CAFER SUBAŞI 070106115 TASARIM ODEVI

7/30/2019 CAFER SUBAI 070106115 TASARIM ODEVI

1/74

BLM 1. MOTOR ANA BOYUTLARI

Motor dizaynnda g, dnme says, silindir says ve tertibi, iki ya da drt zamanl

oluu gibi eitli etkenler gz nne alnarak, motorun ana boyutlar olan silidir ap ( D ) ve

strok ( H ) belirlenir.

D :Silindir ap (mm)

H :Strok uzunluu (mm)

H/D :Strok-ap oran

cm :Ortalama piston hz (m/s)

pme :Ortalama efektif basn (Pa)

n :Dnme says (devir/dk)

z :Silindir says

VH :Toplam strok hacmi (m3, l )

:Sktrma oran

Pe/VH :Strok hacminin litresibana g (kW/l)

A :Piston alan (m2)

1.1 MOTOR KARAKTERSTKLER1.1.1 Strok - ap oran

= H/D

Motorlarda kullanlan Strok ap oran

Benzin motorlarnda : =0,65-1,1

Dizel motorlarnda (yksek devirli) : =0,9 - 1,4

Dizel motorlarnda (dk devirli) : =1,4 - 2,0

1.1.2 Ortalama Efektif Basn (Pme) (bar)

Bir motorun gc, ortalama efektif basn, strok hacmi ve dnme saysna baldr.

Belirli bir motorun Strok hacmi sabit olduundan motor gc, dnme says ve ortalama

efektif basnca gre deiir. Ortalama efektif basn, dnme saysna, yke ve yapm

etkenlerine gre deiir.


2/74

Benzin motorlarnda : 0,61,0 Mpa

Dizel motorlarnda (yksek devirli) : 0,40,7 Mpa

Dizel motorlarnda (dk devirli) : 0,60,9 Mpa

1.1.3 Ortalama Piston Hz (cm) (m/s)

Strokun herhangi bir noktas iin piston hz

cm = H * n / 30 (m/s)

Ortalama piston hznn artmasyla motor mr ve volmetrik verim azalr, srtnme

kayplar sebebiyle s yk artar. Halen kullanlmakta olan motorlarda ortalama piston

hzlar;

Benzin motorlarnda : cm = 916 m/s

Dizel motorlarnda (yksek devirli) : cm = 813 m/s

Dizel motorlarnda (dk devirli) : cm = 69 m/s

deerleri arasndadr.

1.1.4 Strok Hacminin Litresi Bana G (Pe/VH) (kW / l)

Strok hacminin litresi bana gc

Pe / VH = Pme * n / 120

Bu ifade ortalama piston hzna gre dzenlenirse ;

Pe / VH = Pme* cm / 4*H

Benzin motorlarnda (otomobillerde) : 2542 (kW/l)

Benzin motorlarnda (dier yksek glerde) : 3570 (kW/l)


3/74

Dizel motorlarnda (yksek devirli) : 815 (kW/l)

Dizel motorlarnda (dk devirli) : 412 (kW/l)

1.1.5 Silindir Says (z)

Motorun silindir says gce ve dier karakteristiklere gre saptanr. Buna gre silindir

says,

z = Pe* n2 * 2 / ( 235000 * pme * cm

3 )


4/74


5/74

1.2 MOTORUN ANA BOYUTLARI HESABI

Motorun ana boyutlar olan silindir ap (D) ve strok hacmi (H) , motor

karakteristikleri saptandktan sonra hesaplanabilir.1 Beygir Gc=1 HP=0.9863 PS=0.7457 kW

70 Beygir Gc = 0,7457*80= 59,856 kW

Tablo 1.1denyararlanlarak yapm dnlen 60 kW g reten benzin motorunun

motor karakteristikleri aadaki gibi seilir.

Motor Karakteristikleri

Motor tipi : Otomobil Motoru Avrupa Tipi, 4z, BM, Su Soutmal, Sral

Motor gc : Pe = 60 kW

Devir says : n = 40006000 dev/dak

Seilen devir says : n = 5500 dev/dak

Silindir says : z = 46

Seilen silindir says : z = 4 adet

Silindir ap : D = 6585 mm

Strok/ap oran : = 0,651,1

Ortalama efektif basn: Pme = 610 bar

Ortalama piston hz: cm = 816 m/s

Strok hacminin litre bana g : Pe/VH = 2550 kW/lt

G bana ktle: G/Pe = 24 kg/kW

Belirlenen Motor Gc (Pe), Devir Says (n) ve Silindir Says (z) deerlerinden

hareketle motorun amacna uygun olarak alt ve st snrlar seilmi Ortalama Efektif Basn

(Pme) ve Strok/ap () oranna gre motorun ana boyutlar olan Silindir ap (D) ve Strok (H)

aadaki formllerle hesaplanr ve kan sonular bir tablo haline getirilir.


6/74

1.2.1.1 Silindir aplarnn Hesaplanmas (D)

3

me

e

zP

P47,53

n

D

[m] ; formlnden yararlanlarak silindir aplar

hesaplanr.

D11= 31111 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*6*5500*65.0

60*47.53 = 0,1022m

D12= 31212 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5 )4*10*6*5500*74.0

60*47.53 = 0,0979m

D13= 31313 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5 )4*10*6*5500*83.0

60*47.53 = 0.0942m

D14= 31414 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5 )4*10*6*5500*92.0

60*47.53 = 0.0910m

D15= 31515 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*6*5500*01.1

60*47.53 = 0.0882m

D16= 31616 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*6*5500*1,1

60*47.53 = 0,0858 m

D21= 32121 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*8,6*5500*65.0

60*47.53 = 0,0980 m

D22= 32222 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*8,6*5500*74.0

60*47.53 = 0,0939 m


7/74

D23= 32323 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*8,6*5500*83.0

60*47.53 = 0,0903 m

D24= 32424 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 35 )4*10*8,6*5500*92.0

60*47.53 = 0,0873 m

D25= 32525 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*8,6*5500*01,1

60*47.53 = 0,0846 m

D26= 32626 )***(

*47.53

zPmen

Pe

= 35

)4*10*8,6*5500*1,1

60*47.53 = 0,0822 m

D31= 33131 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*6,7*5500*65,0

60*47.53 = 0,0945 m

D32= 33232 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*6,7*5500*74,0

60*47.53 = 0,0905m

D33= 33333 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*6,7*5500*83,0

60*47.53 = 0,0871 m

D34= 33434 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*6,7*5500*92,0

60*47.53 = 0,0841 m

D35= 33535 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*6,7*5500*01,1

60*47.53 = 0,0815 m

D36= 33636 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5 )4*10*6,7*5500*1,1

60*47.53 = 0,0793 m


8/74

D41= 34141 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*4,8*5500*65.0

60*47.53 = 0.0914m

D42= 34242 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 35 )4*10*4,8*5500*74.0

60*47.53 = 0,0875m

D43= 34343 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*4,8*5500*83.0

60*47.53 = 0,0842m

D44= 34444 )***(

*47.53

zPmen

Pe

= 35

)4*10*4,8*5500*92.0

60*47.53 = 0.0814 m

D45= 34545 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*4,8*5500*01,1

60*47.53 = 0.0789m

D46= 34646 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5 )4*10*4,8*5500*1,1

60*47.53 = 0,0767 m

D51= 35151 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*2,9*5500*65.0

60*47.53 = 0,0886m

D52= 35252 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*2,9*5500*74.0

60*47.53 = 0,0849m

D53= 35353 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*2,9*5500*83.0

60*47.53 = 0,0817m

D54= 35454 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*2,9*5500*92.0

60*47.53 = 0,0789m


9/74

D55= 35555 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*2,9*5500*01,1

60*47.53 = 0,0765m

D56= 35656 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 35 )4*10*2,9*5500*1,1

60*47.53 = 0,0744m

D61= 36161 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*10*5500*65.0

60*47.53 = 0,0862m

D62= 36262 )***(

*47.53

zPmen

Pe

= 35

)4*10*10*5500*74.0

60*47.53 = 0,0825m

D63= 36363 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*10*5500*83.0

60*47.53 = 0,0794m

D64= 36464 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5 )4*10*10*5500*92.0

60*47.53 = 0,0768m

D65= 36565 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*10*5500*01,1

60*47.53 = 0,0744m

D66= 36666 )***(

*47.53zPmen

Pe

= 3

5)4*10*10*5500*1,1

60*47.53 = 0,0723m

1.2.2 Silindir strok boyu hesaplanmas

Yukarda bulmu olduumuz silindir aplarndan (D) yararlanlarak silindir stroklar

aadaki ;

DH [m] forml yardmyla hesaplanr.


10/74

Strok boyu hesaplar:

H11= 1111 *D =0. 65*0.1022=0,0664 m

H12= 1212 *D =0.74*0.0979=0,0724 mH13= 1313 *D =0.083*0.0942=0.0781 m

H14= 1414 *D =0.092*0.0910=0.0837 m

H15= 1515 *D =1,01*0,0882=0,0890 m

H16= 1616 *D =1,1*0,0858=0,0943 m

H21= 2121 *D =0,65*0,0980=0,0637 m

H22= 2222 *D =0,74*0,0939=0,0694 m

H23= 2323 *D =0,83*0,0903=0,0749 m

H24= 2424 *D =0,92*0,0980=0,0803 m

H25= 2525 *D =1,01*0,0846=0,0854 m

H26= 2626 *D =1,1*0,0822=0,0904 m

H31= 3131 *D =0,65*0.0945=0,0614 m

H32= 3232 *D =0,74*0.0905=0,0669 m

H33= 3333 *D =0,83*0.0871=0,0722 m

H34= 3434 *D =0,92*0.0841=0.0,0773 m

H35= 3535 *D =1,01*0.0815=0,0823 m

H36= 3636 *D =1,1*0.0793=0,0872 m

H41= 4141 *D =0.65*0.0914=0.0594 m

H42= 4242 *D =0.74*0.0875=0.0647 m

H43= 4343 *D =0.83*0.0842=0.0698 m

H44= 4444 *D =0.92*0.0814=0.0748m

H45= 4545 *D =1,01*0.0789=0.0796 m

H46= 4646 *D =1,1*0.0767=0.0843 m


11/74

H51= 5151 *D =0,65*0.0886=0.0575 m

H52= 5252 *D =0,74*0.0849=0.0628 m

H53= 5353 *D =0,83*0.0817=0.0678 m

H54= 5454 *D =0,92*0.0789=0.0725 m

H55= 5555 *D =1,01*0.0765=0.0772 m

H56= 5656 *D =1,1*0.0744=0.0818 m

H61= 6161 *D =0,65*0.0862=0.0560 m

H62= 6262 *D =0,74*0.0825=0.0610 m

H63= 6363 *D =0,83*0.0794=0.0659 m

H64= 6464 *D =0,92*0.0768=0.0706 m

H65= 6565 *D =1,01*0.0744=0.0751 m

H66= 6666 *D =1,1*0.0723=0.0795 m

1.2.3 Ortalama piston hzna gre kontrolBulunan her bir strok deerine gre ortalama piston hzlar hesaplanr. Motorun

amacna uygun olan ortalama piston hzlar bu deerlerle karlatrlarak uymayanlara ait

silindir ap ve strok deerleri atlr.

1.2.3.1 Ortalama piston hzlarnn hesaplanmas

30nHcm

[m/s] formlnden yararlanlarak ortalama piston

hzlar ( cm) hesaplar yaplr.

