Çelik Boruları Montaja Hazırlama

T.C.

MLL ETM BAKANLII

TESSAT TEKNOLOJS VE KLMLENDRME

ELK BORULARI MONTAJA HAZIRLAMA

582YIM001

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. elik BORULAR VE LS .......................................................................................... 3

1.1. elik Borularn zellikleri ............................................................................................ 3 1.1.1. Boru aplar ........................................................................................................... 4 1.1.2. Balant Paralar ................................................................................................... 5

1.2. Uzunluk l Sistemleri ve l Alma Aletleri ........................................................... 6 1.2.1. Uzunluk l Sistemleri ........................................................................................ 6 1.2.2. Uzunluk l Alma Aletleri .................................................................................. 8

1.3. l Alma Yntemleri ................................................................................................ 12 1.3.1. Utan Uca l Alma .......................................................................................... 13 1.3.2. Eksenden Uca l Alma .................................................................................... 13 1.3.3. Utan Srta l Alma ......................................................................................... 13 1.3.4. Eksenden Eksene l Alma ............................................................................... 14 1.3.5. Srttan Srta l Alma ........................................................................................ 14 1.3.6. Eksenden Srta l Alma ................................................................................... 14

1.4. elik Borular Kesmek ................................................................................................ 15 1.4.1. elik Borular Kesme leminde Kullanlan Aletler ............................................ 15

UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 19 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 24

RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 26 2. ELK BORULARA D AMAK .................................................................................. 26

2.1. elik Boru Paftalar ..................................................................................................... 26 2.1.1. Sabit Lokmal Crcrl Boru Paftas ...................................................................... 27 2.1.2. Ayarlanabilir Lokmal Crcrl Boru Paftas ......................................................... 28 2.1.3. Elektrikli Boru Paftalar ....................................................................................... 29

2.2. Mengeneler .................................................................................................................. 30 2.2.1. Paralel Azl Mengeneler .................................................................................... 30 2.2.2. Boru Mengeneleri ................................................................................................. 31

UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 33 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 36

RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 37 3. BALANTI PARASI (FTTNGS) SIKMA .................................................................. 37

3.1. elik Boru Anahtarlar ................................................................................................ 38 3.1.1. Maal Boru Anahtarlar ....................................................................................... 38 3.1.2. Tek Kollu Boru Anahtarlar.................................................................................. 39 3.1.3. Zincirli Boru Anahtarlar ...................................................................................... 40 3.1.4. Kayl Boru Anahtarlar ...................................................................................... 40

3.2. Dili Balantda Szdrmazlk Malzemelerin Kullanm ............................................. 41 3.2.1. Kendir Kullanm .................................................................................................. 41 3.2.2. Teflon Bant Kullanm .......................................................................................... 42 3.2.3. Sv Conta Kullanm ............................................................................................ 42

3.3. Kullanlan Takmlarn Bakm ve Onarmlar .............................................................. 42 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 44 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 47

NDEKLER

ii

RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 48 4. BORULARIN SOUK BKM LER ......................................................................... 48

4.1. Boru Bkme Makinesi ve zellikleri .......................................................................... 48 4.2. Bkme eitleri ........................................................................................................... 50

4.2.1. Dirsek Bkme ....................................................................................................... 50 4.2.2. Etaj Bkme ........................................................................................................... 53 4.2.3. Kpr Bkm ..................................................................................................... 54

4.3. Kullanlan Takmlarn Bakm ..................................................................................... 54 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 55 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 58

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 59 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 61 KAYNAKA ......................................................................................................................... 63

iii

AIKLAMALAR

KOD 582YIM001

ALAN Tesisat Teknolojisi ve klimlendirme

DAL/MESLEK Alan Ortak

MODLN ADI elik Borular Montaja Hazrlama

MODLN TANIMI

renciye elik borular tekniine ve lsne uygun olarak demeye hazr hle getirebilme becerisini kazandracak olan renme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL n koul yoktur.

YETERLK elik borular montaja hazr hle getirmek

MODLN AMACI

Genel Ama Atlyede veya gerek uygulama ortamnda, elik borular tekniine ve lsne uygun olarak denmeye hazr hle getirebileceksiniz.

Amalar 1. Uygun lme aletini kullanarak tekniine uygun bir ekilde

l alabileceksiniz. 2. Testere veya boru keskisi kullanarak tekniine uygun bir

ekilde elik borular eksenine dik olarak kesme ilemini yapabileceksiniz.

3. Uygun paftay kullanarak tekniine uygun bir ekilde demir borulara standartlara uygun di ama iini yapabileceksiniz.

4. Boru anahtar kullanarak tekniine uygun bir ekilde demir boruya fittings (balant paras) skma iini yapabileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Atlye, snf, laboratuvar, ktphane, internet ortam (bilgi teknolojileri ortam), iletme, ev vb. kendi kendine veya grupla alabileceiniz tm ortamlar. Donanm: Byk ekran televizyon, snf veya blm kitapl, VCD veya DVD alar, tepegz, projeksiyon, bilgisayar ve donanmlar, internet balants, retim materyalleri, metre, krmz kurun kalem, izecek, elik boru, boru mengenesi, testere, boru keskisi, pafta, yadanlk, boru anahtar, slen boya veya bezir ya, macun, teflon bant ve kendir.

LME VE DEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci,

Tesisat Teknolojisi ve klimlendirme alann seerek yeni bir meslee adm attnz. Mesleinizi sevmeniz ve isteyerek yapmanz baarnzn temeli olacaktr.

Bir meslek eleman, mesleinin nemini iyi kavramal, sanatyla gurur duymaldr. Mesleiyle ilgili teknolojik gelimeleri yakndan takip etmeli ve gnmz teknolojisine uyum salayabilmelidir.

Mesleini icra ederken genel ahlak ve i ahlakna sahip, drstlk ve gvenilirlik konusunda gven veren, giyimi, davran ve mesleine olan saygs ile rnek bir kii olmaldr.

Bu modl ile Tesisat Teknolojisi ve klimlendirme alannda, insanlarn hayatn kolaylatrmak iin yaplan shhi tesisatlk, stma, doal gaz tesisatl, yakc cihazlarn bakm onarm ve iklimlendirme iin ok gerekli olan elik borular tanma, bu borular lsnde keserek di ama, balant paralarn skma, gerekli olan i gvenlii kurallarna uyup elik borular montaja hazrlama ilemini gerekletirmi olacaksnz.

GR

3

RENME FAALYET-1

Gerekli donanm kullanarak borularda l alabileceksiniz.

elik boru eitlerini aratrnz.

elik borularn birletirilmesinde kullanlan ek paralar aratrnz.

l alma aletleri hakknda aratrma yapnz.

Aratrma ve gzlemlerinizi rapor hline getiriniz.

Hazrladnz raporu snfta tartnz.

1. ELK BORULAR VE LS

1.1. elik Borularn zellikleri

Tesisat sistemlerinde akkan taycs (souk, scak ve kaynar su, buhar, gaz) olarak kullanlan ve elik malzemeden yaplm boru eididir. elik borular hafif, orta ar, ar ve kaliteli boru olmak zere drt eit imal edilir.

50 kg/cm basn denemesine tabi tutularak retilen elik borular, kaplama ve diki durumuna gre eitlendirilir. Buna gre dikili siyah elik (demir), dikisiz siyah elik (ekme elik, patent), galvanizli elik ve gaz borusu olarak isimler alr.

Resim 1.1: elik boru

Dikili siyah elik borular, souk olarak retilmi borulardr. Dikili olup kaln etlidir. Birletirilmeleri vidal, kaynakl ve flanl yaplr. zerinde her trl eme, bkme ve scak ilem yaplabilir. Bu borular, sva veya toprak altna denmez. Bu durumlarda kanal iinde ve gerekli yaltm yaplarak denmelidir. Bu borular, piyasada 6 m boyunda ve ular disiz olarak bulunur.

Dikisiz siyah elik borular, scak olarak retilmi borulardr. ekme elik veya patent borular da denir. nce etli yapldklar iin di amaya uygun deildir. Birletirilmeleri kaynakl ve kaynakl flanl balant yaplr. Piyasada 6 m boyunda ve ular disiz olarak bulunur.

RENME FAALYET1

ARATIRMA

AMA

4

Galvanizli elik borular, dikili siyah elik borunun galvaniz banyosundan geirilerek kaplanm hlidir. Temiz su tesisatlarnda kullanlr. Bu borular; temper dkmden yaplm ek paralaryla dili, vidal flanlarla flanl balant yaplr. Galvanizli elik borulara hibir zaman eme, bkme ve scak ilem yaplmaz. Byle bir ilemde borunun zerindeki galvaniz kaplamas bozulacandan borunun korozyona uramas abuklar. Galvanizli elik borular 66,5 m boyunda, iki ucu dili retilir. Dilerin zedelenmemesi iin bir ucuna manon, dier ucuna plastik muhafaza taklarak piyasaya verilir.

Gaz borular, kaln etli scak ekme borulardr. Dikisiz yaplr. retiminde 6 m boyunda, zeri verniklenerek basn ve manyetik testten geirilir. ki ucu disiz olup kaynak azldr. Her trl birletirmeye uygundur. Boru boyunca aralkl olarak doal gaz logosu yazlr. zeri polietilen izolasyon kapl olarak da piyasada bulunur.

