 ชนดของกาซเรอนกระจก

กาซเรอนกระจก แบงออกเปน 6 ชนดดวยกน ในท น

รวมถง กาซคารบอนไดออกไซด (CO2) มเทน (CH4) ไนตรสออกไซด

(N2O) กลมไฮโดรฟลออโรคารบอน (HFCs) กลมเพอรฟลออโรคารบอน

(PFCs) และซลเฟอรเฮกซาฟลโอไรด (SF6) และกาซอนๆ ทม

คณสมบตเปนกาซเรอนกระจก

5. ชนดและหนวยการแสดงปรมาณกาซเรอน

กระจก

16

- กาซคารบอนไดออกไซด (CO2)

กาซคารบอนไดออกไซด ในชนบรรยากาศเกดจาก

ธรรมชาต และเกดจากการกระทาของมนษย เชน การเผาไหมเชอเพลง

เกดจากโรงงานอตสาหกรรมตางๆ และการตดไมทาลายปา โดยเฉพาะ

อยางยงการตดไมทาลายปาน นบวาเปนตวการสาคญทสดในการ

ปลดปลอยคารบอนไดออกไซดขนสชนบรรยากาศ ทงนเนองจากตนไม

และปาไมสามารถดดซบกาซคารบอนไดออกไซดไวกอนทจะลอยขนส

ชนบรรยากาศ ดงนนเมอพนทปาลดนอยลง ปรมาณกาซ

คารบอนไดออกไซด จงขนไปสะสมอยในชนบรรยากาศไดมากขน

นอกจากนกาซคารบอนไดออกไซดยงเปนกาซเรอนกระจกททาใหเกด

พลงงานความรอนสะสมในบรรยากาศของโลกมากทสดในบรรดากาซ

เรอนกระจกชนดอนๆ

- มเทน (CH4)

แหล งก า เนดของก าซม เทนมอย มากมายท ง ใน

ธรรมชาต และทเกดจากฝมอมนษย เชน จากการทานาขาว ปศสตว

จากการยอยสลายซากสงมชวต ขยะอนทรยทกาลงยอยสลาย (ใน

ธรรมชาตและในททงขยะ)จากการเผาไหมมวลชวภาพ และการเผาไหม

เชอเพลงประเภทถานหน นามน และกาซธรรมชาต โดยเฉพาะการเผา

ไหมทเกดจากธรรมชาต และเกดจากการเผาไหมเชอเพลงตางๆ

สามารถทาใหเกดกาซมเทนในบรรยากาศสงถง 20% ของกาซมเทนใน

ชนบรรยากาศทงหมด และกาซมเทนยงมคณสมบตของกาซเรอน

กระจกสงกวากาซคารบอนไดออกไซด กลาวคอดวยปรมาตรทเทากน

17

ก า ซ ม เ ท น ส า ม า ร ถ ด ด ก ล น ร ง ส อ น ฟ ร า เ ร ด ไ ด ด ก ว า ก า ซ

คารบอนไดออกไซด และมอายสะสมเฉลยในชนบรรยากาศ ประมาณ

11 ป

- ไนตรสออกไซด (N2O)

ปกตกาซชนดนมอยในธรรมชาตจากมหาสมทรและ

จากการยอยสลายซากสงมชวตในดนโดยแบคทเรย แตทมเพมสงขนใน

ปจจบน เนองมาจากเกษตรกรรม (สวนมากโดยการใสปยไนโตรเจน)

และอตสาหกรรมทใชกรดไนตรกในกระบวนการผลต เชน อตสาหกรรม

ผลตเสนใยไนลอน อตสาหกรรมเคมและพลาสตกบางชนด เปนตน

และยงเกดจากการเผาไหมของเชอเพลงฟอสซลและวสดอนทรยอนๆ

นอกจากนไนตรสออกไซตยงถกนาไปใชโดยตรง ไดแก ใชเปนตวเรง

ละอองของเหลว (Aerosol) และยาชา ("แกสหวเราะ") ซงเมอกาซ

ไนตรสออกไซดลอยขนสบรรยากาศชนสตราโตสเฟยร มนจะทา

ปฏกรยากบกาซโอโซน ทาใหเกราะปองกนรงสอลตราไวโอเลตของโลก

ลดนอยลง และไนตรสออกไซดเปนกาซเรอนกระจกทมศกยภาพททาให

เกดโลกรอนมากกวาคารบอนไดออกไซด 296 เทา และคงอยใน

บรรยากาศเปนเวลา 114 ป

- กลมไฮโดรฟลออโรคารบอน (HFCs)

ไฮโดรฟลออโรคารบอน (HFCs) ถกนามาใชประโยชน

สาหรบเปนตวทาความเยน (ทงเพอการคาและใชในครวเรอน) ใช

สาหรบเครองปรบอากาศ (ในบาน รถ สานกงาน ฯลฯ) นอกจากนยงใช

18

เปนสารขยายตวของโฟม ตวทาละลาย สารสาหรบการดบเพลง และ

ตวเรงละอองของเหลว (Aerosol) ถงแมจะเปนสวนเลกนอยของกาซ

เรอนกระจกทถกปลอยออกมา แตเปนกาซเรอนกระจกทสรางผลกระทบ

สงมาก โดยมศกยภาพททาใหเกดโลกรอนมากกวาคารบอนไดออกไซด

สงสดถง 20,000 เทา ขนอยกบประเภท และมอายสงสดถง 260 ป

- กลมเพอรฟลออโรคารบอน (PFCs)

PFCs เปนผลตผลพลอยไดของการหลอมอะลมเนยม

นอกจากนยงใชในการผลตสารกงตวนาไฟฟา (เซมคอนดกเตอร) และ

ใชแทนสารเคมททาลายชนโอโซนตางๆ PFCs เปนกาซเรอนกระจกทม

ศกยภาพในการทาใหเกดโลกรอนมากกวาคารบอนไดออกไซต 5,700

ถง 10,000 เทา (ขนอยกบประเภท) และมอายในบรรยากาศสงสด

50,000 ป การปลอย PFCs เกดขนนอยเมอเทยบกบ HFCs อยางไรก

ตามการท PFCs มศกยภาพททาใหโลกรอนมาก มอายยาว และการทม

ทางเลอกอนในตลาด ทาใหควรคอยๆ เลกใช PFCs อยางเรงดวน

- ซลเฟอรเฮกซาฟลโอไรด (SF6)

ซลเฟอร เฮกซาฟลออไรด เปนกาซเรอนกระจกทม

ศกยภาพในการทาใหเกดโลกรอนมากทสดจากการประเมนของ

คณะกรรมการระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

(IPCC) โดยมศกยภาพมากกวาคารบอนไดออกไซดถง 23,900 เทา

และมอายในบรรยากาศ 3,200 ป กาซนถกนาไปใชในดานตางๆ ไดแก

19

ยางรถยนต ฉนวนไฟฟา การผลตสารกงตวนาไฟฟา (เซมคอนดกเตอร)

และในอตสาหกรรมแมกนเซยม

5.2 คาศกยภาพในการทาใหเกดภาวะโลกรอน

คาศกยภาพในการทาใหเกดภาวะโลกรอน คานวณไดจาก

ปรมาณกาซเรอนกระจกแตละชนดทปลอยออกมา และแปลงคาใหอยใน

รปของกาซคารบอนไดออกไซดเทยบเทา โดยใชคาศกยภาพในการทา

ใหเกดภาวะโลกรอนในรอบ 100 ป (Global Warming Potential 100

year; GWP 100 yr) ของ IPCC ทเปนคาลาสดเปนเกณฑ ตวอยางเชน

กาซมเทนมคา GWP100 เทากบ 25 หมายความวากาซมเทน 1

กโลกรม มศกยภาพในการทาให เกดภาวะโลกรอนเทากบกาซ

คารบอนไดออกไซด 25 กโลกรม ดงนน การปลดปลอยกาซมเทน 1

กโลกรม คดเปนศกยภาพในการทาใหเกดภาวะโลกรอนเทากบ 25

กโลกรมคารบอนไดออกไซดเทยบเทา เปนตน (สามารถสบคนคา

ศ ก ยภ าพ ในก า รท า ใ ห โ ล ก ร อ น เ พ ม เ ต ม ไ ด ท เ ว ป ไ ซด The

Intergovernmental Panel on Climate Change: www.ipcc.ch)

20

ตารางท 1 ตวอยางคาศกยภาพในการทาใหเกดภาวะโลกรอนใน

รอบ 100 ป (GWP 100-yr)

ชนดของกาซเรอนกระจก คาศกยภาพในการทาใหเกดภาวะ

โลกรอน (GWP)

CO2 1

CH4 25

N2O 298

CFC-11 4,750

CFC-12 10,900

CFC-13 14,400

HCFC-22 1,810

HCFC-123 77

HCFC-124 609

HFC-23 14,800

HFC-32 675

HFC-125 3,500

HFC-134a 1,430

HFC-143a 4,470

HFC-152a 124

PFC-14 7,390

PFC-116 12,200

CCl4 1,400

CH3Br 5

SF6 22,800 ทมา: IPCC, 2005

21

5.3 หนวยการแสดงปรมาณกาซเรอนกระจกทถกปลอย

และดดกลบขององคกร

การแสดงปรมาณกาซเรอนกระจกทถกปลอยและดดกลบ

ขององคกร หรอคาคารบอนฟตพรนท ตองอยในหนวยตน (หรอ

กโลกรม) ของกาซเรอนกระจกแตละชนด และรวมอยในหนวยตน (หรอ

กโลกรม) ของกาซคารบอนไดออกไซดเทยบเทา นอกจากน ควรแสดง

ดวยตวเลขจานวนเตม ในกรณทมตวเลขทศนยม การปดเศษตวเลข

ดงกลาวเพอใหเปนตวเลขจานวนเตมควรเปนไปตามมาตรฐานเลขท

มอก 999-2533

6.1 ขอบเขตขององคกร (Organization Boundary)

การพฒนาบญชรายการปรมาณกาซเรอนกระจกเพอหาคา

คารบอนฟตพรนทองคกรปกครองสวนทองถนประกอบดวยขนตอนหลก

5 ขนตอน ไดแก การกาหนดขอบเขตขององคกร (Organization

Boundaries) การกาหนดขอบเขตของการดาเนนงาน (Operational

Boundaries) และการคานวณปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอน

กระจก โดยมรายละเอยดในแตละขนตอนดงน

6. การพฒนาบญชรายการปรมาณกาซเรอน

กระจกเพอหาคาคารบอนฟตพรนท

22

รปท 1 ขนตอนการทาบญชกาซเรอนกระจก

การกาหนดขอบเขตขององคกรฯ เปนขนตอนแรกทสาคญ

และตองมความชดเจนเพอใชในการตดสนใจวาหนวยงานใดในองคกรท

จะเขาขายในการนามาทาบญชการปลอยกาซเรอนกระจก วธทสามารถ

ระบไดวาองคกรมอานาจ หรอมความสามารถในการกาหนดแนวทาง

ปฏบตใหกบหนวยงานเหลานน ซงมรายละเอยดดงน

กาหนดขอบเขตขององคกร

เพอระบกจกรรมทปลอยกาซเรอนกระจกในองคกรไดอยางครบถวน

กาหนดขอบเขตกระบวนการ/กจกรรมในองคกร

ระบแหลงทปลอยกาซเรอนกระจก และทาการประเมน

รายงานผลปรมาณกาซเรอนกระจกทปลอยออกจากกจกรรมในองคกร

ตรวจสอบปรมาณกาซเรอนกระจกทเปลยนแปลงเพอทาการประเมน

23

6.1.1 แบบควบคม (Control Approach)

กาหนดขอบเขตการรวบรวมแหลงปลอยและแหลง

ดดซบกาซเรอนกระจกแบบควบคม แบงเปนการควบคมการดาเนนงาน

(Operational Control) และการควบคมทางการเงน (Financial Control)

1. การควบคมจากการดาเนนงาน (Operational

Control)

องคกรทาการประเมนและรวบรวมปรมาณการ

ปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทเกดขนของหนวยงานของ

องคกรภายใตอานาจการควบคมการดาเนนงานขององคกร โดยด

จากทองคกรเปนเจาของและสามารถกาหนดบทบาทและควบคม

การทางาน

2. การควบคมจากการเงน (Financial Control)

องคกรทาการประเมนและรวบรวมปรมาณการ

ปลอยและการดดกลบกาซเรอนกระจกทเกดขนของหนวยงานของ

องคกรภายใตอานาจการควบคมทางการเงน ซงยดตามสดสวน

ทางการเงนทเกดขนจรงและมการระบไวในรายงานทางการเงน

ขององคกรเปนหลก

24

6.1.2 แบบปนสวนตามกรรมสทธ (Equity Share)