Cm11=30

*11 nH =30

5500*0664.0= 12,17 m/s

Cm12=30

*12 nH =30

5500*0724.0= 13,27 m/s


12/74

Cm13=30

*13 nH =30

5500*0781.0= 14,31 m/s

Cm14= 30

*14 nH

= 30

5500*0837.0

= 15,34 m/s

Cm15=30

*15 nH =30

5500*0890.0= 16,31 m/s

Cm16=30

*16 nH =30

5500*0943.0= 17,28 m/s

Cm21=

30

*21 nH =

30

5500*0637.0= 11,67 m/s

Cm22=30

*22 nH =30

5500*0694.0= 12,72 m/s

Cm23=30

*23 nH =30

5500*0749.0= 13,73 m/s

Cm24=30

*24 nH =30

5500*0803.0= 14,72 m/s

Cm25=30

*25 nH =30

5500*0854.0= 15,65 m/s

Cm26=30

*26 nH =30

5500*0904.0= 16,57 m/s

Cm31=30

*31 nH =30

5500*0614.0= 11,25 m/s

Cm32=30

*32 nH =30

5500*0669.0= 12,26 m/s

Cm33=30

*33 nH =30

5500*0722.0= 13,23 m/s

Cm34=30

*34 nH =30

5500*0773.0= 14,17 m/s

Cm35=30

*35 nH =30

5500*0823.0= 15,08 m/s

Cm36=

30

*36 nH =

30

5500*0872.0= 15,98 m/s


13/74

Cm41=30

*41 nH =30

5500*0594.0= 10,89 m/s

Cm42=30

*42 nH =30

5500*0647.0= 11,86 m/s

Cm43=30

*43 nH =30

5500*0698.0= 12,79 m/s

Cm44=30

*44 nH =30

5500*0748.0= 13,71 m/s

Cm45=30

*45 nH =30

5500*0796.0= 14,59 m/s

Cm46=30

*46 nH =30

5500*0843.0= 15,45 m/s

Cm51=30

*51 nH =30

5500*0575.0= 10,54 m/s

Cm52=30

*52 nH =30

5500*0628.0= 11,51 m/s

Cm53=30

*53 nH =30

5500*0678.0= 12,43 m/s

Cm54=30

*54 nH =30

5500*0725.0= 13,29 m/s

Cm55=30

*55 nH =30

5500*0772.0= 14,15 m/s

Cm56=30

*56 nH =30

5500*0818.0= 14,99 m/s

Cm61= 30

*61 nH

= 30

5500*0560.0= 10,26 m/s

Cm62=30

*62 nH =30

5500*0610.0= 11,18 m/s

Cm63=30

*63 nH =30

5500*0659.0= 12,08 m/s

Cm64=30

*64 nH =30

5500*0706.0= 12,94 m/s

Cm65=30

*65 nH =30

5500*0751.0 = 13,76 m/s


14/74

Cm66=30

*66 nH =30

5500*0795.0= 14,57 m/s

Pme 0,65 0,74 0,83 0,92 1,01 1,1

6

D 0,1022 0,0979 0,0942 0,0910 0,0882 0,0858

H 0,0664 0,0724 0,0781 0,0837 0,0890 0,0943

cm 12,17 13,27 14,31 15,34 16,31 17,28

6,8

D 0,0980 0,0939 0,0903 0,0873 0,0846 0,0822

H 0,0637 0,0694 0,0749 0,0803 0,0854 0,0904

cm 11,67 12,72 13,73 14,72 15,65 16,57

7,6

D 0,0945 0,0905 0,0871 0,0841 0,0815 0,0793

H 0,0614 0,0669 0,0722 0,0773 0,0823 0,0872

cm 11,25 12,26 13,23 14,17 15,08 15,98

8,4

D 0,0914 0,0875 0,0842 0,0814 0,0789 0,0767

H 0,0594 0,0647 0,0698 0,0748 0,0796 0,0843

cm 10,89 11,86 12,79 13,71 14,59 15,45

9,2

D 0,0886 0,0489 0,0817 0,0789 0,0765 0,0744

H 0,0575 0,0628 0,0678 0,0725 0,0772 0,0818

cm 10,54 11,51 12,43 13,29 14,15 14,99

10

D 0,0862 0,0825 0,0794 0,0768 0,0744 0,0723

H 0,0560 0,0610 0,0659 0,0706 0,0751 0,0795

cm 10,26 11,18 12,08 12,94 13,76 14,57

Tablo 1.1

Her bir Strok/ap oran () ve Ortalama efektif basn (Pme) deerine gre

hesaplanarak Ortalama piston hz (cm) iin bulunan deerler motorun karakteristiklerinde


15/74

belirlediimiz Ortalama Piston Hz (cm = 8 16 m/s) aralna uyduundan ortalama piston

hzna gre tablodan matris ; (1,5),(1,6),(2,6) elenmitir.

1.2.4 Strok hacmi bana g ( Pe / VH ) kontrol

Ortalama piston hzna gre yaplan kontrol sonucu geri kalan (D) ve (H) deerleri

iin litre strok hacmi bana g deerleri hesaplanr. Hesaplandktan sonra motorun amacna

uygun olan strok hacmi bana g deerleri (Pe/VH) ile karlatrlarak uymayanlara ait

silindir ap ve strok deerleri atlr.

1.2.4.1 Strok hacmi bana gcn hesaplanmas ( Pe/VH)

Tablo 1.1 de hesaplanan her bir aralk iin Strok Hacminin Litresi Bana G(Pe/VH) kontrol aadaki formlle yaplacaktr. Hesaplanan her bir aralk iin bulunan

deerlerle yeni bir tablo oluturulacak ve bu tabloda motor karakteristiklerinde belirlenen

Strok Hacminin Litresi Bana G (Pe/VH) aralna uyumluluu aratrlacak.

Hz

cP

V

Pmme

H

e

[kW/lt]

Vh

Pe(Strok hacminin litresi bana ge gre kontrol):

11

Vh

Pe=

11

1111

*4

*

H

CmPme=

0664.0*4

17,12*6.0= 27,4924 kw/l

12

Vh

Pe=

12

1212

*4

*

H

CmPme=

0724.0*4

27,13*6.0= 27,4930 kw/l

13

Vh

Pe=

13

1313

*4

*

H

CmPme=

0781.0*4

31,14*6.0= 27,4839 kw/l

14

Vh

Pe=

14

1414

*4

*

H

CmPme=

0837.0*4

34,15*6.0= 27,4910 kw/l

15

Vh

Pe= 0

16

Vh

Pe=0


16/74

21

Vh

Pe=

21

2121

*4

*

H

CmPme=

0637.0*4

67,11*68,0= 31,1444 kw/l

22

Vh

Pe=

22

2222

*4

*

H

CmPme=

0694.0*4

72,12*68,0= 31,1585 kw/l

23

Vh

Pe=

23

2323

*4

*

H

CmPme=

0749.0*4

73,13*68,0= 31,1628 kw/l

24

Vh

Pe=

24

2424

*4

*

H

CmPme=

0803.0*4

72,14*68,0= 31,1631 kw/l

25

Vh

Pe=

25

2525

*4

*

H

CmPme=

0854.0*4

65,15*68,0= 31,1533 kw/l

26

Vh

Pe= 0

31

Vh

Pe=

31

3131

*4

*

H

CmPme=

0614.0*4

25,11*76,0= 34,8127 kw/l

32

Vh

Pe

=32

3232

*4

*

H

CmPme

= 0669.0*4

26,12*76,0

= 34,8191 kw/l

33

Vh

Pe=

33

3333

*4

*

H

CmPme=

0722.0*4

23,13*76,0= 34,8157 kw/l

34

Vh

Pe=

34

3434

*4

*

H

CmPme=

0773.0*4

17,14*76,0= 34,8292 kw/l

35

Vh

Pe=

35

3535

*4

*

H

CmPme=

0823.0*4

08,15*76,0= 34,8140 kw/l

36

Vh

Pe=

36

3636

*4

*

H

CmPme=

0872.0*4

98,15*76,0= 34,8188 kw/l

41

Vh

Pe=

41

4141

*4

*

H

CmPme=

0594.0*4

89,10*84,0= 38,5000 kw/l

42

Vh

Pe=

42

4242

*4

*

H

CmPme=

0647.0*4

86,11*84,0= 38,4945 kw/l


17/74

43

Vh

Pe=

43

4343

*4

*

H

CmPme=

0698.0*4

79,12*84,0= 38,4799 kw/l

44

Vh

Pe=

44

4444

*4

*

H

CmPme=

0748.0*4

71,13*84,0= 38,4906 kw/l

45

Vh

Pe=

45

4545

*4

*

H

CmPme=

0796.0*4

59,14*84,0= 38,4912 kw/l

46

Vh

Pe=

46

4646

*4

*

H

CmPme=

0843.0*4

45,15*84,0= 38,4875 kw/l

51

Vh

Pe=

51

5151

*4

*

H

CmPme=

0575.0*4

54,10*92,0= 42,1600 kw/l

52

Vh

Pe=

52

5252

*4

*

H

CmPme=

0628.0*4

51,11*92,0= 42,1544 kw/l

53

Vh

Pe=

53

5353

*4

*

H

CmPme=

0678.0*4

43,12*92,0= 42,1666 kw/l

54

Vh

Pe=

54

5454

*4

*

H

CmPme=

0725.0*4

29,13*92,0= 42,1613 kw/l

55

Vh

Pe

=55

5555

*4

*

H

CmPme

= 0772.0*4

15,14*92,0

= 42,1567 kw/l

56

Vh

Pe=

56

5656

*4

*

H

CmPme=

0818.0*4

99,14*92,0= 42,1479 kw/l

61

Vh

Pe=

61

6161

*4

*

H

CmPme=

0560.0*4

26,10*1= 45,8035 kw/l

62

Vh

Pe=

62

6262

*4

*

H

CmPme=

0610.0*4

18,11*1= 45,8196 kw/l

63

Vh

Pe=

63

6363

*4

*

H

CmPme=

0659.0*4

08,12*1= 45,8270 kw/l

64

Vh

Pe=

64

6464

*4

*

H

CmPme=

0706.0*4

94,12*1= 45,8215 kw/l

65

Vh

Pe

= 65

6565

*4

*

H

CmPme

= 0751.0*4

76,13*1

= 45,8055 kw/l


18/74

66

Vh

Pe=

66

6666

*4

*

H

CmPme=

0795.0*4

57,14*1= 45,8176 kw/l

Pme - 0,65 0,74 0,83 0,92 1,01 1,1

6 27,4924 27,4930 27,4839 27,4910 - -

6,8 31,1444 31,1585 31,1628 31,1631 31,1533 -

7,6 34,8127 34,8191 34,8157 34,8292 34,8140 34,81,88

8,4 38,5000 38,4945 38,4799 38,4906 38,4912 38,4875

9,2 42,1600 42,1544 42,1666 42,1613 42,1567 42,1479

10 45,8035 45,8196 45,8270 45,8215 45,8055 45,8176

Tablo 1.2

Tablo 1.2 de, Strok Hacminin Litresi Bana G (Pe/VH = 2550 kW/lt) aralndaki

deerlerden matris (1,5),(1,6),(2,6) deki deerler uymadndan, Tablo 1.1 de bulunan

(1,5),(1,6),(2,6) matrisleri elenmitir. Bu yzden dier bir yntem olan Ortalama

Piston Hz ve Strok/ap orannn alt ve st snrlar seilerek ana boyularn

hesaplanmas yntemini kullanarak ana boyutlarn hesaplanmas yaplacaktr.

1.2.5 Ortalama piston hz ve strok/ ap orannn alt ve st snrlar seilerek ana

boyutlarn hesaplanmas:

Belirlenen Motor Gc (Pe), Devir Says (n) ve Silindir Says (z) deerlerinden

hareketle motorun amacna uygun olarak alt ve st snrlar seilmi Ortalama Piston Hz (cm)

ve Strok/ap () oranna gre motorun ana boyutlar olan Silindir ap (D) ve Strok (H)

aadaki formllerle hesaplanr vekan sonular bir tablo haline getirilir.

DH [m] ;

HD [m] ;

nV

PP

H

e

me

120000 [Pa]

nzHD

PP eme

4

1200002

[Pa]

30HxnCme


19/74

8 =30

5500*H= >> H= 0,0436

9,6 = 30

5500*H

= >> H= 0,0523

11,2 =30

5500*H= >> H= 0,0610

12,8 =30

5500*H= >> H= 0,0698

14,4 =30

5500*H= >> H= 0,0785

16 = 30

5500*H

= >> H= 0,00872

65,0

0436,011

D = 0,067065,0

0523,021

D = 0,0804

74,0

0436,012

D = 0,058974,0

0523,022

D = 0,0706

83,00436,0

13 D = 0,052583,00523,0

23 D = 0,0630

92,0

0436,014

D = 0,047392,0

0523,024

D = 0,0568

01,1

0436,015 D = 0,0431

01,1

0523,025 D = 0,0517

1,1

0436,016

D = 0,03961,1

0523,026

D = 0,0475

65,0

0610,031

D = 0,093865,0

0698,041

D = 0,1073

74,0

0610,032

D = 0,082474,0

0698,042

D = 0,0943

83,0

0610,033 D = 0,0734

83,0

0698,043 D = 0,0840


20/74

92,0

0610,034

D = 0,066392,0

0698,044

D = 0,0758

01,1

0610,035 D = 0,0603

01,1

0698,045 D = 0,0691

1,1

0610,036

D = 0,05541,1

0698,046

D = 0,0634

65,0

0785,051

D = 0,120765,0

0872,061

D = 0,1341

74,0

0785,052

D = 0,106074,0

0872,062 D = 0,1178

83,0

0785,053

D = 0,094583,0

0872,063

D = 0,1050

92,0

0785,054 D = 0,0853

92,0

0872,064 D = 0,0947

01,1

0785,055

D = 0,077701,1

0872,065

D = 0,0863

1,1

0785,056

D = 0,07131,1

0872,066

D = 0,0792

1.2.5.1 Efektif glerin hesaplanmas (Pe)

Pme = 22

11

10*Pme1**4***

2*60*4*Pe

nHD=.......... (pa) formlnden yararlanlarak

efektif gler hesaplanr.

