C05 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUMNIBUS. 608

audisse, suaque sancta manu et auctoritate exa-minatum posteris ad transcribendum ac legendum

. commendasse. Sit igilnr Dcus hcnedictus in orani>

bus. Amen.

LIBER

DE SANGTI ANSELMI SMILITUBINIBUS' 68.

CAPUT PRIMUM.De triplict votunlate 269.

Vohinias Iripliciter lnlelhgitur. Yoitintas etenimdicitur 270tllud aiiimse liislrumentum quo \uli, etaffjciio ej"usdeminstrumenli; affectio \eio, est affe-ctio ejustlem inslrumenli \olpndi. Hsec \oluntas,qpp dicilur affectio S71,estatl temptts quasi soptta,q iia cst eorum quse mensnon memoiai, sed rnox,tit ca recolil, etiam instrumentum volendi appeiil.liem Toluntas dicitur \elle, vel ustis ipsius insliii-menli.

CAPUT II.Simililudo intei muheiem el volunlalem.

Yoluntas itaque, qwe esl instiitmenlum volendi,sic esi inler Deum ei diabolum quomodo muher inlersunm legitimum virum et aliqucm adulterum. Virei 27Jprsecipit utsibi^oli conjiingatur, adulter vero

persuadet ut et siLi cojulcliir S73. Si iiaque se solt

legitimo \iro coijimgtt, legiiima est, ipsaque fihosm legitimos general^ si attteni adultero se junxeiit,adultera est, el ipsa filios ^ sdultennos parit. Si-

niil ler ergo Deus imperal \olimlati ut socieiur ipsisoli 27ti; diabolus \ero e\ alia parie suggeril nl

conjungattn et Sibi. Si iiaque se soli Dcoconjunxe-lit, id eslSpnitussancli suggpstionem, \clut semen

bonum, receperit, fil ejus coi.jnx legiiima filiosqtie

legttimos generalt ld ests 77\iriules et opera bon.i;mox enim ad i.npeiium ejus omnes apenunturani-moeel corpons seusus ad lniplendum quod prsecipitDeus S7S.

CAPUT III.De sensibus anitnw.

Ipsa namque \oIuntas apenlui atl\irlutum279affc-

clionem s80et ad \olendum optanda: memoria vero,ad memorandum memor.mda; cogiialio, ad cogiian-dum cogilandaj liitelleclus, ad clisceinenduin quitlsit volendum, vel memoiandum, \el cogilandum.Animus quoque ad cliaiitaiemerigilur ssl, ad lmmi-liiaiem disponiliir, ad patienliam roboialui, el ad

alias virttitcs geneiandds apeiitur.CAPUT IV.

De sensibus eotpotis.Simihter et corporis sensus apeiiuntur ad impe-

B lium cjus, \idebcet \isus ad \itlenda 28s; auditus,ad audientlum Dei verLa; guslus, ad guslanda; odo-

raltis, ad odoianda; tactus, ad tangenda ; olfactus,ad olfacienda ; oculi qtioque, ad \igilandum el plo-randum ; os, ad bene loquendum ; manus, ad recte

operandum; pedes, ad ambulandum quo debent.

^Sicque una sola \olunlas, posiquam Dei \oIunlali

esljuncta, tot virtutes genenl et opera Lona.

C\PUT V.

De obedienlia.

Hujus atiiem volunialis affectio sive tisus, -oLe-

diens \oliinias \el obcdienlia dicitur, quia Dci \olun-

lati obediens, eam habel advocatam, si qu.eratur283

cur hoc \el lllud vetit. Quod si hoec voluntas, qusediciltir insliumentum volenq'!, diabolo se junxeril,

C ej'us iecipiendo28*suggcsiionem \eliilinoidinatura

semen, at''ultcra mater effecta (ihos adulteiinos,idest \iti.t et opera mala geneiat. Universos enira ho-

mims sensus elaudens ad ea qusc pisccipit 286Deus,

pandit ad ea qus? jubei diabolus. Ipsa na.nque piius

apeniiir ad affectionem v.iioium, el -ad ea \olen-

dum, ac deinde liominis sensusaperil ad ipsapcrpe-tranda.

VARI,E LECTiONES.168Is Collatusest cummss Gem. Bec. Coib 507. Viclotino EE. 13. San-Geunanensi pet me notato A.l. Et

cum Edtiione Colonvenst1&73 ilis Vtct. Incipil hber Anselnii Canluaiiensis Archiepiscopi de Similitudim-bus. ms Cotb. Incipit Traclatus S. Ansehni de Simililuduiibus. ms San-Geiman. Incipit liaclatus a venera-bili Anselmo Cantuaiiensi Aicbippiscopo edittis cle Triphci Yolunlale. In eo ms hic Tiactalus tn Capilulanon dvjiditui. 2" rjfi duisione volunlatis wissde triphci voltintate 270TiipliPiler intelligitur vohinl.is.Etenim dicitur ms San-Getm. voluntas Iripliciterintelligitur. Yoluntas elenim dicitur S71Quseest affeclioms San-German. qua; dicilur affeclio i72Yiremm ei ms San-German. vir ei 27aUt sibi copuletur tnsA. 1 ut et sibi copuletur 274

Legitima est, ijjsaque Itlios msA.l legitima est et ipsa, filiosques76Adiil-

teia est, etipsa filios ms A. 1 adtilleia_esl etipsi, fiilosque 276Societursibi soli ms A. 1 societur ipsi soh277Gener.tl, ld eslms Vtct. paut, id est 27SQuodpisecepil Deus mss Vicl. el A. 1 quod prspcipil Deus "*

Ipsa namque et apenturad viilulum msA. 1 ipsa nanique apenliir ad \iiliitum «is Cotb. Ipsa namque etapeiitur, namque \oiunlas-ad \irtutum 2S0 Affeclionem, et ms Coibeiens. afiectionem eiigiiur, el S8iAtlcliaiitatem dingitur mss A. 1. Bec. eiGemmet. ad chaiilatem engilur s82Atl lecte \ivpiidum mss ad vi-ventlum 283Si qtiseialtir ins A. 1. si leqinialur 2S*

Ejus recipiendo mamiscupt. A 1 ejtis rccipienasa8

Atl ea quseproecepit mss \ict. et A. 1 ,itl ea qua?pisecipu

mt EADMERI MONACHlCA3XTUARJENSIS 608

CAPUT VI. jDe inobedienlia el pioptia lolunlale

llujus vero affcctio sive usus, inobediens volun-tasvel inobedienlia vel eljam piopiid sso voluntasdicilur. Propria quippe voluntas est quoe Dei volun-tatem sibi ad\oeatam halere non potest, ut, sl

quaeratur**7 cur hoc vel fllud veht, respondere ve-

raciler non valet quia el Deus vult ut boc velit.Affcctio autem sive usus 1111,ex didbobca nascentes288stiggestione, Dei Ivolunialem sibi advocatam lia-beie non possunlS 89. Ulraque igitur volunlas indu-bitanter est propria; quse

280a Bei \olunlate porropri,vatur, ob hsec recte propria voluntas nominaliirisi. IIwc auJem volunlas propita, supetbia esl tlla3quam/initium omnispeccati Scupturajiuncupal *'K

CAPUT YIL 1

De supetbia.Superbia ideo \ocitur, quia supra quara debeat

giadilur. Sttpetbia namque supergressio dicilur.

Piopria iiaquc volunlds, quia Dei voluntali non sub-

jicitur, sed supia eam eUollitur, ob hoc recle super-bia dicitur. Ipsa quoqtie omnis peccali esl iniiium,quia ex ea nasciltir omne peceaium. Et quoiiiamliomo illam habel a se : neque voluniatera Dei,quarn

SS3sequatur, vult habere super se, ipsi Deo

aufeit, quod proprie et smgulariter debelhabere.CAPUT YIU.

Quod piopiia volunlas soti Deo cotivenial.Solus enim Deus, quidquid vult, debet vclle pro-

jnia volunlale, ita ut aliam, quam sequatur, nonhabe.it supra se. Cum igitur hoino \ult ahquid peipropriam voluntatem, Deo aufert quasi suam coro-nam. Sicut emm corona soli legi competit, siqpropria voluntas soli Deo. Et sicut regem aliqueminbonoraret, qui suam coronam ei auferi'et; sic ho-mo inhonorat Deum, qui aufcit ei piopiioe volun-lalis privilpgium, babendo quod llle debethabeiestjium. Sed sicut propna ^oluntas, Dei fons est et

origo tolius boni; ila piopria vohtntas horomis,totius est exordiuni mali.

CAPUT IX.

Simititudo inter propi iitm volunlatem el fonlem.Ha?cest-enim velnt fons qtiidam, qui in tna ca-

piia diudittir, e qnibus nvi diversi et innumerabiles

deiivantur, qtii in Iocis quibusddm ab invicemsepa-ranlur, aliquibus vero S91duo et duo, vel pluresplmlhus

isbeoiyungunlur. Ita quoque propria vo-

lunt >s in genera tria dividilur : e quibus vitia di-versa etsine numero nascunlur; quoe aliquando in

A hominem sunt disjuncta, quandoque vero duo wl

plura conjunela.CAPUT X.

i De tiibus genettbus propriw volunlalis.

Propria nanique voluntas, aut est in deleetalione,autiji exaltalione, aut in cuiiosilate.

CAPUT XI.De deleclalione.

i DeleelaliQiium geneia 2J6 supt duo principalia;unum cxterius, in quinque sensibus corporis; aliud

. interius, in animse affeclionibns.

CAPUT XII.

De quinqm cotpoiis senstbus.Sunt autem corporls sensus quinque, \isus, au-

dilus, gustus, odoratus et tactus. Qulideo sensusB dieunlur, quia per eos exieriora sentiuntur. Per

visum enim formse et colores; per audilum, soni;l per gustum, sapores; per olfactum, odores; per

taclum, dura vel iiiollia, calida vel fiigida, asperavel lenia29T, gravia "\el levia sentiunl. Horum aulemsensiium delectalio raro est !-?sbona, ssepius vero

, mala. Bona etenim est, cuiu Dei volunlatem sihit advocatamhabet; mala veio cum eam sibi ad\oea-

, tdin hdbere non potest.i CAPUT XIII.

De geneubiis dejeclationts malw.

Hujus aittein delectatioms mald3genera sunl tri-

giqla et unum : e quibus quiuquc sunt siinplicid,decem duplicia, decem liiplicia, alia quinqueqpa-

i druplicia, nnum \ero e\ qumque paitibus conslal.! C

CAPUT XIV.

Dequinque simphctbus genetibus.5 Quinque itaque sjmt simphcia, quia plerumque1 delectatur per se unusquisqne quinque sensuum.

Aljquando enim solus \isus yane deleclatur, ut in

consptciendo^9

equos ceitatim currere M0, aut ac-3 cipiires \olanles alias aves capere. Ahquando soltist auditus, ul cum hominem dcleclat, atl aurem suam

» dju nolam 3Q*percuteie, qui eam audit dulciler so-

nare. Aliquando solus gusltis, ut in comedendo mel

immodeiate, non lamen \isu delcclabile. Ahquandosolus olfactus, ut cum aliquis deferl feniGuIumnari-

bus suis suspensum sosul sihi sna\iter ledoleat.

s Aliquando solus taclus 303,ut cum aliquem immo-- derate refectum contreclare oblectat \enliem ao1

S SUIIill.

CAPUT XV.

De decem dupliabus.I Decemvero sunt duplicia, qnia plerumque dele-

VARl^E LECTIONES.286Yel proprmm mss veletiam piopria 2S7 Ut si qiispiatur tus A. i ut si requiraiur sss Ex diaboliea

na^cens mamiscupta PX diabolica nascentes ^89Habere non potest mannsettpta non possunl habere 29°

Propria. Unde propna \ohintas, qnse quia mss propria : qure quiai91 Oh lioecrecie propria voluntas

nominalur ms A. I ob hoc propna lecte nominalur 29SScnpttira nunciat mss Bec. Gem. et A. 1 scripturannncupat *93Aliani, quamms A i aham\oIuniatem,quam 294A quibus vero mss ahquibus vero ™BUt

plmibus mss ut phires pliinbus ms A. 1 vel plures pluribus296Deiectalionum genera msset Edit. Col.

£§75 deleciat onis genera297Aspera vel le\ia mss aspera et lenia 29SRaro est i»s A. 1 rarius est 299Et

contemplando ms A. 1 omititt. 30° Ceitatim concurrere ms A. 1 ceitatim^urrere 301Diu nolam msVtct. diu mgellam vel nolam aosNaribus suis suspensum mss auribus^uis suspcnsnm !0aSolus tractnsmss solus tactus 504Oblectct veiilrem mss oblcctai venliem

1309 LIB. DE S. ANSELMISIMlLlTUDINIBUS. «19

ctanlur simul duo, et tluo iidem sensus so°. Ali- J

quando enim delectantur simul visus S06*l auditus,ut cuin nimis deleciando canes bestias insequi vi-

delur, et conclamareS07posl ipsas audiuntur; ali-

quando*visus et guslus, ut cum magna deleclalione

vinum limpidissimum conspieitur in saphyrino scy-

'pho et bibilur; aliquando visus et Olfactus, ut in

videndolsimul el olfaciendo nimis rubentes rosas ;

aliqiidndo \isus et taclus, ut in conspiciendo et

complanando aliquem muricipera album; aliquandoaudilus el guslus, ut cuin aliquem sic bibere de-

leclat ul inter labia sua sonitura quemdam pitis-sando sos faciat; aliquando audilus et olfaclus, ut

cum aliquem hibendi aviditale deleclat ausculta-

re S09 mustum eijulliens applicata aure--, et ejusodorera naiihus atlrahere; aliquando audilus el

taclus, ut cum al°aliquem nimis deleclat cilharam

resonaniem audire, et eamdem percutiendo langeie;aliquando gustus el olfactus, ul cum immooeiale

eduntur gallinne pipere el cymino dihgenler co.i-

dilse; aliqnando guslus ellactus, ut eum gulosUate•manduntur ficus maiuroe, dtilces ad edendtim, ctlenes et molles ad tanger.dtini; dhqiiando olf.iclusel taclus, ul cum ungtienlo bene oicnii quis uii-

-gimr..CAPUT XVI.

'Dedecem tuphcibus.Decem quoque sunl inphcia, quia-soppe teini, et

ierni delectantur corpoiis senstts supradicii. Ah-

'quando enim condelectanlur visus, auditus et guslus,ut cum nimis a\ide collyridse eduntur, quoequasiinix candidse \identur, sponteque manibus vel den-tibus sic alieiuntttr iiiresonare-audiaiuur; aliquando^visus, audilus et olfactus, ul cum aliquis in horlo>ic residet ul virides herbas aspiciat, fabulis audidl,flores olfaeiat; aliquando \isiis, audilus et taeliis,ut -cum muher speciosa delectalionis^causa conspi-cilur, luxuriosa loqui audilur, sed et inlerea tan-

%\\uv; aliquando Yisus, .guslus et Olfaclus, ut cum

aliquem delectal »"jnspicere vinum herbis confe-

clum iscintillaie, bibere et olfacere; aliquandovisus, guslusel iaclus, ut cum aliquis est saturatus

racemis, vineam lamenS1Sdeambulat, ut quam pul-clrre racemi in ea dependeantvideat, el hos alqueiilos conlreclans deguslat; aljquando visus, olfacluset taclus , ut cum quis diu nimis liha conspicit,olfacit et langit; ahquando audilus, gustus et ol-

factus, ul cum divites deleclat cervos in silva tla-

mantesnudire, el quorumdam jam captorum .canies

A pipere condilas interim edere; aliquando auditus,

guslus et tacluSj ul cura ahquis, in balneo residens,fabulas audit, edii-et bibit, alque teporem aquoeS13

circumquaque langil; aliquando audiius, olfacliis et

taclus, ut cum aliquis canlilenas audil, dum m leciomollibus slrato quiescit, uhi ct berbas undique

sparsas olfacil; aliquando gustus, oJfactuset litclus,ut cum noele manduntur immoderate poma s.qiidd^-odorifera et mollia.

CAPUT XVII.

De quinque quadt uplicibus.

Quinque vero quadruplicia sunl, quia plerunlquesimulquaterni etqualerni deleclanlur 814.Aliqualulo«nim deleclaniur simul visus, guSlns, audilus et

olfactus, ut cum in nupliis Iudi vitlentttr, cantitense

audiunlur, cibus et potus deliciosi sumunlur, eo-

rumque odor sentitur; aliquando auditus, gustus,olfaciusot laclus, ut cum in nocte nihil lbi videlur,

quo delectatur Visus, sed cum auchtu, guslu et olfa-

cln deleclafur et laclussi\ ut cum spoiisus sponsam

amplex.ttur, aut alius ab alio hbidinose tattgilurs

aliqu.indo gustus, Qlfaclus, tactils el visus, uXcum

ibi luhil auditu deleclahile atiditur, sed adsuut ali.t,

quibus coeleii sensus, quisque suo inodo, deleclan-tnr Si6; ahquando olfacttis, tactus, visus et atidilus,ut cum lbi nihil gustalur, sed flores iilic aspersosdelectat con\ivas olfacere, tangere, inspiceie, di-

versos musicortim al7 sonos auscuitare; aliquaudo

lacttis, visus, auditus et guslus, ul cUm nilul ha-

Letur, quo deleetetur olfaclus, sed talia, quibus ca>

leri qualuor sensus condeleclenlur S1S.