กาหนดขอบเขตการรวบรวมผลการคานวณ

ปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกขององคกร โดยปนตาม

สดสวนของลกษณะการรวมทน หรอลงทนในอปกรณ หรอหนวยผลต

นนๆ

ในการกาหนดขอบเขตขององคกรปกครองสวนทองถนของประเทศไทย

ควรใชวธการควบคมจากการดาเนนงาน เนองจากองคกรปกครองสวนทองถน

มการแบงโครงสรางและหนาทกระจายไปในหนวยงานตางทชดเจน สงผลให

กจกรรมทอยความรบผดชอบของแตละสานกและกองตางๆ มขอมลและการ

จดเกบรายละเอยดตางๆ ในการควบคมกจกรรมตางๆ เหลานน ดงนน การใช

วธการควบคมจากการดาเนนงานจงมความเหมาะสมกบรปแบบการดาเนนงาน

ขององคกรปกครองสวนทองถน

ดงจะเหนไดจากโครงสรางของเทศบาลนครสาหรบการกาหนดขอบเขตของ

องคกร รปท 2 และ ความสมพนธของกจกรรมหลกในแตละหนวยงานทเกยวของ

กบการปลอยกาซเรอนกระจกในตารางท 2

25

ทมา http://www.tambol.com/municipal/data12.asp

รปท 2 ตวอยางโครงสรางของเทศบาลนครสาหรบการกาหนดขอบเขตขององคกร

26

ตารางท 2 ความสมพนธของกจกรรมหลกในแตละหนวยงานท

เกยวของกบการปลอยกาซเรอนกระจก

ตวอยางหนาทและ

กจกรรม

แหลงปลอยกาซเรอนกระจก

ทางตรงและทางออม

สานกปลด

• งานธรการ • งานการเจาหนาท • งานทะเบยนราษฎร • งานปองกนและ

บรรเทาสาธารณภย

• งานรกษาความสงบเรยบรอยและความ

มนคง

- การใชไฟฟาของอาคาร

สานกงานของสานกปลด

- ยานพาหนะของสานกปลด

- การใชสารเคมดบเพลง

- การเตมสารทาความเยน

สาหรบอาคารและยานพาหนะ

- อปกรณทใชไฟฟาและนามน

เชอเพลง

- การใชวสดสนเปลอง เชน

กระดาษและนาประปา

กองวชาการ

และแผนงาน

• งานธรการ • งานวเคราะหนโยบาย

และแผนงาน

• งานนตกร • งานประชาสมพนธ • งานจดทางบประมาณ

- การใชไฟฟาของอาคาร

สานกงานของกองวชาการฯ

- ยานพาหนะของกองวชาการฯ

- การเตมสารทาความเยน

สาหรบอาคารและยานพาหนะ

- อปกรณทใชไฟฟาและนามน

เชอเพลง

- การใชวสดสนเปลอง เชน

กระดาษและนาประปา

กองคลง • งานธรการ • งานแผนทภาษ

- การใชไฟฟาของอาคาร

สานกงานของกองคลง

- ยานพาหนะของกองคลง

27

ตวอยางหนาทและ

กจกรรม

แหลงปลอยกาซเรอนกระจก

ทางตรงและทางออม

• งานผลประโยชน • งานการเงนและบญช • งานพสดและ

ทรพยสน

• พฒนางานรายได • งานเรงรดรายได • งานทะเบยนทรพยสน

- อปกรณทใชไฟฟาและนามน

เชอเพลง

- การเตมสารทาความเยน

สาหรบอาคารและยานพาหนะ

- การใชวสดสนเปลอง เชน

กระดาษและนาประปา

กองชาง

• งานธรการ • งานวศวกรรม

• งานสถาปตยกรรม

• งานผงเมอง • งานสาธารณปโภค

• งานสวนสาธารณะ

• งานสถานทและไฟฟา

- การใชไฟฟาของอาคาร

สานกงานของกองชาง

- ยานพาหนะของกองชาง

- อปกรณทใชไฟฟาและนามน

เชอเพลง

- การเตมสารทาความเยน

สาหรบอาคารและยานพาหนะ

- การใชปยและยาปราบศตรพช

สาหรบงานดแลสวน

- การใชวสดสนเปลอง เชน

กระดาษและนาประปา

กอง

สาธารณสข

และ

สงแวดลอม

• งานธรการ • งานแผนงาน

สาธารณสข

• งานสขภบาลและอนามยสงแวดลอม

• งานรกษาความ

- การใชไฟฟาของอาคาร

สานกงานของกองสาธารณสข

ฯ

- ยานพาหนะของกอง

สาธารณสขฯ

- อปกรณทใชไฟฟาและนามน

28

ตวอยางหนาทและ

กจกรรม

แหลงปลอยกาซเรอนกระจก

ทางตรงและทางออม

สะอาด

• งานเผยแพรและฝกอบรม

เชอเพลง

- หลมฝงกลบขยะ

- บอบาบดนาเสย

- การใชสารเคมเพอปรบปรง

คณภาพนา

- การเตมสารทาความเยน

สาหรบอาคารและยานพาหนะ

- การใชวสดสนเปลอง เชน

กระดาษและนาประปา

กองการศกษา

• งานธรการ • งานการเจาหนาท • งานบรหารวชาการ • งานการเงน

• งานโรงเรยน

• งานนเทศการศกษา • งานกจการนกเรยน

• งานการศกษานอกโรงเรยน

- การใชไฟฟาของอาคาร

สานกงานของกองการศกษา

- ยานพาหนะของกองการศกษา

- อปกรณทใชไฟฟาและนามน

เชอเพลง

- การเตมสารทาความเยน

สาหรบอาคารและยานพาหนะ

- การทาอาหาร

- การใชวสดสนเปลอง เชน

กระดาษและนาประปา

กองสวสดการ

และสงคม • งานธรการ • งานสงคมสงเคราะห • งานสวสดภาพเดก

และเยาวชน

- การใชไฟฟาของอาคาร

สานกงานของกองสวสดการฯ

- ยานพาหนะของกองสวดการฯ

- อปกรณทใชไฟฟาและนามน

เชอเพลง

- การเตมสารทาความเยน

29

ตวอยางหนาทและ

กจกรรม

แหลงปลอยกาซเรอนกระจก

ทางตรงและทางออม

สาหรบอาคารและยานพาหนะ

- การใชวสดสนเปลอง เชน

กระดาษและนาประปา

กองประปา • งานธรการ • งานประปา

- การใชไฟฟาของอาคาร

สานกงานของกองประปา

- ยานพาหนะของกองประปา

- อปกรณทใชไฟฟาและนามน

เชอเพลง

- การเตมสารทาความเยน

สาหรบอาคารและยานพาหนะ

- การใชสารเคมเพอผลต

นาประปา

- การใชวสดสนเปลอง เชน

กระดาษและนาประปา

สถานธนาน

บาล • งานรบจานาทรพยสน

ตางๆ ของประชาชน

- การใชไฟฟาของอาคาร

สานกงานของสถาธนานบาล

- ยานพาหนะของสถาธนาน-บาล

- อปกรณทใชไฟฟาและนามน

เชอเพลง

- การเตมสารทาความเยน

สาหรบอาคารและยานพาหนะ

- การใชวสดสนเปลอง เชน

กระดาษและนาประปา

30

6.2 ขอบเขตการดาเนนงาน Operational Boundary

หลงจากมการกาหนดขอบเขตขององคกรแลว ตองมการ

กาหนดขอบเขตของการดาเนนงานทสะทอนถงการปลอยกาซเรอน

กระจกของแตละกจกรรมภายในขอบเขตขององคกร โดยแบงออกเปน

การปลอยทางตรง และการปลอยทางออม การหาคาคารบอนฟตพรนท

ขององคกรปกครองสวนทองถนจะตรวจวดตามขอบเขตการปลอยกาซ

เรอนกระจก โดยถอวาองคกรปกครองสวนทองถนเปนหนวยงานหนง

ดงนน การหาคาคารบอนฟตพรนทขององคกรปกครองสวนทองถนจง

อางองจากกจกรรมทองคกรปกครองสวนทองถนเปนผทกอใหเกดกาซ

เรอนกระจกเทานน ทงน หากกจกรรมใดทเกยวของ แตอยนอกเหนอ

ภารกจหรอหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน เชน การเดนทางมา

ทางานและกลบบานของเจาหนาทและผมารบการบรการโดยรถสวนตว

หรอรถโดยสารทไมใชรถขององคกรปกครองสวนทองถน หรอเปน

กจกรรมทปลอยกาซเรอนกระจกปรมาณนอยจะนามาหรอไมนามา

คานวณกไดตามความเหมาะสมในการเกบขอมล เชนอปสรรคและ

ขอจากดในการรวบรวมขอมลการเดนทางของผมารบบรการทไม

สามารถรวบรวมได เปนตน

การกาหนดขอบเขตของกจกรรมทปลอยกาซเรอนกระจก

เปนการใหหนวยงานตางๆ พจารณาวา กจกรรมใดบางทสมพนธกบ

การดาเนนงานของหนวยงาน ทมการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจก

ได โดยแบงการปลอยกาซเรอนกระจกออกเปน 3 ประเภท ดงน

31

รปท 3 ประเภทของกจกรรมทปลอยกาซเรอนกระจก

ประเภทท 1 การปลอยกาซเรอนกระจกทางตรง

(Direct Greenhouse Gas Emission) คอ กาซเรอนกระจกทเกดขน

โดยตรงจากกจกรรมตางๆ ขององคกรปกครองสวนทองถน มดงน

1. การปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทเกดจากการ

เผาไหมทอยกบท ตวอยางเชน

1.1 การผลตไฟฟา ความรอนและไอนาเพอใชเอง

ภายในองคกร และ/หรอ เพอการสงออก หรอ แจกจายใหแกผใชงาน

นอกขอบเขตองคกร และการสญเสยทเกดขนในระหวางการสงผาน

พลงงานไฟฟา ความรอน หรอไอนา

CO2 SF6 CH4 N2O HFCs PFCs

SCOPE 1

Direct emission

SCOPE 2

Indirect emission

SCOPE 3

Indirect emission

32

1.2 การเผาไหมของเชอเพลงจากการใชงานของ

อปกรณ และ/หรอ เครองจกรทองคกรเปนเจาของ หรอเชาเหมามาแต

องคกรรบผดชอบคาใชจายของนามนเชอเพลง

1.3 การเผาไหมของเชอเพลงทใชในการหงตม

ภายในองคกร โดยองคกรเปนผรบผดชอบการดาเนนงานดงกลาว

2. การปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทเกดขนจาก

การเผาไหมทมการเคลอนท ตวอยางเชน

2.1 การเผาไหมของเชอเพลงจากกจกรรมการ

ขนสงของยานพาหนะทองคกรเปนเจาของ หรอ เชาเหมา แตองคกร

รบผดชอบคาใชจายของนามนเชอเพลง

3. การปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทเกดขนจาก

การรวไหลและอนๆ (Fugitive emissions) ตวอยางเชน

3.1 ก า ร ร ว ซ ม ข อ งก า ซ เ ร อ นก ร ะ จกออกส

บรรยากาศภายนอกทเกดขน ณ บรเวณรอยเชอมขอตอทอของอปกรณ

ทตงอยภายในองคกร เชน สารทาความเยน หรอ การรวไหลของกาซ

เรอนกระจกจากอปกรณตางๆ ทตงอยภายในองคกรในขณะทาการซอม

บารง

3.2 การใชอปกรณดบเพลงประเภททสามารถ

กอใหเกดกาซเรอนกระจกได

3.3 กาซมเทนทเกดขนจากกระบวนการบาบดนา

เสยและหลมฝงกลบ

33

3.4 กาซเรอนกระจกทเกดขนจากการใชปย หรอ

สารเคมเพอการซกลางหรอ ทาความสะอาดภายในองคกร

4. การปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทเกดขนจาก

การเผาไหมชวมวล

ประเภทท 2 การปลอยกาซเรอนกระจกทเกดจาก

กจกรรมการใชไฟฟา (Indirect Greenhouse Gas Emission)

พลงงานไฟฟาเปนพลงงานจาเปน และเปนพลงงานหลกทองคกร

ปกครองสวนทองถนใชในปรมาณมาก การผลตพลงงานไฟฟาของ

ประเทศไทย สวนใหญใชเชอเพลงฟอสซลในการผลต และในการปลอย

กาซเรอนกระจกจากการใชไฟฟาจะเกด ณ แหลงทผลตไฟฟา ดงนน

การใชไฟฟาในองคกรปกครองสวนทองถนจะไมใชเปนการปลอยกาซ

เรอนกระจก ณ ตาแหนงทองคกรปกครองสวนทองถนตงอย แตเปนการ

ปลอยกาซเรอนกระจก ณ แหลงทผลตกระแสไฟฟา

ประเภทท 3 การปลอยกาซเรอนกระจกทางออมอนๆ

(Other Indirect Greenhouse Gas Emission not in scope 2)

ได แก ปรมาณก าซ เ ร อนกระจกท เ ก ดข นจากก จกรรมต า งๆ

นอกเหนอจากทระบในประเภทท 1 และประเภทท 2 ทเกดเนองจากการ

ใชสนคา บรการ หรอการจางเหมาชวง ตวอยางของกจกรรมทกอใหเกด

การปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทางออมอนๆ ไดแก

1. การเดนทางของพนกงานเพอการประชม สมมนา

และตดตอธรกจทเกยวของกบองคกร ดวยระบบการขนสงประเภทตางๆ

34

เชน ยานพาหนะสวนตว ยานพาหนะทใชภายในองคกรแตจางเหมา

บรการรวมนามนเชอเพลงจากภายนอกองคกร รถไฟ เรอโดยสาร

เครองบน

2. การเดนทางไป-กลบ จากทพกถงองคกร เพอการ

ทางานของพนกงาน ดวยยานพาหนะสวนตว หรอยานพาหนะทใช

ภายในองคกรแตจางเหมาบรการรวมนามนเชอเพลงจากภายนอก

องคกร หรอระบบขนสงสาธารณะ

3. การขนสงผลตภณฑ วตถดบ คนงาน หรอกากของ

เสย ท เกดจากการจางเหมาบรการโดยหนวยงานหรอองคกรอน

ภายนอกขอบเขตขององคกรทไดกาหนดไว

4. กจกรรมตางๆ ทสามารถกอใหเกดการปลอยกาซ

เรอนกระจก ซงเกดจากการจางเหมารบชวงดาเนนงานโดยหนวยงาน

หรอองคกรอนภายนอกขอบเขตขององคกรทไดกาหนดไว เชน การเผา

ไหมเชอเพลงเพอการหงตมจากกจกรรมการประกอบอาหารภายในโรง

อาหารโดยการจางเหมาจากบคคล หนวยงาน หรอองคกรภายนอก

5. การปลอยกาซเรอนกระจกทเกดขนจากกระบวนการ

กาจดกากของเสย และการบาบดนาเสยโดยหนวยงาน หรอองคกรอน

ภายนอกขอบเขตขององคกรทไดกาหนดไว

6. การปลอยกาซเรอนกระจกทเกดขนจากผลตภณฑ

หรอบรการขององคกรในชวงการใชงาน (Use Phase) และชวงหลงใช

งาน (End-of-Life Phase)

35

7. การปลอยกาซเรอนกระจกทเกดจากการใชพลงงาน

ไฟฟาทางออมของบานพกพนกงานภายในองคกร

8. การปลอยกาซเรอนกระจกจากกจกรรมการใช

นาประปาภายในองคกร

9. การปลอยกาซเรอนกระจกจากวสดสานกงานทมการ

ใชภายในองคกร เชน กระดาษ หมกพมพ ดนสอ ปากกา ยางลบ เปน

ตน

โดยการคานวณคาคารบอนฟตพรนทในประเภทท 3 นจะ

พจารณาตงแตการผลต การขนสง การใชงาน และการกาจดทง

 ประเภทท 1

การปลอยกาซเรอนกระจก

ทางตรงจากการเผาไหมเชอเพลง

เชน การเดนทางเพอไปราชการ

โดยรถของเทศบาล การใชสารทา

ความเยน (R134a) จากระบบ

บาบดนาเสย จากการหมกขยะ

อนทรยเพอนามาทาปย จากการนา

ขยะอนทรยมาทาไบโอแกส จากบอ

ฝงกลบ และจากทอระบายนา

ประเภทท 2

การใชไฟฟาในการทางาน

ประเภทท 3

การเดนทางเพอไปราชการ

โดยรถทไมใชของเทศบาล

เชน รถเชา รถประจาทาง

รถของบคลากรของ

เทศบาลฯ เครองบน รถไฟ

และการเดนทางมาทางาน

ของบคลากรเทศบาล การ

ใชกระดาษ การใช

นาประปา รวมทงกจกรรม

ทไปจางคนอนทา เชนการ

ขดหลมขยะ ตกขยะ พลก

ขยะ เปนตน

36

ตารางท 3 ตวอยางกจกรรมทกอใหเกดการปลอยและดดกลบกาซ

เรอนกระจกแยกตามประเภท

ประเภท

ของ

กจกรรม

ลาดบ

ท

กจกรรมทมการ

ปลอยกาซเรอน

กระจก

ตวอยางกจกรรม

ประเภท

ท 1

1 การปลอยและดด

ก ล บ ก า ซ เ ร อ น

กระจกท เ ก ดข น

จากการเผาไหมท

อยกบท

การเผาไหมของเชอเพลงใน

เครองปนกระแสไฟฟา

2 การปลอยและดด

ก ล บ ก า ซ เ ร อ น

กระจกท เ ก ดข น

จ าก เผา ไหม ท ม

การเคลอนท

การเผาไหมของเชอเพลงท

เ ก ด ข น จ า กแหล ง ท ม ก า ร

เคลอนทได เชน ยานพาหนะ

รถตกหนาขดหลง เครองตด

หญา เครองพนยากนยง เปน

ตน

3 การปลอยและดด

ก ล บ ก า ซ เ ร อ น

กระจกท เ ก ดข น

จ า กก า ร ร ว ไ ห ล

และอนๆ

การปลอยกาซเรอนกระจกจาก

การรวซมของกาซจากอปกรณ

ขอตอ ถงกก เกบ และการ

ขนสง เชน สารทาความเยน

ของเครองปรบอากาศ

37

ประเภท

ของ

กจกรรม

ลาดบ

ท

กจกรรมทมการ

ปลอยกาซเรอน

กระจก

ตวอยางกจกรรม

4 ก า ร ป ล อ ย ก า ซ

เรอนกระจกจาก

หลมฝงกลบขยะ

กาซเรอนกระจก (กาซมเทน)