Pme11 =4*5500*0436,0*0670,0*

2*60*4*602

= 21,29

Pme12 =4*5500*0436,0*0589,0*

2*60*4*602

= 27,54

Pme13 =4*5500*0436,0*0525,0*

2*60*4*602

= 34,67

Pme14 =4*5500*0436,0*0473,0*

2*60*4*60

2= 42,71


21/74

Pme15 =4*5500*0436,0*0431,0*

2*60*4*602

= 51,44

Pme16 =4*5500*0436,0*0396,0*

2*60*4*602

= 60,94

Pme21 =4*5500*0523,0*0804,0*

2*60*4*602

= 12,32

Pme22 =4*5500*0523,0*0706,0*

2*60*4*602

= 15,98

Pme23 =4*5500*0523,0*0630,0*

2*60*4*602

= 20,07

Pme24 =4*5500*0523,0*0568,0*

2*60*4*602

= 24,69

Pme25 =4*5500*0523,0*0517,0*

2*60*4*602

= 29,80

Pme26 =4*5500*0523,0*0475,0*

2*60*4*602

= 35,31

Pme31 =4*5500*0610,0*0938,0*

2*60*4*602

= 7,76

Pme32 =4*5500*0610,0*0824,0*

2*60*4*602

= 10,06

Pme33 =4*5500*0610,0*0734,0*

2*60*4*602

= 12,67

Pme34 =4*5500*0610,0*0663,0*

2*60*4*602

= 15,54

Pme35 =4*5500*0610,0*0603,0*

2*60*4*602

= 18,78

Pme36 =4*5500*0610,0*0554,0*

2*60*4*602

= 22,25

Pme41 =4*5500*0698,0*1073,0*

2*60*4*602

= 5,18


22/74

Pme42 =4*5500*0698,0*0943,0*

2*60*4*602

=6,71

Pme43 =4*5500*0698,0*0840,0*

2*60*4*602

=8,46

Pme44 =4*5500*0698,0*758,0*

2*60*4*602

=10,39

Pme45 =4*5500*0698,0*691,0*

2*60*4*602

=12,50

Pme46 =4*5500*0698,0*634,0*

2*60*4*602

=14,85

Pme51 =4*5500*0785,0*1207,0*

2*60*4*602

=3,64

Pme52 =4*5500*0785,0*1060,0*

2*60*4*602

=4,72

Pme53 =4*5500*0785,0*0945,0*

2*60*4*602

=5,94

Pme54 =4*5500*0785,0*0853,0*

2*60*4*602

=7,29

Pme55 =4*5500*0785,0*0777,0*

2*60*4*602

=8,79

Pme56 =4*5500*0785,0*0713,0*

2*60*4*602

=10,44

Pme61 =4*5500*0872,0*1341,0*

2*60*4*602

=2,65

Pme62 =4*5500*0872,0*1178,0*

2*60*4*602

=3,44

Pme63 =4*5500*0872,0*1050,0*

2*60*4*602

=4,33

Pme64 =

4*5500*0872,0*0947,0*

2*60*4*602

=5,32


23/74

Pme65 =4*5500*0872,0*0863,0*

2*60*4*602

=6,41

Pme66 =4*5500*0872,0*0792,0*

2*60*4*602

=7,61

cm 0,65 0,74 0,83 0,92 1,01 1,1

8

H 0,0436 0,0436 0,0436 0,0436 0,0436 0,0436

D 0,0670 0,0589 0,0525 0,0473 0,0431 0,0396

Pme 21,29 27,54 34,67 42,71 51,44 60,94

9,6

H 0,0523 0,0523 0,0523 0,0523 0,0523 0,0523

D 0,0804 0,0706 0,0630 0,0568 0,0517 0,0475

Pme 12,32 15,98 20,07 24,69 29,80 35,31

11,2

H 0,0610 0,0610 0,0610 0,0610 0,0610 0,0610

D 0,0938 0,0824 0,0734 0,0663 0,0603 0,0554

Pme 7,76 10,06 12,67 15,54 18,78 22,25

12,8

H 0,0698 0,0698 0,0698 0,0698 0,0698 0,0698

D 0,1073 0,0943 0,0840 0,0758 0,0691 0,0634

Pme 5,18 6,71 8,46 10,39 12,50 14,85

14,4

H 0,0785 0,0785 0,0785 0,0785 0,0785 0,0785

D 0,1207 0,1060 0,0945 0,0853 0,0777 0,0713

Pme 3,64 4,72 5,94 7,29 8,7910,44

16

H 0,0872 0,0872 0,0872 0,0872 0,0872 0,0872

D 0,1341 0,1178 0,1050 0,0947 0,0863 0,0792

Pme 2,65 3,44 4,33 5,32 6,41 7,61

Tablo 1.3

Her bir Strok/ap oran () ve Ortalama Piston Hz (cm) deerine gre hesaplanarakOrtalama efektif basn (Pme) iin bulunan deerler, motorun karakteristiklerinde


24/74

belirlediimiz Ortalama efektif basn (Pme= 610 bar) aral ile karlatrlarak uymayan

bu deerlerin bulunduu matrisler Tablo 2.1 den elenecektir. Bu matrisler unlardr;

(1,1), (1,2), (1,3), (1,4), (1,5), (1,6),(2,1), (2,2), (2,3), (2,4), (2,5), (2,6), (3,3), (3,4), (3,5),

(3,6), (4,1), (4,4), (4,5), (4,6), (5,1), (5,2), (5,3), (5,6), (6,1), (6,2), (6,3), (6,4)

1.2.5.2 Strok hacmi bana g kontol (PE/VH)

Tablo 2.1 de hesaplanan ve Ortalama efektif basn (Pme) kontrolnde elenmeyen

matrisler iin Strok Hacminin Litresi Bana G (Pe/VH) kontrol aadaki formlle

yaplacaktr. Elenmeyen her bir matris iin bulunan deerlerle yeni bir tablo oluturulacak ve

bu tabloda motor karakteristiklerinde belirlenen Strok Hacminin Litresi Bana G (Pe/VH)

aralna uyumluluu aratrlacak.

Hz

cP

V

Pmme

H

e

[kW/lt] * 110

1.1 N: 1.2 N:

H

e

V

P

= 0436,0*4

8*21,29

=97,6605 H

e

V

P

= 0436,0*4

8*27,54

=126,3302

1.3 N: 1.4 N:

H

e

V

P=

0436,0*4

8*34,67=159,0366

H

e

V

P=

0436,0*4

8*42,71=195,9174

1.5 N: 1.6 N:

H

e

V

P=

0436,0*4

8*51,44=235,9633

H

e

V

P=

0436,0*4

8*60,94=279,5412

2.1 N: 2.2 N:

H

e

V

P=

0523,0*4

9,6*12,32=56,5353

H

e

V

P=

0523,0*4

9,6*15,98=73,3307

2.3N: 2.4 N:


25/74

H

e

V

P=

0523,0*4

9,6*20,07=92,0994

H

e

V

P=

0523,0*4

9,6*24,69=113,3001

2.5N: 2.6 N:

H

e

V

P=

0523,0*4

9,6*29,80=136,7495

H

e

V

P=

0523,0*4

9,6*35,31=162,0344

3.1N: 3.2 N:

H

e

V

P=

0610,0*4

11,2*7,76=35,6196

H

e

V

P=

0610,0*4

11,2*10,06=46,1170

3.3N: 3.4 N:

H

e

V

P=

0610,0*4

11,2*12,67=58,1573

H

e

V

P=

0610,0*4

11,2*15,54=71,3311

3.5N: 3.6 N:

H

e

V

P=

0610,0*4

11,2*18,78=86,2032

H

e

V

P=

0610,0*4

11,2*22,25=102,1311

3.1N: 3.2 N:

H

e

V

P=

0610,0*4

11,2*7,76=35,6196

H

e

V

P=

0610,0*4

11,2*10,06=46,1170

4.1N: 4.2 N:

H

e

V

P

= 0698,0*4

12,8*5,18

=23,7478 H

e

V

P

= 0698,0*4

12,8*6,71

=30,7621

4.3N: 4.4 N:

H

e

V

P=

0698,0*4

12,8*8,46=38,7851

H

e

V

P=

0698,0*4

12,8*10,39=47,6332

4.5N: 4.6 N:


26/74

H

e

V

P=

0698,0*4

12,8*12,50=57,3065

H

e

V

P=

0698,0*4

12,8*14,85=68,0802

5.1N: 5.2 N:

H

e

V

P=

0785,0*4

14,4*3,64=16,6929

H

e

V

P=

0785,0*4

14,4*4,72=21,6458

5.3N: 5.4 N:

H

e

V

P=

0785,0*4

14,4*5,94=27,2407

H

e

V

P=

0785,0*4

14,4*7,29=33,4318

5.5N: 5.6 N:

H

e

V

P=

0785,0*4

14,4*8,79=40,3108

H

e

V

P=

0785,0*4

14,4*10,44=47,8777

6.1N: 6.2 N:

H

e

V

P=

0872,0*4

16*2,65=12,1559

H

e

V

P=

0872,0*4

16*3,44=15,7798

6.3N: 6.4 N:

H

e

V

P=

0872,0*4

16*4,33=19,8623

H

e

V

P=

0872,0*4

16*5,32=24,4036

6.5N: 6.6 N:

H

e

V

P

= 0872,0*4

16*6,41

=29,4036 H

e

V

P

= 0872,0*4

16*7,61

=34,9082

cm - 0,65 0,74 0,83 0,92 1,01 1,1

8 97,6605 126,3302 159,0366 195,9174 235,9633 279,5412


27/74

9,6 56,5353 73,3307 92,0994 113,3001 136,7495 162,0344

11,2 35,6196 46,1170 58,1573 71,3311 86,2032 102,1311

12,8 23,7478 30,7621 38,7851 47,6332 57,3065 68,0802

14,4 16,6929 21,6458 27,2407 33,4318 40,3108 47,877716 12,1559 15,7798 19,8623 24,4036 29,4036 34,9082

Tablo 1.4

Mavi ile iaretlenen aralklar Ortalama efektif basn (Pme= 6 10 bar) aralna

uyduundan bu kontrolde eleme yaplamamaktadr.

1.2.5.3 Motor gcne gre kontrol ()

Eleme sonucu kalan matrislerin her biri aada verilen formlle hesaplanarak seilen

Motor Gc ( Pe = 60 kW) ne en yakn olan matristeki motorun ana boyutlar kabul

edilecektir.

42

10120004

znH

DPP mee

[kW] formulnden hesaplanr.