CAPUT XVIII.

De ultimo genere deiiclalionis malw.

Unum autem ex quinqtie partihus conslal, quiatjuandoque deleclanlur snnul hi omnes corporis31Ssensus. Aliqiidiido eniin deleclat honiinem doiiiiiminterius ornatam conspiceie, ebriosos in ea decau-tanles audire , ibidem el vinum cornibus S20deau-ralis polare, -et ilores per domum dispersos"

1ol-

facere, ipsosque, vel cornua aurea, vel alid taclu

delectabilia conlreclare. Triginta ilaque et unum

genera sunt deleclalionis, ad quinque corporlssensus perlinentia; qua his 3SS triginta et unodeleclanlur modis, ex quibiis dtiplicia simplicibus

D sunt pejora, duplicibus tnphcia, tnplicibus qttadru-

phcia, quadruphcibus ilhid quod ex quinque par-libus constat. Qudnto emiii pluies sensus in delecla-

tione sociantur, tanto ipsa delectatio pejoratur.

VARI.3LLECTIONES.

S0SDuo iidem sensus MISSdtto, id est, sensus ms VicL duo simul sunt idem sensus so6 Condelectantiirvtsus ms A. 1 delectantur simul visus 307Et clamare ms A. 1 e(>conclamare 80S Pilissdiitlo -»nsVicl. pulsando 30s Delecldtur auscullaie ms A. 1 delectat auscultare *is Auditus, til cinn mss elEdit. Col. 1S73 audiluset tactns, ut cum 311Aliquem deleclant manuscripla aiiquem deleclat 31sVineamtamenms A. 1 vinea tanien 31SAtque tepore aquse manuiatpt. alque leporem aquse '" Plerunquequaterni delectantur simul et quaterni. ms A. 1 plerunque simul quaterni et quaieriu deleclantur. 31S01-factu deleclatur tactus JHSA. 1 olfdctu deleclautr et laclus 816Suo modo deleclaiur mss suo modo , dele-ctanlar 317Di\ersos iiiusicorum nis A. 1 diveisoium musicorum S1SSensus delectenlur ms A. 1 sensusdelectanlur Edit. Cot. 1575 sensus condelccleniur 31SOmnes corporum wss omnes corporis

8S0Vinumde cornibiis manusci tpl. vinum connbus s" Despersos niss tJispcisos

8!! Qm his niss quia his

(,U EADMERlMOMCBI CANTUARIENSIS 612

Allamen aliqtiando pejor esl unius quam omnium

simul deleclatio.CAPUT XIX.

Pejor est deleclatio quw plurtbus aut graviotibusdelectatur.

Gravius est enim deliaetionem libenter audire

quam floies pulchros aspiceie, langeie, olfaceie;

interea bibere semel aut bis plus quam esl necesse,

a'hqtiodqne veibum otiosum audire. Sed in eodetn

panbusve peccalis pejus est plures quam pauciores

sensus delectari. Pejus esl enim delectari \isu et

audilu inhonestl ioci quam YISUtanlura, aut audilti

tanlum. liera pejus esi immoderate delectaii gusiuet olfactu potus conlecti quam lantum guslu, aut

tantum olfaclu alicnjus dehciosi cibi. llaque ex lstis

tuginla el uuo geneubus delecldtionis, alia sunf

mala, alid pejora. Mala, in quibus pauciores de-

leclantui sensus, aul, si fuerinl plures, oblectanlur

in levioribus. Pejoia, in quibus delectantur plures,

aut si fueiint pauciores in gravioiibus delectanlur.

Tot igiittr cl talia sunt genera deleclationis qua de-

lecianlur quinque sensus coipons.CAPUT XX.

De aniinw delectnttone.

Illius vero delectaiionis qna deleclalur anima,

gencra stint mullo pIura."Q liclquid cnim exteiiores

sensus seniiunt, sentiendo aniuia? innuunt quale

sit illud qttod sentiunt, ut, cum qualitstem S23iei

rcprsesentaveilnt sibi et quod senliebant sentire

omiserint, delectat animam idem cogitaie, eltoii-

dem m modis quol sibi sensus repr.r-seiuavere321'.

Sicut enim sensus singulos, aut binos, aul lernos,aut qualenios, aul simul omncs deleclat istud vel

illud sentire et-aniir>sereprsesentaie, ita et animam

deleclat cogitare, quia sensus eisdem modis illud

\el illud senserunt, sentiendoque sibi leprsesenla-veinnl. Illud quoque, quod sibi sensus nunquam

repi3?senla\eiunt, quia nunquam senserunl.; -sedsi ^ensissent, reproeseniare possenl. Tot modisdelectdt animam cogitaie quot sibi sensus valerent

reproesenlare. Nunquam enim visus iepia?senia\itei domum auream tolam, quia non\idit; nec au-ditus sonum tolo mundo diffusura, quia non attdhii;nec guslus panem melle dulcioiem, quia non gusla-vit; nee olfactus vtnum balsamo fragranlius, quianon olfecil3S6; nec lactus indumenta lanea lineis

leniora, quia non leligit; nec alia muUa ei sensus

repia;seiilai uni, quia non senseiunt; sed si sensis-

sent, repiaesenldre possent. El lamen, aut hd?c,autaha hujusmodi inania eam iraagniari delectat, ac si

sensussensissent, eique singuli, aul bini, aul terni,

A aut qualeuii , aut snnul oranes lepraesenlassent,Sunt et alia delectalionis animse genera , quse nee

sensus valeut llli repisesentare, nec ipsa polest per

iniagitialionem cogitare,ut cum supeibia delectalur,

sine omtii iuiagiiialione. Ilanc etenim sensus non

valent illi repropsentaie, quia nec \Isus po'est discer-

liereulium sit alba \el nigra; nec auditus, an sit

sonoid vel rauea ; nec gustus, an sit dulcis vel ama-

la; nec olfddus, an sit redolens aut fcetida; nec

lactus, an sit mollis \el dura, lenis vel uspera,calida \el fngida. Ipsa quoque anima non valet

iniaginari ulrum supeibia llla sil tahs aut talis, quiaesl in exaltatione solius cogiialionis. Multo ig.tur

pluia genera sunt delectatioms, qua anima delecla

lur, quam ilhus qua quinque corpous sensus oble-

B ctantui 327.Quia et eanidcm delectat illa S2Smemo-

rare quseet illos sentne 329,et lotidem modis, quoi

sibi lepiocsentavere ; el alia imaginan qusejlh sibi

non S30reproesentaverunl, quia nunquam senseiunt,

sed si sensisseni, iepra?seiitare possenl; el qusedam

cogitare, qttoenecjue illiiiossunt senlire, neque ipsa

per imaginalionem cogit.tre, sed sinipliciter sine

oinni nnaginalione.CAPUT XXI SS1.

De gcneitbus exallationis.

Exaltalionis aulem genera suni quindecim, e

quibus qudluor sunl sjmplicia, sex duplicia, quaiuor

triplicia, unum veio quadruplex.

CAPUT XXII.

De quatuot simphctbus.C* Quatuor ilaque sunt sinipheia, quia est exaltatio

aliquando in sola opmione, ut si quis opinelur se

esse digtium episcopatu, nec lamen \elit fieiiepi'-

scopus; abquando m sola \oiunlale, ul si velit fteii

episcopus, nec lamen opinelur se esse dignum epi»

scopatu ; aliquando m sola loculione, ul si jactet

se esse dignum, nec tamen velit heri sciens se esse

digiium; aliquando in solo opeie, ut si quis in-i fiiiuisS3!

per ignorantiam assideat juxla regein.CAPUT XXIII.

De sex duphctbus.Sex \ero suiil3S3dujilicia, quia-aliquando exlol-

litur hoino, in opinione simul ei volunlaie, nl cum

pi raratu aliquo se esse dignum a3Sliinal, el hoc vull

ut pnor33!*Jtai; ahquando In opmione et loculione,et non volunlaie, ui cum allquis aliquam non vult

pisalationem, quse sibi offerlur, el-ex hoe ipse se

extoilens meliorem se aliis aibitidlui, et mde se

j'actal ita tamen ttt non aveitaiur* 36; aliquando in

opinione et opere, ul si aliquis se oestimat dignunisedeie juxtdepiscopum, et ahcubi per lgtioranliam

YARI.E LECTIONES.323Ut cum qualilatem ms Vict. et Edtt. Col. 11573ut quoequahtatem ms A. 1 utique qualilalem

8!4 Cogilare : lolidem mss Vtct. et A. 1 et Edtt. Col.1575 cogilaie et iolidem a" Repra?senlavere...flis A. 1 repra;-sentaie. S2BNolfacit mss et Edtl. Col. 11575non olfecit 3*7 Illms quinque... dclectanlur mss et Edit. Cot.15/3 llhus qua quinque... oblectantui 3SSEl eadem delectat illam ms A. 1 et eandem delectal llla 3£8

Qiias illos seiilire ms A. 1 qnseet lllos seniire ssoQua?sibi non mss A. 1 Vicl. el EdiL Col. 1573 qu335111sibi non 331ln ms A. 1 hwc usque ad CaputWl exclustvenon habentut. S8SSi quis infumus mss Vic>.Gem Bec. et Edtt. Col. 1573 si quis infimus S3SSex sunt ms Vtcl. -etEdtt. Col. 1573 Sex vero sunt *•»*

vi puor mss~etEdil. Col. ul prior »***Ui non aveUaiurms Vtct. et Edit. Golon.41575ne avertalur

CI3 LIB. DE S, ANSELMI SIMILITUDINiBUS. 61-1

assideat ei; aliquando in volunlate et locutione, ut jcum aliqttis volens episcopari , j'actat inde se esse

dignum S36,Jicel scial seesse indignum; aliquandoin volunlate el qpere, ut cum aliquisin conviviovult residere in supeiiori loco, el ibi se ingeril in-vitante nullo, quamvis indignum se oeslimet loeotam altoj ^liquando in locutione el opere, ut cum

piselatus aliquis aliquam in se frag.Iilalem \idet,ob quam, si honeste posset, ipsam prselationem de»

sereret, et tamcn in yeibis eiactibus suis-quamdamextollenliam ostenlat, ne ipsam aa7 ejus fidgiJitalemquis animadverlal.

C4PUT XXIY.

De qualuoi liiphcibus.Quatuor aulem sunt tnplicia, quia aliquando de-

lectatur homo in opinione, et \oluntale et locutione, 1«l cum dignum se proelaiione aslimat, ei eam vult,«t iude se jaclal; ahquaudo in voluntale, locuiioneet opere,iil eum ideoquia vull pralationem habeie,

liiigit \erbo, et opere, et actu, diguum se esse,tjuanms sciai se indignum. Aliquando in loculione,opeie elopinione, ui cum ahquis, licel j'actel di-

gnum se esse prselatione, etoa iibeniius agat quibusdigntis vtdeaiui esse, et hoc idem arbitretui de se,non \u1t lamen prselationem habere, ut sanctior

jtidicetur esse. Ahquando autem in opere, opmioneel volunlate, ul cura prselatus subdilos oppnmit

immoderale, tit suam pralalionem, qua dignum se

iESlimal-esse, quandiu vult possidere, sine ullo ob-

staculo babere possit.

CAPLT XXV. C

De uno quadtuphci.Urium est quathtipJex, quia pleiiimque seliomo

altolln in opmione, \oluntale, locnlione et opeie,nl cum laude dignum se aestimat, etieamuppelil :el ipse se Iaudat, et qtisedatn magna opetaturutlaudem acqultdt. Quindecim itaque sunt exlollen-tise genera. quatuor simpheia, qusesuift mala ; sex

duphcia s38, quse suni pejoia ; qnaluor tiiplicid,-quse sunt pessima ; unum vero qnadruplex, quodcseteris omnibus pejus esl; quanto enim in jjluubushomo extollitur, tanto exlollentia 339

ipsa pej'oratui.rtem sciendura quia sohus operis exiolleiitia 3*°,

quse semper esl per ignorantiam, est mala : solius

autemlocutionis, pej'or; solius vero opinionis, pessi- j)ma; solius aulem voluniatis, oinnibus alus esi pejor.Stullura est enim cuin aliquaTtbs personaper igno-rantiam assidet juxla dignam; sed slullius cst, cum

inde se^aclat digiiam3"; stultissimum \ero, cum hac

se3is seslimal dignam; multo auiem sluliius esl,cum vult residere juxla eam, cum sciat se inde esse

it A indignam ea. Contra eara extollentiam, qua? est inse opere, ipse Dominus ait : Cum invkatus fuetts tidJo nuplias , tecumbe tn novissimo loco (Luc. xiv, 10).io Conira eam \ero quse est in loculione Saiomonn- dicit : Laudet te alienus at3, el non os tuum (Pioti.;o xxvii, 2). Conlra e-jm quceesl in opinionaAposlolusm ail : Noti allum sapeie, sed time (Rom. XJ,20).I, Conlra eam vero quse est in voluntate Dominuse* iteium dicit discijuilis suis : Qui volucul tntei vosra pumusesse,etilvestei seivus(Mallh \\ix,27).Gonlram omnia vero e\lolIeniid3 gei.eia itero ipse dicil:

Omnis qui se exallat, humittabtlur; et qui se humt-

htit, exaitabilui (Luc. -xiv, 11; x\m, 14).C4.PUT XXVI.

De cutiostlale el sedecim ejus geneiibus.5' ° Cuiiosilasest studium persciulaudi ea quse scire' nulla esmiilitas. Hujusautem sedecim sunl genera,'e e quibus quinque sunt simplicia, sex duplicia,

3' qualuor triplicia, unum vero quadi uplex.

,' CAPUT XXVII.

j_ De quinque stmplicibus.Quinque itatjUe sunt simplicia, quia aliquando

, in sold cogitdiione cuuosuas -est, ul cum aliqins

lr sludiose cogttat quomoc!o alleiins secretum sctre

e valeal. Al.quando in vefbo, ni ciim illud cunose

jt intenogat. Aliquando in nclu, ut cum cirea iilura

deamuulat, quasi aliud aliquid qua?rat, si forle

,_ qucd qiia?iit, indicio aliquos44

cognoscere \alwt.

Ahquando in visu, ul cum sollicite considetai qtioC ille lendai 345,quid agat; quomodo sedendo, stando,

nmbulaiido, \el aliquo aho modo se habeat. Ali-

qiiando in auditu, ul cura inlente auscultat3* 6quid

ille de alio, vel ahus de lllo dicat.

! CAPJJ r xxvm.

t De sex duplicibus.Sex vero sunl duphcia, quia abquartdo in Yerho

t el actu, ul cum eurn amicabihler alloquiiui 3W,etinterun ei aliquid operatur, nt cum sermonibus

1 hlandis, cum serviiio quod ei faeit, extorqueat ab

3 eo quod-quseril. Ahquando in veibo et visu, ul cum

alium rogat ul eum secum aspicial,dicens: Puiasne,

, isle ita vel ita ageret, nisi tahs vel lahs essel?

i Aliquando in veibo et tiuditu, ut cum prope illum- r>residet, el ad alium loquitur -qni ex aha suipaite

sedeC et l.unen attenie auscultat qnid llle posteiius• dic.U. Aliquanclo in acln et visu, ut cuin aliqui I

i agit, ne adverialur dtim eum aspicjl, sed cieddtur

; semper inlendere operi -quod fdcil. Aliqu.tndo 1n

actu el auclitu, ul cum ante eum \adit, et venit,; anscuUando ea quoe dicilS4S. Ahquando in visu el

YARLE LECTIONES.

S36Jactat se esse non indignum ms"Vict. et Edit, Co1.1575 jactai inde se esse dignum SS7 Osteudit : aut

jpsam ms Cotb. ostendii ne ipsam Edtt. Col. 1573 osten ial : nec ipsam 33sSed dtiphcia mss se* duplitu*"' Tanto excellenua ms Vut. Unto evlollentia a40Opeus-excelleniia mss opensextolleiuia

3'* Se jact.itdiguum »iss se jaclat dignam

3WCum bac se ms Corb. cum bis se 343Te alienus et ms €otb, le alienumel* swJtidicio ahquo ms Vtct. et Edil. Col. 157aindici0 aliquo

3VBQuo ille inlentlal ras. Vwl. quo illelendat *"' Allenle auscultat ms Vtct. el Edit. Col. 1573 inlente auscultat st7 Cum ei ainicdbihier loquiluims Vtcl. et Edtt. Col. 1575 cum eum amitalihter alloquilur 3*8AusciiItan'doea quse dicis ms Vicl. et EditCol. 1573 auscullare ea quoedieit

'015 EADMERIMONACHiCANTUARIENSIS 616

auditu, «t cum cuiiose ea quoe agit considerat, ct

sludiose quse dicilauscullal, ut per hoc secrela quje

qussril agnoscat,CAPUT XXIX.