ทเกดจากหลมฝงกลบขยะของ

เทศบาล

5 ก า ร ป ล อ ย ก า ซ

เรอนกระจกจาก

เตาเผาขยะ

กาซเรอนกระจกทเกดจากการ

เผาไหมขยะ

6 การบาบดนาเสย กาซเรอนกระจกทเกดจากบอ

บาบดนาเสยของเทศบาล

7 การปล อยท เ ก ด

จากทอระบายนา

กาซเรอนกระจกทเกดจากการ

หมกหมมในทอระบายนา

ประเภท

ท 2

8 ก า ร ป ล อ ย ก า ซ

เ ร อ น ก ร ะ จ ก

ทางออมจากการ

ใชพลงงานไฟฟา

การ ใช ไฟฟ าของอ ปกรณ

เครองใชไฟฟาในและนอก

สานกงาน ไฟสาธารณะ ไฟ

จราจร

ประเภท

ท 3

9 กากของเสยจาก

กจกรรมในองคกร

กาซเรอนกระจกท เกดจาก

ขนตอนการทง และการบาบด

รวมถงการขนยายกากของเสย

ทเกดจากการทางานภายใน

องค ก ร ท ด า เน นการ โดย

หนวยงานอน

10 ก า ร เ ด น ท า ง ไป กาซเรอนกระจกทเกดขนการ

38

ประเภท

ของ

กจกรรม

ลาดบ

ท

กจกรรมทมการ

ปลอยกาซเรอน

กระจก

ตวอยางกจกรรม

ราชการ เดนทางของพนกงานเพองาน

ราชการของเทศบาลโดยรถ

สาธารณะ ไมรวมรถทเปนของ

ราชการ

11 การเดนทางของ

พนกงานเทศบาล

กาซเรอนกระจกทเกดขนจาก

กจกรรมการเดนทางไปกลบ

ระหวางบานกบททางาน

12 ก า ร ใ ช ง า น ข อ ง

ผลตภณฑ

กาซเรอนกระจกทเกดขนใน

ข น ต อนก า ร ใ ช น า ป ร ะป า

อ ป ก ร ณ ส า น ก ง า น เ ช น

กระดาษ หมกพมพ เปนตน

13 การเดนทางของผ

มาตดตอ

กาซเรอนกระจกทเกดขนจาก

กจกรรมการเดนทางของผมา

ตดตอกบเทศบาล

14 ก า ร ป ล อ ย ก า ซ

เ ร อ น ก ร ะ จ ก

ทางอ อมอ นๆ ท

นอกเหนอจาก 13

ลกษณะขางตน

ก าซ เร อนกระจกท เ ก ดข น

นอกเหนอจากกจกรรมการ

ปลอยก าซเรอนกระจก 13

ประเภทขางตน โดยองคกร

ตองทาการระบรายละเอยด

ข อ ง ก จ ก ร ร ม ท ต อ ง เ ก บ

รวบรวมขอมลอยางชดเจน

39

ตวอยางกจกรรมทมการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกแยก

ตามประเภทกจกรรมของเทศบาล แสดงในภาคผนวก ก.

6.3 ความถและชวงเวลาของการทาบญช ( Inventory

Frequency and Based Year)

ควรมการเกบขอมลมาใชในชวงเวลา 1 ป และควรทาตามป

ปฏทน อยางไรกตามองคกรฯ ไมสามารถหาขอมลตามปปฏทนได

องคกรสามารถนาขอมลของปงบประมาณมาใชในการทาบญชได การ

เลอกปทนามาเปนปฐานของการทาบญช ควรเลอกปทมขอมลสมบรณ

และมการเกบขอมลอยางแมนยาและถกตอง เพอนามาคดเปนปฐาน

ควรหลกเลยงปทมภาวะอากาศทแปรปรวนจากภาวะอากาศปกต เชน

ไมควรเลอกปทรอนเกนไปจากอณหภมเฉลยมาก หรอปทเยนกวา

อณหภมเฉลยมากเพราะจะทาใหปฐานนนเปนปทคดมาจากภาวะ

อากาศทไมปกต ทาใหองคกรอาจจะใชพลงงานมากเกนไป หรอ นอย

เกนไปจากภาวะปกต ซงจะสงผลถงคาทไดนนไมเปนตวแทนของ

ทงหมด

6.4 แหลงกาเนดกาซทตองมการประเมน (Sources to be

assessed)

ภายใตการประเ มนคารบอนฟตพรนทขององคกรฯ

แหลงกาเนดกาซทกสวนทอยภายใตขอบเขตขององคกรฯ จะตองนามา

พจารณา แตไมพจารณาสวนทเปน Carbon Stock (or “sinks) ทองคกร

ดแลหรอมความเปนเจาของอย และไมพจารณาในสวนของกจกรรมการ

40

ลดกาซเรอนกระจกทองคไดมการดาเนนงานอย แตสามารถทารายงาน

แยกตางหากไดตามความสมครใจ

7.1 การกาหนดขนตอนการคานวณ

องคกรบรหารสวนทองถน ตองคานวณปรมาณการปลอย

และดดกลบกาซเรอนกระจกทเกดขนภายในขอบเขตของเทศบาลอยาง

ครบถวนเทาทจะทาได และบนทกเปนลายลกษณอกษรตามขนตอน

ตอไปน

1) การระบแหลงปลอยและแหลงดดซบกาซเรอนกระจก

(ขอ 7.2)

2) การคดเลอกวธการคานวณ (ขอ 7.3)

3) การคดเลอกและเกบขอมลกจกรรมการปลอยและดด

ซบกาซเรอนกระจก (Activity data) (ขอ 7.4)

4) การคดเลอกหรอพฒนาคาแฟกเตอรการปลอยเรอน

กระจก (GHG Emission Factors) หรอคาแฟกเตอรการดดกลบกาซ

เรอนกระจก (GHG Removal Factors) (ขอ 7.5)

7. การคานวณปรมาณการปลอยและดดกลบ

กาซเรอนกระจก

41

5) การคานวณปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอน

กระจก

7.2 การระบแหลงปลอยและแหลงดดซบกาซเรอนกระจก

องคกรตองระบแหลงปลอยและแหลงดดซบกาซเรอน

กระจกทเกดขนโดยตรงจากกจกรรมตางๆ ภายในขอบเขตขององคกร

และบนทกเปนลายลกษณอกษร

องคกรควรแยกบนทกปรมาณไฟฟาทถกนาเขาจาก

ภายนอกเพอใชงานภายในองคกร

หากองคกรทาการคานวณปรมาณการปลอยและดดกลบ

กาซเรอนกระจกทางออมอนๆ กควรแยกบนทกแหลงปลอยและแหลง

ดดซบกาซเรอนกระจกทางออมนนๆ

7.3 การคดเลอกวธการคานวณ

องคกรตองคดเลอกและใชวธการคานวณปรมาณการ

ปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกททาใหไดผลลพธออกมาอยาง

ถกตอง ไมขดแยงกน และชวยลดความไมแนนอนอยางสมเหตสมผล

โดยองคกรสามารถเลอกวธการใดกไดแตตองมเหตผลประกอบ และตอง

แสดงคาอธบายหากมการเปลยนแปลงวธการคานวณทเคยใชมากอน

ตวอยางวธการคานวณสามารถทาได ดงน

42

7.3.1. วธ ว ดจากการตรวจวด (Measurement-based

Methodologies)

ทาการตรวจวดปรมาณการปลอยและดดกลบกาซ

เรอนกระจกโดยตรง ณ แหลงปลอยหรอดดซบกาซเรอนกระจกอยาง

ตอเนอง โดยใชเครองมอหรออปกรณการตรวจวดทไดมาตรฐานตามวธ

มาตรฐานสากล

การวดโดยตรงเหมาะสาหรบองคกรทมเครองมอ

ตรวจวดตดตงอยและสามารถตรวจวดอยางตอเนองไดอยแลว สาหรบ

องคกรฯ ทไมมเครองตรวจวดไมจาเปนจะตองจดหาอปกรณมาตรวจวด

มาตดตง องคกรสามารถใชวธวดจากการคานวณได

7.3.2. จากวธการคานวณ (Calculation-based

Methodologies)

การหาปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอน

กระจกดวยวธการคานวณสามารถทาไดหลายวธ เชน การสรางโมเดล

หรอ การทาสมการมวลสารสมดล หรอ การวเคราะหสหสมพนธ facility-

specific หรอ การคานวณโดยใชขอมลกจกรรมตางๆ ทเกดขนภายใน

องคกร คณกบคาแฟกเตอรการปลอยหรอดดกลบกาซเรอนกระจก และ

แสดงผลใหอยในรปของตน (หรอ กโลกรม) คารบอนไดออกไซด

เทยบเทา (CO2 equivalent) การคานวณคาการปลอยกาซเรอนกระจก

ขององคกร สามารถคานวณไดจากสมการดงตอไปน

43

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ขอมลกจกรรม x คาแฟคเตอรการปลอยหรอดดกลบ

กาซเรอนกระจก

โดยท

ขอมลกจกรรม( Activity Data) คอ ปรมาณการใช

พลงงาน หรอ ปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดขนกระบวนการทกอใหเกด

การปลอยกาซออกมา เชนปรมาณการใชนามนเชอเพลง ปรมาณการใช

ไฟฟา ทนบออกมาเปนหนวยของการใชงาน

คาแฟคเตอรการปลอยหรอดดกลบกาซเรอน

กระจก (Emission Factor) คอคาสดสวนการปลอยกาซเรอนกระจกตอ

การใชพลงงานตางๆ เปนคาอางองจากหนวยงานทเกยวของทงภายใน

และตางประเทศ

การคานวณการปลอยกาซเรอนกระจกจะตองม

ความโปรงใสและสามารถบอกถงทมาของการคานวณและแหลงอางอง

คาสมประสทธการปลอยได

ในการวดปรมาณการปลอยและดดกลบของกาซเรอนกระจกของ

องคกรปกครองสวนทองถนของประเทศไทยควรใชวธการวดจากการ

คานวณ (Calculation-based Method) เพราะมความเหมาะสมกบ

องคกรปกครองสวนทองถนอนเนองมาจากวธวดจากการตรวจวดตองใช

เครองมอในการตรวจวดอยางตอเนอง ทาใหมขอจากดในดานของ

ทรพยากรบคคล เครองมอและงบประมาณ

44

7.3.3. จากการตรวจวดรวมกบการคานวณ

องคกรฯ สามารถหาปรมาณการปลอยและดดกลบ

กาซเรอนกระจกดวยวธการตรวจวดรวมกบการคานวณได ตวอยางเชน

การนาขอมลปรมาณการใชเชอเพลงทจดเกบ และขอมลปรมาณการ

ปลอยกาซคารบอนมอนอกไซดซงไดจากการตรวจวด มาทาการ

คานวณปรมาณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดทเกดจากการเผา

ไหม โดยอาศยสมการมวลสารสมดล เปนตน

7.4 การคดเลอกและเกบขอมลกจกรรมการปลอยและดด

ซบกาซเรอนกระจก

หากมการใชขอมลกจกรรมประกอบการคานวณ ตองมการ

คดเลอกและเกบขอมลกจกรรมการปลอยและดดซบกาซเรอนกระจกท

ไมขดแยงกบวธการคานวณทไดเลอกไว ทงนขอมลทงหมดควรไดรบ

การบนทกไวในรปแบบทเหมาะสมสาหรบใชวเคราะหและทวนสอบได

อกอยางนอย 2 ป

7.5 การคดเลอกหรอพฒนาคาแฟกเตอรการปลอยหรอ

ดดกลบกาซเรอนกระจก

หากมการใชขอมลกจกรรมประกอบการคานวณ เทศบาล

ตองคดเลอกหรอพฒนาคาแฟกเตอรการปลอยหรอดดกลบกาซเรอน

กระจก ทซง

1) ทราบแหลงทมา

45

2) เหมาะสมใชกบแหลงปลอยหรอดดซบกาซเรอน

กระจกแตละแหลง

3) เปนคาปจจบนในขณะทใชคานวณ

4) คานงถงความไมแนนอนในการคานวณ และนามาใช

คานวณเพอใหไดผลลพธทถกตอง

5) ไมขดแยงกบความตงใจในการใชงานบญชรายการ

ปรมาณกาซเรอนกระจก

ในกรณทไมสามารถจดเกบขอมลคาแฟกเตอรการปลอย

กาซเรอนกระจกแบบปฐมภมได สามารถเลอกใชขอมลทตยภมท

เหมาะสมสาหรบกจกรรม และกระบวนการยอยทไมไดอยในการควบคม

โดยตรงขององคกรฯ หรอคาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจกท

ได รบการเผยแพรแลวตามแหลงขอมลทนาเชอถอ โดยหากเรยง

ตามลาดบความสาคญ ความนาเชอถอและคณภาพของขอมลไดดงน

• ฐานขอมลททาการศกษาและเผยแพรโดยองคกร

ภายในประเทศ ทมสวนเกยวของโดยตรงกบกจกรรมนนๆ

• ฐานขอมลสงแวดลอมของวสดพนฐานและพลงงาน

ของประเทศไทย (Thai LCI Database) ซงรวบรวมและจดการโดยศนย

เ ท ค โ น โ ล ย โ ล ห ะ แ ล ะ ว ส ด แ ห ง ช า ต (ด ข อ ม ล เ พ ม เ ต ม ท

http://www.thailcidatabase.net)

• ขอมลจากวทยานพนธ และงานวจยทเกยวของททา

ในประเทศ ซงผานการกรองแลว (peer-reviewed publications)

46

• ฐานขอมลทเผยแพรทวไป ไดแก โปรแกรมสาเรจรป

ดานการประเมนวฎจกรชวต (LCA Software) ฐานขอมลเฉพาะของ

กลมอตสาหกรรม หรอฐานขอมลเฉพาะของแตละประเทศ เปนตน

• ขอมลทตพมพโดยองคกรระหวางประเทศ เชน

คณะกรรมการระหวางรฐบาลวาดวยเรองการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ (Intergovernmental Panel on Climate Change: IPCC)

องคกรของสหประชาชาต

คาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจก สามารถอางองได

จากหลายแหลง รายละเอยดอยในภาคผนวก ข.