1.1.1. Boru aplar

elik borular, eitli aplarda ve standart llerde retilir. Ayn anma aplaryla adlandrlr. D aplar ayn olup et kalnlna gre i aplar deiir. Aadaki tabloda boru aplar metrik ve in (inch) l sistemine gre verilmitir.

Dikili siyah elik boru

TS 301/2

Dikisiz siyah elik (patent, ekme

elik) boru DIN 2448

Galvanizli elik boru

TS301/3

Gaz borusu

TS6047

Anma ap Et

kalnl Anma

ap Et

kalnl Anma

ap Et

kalnl Anma

ap Et

kalnl Mm in mm mm in mm mm n mm mm in mm

10 3/8 2,35 40 - 2,50

2,60 15 " 2,60 15 " 2,80

15 1/2 2,65 50 - 2,75

3,00 20

3/4

" 2,60 20

3/4

" 2,90

20 3/4 2,65 65 - 3,00

3,20 25 1" 3,20 25 1" 3,40

25 1 3,25 80 - 3,25

3,50 32

L

3,20 32

l

3,60

32 1 3,25 100 - 3,75

4,00 40

1

3,20 40

1

3,70

40 1 3,25 125 - 4,00

4,25 50 2" 3,60 50 2" 3,90

50 2 3,65 150 - 4,50 65 2

3,60 65

2

5,20

65 2 3,65 160 - 4,50 80 3 4,00 80 3 5,50

80 3 4,05 175 - 5,50 100 4 4,50 100 4 6,00

100 4 4,50 200 - 6,50 125 5 5,00 125 5 6,60

150 6 5,00 150 6 7,10

Not: TS301/2 dikili siyah borular, galvaniz

kaplanarak da retilir. Et kalnl, galvaniz kalnl kadar artar.

Not:TS301/3 galvanizli elik borular, su

tesisatlarnda 25 bar iletme basncna kadar kullanlabilir.

Tablo 1.1: elik boru anma aplar

5

1.1.2. Balant Paralar

Borularn birletirme, kol alma, ap deiimi ve yn deitirmelerinde balant paralar kullanlr. Balant paralarna ek paralar veya fittings de denir. elik ve temper dkm malzemeden eitli biimlerde yaplr. Boru aplar ile bir anlr.

elik balant paralar, siyah demir borularn ekleme ilemlerinde kullanlr. Siyah elik borularn eitli ekillerde preslenerek biimlendirilmesiyle yaplr. Ular kaynak azl olup patent fittingsler de denir. elik balant paralar vidaszdr. Eklenmeleri eitli kaynak yntemleriyle yaplr.

Temper dkm balant paralar ise fabrikalarda dkm eriyiinin kalplara dklmesiyle elde edilir. Dkm malzemeler, dayanksz olduklar iin birletirme paralarnn azna ember eklinde kordon yaplr. Kordon, ek paras azna dayanm kazandrr. Temperleme ilemine tabi tutularak dayankllklar byk lde artrlm olur. Muhtelif balant paralar aada verilmitir.

45 Dirsek (Borularn 45 ke

dnlerinde kullanlr.)

45 Kuyruklu Dirsek (Fittingslerden sonra

45 ke dnlerinde kullanlr.)

90 Dirsek (Borularn 90 ke

dnlerinde kullanlr.)

90 Kuyruklu Dirsek (Ek paralarndan sonra 90 ke dnlerinde

kullanlr.)

90 Redksiyon Dirsek

(Borularn 90 ke dnlerinde kullanlr.)

90 Kuyruklu Deveboynu

(Ek paralarndan sonra geni 90 ke dnlerinde kullanlr.)

90 Deveboynu (Borularn geni 90 ke dnlerinde

kullanlr.)

Te

(Kol almalarda

kullanlr.)

negal (redksiyon) Te

(Ayn anda kol alma ve ap deitirmelerde

kullanlr.)

Dirsekli Te

(Suyun aknn ynlendirilmesi

gereken kol almalarda kullanlr.)

Kruva

(Bir hattan gelen

akkan ayr yne

negal (redksiyon) Kruva

(Farkl aptaki ayr

Redksiyon (ap deiimlerinde

kullanlr.)

Manon Redksiyon (ki ucu d dili paralarn ap

Nipel Redksiyon (ki ucu i dili paralarn ap

6

gndermeye yarar. stavroz da denir.)

ynden gelen akkan toplamaya yarar.)

deiimlerinde kullanlr.)

deiimlerinde kullanlr.)

Manon (Ayn apl d dili

paralarn birletirilmesinde

kullanlr.)

Kuyruklu (i d) Manon

(Ayn apl i ve d dili paralarn

birletirilmesinde kullanlr.)

Nipel

(Ayn apl i dili paralarn

birletirilmesinde kullanlr.)

Rakor

(Sabit paralarn gerektiinde sklmesi

ve tamiratlarndan sonra para

birletirmelerinde zorunlu olarak

kullanlr.)

Kuyruklu Rakor

(Rakordan farkl olarak i ve d dili

paralarn birletirilmesinde

kullanlr.)

Dirsekli Rakor

(Rakor grevi grp ayn anda dn gereken yerlerde

kullanlr.)

Kuyruklu Dirsekli

Rakor

(Dirsekli rakorla ayn grevi grp i ve d dili birletirmelerde

kullanlr.)

Kpr (boru atlama manonu) (Ayn eksende akan borularn birbiri zerinden atlatmak amacyla kullanlr.)

Teli Kpr (Kol almalardan hemen

sonra akan borularn zerinden atlamak

amacyla kullanlr.)

Kr Tapa Gmme Tapa Kapak (kep) (D dili ularn krlenmesinde

kullanlr.)

Kontra Somun

(Zamanla titreim gibi eitli nedenlerden dolay, kendi kendine zlmesi istenmeyen yerlerdeki

ek paralarnn sktrlmasnda kullanlr.)

(Sonradan kullanlmas gereken veya iptal edilen tesisat azlarnn krlenmesinde kullanlr.)

Tablo 1.2: Muhtelif elik boru ek paralar

1.2. Uzunluk l Sistemleri ve l Alma Aletleri

Bilinmeyen uzunluklar herkesin anlayabilecei biimde belirtmeye yarayan deere l, herhangi bir deeri kendi cinsinden bir deerle mukayese etmeye lme, bu ama iin kullanlan aletlere de l aletleri denir.

1.2.1. Uzunluk l Sistemleri

Dnya toplumlar arasnda metrik ve ngiliz l sistemi olarak iki tr l sistemi kullanlr. Birim karlklar orant kurularak birbirine dntrlr.

7

1.2.1.1. Metrik l Alma Sistemi

ekil 1.1: Metreyi dntrme basama

Ana metre %10 iridyum ve %90 platin alamndan yaplmtr. zerinde iki izgi bulunur. Bu iki izginin uzunluu 0 Cde 1 metre kabul edilir. Bu l, dnyann evresinin ortalama 1/10 000 000dir. retim sanayinde ve teknik alanda metrenin 1/1000i olan milimetre kullanlr. Dnyann pek ok devleti ve lkemiz, metrik sistemi benimsemitir.

Metre m harfiyle gsterilir. 10ar 10ar byr veya klr. Metrenin ast ve st katlar vardr. ekil 1.1de verilen merdiven basama metrenin katlarnn birbirine dnmn kolaylatrr.

Katlar 1 metre (m) oran

Ast katlar 10 desimetre (dm) 100 santimetre (cm) 1000 milimetre (mm)

st katlar 1/10 dekametre (dam) 1/100 hektometre (hm) 1/1000 kilometre (km)

Tablo 1.3: Metrenin katlar

rnek: Bir tesisatta 50 dm alnan bir l ka mmdir?

zm: Merdiven basamanda dm ile mm arasnda iki basamak vardr. Her basamak 10 kat arttna gre;

50 x 10 x 10 = 5000 mmdir.

1.2.1.2. ngiliz l Sistemi

ngiltere ve Amerikada kullanlan l sistemidir. 1995 ylnda ngiltere metrik sisteme gemesine ramen gnmzde hl kullanlmaktadr. lkemizde de teknik alanda kullanlmaktadr. Bunun nedeni, teknolojinin buralardan yaylm olmasdr. zellikle boru aplarnn adlandrlmasnda yaygn olarak kullanlr.

ngiliz l sistemi birimi inchdir. Parmak ve pus da denir. n olarak okunur ve rakamlar zerinde iaretiyle gsterilir (3/4 1, 2, gibi). nin katlar vardr. Katlar tablo 1.3te gsterilmitir. nceleyiniz.

8

1 in (parmak, pus)

8 linye

1/12 foot (ayak, kadem)

1/36 yarda (yard)

1/72 fathom (kula) 1/7296 gomina

1/912 cable

1/63360 kara mili

1/72960 deniz mili

Tablo 1.4: nchin katlar

1.2.1.3. Metrik ve ngiliz l Sistemlerini Dntrme

Uzunluk lsnde 1 in 25,4 mm (1 = 25,4 mm) karldr. Bu bant yoluyla metrik ve ngiliz uzunluk l birimi evrimleri yaplr.