Dequaluor itiplicibus.Qualuor antem suiit triplicia, quia aliqiiando est

in verbo, actu et visu, ut cum aliquis enuinerat, et

mensurat, el consideral, quantum sol et luna distcnt

a lerra, quam raagna sint ipsa luminaria. Aliquan 'o

in Sctu, visfi et auditu, ut cum aliquis se occullat

causa videndi et audiendi ahorum secrela s49.Ali-

quando 1n visu, nudilu el verbo, ul cum aliquis5u\la vras sedet, ut videat transeunles, audtai et

interroget rumores. Altquan Io in auditu, \erbo et

aclu, ut cum cansa audiendi el interrogaiidi futtira,da3inonibussacrificat. *

CAPUT XXX.De iino quadiuplici.

Unum vero est quadruplex , quia aliquando est

Sn visu, audiiu^ verbo et aclu, ut cum aliquisinluetur ct auScultal quosdam, quos consiliari con-

spicit, et d6 'quibus suspicalur aliquid mali, ul ct

consilium eo'rura quoquo modo agnoseere possit,acGedens ad eos x|u.«iii an \ideiint aliquid qttod secirca eoS perdidisse fmgit, el inleiea inspiciendo et

rauscullando circa eos quoeril quod nusquam per-didit.

CAPUT XXXI.De octe el vigtnii geneitbus curiosilalis.

Item curiosilatis genera snnl viginti et octo, e

quibus tria sunt -simplicia, novem duphcia, decem

Inplicia, quinque quadruplicia; ununi vero ex quiu-

que parlibus constat.

CAPUT XXXH.

De li ibus sitnplictbus.Triasunt simplitia , quia aliquando curiosilasest

in solo gtislu, ul cum defertur piscis alicui pisa

«oraedenti; ct priusquam ipsa comsumpserit, de-

gustat cujus saporis silpiscis. Aliquando in olfdclM,ul cum eum naso suo apponit ut sciat cujus odorissil. Aliqtiando in lactu, ut cum aliquis pannun»novum videns, conlrectai, solummodo ul sciai ulrum

sit asper vel lenis, grossus an sublilis.

CAPUT XXXUI.

De novem duplicibus. I

Novem vero sunl duplicia, quia aliquando esl in

guslu et visu, ui cum quis degustat lerculum sibi

appositum, anlequam consumpserit primum ; et

interim considerat si is qui residet juxia eum, melius

habeal ferculum. Aliquando in guslu et veibo, ut

cum illud deguslal, et an pipere conditum sit, in-

tA tenogat. Aliquando in guslu el olfactu, ul cum3 deguslal el olf.tcil. Aliqnando in gustu et tactu, ut

cum guslu seire quoerii an sit sapidiim; et taclu, ansit cahdum, frigiduin "vel tepidum. Aliqnando inolfactu el visu, ul cum aliquis, dum legit, herbam

t juxta .se SLi0incognilam invenit; et a legendo oes*-

t sans, eamque naso suo apponens, Olfacit; deindet inluens, eam studet agnoscere qua*sit. Aiiquando) in olfacluei veibo, ul cnm eam olfaciens, quseiitt ab alio quse sit. Aliquando in olfaclu et tactu, ut. -cumeam olfacil et conlreclat, ut sciat ulrura sit3 mollis an dura, lenis vel aspera ssl; quod toliimnortl ideo facit ut sibi neccssaria sit-; sed tantum ul sciatt quoevel qualis sit *". Abquando in visu Bl idctn,

ui cum aliquis veniens ante mensam ubi pransurusB est, mox sublevala mappa o,ua panis est coopertus,

intuelur an sit candidus 3SS; el eum conlingil, utsciat an sil calidus. Aliquando in Veibo et laclu, utcum eum non discooperit, sed inlerrogal an oahdus,vel ex quo lempore coctus sit; et eura coopeitumcontingit et prenut, ut sciat-an sit cahdus.

; CAPUT XXXIV.

De decem ttipticibus.

Decem vero sunt iriplicia, quia aiiquando esl in

visu, ei in verbo, et inguslu, ut cura alicubi quisresidens **\ et anle se polum cypbo deferri \idens,staiim assurgitj el inluens cuj'us colons sii, quseritetiam quis potus sit, et deguslal an bonus sit. Aii-

quando in visu, verho et olfactu, ul cum eum JIOII

Q deguslalj sed olfdtit, ct inlerrogans consideral qua^lis sit. Aiiquando in visu, veibo et lactu, ut cumahcui comedenti defertur cibus inter duas sculell.is,et anlequam finierit quod prius comedebal, sciilellis

apeitis qualis ille sit cibus eonsideral, el an iene sitJCotlusinvestigat, et eum conlingit ut an calidus seu

frigidus sit, agnoscat. Aliquando in \isu, elgustu»et olfactu, m cum de eo nihil inlerrogal, neceum.coiilrectat, sed el curiosus eum videre, et eum de-

gustat et olfacil*u"f.Aliquando in visu, eiguslu, ettactu, ut Cum de eo inhil inquirit, nec eum olfacitjsed cum curiosilale videntli eum deguslal, et contre-clat causa quam dixi. Aliquando in \isus et olfdclu,ettaciu, ut cum deco nihilinquirilk neceura degti-stat, sed tantum inluettir, olfacit alque conlrectai,

DAliquando in verbo.et guslu» et olfaclu, ui cum

aliquis conyivanlibus supervenit, el an cibi etpolus

quos habent, sinl boni, requirit, et quosdam degu-slans, ahos olfacit. Aliquando in verbo, guslu et

taclu, «l cum non olfacit eos, sed panem conlreclat,aut alios cibos; et guslando quosdam, quserit de

aliis. AliquandoSB6 in verbo, olfactu et tactu, ut

VAR1.ELECTIONES.

449Aliquorum secrela ms Vicl. et Edit. Col.1573 ahorum secrela su Herbam apud setns Corb. el Edit.Col. 1575 heibam juxta se ^1 Le\is vel aspeia mss lenis Velaspera

aliaSed aantum ut sciat qua? veloualis sil. Desunt liwcm Edil. Col. 1573. 35Slntnetur an sit calidus mset Edtt. Col.1573inlueluran sil

caiididus 8" Qnis residet ms Vtct.et Edtt Col. 15J3qmsresidensasBNibil inlerrogal, nec eum con-

ireclaf sed est tunosus euni \ideie el eum degusut el olfdcit ms Vtct. 13 inhil inquint, neceum oifacil,sed eura cttilosiidle \tdendi eum degusut etolfacit at6 Cibos, et gustando quosdam, quseiit de ahis.

Aliquando ms Corb. Vtct ei Edtt. Col. 1575 Cibos. Aliquantlo.

617 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDIMBUS. 618

cum «os non degnstat, scd olfacit, quseiit et traclat. 1

Econlra SS7 aliquando in gustu, olfaclu et laclu, ut

tum deeis nilul interrogat, sed tameu dcguslat,olfacit et contreclat.

CAPUT XXXV.

De quiuque luplicibus.

-QuTnqae\ero«mt qnadriipliria. <_uia aliquandoest in vistt, ei verbo, el gustu, elolfactu, ut cum

ahqiiis deambulans iniiiindiius, has vel lllas meices

consideral, cujus hre \-e! iHd3prelii sint, invesligatuvas, rel poma, vel alios fiuctus degiislal, olfacit

piper, vel ejmitim, vel alia beneolentia; hoclolum•ca tantum faciens de cattsa, ut sciat qtisevel quahasint ista vel illa. Aliqnando in visti, el verbo, et

^tislti, el laelii, ut jjiim supra dicla facil, exceploquod nilnl lbi olfaeit, sed merces contrectans, vohitet revolvil. Aliquando in \isu, et verbo, et olfactu,el tactu, ut ciim ibi nihil deguslaf, sed alia facit

supra dicla. Aliquando in *isu, et guslu, et olfactu,*t tactu, utcum non inqttiril cuj'us hsec vel illa sint

jpreiii, sed -cseieraqus? diximus facil. Aliquando tn

\erbo, et gustii,«t olfactu, et lactu, ut cum non«st cniiosus videre ea, quia ssepius vidil lalia, sed-esetera facil supradicla.

CAPUT XXXVI.De ullimo genere cutiobilalis,

Uinini \eio ex qninque parirbus eonsislit, quiaaliquaodo est iu \ isu, el verbo, el guslu, et oifaclu,<3llaclu, ul cum euriose ad lisec \el ad illa oculosoanveilit, et csetera omnia qusesupra diximusJacit.«^Juadraginta itague el qualuor cUuositatis sunl

genera, e quibus »clo stint simphcia, auiiidecun

duplicia, qualuordecira inphtia, sex quadruplicia,uniim vero -ex quinque pariibus eonstdt3Sli. Iljec-aulcm lam muluplex cuiiosiUs, quam et exaltdlioet deleclatio, de quibus superius diximus, omnes ex

piopria \olimlaie iiaseuntiir. Nisi enim liomo priusliabuerit \oIunlateni deleelandi, vel exaliandi, vc-Iin\estigandi curiose qusenulla sibi .esl ulilitas scire,i.anquam deleciabitur, vel extollelur, vel curioseinutilid scrulabilur sss; sedJ-amen "hornmvilioruni

?uaia;pra3cedil voluntas, scquuntur et ipsa, ita na-scunlnr ex ea, ex bis veio .aliaoronia. Ex delecla-lione namque iiasciiur luxuria, aduliertiim, fornica-iio, immundilia, \entiis ingluvies, ebiieias et ahaliiijusinodi \ilia. De exalialione \ero inanis gloria,invidia, iia, iiisiitia, eta\antia, el aha smuha, De«miosii.ite autem iuguietudo, susurratio, detratlioct cspieia aha. Omnia veio in famiha proprise \o-

A lunlatis cxisltmt3™; et ex -sese quoedamexerciliim

magnum acl faciuiil; illi \oIuiilali, velul cuidam

dominoe, obediunt.

CAPUT XXXVII »GS.Similitudo inter piopiiam volunlaiem, el adulleram

tegmatn.Propria namque voluntas est velnt quxdam adul-

tera rcgina, quoe se cuidam regi adullero conjunxit,ex quoetiam tres fihosliabuit.Ex his vero 3C3 liibustel alti filii et nepoles suttt genili, ila3GI*multiplicati,Tti numeiaii non possinl. -Omnes aulem in famiiiaiihus regis et reginoe consisiunt, oorumque j'ussaqmsqtie suo modo perficiunt. Rex ilaque aGScum

9-eginaista cuidain alii rcgi adversalur, collecloqueIlliorum et nepotum exerctlu, regnum illins -aggtes-*um proedatur. JJie autem exercitus sicservos illius

regis in\adit, ut aut plures pluies, aut untis unum,aul plures unum, aut mius pluics aggiediatur.Quoscunque vero devincere possunt, \inclos -etabduclos in carcerem J.rudunt, exigenies ab eis

cjuantum nuuquam peisolvcre possum, sed omnibusaffeeti miseriis, in carceieiilo deficiunt. Hoecautera

regina s66,propria est voiunUs omninm inobedien-lium domina. Qtioeideo TOcaiui adultera, quia se-

-paratur a Beo, cuiesse deberel ronjuncla; cl diabolo

conjungitur, a quo deberel essc di»-juncta.Jpse verodiaholus ultirco rex dicilur el atlultei, t|tii.i in ho-muiibus regnaiisper^oluntaiempiopiidm^aiiiindbuseorum, Dei -videlicel sponsis, abutitur. Cui SP

^>postqttam propria voluntasjunxerit, ex illiusseinine,id iesl per\ersa suggesltone, tiia piincipalia ejus-vilia 36r, scilicet deleetationem, -extollentiam, cu-.riositalem concipit; el per quinque corporis senstfs;\elut ea panens, einitiit. Ex his vero tribus lot aliavitid iidscunlur^ skque multiphcanlur, ut absquenumeiohabeantur. jOmnia vero ex famiha diaboli

"piojjijjeqttevolunlaiisexistunl; etexseipsisquamdaniadinnandam inulliludinem reddunt. Diabolns ilaquepropnaque volunias DeoRegi regum ad\eisatur^ et

oongiegata viitoiuni miluia, regnum illius, scilicet

hunc mundiim, aggrpthenles, piSedaiilur. Hiec au-

lem militia-sos sic liumanum genus imadil, ut aui. plura vilia plnres hoinines, -airt unum iinum, aut

pluraunum, aut unum plures, dnersis modis atci-

[Dpianl. jQuemctinque veio superare possunt, mala

, consueludine ligalum in iiifernum delrudunf. Ubi ab

s eo (Jiinumquodqtie viiiuin exigil quidqtiicl unquami per lllud .commisit. Quod quia nunquam persolvere

poleiii, noe-ei miseiia unqtiam deeril.

VARIJS LEGTIONES.

357 Sed olfdtit, qtiasnt et tiacut. Etonlra ms VicL oi Edtt. Colon. 1575 sed olfaeit. Econira^8 Ex p&rlibiis«msisiit qtiniqiie mss ox ijuinqtie paiiibus consislil : ns JMunqiiamdeleclabitnr vel exlol-

J-;turve1. . scruiajiimi ms \ut. nunqtiain delect uelur, vel exallaieiur \cl... scruiaretur i360Voluntatisoxistanl tns el hdn. Coton. 1573 voluntalis exisiunt -SG1 Exeicititim in.tgnum mt> VtcL et Edit. Col. 1573«xerciium m.tgnnin -S62In ms A. 1 licin iraclams-ejtisileiii Aiiselnu Cantiiauas Archiepiscopi, de jiropnavoluuidie. 3G3In h's veio j»ss et Edit. Col. 1573 Ex his vero 364It.tqtie ^|i'oqtie IMSSet Edtt. Col. 1575opi!//;. quoque 3C5>Rex atitpni tnss et Edii. Col. 1575RPX itaqtie 36Glioct aulem Rpgina ins. A. 1 h.ccildqup Rpgin.t

367TjTa pi u ti; ,'h >-vh.t mss lu i jjnncipalid PJIIS\tliaa's ILcc .'utem fdiiuh.i ms el Eda,

Cohn. J5/5 ha-c^utem mtlm.t'

PATROL CLJX,"

2f3

m EADMERlMONAGHICANTUAIUENSIS 62*3

€APUT XXXYIll.

Sunililudo inter piopriam volunlalem, el venenosamlietbam.

Rursus propiia voluntas cuidam herbse venenosoe

aiqne mortiferse assimilatur S6S; quam medicus

quidam peritissimus progeniei cujusdam, primisscihcet parentibus, inlerdix.it, comminans eis quiasi a7° e\ ea comederent S71, leprosi elfecli jiroculdubio interiient. Al ilh prseceptis ejus obedire no-

luerunt, sed ex eadem herba comederunt; undeol

leprosi eflecti, leprosos quoque filios genuerunt,

atque, ut niodicus eis comminalus fuerat, jnortui

sunt. Quorum filii,licel palies suos agnoverinl herba

illa inflrmalos fuisse et morluos, seque ipsos lepra

ppicussos et morluos 37S, eamdem tamen herbam

stiper omnes alias diligunt, indeque cibos universos

suos condiunt. Mane quoque surgenles37Sex eadem

cjuasi pio medicamenlo accipitint, sed el somnum a74

seio capiuii, simihter faciunl. III igitur quam sint

tlementes, omnis qui audit, ad\eiteie potesl. Sed

nec minus dementantur, qui propiia volunlate ulun-

tur, ipsa esl elenim herha diaboli, venenosa sug-

gestione-venenata, et omnibtts ea utentibus pesli-feia. Ilanc Deus, qui nostris ptc mcdetur peecatis,

primis humani genciis parenlibus inteidivit, cum

eos comedere ponunn sub moitis comminatione

piohibuii. Qul quia ptoeceplum ejus transgressi ex

eo comeclerunl, mox peccalores eifecli, et in anima

moitui, posiquam alios peccatores gemierunl 37S,et

ipsi came nrorltii 'sunl. Homines tainen eamdemvolunlatem proe cscleus diligunt, et eam lmunscent

omnibus pene quse.agunl. Nihil itaqite islis demen-lius qui nihil utuntur stta morle hbenlius.

CAPUT XXXIX.

Ostensio quomodoyiopttm volunlati omnia vitia mili-'enl 37csc« deseivianl.