48000

10455000436,00670,029,21 42

11

me

P 59,9988 [kW]

48000

10455000436,00589,054,2742

12

meP 59,9808 [kW]

48000

10455000436,00525,067,3442

13

meP 59,9915 [kW]

48000

10455000436,00473,071,42 42

14

meP 59,9887 [kW]

48000

10455000436,00431,044,5142

15

me

P 59,9892 [kW]

48000

10455000436,00396,094,6042

16

meP 59,9943 [kW]


28/74

48000

10455000523,00804,032,1242

21

meP 59,9730 [kW]

48000

10455000523,00706,098,1542

22

me

P 59,9817 [kW]

48000

10455000523,00568,007,2042

23

meP 59,9875 [kW]

48000

10455000523,00568,069,2442

24

me

P 59,9861 [kW]

48000

10455000523,00517,080,29 42

25

meP 59,9833 [kW]

48000

10455000523,00475,031,3542

26

me

P 59,9953 [kW]

48000

10455000610,00938,076,742

31

meP 59,9692 [kW]

48000

10455000610,00824,006,1042

32

meP 59,9947 [kW]

48000

10455000610,00734,067,1242

33

me

P 59,9556 [kW]

48000

10455000610,00663,054,15 42

34

me

P 59,9983 [kW]

48000

10455000610,00603,078,1842

35

meP 59,9779 [kW]

48000

10455000610,00554,025,2242

36

me

P 59,9805 [kW]

48000

10455000698,01073,018,542

41

me

P 59,9398 [kW]

48000

10455000698,00943,071,642

42

meP 59,9698 [kW]

48000

10455000698,00840,046,842

43

meP 59,9950 [kW]

48000

10455000698,00758,039,10 4244

me

P 59,9985 [kW]


29/74

48000

10455000698,00691,050,1242

45

meP 59,9864 [kW]

48000

10455000698,00634,085,1442

46

me

P 59,9917 [kW]

48000

10455000785,01217,064,342

51

me

P 59,9400 [kW]

48000

10455000785,01060,072,442

52

meP 59,9452 [kW]

48000

10455000785,00945,094,542

53

me

P 59,9585 [kW]

48000

10455000785,00853,029,7 42

54

meP 59,9551 [kW]

48000

10455000785,00777,079,842

55

meP 59,9835 [kW]

48000

10455000785,00713,044,1042

56

meP 59,9902 [kW]

4800010455000872,01341,065,2

42

61

meP 59,8344 [kW]

48000

10455000872,01178,044,342

62

me

P 59,9372 [kW]

48000

10455000872,01050,033,4 42

63

me

P 59,9396 [kW]

48000

10455000872,00947,032,542

64

meP 59,9044 [kW]

48000

10455000872,00863,041,642

65

me

P 59,9414 [kW]

48000

10455000872,00792,061,742

66

meP 59,9353 [kW]

cm - 0,65 0,74 0,83 0,92 1,01 1,1

8 59,9988 59,9808 59,9915 59,9887 59,9892 59,9943


30/74

9,6 59,9730 59,9817 59,9875 59,9861 59,9833 59,9953

11,2 59,9692 59,9947 59,9556 59,9983 59,9779 59,9805

12,8 59,9398 59,9698 59,9950 59,9985 59,9864 59,9917

14,4 59,9400 59,9452 59,9585 59,9551 59,9835 59,990216 59,8344 59,9372 59,9396 59,9044 59,9414 59,9353

Tablo 2.3

Tablo 2.3 de bulunan deerlere gre yaplan elemede seilen Motor Gc ( P e = 60

kW) ne en yakn olan araln matrisi (4,3) matrisidir. Bu durumda motorun ana boyutlar

Tablo 2.3 de (4,3) matrisinde belirtilen boyutlardr.

Tablo 2.3 deki kutu ierisinde iaretli olan efektif g deeri bizim aradmz deere

en yakn, deer olduu iin bu deere ait silindir ap (D) ve silindir strok boyu (H) deerleri

tasarlayacamz motorun ana boyutlar olacaktr.

Moturun ana boyutlar: H= 0,0698 m = 69,8 mm

D = 0,0840 m = 84,0 mm

BLM 2. MOTOR PARALARININ DZAYNI

Piston iten yanmal motorlarda g ileten elemandr. Piston fonksiyonlar aadaki

sralanabilir.

a)Yanma gazlarn genilemesi esnasnda gaz basncndan ald kuvvetin etkisi

ile teleme hareketi yapar. Bu esnada meydana gelen kuvveti perno vastasyla biyele,

oradan da krank miline iletir ve onun dnmesini salar.

b)Yanma gazlar tarafndan yzeyine iletilen s enerjisinin byk bir ksmn

segmanlar yoluyla silindir eperlerine, oradan da soutucu akkana iletir.


31/74

c)Piston st yzeyi, yanma odas yzeylerinin bir ksmn oluturur. Ayn

zamanda, zerinde bulunan kompresyon segmanlaryla sktrmann olumasn ve

gazlarn kamamasn, ya segmanlaryla silindir yzeyinin yalanmasn ve yan

syrlmasn salar.

Piston dier motor paralarna gre en fazla mekanik ve sl zorlanmalara maruz kalan

elemandr. Pistona etki eden zorlanmalar gaz basnc, ktlelerin ivme kuvvetleri ve sl

kuvvetlerdir. Yanma gazlar pistona silindir ekseni ynnde etki ederler. Ktlelerin

ivme kuvvetleri de gaz kuvvetleri gibi pistona eksenel ynde etkiler. Biyel kolu,

silindir ekseni ile bir a meydana getirdiinde ise eksenel kuvvetlerin yan sra,

silindir eksenine dik radyal kuvvetler oluur. Bu radyal kuvvetler, pistonun silindir

iinde saa sola doru yanal hareketini meydana getirir. Bu yanal hareketler yksek

devir saylarnda istenmeyen grltlerin meydana gelmesine, piston ve silindirlerin

srtnme yzeylerinin anmasna ve silindirlerin yzeylerinin bozulmasna neden

olurlar.

Yksek scaklkl yanma gazlar, pistonun yaps nedeniyle eit olmayan scaklk

dalm oluturur. Dolaysyla sl gerilmeler ve deiken uzamalar meydana gelir. Bu

sebeple, pistonla silindir arasndaki boluk bu durum dikkate alnarak belirlenir. Bu

boluk piston kafasnda daha fazla, etek ise daha az olarak braklr.

2.1 Piston boyutlandrmas

Pistonun boyutlandrlmasnda, gerek mekanik gerekse sl zorlanmalar

dikkate alacak basit bir hesap ekli mevcut deildir. Bu nedenle, pistonunboyutlandrlmas nce istatistik deerlere gre yaplr. Sonra pistonun boyutlar,

mekanik ve sl zorlanmalara gre kontrol edilir. Daha sonra piston alma artlarnn

olduka stnde bulunan basn ve scaklk deneylerine tabi tutulur.

Pistonu boyutlandrabilmek iin, piston yzeyinin ekli ve et kalnl, piston

pernosunun yeri, piston etei, en st segmann yeri, kompresyon ve ya segmanlarnn

says ve boyutlar, piston arl gibi deerler istatistik olarak tespit edilir. Ayrca

pistonun boyutlandrlmasnda malzemenin hafiflii, salaml ve ucuzluu gz


32/74

nne alnmaldr. Bundan baka pistonun biimini ve boyutlarn supaplar, pskrtme

sistemleri ve biyel kolu gibi komu elemanlar da etkilemektedir Piston iin gerekli

boyutlar ekil 2.1de ve gerekli istatistik deerler de Tablo2.1 de verilmektedir.

H = 0,0698 m = 69,8 mm

D = 0,0840 m = 84,0 mm

[1 ( 15)] 69 [1 0,000011 (100 15)] 0,003

83,511 ( 15) 1 0, 0000238 (300 15)

s s s

pp py

D T x

D mmT

Dp st= 83,51 mm

mmT

xTDD

etekp

ssspa 80,83

)15150(0000238,01

003,0)]15100(000011,01[84

)15(1

)]15(1[

Dp alt= 83,80 mm

mmDp 51,83 Olarak Belirlendi.


33/74

ekil 2.1 Pistonun Boyutlandrlmas

L = Piston uzunluu

h = Piston yz et kalnl

h2

= Piston etei et kalnl

Lp = Perno mesafesi

Lc1 =1. Kompresyon segman yuva ykseklii

Lc2 =2. Kompresyon segman yuva ykseklii

Loil = Ya segman yuva ykseklii

Lf = Ate seti ykseklii

L1 = 1. Set ykseklii

L2 = 2. Set ykseklii a = Perno yuvalar aras mesafe

Dp = Piston ap

D1 = Piston st ap

D2 = Piston etek ap

s =Silindir gmleinin sl genleme katsays

p =Piston sl genleme katsays

D = Silindir ap Ts = Silindir i eper scakl


34/74

Tp,y = Piston st yzey scakl

Tp,etek = Piston st etek scakl

Xb = 0,03 mm

s = 0,0000110 (1/K) p = 0,0000238 (1/K)

Ts = 130 C

Tp,y = 350 C

Tp,etek = 150 C

2.1.1 Piston uzunluu (L)

Pistonun boyutlandrmasnda ilk seilecek deer piston uzunluudur. Piston uzunluunun

seiminde, motorun yaps, tipi, kullanma amac ve mr dikkate alnmaldr. Piston uzunluu

artarsa, yan yanma odasna kadar olan yolu uzar ve daha az ya yanma odasna gelebilir. Bu

nedenle ya tketimi azalr. Ayrca piston uzunluu birinci segmann piston yzeyine

uzaklna (S1) ve perno apna da baldr. Bunlarn dnda yanma basncnn en byk yan

kuvvetinin de (kayma kuvveti) pistonun uzunluuna etkisi vardr. Bu kuvvetin yardm ile

piston uzunluu hesaplanabilir. Bunun iin piston aftnn (eteinin) silindirle temas ettii

kabul edilir. Yanma odas iindeki gaz basncnn pistonla silindir yzeyine yapt basn,

normal kuvveti (Fn) oluturur. Bu kuvvetin maksimum deeri iin piston boyu hesap edilir.

Piston etei olarak Lsalnrsa, normal kuvvete (yan kuvvet) maruz kalacak pistonun izdm

alan Ls.Dpolur. Bu alan piston ile silindir arasndaki ya filmi yrtlmayacak ekilde seilir.

Piston uzunluuna ait istatistik deerler Tablo 2.1de verilmitir. ekil2.2de ise dizel

motorlarn piston uzunluunun piston apna gre deiimi grlmektedir.


35/74

ekil 1.1 Piston Uzunluunun Silindir apna Bal Olarak Deiimi

Piston uzunluu

ekil 2.2den L = (Dp + 15,5) formlnden yararlanarak bulduumuz bu deer

yardmyla piston uzunluu hesaplanr.

L = 83,51 + 15,5

L = 99,01 mm Piston uzunluu

2.1.2 Piston yznn ekli ve et kalnl2.1.2.1 Piston yznn ekli

Piston yznn ekli benzin ve dizel motorlarnn yanma odas ekline, bujinin veya

enjektrn yerine ve sktrma oranna baldr.

Benzin motorlarnda kullanlan piston yzeyi ekilleri

1) Dz Form: Bu tip pistonlara tat motorlarnda ve kk motorlarda

rastlanmaktadr. Yksek sktrma oran istendiinde piston yzeyi bombeli olarak imal

edilir. Bu tip yzeyler dzlemsel yzeye gre daha iyi bir mukavemet salamaktadr.


36/74

ekil 1.2 Dz Form Piston Yzeyi

2) Yar Kresel Form: Bu tip pistonlara daha ok yksek gl motorlarda

rastlanmaktadr. Sktrma oranlar daha yksektir. Scaklk dalmlar daha iyidir. Ayrca

supaplarn yerletirilmesi de daha kolaydr.

ekil 1.3 Yar Kresel Form Piston Yzeyi

3) at Formu:Bu tip piston yzeyi, genellikle yksek sktrma oran gerektiren 2ve 4 zamanl motorlarda kullanlrlar.

ekil 1.4 at Form Piston Yzeyi

2.1.2.2Piston yz et kalnl

Piston yz, sl ve mekanik zorlanmalarn etkisi altndadr. Et kalnl buna gre

belirlenir. Benzin motorlarnda yanma gazlarnn basnc dizel motorlara gre daha dk

olduundan piston yz et kalnl daha azdr. Dizel motorlarda piston yzeyinin oyuklu

oluu nedeniyle yzeyin scaklk dalm farkl olur. Bu nedenle pistonun fazla snan


37/74

ksmlar, ssnn iletilmesi iin byk kesitli olmaldr. Yanma sonucu oluan gazlarn

basnc da yksek olduundan piston yz et kalnl benzin motorlarnn piston yz et

kalnlna gre daha byk olur. Bu nedenlerle, piston yznn et kalnl, yanmann

basncna ve scaklna, pistondan silindire dolays ile soutucuya geecek s miktarna ve

pistonun malzemesine baldr.

Piston yz et kalnl istatistik deerlere gre boyutlandrlmas

Bu deer Tablo 2.1den alnabilir. Piston yz et kalnl 4 zamanl benzin

motorlarnda

h = ( 0,070,08 ) * Dp

arasnda deiir. Piston yznn et kalnl alminyum alaml silindir apnn yzdesi

olarak;

Dkm Pres

h = % 7 - 8 Dp h = % 5 - 7 Dp

Piston yz et kalnl

Tablo 2.1den h = (0,07 0,08 ) * Dp formlnden yararlanlarak piston

yz et kalnl hesaplanr.

h = 0,07 * 83,51

h = 5,845 mm

Piston yz et kalnlnn mekanik zorlanmalara gre kontrol

Piston yz et kalnlnn hesab her taraftan gerilmi bir plaka gibi dnlerek

yaplr. Buna gre plan hacimsel elemannda gerek radyal ynde ( r) ve gerekse teetsel

ynde (t) gerilmeleri oluur. Levhann ortasnda bu gerilmeler birbirine eittir.