Birimleri birbirine dntrmek iin orant kurulur.

rnein; 2 in ka mmdir? Sorusunun karl;

X = 2 x 25,4 = 50,8 mm biiminde hesaplanr.

rnein; 1, in ka mm eder? Sorusunun karl;

X = 1, x 25,4 = 38,1 mm hesaplanr

1.2.2. Uzunluk l Alma Aletleri

1.2.2.1. Metreler

lme ve markalama ilerinde kullanlr. Kullanm alan olduka genitir. Sert aa, plastik ve metalden yaplr. Metreler elik, erit ve katlanr olmak zere eittir.

elik metre 30, 50 ve 100 cm boylarnda olur. Kk uzunlukta olanlarna elik cetvel de denir. zeri in ve mm blntldr. malat sanayinde l almakta kullanlr.

9

Resim 1.2: elik metre

erit metreler, 2 m ve daha byk uzunlukta yaplr. elik malzemeden erit biiminde retilir. Her meslek alannda kullanlr.

Resim 1.3: erit metre

Katlanr metreler ahaptan yaplr. 20 cmlik paralarn birbiri stne katlanmasyla 1 m boyundadr. zeri mm blntl olup kaba l alma ilemlerinde kullanlr. Genellikle ahap ve yap ilerinde tercih edilir.

Resim 1.4: Katlanr metre

1.2.2.2. Kumpaslar

Atlye ve imalat sanayinde hassas l alma ilemlerinde kullanlr. Srmeli kumpas da denir. Cisimlerin i, d ve derinlik llerinin alnmasnda kolaylk salar. Mesleimizde cihazlarn kk paralarnn llmesinde, boru ve ek paralarnn, ap veya et kalnlklarnn llmesinde ok kullanlr. lme hassasiyetlerine gre 1/10, 1/20 ve 1/50lik eitleri vardr.

10

Resim 1.5: Kumpasn ksmlar

1/10luk kumpas: Cetvelin 9 mmlik ksm, verniyer zerinde 10 eit paraya blnmtr. Verniyerin iki izgi aras 0,9 mmdir. Cetvelin zerindeki blmlerden verniyerin zerindeki blmler 0,1 mm daha kktr. Alabilecei en kk l 0,1 mmdir. Ayn zamanda 0,1 mm kumpasn lme hassasiyetidir.

ekil 1.2: 1/10luk kumpas ve verniyer blnts

rnek: Aada verilen 1/10luk kumpasla llm ly okuyunuz.

ekil 1.3: 1/10luk kumpasta belirlenmi l

zm: Verniyerin cetvel blnt izgileriyle akm olan 6. izgisi tespit edilir. Kumpasn lme hassasiyeti olan 0,1 ile arplr. kan sonu, cetvel zerinden okunan 8 mmlik lye ilave edilir.

6 x 0,1 = 0,6 mm 8 + 0,6 = 8,6 mm

1/20lik kumpas: Cetvel zerindeki 19 mmlik ksm, verniyer zerinde 20 eit paraya blnmtr. Verniyerin iki izgi aras 0,95 mmdir. 0,05 mmye kadar olan kk lleri lmek mmkndr. 0,05 mm kumpasn lme hassasiyetidir.

10

100

0 20 30 40 50 60 70 80

6

11

ekil 1.4: 1/20lik kumpasn cetvel ve verniyer blnts

rnek: Aada verilen 1/20lik kumpasla llm ly okuyunuz.

ekil 1.5: 1/20lik kumpasta belirlenmi l

zm: Verniyerin cetvel blnt izgileriyle akm olan 14. izgisi tespit edilir. Kumpasn lme hassasiyeti olan 0,05 ile arplr. kan sonu, cetvelin zerinden okunan 17 mmlik lye ilave edilir.

14 x 0,05 = 0,70 mm 17 + 0,70 = 17,70 mm

1/50lik kumpas: Cetvel zerindeki 49 mmlik ksm, verniyer zerinde 50 eit paraya blnmtr. Verniyerin iki izgi aras 0,98 mmdir. 0.02 mmye kadar olan kk lleri lebilir. Bu kumpasn lme hassasiyeti 0,02 mmdir.

ekil 1.6: 1/50lik kumpasn cetvel ve verniyer blnts

rnek: Aada verilen 1/50lik kumpasla llm ly okuyunuz.

ekil 1.7: 1/50lik kumpasta belirlenmi l

10

100

0 20 30 40 50 60 70 80

1420

10

100

0 20 30 40 50 60 70 80

2620 30 40 50

12

zm: Verniyerin cetvel blnt izgileriyle akm olan 26. izgisi tespit edilir. Kumpasn lme hassasiyeti olan 0,02 ile arplarak kan sonu cetvelin 4 mmlik ls zerine ilave edilir.

26 x 0,02 = 0,52 mm 4 + 0,52 = 4,52 mm

1.3. l Alma Yntemleri

Borular, taklacaklar yerlerin byklne gre ilenir ve tesisatnn ii de genellikle inaat ortamnda doru yaplan l alma sayesinde kolaylar. yi bir tesisatnn en nemli zelliklerinden biri hassas ve doru l alabilmesi olmaldr.

Resim 1.6: Borularda l alma

l almada boru ve ek yapar. Uygun ve paras ksmlarnn adlandrlmasnda kullanlan baz terimleri bilmek gerekir. Bunlar u, di bitimi, di boyu, srt, boyun ve eksendir.

U: Boru ve ek parasnn biti ucudur. Di bitimi: Boru ve ek paras diinin sonudur. Di boyu: Boru ve ek parasnn vida uzunluudur. Srt: Ek parasnn arkas veya gerisidir. Boyun: Ek parasnn dn yn yzeyidir. Eksen: Boru ve ek parasnn orta merkezidir.

13

ekil 1.8: l alma terimlerinin gsterilmesi

1.3.1. Utan Uca l Alma

Kesilmi borunun bir ucundan dier ucunun arasndaki mesafenin llmesi ilemidir. Borunun tam boyunu verir. Boru llerinin bir defa alnp pe pee kesilmesi gereken yerlerde kullanlr.

ekil 1.9: Utan uca lnn gsterilmesi

1.3.2. Eksenden Uca l Alma

Bir ucunda balant malzemesinin ekseni ile boru ucu arasndaki mesafenin llmesi iin kullanlr. Boru paralarnn birer birer sklmas gereken yerlerde tercih edilir.

ekil 1.10: Eksenden uca lnn gsterilmesi

1.3.3. Utan Srta l Alma

Bir borunun ucu ile ucuna takl olan balant elemannn srt arasndaki mesafenin llmesidir. Genellikle yap elemanlar arasnda kalan boru ilerinde kullanlr.

L

K

skma pay

14

ekil 1.11: Utan srta lnn gsterilmesi

1.3.4. Eksenden Eksene l Alma

ki tarafna balant malzemesi skl olan paralarda, iki balant elemann ekseni arasndaki mesafenin gsterildii l eklidir. Duvar yzeyinden dnen boru balantlar arasnda kullanlr.

ekil 1.12: Eksenden eksene lnn gsterilmesi

1.3.5. Srttan Srta l Alma

Borunun iki duvar arasna balanaca yerlerde kullanlan l eididir. ki tarafna balant eleman takl olan borunun balant elemanlarnn srtlar arasndaki mesafedir.

ekil 1.13: Srttan srta lnn gsterilmesi

1.3.6. Eksenden Srta l Alma

Her iki tarafna balant malzemesi taklm olan paralardan birinin ekseni ile dierinin srt arasndaki mesafenin llmesi ilemidir. Duvar yzeyinden ve pe pee balanan borularda kullanlr.

K

K

K

15

ekil 1.14: Srttan eksene lnn gsterilmesi

1.4. elik Borular Kesmek

1.4.1. elik Borular Kesme leminde Kullanlan Aletler

Cisimleri paralara ayrma ilemine kesme, kesme ileminde kullanlan takmlara da kesme aletleri denir. elik borular kesme ileminde, el testereleri ve boru keskileri kullanlr.

1.4.1.1. El Testereleri

Resim 1.7: El testere

Tala kaldrarak cisimlerin kesilmesinde kullanlan testereler, kesme yapld malzemeye gre adlandrlr. Genellikle metal malzemeler iin demir testeresi, ahap gereler iin aa testeresi kullanlr. Tesisatlkta da kk metal paralar ve borularn kesilmesinde el demir testeresi kullanlr.

El demir testereleri, testere kolu ve testere lamasndan meydana gelir. Ayn uzunluktaki lamalarn taklabilecei uzunlukta veya farkl uzunluklardaki lamalar iin ayarlanabilir tipte testere kollar yaplr. Testere kolu, testere lamasn germekte kullanlan bir dzenektir. Gvde, gergi paralar, kelebek somun, pimler ve ahap saptan meydana gelir.

K

16

ekil 1.15: El testeresinin ksmlar

Testere lamalar elikten yaplr. Esnemeye kar dayankldr. Testerenin dileri ileriye dorudur. Geriye doru bask yaplrsa kesmez ve diler krlr. Malzemenin cinsine gre lama seilmelidir.

ekil 1.16: Testere lamas

Testere lamalar 20, 25 ve 30 cm uzunluunda, 12-25 mm geniliinde yaplr. Kalnlklar 0,5-0,6 mmdir. Kullanlaca metal yumuaklna bal olarak kaba, orta ve ince dili eitlerinden di admna gre seilir. Di admlar 14, 18, 24 ve 32dir. Tesisatlkta daha ok 25-32 mm di adml lamalar kullanlr.

ekil 1.17: Testere ile kesme

Testere ile kesme ilemini yaparken vcudumuzun duruunu ayarlamak gerekir. Kesme iin gerekli olan yk vcuda yaymak gerekir. Bunun iin de sol ayak her zaman bir adm nde durur, sa ayak ise hafif yana alr. Sa elle testere sapndan, sol elle testere gvdesinden tutulur. leri harekette sol elle basn uygulanr ve sa elle testere itilir. Testere geriye bota hareket eder. Herhangi bir bask veya kuvvet uygulanmaz.