Huie denique propiias voluntati, postqnam suamin homme sedem constiluerita 77, alia vitiorum ge-nera seiviunt, quasi mihtes tenas lenenles, alia

velut pro solidatis mililantes. Illa elenim 37Svilia

quasi lerras tenenles, ei obeduini, quoepro seipsisin hominibus consislunt, ut adtiltenum. Qui enim

adulteiatur, hoc ea solum facil de causa, qtua eura

vitium lpsuni delectat. Ula veio seniunl ei, velut

militantes pro solidalis, quse sunt in bomine, proaliis vitiis 379:tit eupiditas pieliosarum \eslunn pro

glona inani. Nemo enim preliosas vesles 'nisi ad

inanem gloriam quoerit. Ilem \ilium aliquando huic,

aliquando illi viiio servjt, ut avarilia ahqnando\enlris ingluviei, aliquando exallalioni. Rursus,

"Aaliquando alterum alteii cedit, nt luxuiia gloriaainani. Aliqnando enim luxuiia repellilur, ne laus

concupita perdatur. Omnia vero, sive hoc, si\e illo

modo, piopri-e \oluntali diaboloque famulaniur 3S0,« qtiibus in homine inbusmodis piocreala nascun-lur 3S1. Diaboh enim suggeslione, ei carjiis delecta»

tione, sjjiritusque consensu, nnumouodoue \ilium

consummatur.CAPUT XL 88!.

Siinihludo intei snggtslionem, deleciationem, consen-sum el canem.

Ex bis igitur tribus (suggeslione videlicet, dele-

ctalione el consensu) suggestio est \elul canis pon-derosus; deleclalio, ut levis et acer catulus; con-sensus aulem, quasi canis fojtis et immensus. Pon-

;g derosus elenim canis, cum quempiam ju\ta setranseunlem audierit, semel \el bis post eurala-

lians, stalim quie=cii, si tamen llle viam suan indireclum teiiueut. Si vero lespiciens nisligavei t

eum, canis quoque lairando, hcet i.on moi'deat,insequitureum. Cdtulus levis et acer, instat acrilei;et nisi cilo peicussus -fueiit, aciius mordet. Forlis

\eio canis el imniensus, et fori.ter instal; et nisi

magna \i obruatur, bomiuem slrangulat. Quarepondeiosus canis non est respiciendus, catulus veio

mo\ repercutiendus, canis \eio lmmensus \iril'tcr

obiuendus. Sinnhter aulem si peccati suggestioaninium pulsat, qui ab amore pisesentiura tendit atlseteina, mox eum deserit, si intenlionem suam le-nuerii firmiter. Si autem ad eam altendens in se

f.recppent, et cogilando quasi eam incltando re\ol-

venl, et ipsa ssepiuseum infeslat, quannis non \ul-

nerei, dum est sug^estio sola. Sed si diutius eam

rephca\eiil, pondeiosus canis in calulum iransii,1'd est suggeslio in deleclaUonem,quseaciitei inslat,el iiisi cito rejicialur, animam \ulneiat. Qtiare moxut \eniie ccepeiit, debet eam repellere anima sponsaCliusti, cogilans quia niagna esl ignominia llli ut

inejus conspeclu appaieat fceddta deleciatione tam

luipi. Nisi eam lepuleiii delectailonem, catiilusliansit in immensum canem, id est delecUtio raconsensum transil; qui arilpiens ammani, eam uisi

uiagna vi obruatur, oecidit. Sed mox. ul ccepeiitatlenlare S8S,debel eum anima a°4

magna \i obrucre»id est innnenso terrore moilis selerjioe in se de-

Dsiiuerc. Suggestioni eigo ne atlendainus, delecla-tionem mo\ reprimainus, consensum fortiter obrua-

mus. Sicque cor nostrum studeamus custodire, ut

nec unasss supeiilua cogitatione diaboluni illud

\aleal violare.

VARIJE LECTIONES.169Assinulatur el coraparaiur mss el Edit. Gol. 1573 oimttunt e( eomparatur S70 Comminatis

eis qui si mss comminatiis eis qma si 371E\ ea comedercnl ms Vtci. ex ea comederint S7SPer-cussos el mortuos rass Gem. Bec. A. 1 et Edtt. Col. 1573 percussos et monturos a7a Mane sur-gentes niss et Edtt Colon -1573 mane qtioque suigenles

374Et somnium mss et somnnm 37l!Ahospeccaloresgentierunt ms Vict. ahos genuPiunt 3,s In ms Vtcl. Quoniodo omnia vitia proprise voluntatiiriinistrent S77Sedetti constitiieiit ms A. 1 etEdtt. Col. 1575 sedem construxeiit 37SUle etenim mssetEdtt. Got. 1573 illa elenim 879Prd3 alns \iius maiiusaipt. pio .iliis \iliis sso-Oiaboloquoefainulaniurms A. 1. tbaboloque famiilantui uis Vtci el Edtt. Col. 1575 di.tbolo quoque Jannilaiiltir 3S1 Piocrealanascuniur ms Vtct. peccatd nascunlui Sfl2 In ms A. 1 omtitilui. S8SAuent.ire «is^ Vtet. elEdit.Col.ad\entare 384Debct cum aninia mss debet eum anima 8' Ui neque uiia ms V-tct.et Edtt. Col. ni nce t.ua

63rl lAB. DE S. AN ELMI SIMILITCDJNIBUS. bn

CAPUT XLl. 1

Simtlitudo inler coi humanum et molendinum.

Corelenim nostium sinnle est inolendino seinpermolenti, quod dominus qniddin cuiddin seivo suo

citstodlendum dedit, pra?cipieiis ei ut suam tanlum

annonam, \ideiicet frumenlum, vel horileum, \eletiam avenam, in eomolai 386,et ex eodema87

quodraolueiit, ipse vivat. Yerutn illi servo quidam ini-

nncatur, qui huic molendino semper insidialur; quisi quando illutl iatuum imenenl, .tut aienam ibisldlim piojicil quse illud dissqut, diit picem qnseconglutuiat, aut aliquid quod foedal, aul paleamquoetanium illud occupat. Sen us igilur ille SB8

tsimolendinum suum bene custodierit, dominique suitanlum am.onam m eoinoluerit, munda e\ eo larina

egrediiur juxu genus aniionse quse mtus molitur. ^

Ex eodem aulem qtiod moluent, et domino suo

ser\It, sibique ipsi viGtum acquinl. Si vero inimi-eum suum Aiolare molendinum suum permiserit,mala ex <?o farina procedit, quia mala est annona

quam molit. Usecautem fdrina, et vehemenler dis-

phcet domino illi, nec seni.s ev ea sibi \ictura, sedfdinein couqunit. Hoc itaque molendinum scmperaliquid molens, cor est humanum, assitlue aliquidcogitans. Hoc Deus unicuique-homini senandum

tradidit, jubens ut in eo \olval3S 9 illos tantura co-

gitalus S9°ouos tpse suggerit. Quorum cogilatuumaln ut fiumenlum, alii ut bordeum, alii ut a\enasunt. Pun quippe uifiumentum sunt, "quos anima

leplicat, ctim m contenipldtione posita pure" deDeo cogilat. Qi aulem bordeo nssimil.intur

qui de \ntuie 111viitutem, quasi per quosdam la-

lioies, «scendeie meditinlur. Hf etenim, Jicet sintboni. mmus tainen .siipenoiibus sunl nerfecli. Ulivero sunt ut avena, quibus homo intendil sua dese-rere vitia; boni namque sunl ct isii, sed tamen

imperfectiores proedictis. Hos ''iiaque omncs vult

Deus ut homo tolo corde leVohal, et ex eisdera sibi

vlcium seleinum acquiial. Sed <juialiomlni seniperadversalur diabolus, et semper iusidialur cordi il-

lius, quod si aliquando vacuum bonis cogilationibusinvenerit, si.iiun replel, si poiesl, mdhs. Harum

atitem mal.irum, aliae cor dissipant, ut iioe el in\i-

dise. Aliseconglutinanl et coinquinant, ul gastiimai-gia; el Iu\urid3. Ahae lanlum occupanl, ut vanasnon 3S1 niniis nocrvsp.Hic igilur honio, si cor stnimbene custodieni, sai.ttosque cogitalus in eo ie\ol-

venl, niundd per os veiha, veiut per foiamen mo-

lendiiii, eniilluiUur; mundus pei oeulos \isus, mun-dus per auies audiius, raundus per os gustus, mun-dus per nares odoratus, muntlus pei totum coipuS

A taelus, secundum genera cogilaiionum mundarum

quoe intus volvuntui. Ex liis autem cogitaiionibusmundis, el Deo eas cogitando deseruil, et seternamsibi vitam acquint; si \ero diabohim cor suum

corrumpete permisent, mox vilia per sensus pro-giediunlur, j'uxta genera cogitaiioiuun maldium

-quseinius volyunlur. llsec autem et Deovehemenler

disphcent, nec homo ex eis viclum sibi acquirit,sed moitem. Cum enini ad Jinem quisque penene-lit, quantum 1)oni vel m.ili nunc moluetit, taniumad vitam vel niollem sibi piscpaiaium inveniet.Verum sciendum S92quia horum moleiitium, id estin hac \ita laboraiuium, tna genera 6u.ui.

CAPUT XLII.Similitudo intei molenles el laborantes.

B ' lloec auiem tna geneia 393velut £iies sunt jio-mincs, de inane usque ad lespeiam manu molenies.Borum Itaque piimus quidquid molit in saccumsuscipii el abscondit. Alter \eio partein capit, jjai-iera in llumen negl!genlia cadeie permitlit, paitemvero venlus rapil. Tejlius autera quidquid niohi,inipelus fluminis secum tolht vel venlus dissoivit.

. Veniente \espera, quando a Jabore cessatur, et Iru-clus Jaboiis inquintur, quid putas singulos liabitu-ros? Qui farinam lotara leservavit, totum laborem

. suum bene recogno\it. t>t \eio partem collegit,, inde Lelalus esl quod babuit; inde aulem mcestus

est, quod venlo aul in flumine amisii. Qtii \eio to-tum amisit, eo trislioi esl. Fluinen pio .sseculi-de-

, cursu accipuur, vento \ero gloiu designalurinaiiis;, C molendinum quod lota die niolit, jjrd3sens labor hu-

jns 394sseculi, qjii a mane usque ad \esperam nun-qu.im fmit. Mdlie nobis eial cjuando nali finmiis,

i \espeia \ero ent quando pei niojtis debitum hincliaiisibimus. Tempus itaque pioesens dies est quo

, laboraie debetnus,unde 111vespeia \ivamus. Et sicutt moh, circum ciica dticla, ad eumdera semper lo-i cum levertitur, s>c l.ibor iste singulis annis morer sohto reiieialur. Modo namque aralur, seiniiiatui,

meiitur, pauilicaiur, comeditur quod uerum ad idenis re\eilitur. In vespeia eigo, qiidndo dicetur: Voca! opeiauos, el tedde tllts meicedem suam (Matlh., xx,. Sj, IseUbuntur jusli, tota farina seivala, id est viu

sua. Alu veio qui non eam totam scr\a\erunt, ine r. boc incesli erunt; Iseti tamen, quod ex parte laboris_ !5uiDeum recognoveiunl. Yeium ahi qui omne tem-i. pus suum in vanilateponunt, et quod faciunt non,. ab bumana laude absconduiii, quasi omne studiumi- vitse suse in decursuin fluminis pioj'iciunl, faiinain-

quesiidiu vento committunl; unde el in fine, paneS vitseopternoeS95caiebimt. Vseillis!

YARIiE LECTIONLS.\

a861ii ea mol.it mss in eo moiat ,. 38JUt ex eodem mss A. 1 et Vtct 13 et Edit. Colon. el ex eotlemJ33Senjis duiei.i ilie JJISSet Edu. Colon. Se«us igiitn ille 389JJt ni eo jnol.it mss nl m eo \oIvdt S9° lan-tum togiUns mss taniuin togilaius 3S1 Ut \diia3 gloud? non mss A. 1 el Vtct. 13 ut vana? non " 2 Intns A. Ctncipit § ab lns veibis Aeiu.n scitndum, eu. 393Hd?c uitem lna genpia, \elut ms Vtcl. el Fdti.Col. hajc aiuei.i \clut as*Pueseus JaLoi liujus mss p sesens esllabor hujus

ss*P.raae\iloe eeterna; ms Vtci.Udiied,leino

€25 EADMERl MONACIHCANTUARIENSIS m

CAPUT XHII.

Quod bonilas cujusqne fidelis Deo el emnibtis botnsstl ult'is ne.

Eo diligentior ad stiidium bonilaiis qmlibet eiTici-

tur, quo fructus uberior inde provenire piobattir.Sciendum itaque csl quod boniias citjusque oinni

creaturse est uiilis tl bona, exceptis dsemonibuset

damnalis bominibus. Deo etiam, qui nullius esl in-

digens, quadani ralione prodesse videlur. Homirti-

bus est utilis : quando enim ex \itae raerito quis ad

aslernam beatitudinein pervenit, numei us elecloium

incrementum accipil. Qui quanlo ampluis cieveiit,lanio minus oeterna retubutio exspect.inda ent.

Nam cura numerus ille sanctorum complelus fue-

iil 397, relnbuiio j'ustoium niox accipienda erit,tunc quidem in corpoi ibus qnam jam habent in ani-

mabus. Si autem unusquisqiie fidelis, mox ut banc

vjtam deseiil, cotpore simul el anima a ternam bea-

titudinem conseqiterelur, omnis qui hocvideiel ejus

sequi sancliUlem eompelleielur; itaqtie meiitum

fidei quodammodo \ideietur evacuari. Ronis ilaqueulilis est, his qui cum Deo sunt, qttia eorum meri-

tum sua proesenlia augel: et ilhs qui in prsesentivita sunt, et adhuc 39Sfttluri sunt, piodest, quialoctnn in lllo coelu beatorum implet, qui nullo modo

in fme vacuus esse notesl. Facit etiain aliud; ma-

litiam iperversorumS90 siquidem exemplosuse boni-

latis reslringitM 0. Soli ac Iunoebonus homo, caete-

lisque crealuris est uiibs, quia m consummatione

juslorum commutabilur in mehus quidquid est

omnium creaturaium. Sol qurppe, sieut prophetasil: Septempliciter lucebtt, ul lux scptem dieium; et

luna eut stcut sol (Isat. xxx, 26). Alise crealurse,hcel pulchroe sinl, mulabuntur in mehus, cum illas

Deus mutabit in slalum exinde non commutandum.

Angelis quoque bonus homo ulilis est, quia -se.om-

nibus lllis amicum facit. Qui enim mihi amictim

acquireret, qui me lanquam seipsum diligeret, ei

qiiem ego tanquam meipsum amarem, magnas ei

gratias deberenu Quisquis ergo bonus sluduerit

esse, in bonorum amicitiam transibit, ita ut unum-

«juemque lanquam seipsum amabit, et omnes eumsodem modo cbarum habebunt. Tantus enim amor

tantaque concordia inei it omnibus, ut omnes amici

unius, siut amiei et aiierius. Quahter autem bonus

etiam Deo sit utihs. \ideamus. Omuipotens Dens

civilatem -quamddm rnagnam et admodura spatio-sam m ad suam gloriam a3tiilica\il, quam copiosa

A ci\ uun *05 mullilndine replc\it. Quoium nonnulli,

cum propriam \olunlaiem poiius eiegeiuni faceie

quam sub volunlaic el ordinatione Dei lem.tnere,

miserabihler corruprunl,et donius ei oedificiamagnaet spaliosa ex parte \acua TcmanseTunl. Ut igilur

aliquis qui uibem magnani fieri oidinassei, quiniulta in ea palalia construxisset, mullasque man-

siones adurbis sedificaiionem fecissel,sed habita-

lores non haberet, et omnes quoscuqquc poluisset,ad se in\ilassel; sic facit DominusDeus* 03.Omnes

enim, ut ad se \enianl, el ut sibi ad sue ci\italis

jedjficationem subveniant, prccatur, admonel, invi-

tat, bonas leges polhcens, pacem et securilatem

promitlens.CAPUT XLIV.

Commendatio supeinm lheiusalem.

Ibi namque jura legum lmmobilia, oplinre con

sneiudines, ibi cives non ex iimore alicujus sats

occullanl opes, imo gaudent dum palam omnihus

ajjparent. Nullus siqtiidem ibi incuisus maloruin,

peslis nulla, violenlia omnisque rapina procul int'e

remola, Prseterea locus amoenusel magna dulced.ne

refeclus; domus paralse, sedificia ampla, dheisi

generis mansiones. Unde et ipse Domintts : In domo,

St\t,Paltismei mansiones mullw sunt. Et propheuBaruch : 0 Isiael, quam magna esl domus Dei,-el

quam ingens locus possessiontsejus! (Baiuch. ui, 24.)