38/74

h = Dp/4

max.5,0 F

h = piston yz et kalnl (mm)

= alminyum alamlarda (200-300 Mpa)

ekil 2.6 Piston Yznn Gerilme Durumu

Piston yz et kalnl kontrol

Pmax = 50Mpa

= 250 Mpa benzin motorlarnda genel olarak bu deerler seilebilir.

Fmax= Pmax*

=50***/4=27386,52 N28 KN

h = Dp/4

max.5,0 F

=83,51/4250

28.5,0=4,9405mm

h =4,9405 mm < 5,845 mmolduu iin emniyetlidir.

2.1.3 Perno Mesafesi

Piston st yzeyi ile pistonun kayma yzeyinin arlk merkezi arasndaki uzaklktaperno bulunur. Bu uzakla ayn zamanda sktrma ykseklii veya piston ba da denir. Bu


39/74

mesafe tespit edilirken segman says, perno ap gibi hususlar da gz nne alnr. Gerek

benzin motorlarnda gerekse dizel motorlarnda, sktrma ykseklii mesafesinin silindir

apna bal olarak deiimi ekil 2.7de grlmektedir. Pernonun yeri iyi seilmemise st

l noktada piston devrilme yapar. Bylece ya tketimi artar ve grlt meydana gelir. Ayn

zamanda titreimler oluur.

ekil 2.7 Sktrma Yksekliinin Piston apna Bal Olarak Deiimi

Perno mesafesiekil 2.7den lp = 0,6 * Dp formlnden yararlanlarak perno mesafesi hesaplanr.

lp = 0,6 x 83,51

lp = 50,106 mm

2.1.4 Perno Yuvalar Arasndaki Mesafe

Perno yuvalar arasndaki mesafenin, gerek benzin gerekse dizel motorlarnda piston

olarak deiimi ekil 2.8de grlmektedir.


40/74

ekil 2.8 Perno Yuvalar Arasndaki Mesafenin Silindir apna Bal Olarak Deiimi

Perno yuvalar arasndaki mesafe

ekil 2.8den a = 0,4 * Dp formlnden yararlanlarak perno yuvalar arasndaki

mesafe hesaplanr.

a = 0,4 * 83,51

a = 33,404 mm

2.1.5 Piston Etei

Pistonun ya segman ile pistonun alt ucu arasndaki ksma, piston etei veya piston

aft denir. Piston eteinin grevleri;

- Pistonun silindir iindeki merkezlenmesini ve hareketini

- Biyel kolunun normal (yan) kuvvetlerinin tanmasn,

- Piston ile silindir arasndaki yalamann ayarlanmasn,

- Silindir eperlerine ve yaa s geiini

salamaktr. Bu amalar olan piston etei, baz pistonlarda perno yuvalarna iten


41/74

balanarak takviye edilir. Baz piston etekleri, zellikle ksa stroklu motorlarda ksa

olur. Pistonun eteinin boyutlar, istatistik deerlere gre, silindir apna bal olarak

deiimi ekil 2.9da grlmektedir.

Ls = (1,3 * Dp) - 45

ekil 1.5 Piston Eteinin Silindir apna Bal Olarak Deiimi

Piston etek uzunluu

ekil 2.9 dan Ls = (1,3 * Dp )45 formlnden yararlanlarak piston etekuzunluu hesaplanr.

Ls = (1,3 * 83,51)45

Ls = 63,563 mm

2.1.6 Segman Yuvalarnn Yeri ve Says

Pistonun yapsndaki en nemli konulardan biri segmanlarn yeri, konumu ve saysdr. Bu

zelliklerin saptanmasnda ok eitli etkenler rol oynar.

Birinci Segman Yuvasnn Yeri: Birinci segman yuvasndan piston st yzey kenarna kadar

olan blgeye ate blgesi, bu blgedeki segmana da ate segman denir. Bu yuvann yeri ok

nemlidir. Bu segman yuvas, piston st l noktada iken, silindirin su ile soutulan ksmnda

olmaldr. Bu suretle bu segman olduka iyi bir ekilde soutulmu olur. Bu hususa zellikle


42/74

kovanl (gmlekli) silindirlerde dikkat edilmelidir. Aynen segman, yanma gazlarnn direkt

etkisinden korunmak iin piston yzeyinden belli bir uzaklkta olmaldr. Pistonun segman

yuvalar civarnda oluan ar scak]klar malzemenin mukavemetinin azalmasna sebep olur

(normal ya kullanlrsa buradaki scaklk 200 0C i katkl yalar kullanlrsa 230 0C

gemesi halinde) ve segman yuvalarnda karbon birikir ve dolaysyla bu blge zarara urar.

Bu blgedeki scaklklarn drlmesi iin, birinci segman yuvasnn piston yzeyine olan

mesafesi artrlr, piston boluu mmkn olduu kadar kk yaplarak gazlarn aa geii

azaltlr ve piston tahtasndan pernoya s geiini artrc ynde tedbir alnr. Bu zellikler gz

nne alnarak, birinci segman yuvasnn yerinin istatistik deerlere gre, silindir apna bal

olarak deiimi ekil 2.10da grlmektedir.

Benzin motorlarna ait pistonlarn ate blgesi ykseklikleri dizel motorlarna gre daha

kktr.

ekil 1.6 Birinci Segman Yuvasnn Piston Yzeyine Mesafesinin

Birinci segman yuvas ile piston yzeyi arasndaki mesafe

ekil 2.10da S1= (0,078 * Dp) + 2 formlnden yararlanlarak birinci segman yuvas

ile piston yzeyi arasndaki mesafe hesaplanr.

S1 = ( 0,078 * 83,51 ) + 2

S1 = 8,513 mm

Segman Yuvalar Arasndaki Mesafe: Genel olarak birinci ve ikinci segman yuvasarasndaki uzaklk (S2), dier arala gre daha fazla alnr. Bu mesafe;


43/74

Benzin motorlarnda S2 = 0.05 * D deerlerinde olur.

S2 = 0,05 * 83,51 ise;

S2 = 4,175 mm

Segman Says: Segman says benzin ve dizel motorlarnda farkl olmaktadr. k ve y

sembolleri kompresyon ve ya segmann belirtmek zere segman says, Benzin

motorlarnda;

D < 85mm iin; 2k + 1y

D > 85mm iin; 3k + 1y

Yukarda da grld gibi bizim hesaplamakta olduumuz motorun D=96,5 mmolduu

iin motorda kullanlacak segman says 3 adet kompresyon 1 adet ya segman olmas

gerekmektedir.

2.1.7 Pistonun Ktlesi

Piston yapm iin ktlesinin nceden bilinmesi istenir. Bunun deeri istatistik almalara

gre bulunur. Bu duruma gre piston ktlesi m: [mm] boyutunda olmak zere;

Benzin motorlarnda ise:

D < 150 mm ise m = 1,1 . D3

.103

D > 150 mm ise m = 1,5 . D3

.103

denklemlerinden bulunur. Bu deerler bize yaklak olarak piston ktlesini verir. Ayrca

piston ktlesinin silindir apna bal olarak deiimi ekil 2.11de grlmektedir.

ekil 1.7 Piston Ktlesinin Silindir apna Bal Olarak Deiimi


44/74

Piston ktlesi

Yukarda da grld gibi bizim motorumuzun D


45/74

Btn bu yukardaki zelliklere ayn anda sahip bir malzemeyi bulmak zordur. Teknik

zellikler ile malzemenin fiyatn birbiri ile badatrarak optimum seim gerekletirilir. Bu

da yapmcy, mevcut malzemelerden yeterli gvenlii veren malzemeyi seme yoluna

gtrmektedir. Piston malzemesi olarak nceleri dkme demir kullanlmaktayd. Daha

sonralar magnezyum alamlar kullanlmaya balanm, ancak magnezyum olduka hafif

olmasna karn anma mukavemetinin dk olmas nedeniyle yerini alminyuma

brakmtr. Gnmzde en yaygn olarak kullanlan piston malzemesi Al-Si alamlardr.

Pistonlarn imalat iki ana yntemle gerekletirilir;

Normal dkm

Pres dkm

Dkm yntemiyle ekillendirilen pistonlar daha takm tezgahlarnda ilenerek istenen

boyutlara getirilir.

2.2 SEGMANLAR

Segmann grevi, piston ve silindirle birlikte yanma odasndaki gazlarn kartere, karterdeki

yanda yanma odasna szmasn nlemek, silindir eperlerinin yalanmasn salamak ve

piston ssn silindir eperlerine iletmektir.

Szdrmazln salanmas, segmann silindir eperlerine radyal temasn ve segman yuvasna

oturan yzeyinin yuvasna dayanmas eklinde olur. Radyal temas, i zamannda segmann

arkasndaki yanma gaz basnc ve segmann esneme zellii ile olur. Bunun d ndakizamanlarda segmann kendi teetsel srtnmesi ile salanr. Segman yuvasndaki basn

segman radyal ynde silindire doru bastrr ve srtnme ii artar. Radyal basn 50 -200 kPa

dr. Bu basn yksek dnme sayl motorlarda byk dk dnme sayl motorlarda ise

kktr. Deneysel alma sonularna gre, srtnme iinin % 60 1. segmanda, % 30u 2.

segmanda, % 10u ise 3. segmanda olumaktadr. Buna gre mekanik kayplarn % 50 -60

segmanlarda meydana gelmekte ve motorun dnem says arttka bu oranda artmaktadr. Bu

kayp miktarnn azalmas iin segmanlarn saylarn ve kalnlklarnn azalmas gerekir.


46/74

Segmanlar ayrca pistondaki snn % 50-60n silindir eperlerine iletir. Bu daha ok ilk 2

segman vastasyla gerekleir. nc segmans iletim ynnden etkili deildir.

2.2.1 Segman tipleri

Segmanlar kompresyon ve ya segman olmak zere iki ana gruba ayrlrlar. Ayrca byk

silindir apl motorlarda kayc segmanlarda kullanlmaktadr.

2.2.1.1 Kompresyon segman:

Yanma odasndaki gazlarn kartere szmasn nlerler. Szdrmazlk en fazla 1. segman

tarafndan salanr.

ekil 1.9 Kompresyon Segman Tipleri

2.2.1.2Ya segman

Ya segmanlar silindir yzeyindeki ya syrarak yanma odasna gemesini nler.

Kompresyon segmannn altnda ve piston eteinde bulunur. Ya segmanlarnn iinde veya

hemen altnda ya kanallar veya delikler araclyla piston iine oradan da kartere akar.

ekil 1.10 Ya Segman Tipleri

2.2.2 Segman boyutlar

Segman boyutlar tat motorlar iin DIN 70909 ile 70948de verilmitir. Segman genilik ve

ykseklikleri ampirik olarak


47/74

* Segman genilii a= 3,5 * D / 100

* Segman ykseklii h= 3 * D /100

Yukarda formllerden yararlanlarak;

* a= 3,5 * 83,51 /100

a= 2,922 mm (segman genilii)

* h= 3 * 83,51 /100

h= 2,505 mm (segman ykseklii)

2.2.3 Segmanlarn mukavemet hesab

Segmanlarn boyutlar radyal basncn byklne ve dalmna baldr. Ortalama radyal

basn;

Kompresyon segmanlarnda : port = 0,110,25 MPa

Ya segmanlarnda : port = 0,200,40 MPa

Arasndadr. Ortalama radyal basn motorun dnme saysna, silindir apna, yalama

koullarna ve malzemeye baldr. Buna gre, dnme says azaldka ortalama radyal basnartar ve segman kalnl da artar. Silindir ap kldke ortalama radyal basn yksek

seilir.

Ortalama radyal basn;

port = ((m/D)*E) / 7,07*((D/a)-1)3

m :Segman az akl (mm) (silindir apn % 10-15 kadar)D :Silindir ap (mm)

a :Radyal segman kalnl (mm)

E :Segman malzemesinin elastite modl (96000-100000 MPa)

port :Ortalama radyal basn (MPa)

Yukardaki formlden yararlanlarak segman mukavemet hesab yaplr.

port = ((9,5/83,51)*98000) / 7,07*((83,51/2,922)-1)3


48/74

port = 0,0524 MPa

2.2.4 Segman Az Akl ( m )

m=0,1*D

m=0,1*84m=8.5 mm

ekil 1.11 Segman

2.2.5 Segman malzemeleri

Segmanlar tek tek dkmle veya merkezka dkmle elde edilen silindirlerden

kesilerek imal edilir. Segman malzemesi olarakmenevilenmi dkme demir, sfero dkme

demir ve eliin yan sra zel kr dkme demir de kullanlmaktadr. Yksek gl

motorlarnsegmanlar alaml eliklerden imal edilir.