จากการทบทวนกจกรรมและแหลงปลอยกาซเรอนกระจกตางๆ

ทเกดขนในองคกรปกครองสวนทองถนพบวา กจกรรมสวนใหญลวน

แลวแตเกยวของกบการปลอยกาซเรอนกระจกแทบทงสนไมทางตรงก

โดยทางออม ซงกจกรรมและแหลงปลอยกาซเรอนกระจกทเกยวของกบ

การปลอยกาซเรอนกระจกในองคกรปกครองสวนทองถนสามารถสรป

ไดดงน

8. แนวทางการคานวณปรมาณการปลอยกาซ

เรอนกระจกจากกจกรรมขององคกรปกครอง

สวนทองถน

47

8.1 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากกจกรรมและการใช

สาธารณปโภคของอาคารสถานท

8.1.1 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากการเผาไหมของ

อปกรณและเตาเผาตางๆ (Stationary Combustion)

การเผาไหมทอยกบทหมายถง การเผาไหม

เชอเพลงเพอใชในการผลตไฟฟา หรอผลตความรอน ในเครองจกร หรอ

อปกรณตางๆ ทมตาแหนงทคงท เชน เตาเผาหมอไอนา (Boiler),

เครองปนกระแสไฟทใชเชอเพลงฟอสซล (Generator) เครองยนต

สนดาปภายในทใชเชอเพลงฟอสซล เชน กาซธรรมชาต, กาซหงตม,

ถานหน, นามนเตา, นามนเบนซน และนามนดเซล เปนตน

สมการคานวณการปลอยกาซเรอนกระจก

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณการใชเชอเพลง x คาแฟกเตอรการปลอย

ตวอยาง สานกปลดใชนามนดเซลเครองกาเนดไฟฟา 10,000

ลตรตอป

ปรมาณกาซเรอนกระจก = 10,000 ลตร x 2.776 kgCO2e/ลตร

= 27,760 kgCO2e

ในกรณทไมมการจดบนทกขอมลปรมาณการใชเชอเพลง

ฟอสซลจรง เราสามารถประมาณปรมาณการใชเชอเพลงฟอสซลจากวธ

ดงตอไปน

48

1 หาจากการใชของปทผานมาโดยขอมลของปทเลอกมานนจะตองมการใช

เชอเพลงฟอสซลทตงอยบนเงอนไขทเหมอนกนหรอคลายคลงกน เชน ม

การตงคาอณหภมของเครองปรบอากาศในแตละวนคงท เปนตน

2 หาจากการเทยบเคยงกบอาคารหรอสถานททม ลกษณะเดยวกน ม

เครองจกรและอปกรณเหมอนกนในปรมาณตอหนวยพนท เชนประเมนการ

ใชเชอเพลงตอหนงตารางเมตรของอาคารทใชเทยบเคยง และนาไปคานวณ

ตอพนทของอาคารทอยในการพจารณา

8.1.2 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากการใชพลงงานไฟฟา

(Electricity Use)

องคกรปกครองสวนทองถนมแนวโนมทจะมการ

ปลอยกาซเรอนกระจกทางออมสบเนองมาจากการซอและการใชไฟฟา

ในบางครงการใชไฟฟาอาจเปนแหลงทใหญทสดของปลอยกาซเรอน

กระจกขององคกรปกครองส วนทองถ น โดยข อ มลหาได จาก

ใบเสรจรบเงนคาไฟฟา แยกเกบทกอาคารทเทศบาลเปนเจาของ เชน

ไฟสาธารณะ ไฟจราจร ปมนา โรงบาบดนาเสย อาคารกาจดขยะ

อาคารตางๆ เปนตน สามารถคานวณคา CO2 Emission จาก

Electricity Use ไดจากปรมาณการใชไฟฟาในปทตองการหา คณคา

แฟคเตอรการปลอยกาซเรอนกระจก (Emission Factor)

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณการใชไฟฟา x คาแฟกเตอรการปลอยกาซ

เรอนกระจก

49

ตวอยาง สานกปลดใชไฟฟาสานกงานจานวน 2,000 kWh ตอป

ปรมาณกาซเรอนกระจก = 2,000 kWh x 0.5610 kgCO2e/kWh

= 1,122 kgCO2e

ในกรณทไมมการจดบนทกขอมลปรมาณการใช

ไฟฟาจรง หรอมเตอรไฟฟารวมทไมไดแยกสวน หรอการทองคกร

ปกครองสวนทองถนเชาพนทอาคารบางสวนของอาคารสานกงานท

องคกรปกครองสวนทองถนไมไดเปนเจาของ เปนตน เราสามารถ

ประมาณปรมาณการใชไฟฟาได 4 แบบคอ

1 กรณเชาพนทสานกงานของอาคารอน หรอการปนสวนการใชไฟฟาของแต

ละสานกทไมไดมการแยกมเตอรไฟฟา สามารถคดไดจากสมการ

ปรมาณไฟฟาทใช = (พนทในสวนรบผดชอบ * ปรมาณไฟฟาทงอาคาร) /

(พนทอาคาร * อตราการอยอาศย)

อตราการอยอาศย หมายถง หากมสานกงานตางๆ เชาทางานอย 75

เปอรเซนตของพนทอาคาร ใหใช 0.75

2 กรณไมมขอมลปรมาณการใชไฟฟา ใหใชขอมลของปอนๆ ทผานมา โดย

การนาขอมลของปทเลอกมานนจะตองมการใชไฟฟาทตงอยบนเงอนไขท

เ ห ม อ น ก น ห ร อ ค ล า ย ค ล ง ก น เ ช น ม ก า ร ต ง ค า อ ณห ภ ม ข อ ง

เครองปรบอากาศในแตละวนคงท การเปด-ปดทาการของอาคาร เปนตน

3 ใชวธเทยบเคยงกบอาคารหรอสถานททมลกษณะเดยวกน มเครองจกรและ

อปกรณเหมอนกนในปรมาณตอหนวยพนท เชนประเมนการใชเชอเพลง

ตอหนงตารางเมตรของอาคารทใชเทยบเคยง และนาไปคานวณตอพนท

ของอาคารทอยในการพจารณา

50

4 ในกรณของไฟฟาสาธารณะ ไฟจราจรทไมมมเตอรวด หรอกรณทไม

สามารถทราบถงคามเตอรไฟฟารวมในอาคาร ใหใชวธโดยหาการใช

พลงงานของไฟฟาสาธารณะ และอปกรณตางๆ ในแตละกอง แตละตก ทา

ไดโดยการหาคาการใชพลงงานไฟฟาของอปกรณตางๆ มาคานวณเทยบ

กบเวลาทใชในแตละวนของแตละชนด จากสมการ

ปรมาณการใชไฟฟาทงป = จานวนวตตทงหมด * ชวโมงการเปดใชเฉลย

ตอวน * 365/1000

โดย

จานวนวตตทงหมด = จานวนวตตรวมจากเครองใขไฟฟาและอปกรณ

ไฟฟาทงหมดทอยในการพจารณา

8.1.3 ปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดจากรวไหลของสาร

ทาความเยนและสารเคมดบเพลง (Fugitive Emission)

ปกตทวไปอาคารตางๆ ขององคกรปกครองสวน

ทองถน มเครองปรบอากาศ ตเยน อาจจะตองมการเตมสารทาความ

เยน และนอกจากสารทาความเยนแลวทางเทศบาลยงมการใชสารเคม

สาหรบดบเพลงดวย ซงจดอยในกลม HFCs การรวไหลหรอการใชสาร

กลม HFCs ทาใหเกดภาวะโลกรอน โดยจะตองเกบขอมลปรมาณการใช

งานของเครองมออปกรณทกชนดทมการใชสารกลมน เมอไดปรมาณก

นามาคณคาการปลอย แลวแปลงคานนใหอย ในปรมาณของกาซ

คารบอนไดออกไซดเทยบเทา ตามสมการ

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณสารทาความเยนทมการเตมทงป x คาแฟก

เตอรการปลอยกาซเรอนกระจก

51

ตวอยาง สานกปลดใชไฟฟามการเตมสารทาความเยนชนด R-

134A จานวน 12 กโลกรมตอป

ปรมาณกาซเรอนกระจก = 12 kg x 1300 kgCO2e/kg

= 15,600 kgCO2e

8.1.4 ปรมาณกาซเ รอนกระจกจากกจกรรมการใช

สารเคม

การประเมนปรมาณกาซเรอนกระจกจากการใช

สารเคมสามารถแบงออกไดเปน 2 กรณ ไดแก

1. กรณทสารเคมไมกอใหเกดกาซเรอนกระจก

ภายในกระบวนการเกดปฏกรยาเคมระหวางใชงาน ใหนาปรมาณ

สารเคมทใชไปคณกบคาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจกตามชนด

ของสารเคมทใช (ในกรณทไมสามารถหาคาแฟกเตอรการปลอยกาซ

เรอนกระจกของสารเคมทใชได ใหพจารณาคาแฟกเตอรการปลอยกาซ

เรอนกระจกจากประเภท สมบตทางกายภาพและเคมของสารเคมทม

ลกษณะใกลเคยงมาใชคานวณแทน)

2. กรณทสารเคมสามารถกอใหเกดกาซเรอน

กระจกภายในกระบวนการเกดปฏกรยาเคมระหวางใชงาน ใหทาการ

คานวณปรมาณกาซเ รอนกระจกท เกดขนภายในกระบวนการ

เกดปฏกรยา โดยอาศยหลกมวลสารสมพนธ แลวนาไปรวมกบคา

ปรมาณกาซเรอนกระจกทไดจากปรมาณสารเคมคณกบคาแฟกเตอร

การปลอยกาซเรอนกระจกตามชนดสารเคมทใช

52

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณสารเคม x คาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอน

กระจก ตามชนดของสารเคมทใช

8.1.5 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากการใชปย

การประเมนปรมาณกาซเรอนกระจกจากการใช

ปยเคมทาไดโดยนาปรมาณปยเคมทมการใชจรงคณกบคาแฟกเตอร

การปลอยกาซเรอนกระจกตามประเภท และสตรของปยทใช

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณปยเคมทมการใชจรง x คาแฟกเตอรการปลอย

กาซเรอนกระจกตามประเภทและสตรของปยทใช

8.2 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากการใชยานพาหนะ

(Vehicle Fleet)

8.2.1 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากการเผาไหม ใน

ยานพาหนะและอปกรณทเคลอนท (Mobile Combustion)

คอยานพาหนะทใชสาหรบการการเดนทาง บรรทก

การกอสราง เชน รถยนตเกง รถกระบะ รถบรรทก 6 ลอ, 10 ลอ รถไฟ

เรอ เครองบน รถไถ รถตกหนาขดหลง รถโฟรคลฟท รถตดหญา รถ

กระเชา เปนตน ทมการใชเชอเพลงฟอสซลในการเผาไหม เชน นามน

เบนซน กาซแอลพจ เปนตน สามารถคานวณคาปรมาณกาซ

คารบอนไดออกไซด จาก การเผาไหมในยานพาหนะและอปกรณท

เคลอนท ไดจากปรมาณการใชเชอเพลงคณกบคาแฟกเตอรการปลอย

กาซเรอนกระจก (Emission Factor, EF)

53

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณการใชเชอเพลง x คาแฟกเตอรการปลอยกาซ

เรอนกระจก

ในกรณทไมมการจดบนทกขอมลปรมาณการใชเชอเพลง

ฟอสซลจรง เราสามารถหาปรมาณการใชเชอเพลงฟอสซลจาก

1 การประมาณจากการอตราการจายเงนคาเดนทาง (บาท/กโลเมตร)

หาไดจากสมการ

ระยะทางทงป (กโลเมตร) = คานามนเชอเพลง(บาท) / อตราคาเดนทางของ

องคกรฯ (บาทตอกโลเมตร)

การประมาณจากระยะทางตออตราสนเปลองเชอเพลง หาไดจากสมการ

คาประมาณการใชนามน(ลตร) = ระยะทาง / ((อตราการสนเปลองในเมอง *

เปอรเซนตการใชงาน) + (อตราสนเปลองระหวางเมอง *

เปอรเซนตการใชงาน))

โดยปกตรถยนตจะตองมการใชเดนทางทงตางเมองและในเมอง โดยสมการ

ขางตน เปนการหาปรมาณนามนเชอเพลงทใชโดยการประมาณจากระยะทาง

โดยทาง EPA กาหนดใหใชอตราการสนเปลองของเชอเพลงตอระยะทางทง

แบบตางเมองและในเมอง โดยใชสมมตฐานดงตอไปน คอ สาหรบการ

เดนทางโดยรถยนต ยานพาหนะให 45% เปนการเดนทางระหวางเมอง และ

55% เปนการเดนทางในเมอง

สาหรบรถบรรทกนนอตราการสนเปลองของเชอเพลงหากไมมบนทกการใช

งาน สามารถใชขอสมมตฐานดงนคอ รถบรรทกขนาดกลาง (ขนาดบรรทก

ชวง 10,000-26,000 lbs) ใชอตราการสนเปลองของเชอเพลง 8.0 mpg และ

รถบรรทกขนาดใหญ (ขนาดบรรทกมากกวา 26,000 lbs) ใชอตราการ

สนเปลองของเชอเพลง 5.8 mpg (ทมา: U.S. Department of Energy,

54

Transportation Energy Data Book, Ed. 26, 2007, Table 5.4)

2 การประมาณปรมาณเชอเพลงจากจานวนเงนทจายไป

สาหรบในกรณทไมสามารถหาจากปรมาณการใชเชอเพลง การจดบนทก

ระยะทาง การเบกจายคาเดนทาง แตยงมขอมลของการจายเงนคาเชอเพลง

สาหรบยานพาหนะนนๆ เราสามารถนามาประมาณเปนปรมาณเชอเพลงท

ใชได โดยจะตองทราบราคาขายของเชอเพลง ณ เวลานน แตหากไมมการจด

บนทกราคาซอเชอเพลง เวลานนไว ใหใชคาเฉลยราคาเชอเพลงทงป

คาประมาณการใชเชอเพลง = (คาใชจายนามนเชอเพลง-ภาษมลคาเพม) /

ราคานามนเชอเพลง

3 การประมาณปรมาณเชอเพลงจากขอมลการใชงาน

ในกรณทไมสามารถหาขอมลปรมาณการใชเชอเพลงไดเลย แตยงมขอมล

บนทกของปทผานมา หรอปปจจบน เราสามารถนาขอมลดงกลาวมา

ประมาณการได โดยการประมาณจะตองพจารณาวาในปทผานมาหรอป

ปจจบนมการใชงานยานพาหนะในเงอนไขเหมอนเดม หรอใชปฎบตงาน

เหมอนเดมหรอไม

8.2.2 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากการเดนทางดวย

เครองบน

การประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกจากการ

เดนทางโดยเครองบน สามารถทาไดโดยใชวธใดวธหนง ดงน

1) กรณมขอมลระยะทาง ใหคานวณจากระยะทาง

ทเดนทางของผโดยสารคณกบคาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจก

ของการเดนทางโดยเครองบนตอผโดยสาร (ton CO2e/pkm)

55

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ระยะทางเดนทางของพนกงานโดยเครองบน x คา

แฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจก

2) กรณไมมขอมลระยะทาง ใหคานวณจากจานวน

เทยวในการเดนทาง คณกบคาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจกของ

การเดนทางโดยเครองบนตอเทยว (กรณเดนทางเทยวโดยเฉลย 1,500

กโลเมตรเทยวเดยว)

ปรมาณกาซเรอนกระจก = จานวนเทยวของพนกงานโดยเครองบน x คาแฟก

เตอรการปลอยกาซเรอนกระจก

8.2.3 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากจากการรวไหลของ

สารทาความเยนของยานพาหนะ

สวนใหญเครองปรบอากาศของยานพาหนะอาจจะ

ใชสารทาความเยนทมหรอประกอบดวยเคมทควรมการรายงาน การ

รวไหลของสารทาความเยนมแนวโนมทจะเกดขน ในขณะทการรวไหล

จากระบบปรบอากาศของยานพาหนะอาจดไมเหมอนแหลงสาคญของ

ปลอยกาซเรอนกระจก แตสารทาความเยนบางชนดทใชในระบบเหลาน

มคา GWP สงและทาใหการรวซมแมมขนาดเลกนอย สามารถแปลงเปน

ปรมาณการปลอยกาซทสาคญในบรบทของกาซ CO2 การคานวณ

เหมอนกบการคานวณของการหาการปลอยกาซเรอนกระจกทเกดจาก

รวไหลของสารทาความเยนและสารเคมดบเพลงของสาธารณปโภคของ

สวนอาคารสถานท

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณสารทาความเยน x คาแฟกเตอรการปลอย

กาซเรอนกระจกตามชนดของสารทาความเยน

56

8.3 ปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดจากบอฝงกลบขยะ

ปกตท วไปเทศบาลจะมระบบกา จดของเสย เปนผ

ใหบรการดานการจดเกบและกาจดขยะของชมชนทอาศยในเขตเทศบาล

ซงเทศบาลมกจะนาขยะเหลานนมาคดแยกประเภทขยะ ไปยงบอฝง

กลบ ในกรณทองคกรมระบบการกาจดของเสย การคานวณการปลอย

กาซเรอนกระจกใหใชขอมลตามวธการกาจดจรง ทงนหากไมมขอมล

ตามวธการกาจดจรงใหคานวณโดยกาหนดใหใชคาแฟกเตอรการปลอย

กาซเรอนกระจกจากการกาจดกากของเสยแบบฝงกลบ (Landfill) โดย

ใชขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกทถกปลอยออกจากการกองขยะแบบ

ตน (tCO2e ตอตนมลฝอย) ของ IPCC Guideline for National

Greenhouse Gas Inventories-Volume 5: Waste ดงตารางท 3

ตารางท 3 ปรมาณกาซเรอนกระจกทถกปลอยออกจากการกอง

ขยะแบบตน

องคประกอบของกาก

ของเสย

ปรมาณกาซเรอนกระจกทถกปลอยออก

จากการกองขยะแบบตน

(tCO2e ตอตนมลฝอย)

กระดาษ / กระดาษกลอง 2.93

ผา 2.00

เศษอาหาร 2.53

เศษไม 3.33

กงไม ตนหญา จากสวน 3.27

57

องคประกอบของกาก

ของเสย

ปรมาณกาซเรอนกระจกทถกปลอยออก

จากการกองขยะแบบตน

(tCO2e ตอตนมลฝอย)

ผาออมเดกทาดวยกระดาษ 4.00

ยางและหนง 3.13

ทมา: IPCC Guideline for National Greenhouse Gas Inventories – Volume 5:

Waste (2006).