Magnus, et non babet consummalionem, execlsus

et immensus. Tenebra? ibi nulla3, luce iudeficienter

n circumlucenle; infirmilas nulla, sanilas indefessa,

nihil incommodi, omnia ad volum. Ad hanc ltaque

sedifitalionem in\ital nos Dominus, dicens: Venle

ad me, omnes qui iaboralis el oneiati estis, el ego

reficiam vos (Matth. xi, 28). Qui ergo veniie volue-

ril, Dei procul dubio quodammodo ptijtttoi enl.

TJnde Aposlolus : Dei adjnlotes sumus, Dei tedifica-

lio eslis (I Cor. HI, 9). ln boiiilale ergfl qaictinque

Steterit, non solum sibi et omni crealurse tm ii eiit,

sed etiam ipsi suo el omnium Conditori, ul dkimus»

beneficium praestabit. Hsecenim chilas sancta, cui

sesponte associa\it ">4, si vel unus homo defuerlt

bonus, nunquam perficielur.CAPUT XLV.

Quod bonitas boni homtnis damnatis et damonibus

t) si( fhulths 405.

Notandum ettam quod, siculbonilas honiinis boni

omnibus est ad 40Gla?tiiiamincrementum, sic dsemo

nibus el hominibiis damnaiis est ad 407delj imenlum;

VARI.E LECTIONCS.

326In ms Vtct. et Edit. Col. Quod boniias cujusque fidelis Deoet omnibus bon's sit utilis 397I11Qscilicel sanclorum completus tuent ms Vtct. et Edtt. Colon. ille sanctorom iinpleius fueut SSS.n

prsesenli \ila sunt et adhuc ms Vict. et Edu. Col. impiassenliarum snnl \el adlmc ss9 Miltliam perveiso-rum ms Vtcl. et Edtl. Col. mahtiam perversorum 400

Siquidem, exemplo, su.fi boniialis reslringit »« Vtct.et Edtt. Colon. siquidem excludit exemplo suoebonitalis "<"Admodum spaciosam ms Coib. Vwt. et Edtt.Col. Admodum speciosam

*0! Qtnm speciosa ciMiimms Vtcl. et Edil Col. quam copiosa civium 40SSicfacil Oominus Detis : ms Vtcl et Edtt. Col. sic facii Detis : *0-*Et oiiiui et cieaturd; mss.el Edil. Col. etomm creatuioe cui sponle associa\it m-, Coib et Edii. Col. cui se sponte associa\it ™ Quod boinlas bo-nnnis, damnatis el dcemombus sit inuliLis ms Vict. eiFdn. CoL Ouoil bonitis boni hominis da-i-iidiis, ctdoemonibus sil ulilis MGOmnibus est ad ms Vrt et Edtt. Col. hb.ninihus est ad M' Damnans <*sl adms Vict. el Edu Col. damndlis ent ad

C2S LIB. DE S. ANSELMIS1M1LITUD1N1BUC. 626

d.emoniuus namque et hominibus dainnatis, sancto-IUIUconsuramalio ciil inlerminaLiiis luclusetselernadamnalio. Nam cum isli'40Robiitiebunt corpoiis el

animoe gaudium setnpiteinum, ttinc simihler el iliiibunt in sujiphtiura seiernum. QuoJ qttia dsemonesuon latet, modis omnibus laborant sanciorum iilcre-menium impedire. Quoniam quidem, donec ultimusillorum eis associelur, non includunlur, sed habent

poteslatem lenlandi electosDei.quatenus qui probatiinvenlentur digna remuneratione coronentur; vicli

xero alque reprobi perennitei punianlur. Ylgilemus

ergo, ul Salvator admonet, quia adveisarius noster

ctrcuit, auwtens quem devorel (I Pelr. v, 8). lllum

autem de\oiat quem sua suggestione in inalis aclibus

iudurat. Nolandum eliam quod qui bonis allerius

arridet, sanctis conseniit; qui vero-invidet, diabolis.

Siquidem niagis pulo ejus salvationem sperandamqui parum boni facjt et benefaclis aliorum favet

quam illius qui niulla facit et ili\idct. Is elenim cui

benefact.t aliorum placent, ^i damnatus etiam esset,

jusle ldliler conqueri posset: 0 vos sancli, semperde vestra juslitia juste Leialus fui. Itaque, si beati-

tudinis vesUoepaiticeps non fueio , inde damnatio-

nem nccipiam409unde semper gaudebam.

CAPUT XLVI.De timilitudine intet Deum el quemlibet tegem suos

judtcantem 41°.Iiiter salvandos autem 411et damnandos sic Deus

discernil quomodo rex quidam inter fideles et infi-deles imjierii sui. Hic ilaque rex, proepaiato ex una

parle quodam convivio 41SLmagno et ex alia partequodam cai cei e tenebroso, disposuit quia quoscunqtie413sibi fideles poterit comprobare, postquam omnes

congregali fuennt, faciet simul discumbere; quos-ctinque autem sihi infideles esse convincere puteiit,poslquam et ipsi fuerinl congregati, in lenebrosumlllura carcerem snnul faclet detrudi. Omnes iuquead se invilal4l 4, ut qtiis sil fidelis quisve infidelis

agnoscat. Horum autem fidehum et infidebum, quiomnes invitantur, ahi prsecedunt, alii subsequun-iur. Fidelium Igitur cuicunque, ul venerit, poslquam\ereessefideliscomprobatusfuent, datui misluminterea cibi,donec con\enianlomnes qui cum ipso sunl

coenatmijUisinuilincipianl omnes epulari. Infidehum

autem, ut 415\enerit quisque, postquam convictus

A fticiit infidehs esse, fl.igellatui inlcihn, usqtiequo

congiegentui et aln qui eum eo in carcerem sunt

delrudendi, ut siraul in eo incipiau'. oranes cruciari.

Moxeigo ul fuerinl omnes congiegati, el fideles vel

infideles esse fueiint comprobatl, bi simul 416omnes

in cnnvi\ium collocati, satiantur *", illi \ero 41Sin

carcerem trusi, fame et siti moiiuntur. llie igilurrex ipse Deus est, qui sic discernit intei bonos et

malos mundi lstius. lpse elenim, proeparalo liinc

paradisooihincnifemo, conslituil quid quoscunqucsibi fideliter obsecrnenles invenire poteul, poslquam

omnes, ad eum ex hoc sseculs ti-anseuBies, JSsrint

congregdti, sirnul omnes in paradisb in 4I9 corpoieet anima collocabit. Quoscunque vei'0 leperire pote-rit prrjeceplissuis resislentes, postquam ipsi con\«-

Bneiint, omnes simul in infernum horribiliter «um

diabolo detrudet. Omnes uaque per prsedicalOressuos ad se invilat, ul quonaodo sibi quisque velit

obedire agnoscat. Verura ejus proeceptis alii obe-

diunl, ahi vero resislunt. Ulrorumque auiem alii

piius, aliimoiienles posleiius4S0 ejus cxamini re-

pid?senlanlur. Quicunqiie Uaque ei obediens fuisse

comprobatur, requies ei (sed in aniraa sola) interim

tldtui. Quicunque vero de inobedientia convincitur,

el ipse in anima sola crucialur. Poslquam aulem

omnes moitui, el, ut dicliiin est, sigilldlim exani-

nidti 4" fuerinl, finitoquesseculocuiiclisqueresusci-Utis.illud eliam generale jujitiura peiaclum fuerit,boni omnes, in ccelum transldli, in aninia simul et

corpore Lelabunlur; mah vero, in jufernuiil detrusi,

et ipsi rn anima simul el corpore torquebuntur.,Eisicutboni peifectam coiporis elanimse bealitudinem

tunc pi imuni oblinebunt,sic et mali e contra perfectsennsense corpoiis et aniinse luuc primum subjace-Jjunt 422.

CAPUT XLVII.

De qualuordecim beatiludtnibus cotpotts et animm.

Mulli homines 42S(quibus nonnunquam boni mores

et justa opera proponunlur, ul se in <3is,soeculi

posiposita vanitale, exerceanl admoneiitur) inquirere

solent quamobiem, qno pisemio, qua relnhutione.

Respondetur itaque jlhs quod scriptum csl: Quta

nec oculus vidit, ttec auitb audtvil, nec tn cot homi-

nis ascendit quw prwpa>avil Deus dihgenlibus se 424

D (Isai LXIV,4; 1 Coi.n,9). Quod, cum illi non ciaie

VARI^ELECTIONES.c

408Nam cum isti ms Vict. nam cum jusli 409Damnalionem non accipiara mss el Edit. Col. damnatio-nem accipiam 41°De similitudrae liiler Deum et ahquein regera, suos judicaturos. mss eiEdti.Col.desi.mliludme inter Deum et quemlibet reges suos judicantem 411Inter salvandos siquidem ms A. 1 IntersiI\andos aulem 412Quodam convivio ms Vtcl. el Edtl. Col. otntttuitt quodam

41SQuod quoscunquemss et Edtt. Col. quia qiioscunque

414Adiimlat ms A. A. Vtct. el Edtt Col. ad se invilat 4leInfideliumut ms A. \ Infidehum autem ut 4,s Hi, scihcet, simul ms A. 1 et Edil. Col. hi simul *17Collati satian-iirr ms A. 1 et Edil. Col. collocali satiantur ms Vtct. collocati socianlur 4IS llli vero, scilicet in-fideles, in ms Vicl,et Edd. Col. illi vero, m 41°In -parathsum, in ms Vict. et Edit. Col. m paradiso in420Alii moriuntur poslerius mss morientes posterjus 421Sigillalim examinati mss Sigillatim exanimati422Torquebaiur. ms A. 1 lorquebantur. Et sicttt boui perfectam corporis et anima? i)eatitadinem luncprimum oblinebant: sie et mali econlia peifecte miseria; corporis el animse lunc primum subjacebunt423Multi liomines, etc. A. 1. Qualuordecim quippe sunt beautudinis partes, etc, qttw in sentenliis qutdemomiiino eadem sunt ac in Edilis; atm verbts ptorsus diveisa ; tn mss enhn abbrevtatw sunt tancli Anselmisententiw de beatttudine, quas prohxius expostlas teghnus tti excustsmanuscitpt. Sagiense P. 16 hwc eadem^tumas adhuc contraxit -*2*Djbgentibus eum ms Vtct, et Edtt. Colon, diligeniibus se

-€27 EADMERIMONACHlCANTUARIENSIS 628

quid sit advprlere possunt, repeiilur boc 4!Sipsum

aliis verbis, cl dicitur eis -.Prsemium ijuod bis quiin hac viia Deo seniunt in futura \ila recorapensa-tur, est Aita aelerna 42G,beatiiudo selerna, selerna

jucundilas, stilTicientiasimul omnium commodorumsecnndum voliuitalem et sine omni indigentia. Hoec

ergo, cum iJlis hoc mo.Io dicuntur, bona quidemet magna, ulsunt, videntur; sedquia non intelligiiiitquid in hac \iu habituri sint, nec subito quid sit

omniumcommodormnsecundumvolunlalemsiifficien-lia et sine omni indigeniia percipere possunl, hserent

aiiiiiio,iiecmiiltuniaiTecii4!!7saporead audittet a sse-ctih vanitate42Strahunlur, Quid igiiur esl agendum uthoec illis al qualenus sapiant et sic ad bona opeia-Cvigilenl'Puerorura raoie cibandos oeslimoeos qni,si ahquando gros<ramaliquod pomum edendum per-cipiunl, lllutl, ob dentium leiierituciinem el oris an-

gusliani, absumere nequeunl 429,nisi pio illoium 430

tapaciiate puus fueiil4S1pariicuLitim divisum. Ila-

que dividanms in pntes magna quse diximus, ulnide possinl ad \itam nuiihi, de tpubus agimus.Qua3ut melius eluceanl, consideieiiius quss m hacvita mens a\iJius amel liumana; el cx his, proutpossumus, coiijectemus illa eos habituros in viiaocterna multo excelleiuitis. Siquidem inter mulli-moda mundi pericula conslituti, si Domini fuerintpra?cepla seculi, atque cum ipsa ilhc adepti fuerint,plenitudine- 432desiderii sui se nequaquam fraudalos

percipient. Hsecigitur, ut prselaxavimus, faciamuset a minimis pauLuim progiedwmur. Qualuoidecimigilur sunl neatitudinis partes, quas, finiio generaliexamine, perfeclins omnes elecii habebunt; loti-

demqne miserioe genera, quoemaJi tunc sustinebunt.Hse aulem bealiiudinis paries aique roiserioesic sibiinvicem sunt omnino contrarise quomodo el ipsi quieas aecipiunt in rpinuneraiione.

CAPUT XLYIII.Hm sunl qualuotdecm pai les beatittidinis.

Partes veio beatitudinissunt pulchnludo, agilitas,foriitudo, hberlas, sanitas, -voluplas, longoe\1las.sapientia, amicitia, concordia, honor, poleslas, secu-ritas, gaudiura. Ista, ut 3?siimo, sunt, quse propterse et piopter quj3 aha -quoequeab hominibtis appe-tunttir. Si auiem in Ius abqua sunt quse aliquandoservi Dei non modo non appetnnl, sed eliam magno-peie in hae vila curare siibterfugiiinl, ul sunt, verbi

graiia, piilchritiido corpoiis aiq.ie voluptas, utiquenon idchco ea fugiunt quod Iiasc natuialiter nolini,

A sed ne Deum in his quoquo modo possint ofiendere.Nam si per ea nilnl offensionis in Deum contrahi

posse cetto sentireiil43S,vel se-absoleraqtum ammebonorum impediii non periimcseeient, profeclo ju-cundius in ipsis quani in eorum conlrariis se dedti-cerent.

CAPUT XLIX.

Hm stnit qualuofdecim patles miseiiw.

Parles \eio miseitse quaiuordecim prsehbalis bes-

liludinibus conlidiise, hse sunt: Turpilurlo, ponde-

rositas, imbecillilas, senittis, infirmilas, anxielas,vitaebrevitas, insipienlia, iiiimicilia, discordia, dede-

cus, impotentia, limor, tristiiia. NoUndum quodsicul septem piioies JIIIUSbeaiitndinis partes ad

coipoiis bealitudinem , seplemque po^terioresA34

"ad aniineeperlinenl bealituiliiiem, sic-quoqve scptem

priores hujns miseiise partes corporis, septemqueultimoc niiseriam perficitinl mentis. Quicunqtie eigoillas omnes jjeatiludinis paites liabere poleiit, per-feclam corporis et arnmoebcaiittidinem possidebit.

Quempunqne \ero bas omnes miseiid3 ptrtes lole-

rare coniingei it, summoecoiporis et ammoe misei ise

subjaeehit. Yertim in hae \ita, necunam illius bea-

liludinis elliujus miserioe parlem quisquam potest

habere, ncc ruistis e\ tolo ea caieie. In alia vero

\ita, aul peifectam habens bedliludinem roiseria?

nullaienus subjacebit, aulsummoe subj'acensmiseiia?,

omnino beatitudine caiebit. Quod ul tolum 43Scoin-

probare possimus, per singulas bealiludinis alque

p miserise paiies curramtis.

CAPUT L.

De pulchi tiudtne et turpitudine.Pars igitur prima heatiludinis est pulclnltudo; et

miserise, per conlrarium, turpitudo. Uiam omnes

haiiere, hac veio concupistunt earere. Yerum hic

neuiram babere perfeclam 4SG,\el neutra possuntcarere. Qtisenam enim est illa speciositas hominis,

qu.c non sit mulio minor pulebritudine flosculi 437.

Quis enim ttt lilium eandet? Quis\e tii rosa lubel'

'Ouia iamen quanuilamctinque43S

pulcln lHtdinem

bahet, nee summa3lurpiludini snbjacet. Non 439crgo

\el illam vei istam perfecte habere, nec eis in hac

\ita potesl omnino carere. ln aha vero vila peifecte

allerdin habebil, alteraque omnino earebit. Pulchri-

D iudo elemm 1)onumquoddam esl, et quod natttrali-

ler a cunctis habeii amatur. In illa siqnidem vila

pulchiiludo juslortim sdlis pulcbiitudini, qui septem-

pliciier quam modo isii, splendidior erit, ada?quabi-

VARl^E LECTIONES.

426Reperilur hoc ms Vict. et Edii. Col. ippetiuir hoc 42°Recompensantur, est \iia ms Vicl. tt Edit.