2.3 PERNOPerno, piston ile biyel arasnda kuvvet ileten oynak balant parasdr. Buna ayn zamanda

piston pimi de denir. Yanma sonucu meydana gelen kuvvetler, pernoyu emeye, oval

deformasyona ve ayn zamanda nemli kesitlerde makaslamaya zorlar. Kuvvetler genellikle

piston kaburgalar ile perno yuvalarna iletilir. Bu nedenle perno yuvalar ok salam ve aynzamanda esnek olmaldr. Bunun iin st yuvalar alt yuvalara gre daha kuvvetli yaplr.


49/74

Perno, dinamik zorlanmalar altnda byk bir eilmeye maruz kalrsa gzle grlebilen

atlaklar meydana gelir.

2.3.1 Perno boyutlandrmas

Pernonun boyutlandrlmas gerek benzin gerekse dizel motorlarnda silindir apna bal

olarak, pernonun i ve d apnn deiimi Tablo 2.2de grlmektedir. Ayrca DIN

normlar ile benzin motorlarnda DIN 73125 de pernonun boyutlar standartlatrlmtr

(Tablo2.2) .

Pernonun uzunluu benzin motorlarnda lp = 0,80 * D civarndadr.

Pernonun i ve d aplarnn piston apna bal olarak belirlenmesi:

Benzin motorlarnda da = 0,28 * D d1 = (0,21 * D)2,7

Tablo 1.1 Perno Boyutlar

BENZN MOTORLARI

Silindir ap

PERNO

da di l

39 10 5 32

46 17 7 38

55 15 8 46

67 18 11 58

75 20 12 60

82 21 13 62

83 24 13 65

84 23 14 67

85 24 15 69

Perno boyutlar :

da = 0,28 * 83,51 da = 23,380 mm

di = (0,21 * 83,51)2,7 di = 14,837mm

lp = 0,80 * 83,51 lp = 66,800 mm


50/74

ekil 1.12 Perno

2.3.2 Perno malzemesi

Pernonun yklenmesi gaz basnc ve ktle kuvvetlerinden dolay eilme ynndedir. Bunun

yan sra silindirik yzeyi bu kuvvetlerden dolay anmaya urar. Bu nedenle perno

malzemelerinde eitli zellikler aranr.

Pernonun ekirdek ksmnn ok sert yzeyinin ise anmaya kar dayankl yaplmas

gerekir. stenen bu zellikler en ekonomik olarak perno malzemesi iin elik katks ile elde

edilir. Sertletirilmi yzeyin kalnl perno apnn % 30unu amamaldr. Pernonun ok

zor koullar altnda almas istendii zaman krom- nikel alam sementasyon elikleri veya

nitrr elikleri kullanlr.

2.4 BYEL

Biyel, pistonu krank mili muylusu vastasyla krank miline birletiren nemli bir elemandr.

Biyelin grevi, pistonun ileri geri hareketinin krank mili muylusu zerinden dnme hareketine

dntrlmesini salamaktr. Biyel genel olarak kk biyel ba, biyel kolu, biyel byk

ba, cvatalar, yatak zarflar, emniyet pimi ve tespit elemanlarndan oluur.


51/74

ekil 1.13 Parasz ve Paral Biyel

2.4.1 Biyelin boyutlandrlmas

Biyel byk ve kk ba ile biyel kolunun bilgisayar program yardmyla hesaplanmas ve

kontrol mmkndr. Fakat byle bir hesap kontrol, biyel kolunun yaklak olarak

boyutlandrlmas tamamlandktan sonra yaplabilir. Ancak biyelin tasarmn yapan

tasarmcnn n proje almasnda biyelin boyutlandrlmas iin elinde yeterli temel

deerlerin bulunmas gerekir. Bu deerler halen kullanlan ve olumlu sonu veren biyellerin

istatistik deerlerinden ve daha sonra yaplan kontrol hesaplarndan elde edilir.

2.4.1.1Biyel boyu

Biyelin boyu biyel iki bann merkezlerinin arasndaki uzaklk olarak tanmlanr. Biyelin

boyu byk ban dnmesine, krank mili kar arlna, silindirin boyuna ve dolaysyla =

H / D oranna baldr. Biyelin boyu motorun yksekliini dolaysyla arln etkiler. Biyelboyu;

= H / 2 * l = r / l

oranndan bulunur. Burada;

r : Krank mili yarap

H : Strok

Genel olarak = 1/3 ile 1/5 deerleri arasnda deiir. Otomobil motorlarnda


52/74

= H / D = 0,9 ve =

ile

arasnda olmaldr.

Yukardaki formlden yararlanlarak biyel boyu hesaplanr. =

seilir.

l

r

l

H

2 ;

6,3

1

2,3

1 ;

6,3

1 ; mml 64,125

2

6,38,69

;

mmr 9,346,3

64,125 l :0,125 m olur.

2.4.1.2 Biyel Kk Ba HesabBiyel kk bann boyutlar, perno boyutlarna ve bunun tespit ekline baldr. Biyellerin

kk ba pernoya uygun ekilde tespit edilir. Buna gre perno biyelde sabit, pistonda

serbest, perno biyelde serbest, pistonda sabit ve perno hem biyelde hem de pistonda serbest

olacak ekilde tespit edilir. Tat motorlarnda genel olarak serbest pernolar kullanlr.

Perno biyelde sabit ise, biyel kk ba daha kk yatak yzeyli olur. Pernonun pistonda

sabit olmas halinde ise yatak yzeyi daha fazla olmaldr. Bu durumda biyel kk bann iap pernonun d ap olur. Biyel kk bann Rod yarap ve rbiyel kk bann i

yarap ( pernonun d yarap )

Ro / r =1,201,30

olarak alnr.

2.4.2 Biyel Kk Ba Hesab

R0=1,25*r

R0=Biyel kk ba d yar ap.

r = Biyel kk ba i yar ap (ayn zamanda pernonun d yar apdr.)

r = da/2 dir. Buradan r = 10.16 mm olur.

R0=1,25*10,16 R0=12,7 mmolarak hesaplanr.

2*R0=25,4 mm bulunur.


53/74

2.4.2.1 Biyel kolu

Biyel kolunun ilk ekillendirmesi ve boyutlandrlmas alan motorlarn biyelleri gz nne

alnarak mukayese yoluyla yaplr. Biyel kolu yksek dnme sayl motorlarda ataletkuvvetlerini azaltmak iin genellikle dar ve geni I formunda veya dolu oval biimde yaplr.

Bizim kullanacamz biyel kolu ise I kesitli paral biyel kolu olacaktr. ekil 2.18 da

grld gibi

ekil 2.18 Biyel Kolu Kesiti

2.4.2.2 Biyel byk ba

Biyel byk ba daha nce grld zere eitli ekillerde yaplmaktadr. Ancak biyel

byk bann dizaynnda aadaki koullar yerine getirmesi gerekir. Buna gre;

Boyutlarnn mmkn olduu kadar kk olmas,

Eik biyel byk bann silindir ierisinden kabilecek boyutta olmas,

Byk biyel bandan biyel koluna geilerin dzgn olmas,

Salam olmas gerekmektedir.

Biyel byk ba ok silindirli motorlarda paral yaplr. Paral biyel yataklarnda st para

geici olarak bir an gaz kuvvetlerinin, alt para ise daha uzun sre iin atalet kuvvetlerinin

etkisinde kalr. Byk motorlar dnda btn yataklar ince zarfl yatak bulunur. Bunlarn alt

ve st paralar ayndr.


54/74

Biyel byk bann krank mili muylusunun ap ve uzunluuna baldr. Yaplan istatistik

almalar sonucu bulunan deerlere gre biyel byk ba i ap (dk) ve uzunluu ( lk):

dk : ( 0,600,70 ) * D

lk : ( 0,450,65 ) * D

Yukardaki formllerden yararlanlarak biyel byk ba boyutlar hesaplanr.

dk : 0,65 * 83,51 dk = 54,281 mm biyel byk ba i ap

lk : 0,55 * 83,51 lk = 45,930 mmbiyel byk ba uzunluu

Yatak zarflar, yksek dnme sayl motorlarda beyaz metalden yaplm ise 0,2 0,5 mm

kalnlkta olmaldr. Yaplan istatistik almalara gre yatak zarflarnn kalnl hz = ( 0,03

0,05 ) * dkarasnda bulunur. Yataklarn mr yan sevk yerine de baldr. Baz durumlarda

yan erozyonu yata andrabilir. Biyel byk banda yataksal apsal boluklar Db = (

0,00050,0011 ) * dkarasndadr. En kk boluk yan girebilmesi iin 0,0005 mm olarak

snrlandrlmtr.

hz = 0,04 * 54,281 hz = 2,171 mm yatak zarflarnn kalnl

Db = 0,0009 * 45,930 Db = 0,0413 mm yataklarn apsal boluklar

2.4.3 Biyelin boyutlandrlmasnn kontrol

Biyel istatistik deerlere gre boyutlandrldktan sonra mukavemet hesaplarna gre kontrol

yaplr.

2.4.3.1Biyel kk bann hesab

Biyel kk bann hesabnda ve ekillendirmesinde ancak yaklak hesap yaplabilir. Piston

pernosunun boyutlar biyel kkbann boyutlandrlmasna etki eder. Pistonun ileri geri

hareket eden ktlelerinin Nda olmas halinde, biyel kk bana, en byk kuvvet etki

eder. Biyel kk ba genellikle perno etrafnda ekmeye zorlanan bir tel gibi hesap

edilebilir.


55/74

ekme gerilmesi;

z = F max / ( 2*A) MPa

burada;

F max :Fh (teleme yapan ktlenin kuvveti)

A : s * b

z : 30 MPa ( benzin motorlarnda)

s : Biyel kk bann et kalnl

b : Biyel kk bann genilii

s = Ror s = 12,710,16 s= 2,54 mm

b = a (perno yataklar arasndaki mesafe) b= 26,72 mm

30 MPa = F max / 2 * ( 2,54 * 26,72 )

F max = 4072,12 N olarak bulunur.

2.4.3.2Biyel byk bann hesab

Biyelin byk bann boyutlandrlmasnda byk baa etki eden kuvvetler gz nne alnr.

Byk baa etki eden en byk kuvvet ise ileri geri giden ktlelerin st l noktadaki etkisiile dnen ktlelerin atalet kuvvetlerinin toplamna ibarettir.

ekil 2.19 Biyel Byk Bann Kapak Ksm


56/74

Yukardaki ekle gre maksimum eilme gerilmesi ;

b= F max * r / (2 * W) MPa

r : Biyel byk ba i yarap

W : Diren momenti

b : 200 -300 MPa

Yukardaki forml yardmyla biyel byk bann hesab yaplr.

250 = 4072,12 * 10,16 / ( 2 * W)

W = 82,745 N.m

2.4.4 Biyel malzemesi

Biyel malzemesi olarak karbonlu elik, alaml elik veya dkme demir kullanlr. Dkme

elikten yaplan biyeller yava yava ortadan kalkmaktadr. nk dkm srasnda para

ierisinde boluklar kalabileceinden mukavemet ynnden byk sakncalar domaktadr.

Ancak dkm biyeller dierine gre ucuz olmaktadr. Tat motorlarnda biyel malzemesi

olarak karbonlu elikSt 35.61 olup (C=0,320,40 , Mn=0,8 , Si= 0,55) ekme mukavemeti600-700 MPadr. Biyel d kalptan kt gibi kullanlr ve herhangi bir ileme tabi

tutulmaz.

ekil 2.20 Biyel


57/74

2.5 KRANK MLPistonun ileri geri hareketini biyel vastasyla dnme hareketine eviren elemana krank mili

denir. Krank mili, biyelden gelen gaz kuvvetleri ve atalet kuvvetlerinin, motorun dna

dndrme momenti halinde tanmasn salar. Krank mili yaps gerei, gerek deien gazkuvvetlerinden gerekse deiken atalet kuvvetlerinden kaynaklanan titreimlerin etkisinde

bulunur. Ancak krank milinin yklenme durumu, her konumda farkldr.

Krank milinin genellikle eilme ve burulma ile zorland kabul edilir. Ayrca volan da

dairesel kuvvetlerden ve deiken kuvvetlerden kaynaklanan titreimlerle zorlanr. Keza

yataktaki yzeylerin zorlanmas da krank miline etki eder. Eilme zorlanmas gerek gaz,

gerekse atalet kuvvetleri nedeniyle meydana gelir.

2.5.1 Krank milinin boyutlandrlmas

Krank mili motorun yapsna gre deiik biimlerde tasarlanabilir. Krank milinin

boyutlandrlmasna birok etkenler etki eder.