โดยในการคานวณหาปรมาณกาซเรอนกระจกจากการ

กาจดของเสย คดจากการนาปรมาณกากของเสยแยกตามองคประกอบ

แลวคณดวยคาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจก ตามองคประกอบ

ในตารางท 3 สาหรบกากของเสยทเปนวสดอนนอกเหนอจากตารางท 3

และมองคประกอบของคารบอนใหใชคาการปลอยกาซเรอนกระจก

เทากบ 2.32 tCO2e /ตนมลฝอย หากกากของเสยเปนวสดทไมม

คารบอนเปนองคประกอบ ใหคดเปนศนย

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณขยะตามชนดของกากของเสย x คาแฟก

เตอรการปลอยกาซเรอนกระจกตามชนดของของ

กากของเสย

8.4 ปรมาณกาซเรอนกระจกจากการขนสงกากของเสยไป

กาจด

การประเมนกาซเรอนกระจกจากการขนสงกากของเสยไป

กาจด ณ แหลงกาจดใด หากมขอมลปรมาณเชอเพลง หรอระยะทางท

58

ใชในการขนสงใหทาการคานวณตามแนวทางการประเมนปรมาณกาซ

เรอนกระจกจากการเผาไหมในยานพาหนะและอปกรณทเคลอนท (ขอ

8.2.1) แตหากไมมขอมลดงกลาว ใหคานวณโดยการตงสมมตฐานของ

การขนสงกากของเสยโดยการประมาณระยะทางจากองคกรไปยงเมอง

หรอจงหวดสถานทกาจดกากของเสย เชน ขนไปกาจดดวยรถบรรท 6

ลอ ขนาด 16 ตน บรรทกแบบนาหนกเตม และใหพจารณาการขนสงขา

กลบทเปนรถบรรทกเปลาดวย โดยใชระยะทางในการขนสง 50

กโลเมตร

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณขยะตามชนดของกากของเสย x คาแฟก

เตอรการปลอยกาซเรอนกระจกตามชนดของของ

กากของเสย

8.5 ปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดจากสถานบาบดนาเสย

8.5.1 ในกรณทเทศบาลไมมการเกบรวบรวมปรมาณนา

เสยทเกดขนจรงใหประมาณคาปรมาณนาเสยทเกดขนเทากบปรมาณ

นาทมการใชจรงทงหมดภายในองคกร

โดยในการคานวณหาปรมาณกาซเรอนกระจกจาก

การการบาบดนาเสยคดจากการนาปรมาณการใชนา คณดวยคาแฟก

เตอรการปลอยกาซเรอนกระจก ตามตารางท 4 คาแฟกเตอรการปลอย

กาซเรอนกระจกแยกตามประเภทของการบาบดนาเสย

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณการใชนา x คาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอน

กระจก

59

ตารางท 4 คาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจกแยกตามประเภท

ของการบาบดนาเสย

ประเภทของการ

บาบดนาเสย

Methane

Conversion

Factor (kg

CH4/kg COD)

Emission

Factor (kg

CO2eq/kg

COD)

หมายเหต

กรณนาเสยไมไดรบการบาบด

การปลอยนาเสย

ลงสทะเล แมน า

และ บงโดยตรง 0.025 0.625

ไม ร วมปร ม าณก าซ

เรอนกระจกทเกดจาก

ส า ร อ น ท ร ย ภ า ย ใ น

แหลงนา

กรณนาเสยไดรบการบาบด

โรงบาบดแบบเตม

อากาศ 0 0

โรงบาบดแบบเตม

อากาศ 0.075 1.875

ป ร ะ เ ภทท ไ ม ม ก า ร

ควบคมดแล และมการ

ทางานเกนความจ

ระบบกาจดสลดจ

แบบไมเตมอากาศ 0.20 5

ไม ร วมปร ม าณก าซ

เรอนกระจกทดกเกบได

จากระบบบาบด

Reactor แบบไม

เตมอากาศ 0.20 5

ไม ร วมปร ม าณก าซ

เรอนกระจกทดกเกบได

จากระบบบาบด

บอบาบดตนแบบ

ไมเตมอากาศ 0.05 1.25

ความลกไมเกน 2 เมตร

บอบาบดลกแบบ 0.20 5 ความลกมากกวา 2

60

ประเภทของการ

บาบดนาเสย

Methane

Conversion

Factor (kg

CH4/kg COD)

Emission

Factor (kg

CO2eq/kg

COD)

หมายเหต

ไมเตมอากาศ เมตร

8.5.2 กรณทมการเกบรวบรวมคณภาพนาเสยทผานการ

บาบดสามารถทาการคานวณไดตามสมการ (1)

ดงตอไปน

ReCOD moval R C Q= × × (1)

เมอ

R คอ คาประสทธภาพของระบบบาบดนาเสย (%)

ขนอยกบชนดของระบบบาบด

C คอ คาความเขมขนของ COD ในนาเสย (kg/m3)

Q คอ อตราการผลตนาเสย (m3)

จากสมการท (1) สามารถคานวณหาคาการปลอยกาซเรอน

กระจกจากระบบบาบดนาเสยไดดงสมการท (2)

ReGHGGeneration COD moval L= × (2)

เมอ

COD Removal คานวณไดจากสมการ (1)

61

L คอ คาอตราการเกดกาซชวภาพ หรอ CH4 (m3/kg)

โดยอตราการเกดกาซชวภาพสาหรบนาเสยจาก

แหลงชมชนมคาเทากบ 0.6 m3/kg

ทมา: EPA Inventory of US Greenhouse Gas Emissions and

Sinks: 1990-2006, Chapter 8-8-9 (2006)

8.6 ปรมาณกาซเรอนกระจกขอบเขตท 3 (Scope 3

Emission sources)

นอกเหนอไปจากแหลงทมาของการปลอยกาซขอบเขตท

1 และ 2 ทอธบายไวในบทกอนหนาน การปลอยกาซเรอนกระจก

ขอบเขตท 3 แสดงถงการปลอยกาซเรอนกระจกทางออมอนๆ ทงหมดท

ไมครอบคลมในขอบเขตท 2 เชน การปลอยกาซเรอนกระจกทเกดจาก

การสกดและการผลตของทซอมา กจกรรมทเกยวของกบยานพาหนะท

เทศบาลไมไดเปนเจาของหรอมอานาจควบคมทงหมด (เชนการเดนทาง

มาทางานของพนกงานและการเดนทางไปราชการโดยรถสาธารณะ)

กจกรรมภายนอกอนๆ การรายงานการปลอยกาซเรอนกระจกขอบเขต

ท 3 เปนการรายงานแบบสมครใจ อยางไรกตามควรมการทารายงาน

ครอบคลมไปดวยเพอใหมความสมบรณมากขน

กจกรรมทอยภายใตขอบเขตท 3 ไดแก

62

8.6.1 ก า ร เ ด น ท า ง ม าท า ง า นขอ งพน ก ง า น โ ด ย

ยานพาหนะสวนตวหรอรถสาธารณะ

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณนามนเชอเพลงทใช x คาแฟกเตอรการปลอย

กาซเรอนกระจกตามชนดของนามนเชอเพลง

หรอ

ปรมาณกาซเรอนกระจก = (ระยะทาง/อตราการสนเปลองเชอเพลง) x คาแฟก

เตอรการปลอยกาซเรอนกระจก แยกตามชนดของ

นามนเชอเพลง

8.6.2 การเดนทางไปราชการโดยยานพาหนะทเทศบาล

ไมไดเปนเจาของ เชน รถสาธารณะ เครองบน

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณนามนเชอเพลงทใช x คาแฟกเตอรการปลอย

กาซเรอนกระจกตามชนดของนามนเชอเพลง

หรอ

ปรมาณกาซเรอนกระจก = (ระยะทาง/อตราการสนเปลองเชอเพลง) x คาแฟก

เตอรการปลอยกาซเรอนกระจก แยกตามชนดของ

นามนเชอเพลง

หรอ

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ระยะทางทเดนทาง x คาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอน

กระจกของการเดนทางโดยเครองบน (กรณเดนทางดวย

เครองบนโดยสาร)

63

8.6.3 งานจางเหมาใหผอนทาให เชน งานลอกทอ งาน

สบสงปฎกล งานเกบขยะ

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณนามนเชอเพลงทใช x คาแฟกเตอรการปลอย

กาซเรอนกระจกตามชนดของนามนเชอเพลง

หรอ

ปรมาณกาซเรอนกระจก = (ระยะทาง/อตราการสนเปลองเชอเพลง) x คาแฟก

เตอรการปลอยกาซเรอนกระจก แยกตามชนดของ

นามนเชอเพลง

8.6.4 การใชวสดสนเปลองตางๆ ของเทศบาล เชน

กระดาษ

ปรมาณกาซเรอนกระจก = ปรมาณกระดาษทใช x คาแฟกเตอรการปลอยกาซ

เรอนกระจกของกระดาษ

จากการทบทวนกจกรรมท เกดขนในองคกรปกครองสวน

ทองถนทเกยวของกบการดดกลบกาซเรอนกระจกพบวา กจกรรมสวน

นอยทมสวนเกยวของในเรองดงกลาวน ซงการดดกลบกาซเรอนกระจก

ทสาคญมกจะเปนบทบาทของตนไม แมเปนตนไมใหญตนเดยว เชน

9. แนวทางการคานวณปรมาณการดดกลบกาซ

เรอนกระจกจากกจกรรมการปลกตนไม

64

มะขาม โพธ จามจร กระถนเทพา สนทะเล และอนๆ ในหมบาน พนท

วางสองขางทางเกาะกลางถนน หรอทปลกและดแลในสวนสาธารณะ

หรอปาชมชน ปาตามหวไรปลายนา หรอจะรวมกลมกนเปนปา ตางก

ชวยดดกลบกาซเรอนกระจกทงสน การคานวณความสามารถของตนไม

ทจะดดกลบกาซเรอนกระจกหรอการเกบกกคารบอน ในปจจบนนม

วธการประมาณการ อย 2 วธ คอ

1. วธวดปรมาณการเกบกกคารบอนโดยตนไมในทางตรง โดย

การวดขนาดของตนไม เพอประเมนปรมาณมวลชวภาพ และคานวณ

ปรมาณทเกบกกเอาไว วาขณะนตนไมทขนอยในพนทนนเกบกก

คารบอนไวเทาไร เรยกวธนวา stock based approach วธนจะเปนท

นยมมากเนองจาก มความสะดวกและงายตอการประเมนกวา และใหคา

ความถกตองทดกวา อกทงตองการเครองมอทงายๆ ในการวดดวย

2. วธวดการแลกเปลยนธาตคารบอนระหวางแหลงเกบกก

ตางๆ เชน ระหวางปากบบรรยากาศภายนอกซงเรยกวา flux based

approach ตองอาศยเครองมอราคาแพง และตดตงหอคอยเพอใชการวด

การเปลยนแปลงทเกดขน นอกจากนยงมความยงยากและตองใชความร

ความชานาญทคอนขางสง

การคานวณในเลมนยดตามวธท 1 ซงการเกบกกคารบอนของ

ตนไม จะดาเนนการโดยการสารวจตนไมทกตนหรอหากตนไมมปรมาณ

มาก อาจใชวธสมตวอยางเพอหาคามวลชวภาพ (นาหนกแหง) เหนอ

พนดนแตละตน เมอรวมคามวลชวภาพของตนไมทกตนในแปลง

ตวอยางแลว กนามาคานวณหาคามวลชวภาพตอหนวยพนท เชน ตอไร

65

หรอ ตอเฮกตาร เปนตน โดยการหาคามวลชวภาพจะทาการวดขนาด

เสนผาศนยกลาง (dbh) ความสง (h) จากนนนาคาการเตบโตทงสองมา

แทนคาในสมการ โดย Tsutsumi et al. (1983) ซงมรายละเอยดดงน

WS = 0.0509 (dbh2h)0.919

WB = 0.00893 (dbh2h)0.977

WL = 0.014 (dbh2h)0.669

โดยท WS, WB และ WL คอนาหนกแหง ลาตน (stem) กง (branch)

และใบ (leaf) ตามลาดบ หนวยเปนกโลกรม

dbh คอ เสนผานศนยกลางเพยงอก ระดบ 1 .30 เมตร

เหนอพนดน มหนวยเปนเซนตเมตร

h คอ ความสงของตนไม มหนวยเปนเมตร

เมอไดปรมาณมวลชวภาพของตนไมทอยเหนอพนดนแลว จะ

นามาคดประเมนปรมาณคารบอนทสะสมอย ในมวลชวภาพนน

โดยทวไปแลวมวลชวภาพจะมคาประมาณ 50% ของคามวลชวภาพ

ฉะนนจงนาเอาปรมาณมวลชวภาพคณดวย 0.5 กจะมคาเทากบนาหนก

ของคารบอนทอยในมวลชวภาพนนเอง

ตวอยาง สมมตวามวลชวภาพของตนไม เทากบ 250 กโลกรม

คดเปนนาหนกของคารบอนทดดกลบได = 250 ตน x 0.5 (%ของC)

= 125 กโลกรมคารบอน

66

ผลการคานวณทไดจะเปนการดดกลบคารบอนในปฐาน หาก

ตองการคานวณปรมาณการดดกลบของคารบอนเพมขนจากปฐานเปน

ปรมาณเทาใด กสามารถดาเนนการโดยวธการดงกลาวขางตน

เปรยบเทยบกบขอมลจากปฐาน รายละเอยดดในภาคผนวก ค

การรายงานการปลอยกาซเรอนกระจก (Reporting your

emission) ควรประกอบดวยสวนตางๆ ทเปนมาตรฐานการรายงาน

รปแบบการรายงานผลปรมาณกาซเรอนกระจกถกออกแบบให

สอดคลองกบการคานวณกาซเรอนกระจกดงขางตน การรายงานผล

ปรมาณกาซเ รอนกระจกขององคกรปกครองสวนทองถน ควร

ประกอบดวยเนอหาสาคญสามารถแบงออกไดเปน 4 สวนคอ

10.1 ขอมลขององคกรฯ (Local government profile

information)

ประกอบดวยรายละเอยด โดยทวไปขององคกรททาการ

รายงานผล ไดแก ขนาดพนท จานวนประชากร งบประมาณประจาป

จานวนพนกงานและลกจาง โครงสรางการบรหารองคกร หนาทของ

องคกร เปนตน

10. การรายงานบญชรายการปรมาณกาซ

เรอนกระจกขององคกรปกครองสวน

ทองถน (Local Government Operations

67

10.2 รายละเอยดการบรหารจดการกาซเรอนกระจก

ประกอบดวยหวขอดงตอไปน

1. วตถประสงคและเกณฑของการจดทารายงาน

2. ขอบเขตและการดาเนนงานขององคกร ประกอบดวย

รายละเอยดทอธบายถงการกาหนดขอบเขตขององคกรเพอการประเมน

และรายงานผลปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจก ซงไดแก

2.1 การกาหนดขอบเขตการรวบรวมแหลงปลอย

และแหลงดดซบกาซเรอนกระจก โดยระบวาเปนแบบควบคมทางการ

ดาเนนงาน หรอทางการเงน

2.2 พนทหรอหนวยงานภายในองคกรทกาหนดเปน

ขอบเขตในการเกบรวบรวมขอมลเพอจดทาบญชรายการกาซเรอน

กระจก และการคานวณปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจก

(ควรระบขอบเขตทางกายภาพ เชน พนท จานวนตก จานวนชมชน

จานวนประชากร จานวนพนกงานและลกจาง ทตองการกาหนดเพอการ

เกบรวบรวมขอมลอยางชดเจน)