Col. recompensantur, vita oelerna 427Mulitim affecti ms Vict. el Edtt. Col. mnlium efficaci *28Et a sse-

culi \anitate ms Vtcl. cl Edtl Col. omtilutil 429Absorbere nequeunt ms Vict. el EdiL Col. assumeie

neqtteunt4S0 Nisi pro illorum ms Vtct. et Edtt Col. si pio lllorum 431Prius fuerit ms Vict. et Edtt. Colon.

pntis non ftieril 432Fiieiinl. plenitudme ms Vtct. et Edtt col. fuernt pleniludmenl48SCerle senlirent

ms Vict. eerlo senlnent 4S4Septeni j)osieiiores mss et Edii. Col. seplemqueposleriores43SQuod lolum

ut mss A. 1. Vicl. et Edit. Col. Qtiod nt totum 43GVerum h mc neutram habeie perfeclanl ms A. 1 Verum

neutrum habere peifecie ms Vict. et Edit. Col. Yeriim luc neutram habere peifeclam437Floscuh ms

A. 1 el Vtcl. 12 floris Dei Edtt. Col. foris seculi 43SQ.na tamen quantulamque Etht. Qolon. Quia cum

qiiariiulancunque ms A. 1 Quia tamen quanlulancunque ms Vwt. 13 qua? lamen ouanlulamcunque 5S'Sub-

jacet. Non Edit. Col. subj.tceie, nec

m LIB. DE S. ANSELMISiMILITUDHMBUS. 630

lur. UndPscripiuni cst: FiOtjetnnl jusli sicul sol, in

conspeciti Dei (Mahlt. \ui, 45). Amplius, corpusCbristi 4" ciaiitdii soiis praslucere nescio quem-qiiam posse ambigere. Huie aulem similes, lesle

Apostolo, erimus, qui ait: Refotmabil coipus hutni-litalts noslta, configutalum cotpoii clatilalis suw

(Phil. iii, 21). Hopcauiem^aucloiilaip comprobata,si quis .enam \elil silii ralione comprobari, credonullidebeie hicredibile videri juslos pulclnjuitliiiemsolis in illa \ita, ubi moilale hoc absoibebitur, lan-lummodo sortiri, cum vere dicanlur el sinl lem-plum et sedes Dei, quod nusquam in dtvina pa-gina de sole islo \isibili meminimus legi 44s„Il.ic

igitur tali el lanta piilthniudine j'ustus rulildbil. Sivero injnstiis ftieiii, eoeno et omni Cdddveiefceildioreiil, omnique fttligine turpior. Ibi ^ergopulclnitudi-nem perfctam aut sri mnam Jidbebit uupitudmem.

CAPUT LLDe agihtate el pondeiositale.

Secnnda pars bealiludinjs est agihlis; mlseiid?veio, cconlra, ponderositas. Has \ero nec omninobabere nec l ursus his liomo polesl penitus hic ca-leie. N'in quanta est hominis agilitas, q'iam mhii-mus passefum superat, quia lamen 44a

quoqtio mo !omoveie se polest,nec summsepondeiosiiati subjacel?In futtno autem aut perfecle agilis eiii, aulsic pon-derosus ut se omnino movere non possit. SeJ in illabeata \ita \eIocitas, quae puichritudine non mintisamalur, tania nos coniitabiiur ut ipsis angelis

444

Dci oeque celeres slmus fuiiiii, qni a coelo ad tei-rara 4Kr,el, econverso, dicio citius dildbuntur. Qiioeceleritas, uirum sit in angelis, si probari necesseesset, exempli gralia, dici posset homiiiein, mortaliadhuc caine gravatum, mox a Judsea in Chaldseamjrer angelum delattim, iudeque tradilo prandio quodtlcfeiebal, sme mora lclatum. Ergo cum istisomninopar velociUs nobis eiil quibus, sicut promissa esl,eorum aequalilas inerit. Apostolus eliam, qui cor-poia nostia, qudniacunque Ioeoium inlercapedinesepuata incmbidi>in ftiennt si\e dispersa, in icltioculi asseiities'iiieciuia, salisinnint quam \eIocila-tem eadem coipoia incorrtip.ibilia sint babilniaCorruptibtle quippe hoc, sietu ipse teslatiir, induel

iiicoiruptionein, et motlale lioc tnduel tmmoilalilatem(I Cot. xx, 55). IIujus quoque velocitalis exem-plum in ldJio solis hcel mtueri, qui statim ortoisole in plaga orientali perlingil usque ad ultimajil.ig.e446occidentalisul in eo perpendamus non esseimpossibilequodde nostra dicimus fulura velocitate,piaesertim cum rebus animalis soleat inesse roajor\eIocilas quam inaniiiialis. Hincelum 447ladio sohssiraile exemplum velocualis habemus in nobis.

A Radius quippe oculpium i.ostioiura.Jn subIe\.itione

Jjilpebraium, «sque ad ccelum peitingit, ei ictus

eaium 448lotus in semet ac inlegei redit. Amplius,constat quidem animas sdncioium, qua? jam ccele-

stia lenent, necdum plena fclicitate frui, donec m-

corruptibilitaiecorporum suorum potianlu.-'; quamcum adeptae fuerinl, non enl quod amplius yelint.Ud3Citaque cornora, si eas a stia velociiate aliquale-nus lardiores autgraviores effieere delieient; nimi-

rum eorum potius consorlium abhoiierenl quam

appeterenl. Igilur ea, quam diximus, velocilate do-

labilur homo sanctus, cura ad \eram vilam fueiit

ii.tnslatus. Malus \cro lanlo pcenarum pondeiepre-

melur, ut nec pedem quidem, vel raanus, vel aliquulsui corporis possit movere. Unde elillud in E\ange-

" lio; Ltgatis mantbus et pedibus ejus, mitlile 4*9 eum

iu lenebuis eodeuotes (Mxtllh.xwi, 25).CAPUT LII.

De fouiludtne et imbecillilate.

Terlia pars beaiiiudims foiliiudo dicitur; miscriae

\ern, imhecillitas, quae ei opponilur. Sed quae est

liominum fottitpdo iii hae \ila, quorum plenam"navim echmus in niaii reteutal? Quia tamen homo

imbeeilhd qua;dam supeiaie \dlel, nec omnino

imbecilhlaii subjacet. Itaqne nec foiliiudinem pe<-feclam,necsumni mi hiciialietimbecilhtateni. Yeium

pid3Stabtint \iiibus quicunqtte supeniis roeiueijnl

civibus associan, in tanlum, ut nullalenus illls

quidqtiam obsisteie valeat, vel si mo\entlo quidaut e\erlendo \ol\erinlasuo slalu, quin llhcocedat.

Nec in eo quod dicunus majori laboidbunlconalu

quam nos modo m oculorura nostroi ttra niolu. Ne,

quoeso, similitudo illd angcloium nostro excidatab

anitno quam adeplun U0sumus in ftiluro, qualenus,sf in hacJbiliiudine aulin bis qua? diclun sumus,

exemphim41ilnoiiocciiiiit,\el ipsi, perquam angehs

aJseqtiabimur, ad ea compiobanda piosil. Sic

igittir 4t2 in cjutbus angelos \dlere conslal nostra

nihilhominus foitiiudo \aleal; neminem aulem qui483dubitet puta exisiere angelos ea qua volunt

fuiigi forlitudrae. Cura igitur snniles eis fuerimus,

nunquam imbecilhoi es ilhs eiirnus. Sed fortassis

quaeret ahquis : Qniti nobis tuiic illa foililudo prse-

slabit, cum singulis lamconvenienter.ut conveiiien-

lius nequeani, ubique dispositis, niliil immulaiidum,

nilnl \eitendum, nihil stalucndum sil m quo vires

'suas quis exercete possit? Qui haec chcitpaucis

nobiscum quid m hujusmodi habeal usus biimanus

aticndal, et \ldebil quia non semper oiurabus quae

habemus el quoenos habeie non parum gaudemusaciu ulimur; sicut, \erbi gralia, ipsovisu polesiaie-

aiiqua nonnullarum seienlia leiuin, etmultis injjunc

VARIJE LECTIONES. -"'

*MCorpus Chrisli ms Vict. 13 ***•H.ec auiem ms Vict. el Edtt. Col. baec aulem 442Invenimus

Iegi mss ei EdtLJCol. memininms 443jjiii lamen mss et Edtt. Col. Quia tamen 444Angeli mss Angelis****Ad terram ms Vtct. et Edtt, Col. ad terras 44°Ad ullimum plagaemsset Edit. Col. ad ullima plagoe t4TI 'Jie etiam «tss liine etiam 448Et ictu earum mss et Edtt. Col. et ictus earum 449Et pedjbus ejus, mit-iite ms Vicl. et Edtt. Col. etpedibus, mijtite uo Qiiam habituri ms el Edtl. Col. qttam adepluri Ui Sumusexemplum »is Vtcl. et Edtt. ( ol. sumus ad exemjilum

4B2 Si igitur ms Vtct. 13 sic igiturm Foilitudo

valebit neminem, qtnuiss el Edtt. Col. foriiludo valeat; neminem aulem, qui

631 EABMERl MONACHICANTUARIENSIS 63?

inodum, sic el lunc de qua agitur fortitudine erii.Sola namque possessio ejus nobis grata eiiletexsul-tatio grandis, Iicet in aclu nequaquamsil necessaria

nob's, cunctis, !it diclum est, in suo *statu corue-nienler locatis. Hd3ceadem quaestio, si aut de yelo-cilateaut de jhqtia partmm beairtudiuis mcwetui,hac solutione, si non aptiorem lector iuvenerit,solvatur. In fuluro igitur, uijam praehbavimtis, sic

jusius 4Wfoiliseritut etum, si velit, terram com-

mo\ere possit; et e eenverso injuslus imbeeillis, ulnec eliam vermes amevere qneat ab oculis suls^

CAPUT Lill.De libertate el senitute.

Quarta pars bejthudinis, Jiberlas diciuirj-miseiiseVero, senilus. Liber est ilie quiwc cogi non polestad ea quse nolitr nec probiheii ab eo quod velu.Sed quis in ltac vita valeat esse qui hanc possifclibertalera babere? Quis non quotidie paiitur quodnollel? Quis valeat assequi omne quod vellel? Quiatamen 456non ad oinriia liomo quae-non\ull cogiturrnec ab omnibus quse vult piobibetur. nec omuino-libei tate pnvatur, nee omnino servituti subficilur.In futuro autem, aut peifectam bomo babebil Jiber-tatera, aut omnimodam inibit servitutem 46r.Sed, utjam jirsediximus et aucloritale 4BSaposlolica idipsumeonfirmavimus, angelis consimiles 4B9 erimus. Qui-eunque angehs assimilabunlur, eorum quoque hber-laleni necessario assequentur. Itaque, sicut angelisiuhil ohsisiitj nec ahquid eos irapedire potest necconsli ingere quin pro velle suo ciincla penetrentjiberiime, ita non ent aliquod obslaculum quod nosrelardet, nulia clausura 4G0

quoe nobis ullaienusebstet, non elementum quod nobis ad velle nestrum

pervium omnino non exstel 464. Amplius, certe do-minreum corpus, cui corpora nostra configurandaPaulus testatur (Phtl. m, 21), ut jam supra nieinini-

mus, clauso septtlcio a morluis surrexit, ac demum

{ad disctpulos obseratls januis palpandus- introivit

(Joan. xx, 26), nobisque in hoc fulurJ3 Jiberlalis

grande documenlum rehquit. Jn illa elenim \ita, sibonus fuei il, nilnl palietur quod nolit, sed agerepenniitelur quoecunquevoluerir. Si verofuerit malus,ad omniaqusenoluentcogetur, et ab omiubus quosvolueiil prohihebitur. \

CAPUT LIV.De samtate et infirmilate.

Quinta Jiais bealitudinis est sanilas; miserias

vej-o infumitas. llla honio 462ab ortu suo carere,hancaulemJflcipittolerare, Ex quo enim nascitur,jprima vox ejus iiidic.it quod patiatur. Mox demque

A incipit esurire, sitire, lacescere Ma, suis in pannifrsordesceie. Hinc cseus vel surdus, muius vel clau-

dus, cardiacus\el scabiosus, leprosus, \el paralyti-cus 464, ahove roorbo efficilur infiimus 4G6. Quialamen ejus inflrmitas leniii quibnsdam medicamentis

potest, nec summae466infirmilali subjaeet.Yerum in

fuluro, sic sanus erit qiiod- nullatenus intkmabilur,.

sed summa sanitate perfruetur.De liac ^aniiateqmdmelius dicipoteiit quamquod Psalmita canii? Salus,

inquiens ,justoium aDomino (Psal. xvxxi,59).Quibusautem foerit a Domino dala vera sanilas, quoe sub-

ripere vaJebit inflrmilas? Veium de isia saniiate

quam in soeculofutoro habebimus, quod exemplumafferre queam, ut qtioesit inlelligalur, non video^

Quianihil est sanitas, quod ei467compaiarepossem,aut ego in me, ant aliquis sub morlali degens ^arne

sensii in se. Hic etenlm tunc nobis sani videmui r

cum in nobisnibil, quod doleat, sentimus-FallimiiF

lamen nonnunquam in boc; nam frequenier in ali-

qua parle corporis inlirmamur, nec tamen hoc

ipsum, nisi aul motu corpoiis, aut lactu ahquo ullo

paclo experimur. Ac de bis qui nec ita inlirmantur,

sed ex omni parle ^sibi sani esse videnlur quitl

dicemusrul utrum sinl sani aul non sintpiobemus''Pone libi quemhbet sanissimum corpore, et de sani-

tale ilhus seiseitare, sanus est suo j'udicio. Hic

tahspaulo duwus tangaiur auiin aliquasui corporis

parle arctius constringatur, et slalim videbis quia

clamabil: Sine, Isedis me, vexas rae. Qttidest hoc?

Nonne prius se esse sanum dicebat, el nunc modice^

lactus, ila dolenier succlamal? Islene tibi sanus

videlui' Non pulo. Nequaquain salus bujusmodinobis dalnlur, quorum salus a Domino futurd esse

promiUitur. Nam absletget Deus omnem lactymamab oculis sancloium, el jam non eul amphus neque

luclfis, neque clamoi, neque nllus dolot, quoniam

piioia tiaitsieiunl (Apoc. xxi, 4), et non esuiient,

neque sittenl ampltus, nec cadel super iilos sol,neqtieullus wstub(lsat. \u\, 10; Avoc. \n, 16); dexteia

enim sua Deus tegi* eos, el btachto sanclo suo de-

fendet tllos (Sap. v, 17). Quid rlaque eis noceie

valebilqmbusdextid Dei legumentum eiit? Qitdlis

aulem sit illa sanilas, cerle scio me nec alicujussensu vcl expeumenlo accepisse. Febnum vero,.

^. et diversarumiiifirmitatum quabutes, si eujtismoJLsint quis intei rogaret, facile eas a me exposiusforsilan intelligeret, tum quia ergo lllas in me*68,tum quia ab eis accepi qui sciunl, qui «as expen-menlo didicerunt in se. Al quol nec sensu percepi,nec ab ullo qui percepit, ul dixi, decepi, non eodem

VARliE LECTIONES.454Sic justus ms Vicl. et Edit. Coloti. et siejusius 4E!>Liber est qtu ifisA.lhber est ille, qui

w' Cumlamen mss eledtl.col. Quia taineii 437Oiiiniinoddminibil Setvilnleiii ms A. 1 Oinnino seuiluti subjacebit468Ul pijetiiumits aueioiiitte ms Vict. et Edit. Col. ut jam prxdiximus, ei aucloriuie 459

Angehsonimconsimiles ms Vict. et Edil. Col. oimt. eiiiin i 6°Nulld chustila mss nulla elausura -461-jiouex-tet mss•iion esset Edit. Col. non exercel 45aliia auiem bonio mss llldiiomo 4CSLacessere mss Ldcescere464Parajyiicus mss \el paialylicus ue AlTitiiur infirinus mss A. 1 et Vtct. 13 ei Edit. Col. eilieitur iu-firisius 4G6 Nec summae ml A. 1. non summa' 4S7iSihil samlatis quod ei ms VicMnhil esi sanilatisqiiod ei Edtl. Coi. nii sauitalis quod esl, ei 468Tum quia illas in me »is Vtci. et Edtt. Col. tamen quwego ilias in ine

«33 LIB. DE S. ANSELMI SliflLIlUDlMBlS. 634modo. Credere tamen et mcunclanter, nt mea" qul-dem fcrt opinio, aslruerelicelsanilalem \ita3fulu10eila j'ngem, el immutabilem ac inviolatam fore utineffabili qttadam dulcediue suavitatis loium homi-ncm repleai, et omnequod alicujus in se vicissitu-

dmis, miiubilitalis 469, -aut laesionis suspicioueinprastendere queal, piocul arteat alque repellat. Sic

igitur justus eiit sauus. At \ero quenilibel mjustumtanla ibi inflrmi.ale scias inlirniaii ul nullo postmo-dum medicamine que.it medican.

CAPUT LV.De volupiate et anxietate.