Ana ve muylu yataklarn says ve boyutlar, motor blounun yaps,

Silindir kafasnn yaps

V motorlarnda biyelin tertibi

Krank mili malzemesi ve imal ekli

Krank milinin toplam uzunluu, yataklarn ve kollarn boyutlar ve silindir eksenleri

arasndaki uzakla baldr.

ekil 1.14 Drt Silindirli Motora Ait Krank Mili


58/74

2.5.2 Krank milinin istatistik deerlere gre boyutlandrlmas2.5.2.1Silindirler aras uzaklk ( Ls )

Silindirler aras uzakln benzin ve dizel motorlarna gre aadaki tabloda verilmitir.

Tablo 1.2 Silindirler aras uzaklk

Motor Cinsi Benzin (Ls/D) Dizel (Ls/D)

Gmleksiz sra motor 1,201,24

Gmlekli sra motor 1,201,28 1,25 - 1,30

V motoru 1,33 1,47 - 1,55

ki zamanl 1,401,70

Silindirler aras uzaklk

Ls / D =1,24 Ls = 95,823 * 1,24 ise; Ls = 118,82 mm

2.5.2.2Krank muylusu

Krank muylusunun uzunluu ( lk ) ve ap (dk) benzin ve dizel motorlarna gre aadaki

tabloda verilmitir.

Tablo 1.3 Krank muylusunun boyutlar

Motor cinsi dk/ D lk/ dk

Benzin 0,600,70 0,450,65

Dizel 0,560,72 0,600,70

Krank muylusu ap

dk/ D = 0,65 dk= 83,51 * 0,65 dk = 54,281 mm

Krank muylusu uzunluu

lk/ dk= 0,55 lk= 83,51* 0,55 lk = 45,930 mm


59/74

Burada lkkrank muylusunun toplam uzunluu olup kelerdeki gei yaraplar dahil olarak

kabul edilmitir. Gerilme toplanmalarn nlemek iin muylu yatak ve kollar arasndaki gei

yaraplar (q) normal olarak

q = ( 0,0450,06 ) * D

olarak alnabilir. Gei yerlerinde sertletirme souk haddeleme veya dvme yaplmak

suretiyle n gerilim verilmesi mukavemeti % 90a kadar arttrr.

q = 0,05 * 83,51 q = 4,175 mm

2.5.2.3 Ana yatak

Ana yataklarn uzunluu (la) ve ap (da) istatistik deerlere gre aadaki tabloda verilmitir.

Tablo 1.4 Ana yatak boyutlar

Motor cinsi da / D la / D

Benzin 0,630,75 0,450,50

Dizel 0,700,75 0,400,60

Ana yatak ap

da / D = 0,69 da = 83,51 * 0,69 da = 57,621 mm

Ana yatak uzunluu

la / D = 0,48 la = 83,51 * 0,48 la = 40,084 mm

2.5.2.4 Krank kollar

Krank kollar eilmede ve burulmada rijitliin salanmas iin genellikle eliptik yaplr.

Krank kollarnn kalnl (ba) ve genilii (bl) deerleri istatistik bilgilere gre aadaki

tabloda verilmitir.

Tablo 1.5 Krank kollarnn boyutlar

Motor cinsi ba/ D bl / D

Benzin 1,001,25 0,200,25


60/74

Dizel 1,051,30 0,240,27

Krank kollarnn kalnl

ba / D =1,15 ba = 83,51 * 1,15 ba = 96,036 mm

Krank kollarnn genilii

bl/ D =0,23 bl = 83,51 * 0,23 bl = 19,20 mm

2.5.3 Kar arlk

Motor alrken krank milini bkp krmaya zorlayan deiken kuvvetler ile titreimler

meydana gelir. Krank milinde meydana gelen deiken kuvvetler ve titreimler eitli

yntemlerle kar arlk eklenir. Bu suretle uygun ktlede kar arlklar eklenmesi ile

silindir gvdesindeki titreimler azaltlabilir. ok silindirli motorlarn krank miline kar

arlk eklenince, dengelenmi iftler dengelenir ve krank mili ana yataklarda daha dzgn bir

yklenme ve anma olur.

ekil 2.22 Krank Mili


61/74

2.5.4 Krank mili malzemesi

Krank mili malzemesi motorlarn cinsine bal olarak seilir. Genellikle karbonlu veya

alaml dvme elikler kullanlr. Motorlarn gleri arttka, silindir aplar dolaysylasilindir yz alanlar bymekte, maksimum yanma basnc artmakta ve bunlar bal olarak

krank miline etki eden kuvvetler artmakta, dolaysyla krank milinde gerilmeler artmaktadr.

Bu nedenle krank mili malzemesi olarak kullanlan eliin, sl ilemden sonra uygun sertlikte

olmas veya yzeyinin sertletirilmesi gerekmektedir. Krank milinde malzemenin mukavemeti

nemli olmakla beraber yzey sertlii daha da nemlidir. Bu duruma gre krank mili

malzemeleri:

Yzeyi nitrasyonlu sertletirilmi nitral elii,

Yzeyi alev endksiyonla sertletirilen karbonlu elik veya alam elii,

Isl ileme tabii tutulan yksek karbonlu elik veya alam elii,

Dkme demir

olarak snflandrlr.

2.6 MOTOR GVDES

Motor gvdesi motorun ana paras olup silindir ve st karterden oluur. Motor gvdesi ayn

zamanda motor blou veya silindir blou olarak da adlandrlr. Gvdenin en nemli grevi

silindirleri, su soutmal motorlarda soutma suyunun getii kanallar tamaktadr. Yksek

dnme sayl motorlara sahip olan tat motorlarnda kam mili yataklanmas ve supap

mekanizmas genellikle motor gvdesi zerindedir. Ayrca motorun yardmc sistemlerinden

ya pompas, su pompas, pskrtme pompas, yakt filtresi gibi yardmc elemanlar da motor

gvdesine balanr.

2.6.1 Motor gvdesinin yaps

Motor gvdesi motorun soutma ekline gre farkl yapda olmaktadr. Su soutmal

motorlarda gvde iindeki suyun geecei kanallar olmasna kark hava soutmal

motorlarda hava soutmal motorlarda silindir eperlerinde hava kanatklar mevcuttur. Bu


62/74

nedenle motor gvdesinin su soutmal ve hava soutmal motorlarda farkl incelenmesi

gerekir.

2.6.2 Su soutmal motorlarda gvde yaps

Motor gvdesinin yapmnda iki farkl uygulama sz konusudur. Bunlar silindirlerin motor

gvdesi ile birlikte dklmesi veya silindirlerin kovan eklinde (gmlekli) motor gvdesinden

ayr olarak yaplmaldr. Genellikle benzin motorlarnda ve yk az olan kk dizel

motorlarnda silindirler motor blou ile birlikte dklmelidirler. Bu tip uygulamada gvde

dkm tekniinin iyi olmas arttr. Silindir i cidarlarnda anma meydana gelmeyecek

ekilde dkm yaplmas gerektiinden gvdenin tmnn anmaya kar direnli olmas

gerekmektedir. Silindir cidarlarnda meydana gelen anma durumunda motorun rektifiyesi

gerekeceinden bakm ve onarm zor bir uygulama gerekmektedir. Bu motorlarda silindirin

cidar kalnl yaklak 0.07 * D mertebesinde olup silindir eksenleri arasndaki S mesafesi ise

S=1.2 * D den byk olmamaldr. Silindirlerin gvdeden ayr olarak dklmesinde ise iki

farkl uygulama vardr. Bunlar kuru kovan ve ya kovan olarak adlandrlmaktadr.

ekil 1.15 Motor Blou


63/74

ekil 1.16 Su Soutmal Motor Gvdesi

2.6.2.1 Kuru Kovan

Bu tiplerde kovan gvde cidar ile sk temas halindedir. Genellikle silindir ap 100 ila 125

mm ye kadar olan kamyon ve otobslerin dizel motorlarnda kullanlr. Kuru kovan

montajndan nce motor gvdesinin ilenmi olmas gerekir. Daha sonra cidar kalnl ince

olan kuru kovan presle geirilir. Dkm kalitesinin iyi olmas ve silindir yzeyinin iyi

ilenmi olmas arttr. Kuru kovan silindire pres ile geirildii gibi onarm srasnda montaj

ve demontajn kolaylatrmak amacyla gvdeye presle yerletirilen tipleri de mevcuttur. Son

yllarda dkm tekniinin ilerlemesiyle orta byklkteki silindirler de motor gvdesiyle

beraber dklmektedir. Kuru ve ya kovanl silindirler ekil 2.25 de grlmektedir.

ekil 1.17 Kuru ve Ya Kovanl Silindirler

Silindir boyu, piston strou ve piston boyunun toplamndan ibarettir. Kuru kovan boyu piston

st l noktada iken piston strouna %10-15 ilaveyle bulunur. Silindirlerin su alt seviyesinin

piston alt l noktadayken en alttaki kompresyon segmannn su seviyesi zerinde kalacak

ekilde olmas gerekir. Kuru kovan ile motor gvdesi arasnda s geiini salamak iin kuru


64/74

kovan ve silindirlerin ekilleri uyumlu olmaldr. Kuru kovann cidar kalnl silindir apna

bal olarak 2-3.5 mm arasndadr.genellikle kuru kovanlarn st ksm kntl yaplr ve

silindir kafas contas kntya taklr. Hafif metal motor gvdesinde kullanlan kuru kovanlar

presle yerletirilir. Ancak malzemeler arasndaki sl genleme farklar dikkate alnmaldr.

Baz firmalar kuru kovan st ksm kntsz silindirik boru eklinde yaparlar. Bu tip

kovanlar silindire presle yerletirilir ve silindirin altnda bir emniyet segman kullanlarak

kovannaadan kmas nlenir.

2.6.2.2Ya kovan

Ya kovan genel olarak dizel motorlarnda, silindir ap 125 mm den byk olan motorlarda

kullanlr. Bu tip motorlarda su hacmi kovan ile temasta olup gerekli balantlarla takviye

edilerek salanmtr. Kuru kovanl motorlara gre ya kovanl motorlar daha hafif olur.

zellikle byk silindir apl motorlardaki ya kovan oturma yzeyi ile motor gvdesine

oturur. Byle bir uygulama ekil 2.26 da grlmektedir.

ekil 1.18 Ya Kovan

Ya kovanlarda cidar kalnlklar;

Benzin motorlarda : s = ( 1 / 20 ) * D olarak alnabilir.

Ya kovan cidar kalnl

s = ( 1 / 20 ) *84 s = 4,2 mm cidar kalnl


65/74

2.7 SLNDR KAFASI

Yanma odasnn st yzeyini oluturan ve motor gvdesi zerine oturtulan silindir kafas

motor kafas olarak da isimlendirilir. Motorun nemli elemanlarndan olan supaplar, kam

mili, benzin motorlarnda buji ve benzin pskrtme sistemleri dizel motorlarda enjektrler

silindir kafasna yerletirilir. Bu elemanlar dnda silindir kafasnda emme ve egzoz kanallar

bulunur.

Benzin motorlarnda birden fazla silindir olmas halinde de ayn sradaki silindirler iin tek bir

silindir kafas blok halinde dklr. Motorun V eklinde dzenlenmesi halinde ise 2 silindir

kafas mevcuttur. Dizel motor kafas ekli yanma odasnn yapsna da baldr. Zira

pskrtmeli motorlarda yanma odas benzin motorlaryla ayn olmasna karlk blnm

yanma odal motorlarda ana yanma odas dndaki yanma odalar motor kafasnda

bulunmaktadr.

ekil 2.27 Silindir Kafas

2.8 Supap tahrik mekanizmas ve elemanlar

Drt zamanl motorlarda taze havann silindirlere alnmas ve yanma sonucu oluan gazlarnsilindirlerden dar atlmas supap tahrik sistemi ile yaplr. Supaplarn almas, kam


66/74

milindeki kamdan hareket alan ara eleman ile kapanmas ise kam milinin dnemsi ve kamn

etkisinin ortadan kalkmas sonucu supap yaylar ile olur.

Supap tahrik sistemi, kam mili ve zerindeki kamlar, supap, supap yaylar, supap klavuzu,

ift paral konik trnaktan oluur. Kam milinin motor gvdesine yerletirilme ekline gre bu

elemanlardan bazlar bulunmayabilir.