2.3 พนท หรอหนวยงานภายในองคกรทไมไดถก

ระบเปนขอบเขตในการเกบรวบรวมขอมลเพอจดทาบญชรายการกาซ

เรอนกระจก และการคานวณปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอน

กระจก พรอมระบเหตผลของการยกเวนดงกลาว

68

3. โครงสรางขององคกร และหนาทรบผดชอบ ไดแก

โครงสรางโดยทวไปขององคกร และโครงสรางทางการบรหาร รวมถง

หนาทรบผดชอบของแตละหนวยงาน โดยเฉพาะหนวยงานทมความ

เกยวของโดยตรงกบการบรหารจดการกาซเรอนกระจกขององคกร

4. ปฐาน และระยะเวลาการเกบรวบรวมขอมล ระบชวง

ระยะเวลาของการเกบรวบรวมขอมลเพอจดทาบญชรายการกาซเรอน

กระจกขององคกร รายละเอยดและคาอธบายถงการไดมาซงปฐาน

สาหรบการเปรยบเทยบ รวมถงคาอธบายถงการเปลยนแปลงใดๆ ทเกด

ขนกบชวงระยะเวลาการเกบรวบรวมขอมล หรอ ปฐาน ซงมความ

แตกตางจากเอกสารการรายงานผลการประเมนกอนหนาน

5. การทวนสอบรายงานผลการประเมนปรมาณกาซ

เรอนกระจก อธบายวธการทวนสอบและระดบของการรบรอง

10.3 รายละเอยดของบญชกาซเรอนกระจก (Greenhouse

gas inventory detail)

ในสวนนเปนการรายงานสรปปรมาณกาซเรอนกระจก

ทงหมด ระยะเวลาของขอมล และปทรายงาน ขอบเขตขององคกร

กจกรรมทเปนแหลงของกาซเรอนกระจกทง 3 ขอบเขต ขอจากดในการ

ไดมาซงขอมล ควรประกอบดวยหวขอดงตอไปน

1. แหล ง ท ม า ข อ ง ก า รป ล อ ย ก า ซ เ ร อ นก ร ะ จ ก

ประกอบดวยเนอหารายละเอยดทอธบายถงแหลงทมาของการปลอย

69

กาซเรอนกระจกภายในองคกร แยกตามประเภทของกจกรรมทมการ

ปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจก

2. สรปปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจก

แยกตามชนดของกาซเรอนกระจก และผลรวมของปรมาณการปลอย

แ ล ะ ด ด ก ล บ ก า ซ เ ร อ น ก ร ะ จ ก ใ น ห น ว ย ต น ( ก โ ล ก ร ม )

คารบอนไดออกไซดเทยบเทา ตลอดจนปรมาณกาซเรอนกระจกแยก

ตามประเภทของกจกรรมทมการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจก

3. วธทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก

3.1 รายละเอยดวธการเกบรวบรวมขอมล อาทเชน

แหลงทมาขอมล และวธการไดมาซงขอมลทใชทาบญชรายการกาซ

เรอนกระจกแยกตามกลม และประเภทของกจกรรมทมการปลอยและ

ดดกลบกาซเรอนกระจก

3.2 รายละเอยดวธการคานวณ การตงสมมตฐานการ

คานวณ และคาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจก ทใชในการ

คานวณหาปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจก

องคกรปกครองสวนทองถนจาเปนตองเปดเผยวธการ

คานวณการปรมาณกาซเรอนกระจก โดยทวไปการรายงานปรมาณกาซ

เรอนกระจกแตละรายการ จะตองมการระบวธคานวณ และวธการไดมา

ซงขอมล ควรอางองแหลงทมาของขอมล เพอสาหรบการตรวจสอบ และ

ความนาเชอถอของขอมล รวมไปถงการประมาณขอมลในกรณทไม

สามารถหาขอมลได

70

3.3 คาอธบายถงการเปลยนแปลงใดๆ ทเกดขนกบ

วธการเกบรวบรวมขอมล และ/หรอ วธการคานวณ และ/หรอ การ

ตงสมมตฐานการคานวณซงมความแตกตางจากเอกสารการรายงานผล

การประเมนกอนหนาน

4. เอกสารอางองของคาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอน

กระจก แจกแจงรายละเอยดแหลงทมาของการสบคน และเอกสารตางๆ

ทใชอางอง ซงสามารถตรวจสอบยอนกลบเพอความนาเชอถอของการ

จดทาเอกสารการรายงานผลการประเมนการปลอยและดดกลบกาซ

เรอนกระจกขององคได

10.4 ขอมลเพมเตมอนๆ

เปนสวนทองคกรปกครองสวนทองถนสามารถเพมเตมลง

ในเอกสารการรายงานผลการประเมนการปลอยและดดกลบกาซเรอน

กระจก นอกเหนอจากสวนอนๆ ขางตนดงทกลาวไปแลว ตวอยางเชน

1. ขอมลปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจก

ทางออมอนๆ ทอยในกจกรรมประเภทท 3 นอกเหนอจากทกาหนดไว

ในแนวทางการประเมนคารบอนฟตพรนทขององคกรฯ

2. รายละเอยดแสดงปรมาณกาซเรอนกระจกแยกตาม

สาธารณปโภคทอยภายในขอบเขตของการประเมน

3. รายละเอยดแสดงการนาผลลพธทไดจากประเมนไป

ประยกตใชตอ เชน การนาไปใชเปรยบเทยบรวมกบคาตวเลขทสะทอน

71

คาใชจายทลดลง หรอตวเลขทสะทอนถงการบรการขององคกร เพอ

แสดงถงความมประสทธภาพขององคกร

4. นโยบาย และ/หรอ แนวทางการบรหารจดการเพอ

การลดปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดขนจากกจกรรมภายในองคกร

11. การทวนสอบผลการคานวณปรมาณการปลอยและ

ดดกลบกาซเรอนกระจกขององคกร

การทวนสอบผลการคานวณปรมาณการปลอยและดด

กลบกาซเรอนกระจกขององคกร เปนกระบวนการทมจดมงหมาย

สาคญเพอตรวจสอบผลการคานวณปรมาณการปลอยและดดกลบกาซ

เรอนกระจกทองคกรไดรายงานไวใหมความถกตองตามหลกการ

แสดงผล ไดแก ความตรงประเดน ความสมบรณ ความไมขดแยงกน

ความถกตอง และความโปรงใส

การทวนสอบโดยทวไปประกอบดวยแนวทางการ

ดาเนนการ ดงน

1) การเตรยมการและวางแผนเพอการทวนสอบผลการคานวณปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกขององคกร โดย

องคกรทประสงคจะทาการทวนสอบ ควรเตรยมการและวางแผน

เบองตนกอนทจะเรมเขาสกระบวนการทวนสอบ โดยมแนวทางการ

ปฏบตดงน

72

• ทาการศกษาขอกาหนดตางๆ ของการทวนสอบตาม

มาตรฐาน หรอแนวทางทมผลบงคบใช

• ก า ร เ ล อ ก ผ ท ว น ส อ บ ท ม ค ว า ม ส า ม า ร ถ ม

ประสบการณทางเทคนค และไมมสวนไดสวนเสยกบองคกร

• กาหนดระดบของการรบรอง ซงแบงออกไดเปน 2

ระดบ ไดแก (1) ระดบการรบรองแบบเหมาะสม ซงเปนระดบการรบรอง

ทผทวนสอบใหการรบรองผลการประเมนทมการตรวจสอบขอมลบญช

รายการกาซเรอนกระจก วธการวดหาปรมาณกาซเรอนกระจก การ

คานวณ และการจดทารายงานผล โดยอางองตามมาตรฐาน และมการ

แกไขขอผดพลาด หรอชแจงขอละเวนทเกดขนภายในรายผลการ

ประเมนแลวกบผทวนสอบ และ (2) ระดบการรบรองแบบจากด ซงเปน

ระดบการรบรองทใหการรบรองแกผลการประเมนทมการตรวจสอบ และ

แกไขสาระสาคญของขนตอนการประเมน และรายงานผลเพยงบางสวน

• กาหนดวตถประสงค ขอบเขต ความมสาระสาคญ

และหลกเกณฑ ของการทวนสอบ

• ทบทวนเนอหา และตรวจสอบผลการประเมนใน

รายงานผลการคานวณปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจก

ขององคกร

• กาหนดแผนการทวนสอบ ซงประกอบดวย แผนการ

ดาเนนกจกรรมตางๆ เพอการทวนสอบทสอดคลองกบระยะเวลาท

เหมาะสม รวมถงวธการสม และการตรวจสอบการไดมาของขอมลบญช

รายการกาซเรอนกระจกขององคกร รวมกบผทวนสอบ

73

2) กระบวนการทวนสอบ ประกอบดวยกจกรรมหลกท

สาคญ ไดแก

• การทบทวนขอกาหนด วตถประสงค ขอบเขต ความ

มสาระสาคญ และหลกเกณฑการทวนสอบ รวมกบผทวนสอบ

• การตรวจสอบขอมลตวเลขของบญชรายการกาซ

เรอนกระจก และผลการคานวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกท

ปรากฎในรายงานฯ ตามกาหนดการของแผนการทวนสอบทไดตงไว

• การจดทารายงานผลการทวนสอบโดยผทวนสอบ

เพอนาสการออกประกาศยนยน (Verification Statement) ผลการ

คานวณปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกขององคกร

74

ภาคผนวก ก

- 75 -

ตวอยาง การคานวณคากาซเรอนกระจกจากกจกรรมของหนวยงาน x ภายใตเทศบาล ก

ประเภท กจกรรมททาใหเกดกาซ

เรอนกระจก วธการคานวณ หนวย ปรมาณ

(1) Emissio

n Factor

(2)

CO2

Emission

(kgCO2 e)

(3)=(1)x(2)

แหลง

ของ

ขอมล

แหลง

อางอง

ประเภท

ท 1

การเดนทางเพอปฎบต

ราชการในและนอกพนท

โดยรถของเทศบาล โดยใช

นามนเบนซน

1) ปรมาณนามนเชอเพลงทใช x คา

แฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจก

ตามชนดของนามนเชอเพลง

2) ระยะทาง x นาหนกบรรทก x คา

แฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจก

ตามประเภทของพาหนะทใช

3) (ระยะทาง/อตราการสนเปลอง

เชอเพลง) x คาแฟกเตอรการปลอย

กาซเรอนกระจก แยกตามชนดของ

ลตร 135 2.1896 295.596 ใบเสรจรบ

เงน

IPCC

การเดนทางเพอปฎบต

ราชการในและนอกพนท

โดยรถของเทศบาล โดยใช

นามนดเซล

ลตร 9,215.2

4

2.7446 24,954.87 ใบเสรจรบ

เงน

IPCC

- 76 -

ประเภท กจกรรมททาใหเกดกาซ

เรอนกระจก วธการคานวณ หนวย ปรมาณ

(1) Emissio

n Factor

(2)

CO2

Emission

(kgCO2 e)

(3)=(1)x(2)

แหลง

ของ

ขอมล

แหลง

อางอง

การเดนทางเพอปฎบต

ราชการโดยเรอ ของ

เทศบาล โดยใชนามน

เบนซน

นามนเชอเพลง ลตร 340 2.1896 744.464 ใบเสรจรบ

เงน

IPCC

การใชสารทาความเยน

(R134a)

ปรมาณสารทาความเยน x คาแฟก

เตอรการปลอยกาซเรอนกระจก ตาม

ชนดของสารทาความเยน

กโลกรม 691.73 1,300 899,247.9

4

ใบเสรจรบ

เงน

IPCC

ประเภท

ท 2

1.การใชไฟฟาในการ

ทางาน

ปรมาณไฟฟาทใช x คาแฟกเตอร

การปลอยกาซเรอนกระจก

kWh 109,629

.90

0.561 61,502.38 ใบเสรจรบ

เงน

TC

Common

Data

- 77 -

ประเภท กจกรรมททาใหเกดกาซ

เรอนกระจก วธการคานวณ หนวย ปรมาณ

(1) Emissio

n Factor

(2)

CO2

Emission

(kgCO2 e)

(3)=(1)x(2)

แหลง

ของ

ขอมล

แหลง

อางอง

ประเภท

ท 3

การเดนทางเพอไปปฎบต

ราชการโดยเครองบน

ระยะทางทเดนทาง x คาแฟกเตอร

การปลอยกาซเรอนกระจก

คน/

เทยวบน

17 1,100 18,700 บนทก

การ

เดนทาง

Defra

การเดนทางเพอไปปฎบต

ราชการโดยรถโดยสาร

ประจาทาง

1) ปรมาณนามนเชอเพลงทใช x คา

แฟกเตอรการปลอยกาซเรอน

กระจก ตามชนดของนามน

เชอเพลง

2) ระยะทาง x นาหนกบรรทก x คา

แฟกเตอรการปลอยกาซเรอน

กระจก ตามประเภทของ

พาหนะทใช

ลตร 1,128.3

2

2.7446 3,055.49 บนทก

การ

เดนทาง

IPCC

การเดนทางมาทางานของ

บคลากรในเทศบาล โดยใช

นามนเบนซน

ลตร 23.84 2.1896 52.20 แบบ

สารวจ

IPCC

- 78 -

ประเภท กจกรรมททาใหเกดกาซ

เรอนกระจก วธการคานวณ หนวย ปรมาณ

(1) Emissio

n Factor

(2)

CO2

Emission

(kgCO2 e)

(3)=(1)x(2)

แหลง

ของ

ขอมล

แหลง

อางอง

การเดนทางมาทางานของ

บคลากรในเทศบาล โดยใช

นามนดเซล

3) (ระยะทาง/อตราการสนเปลอง

เชอเพลง) x คาแฟกเตอรการปลอย

กาซเรอนกระจก แยกตามชนดของ

นามนเชอเพลง

ลตร 6.8

2.7446 18.41 แบบ

สารวจ

IPCC

การเดนทางมาทางานของ

บคลากรในเทศบาล โดยใช

LPG

ลตร 0.6 1.5362 0.162 แบบ

สารวจ

IPCC

การเดนทางมาทางานของ

บคลากรในเทศบาล โดยใช

NGV

กโลกรม 7

0.7350 3.878 แบบ

สารวจ

IPCC

- 79 -

ประเภท กจกรรมททาใหเกดกาซ

เรอนกระจก วธการคานวณ หนวย ปรมาณ

(1) Emissio

n Factor

(2)

CO2

Emission

(kgCO2 e)

(3)=(1)x(2)

แหลง

ของ

ขอมล

แหลง

อางอง

การใชกระดาษ ทงในการ

ใหบรการและงาน

สานกงาน

ปรมาณกระดาษทใช x คาแฟกเตอร

การปลอยกาซเรอนกระจกของ

กระดาษ

กโลกรม 625 0.7350 3.125 บนทก

การ

เบกจาย

SimaPro

การใชนาประปา ปรมาณนาประปาทใช x คาแฟก

เตอรการปลอยกาซเรอนกระจก

ของนาประปา

m3 7,513 0.0264 198.34 ใบเสรจรบ

เงน

TC

Common

Data

- 80 -

ภาคผนวก ข

- 81 -

ตวอยาง คาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจก รวบรวมมาจากขอมลทตยภม

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

พลงงาน (เผาไหมอยกบท)

กาซธรรมชาต MJ 0.0099 Ecoinvent 2.0

กาซธรรมชาต scf 0.0670 IPCC

กาซหงตม (LPG) MJ 0.0612 Frankin US 98 File: LCI data

source

กาซหงตม (LPG) L 1.6812 IPCC

กาซหงตม (LPG) kg 3.1100 IPCC Conversion

from litter to

kilogram

ถานหน (coking coal) kg 2.6268 IPCC IPCC2007

ถานหนลกไนต (Lignite) kg 1.0624 IPCC

ถานหนบทมนสอนๆ kg 2.5070 IPCC

- 82 -

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

ดเซล L 2.7080 IPCC 2007, DEDE use calorific

value from

DEDE

นามนเตา Kg 0.6200 LCA DK

นามนเตา MJ 0.0926 EcoInvent 2.0 File: LCI data

source

นามนเตา L 3.0883 IPCC

นามนกาซ (Kerosene) L 2.4777 IPCC

สารชวมวล (Biomass) Kg 0.6930 IPCC

พลงงาน (ทมการเคลอนท)