Sexta pars beatitudinis est \ohiplas ;miseriaevero,anxielas. Illam liomines appetunl, hanc ^ero refu-

giunt. Veium, eum «am in Jiac vila quserunt, nonnisi pei anxietatem invenire possunt. Curaqiie adid peneneriut quod voluptatem pulant, non nisilaboiando eodeui peifiui \alenl. Quod si etiam 47°

usl fuertiit immodei alius, rurstts eis in anxielaleinvertitur 471.Quia lauien 111eo qualilercuntjue dele-ciantur, nec oinnimodani anxielatem patiuntur.Post banc \ero \iiam, aul in omnutioda voluptaleeiunt 472,auioiuuiiio leplebiiniur anxieute.

CAPCT LVI.Stmihludo fet11tgniti.

Sieutenim feirurn iguitum qudcunque sui partecoiiiinet igiera, sic in se boni \oluptaieui, mali\eio senlieiil anxielaiem. Hanc vero voluputemiieniinein in hae mortahiate viventtm esse ptttovel Idisse qui eam, ut esl 47S,sensenl \el gusta\e-wi, utilhus saporem \el bdbituduiem ahis decldiare '

possit.CAPUTLMI 474.

Deduabusbealitudimbus toltdemquemiseiits.Dicainus lamen aliquid ad hanc decldraitdaKi.

Dicanius duas beaiituduies et iiem miserias esse

duas, majorem videlicet atque minorem. Majorem,regnumDei; minoiem vero, in qua Adam fueial

pnnio positus, paradisi gaudium dicunus. Item ma-

jorein miseuam, retenram ignem jrehennse; mino-lem autem, serumnas fdtemur viu; proesentis, quas,dum vivimus, incessanter palimur. Beatiiudiiiem

quippe neulram aliquando evpei ti sumiis. Quod sisaltera illampaivam beaiiludinem quani Addin in

paradiso positus hahuit experli essemus, forte perhancillam majorem aliquomodo eonjetiando videre

possemus, sicut nuncin mlnoii miseria nali, nutiiti

eiadiihi, multa tle majon misena, quoiies voltiinus,edicere el explanare valemus. Itaque cum voluplds,de qua aginuis, constet esse una portio siimnid;

Lealitudims, quo illam modo exphceuius, ut eapia-

A lur, non \ideo, nisi lorte illud aganius 4YCaliqua

contrana simihtudine magnse miserioe, quam exminori conjectamus 4rs. Sil igiluranleoculoscordh

positus, excmpli causa, bomo ahquis, qui lam in

ip^is oculorura suorum pupillis qnam et in singulismembris lerrum igniiura, el candens infixtim ba-

beat, Ua ut nec medulla?, nec intesiina, nec omnino

quidquam m tolo ipso sit quod ilhus crucialus im-nanilaie careat, vel eam levitis tjiiam in ocul s ah-

quatfinus senlial. Quid dicam angustiatur,? Quis htincsestimet essesanae menlis inter ista? Eodem modo,sed penitus contiaiid consideratione, in illa futura\iia deleclatio qusedam ineffabilis bonos inebiiabit,el inaestimabili dulcedine sui lotos eos iuenarrabiltexundantia satiabit. Quid dixi lotos? Oculi, aures,

B naies, os, manus, pedes, gutlur, cor, jecur, pulmo*ossa, inedullae, exla etiam 47J

ipsa, elcuncta sigil-latim singulaque meinbra eorum, in communi lammirabili deleclaiionis et dulcedinis sensu replebun-tur ut veie lolus homo de lorrente7**8 voIuptalisDeipotelur «tabubeitate domus ejus inebneiur (Psal.ixxv, 9). Yerum econiiano,ut dictum esl, ciedunusde mjusto.

CAPUT LYIII.De longwvtlate et vttw bteiilaie.

Seplima paishealiiudiiiis est longse\itas; miserioe

vero, vitse bre\Uas. llla beatitudinein coiporis,~h.ecautem misenam peificit. Tunc enim piimum prjedictas bealitudims parles <ioipus b.ibeie polest,cum eas diu retiiiere valet. Nam sieas otnnes habo-

ret el slatim.moriendo amitteret, quid eas sibi ha-

buisse prodesset?At longae\itdiem hdbere peileclamnon polest qui ahquando inoiiliiius esl. Quanlum-libei emm vivat diutius, somnium 47Ssibi esse vide-

lur quod vixit, cum moritur. Non eigo longsevilatein

bomo hic babet, ubi quandoque motilurus est. Qui

lamen, quia mori citius possei, nec vitam omiiino

bre\em hic habet; in futuio auiem aut longissi-

inain, aut vilam habebu bre\issimam. Si enimbeiie

\1xer1t niinc, tunc vivet quantum et Deus, quia

scnpium est 4S0: Justi autem in petpeluum tivent

(Sap.x, 16). Siveio male vixenl, non nisi moiiendo

\ivere tuncpoteiil. Nihil ergo brevnifa illa 4S1 vila„

cui mors fuenl semper juncta. Nunc autem notan-

*. dum quia seplem pra;dield3Jjealitudims misenaeque-

parles ad corpus perltnent; Cd3leiae vero, quse se-

quiinlui,addnimdin.CAPUT LIX.

De sapienUa et instpieniia.Oetaya ilaque pars bealiiudinis ad animara per-

tiiientis 4S2 est saoientia; raiserise veio, irsinienlia-

VAR1.ELEGTIONES.

469Vicissiludinis.immutabiliiatisms Vtct.et £dj/.Co/.vicissiludiiiis,miitabi1ilatrs 470Quosieilanr*ssQuocfsi etiam 471Vertilur ws A. 1. Vtct. 15 el Edti. Col. con\ertilur 472Aul ui omnimoda volupt.ite erunt, autmss A. aui\oluptate. aulms Vtct et Edtt. Col. attt in omnimodd \oluplaie sunt 473Qui eu 11ul est mss ctEdit. Col. qtti eam, ul est, 474In nis S, Getm. A. 1. mtegium Iwc Caput omitiilui 47BForle agamustns Vtct. et Edit. Col. foite ilhid agamus 47GConjecnirainus ms ei Edil. Col. conjectamus 477Extra eliammss exta etiam 478Homo de toiiente nis Vtct. et Edtt. Col. liomo de torrenie 479Soraniura sibi msA. 1soinma sibi ms Vtcl. 13 somnum sibi 4B0 Unde ^cnpliiin est ms fic/. 13 quia sciipinm est 4S NihJ^lbreuusilla msset Edtt. Col, niliileigobie\ius ilk Ms Ad airimain pei lineiisnii A.! ad animam peitmentis

635. FADMERi MONACIItCANTUARIENSIS J:6

Illam habeic hdcque careie sc homo icstimat, si i

quid agno\erit quod alius nesriai. Sedquae esl ejus

sapientia qui seipoiim ignorat? Quis enim pTfecte

agnoscere \aleat cujtismodi res sit anima sua?

-Quis\e no\ii qtiale sit coipus ejus inteiius, vcl

quale poslei ius, vel elidtn exterius? Quia umen et

se et alid quoquo modo cognoscpre potest, non

omnino insijuens esl. Yerum in futuro, antpeilecte

sapiens aut omnino eiil insipiens. S.ipieniia igilur,

quam omnes in bac \ita non inulilitcr amant 4SS,tanta m fultira \Iu boms ent ul porum qua; sciie

volueiit niliil git quod ignoienl. Bonus cnim peife-eta, quoe Deus =esl, sapientia replcbiliir, eamquefacle ad faciem inluebilur. Quam dtim ita peispe-xerit, cieatuise tolms nalinam \idebil 4S4, quse inDeo melius quam in seipsa oonsistit. Tunc enim

Justi ctincla scient quse Deus fecit scienda, Um ea

qtioepropterild stinl qtiam ea quse poslmodiim suntIiiUiid. Ibi a singiilts oinnes, ibial) oniiiibus sinsuli

cogi.oscenlur. Nec qiieinquam -omn110 latebil quapalria, qua gente, qua siiipe quis editus Juent, vel

qtiid etiani in vila sua fecei'it.

CAPUT LX 4S».

Quod peccata singuloium singuhs pateant.Hic foiUssis aliquis ait : Quid est hoc? Peccaia

quoeleci, scienl omnes? Ad hocca confessus-stimul deleicntui el ohh\isteientiir, ul ntilh amphus

paiiderenlui. Rene. Setl cum lu in llla glona, abomni ciiininiim sotde piirgatus, \ultui Dei pisesensastitPus, ingiaiusne ei potens esse pro tanla nnselicor.ha qu tm tibi fec.t, lemissis ilhs el llhs deh-cus? Non, inqiues. El unde, inquam, gialias ages436,si uiliil eoruin inidejuicgraiias lllas debcas lnlua niemoiia babeas? Ul igitttr in hudibus illmsaelenidliler j'ucundeus, seniperde quanta miseiia sis

erulus, ui pnto,-coiain babebis. Ciim eigo smgulo-rumconscieulisesiiigtilis paleani, fateri audeo ea quo-que 487

peccdta cuiictis elecloriini pdlereproqnorumcuiatione tu Deo gialiosus existes assidue, non adluim conftisioneji, sed ad magnain Dei raisencor-

diam, ejusque glonfipationem ttiamquc congiatula-'tionem. -Non cnim tunc pro pecc.Kis luis le m 'jorauguslia coidispiemcl scelerum\e tuoium niagis

4SS

pudebit qtiam aliquem, olim nijgnis \ulnenbus sau-ciatum jamque ex omni parte sanalum, abohii Lin-

guoris molestia premil. Vel nunquid eorum quoe incunis posilus mfans egerat nunc grar.da?\um pudel?Tunc quippe, cum integra samias, peifecla mundi-

A lia, iiiena_iemissio, secuia omiiiun) offensioram

impui.itas libi cerlo aniserit 89, iceognilio Ael rc-cordalio peGcalorum tuoium in nullo tibi magisboi iori esse vel tonfusioni yalebit quam est niodobeato Pelio aposlolornm -principi, <jui Cbrislum

nega\it, abnegalio stta 49°,beatae MariaeMagdaienoepeccala sua, el raultis alns multa, quae sequuntur,jam donau ciimina sua. Yerum super hocagi.itisdelictis luis, velul 491in eiiormi ac fceda infirmitalctua 4B2,pielas,\irtus, sapieniia medici qui le saiiavit;,subliraiiis a ctinclisadmirabiiiu, I.tudabiltir, magm-fipabitur. Laus aulem ei magniJicenlia glonae Dei,Jua, si bene adverlis, gloria est. Sed dices : Et

qtiidem consenlio laudem Dei gloriam esse meam ,\eiiim, ctim hinc inde tot et tanti, admei compara-

-"lionein, innocentespiodeant, qui, consideralis \itre

messobscenitatibus, mexminino, sicut oeqiium eiil,liorion habendum judiceni, quid dicam 9 Jiisiilia

nempe suum, ^t suum injustiii.i prd3iniuni exjgit.In his, fiater, nolo limeas; aliter enim eiii quamexistimas. Illum siquidem 498quem lu tibi compara-lum judicas innocentem, peniius non ibiTepenes dele qupmadmoJum putas sentientem. Namque \1-dens 4S*

ille, de quo agis, plane intelbgit le nequa-qtiam49Bse, sed Deum, quando peccasti, offendisse.Cum eigo \idciil Deum tibi dcbita ftiiidilus dimisis-

SP, nec in cor ascendel ul te inde aliqualenusj'udicet. ln Loc eiiim ipso De m offendeie se cogno-scciet, si le, Deo per omind leconcilialuiii, pio his

p quoeolim lecei as ullatenus contemneiidtim cogilarel.Magisaulem gtatiosus, incfidbilem Dci tlementiani

aJmiiabitni, non solum in ie 49G,sed etiam in SP.In te, quia te de tara piofundo iniquilatis eiipuit;in se, quia sola giatia ejus, ne ni ilem piofunduniruciel, tenuit se. Laudando igilui, magtuiieabit in

ie, posl gratiam Dei, vim atque co'isia;iliam, qui-bus enilens voraginem tanti inah \iiihier evasisli,

juxta quara, quod el 497ipse consideiahit, nisi a

Deo adjulus luissel, non itd foisii.tn iter j"usiiliaetentiissei. Yides ig.lur quam niliil b.ibel nrpropeni

.-- vulg.ua cogniuo peccali lui, iino quam mulliiin

laudis et gratiaium cognita jeimssiosui geuerahii.' CAPUT LX1 49S.

Alteicatio mtet liomtnemjtistum et anqelum.D Ipsi eliam angeli, si te societate sui propter pecca-

i la tua indignum vellent judicare, hdheies quabtci' conlia eos jure te posses defensaie. Quonam, in-

quis, modo? Audi. Propone angelum aliquem quasi

VARIJ7;LECTiONES.

485Yila non imiuliier amant -ms Vici. 13 \iia amant Edtt. Col. vila non uliiiter amat m Nalura\idebit ms A. 1 Vtcl el Edtl. Col. naiuraiii vi lcbil 4SSMs A. 1 tntegium hoc caput omtlitl i 86Gialias'agens ms el Edd. Col. gi ati.is ages 467Audeo eo quoque «ss et Edii. Col. audeo ea quoque 488Scele-rumquP magis mss el hdit. Col. st elertimve Uioiura magis 48s Tibi leclo ai i IS.niss el Edtl Col. libi certoarrisenl 4MAbnegano sua ms Vict, 15 ahjuialio sua 4S1Dehttis luis \elut ms Vtcl. et Edti. Col. de-liclis velnl 49Slnfiiinil.ile lua mss Vici. et Edtt. Col. infiimilaie sua 49Slllud quidem ms et Edtl. Col.illum siquidem

49'Namque \ideas ms Vtct. et Edtt. Col. namquevideiis 485Pldiie iiitelhgu te, neqtie

mss VILIet Edtl. Col. Pldiie npquaqnam inielliget ie, liequaquam 496Nec solumin le ms Vtcl ei Ed. Col.non solum in le 497Juxia qnain, el ms Vtrt, et Edit. Col. juxta quam, quod et 498Ms A. i. NOHhabeinisnilttma veiba hnjus captlis

637 L1B.DE S. ANSELMlSIMILITUDINIBUS. 635

lalia libi improperanleni: Tu homo de pulvere fa-

ctus, lu pulvis aliquando fulurus, contia Deum le

exluiisli, contrapraeeeptumejus; etin coanumomnis

peccali etimmundilise lumidus dejecisii et nunc 110-

siri similis esse qna?ris,quos niinqnam inahquo \o-Inntali Dci 4" contraisse cernis? Ad Jiseeita respon-deas : Si ego, ut tu dicis t0°,de puhere factus sum,certe non estmirum si vento teniaiionis impulsus insordes sum ego criminum lapsus. Verum agniia etcredita misericoidia Christi, sprelis omnibus quseillum nolle scire potui, In ctinctis quse illum \elleintellevi memelipsum exorcui. Undeiiibulationes et

angusiias, liifame et sili, vigiliis, \erbeiibus, con-ttimehis aliisque ntodis lnnumeiis ad bonorera ejussustine.e non leiitti el, quoequenmndana pro vnibusmeis nihili pendens M1, ipsius tantummodo sohus

giatiseper sjngula leconcilidii sludiii. Vos aulem

qtiiJ hortim nnquam sui caus.i snslinuislis ? Semper\os gloua, semper jucuiiditas esl co.nilata, semper\os teiiuit dexleia Dei atqtie defendit ab impugna-lioue oinnis peccali, ili ul nulla \obis subiipeiet ma-oula ejus. Ilaque si a \oluntaie ipsius non recessislis,ilhus"°° donum cst, a quo jugiier lenli esfis. Sed

quia hsecratiocinatio illos tanlummodo respicit cjuiperditioni suse e0Svim fecerunl et regnum coelorumviolenter rapuerunt

B0*(Mallh. xr, 12,),alii, qui in

illo sunl, sed aho modo intraturi, aha talione pnri-talem angelorum sibi sunt \indicaturi., Sed quseiis:Quo? foisiian ista. Dicent ergo illis : Quid in regnoDei veslra quserimussequahler beari S0°, dono et (

graliae Jesu ChiiMi Domini nosiri asciibinuis, quiad hoc digiidlus est homo fieri, pati, ropri, utnos,ab omni deliclo in sanguine suo jusllficalos, ipsiusregni consoites efiicerel, Vos igitur considerate an

sanguis Cbristi, qui pro nobis est effusus, queal no-bis non esse peifecta causa salutis? Quid ad ha?c

angeli, qui hbenter, eo quod boni sunl, ralioni ac-

quiesceie 506voliini, ticeienl nisi qusc diclasunt ra-tione nitiS07et bujusmodi bonunes jltre suam sequa-lilalem debere sortiri ? Cum iiaque angeli atquehomines quos magis lu jtidica\eras 608

lrinocentes,libi conseniianl, cum m cunclis pro veiilate lalio-nis honoiem defeianl, perpende, si valcs, quamgrata sil sapienlia ista qua tu, sicul ab omnibus,sic omnes a te cognoscenlur in vila illa. Si aulem I

fueris malus, verum eliam omnino S09sapienlia

privalus, tanlis urgeberis doloribus ut non

t- solttm insipiens, veium omnino fias et ^amer.s.e CAPUT LXIl.

is De amictita et tnimictlia.