2.8.1 Supap tahrik sistemleri

Supaplarn tahriki eitli ekilde yaplmaktadr. Motorun yapsna gre birok etkenler supap

tahrik sisteminin nasl yaplmas gerektiini etkilemektedir. Bu etkenler;

Supaplarn silindir gvdesine ve kafaya yerletirilmesi,

Kam milinin silindir gvdesine veya motor kafasnda bulunmas,

Yanma odasnn ekli,

Klbtr milinin yaps,

Yaylarn ekilleri ve saylar,

Kam milinin krank milinden hareketi zincir veya dili ile alnmas,

Supaplarn motorun enine veya boyuna yerletirilmesi ve says,

2.8.2 Supaplar

Emme havas ve dolgunun silindirlere giriini, egzoz gazlarnn silindirden kn

dzenleyen supaplar btn drt zamanl motorlarda mevcuttur. Supaplar motorun en ok

zorlanan elemandr. Olduka byk bir ivme ile teleme hareketi yapmaktadr. Her silindirde

biri emme biri egzoz olarak en az iki supap bulunur.

Supaplar, supap tablas ve sap olmak zere iki ksma ayrlrlar. Supap tablas hem mekanik,

hem de zellikle egzoz supab sl zorlanmalar etkisi altnda bulunur.

Yanma sonucu oluan gazlarn scaklnn ve bileiminin etkisiyle, supap oturtma yzeyinde

korozyon ve karbon olumas meydana gelir. stenmeyen bu olaylar supaplarn iyi

kapanmasn engeller ve bylece motor kompresyonu, yani basnc der. Supaplarn

emniyetli almas iin;


67/74

Supap, supap yuvas ve klavuz malzemesinin uygun seilmesi,

Is geiinin kolay olacak ekilde supabn boyutlandrlmas,

Supaplarn anmaya ve sl zorlanmalara kar direncinin yksek olmas, Otomatik supap dndrclerin kullanlmas gerekmektedir.

2.8.3 Supap boyutlandrlmas

2.8.3.1Supap yuvasnn i ap ve ykseklii

Supap yuvasnn i apnn silindir apna gre genel olarak emme supap yuvas apdt emme= 0,42 * D dir.

Egzoz supabnn i ap emme supabndan daha kk olup bunun deeri

dt egzoz = ( 0,800,95 ) * dt emmedir.

dt emme = 0,42 * 84 dt emme = 35,28 mm

dt egzoz = 0,90 * 35,28 dt egzoz =31,752 mm

Supap yuvas ykseklii (hs) ile supap yuvasnn d ap (dd);

hs = (0,18-0,25) * dt,

dd = (1,20-1,26) * dt deerleri arasnda bulunur. Bileziklerin et kalnl (0,080,25) *

dtolacak ekilde tasarlanr.

hs

= 0,22 * 35,28 hs

= 7,761 mm

dd = 1,25 * 35,28 dd = 44,1 mm

2.8.4 Supap Yuvasnn D ap (dd)

ddemme = 1,26 * dtemme =1,26*35,28 = 44,45 mm

d zozdeg = 1,26 * dtegzoz =1,26*31,752 =40,00 mm


68/74

2.8.4.1 Supap tablasnn i ve d aplar

Supap tablasnn boyutlandrlmasnda bu aplar;

d1 = (0,951,00) * dt ve d2 = (1,061,16) * dt deerleri arasnda seilir.

d1 = 0,97 * 35,28 d1 = 34,221 mm

d2 = 1,10 * 35,28 d2 = 38,808 mm

2.8.4.2Supap oturma yzeyi

Supap oturma yzeyi genellikle 45o,bazen 30

oeik yaplr. Oturma yzeyinin genilii b =

(0,100,12) * dt dir.

b = 0,11 * 35,28 b = 3,880 mm

2.8.4.3Supap tablasnn kalnlklar

Supabn oturma yzeyinin altnda kalan ksmnn kalnl h1, oturma yzeyinin bulunduu

ksmnn kalnl h2ile gsterilmitir. Bu kalnlklar;

h1 =(0,025-0,045)*dt ve h2= (0,10-0,13)*dt mertebesindedir.

Supap tablasnn supap tijine geii kk bir a ile (8-15o) ve r yarapl bir yay ile yaplr.

h1 = 0,035 * 35,28 h1= 1,234 mm

h2 = 0,11 * 35,28 h2 = 3,808 mm

2.8.4.4Supap tijinin ap

Emme ve egzoz supabnda farkl seilebilen supap tij aplar:

Emme supabnda : ds = (0,18-0,25)*dt

Egzoz supabnda : ds = (0,22-0,28)*dt deerleri arasndadr.

ds emme = 0,2 * 35.28 ds emme = 7,056 mm

ds egzoz = 0,25 * 35,28 ds egzoz = 8,82 mm


69/74

2.8.4.5Supap tijinin uzunluu

(3, 5 5) 3,5 34 120emme emmel d mm

2.8.5 Supap malzemeleri

Supaplarn sap ksmlar ekme, basma ve eilme tablas eilme, oturma yzeyleri ise basma

zorlamalarn altndadr. Egzoz supaplar ayrca sl gerilmeye maruz kalrlar. Supap

malzemesinin mekanik ve sl gerilmelere kar ok dayankl olmas gerekir. Bu nedenle

supaplar zel elikten imal edilir. Kullanlan malzemeler:

Kromlu elik,

Krom Molibdenli elik,

Krom Silisyumlu elik,

Krom Nikel Wolframl elik,

ekil 2.28 Supap

2.9 KAM ML

Supaplarn hareketini dorudan veya dolayl olarak salayan kam mili, hareketini krank

milinden alr. Kam mili zerinde supap says kadar kam bulunur. Yksek dnme sayl

motorlarda kam mili genellikle tek bir paradan, dvme veya dkm malzemeden yaplr.

Kam milinin gvde iinde yataklanan tiplerinde yatak aplar kam profilinden daha bykyaplr. Kam mili yarap silindir apna bal olarak dk= (0,28-0,35) * D deerleri


70/74

arasndadr. Motor gvdesine yataklanan kam mili krank miline yakn bir yere veya motor

kafasna yakn bir konumda bulunabilir. Kam milinde yatak says krank milinde olduu gibi

silindir saysndan fazladr.

dk = 0,30 * 84 dk = 25,2 mm

ekil 2.29 Kam Mili

2.9.1. Kam Milinin TahrikiKam mili hareketini krank milinden dililer ile veya zincir ile alr. Drt zamanl bir

motorlarda, kam milinin dnme says krank milinin dnme saysnn yars kadar olmas

gerektiinden, kam mili dilisi ile krank mili dilisi arasndaki oran 2 / 1 dir.

2.9.1.1 Dili ark ile Kam Milinin Tahrik Sistemi

Dili ark olarak aln dili, konik dili veya helisel dili arklar kullanlr. En ok kullanlan

aln dili olup dizel motorlarnda pskrtme pompas ayn dili ark zerinden hareketini alr.

Bunun iin iki dili arasnda kam avare dilisi bulunur. Krank milinden hareket nce bu

diliye daha sonra kam miline ve pskrtme pompasna hareket verilir. Motor ayarnda avare

dilisinin punta iaretleri ile krank mil dilisi, kam dilisi ve pskrtme pompas dilisinin

zerindeki iaretinin ayn hizaya getirilmesi gerekir.


71/74

Dili arklar ile tahrik sistemi motorun n veya arkasnda olabilir. Her ikisinin de fayda ve

sakncalar vardr. Dili arkl tahrik sisteminin motorun volan tarafnda olmas halinde motor

titrimleri iin faydaldr. Bu sistemin sakncas ise volann son krank yatana mesafesini

arttrmas ve dolaysyla krank milinin uzamasna neden olmasdr. Bu sistem genellikle

silindir apnn 125 mm den byk olduu motorlarda kullanlr.

Benzin motorlarnda ve kk tip dizel motorlarnda dili arkl tahrik sistemi motorun n

tarafnda bulunur. Montaj ynnden byk kolaylklar salar. Ancak ok silindirli motorlarda

(6 silindirden byk) titreim zorlanmas ok nemli olur.

2.9.1.2Zincir ile Kam Milinin Tahrik SistemiBenzin motorlarnda ve kk tip dizel motorlarnda kullanlan sistemdir. Krank milinin

dnme hareketi dili zincir ile kam miline iletilir. Bu zincir ile gerektiinde bir baka mil de

dndrlebilir. Zincirle kam mili tahrikinde eitli tipte zincirler kullanlmaktadr. Bunlar

dili zincir, bilezikli zincir ve rulolu zincirlerdir. Dili zincirler kam milinin gvdenin alt

ksmnda olduu amerikan motorlarnda kullanlmtr. Bugn bunun yerini daha hafif ve

ucuz olan rulolu zincir almtr. Bunlar daha az grltl alr. Bilezikli zincirler ise kopmaukavemeti yksek olduundan bu zellii gerektiren motorlarda kullanlr. Zincir ile kam mili

tahrik sisteminde zincirlerin almas srasnda titreimler meydana gelir. Titreimleri ve

esnemeleri nlemek iin germe mekanizmasna ihtiya vardr. Germe sistemi ayrca kam

tahrik sisteminin daha grltsz almasn salar. Ancak gerdirme ileminin uygun

yaplmamas titreimi arttracak bir faktrdr. Zincir germe ilemi eitli ekilde

yaplmaktadr. Bunlar:

Zincir yzeyi ile bastrlan elik bantlarla,

Anmay nlemek iin zerine yadan etkilenmeyen lastik konan elik bantlarla,

Zincir kolunu iinde ayar elle de yaplabilen gerdrme dilisiyle

yaplan sistemlerdir. Zincirler gvde iindeki yaile yalanr.


72/74

2.9.2 Kam Konstrksiyonu

Supaplarn alp kapanmasn kam mili zerindeki kamlar salamaktadr. Kam profili

supaplarn kalk ile edeerdir. Kamn kalk miktar bir oran ile supaba iletilir. Bu nedenlekam profili supaplardan istenen kalk durumuna gre seilir. Kam profilinin seiminde

aadaki zellikler dikkate alnr:

tici ile kam dairesi ve kam ucu arasndaki boluk dzgn olmaldr.

Supap yerine oturduktan sonra itici geri srayamaz.

Pozitif ve zellikle negatif ivmenin supap zerinde yapaca plastik deformasyon

mmkn olduu kadar az olmaldr.

Supaplarn kalk ekli ve miktarna gre kam profili iticinin hareket konumuna uygun olarak

eitli ekillerde yaplr. Halen motorlarda supap tahrik mekanizmalarnda en ok kullanlan

kam profilleri teetsel kam profilleriyle harmonik (konveks) kam profilleridir.

2.9.2.1Teetsel Profilli Kamlar

Teetsel profilli kamlar imalat teknii bakmndan dier kam profillerine gre daha

basittir. Bu tip kamlarda ana daireden kam zerindeki daire yayna gei teetsel bir doru ile

yaplr. Teetsel ve harmonik kam profilleri ekil 2.30da grlmektedir. Genellikle teetsel

profilli kamlarda makaral tabla kullanlr. Ancak tablann kalkma miktar supabn hareket

kanununa uymak zorunda deildir. Bu nedenle meydana gelen hata azdr.


73/74

ekil 2.30 Teetsel ve Harmonik Kam Profilleri ve izim ekli

hmax =(0,250,28) * dt / ir (Tablann max kalkma deeri)

ir =(1,401,75) * r (Tabla ap)

r =(1,62,4) *h max (Kamn ana daire yarap)

ir = 1,5 * 18 ir = 27 mm

hmax = 0,26 * 35,28/27 hmax = 0,33 mm

r = 2 * 0,33 r = 0,66 mm

2.9.2.2Harmonik Profil Kamlar

Harmonik kamlarda genellikle dz tabla kullanlmasna karlk konveks veya makaral tablada kullanlr. Harmonik kamlarda da supap boluklar 0,6 - 0,7 mm veya daha fazladr. Bu tip

kamlar ile almada, supaplar kapanrken daha az sert olmaktadr. Harmonik kam iziminde

tepe daire yay ve bunlar birletiren yanak daire paralarnn izimi gerekir.

Tasarlanan motor paralarnn montaj ile birlikte oluan komple motor aadaki gibidir.


74/74

ekil 2.31 Komple Motor izimi

Tasarlanan motoru oluturan paralarn 3D izimleri yukardaki ekillerde ayr ayr

gsterilirken CD ortamnda da ek olarak verilmitir. Bununla birlikte motoru oluturan

paralarn montaj aamas ve son hali de CD oratamnda bulunmaktadr. Ayrca motorumuzu

oluturan paralarn 2D izimleri ise BLM 3 te sra ile verilmitir.

Documents

CAFER SUBAŞI 070106115 TASARIM ODEVI