Testereyle kesme yaparken boru kesim yeri, yeterli uzunlukta olmaldr. Bu uzunluk yaklak 10-15 cmdir. Kesilecek noktann mengeneye fazla uzak olmas, borunun titreim

17

yapmasna neden olur. Bu da insanlar rahatsz edici ses yapar. Ayn zamanda testere lamasnn abuk snmasna neden olur. Kesme noktasnn mengene azna yakn olmas ise kesme ilemini zorlatrr. Elin mengeneye arpmasna neden olur.

Kesme sonunda dzgn boru kesitini elde edebilmek iin, testereyi boru eksenine dik tutmak gerekir. zellikle byk apl borularn kesilmesinde, kesme ilerledike testere diklii zorlar.

Testere, kesme iin yeterli hzda kullanlmaldr. Testere kesme hz, dakikada 40-50 gidi-geli olacak saydadr. Testerenin hzl kullanlmas, lamann abuk snmasna ve lama dilerinin dklmesine sebep olur. ok yava kullanlmas durumunda, testere lamas para zerinde oluan izde skarak krlabilir.

1.4.1.2. Boru Keskileri

Boru keskileri, borular dz kesmek iin kullanlr. Borular kesme srasnda borular zerinden tala karmaz. Metal boru keskileri tek veya ok bakldr. Boru, kesici bak ve merkezleme makaralar arasna sktrlarak kesme yaplr.

Kesme yapmak iin iaretlenen izgi zerine boru keskisinin bann azn yukar gelecek biimde getirip boru keskisi sklr. Boru keskisini ekilde gsterildii ynde evirerek her dn sonunda skma kolu eyrek tur kadar sklr. Boru keskisi ters ynde altrlmamaldr. Ters ynde altrlmas, ban takld mafsal zorlar ve krlmasna neden olabilir.

ekil 1.18: Metal boru keskisi ksmlar ve kesme yn

1.4.1.3. elik Boru apak Temizleme Aleti (Rayba)

Demir ve elik borularn kesilmesi sonunda boru iine metal ylmas meydana gelir. Buna apak denir. Boru iinde meydana gelen bu apaklarn temizlenmesinde raybalar kullanlr. Boru raybalar konik biimli yaplr. Kesici azlar sa yne dorudur. Boru az iinde raybaya sol elle bask uygulanrken sa elle dndrlerek apak temizleme ilemi yaplr. Rayba ters ynde dndrlmemelidir. Yoksa kesici azlar krelir.

18

Raybalar, dz ve helisel kesici azl yaplr. Helis bak, apak temizleme ilemini kolaylatrr. Daha temiz boru az elde edilir. Aadaki ekilde dz ve helis kesici azl raybalar gsterilmitir.

Resim 1.8: Dz kesici azl boru raybas Resim 1.9: Helisel kesici azl boru raybas

19

UYGULAMA FAALYET

ekilde verilen paralar zerinde aadaki l alma yntemlerini metre kullanarak uygulaynz. Karlarnda braklan boluklara yaznz.

Utan uca l alma :. Eksenden uca l alma :. Utan srta l alma :. Eksenden eksene l alma :. Srttan srta l alma :. Eksenden srta l alma :.

Not: Her l alma yntemi iin farkl ek parasn boru diine elinizle skarak uygulama yapabilirsiniz.

Kumpas kullanarak boru ve ek paralarnn, ap ve et kalnlklarn lnz. Aada bo braklan lme yerlerinin karlarna yaznz.

Boru i ap : Boru d ap : Boru et kalnl : Ek paras boyu : Ek paras d ap : Ek paras et kalnl :.................................................

Ara ve gereler:

ki ucuna di alm para elik boru Muhtelif ek paralar Metre

Kumpas

Kalem

L

K

UYGULAMA FAALYET

20

lem Basamaklar neriler

Boruyu ve lme aletlerini lme ortamna hazrlaynz.

almaya balamadan nce atlye i kyafetinizi giyiniz.

l alabileceiniz ortamn i gvenlii kurallarna uygunluunu kontrol ediniz.

l alacanz malzemeyi retmeninizden temin ediniz.

Uygulama iin gerekli takmlar hazrlaynz.

Boru uzunluk l alma yntemlerini uygulaynz

l alacanz parann l almaya uygun olup olmadn tespit ediniz.

lemden nce llecek parann temizliini kontrol ediniz. Ya ve benzeri maddelerden temizleyiniz.

l alma yntemlerini iyi rendiinizden emin olunuz.

Uygun l alma yntemini tespit ediniz. l alacanz ortamn uygunluunu kontrol

ediniz.

lnn doru okunduundan emin olunuz. Yaptnz lme yntemlerinin uzunluk

deerlerini not alnz.

Boru ve ek paralarnn ap ve et kalnlklarn kumpasla lnz.

Kumpas kullanmadnz zamanlar bir bez zerine koyunuz.

Kumpasn blnt izgilerine dik bakarak okuyunuz. Yoksa gz aldanmas olur.

ltnz deerleri not alnz.

21

Farkl aplarda verilen elik borularn zerinde eitli llerde testere ve boru keskisiyle kesme yapnz.

rnek: Testereyle , ve 1 borudan 10, 15 ve 20 mm uzunluunda

Boru keskisiyle , ve 1 borudan 50, 60 ve 70 mm uzunluunda

Ara ve gereler:

Boru mengenesi

Metre, kalem

elik boru Testere

Boru keskisi

Rayba

UYGULAMA FAALYET

22

lem Basamaklar neriler Boruyu mengeneye balaynz.

Kesme ilemi iin ara ve gereleri hazrlaynz. Paray gerektii kadar sknz. Boruyu mengeneye 10-15 cm uzunlukta ileriye

kacak ekilde balaynz.

Boruyu lerek iaretleyiniz.

aretlemenin rahat grnr olmasna dikkat ediniz.

Yaptnz iaretlemenin kesme yapana kadar silinmeyecek ekilde olmasna dikkat ediniz.

ly tekrar kontrol ediniz.

Eksene dik olarak boruyu kesiniz.

Testere lamasnn ynne dikkat ediniz. Lamann gergin olmasna dikkat ediniz. nk

testere lamas gergin deilse bklerek krlabilir.

Kesme balangcnda sol el baparma ile lamaya yn vererek kesmenin tam l izgisinden yaplmasn salaynz.

Hzl kesmek, testere dilerinin snarak zarar grmesine neden olur. Dakikada 4050 gidi olacak ekilde kesme yapnz.

Testerenin sadece ileriye doru kesme yapacan unutmaynz.

Testere ile kesme pozisyonu duruuna dikkat ediniz.

Testere lamasnn kesilecek paraya dik olmasna dikkat ediniz.

Testerenin tm boyunu kullanarak kesme ilemini yapnz.

Boru keskisiyle kesme yapnz.

Boru keskisi bann tam l izgisi zerinde olmasna dikkat ediniz.

Boru keskisini kesme ynnde eviriniz. Boru keskisi kolunu fazla skmaynz. Yoksa

kesme ba krlabilir.

Borunun i apaklarn temizleyiniz.

Raybay sa ynde altrnz. Boru ucu et kalnlnn incelmemesine dikkat

ediniz.

inizi kontrol ederek retmeninize teslim ediniz.

inizi kontrol ediniz. paralarnz temizleyerek numaranz yaznz. i bitirdiinizi retmeninize syleyiniz.

23

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1 Boruyu mengeneye baladnz m?

2 Boruyu lerek iaretlediniz mi?

3 Eksene dik olarak boruyu kestiniz mi?

4 Boru keskisiyle kesme yaptnz m?

5 Borunun i apaklarn temizlediniz mi?

6 inizi kontrol ederek retmeninize teslim ettiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

24

LME VE DEERLENDRME Aadaki oktan semeli sorular cevaplaynz.

1. 1 ka mmdir? A) 25,4 mm

B) 24,4 mm

C) 25,5 mm

D) 25 mm

2. Metal boru keskisinde merkezleme makaras ne ie yarar? A) Boruyu dzenler. B) Boruyu keser.

C) Boruyu zer. D) Boruyu merkezler.

3. 1,7 m ka cmdir? A) 1700 cm

B) 17 cm

C) 170 cm

D) 1,70 cm

4. Cetvel zerindeki 19 mmlik ksm, verniyer zerinde 20 eit paraya blnm kumpas eidi hangisidir? A) 1/10

B) 1/20

C) 1/50

D) Hepsi

5. ngiliz l biriminde olan metrik l biriminde ka mmdir? A) 15 mm

B) 12,7 mm

C) 12 mm

D) 14 mm

6. ap kltmeye yarayan balant parasnn ismi nedir? A) Manon B) Rakor

C) Redksiyon D) Nipel

7. Ucu d dili iki paray birbirine dz eklemeye yarayan balant parasnn ismi nedir?

A) Redksiyon B) Nipel

C) Manon D) stavroz

LME VE DEERLENDRME

25

8. ki balant elemannn eksenleri arasndaki mesafenin gsterildii l ekli hangisidir?