ดเซล L 2.7446 IPCC

กาซธรรมชาต (CNG) Kg 2.2472 IPCC

กาซหงตม (LPG) L 1.5362 IPCC

กาซหงตม (LPG) Kg 2.8400 IPCC

- 83 -

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

เบนซน L 2.1896 IPCC use calorific

value from

DEDE

กาซโซฮอล (Gasohol) L ใหใชคาแฟกเตอร

ของเบนซนในการ

คานวณ

ไบโอดเซล L 2.6265 U.S. Energy Information Administration US

Conversion

Factor

การใชไฟฟา

ไฟฟา kWh 0.5610 TC Common data

นายาแอร

R-22 (HCFC-22) Kg 1810 World Meteorological Org,2006 GWP

R-134 Kg 1300 IPCC, 2007 GWP

- 84 -

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

กลมรถกระบะบรรทก

รถกระบะบรรทก_10ลอ_B5_16ตน_Noload km 0.5429 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_10ลอ_B5_16ตน_50% load ton-km 0.0798 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_10ลอ_B5_16ตน_75% load ton-km 0.0552 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_10ลอ_B5_16ตน_Fullload ton-km 0.0425 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_10ลอ_16ตน_Noload km 0.6160 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_10ลอ_16ตน_50% load ton-km 0.1012 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_10ลอ_16ตน_75% load ton-km 0.0719 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_10ลอ_16ตน_Fullload ton-km 0.0555 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_4ลอ_7ตน_Noload km 0.3270 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_4ลอ_7ตน_50% load ton-km 0.2815 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_4ลอ_7ตน_75% load ton-km 0.1920 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_4ลอ_7ตน_Fullload ton-km 0.1472 TH database, classified and uncertified

- 85 -

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

รถกระบะบรรทก_6ลอ_ขนาดเลก_8.5ตน_Noload km 0.4461 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_6ลอ_ขนาดเลก_8.5ตน_50% load ton-km 0.1298 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_6ลอ_ขนาดเลก_8.5ตน_75% load ton-km 0.0911 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_6ลอ_ขนาดเลก_8.5

ตน_Fullload

ton-km 0.0705 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_6ลอ_ขนาดใหญ_11ตน_Noload km 0.5139 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_6ลอ_ขนาดใหญ_11ตน_50% load ton-km 0.1127 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_6ลอ_ขนาดใหญ_11ตน_75% load ton-km 0.0800 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทก_6ลอ_ขนาดใหญ_11

ตน_Fullload

ton-km 0.0639 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทกกงพวง_18ลอ_32ตน_Noload km 0.9065 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทกกงพวง_18ลอ_32ตน_50% load ton-km 0.0830 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทกกงพวง_18ลอ_32ตน_75% load ton-km 0.0588 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทกกงพวง_18ลอ_32ตน_Fullload ton-km 0.0459 TH database, classified and uncertified

- 86 -

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

รถกระบะบรรทกพวง_20ลอ_32ตน_Noload km 0.8773 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทกพวง_20ลอ_32ตน_50% load ton-km 0.0869 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทกพวง_20ลอ_32ตน_75% load ton-km 0.0615 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทกพวง_20ลอ_32ตน_Fullload ton-km 0.0464 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทกพวง_22ลอ_32ตน_Noload km 1.0655 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทกพวง_22ลอ_32ตน_50% load ton-km 0.0896 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทกพวง_22ลอ_32ตน_75% load ton-km 0.0618 TH database, classified and uncertified

รถกระบะบรรทกพวง_22ลอ_32ตน_Fullload ton-km 0.0475 TH database, classified and uncertified

กลมรถตบรรทก

รถตบรรทก_10ลอ_16ตน_Noload km 0.6001 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_10ลอ_16ตน_50% load ton-km 0.0887 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_10ลอ_16ตน_75% load ton-km 0.0614 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_10ลอ_16ตน_Fullload ton-km 0.0473 TH database, classified and uncertified

- 87 -

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

รถตบรรทก_4ลอ_7ตน_Noload km 0.3492 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_4ลอ_7ตน_50% load ton-km 0.3546 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_4ลอ_7ตน_75% load ton-km 0.2508 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_4ลอ_7ตน_Fullload ton-km 0.1913 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_4ลอ_ขนาดเลก_1.5ตน_Noload km 0.2523 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_4ลอ_ขนาดเลก_1.5ตน_50% load ton-km 0.3970 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_4ลอ_ขนาดเลก_1.5ตน_75% load ton-km 0.2823 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_4ลอ_ขนาดเลก_1.5ตน_Fullload ton-km 0.2247 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_6ลอ_ขนาดเลก_8.5ตน_Noload km 0.4248 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_6ลอ_ขนาดเลก_8.5ตน_50% load ton-km 0.1247 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_6ลอ_ขนาดเลก_8.5ตน_75% load ton-km 0.0877 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_6ลอ_ขนาดเลก_8.5ตน_Fullload ton-km 0.0680 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_6ลอ_ขนาดใหญ_11ตน_Noload km 0.4565 TH database, classified and uncertified

- 88 -

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

รถตบรรทก_6ลอ_ขนาดใหญ_11ตน_50% load ton-km 0.1062 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_6ลอ_ขนาดใหญ_11ตน_75% load ton-km 0.0745 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทก_6ลอ_ขนาดใหญ_11ตน_Fullload ton-km 0.0569 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทกกงพวง_18ลอ_32ตน_Noload km 0.8576 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทกกงพวง_18ลอ_32ตน_50% load ton-km 0.0831 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทกกงพวง_18ลอ_32ตน_75% load ton-km 0.0597 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทกกงพวง_18ลอ_32ตน_Fullload ton-km 0.0465 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทกพวง_18ลอ_32ตน_Noload km 0.8216 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทกพวง_18ลอ_32ตน_50% load ton-km 0.0756 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทกพวง_18ลอ_32ตน_75% load ton-km 0.0536 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทกพวง_18ลอ_32ตน_Fullload ton-km 0.0418 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทกเปด_10ลอ_16ตน_Noload km 0.6320 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทกเปด_10ลอ_16ตน_50% load ton-km 0.0917 TH database, classified and uncertified

- 89 -

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

รถตบรรทกเปด_10ลอ_16ตน_75% load ton-km 0.0642 TH database, classified and uncertified

รถตบรรทกเปด_10ลอ_16ตน_Fullload ton-km 0.0509 TH database, classified and uncertified

กลมรถบรรทกขยะ

รถบรรทกขยะ_10ลอ_16ตน_Noload km 0.5140 TH database, classified and uncertified

รถบรรทกขยะ_10ลอ_16ตน_50% load ton-km 0.0874 TH database, classified and uncertified

รถบรรทกขยะ_10ลอ_16ตน_75% load ton-km 0.0632 TH database, classified and uncertified

รถบรรทกขยะ_10ลอ_16ตน_Fullload ton-km 0.0494 TH database, classified and uncertified

กลมขนสงทางเรอ

เรอ แบบ bulk ton-km 0.002 European Environment Agency

Transport and Environmental Reporting

Mechanism Report, 2009

เรอบรรทก container ton-km 0.0100 The Environmental Footprint of Surface

Freight Transportation, Lawson

Economics Research Inc.,2007

- 90 -

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

กลมขนสงทางราง

รถไฟ ton-km 0.1111 Train I, IDEMAT

กลมขนสงทางอากาศ

*เครองบน person-roundtrip 1100 Defra average 1500

km per one-

way trip

*เครองบน: กรณทราบระยะทางการบนและประเภททนงควรใช Emission Factor ตอไปน

เครองบนโดยสารภายในประเทศ pkm 0.1733 Defra, 2010 pkm:

Passenger-

Kilometer

เครองบนโดยสารบนระยะทางสนระหวางประเทศ

เฉลย

pkm 0.0980 Defra, 2010 pkm:

Passenger-

Kilometer

เครองบนโดยสารบนระยะทางสนระหวางประเทศ pkm 0.0933 Defra, 2010 pkm:

- 91 -

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

ชนประหยด(Economy Class) Passenger-

Kilometer

เครองบนโดยสารบนระยะทางสนระหวางประเทศ

ชนหนง/ชนธรกจ (First/Business Class)

pkm 0.1401 Defra, 2010 pkm:

Passenger-

Kilometer

เครองบนโดยสารบนระยะทางยาวระหวางประเทศ

เฉลย

pkm 0.1143 Defra, 2010 pkm:

Passenger-

Kilometer

เครองบนโดยสารบนระยะทางยาวระหวางประเทศ

ชนประหยด(Economy Class)

pkm 0.0834 Defra, 2010 pkm:

Passenger-

Kilometer

เครองบนโดยสารบนระยะทางยาวระหวางประเทศ

ชนประหยด+ (Economy+ Class)

pkm 0.1335 Defra, 2010 pkm:

Passenger-

Kilometer

- 92 -

ชอ หนวย คาแฟกเตอร

(KgCO2e/หนวย)

แหลงขอมลอางอง หมายเหต

เครองบนโดยสารบนระยะทางยาวระหวางประเทศ

ชนธรกจ (Business Class)

pkm 0.2419 Defra, 2010 pkm:

Passenger-

Kilometer

เครองบนโดยสารบนระยะทางยาวระหวางประเทศ

ชนหนง (First Class)

pkm 0.3337 Defra, 2010 pkm:

Passenger-

Kilometer

- 93 -

อตราการสนเปลองเชอเพลงจากการเดนทางดวยรถประเภทตางๆ

ประเภทรถยนต เชอเพลง หนวย อตราการ

สนเปลอง

เชอเพลง

แหลงขอมลอางอง หมาย

เหต

รถยนตขนาดเลก (1500 cc) เบนซน km/L 17.770 กรมควบคมมลพษ, 2551

รถยนตขนาดกลาง (1600 cc) เบนซน km/L 15.238 กรมควบคมมลพษ, 2551

รถยนตขนาดกลาง (1800 cc) เบนซน km/L 13.796 กรมควบคมมลพษ, 2551

รถยนตขนาดใหญ(2000 cc) เบนซน km/L 12.248 กรมควบคมมลพษ, 2551

รถยนตเฉลยทกขนาด เบนซน km/L 14.763 กรมควบคมมลพษ, 2551

รถกระบะบรรทกเฉลย ดเซล km/L 6.369 American Petroleum Institute, 2004

รถกระบะสวนบคคลขนาด 1 ตน ดเซล km/L 11.111 American Petroleum Institute, 2004

รถ NGV CNG km/kg 11.905 American Petroleum Institute, 2004

รถ LPG LPG km/L 8.929 American Petroleum Institute, 2004

รถตโดยสาร ดเซล km/L 10.204 American Petroleum Institute, 2004

รถโดยสารประจาทาง ดเซล km/L 2.850 American Petroleum Institute, 2004

รถจกรยานยนต4 จงหวะเครองยนตขนาดเลกกวา 125 cc เบนซน km/L 36.625 กรมควบคมมลพษ, 2551

รถจกรยานยนต4 จงหวะเครองยนตขนาด 125 cc เบนซน km/L 38.655 กรมควบคมมลพษ, 2551

- 94 -

ประเภทรถยนต เชอเพลง หนวย อตราการ

สนเปลอง

เชอเพลง

แหลงขอมลอางอง หมาย

เหต

รถจกรยานยนต2 จงหวะเครองยนตขนาด 120cc เบนซน km/L 37.245 กรมควบคมมลพษ, 2551

รถจกรยานยนต2 จงหวะเครองยนตขนาด 150cc เบนซน km/L 27.625 กรมควบคมมลพษ, 2551

รถจกรยานยนต4 จงหวะเฉลยทกขนาด เบนซน km/L 37.640 กรมควบคมมลพษ, 2551

รถจกรยานยนต2 จงหวะเฉลยทกขนาด เบนซน km/L 32.435 กรมควบคมมลพษ, 2551

95

คาแฟกเตอรการปลอยกาซเรอนกระจกแยกตามประเภท

ของการบาบดนาเสย

ประเภทของการ

บาบดนาเสย

Methane

Conversion

Factor

(kg CH4/kg COD)

Emission

Factor

(kg CO2eq/kg COD)

หมายเหต

กรณนาเสยไมไดรบการบาบด

การปลอยนาเสยลงส

ทะเล แมนา และ บง

โดยตรง

0.025 0.625 ไมรวมปรมาณกาซเรอน

กระจกทเกดจาก

สารอนทรยภายในแหลง

นา

กรณนาเสยไดรบการบาบด

โรงบาบดแบบเตม

อากาศ

0 0

โรงบาบดแบบเตม

อากาศ

0.075 1.875 ประเภททไมมการ

ควบคมดแล และมการ

ทางานเกนความจ

ระบบกาจดสลดจ

แบบไมเตมอากาศ

0.20 5 ไมรวมปรมาณกาซเรอน

กระจกทดกเกบไดจาก

ระบบบาบด

Reactor แบบไมเตม

อากาศ

0.20 5 ไมรวมปรมาณกาซเรอน

กระจกทดกเกบไดจาก

ระบบบาบด

บอบาบดตนแบบไม

เตมอากาศ

0.05 1.25 ความลกไมเกน 2 เมตร

บอบาบดลกแบบไม

เตมอากาศ

0.20 5 ความลกมากกวา 2

เมตร

ทมา: อางองจาก IPCC (2006), Chapter 6: Waste Water Treatment and Discharge

96

ภาคผนวก ค

97

ตวอยาง การคานวณปรมาณการดดกลบกาซเรอนกระจกโดย

กจกรรมการปลกตนไมในเขตเมอง

ในแตละพนทขององคกรปกครองสวนทองถนมกม

กจกรรมการปลก ดแล รกษา ซอมแซมตนไม ทงในสวนสาธารณะ

สวนสขภาพ พนทสวนกลางรอบบรเวณอาคาร ทางเดน หรอสองขาง

ทาง เปนประจา ในแตละป ดงนน กจกรรมดงกลาวน ผปฏบตงาน

หรอเจาหนาท ในองคกรสวนทองถนท รบผดชอบ กสามารถ

ดาเนนการคานวณปรมาณไดดงน

1. การคานวณหามวลชวภาพของตนไม (นาหนกแหง)