A) Eksenden eksene l almak B) Eksenden uca l almak C) Utan uca l almak D) Utan eksene l almak

9. Testere hangi ynde kesme yapar? A) leri B) Geri

C) leri ve geri D) Hibiri

10. Boru az ii apaklarnn temizlenmesinde kullanlan alet hangisidir? A) Mengene

B) Anahtar

C) Rayba

D) Testere

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

26

RENME FAALYET-2

Gerekli donanm kullanarak elik boruya di aabileceksiniz.

elik borulara di ama aletlerini aratrnz.

Otomatik di ama makineleri hakknda bilgi toplaynz.

Deiik mengene eitleri hakknda bilgi toplaynz.

Tesisat firmalarn dolaarak aratrma ve gzlem yapnz.

nternet ortamnda aratrma yapnz.



2. ELK BORULARA D AMAK

Dzgn dairesel kesitli paralar zerine alm helisel oluklara vida denir. Alm vidalar, di olarak da adlandrlr. Bir boruya di amak iin malzemeyi tespit etmekte mengene ve di amakta pafta gerekir. te bu renme faaliyetinde mengene ve paftalar inceleyeceiz.

2.1. elik Boru Paftalar

Borulara vida amakta kullanlan aletlere boru paftas denir. Boru paftas gvde, lokma, evirme kolu, merkezleme ve crcr dzeneinden oluur. Gvde, lokma ve evirme kollar ile bazen de merkezleme dzeninin takld, genellikle dkme demirden yaplm olan blmdr. Lokmalar, boruya di almasn salayan paralardr. Bir paftada genellikle 4 adet numara sral lokma vardr. evirme kolu, boru veya benzeri yuvarlak malzemeden olup paftay dndrmek iin kullanlr. Merkezleme dzenei, di alacak borunun paftayla ayn merkezde olmasn salar. Crcr dzenei ise paftann alma ynnn tersinde ve bota dnmesini salar. Bu da di ama iiliini kolaylatrr.

Metallerin birbiriyle srtnmesinden s aa kar. Paftalarla di aarken de snma olur. Burada aa kan s, pafta lokmasnn dilerini krar veya alan boru dilerini bozar. Isnmay ortadan kaldrmak iin soutma svs veya makine ya kullanlr. Soutma svs, bor yayla suyun kartrlmasndan elde edilerek kullanlr.

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA

27

Tesisat boru eklerinde alan di boyu, her boru apna gre ayr uzunluktadr. Vida balangtan geriye doru koniktir. Pratikte boru di boyu, pafta lokmas kalnlnn boru ucundan 1-2 di geecek kadar alr.

ekil 2.1: elik boru vida blmleri

Anma

ap

n 1 1 1 2 2 3 4 5 6

mm 15 20 25 32 40 50 65 80 100 125 150

Vida

boyu mm 15 16,3 19,1 21,4 21,4 25,7 30,2 33,3 39,3 43,6 43,6

Tablo 2.1: elik boru vida boylar (TS 301)

elik boru paftalarnn lokma, altrma ayar ve uygulanan enerji durumuna gre; sabit lokmal crcrl, ayarlanabilir lokmal crcrl ve elektrikli olmak zere eidi vardr.

2.1.1. Sabit Lokmal Crcrl Boru Paftas

Di amakta kullanlan lokmalar, lokma kafas ad verilen dkm bir para zerine tespit edilmi ve her boru ap iin ayr lokma kafas kullanlan paftalardr. Her boru ap iin ayr lokma kafas kullanld iin merkezleme dzenei, lokma kafas kna kadar ilgili boru ap kadardr. Dn, crcr dzenei ile istenilen yne evrilebilir. Di aarken ayar yaplmaz. Pratik ve ok kullanlan bir pafta trdr.

Sabit lokmal crcrl boru paftalar, ile 2 aplardaki borulara di aar. Piyasada -2 ve -1 lokma kafal takmlar hlinde satlr. Boru ap arttka di amak zorlar. Dolaysyla - 1 pafta takmlar daha ok satlr. Tek ve ift crcrl yaplrlar. Tek crcrl paftalar, daima bir tarafa kilitlenerek dier tarafa bota alr. ift crcrllar ise gerektiinde her iki tarafa da kilitli alabilir. ift crcrllarn dayanm dierine gre daha fazladr. Byk apl borularda ift crcrly kullanmak daha uygun olur.

28

ekil 2.2: Sabit lokmal crcrl boru paftas

2.1.2. Ayarlanabilir Lokmal Crcrl Boru Paftas

Pafta lokmalar, her boru ap iin gvdeye ayr taklan ve di ama ileminde kademe ayar yapmay gerektiren paftalardr. Sabit lokmal paftalara gre mekanik aksamlar daha kark ve dayanmlar fazladr. Byk apl borularn dileri kaln olduu iin kartt talan bykl de fazladr. Bu nedenle byk apl borulara bu paftalarla di alr.

Ayarlanabilir lokmal crcrl boru paftalar ile -4 boru aplarna di alabilir. Lokmalar drt paradan ibarettir. Her boru ap iin ayr lokma kullanlr. Lokmalar -, 1-1 , 1 -2, 2 -3 ve 3 -4 llerindedir. zerinde yazlan numara srasna gre gvdedeki yuvalarna taklr. ift kollu olup byk apl borularda iki kii karlkl pafta dndrme iini yapabilir. Tek ve ift crcrl eitleri vardr. ift ynl crcr dzeni, kullanmda byk kolaylk salar. Pafta aynas zerindeki llere gre pafta ayar yaplr. Aadaki ekilde ayarlanabilir lokmal tek crcrl bir boru paftasnn paralar gsterilmitir.

29

Ayarlanabilir lokmal crcrl boru paftasyla bir boru dii aamada alr. Her aamada pafta zerinden ayar yapmak gerekir. Birinci aama vida izi oluturma, ikinci aama vida derinletirme ve nc aama vidann son eklini verme ilemidir. Bu ilemlerin srasyla uygulanmas boru dilerinin krksz ve dzgn kmasn salar.

ekil 2.4: Di ama aamalar

2.1.3. Elektrikli Boru Paftalar

Elektrik enerjisinin ie dntrlmesiyle alan boru paftalardr. Elektrikli el boru paftas ve elektrikli pafta tezgh olarak iki tipi vardr. Elektrikli el boru paftas sabit lokmaldr. Boru apna uygun lokma kafas taklarak kullanlr. Ayar yaplmaz. Yn anahtar sayesinde sa veya sol dn yaptrlabilir. Gerektiinde deiik yerlere monte edilebilir. Kk ilerde ve tesisata bal borulara di ama ileminde seyyar altrlarak pratiklik salar.

ekil 2.5: Elektrikli el boru paftas

30

Pafta tezghlar ise bir g motoru tayc ayak zerine konularak torna biimi verilmitir. Seri alma ve daha byk apl borulara di ama olana salar ( ila 2). zerinde bulunan boru keskisi ve raybas, kesme ve raybalama ilemlerinde kolaylk oluturur.

Byk binalarn boru tesisat iiliinde i gcn en aza indirir. Pafta tezghlarnda kullanlan boru paftas ayarlanabilir lokmaldr. Lokmalar numara srasna gre yuvalarna ayr taklr. zerinde bulunan di boyu ayar mekanizmas sayesinde, di boyu bitiminde, di amaya son verir. Pafta tezgh, gvdesi zerinde bulunan sa sol anahtarla ters ynde de altrlabilir.

2.2. Mengeneler

zerinde eitli iler yaplacak her trl malzemeyi geici olarak balamaya yarayan aletlere mengene denir. Meslek alanlar, baland parann zellii ve biimine gre eitli ekillerde yaplr. Mengeneleri genel olarak paralel azl ve boru mengeneleri olarak iki grupta toplamak mmkndr.

2.2.1. Paralel Azl Mengeneler

Paralel azl mengeneler, her trl dz yzeyli paralarn balanarak ilendii mengenelerdir. Yatayda birbirine paralel iki enenin dili bir mille hareket ettirilmesi biiminde alr. Tesisatlkta atlye ortamnda anahtar azl ek paralarnn balanmasnda kullanlr. Tezgh, tesviyeci, demirci ve el mengenesi olarak drt eidi vardr.

1. Tesviyeci mengenesi 2. Tezgh mengenesi

(Yzey eeleme ilemlerinde kullanlr.) (Freze, matkap, vargel gibi tezgh tipi

makinelerde ilenecek paray balamak iin kullanlr.)

31

3. Demirci mengenesi

(Kuyruklu mengene de denir. Darbeli alma gerektiren paralarn ilenmesinde kullanlr.)

4. El mengenesi

(Seyyar alma gerektiren yerlerde kullanlr. Kazanc mengenesi de denir.)

Resim 2.2: Paralel azl mengene eitleri

2.2.2. Boru Mengeneleri

Boru mengeneleri borularn kesilmesi ve di almasnda boruyu sabitlemek iin kullanlr. Boru skma azlar boruyu kaydrmayacak biimde dili yaplr. Bir ksm mengenelerde skma grevini zincir veya kay yapar. Boru mengenelerinin biimlerine gre; yana alr, ikenceli, zincirli, bileik (paralel azl) ve borulu seyyar olarak eitleri vardr.

1. Yana alr boru mengenesi 2. Zincirli boru mengenesi

32

Resim 2.3: Muhtelif boru mengenesi eitleri

Resim 2.4: Seyyar mengene

Boru mengeneleri, tezgh veya sehpa zerine balanarak kullanlr. Atlye ortamnda ve byk ilerde mengeneler tezgh zerine montaj edilir. antiye artlarnda ise seyyar sehpa zerine bal mengeneler kullanlr (Resim 2.4). Sehpalar katlanabilir ve kolay tanabilir olmaldr. Yksekliinin alan kiinin boyuna uygun olmas, alma kolayl salar. Sehpann st ykseklii yerden, alan kiinin dirseinden 10 cm kadar aada olmaldr.

Seyyar mengeneler kolay tanabilir ve kullanmnn pratik olmas sebebiyle zellikle kk apl shhi tesisat ve stma ilerinde tercih edilir.

3. kenceli boru mengenesi

4.Paralel azl boru mengenesi

5. Borulu seyyar boru

mengenesi

33

UYGULAMA FAALYET

Aadaki ekle uygun, lsnde ve ilem basamaklarn takip ederek elik boruya di anz.

Ara ve gereler:

elik boru Mengene Testere Ayarlanabilir lokmal crcrl boru paftas Makine ya Metre, kalem

lem Basamaklar neriler Boruyu mengeneye balaynz.

Mengene ve takmlarnz kontrol ederek hazrlaynz.

Boruyu mengene azndan 10-15 cm fazla olacak ekilde balaynz.

Borunun mengene dilerinden kaymayacak sklkta olmasna dikkat ediniz.

Boru paftasn ayarlaynz.

Boruya uygun lokma seiniz. Boru paftasn ayarlarken boru paftasnn tezgh

zerinde kolay allabilecek yerde olmasna dikkat ediniz.

Pafta ayar izgilerinin tam akmasna dikkat ediniz.

Borunun birinci ucuna di anz.

Paftann boruya azlatlmas

Boru ucunun apaksz olmasna dikkat ediniz. Sol elinizle pafta zerine bask uygulayarak boru

ucuna paftay azlatnz. Pafta di ama ayar srasn takip ediniz. Di ama srasnda mutlaka makine ya

kullannz. Pafta lokmalarn bir veya iki di geecek boyda

di anz. Di bitiminde crcr dzenini ters yne ayarlayarak

bir, iki tur geriye dndrdkten sonra tez ama kolunu kullanarak paftay sknz. Bu durumda

UYGULAMA FAALYET

34

Di ama blgesinin yalanmas

Boruya diin almas

Di zerindeki apaklarn temizlenmesi

di zerindeki apaklar krlr. Bir boru parasn di alm boru zerine vurarak

apaklarn dklmesini salaynz. aamada di amaya dikkat ediniz. Bir fittings parasyla atnz dii kontrol ediniz.

Boruyu uygun uzunlukta kesiniz.

Boru zerinden istenen uzunlukta l alnz. l izgisini, kaybolmayacak biimde

iaretleyiniz. Testere lamasn baparmanzla klavuzlayarak iz

yapnz. Dakikada 40-50 gidi-geli olacak hzda kesme

yapnz. Boru apn sonuna kadar kesiniz.

Borunun ikinci ucuna di anz.

Boruyu birinci ilem basamaklar nerilerine uygun biimde mengeneye balaynz.

Paftay ikinci ilem basamaklar nerileri dorultusunda ayarlaynz.

Borunun ucuna, nc ilem basamaklar nerilerine gre di anz.

in temizliini yaparak teslim ediniz.

parasn silerek temizleyiniz. zerine numaranz yaznz. i bitirdiinizi retmeninize haber veriniz.

35

KONTROL LSTES



1 Boruyu mengeneye baladnz m?

2 Boru paftasn ayarladnz m?

3 Borunun birinci ucuna di atnz m?

4 Boruyu uygun uzunlukta kestiniz mi?

5 Borunun ikinci ucuna di atnz m?

6 in temizliini yaparak teslim ettiniz mi?

DEERLENDRME


36

LME VE DEERLENDRME 1. elik borulara di aan aletlere ne denir?

A) Pafta B) Tezgh C) Mengene D) Anahtar

2. Sabit lokmal paftalar iin hangisi sylenebilir? A) Ayarlamak gerekir.

B) Ayar gerekmez.

C) ok byk borular iindir. D) Crcr dzenei yoktur.

3. Di alacak boruyu balamaya yarayan alet hangisidir? A) Tesviyeci mengenesi

B) Demirci mengenesi

C) El mengenesi

D) Boru mengenesi

4. Borulara di aarken snmay nlemek iin ne kullanlr? A) Su B) Kat ya C) Makine ya D) Hepsi

5. Paftay dndrmek iin kullanlan parann ad nedir? A) Pafta kolu B) Crcr kolu C) Merkezleme kolu D) Tez ama kolu

6. Hangi pafta trnde aamada di alr? A) Elektrikli el paftalarnda B) Sabit lokmal paftalarda C) Ayarl el paftalarnda D) Hibirinde

7. Hangisi ayarlanabilir lokmal crcrl boru paftalar iin sylenemez? A) Ayarlanabilir 4 lokmaldr. B) Tek aamada di ama zorunluluu vardr. C) Her aptaki boruya di aabilir. D) Boru apna uygun lokma taklr.

8. Hangisi boru mengenesi deildir? A) Borulu seyyar B) Yana alr C) Demirci D) Zincirli

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME

37

RENME FAALYET-3

Gerekli donanm kullanarak tekniine uygun bir ekilde elik borulara balant paralarn skabileceksiniz.

ARATIRMA

elik borulara balant parasn skarken kullanlan takmlar hakknda

aratrma yapnz.

Tesisat taahht firmalarn dolaarak aratrma ve gzlem yapnz.

nternet ortamnda aratrma yapnz.



3. BALANTI PARASI (FTTNGS) SIKMA

Tesisat teknolojisi alannda birok uygulama vidal balantlarla, ara balant paralar (fittings) kullanlarak yaplr. Resim 3.1de boruya dirsek skma ii grlmektedir. Bu ilem, iki boru anahtaryla yaplaca gibi mengene kullanlarak da yaplabilir. Burada ama tekniine uygun, doru lde, szdrmaz bir balant gerekletirmektir. Szdrmazlk ise vida dii zerine tekniine uygun sarlan keten veya teflon bantla salanr.

Resim 3.1: Balant paras skma

RENME FAALYET3

ARATIRMA

AMA

38

3.1. elik Boru Anahtarlar

Boru ve ek paralarn skp skmekte kullanlan el takmlarna boru anahtar denir. Tesisatnn en ok kulland takmdr.

ekil 3.1: Boru anahtar az detay

Boru anahtarlar elik dkm malzemeden yaplr. Boru ve ek paralarnn pek ounun d yzeyleri dairesel ve kaygandr. Bu nedenle anahtarn boru yzeyini kavramas iin anahtar azlar, dili veya kaymayan yzeyli malzemeden yaplr. Boru anahtarlarnn ekil ve biimlerine gre pek ok eitleri vardr. Uygulamada yaygn olarak kullanlan belli ballar; maal, tek kollu, zincirli ve kayl boru anahtarlardr.

3.1.1. Maal Boru Anahtarlar

ki parann birbirine bir pim mafsalla balanarak boruyu sktrma biiminde alan ve ok kullanlan bir anahtar eididir.

Maal boru anahtarlarna iki kollu boru anahtar da denir. Anahtarn azlar dilidir. ki az parasnn uzants olan iki kol elle kavranarak alr. Alt kol zerinde bulunan bir somunla anahtarn az mesafesi ayarlanr.

Maal boru anahtarlar az ynnde altrlr. Ters ynde anahtar dileri kayar ve anahtar boruyu sktrma grevini yapamaz. Bu anahtarlar boru ve benzeri dairesel paralarn iiliinde kullanlr. Yzeyinin bozulmas istenmeyen paralarda kullanlmamaldr. zellikle armatr ve paralarnn sktrlmasnda, malzeme yzeyinde tahribata neden olur.

Maal boru anahtarnn anahtar azlarna gre 45 ve 90 olarak eitleri vardr. Dar yerlerde ve ksa mesafelerde borular dndrmek iin 45 olanlar tercih edilir.

Resim 3.2: 45 maal boru anahtar Resim 3.3: 90 maal boru anahtar

39

Resim 3.4: Maal boru anahtar

3.1.2. Tek Kollu Boru Anahtarlar

ki parann bir somunla birletirilerek tek kolla dndrlmesi biiminde alan boru anahtar eididir. zerinde bulunan somunla anahtar az ayar yaplan bu anahtarlara, makaral boru anahtar da denir.

Tek kollu boru anahtarnn az dii yaplar, maal boru anahtarlar gibidir. Tek kollu boru anahtarnn dik ve yandan azl eitleri vardr. Az dik alanlar, geni dndrme alan ister. Dar yerlerde kullanlamaz. Mengeneye bal borularn iiliinde ok kullanlr.

ekil 3.2: Tek kollu dik azl boru anahtar

Resim 3.5: Tek kollu boru anahtar

Tek kollu yandan azl boru anahtarlar ise kanal ileri gibi dar yerlerde, kk hareketlerle dndrme kolayl salar. Anahtar aznn bulunduu iki para birbirine dik alr. Atlye ortam almalarnda pratik deildir.