ในการสารวจตนไมทปลกในพนทสาธารณะทงทเปน

เกาะกลางถนน สองขางทาง สวนสาธารณะทใชในการพกผอนหยอน

ใจ หรอสวนสขภาพ ทใชเปนทออกกาลงกาย ตนไมทปลกมกจะปลก

เปนชดๆ ทเปนชนดเดยวกน มขนาดทใกลเคยงกน ในการสารวจ

ขอมลการเกบกกคารบอนทเกดจากการเตบโตของตนไมจงสามารถ

ดาเนนการไดโดยการบนทกชนดของตนไม ตรวจวดขนาดเสนผาน

ศนยกลางเพยงอก (dbh) วดความสงของตนไม (h) ทกตน แตถา

ตนไมมปรมาณมากๆ อาจเลอกใชการสมตวอยางชวย การจาแนก

ชนดไม ขนาดทใกลเคยงกน การตรวจนบ จากนนกนาขอมลเหลาน

มาคานวณหามวลชวภาพซงกคอนาหนกแหงเหนอพนดนของตนไม

แตละตน กจะไดคามวลชวภาพของตนไมเปนรายตน เมอรวมคามวล

98

ชวภาพของตนไมทกตนในแปลงตวอยางแลว กนามาคานวณหาคา

มวลชวภาพตอหนวยพนท เชน ตอไร หรอ ตอเฮกตาร เปนตน

คารบอนภายในดน (soil organic matter) อาจหาไดจากขอมลการ

สารวจดน หรอจากรายงานการวจย เราสารวจเองได แตกมคาใชจาย

คอนขางแพง ซงตองตรวจวดดวยการปฏบตการในหองปฏบตการ

สาหรบตนไมขนาดตางๆ นนจะดาเนนการวดขนาดเสนผาศนยกลาง

ความสง จากนนนาคาการเตบโตทงสองมาแทนคาในสมการแอล

โลเมตร (allometric equation) ใชคานวณคามวลชวภาพ (นาหนก

แหง) เหนอพนดน โดย Tsutsumi et al. (1983) โดยมรายละเอยด

ดงน

WS = 0.0509 (dbh2h)0.919

WB = 0.00893 (dbh2h)0.977

WL = 0.014 (dbh2h)0.669

โดยท WS, WB และ WL คอ นาหนกแหง ลาตน (stem) กง

(branch) และใบ (leaf) ตามลาดบ

หนวยเปนกโลกรม

dbh คอ เสนผานศนยกลางเพยงอก ระดบ 1 .30 เมตร

เหนอพนดน มหนวยเปนเซนตเมตร

h คอ ความสงของตนไม มหนวยเปนเมตร

99

สาหรบคามวลชวภาพของพชลมลก (herbaceous

layer) ทอยเหนอผวดน เชน กระเจยว เปราะปา เฟรน หญา ลกไม

หรอเบยไมเลกๆ นน มกมคานอยมาก เราอาจตดทงไปได สวนมวล

ชวภาพของพชในชนไมพม (shrub layer) กมคานอยเชนกน และ

อาจตดทงไปได ไมพมกคอพชทตรงโคนมหลายลาตน เชน เขมปา

นอกจากนกอาจมพวก ปรง หวาย กะพอ หรอตนปาลมทไมสงนก

แตชนไมพมอาจมมากในปาบางประเภท ถงอยางไรเรากมวธการ

สารวจไมพมอยเชนกน ไมตายและซากพช (dead wood and litter)

ในหวขอน กคอไมยนตนตาย กงกานและตอไมหลงการทาไม ททง

อยตามพนดน หรอฝงดนอย ขอมลพวกนกสามารถสารวจหาได แต

ขอมลซากพช (litter) ทรวงหลนเปนรายปมกไมนยมเกบกน แตกหา

ไดโดยใชตะแกรงตาขายวางไวตามพนปา นาไปชงเพอประเมน

ปรมาณนาหนกของมวลชวภาพ และนาไปประเมนการดดกลบของ

คารบอนไดออกไซดตอไป

ตวอยาง การประเมนปรมาณธาตคารบอนจากนาหนกแหง

หรอมวลชวภาพ (biomass)

เมอไดปรมาณมวลชวภาพของตนไมทอยเหนอพนดน

แลว จะนามาคดประเมนปรมาณคารบอนทสะสมอยในมวลชวภาพ

นน โดยทวไปแลวมวลชวภาพจะมคาประมาณ 50% ของคามวล

ชวภาพ ฉะนนจงนานาเอาปรมาณมวลชวภาพคณดวย 0.5 กจะมคา

เทากบนาหนกของคารบอนทอยในมวลชวภาพนนเอง

100

เชน สมมตวามวลชวภาพของตนไม เทากบ 250 กโลกรม

คดเปนนาหนกของคารบอนได = 250 ตน x 0.5 (%ของC)

= 125 กโลกรมคารบอน

หรอปาดบแลงมมวลชวภาพ 200 ตนตอเฮกตาร

คดเปนนาหนกคารบอนได = 200 ตน x 0.5

= 100 ตนคารบอน/เฮกตาร

2. การวดปรมาณการเปลยนแปลงของการเกบกก

คารบอนของตนไมในชวงหนง

ผลจาการคานวณในรอบแรก หรอขอมลการเกบกก

คารบอนในปฐาน จะใชเปนขอมลเพอเปรยบเทยบปรมาณการดด

กลบกาซคารบอนไดออกไซดในปถดไป หรอปททาการสารวจ เมอ

วดการเตบโตเปรยบเทยบสองครง กจะไดปรมาณการเกบกก

คารบอนของตนไมทตองการศกษา ในชวงเวลาทงสองครง และทราบ

ถงปรมาณทเพมขน ตวอยางเชน

101

ตนคารบอน

ในป พ.ศ. 2545

ตนคารบอน

ในป พ.ศ. 2550

ปรมาณคารบอน

ทเพมขน )ตน(

สวนสาธารณะ 688.35 984.47 296.12

ตน ไม ท ป ล กข า ง

ถนน

147.56 338.69 191.13

ดงนน ระยะเวลา 5 ปน สวนสาธารณะสามารถเกบกก

คารบอนไดเพมเฉลยปละ = 296.12/5 = 59.22 ตนตอป

เมอตองการทราบถงปรมาณของคารบอนไดออกไซดทถก

ดดซบมาใชในการสงเคราะหดวยแสง และเปลยนเปนมวลชวภาพ

สามารถคานวณไดจากการนาคาปรมาณคารบอนทประเมนไดมาคณ

ดวย 44/12 กจะเทากบคารบอนไดออกไซดทตนไมดดซบเขาไป ใน

การสงเคราะหดวยแสงและสรางมวลชวภาพของตนไมนนเอง พชจะ

บรโภคกาซคารบอนไดออกไซดเขาไปแลวปลอยออกซเจนออกมาดง

แสดงไวในสมการ

n(CO2) + n(H2O) (CH2O)n + nO2

ปรมาณคารบอนไดออกไซดทดดซบ/ป = (ปรมาณคารบอนสทธ

เพมพน/ป) x 44/12

= 59.22 x (44/12)

= 217.14 ตน/ป

แสงสวาง

102

ถาตองการทราบถงปรมาณออกซเจนทปลดปลอยออกมา

จากการสงเคราะหดวยแสงททาใหเกดการเตบโตหรอมการสะสมเนอ

ไมเพมมากขน สามารถทาไดโดยการคานวณไดจากการนาคา

ปรมาณคารบอนทประเมนไดมาคณดวย 32/12 กจะเทากบออกซเจน

ทตนไมปลดปลอยออกมา ในการสงเคราะหดวยแสงและสรางมวล

ชวภาพของตนไมนนเอง

ปรมาณออกซเจนทปลดปลอยออกมา / ป = (ปรมาณคารบอนสทธ

เพมพน/ป) x 32/12

= 59.22 x (32/12)

= 157.92 ตน/ป

ในการศกษาครงนตองการทราบปรมาณการเกบกกคารบอน

ในรอบป ไมสามารถตรวจวดการเตบโตของตนไมในรอบ 1 ป จงตอง

ใชการประเมนอตราการเตบโตเมอเทยบกบปรมาณมวลชวภาพของ

ตนไมทมอยแทน

ตวอยางการคานวณ

1. ตวอยางการคานวณในปฐาน (ปเรมตน)

1.1 ลกษณะขอมลทไดจากสมดจดบนทก ควรบนทก

สถานทตางๆ แยกกนไวเพอใชประโยชนในการนาเสนองาน

103

ชนดไม เสนรอบวง (ซม.) ความสง (ม.)

ประด 52.20 7.00

ประด 41.50 6.00

ประด 58.40 6.50

หางนกยงฝรง 81.50 7.50

หางนกยงฝรง 74.00 7.50

ปาลม 36.20 3.00

ปาลม 27.00 3.00

ขเหลกอเมรกน 34.80 5.50

ขเหลกอเมรกน 28.20 4.00

มะฮอกกาน 137.70 9.50

ขเหลก 50.00 6.50

1.2 เปลยนคาเสนรอบวงของตนไม เปนคาเสนผาน

ศนยกลาง โดยใชสมการ DBH = เสนรอบวง/3.14

ชนดไม เสนรอบวง (ซม.) DBH

(ซม.)

ความสง (ม.)

ประด 52.20 16.62 7.00

ประด 41.50 13.22 6.00

ประด 58.40 18.60 6.50

หางนกยงฝรง 81.50 25.96 7.50

หางนกยงฝรง 74.00 23.57 7.50

ปาลม 36.20 11.53 3.00

104

ชนดไม เสนรอบวง (ซม.) DBH

(ซม.)

ความสง (ม.)

ปาลม 27.00 8.60 3.00

ขเหลกอเมรกน 34.80 11.08 5.50

ขเหลกอเมรกน 28.20 8.98 4.00

มะฮอกกาน 137.70 43.85 9.50

ขเหลก 50.00 15.92 6.50

1.3 ใชคาเสนผานศนยกลางของตนไม (DBH) และ

ความสงของตนไมคานวณหามวลชวภาพ ( นาหนกแหง) ไดดง

สมการขางตน

ชนดไม DBH

(ซม.)

ความ

สง

(ม.)

นาหนก

แหง

ของลา

ตน

(กก.)

นาหนก

แหง

ของลา

ตน

(กก.)

นาหนก

แหง

ของลา

ตน

(กก.)

นาหนก

รวม

(กก.)

ประด 16.62 7.00 53.34 14.52 2.21 70.07

ประด 13.22 6.00 30.37 7.98 1.47 39.81

ประด 18.60 6.50 61.25 16.81 2.45 80.51

หางนกยง

ฝรง

25.96 7.50 128.90 37.08 4.21 170.19

หางนกยง

ฝรง

23.57 7.50 107.94 30.71 3.70 142.35

105

ชนดไม DBH

(ซม.)

ความ

สง

(ม.)

นาหนก

แหง

ของลา

ตน

(กก.)

นาหนก

แหง

ของลา

ตน

(กก.)

นาหนก

แหง

ของลา

ตน

(กก.)

นาหนก

รวม

(กก.)

ปาลม 11.53 3.00 12.50 3.10 0.77 16.37

ปาลม 8.60 3.00 7.29 1.75 0.52 9.56

ขเหลก

อเมรกน

11.08 5.50 20.29 5.19 1.09 26.57

ขเหลก

อเมรกน

8.98 4.00 10.29 2.52 0.67 13.48

มะฮอกกาน 43.85 9.50 420.00 130.19 9.94 560.12

ขเหลก 15.92 6.50 46.04 12.41 1.99 60.44

รวม 1,189.46

1.4 คานวณการกกเกบคารบอนในปฐาน

คารบอนกกเกบ = มวลชวภาพในปฐาน x 0.5

= 1,189.46 x 0.5

= 594.73 กโลกรม

106

1.5 คานวณปรมาณคารบอนไดออกไซดทตนไมดดซบ

คารบอนไดออกไซดทดดซบ = ปรมาณคารบอนกกเกบ x (44/12)

= 594.73 x (44/12)

= 2,180.68 กโลกรม

หมายเหต คาทไดเปนคาคารบอนไดออกไซดทดดซบสะสม ไมใช

คารบอนไดออกไซดทดดซบรายป

1.6 คานวณปรมาณออกซเจนทตนไมปลดปลอย

ออกซเจนทปลดปลอย = ปรมาณคารบอนกกเกบ x (32/12)

= 594.73 x (32/12)

= 1,585.95 กโลกรม

หมายเหต คาทไดเปนคาออกซเจนทตนปลดปลอยไปสะสม ไมใช

ออกซเจนทปลดปลอยรายป

2. ตวอยางการคานวณในปท2

2.1 ลกษณะขอมลทไดจากสมดจดบนทก ควรบนทก

สถานทตางๆ แยกกนไวเพอใชประโยชนในการนาเสนองาน

ชนดไม เสนรอบวง (ซม.) ความสง (ม.)

ประด 55.0 7.5

ประด 45.0 6.5

ประด 63.2 7.0

107

ชนดไม เสนรอบวง (ซม.) ความสง (ม.)

หางนกยงฝรง 88.6 8.0

หางนกยงฝรง 74.0 8.0

ปาลม 39.8 3.5

ปาลม 29.0 3.5

ขเหลกอเมรกน 39.0 6.0

ขเหลกอเมรกน 32.2 4.5

มะฮอกกาน 147.0 10.0

ขเหลก 55.00 7.0

2.2 เปลยนคาเสนรอบวงของตนไมในปท 2 เปนคา

เสนผานศนยกลาง โดยใชสมการ DBH = เสนรอบวง/3.14

ชนดไม เสน

รอบวง

(ซม.)

DBH

(ซม.)

ความ

สง (ม.)

เสน

รอบวง

(ซม.)

ปท2

DBH

(ซม.)

ปท2

ความ

สง (ม.)

ปท2

ประด 52.2 16.62 7.00 55.0 17.52 7.5

ประด 41.5 13.22 6.00 45.0 14.33 6.5

ประด 58.4 18.60 6.50 63.2 20.13 7.0

หางนกยงฝรง 81.5 25.96 7.50 88.6 28.22 8.0

หางนกยงฝรง 74.0 23.57 7.50 74.0 23.57 8.0

ปาลม 36.2 11.53 3.00 39.8 12.68 3.5

ปาลม 27.0 8.60 3.00 29.0 9.24 3.5

108

ชนดไม เสน

รอบวง

(ซม.)

DBH

(ซม.)

ความ

สง (ม.)

เสน

รอบวง

(ซม.)

ปท2

DBH

(ซม.)

ปท2

ความ

สง (ม.)

ปท2

ขเหลก

อเมรกน

34.8 11.08 5.50 39.0 12.42 6.0

ขเหลก

อเมรกน

28.2 8.98 4.00 32.2 10.25 4.5

มะฮอกกาน 137.7 43.85 9.50 147.0 46.82 10.0

ขเหลก 50.0 15.92 6.50 55.0 17.52 7.0

2.3 ใชคาเสนผานศนยกลางของตนไม (DBH) และ

ความสงของตนไมคานวณหามวลชวภาพ (นาหนกแหง)

ชนดไม DBH

(ซม.)

ความ

สง (ม.)

นาหนก

แหง

ของลา

ตน

(กก.)

นาหนก

แหงของ

ลาตน

(กก.)

นาหนก

แหง

ของลา

ตน

(กก.)

นาหนก

รวม

(กก.)

ประด 17.52 7.5 62.59 17.20 2.49 82.28

ประด 14.33 6.5 37.93 10.10 1.73 49.76

ประด 20.13 7.0 75.83 21.10 2.86 99.78

หางนกยงฝรง 28.22 8.0 159.51 46.51 4.91 210.93

หางนกยงฝรง 23.57 8.0 114.57 32.72 3.86 151.14

109

ชนดไม DBH

(ซม.)

ความ

สง (ม.)

นาหนก

แหง

ของลา

ตน

(กก.)

นาหนก

แหงของ

ลาตน

(กก.)

นาหนก

แหง

ของลา

ตน

(กก.)

นาหนก

รวม

(กก.)

ปาลม 12.68 3.5 17.15 4.34 0.97 22.46

ปาลม 9.24 3.5 9.59 2.34 0.63 12.56

ขเหลก

อเมรกน

12.42 6.0 27.09 7.06 1.35 35.51

ขเหลก

อเมรกน

10.25 4.5 14.61 3.66 0.86 19.14

มะฮอกกาน 46.82 10.0 496.56 155.55 11.22 663.33

ขเหลก 17.52 7.0 58.75 16.08 2.37 77.20

รวม 1,424.10

2.4 คานวณการกกเกบคารบอนรายป

คารบอนกกเกบ/ป = (มวลชวภาพปท2 – มวลชวภาพปฐาน) x 0.5

= (1424.10 - 1189.46) x 0.5

= 117.32 กโลกรม/ป

110

2.5 คานวณปรมาณคารบอนไดออกไซดทตนไมดดซบ

รายป

คารบอนไดออกไซดทดดซบ/ป = (ปรมาณคารบอนกกเกบ/ป) x

(44/12)

= 117.32 x (44/12)

= 430.17 กโลกรม/ป

2.6 คานวณปรมาณออกซเจนทตนไมปลดปลอยรายป

ออกซเจนทปลดปลอย/ป = (ปรมาณคารบอนกกเกบ/ป) x

(32/12)

= 117.32 x (32/12)

= 312.85 กโลกรม/ป