40

Resim 3.6: Tek kollu yandan azl boru anahtar

3.1.3. Zincirli Boru Anahtarlar

Resim 3.7: Zincirli boru anahtar

Bir para zerine taklm zincirin mandalla sktrlmas biiminde alan anahtar eididir. zellikle dar yerlerde bulunan borularn dndrlmesinde kolaylk salar. Byk apl borularda dier anahtarlarn az lleri yetmez. Bu tr ilerde zorunlu olarak kullanlr.

3.1.4. Kayl Boru Anahtarlar

Bir kol ucuna balanm dayankl kay malzemenin gerdirilmesi eklinde alan boru anahtar eididir. Zincirli boru anahtarlar gibi dar yerlerde ve byk apl borularn iiliinde alma kolayl salar.

Resim 3.8: Kayl boru anahtar

41

3.2. Dili Balantda Szdrmazlk Malzemelerin Kullanm

3.2.1. Kendir Kullanm

Kendir, kenevir bitkisi sap liflerinin inceltilmesiyle elde edilir. Kendir lifleri, suya kar hassastr. Suyu grnce ien ve dayankl bir malzemedir. Bu nedenle borularn ek yerlerinde olabilecek szdrmalarn nne gemek iin kullanlr.

Resim 3.9: Bir kendir kangal

lk di bo braklarak kendir sarma ilemine balanr. Yeterli miktarda kendir sarlmaldr. Fazla kendir yarar salamaz. Kendir kangallar hlinde satlr. Kendiri kullanmadan nce inceltmek gerekir. Kendirin inceltilmesi, kendir liflerinin di aralarna iyi ilemesini salar. Kendirin bir ucunu balayarak kullanmak, kendir liflerinin dzgn ekilmesini ve dolamamasn salar.

Resim 3.10: Di alm boruya keten sarma

Boru diine sarlm boru liflerinin, ek paras sklrken boru iine kamamasna zen gsterilmelidir. Boru iine kaan kendir paralar su akntsyla armatr ve tesisat cihazlarnda tkanmalara sebep olur.

42

3.2.2. Teflon Bant Kullanm

Resim 3.11: Teflon bant makaras Resim 3.12: Teflon bant sarlmas

Teflon bant, silikon esasl bir maddedir. Souk ve scak su tesisat borularnda en az 0,40 g/cm younluunda olanlar kullanlr. Doal gaz tesisat balantlarnda ise en az 1,5-2 g/cm younluunda olmaldr.

Teflon bant, makaraya sarl biimde satlr. Dilerin zerine %50 st ste bindirilerek sarlr. Sarm sonunda bant ekilerek kopartlr. Kopan u, di zerine yedirilir. Ek paras sklrken teflon bant artklarnn boru iine kamamasna dikkat edilir.

3.2.3. Sv Conta Kullanm

Dili balantlarda szdrmazl nlemek iin kullanlan bir yaptrcdr. Gazlarn, suyun ve dier kimyasallarn szdrmazlnda kullanlr.

Sv contalar, 50 mg, 100 mg tplerde satlr. -5 o C ile 150 oC scaklklarda kullanlr.

Resim 3.13: Sv conta srlmesi

3.3. Kullanlan Takmlarn Bakm ve Onarmlar

Takm iler, el vnr. Tesisat; iini iyi yapabilmesi iin kulland takmlar temiz, dzenli ve salam bulundurur. Kulland takmlarn gnlk ve haftalk bakmlarn yapar. Takmlarn bozulan paralar varsa yedek parasn alarak tamir eder.

43

Takmlarn gnlk bakmlar:

Kullanlan her takm, i bittikten sonra temizlenir. Kuru bir bez veya stpyle silinir.

Takmlarn almas kontrol edilir. Varsa arzal paralar onarlr.

Takmlarn almalar kontrol edilir ve dzenli olarak yerletirilir. Takmlarn haftalk bakmlar:

Takmlarn ilevlerini yapp yapmad kontrol edilir.

Arzal paralar, yenileriyle deitirilir.

Takmlar silinerek gereken yerleri yalanr.

Pafta, mengene gibi mekanik alan takmlarn paralar sklerek silinir ve yalanarak taklr.

44

UYGULAMA FAALYET

Aada verilen elik boru balantl eklin dirsek balantl ucuna kendir ve Te balantl ucuna teflon bant sararak balant malzemelerini sknz.

Ara ve gereler: Boru mengenesi

Boru anahtar Pafta

Testere veya boru keskisi

boru Dirsek, Te

Kendir ve teflon bant

Bezir ya veya slen boya


Gerekli ara ve gereleri hazrlaynz.

alacanz tezgh almaya uygun duruma getiriniz.

Kullanacanz ara ve gereleri hazrlaynz. Takmlarn arzasz ve alr durumda

olmasna dikkat ediniz.

Borunun kesme ve di ama ilemini yapnz.

Boruyu mengeneye uygun uzunlukta balaynz.

Boruya di aarken makine ya kullanmay ihmal etmeyiniz.

Boru kesme hzna uyunuz. Salam testere lamas kullannz. Testere lamasnn uygun gerginlikte olmasna

dikkat ediniz.

Alan di zerindeki apaklar dknz.

Borunun bir ucuna kendir sarnz.

Kendiri kullanmanz gerektii kadar alnz. Kendiri iki eliniz arasnda ekerek lifleyiniz. Kendiri sarmaya ikinci diten balaynz. Daima her diin arasna kendir gelecek ekilde

ve sk olarak sarnz. Fazla gelen kendir ucunu koparnz.

Kendir zerine slen boya veya macun srnz.

Yeterli miktarda slen boya kullannz. Slen boyay kk bir frayla srnz. Slen boyay kendir sarm ynnde

yediriniz.

UYGULAMA FAALYET

45

Boruya dirsei sknz.

Boruyu mengeneye uygun bir ekilde balaynz.

Dirsei nce elle, sonra anahtarla sknz. Anahtar dirsein kordonundan azlatnz. Dirsei boruya son bir veya iki di kalncaya

kadar sknz. Kendir artklarn temizleyiniz.

Borunun dier ucuna teflon bant sarnz.

Boru son diinden ne doru, vida skma ynnde ve %50 bindirerek teflon bant sarnz.

Teflon bandn boru ucunu gememesine dikkat ediniz.

Boruya Teyi sknz.

Boruyu mengeneye uygun bir ekilde balaynz.

Teyi nce elle sonra anahtarla sknz. Anahtar Te ek parasnn kordonundan

azlatnz. Teyi boruya son bir veya iki di kalncaya

kadar sknz. Tenin dik aznn ekseninin dirsek ekseniyle

paralel olmasna dikkat ediniz.

in temizliini yaparak teslim ediniz.

parasn silerek temizleyiniz. paras zerine numaranz yaznz. i bitirdiinizi retmeninize syleyiniz.

LME VE DEE

46

KONTROL LSTES



1 Gerekli ara ve gereleri hazrladnz m?

2 Borunun kesme ve di ama ilemini yaptnz m?

3 Borunun bir ucuna kendir sardnz m?

4 Kendir zerine slen boya veya macun srdnz m?

5 Boruya dirsei sktnz m?

6 Borunun dier ucuna teflon bant sardnz m?

7 Boruya Teyi sktnz m?


DEERLENDRME


47

LME VE DEERLENDRME 1. Boru ve ek paralarn skmakta kullanlan aletlere ne ad verilir?

A) Boru anahtar B) Boru paftas C) Testere D) Boru keskisi

2. Borularn ek yerlerindeki szdrmazln nlemek iin ne kullanlr? A) Kuma ipi B) Pamuk ipi C) Keten, teflon D) Hibiri

3. Hangisi boru anahtarlarnn eitleri arasnda deildir? A) Tek kollu B) Maal C) Zincirli D) Ak azl

4. Anahtarn ek parasn skma yn ne tarafa dorudur? A) Aa B) Saa C) Sola D) Yukar

5. Balant parasn anahtarla tutarken neye dikkat etmek gerekir? A) Kaymamasna B) Skma ynne C) Boru apna D) Hepsine

6. Aadakilerden hangisi tek kollu boru anahtarnn paralarndan biri deildir? A) Makara B) Hareketli ene C) Stun D) Dili mil

7. Boru anahtar ile balant paras skarken boru anahtarnn az ne kadar almaldr? A) aptan az B) ap kadar C) Gz karar D) aptan fazla

8. Souk su tesisat boru eklerinde kullanlan teflon bant gramaj ne olmaldr? A) 4,00 g/cm B) 0,30 g/cm C) 0,40 g/cm D) 3,00 g/cm

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME

48

RENME FAALYET-4

Gerekli donanm kullanarak siyah elik borularda souk bkme ilemini yapabileceksiniz.

Blgenizdeki stma ve doal gaz tesisatlarn gezerek siyah elik borularda

souk bkme ileminin nasl yapldn aratrnz.

Aratrma konusu ile ilgili internet ortamnda, ilgili sektrde kaynak taramas

yapnz.

Topladnz bilgi ve dokmanlar rapor hline getiriniz.

Hazrladnz raporu atlyede tartnz.

4. BORULARIN SOUK BKM LER

4.1. Boru Bkme Makinesi ve zellikleri

Siyah demir borular standart aplarda souk olarak bkebilmek iin boru bkme makineleri kullanlr. Boru bkme makineleri mekanik, hidrolik ve elektrikli olarak imal edilmilerdir. Rahatlkla her yere tanabilmesi ve kullanmnn kolay olmas nedeniyle ska kullanlmaktadr. Tesisatnn souk bkmelerde vazgeemedii bir makinedir.

Resim 4.1: Hidrolik Boru bkme makinesi

RENME FAALYET-4

AMA

ARATIRMA

49

Hidrolik boru bkme makinesi ya basnc ile alr. 15 mm (1/2) ile 80 mm (3) aplar arasndaki borular istenilen ada bkebilirler.

Bu makinelerin bklecek boru aplarna uygun merkez bkme kalplar vardr. Bkme kalplar dirsek ve kpr bkmlerine gre yaplr. Bkmlerin tam ve doru yaplabilmesi iin borularn d aplarnn standartlara uygun olmas lazmdr. 15 mm, 20 mm ve 25 mm aplarndaki borularn bklmelerinde fazla sorun yaanmaz. 25 mmden byk aplardaki borularn bkmlerinin sorunsuz olmas iin ilerine kum doldurulmas faydal olur. Kum, boru iinde cidarlara eit basn uygulayarak boru ap daralmalarn ve boru ezilmelerini nler.

Boruyu d bkme kalplar ile merkez bkme kalbnn arasna yerletirilirken dikili ksmnn mutlaka ste gelmesi gerekir.

Bkme makinesinde alrken zamanla hidroliinde eksilme olabilir. Bunun sonucu olarak da piston, merkez boru kalbn sonuna kadar ittiremez. Boru istenilen ekilde bitim noktasna kadar bklemez. Bu durumda hidrolik volan gevetilir. Hava tahliye yerinden ince bir huni ile hidrolik konur. Hidrolik haricinde baka yalarn konulmas sakncaldr. (rnek: Makine ya hidrolik haznesinden silindire gei deliklerini tkar.). Makine almaz.

Resim 4.2: Hidrolik boru bkme makinasnn ksmlar

50

Hidrolik bkme makinesinde alma kurallar:

Makine almad zaman hidrolik ya haznesinin kapa sklerek ii temizlenir.

Makinenin kalplar zamanla anr veya krlr. Bu durumda yenisi ile deitirilmelidir.

Makinenin seri ve srekli kullanlabilmesi iin daima temiz ve dzgn kullanlmas lazmdr.

zerindeki sznt hlindeki yalar tarken zerimizi kirletebilir, elimizden makinenin kayarak dmesine neden olabilir.

Makinenin srekli stp veya temiz bir bezle silinmesi gerekir.

4.2. Bkme eitleri

4.2.1. Dirsek Bkme

Bkeceiniz boruyu hazrlaynz.

Bkme kalplarn uygun yuvalara yerletiriniz.

Boruyu dikili ksm ste gelecek ekilde piston kalbna yerletiriniz. Hidrolik volan kapatnz.

Hidrolik pompalama kolunu aa yukar hareket ettiriniz. Pistonun hareketini

izleyiniz.

51

Boru, kalbn da arasna sktnda son kez iaretinizi kontrol ediniz.

Pistonun boruyu bkme kalplarnn arasndan geirmesini izleyiniz.

Borunun bkme kalplarnn dna kn izleyiniz.

Borunun uygun aya gelip gelmediini kontrol ediniz.

Hidrolik volann gevetiniz. Borunun geri ekiliini izleyiniz.

Piston geri ekildiinde boruyu oynatnz.

52

st tablay kaldrarak boruyu alnz.

Boruyu dzgn bir zemine koyunuz.

Gnyesini kontrol ediniz.

Yaptnz bkmn nerelerde kullanldna baknz.

45o dirsek bkme:

53

90 dirsek bkme:

4.2.2. Etaj Bkme

54

4.2.3. Kpr Bkm

4.3. Kullanlan Takmlarn Bakm

Hidrolik boru bkme makinesini aada resimde gsterildii ekilde temizleyiniz.

imiz bittikten sonra temiz kuru bir stb ile st ve alt tabla temizlenmelidir.

Kalplar gzelce silinmelidir. Elimizden yere drlmemelidir.

Piston tamamen temizlenmelidir.

D silindir gzelce silinmelidir.

55

UYGULAMA FAALYET

90o boru bknz.


Bklecek boruyu hazrlaynz.

nlnz giyerek alma ortamnz dzenleyiniz.

Yapacanz i parasnn eklini inceleyiniz. Temrin malzeme listesine gz atnz. Depo sorumlusundan gerekli malzemeleri

alnz.

Bkme noktasna gre markalama yapnz.

Markalamada krmz kalem veya tebeir kullanabilirsiniz.

Doru noktay, bkm noktasn markaladnzdan emin olunuz.

Bkme makinesine uygun kalp taknz.

Kalplar uygun deliklere yerletiriniz. Kalplar yere drmemeye alnz.

Boruyu piston kalp merkezine yerletiriniz.

Kaynak dikiinin ste gelip gelmediini kontrol ediniz.

Piston kalp merkezi izgisi ile boru bkm izgisinin akp akmadna dikkat ediniz.

Mastar gnye ile kontrol ederek nce gz ile gzetleme deliinden kontrol

UYGULAMA FAALYET

56

istenilen derecede bknz.

ediniz.

Gnye ile kontrol ediniz.

Boruyu makineden karnz.

Hidrolik volann gevetiniz. Paranz bez zmpara ile temizleyiniz. Paranzn i ksmnda apak varsa yuvarlak

ee ile temizleyiniz. Para zerine okul numaranz vurarak

retmeninize teslim ediniz.

57

KONTROL LSTES



1 Gerekli ara ve gereleri hazrladnz m?

2 Borunun kesme ve di ama ilemini yaptnz m?

3 Borunun bir ucuna kendir sardnz m?

4 Kendir zerine slen boya veya macun srdnz m?

5 Boruya dirsei sktnz m?

6 Borunun dier ucuna teflon bant sardnz m?

7 Boruya Teyi sktnz m?


DEERLENDRME


58

LME VE DEERLENDRME Aadaki oktan semeli sorular cevaplaynz.

1. Hidrolik boru bkme makinesi hangi amalarla kullanlr? A) Plastik borularn souk bklmesinde B) elik borularn scak bkme ileminde C) elik borularn souk bkme ileminde D) Plastik borularn scak bklmesinde

2. Aadakilerden hangisi hidrolik boru bkme makinesinin paras deildir? A) Alt ve st tabla B) Hidrolik volan

C) Lama

D) Piston

3. Hidrolik boru bkme makinesi aadakilerden hangisi ile alr? A) Su basnc B) Hava basnc C) Cva basnc D) Ya basnc

4. Hidrolik pompalama kolunu hareket ettirdiimizde neler gzlenir? A) Piston bkme kalplarna doru gider. B) Piston geri ekilir. C) Piston hareket etmez. D) Hidrolik basnc azalr.

Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

5. ( )Souk bkme ilerinde borulara kum doldurulabilir.

6. ( ) Hidrolik boru bkme makinesine iyi almas iin gres ya konulur.

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

7. Bkme makinesinde alrken zamanla eksilme olur.

8. Bkmlerin tam ve doru yaplabilmesi iin borularn .............standartlara uygun olmas lazmdr.

LME VE DEERLENDRME

59

MODL DEERLENDRME

ekli verilen kapal boru devresini yapnz.

Not: Test tulumbas veya muslua balanan bir hortumla kaak testi yapabilirsiniz.

Ara ve gereler:

Galvanizli elik boru Metre, kalem Slen boya Testere veya boru keskisi Boru mengenesi Kendir veya teflon bant Boru paftas Boru anahtar Balant paralar (dirsek, Te) Rakor

MODL DEERLENDRME

60

KONTROL LSTES

Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.


1. gvenlii kurallarna uydunuz mu?

2. Doru ara ve gereleri setiniz mi?

3. Markalamay doru yaptnz m?

4. Kesme ncesi testere ile iz yaptnz m?

5. Testere ile kesme kurallarna uydunuz mu?

6. Paftay boruya doru tutturdunuz mu?

7. Hatasz di atnz m?

8. Am olduunuz die keten sarp slen boya srdnz m?

9. Teflon bant kullandnz m?

10. Fittings skma ilemini nerilere uyarak yaptnz m?

11. l alma yntemlerini uyguladnz m?

12. Alm olduunuz malzemeleri temizleyip teslim ettiniz mi?

13. Bu ilemleri, sizden istenilen srede bitirebildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

61

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI

1 A

2 D

3 C

4 B

5 B

6 C

7 B

8 A

9 A

10 C

RENME FAALYET2NN CEVAP ANAHTARI

1 A

2 B

3 D

4 C

5 A

6 C

7 B

8 C


1 A

2 C

3 D

4 B

5 D

6 C

7 B

8 C

CEVAP ANAHTARLARI

62


1 C

2 C

3 D

4 A

5 Doru

6 Yanl

7 Ya

8 TSE

63

KAYNAKA

DEMR Hseyin, Mevlt ETNKAYA, Temel lemler Meslek Bilgisi 9.

Snf, MEB, Ankara, 2001.

KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi ve lem Yapraklar 10. Snf, MEB,

Ankara, 2003.

KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi ve lem Yapraklar 11. Snf (Shhi

Tesisat), MEB, Ankara, 2004.

KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi ve lem Yapraklar 9. Snf, MEB,

Ankara, 2003.

KAYNAKA

Documents

Çelik Boruları Montaja Hazırlama