). Nona -pars bealiludinis esl amicilia; miseriaevero,inimicitid. Peifecta antera anucitid est, quseni mi-

i- micitiani conveiti non potest. Sed qms lnc h.ibet*'10

i, amiciiiam Unlam, eti.im fihus erga pdtrem? Quian lamen nulltis habel hie, inimicilidm tantam, quaj'.[ con\erli non possil m amitili3m •", nec omniiio

fi habel hic inimicitiam sumnnm, in fuluro B12aulem

e aut aniicitiam peifectam aul inimicitiam qnisque,( M3, iuveniel stimmam; bonum etenim quemqtiesic

Deus omnesque alii dihgentboni ul eum habere ocho

s ullra non possinl. Qnantum namque quisqujs se-

s jj ipsura, tantura et tamdiu dihgel alieruni. Nec eniin

s video quomodo aliler esse possit, piaeseriim cuin

i omnes unttm corpus Cinisti sinl, et Chnstus, qttir esl ipsa pax, sit oinnium caput. Necminon sese-af-

r fectu conipleclantur quam membra iinius coiponssibi invicem copulantur. Quantiimpuias *14abtinlanseiis in dilectione, quando hoc libi fueril in posses-

r sione? Altamen isla transi, el contemplare ipsumi perquem hsecbona tibi peiveneie etpercipics quiai ille plusqnam ut leipsum et quaraomnes alii se in-

i comparabihter amet te, et lu super lt ipsum et su-

i per omnes ahos ineff.ibili quadam suavitate lllum

amabis. Mahim aulem quemque sic Deus omnesqiie: boni habebunt odio ul nec flllns quidem pictalemi habeat de palre in poenis conspecto.; C CAPUT LXIII.

i De concoidia et discotdia.Decima pars bealitiidinis esi concordh; miserisa

i \ero, discordia. ConcorJiam homo Slclam raiam hic

i habel ul nec sibi ipsi semper concoidet. Siceniin

coipus et anima dissident sibi ul quod ununi apn'e-j Iit allerum nolit. Yerum quia non semper lioc *16,

faciunt, sed aliqtiando idem \olunl, nou in discordia

summa peisislijnt. In alia vero vita, vel in concor-

dia\el m summa peisislent discordia. Coipus et-

feinmet anima cuj'usque sancii, imoconcoidia? lantsp

erunt omnes jusli quanla?in prd?senti sunl octih no-

stii. Sicut enim oculus unus verti nou potest quonon verlatur el alius, setl in eamdem pai tem sen.per

yolvunlur, sic etiam coiptis et anima, vel socielasD illa justoium, nihil polerunt velle diverstim " 7, scd

eaindem semper loliintatem habebunt.Coipus enim

unum erinras. Ecclesia una erimus, sponsa Chrisli

VARIJC LECTIONES.499Conlra voluntalem Dei mss el Edtt. Col. -\oluiilafi Dei ^00Ul dicis tns Vtct. et Edil. Col. ut

tii dicis S01Niliil pendens ms Vtct. elEdtt. Col. inhili pendens ^02Non ret cssislis, illms ms Vicl.el Edtt. Col. non cecidislis, jpsins

60S Qm sal\ationi suse mss et Ed. col. qui peiditioni SII.B*°*Rapuerunl: ideo ain mss et Edd. Cot. rapuerunt. Ahi *<">jE-qualilate beati jnss el Edil. CoLsequalilaie beali S0GRaiioni \eii acquiescere mss el Edtl. Col. rationi acquiescere m Ralionemoiints Vict. et Edit. Col. lalione nili 60SMagisj'udicaveias le L. magis lejudicaieras C09Verum eliaraomnino ms Vtct. et Edtt. Col. verum omnino sl° Sed quis hahet mss Sed qms bic habet sl1Amicitiamtanlam qusecon\erii non possilin immicitiam mss et Edit. Col. iniiniciliam lanlam qtioecon\eili non possitin araicitiam _

I12Nec ullus omnino habel bic inimiciliam summain , aut amicitiam. In futuro mssel Edti.Cot. nec omnino habet hiclnimiciuam summam. In futuro lls Aulein perfectam, autinimiciiiam quisquelUSdet Edtt. Col. auleni aut amiciliam magnam vcl perfectPin, aut imraicilidni quisque ^14 Quanlumpulas ms Vict. el Edtt. Colon. omiltunt, quanluni sl" Concouiidm homo ws A. 1 Concordiamvero liomonGINOHSeiiiper lioecms A. 1 I.OIIscmpci hoc blr Vel dneisrm mss ct Edtt. Col. velle dnersum

651? EADMERl KONAClli CANTUARIENSIS CiO

eiiinus, quicunque ibi eiimus. Ipsa Deivoluntas 11011A

eiit a lud tliveisa, sed sicut lu quod ille ila ct illc

vo'et i i cunciis qnod iu. Caput namque a suo cor-

pore quomodo discreparet'C^PUT LXIV.

Quod omnesjusli idem leltnt.

Hic forsitaj) dices : Eia! si Deus el omnis ille bea-lorum coetusvolenl quod ego lunc et augmentummei boni mecum volent, quod ego ibi non velle non

polero. Erp uaque, pro velle meo, de niajorihi-s incoelo. Huic luoeimbecillitalirespoiideo. Quia sieiiambeato Pct o in gloria ^.aresse \olueiis, eris. In glo-lia dico quia, utPetrus sis in persona velle non po-leris. Namque si hoc velles, teipsum nihil esse \el-

les, quod \elle nequibis. Sed nec in gloiia illi aequa-ri, si meritis ejiis impar fueiis, \ellex.poleris, quia ^

pulciicriimam iHius,coiporiscomposiiiouem, qtiaminJioo conspiceres Violari, plus omni commodo ama-liis. Nec eliam in Iiumano corpoie vel pes loco auloffic.oinanus vel iranus pedis fungi exoptat; aut os\el nasus, ubi otuh sunt; aut oculi ubi os; aul na-

SIIS,lehctis sedibtts suis, cupiunl tiansfeni; aut si

transferieiitur, con\enienter el sine tnj'uiia non id

paierenlui, Eodem modo, ui illa adnnrabiJi et glo-Tificatd disposilione, etseque disposita glorjficalione1e.itoecivitdtis Dei iu quisque quod adeplus iueiiltimabii ut sialum suuin polioii gradu lnimulaii non\pijt. Quare? Quia cuique salis ent sna febcius etJjcaliiu io, sibi projneniis suis niisericoiduei nrpei-liia. Amphus, si hi, qm jam tunc in ipsius corpuiisunitate locati fuerini, majoia quamismt adepli desl-

deraieni, eoipsomiseii esseul, qnod nonduin habe-rent ^18quod \ellent. In qtio enim ahcui, qttoJ cupitdeest, in eo miser sil necesse esi. Sed absit ab ilio

^regro omnis nnseria. Aderit itaque omnibus omnis

sufficientia, quam perfieiel ln smgulis unanimis et

plena concoitha. Mali \ero in discordia tanta pcrsi-stPiit ut eorum corpus et anima scmper dissnleanl.Nam et corpus animam odio habebit, eo quod male

iintjuam cogitd\erii, et aiiiina coipus eo quod tnale

lognatd opere coinj)leveiii, pro quibus on.nibus

loitjuebuiiiur in sl9 pcams.CAPUT LXV.

De honorexl dedecote.Undecima pais Jjeatiludinis, honor dicitur; mi-

seii33\eiOj dedecus. Honorari homo ab omnibus

,djjpetil S2°,aut eorumveibis, aul f.iclis. Verbisqui-dem, ut eum collaudenl? fdclis autem, ut sibi eum

proeponant. Sed, ctim bonoipra Inijusmodi dppelit,Ule esl dc si uniis \ermisBa' quoeiat ab alns lau-daii eisque in reginnnepiseponi. Hunclamen hono-

rera, licet nullus sit pene, iicrao j oiesl l.ie ad ple-

A iiiira hdbeie. Nullus eniin \el itrpcratoi Jatiddiura

cunttls, \el omnibus ahis prjjponitur. Qnia tainennec ulliis a 'eunctis liic blacpTiemaiur, \el ahis oni-nibus substeimlur, nec omnino inhonoialur. In fulu-10 aulem , aul honorabitur, aul econtra oroninoinbonoiahitur *°°. Qui honor cujusmodi sii, brevisub exemplo consitieiemus.

CAt*UTLXYI.De paupere m tegnum adoplalo *n.

Ecce sil anle oculos noslros posilusaliquis pauper,omni soldlio destiluius, ulcerum ct aharuin infnin-laliini foediiale corruplus, el omni quo \el a frigonsasneiitaledefendatur tegmine nudus. Huncigiltir la-

lem, tali niodo jacenlem et in nullo semet jtivare va-lentera, si rex aliquis potentissimus transiens illum

B \iderel m, el miseralus ejus ulceiibus mederi ju-berei, curalumque suis legalibus ornamentis indu-tum sibi praesenlari prseciperet, <*ladduclum infiliuin adoplaret, ac deinde prseciperel ul in regnosuo filius suus a cunctis habeietur, atque in nullu

quod inipeiareta qtioquam 'contiadiceietur, lueie-dem siium filiiquesui jnopni cohaeredemconstitueicteteiim suo nomine \ocari \eliet,nonne diceics liiinc

magnilice et Inopinaie honoralum' Et ceite Deusnobis haee omnia faciet. Nali enim de puliedinecarnis replemur multis miseriis (Job xiv), in quibusmisenis conslilulos, et omni solatio destitutos, om-

niuraque infirinilatum passionibus obnoxios, ac pec-caiorum el corruplibilitatis ulceiibus plenos sola-miseiicoidia duclus accipiet el curabit nos, etsanltali leslitulos ornamentis peifeclae jtistitiae et

ipcoiiuptibiliiatis ornabil adductosque in fihos suossibi adoptabit, legni sui consortes efiiciel ethaeiedes,

Filioque suo uiugenlto, sibi per omnia cequ.ilieti coomnipotenti, concoi jwrales sialuel et cohseiedes,; omnique crealurse j"ubebitul in on.ni qtiod \olemus

nobis obediat, \ocalosque nos nomine suo deos

f.tciet. Ipse enim dicit: Ego dixt Dn estts, et filn; Excelsiomnes (Psa/.iAxxi,6).SedipseDeusdeiUcaiis; est, tu \ero deus deificalus. At foiiasse ais : Hd'c

3 ldtio tua in llhs quidem magnis aposlohs, seu

martuibus, poiest existere rata, in me auiem (quiutuidin inter lllos \el minimus esse meieaili non

lnlelligo quonara pacio constaie queal. Ad iioc-

T inlende, quseso, el inlellige quia nullum justorum ab

s ista deilale excepit Deus, ubi ait : Dh estts, el fihiExcelst omnes.

i CAPUT LXVII.

, Stmthtudo intei Deum el ignemB2t!.

Yeiuin ut dicla-melms eluceant, consideia ^tib

i- exemplo natuiam igms et naiuram rerum ignitarum,;- si foi te lbi aliqualenus queas Imaginari quahter ilh

VARIJE LEGTiONES.

81sQiiodnont!tinihaberentms Vicl.el Edtt. Cnl.qt-o lioiiduinhalieient 619Tmqtienlur in ws torqttebunlurin S!0Ab omnibus appetit ms A. 1 .tb bomimbus dppetit

s" Uims vermis ms A. 1 el Edtt. Col. musunus "Mnhonoiabitiii ms Via. et Edti. Colon. Exhonoiabiiiii b°" De paupere in Regnum adoptalamsVicl. et Edti.Col De p.mpeie sn iei,eiu .idopidto eU liltus \idpretms Vicl et Edtt. Colon. omiit.

illum 620Sranhludo intei Dcum eligJioiu ms Vtct. et Edtl. Col. siimhiudine iniei ignem el Deilaitm

641 LIB. DE S. ANSELMI SlMiLITUDINIBUS. 643

suinmse inajestaU*", pro modtilo luo, possis parli-

cipando deificari. Ecce ignis mius est, et in sua

naturacalidus. Tni.iine ignem ponelignum/plumhumetTerrum simul. liaquecum lignum fueiit in carho-

nes conversum et plumbum liqueracium, ila ut in

carbonibus nilul nisi ignis appareat et plumbo niliil

caloris addi queat, necdum lamen poterunt feno in

calore cooequari, quod nondum forsilan penitus

incanduirigm. Licetlgitur aliud aho magis in calore

profecerit, singulorum tamen servala natura sua,usitalo locutjonis modo, quia quod lgnitum, est perse diciiur igms. Sic etit in llla beata supernorumcivittm societate, de qualoquimurS 27.Namquemad-inodtim IiiTjui summse deitali sunl propinquiores, et

ohliocnliisprsestanliores, dii dicenturiia etqui iihs

sun l infenores, (quoniam una eteadem, qtfael ipsi,siimnia?deidali prosua cdpacitatepaiticipant) simili

iiomine deos dicendos necesse est. TaJis honor, ul

praelibavimus, juslispro modo nieiilorum exhibebi-

lur. Quisquis \eiomalus e contra* 28sic exhonora-

bitur ii', in omni felore dej'eclus. vermium eliam

dominio subjicielur.CAPDT LXVHf.

De poleniia et tmpotentia.Duodecimapars I)ealiludinis esl poteulia; miserise

\eroimpotenlia. Veram ille potentiam oblinet quiqttoecunquevoluerit facerepotest. Qtiod quia nullusbic valet facere, ncc veram hicpotenliam potesl m

liabere. Quia tamen quandoque quod vult facere po-test, ifec omnino impotenliae subjacet. Verum in

fuiuro, autTere praepoteris, aul oinnnio semperquejmpolens ent. Bonus aulera quidquidss<1 volueritf.ieere polent, quoniam ipsuimDmnipolentera in ora-nibus suae vohinlati concoidantem habebit. Malusvero nihil quod velit agere qiubit. Quando ergocum lanio honore el cum cseteris prselaxatis hanc

adepttts fueris omnipotentiam.non video qua raticme

possis cupere ampliorem. Igitur, dum possessioneharum beaiitudinum quas digessimus Mix fueris,nonne suuiciens libi videberis? Et maxime, inqtiis.Age igitur. Si in omnibus islis vel una die, sieut

exposila sunl, securns viveres, gauderes sine dubio.Si autem mense, vel uno anno laetificaveris, si loto

tenipore \itoe luse, quid faceres? Nec dici qttiderapolest, ut auiumo, Iselitise modus. Darem pretium

"'^iHjque Iibens quidquid haberem, et memetipsuminsjfper, si sic, elnnn aliter, ea adipisci valcrem.

A Si vero adhuc omnino sccurus existercs quod ea,dum -viveres, nullo eventu amitteres, oniitlo diccre

utium cogitare832possis an non quid exsuJtat.onls

tibi deesset.CAPUT LXLX.

De secuiitale et timoie.

Tcrliam decimam beatitudin-s patlem, accipesecuritaietn; misenae vero, limorem. Hsec iilias si-

quitiem omnes beititudinis paries confirmat, nechaberi possunt perfecte sine illa. Ttincenimperfeclehomo eas habet, cum nusquam amittere i>oiel.

Verum S33in hac vita nlhil qms poleslhahere, nndesecurus valeat esse. Sub eotlemeniin momenio pau-

per ex divite, mortuns ex\i\o polest exisiere. Ergonec alias beatimdinis partes, nec securitatem per-

B feelam hic habet. Quia larnen non semper qucA

palilurJimet* 34, sed quandoque effugeiepotest, nec

sunimum limorem liic babet. In futuro autem, aut

securitatem perfectam,auleconira sununum habeb.l

timorem. Bonus autem qnidquid voluerit habehlts et

nilul e\ eo se amissuriiin limebit.

CAPDT LXX.

Quod nnllus amtltal botta semel adepta.Dico enim quod,si ea perdilums est, aut ipse

\olet ei perdere sua sponte.aut Detis \olel ei \o'enti

illa auferre, aut ahqiiis-ahus Deo foi liOr superve-

niens, ea lollet ab illo, Deoel ipso non volenle. Sad

ceitenec ipse, abjecio lanio bono, in misenas quasse evasisse graiiosus exsultabit recidere volet, nec

Deus, qui illud lam larga el clementi bonitate don.i-

G vil, id ei aliquandoS3Bauferre volet, nec nllus eti.ini

foilior Deo supeiveniel, qui, Deo jtistum prolegeule,lioe illi imiioahquaieniis lollet. Malusveioet-sem-

per loriiienia qnaepalielur paveliil, el nunquam ex

eis evadere polei it.

CAPUT LXXI.

De gaudio el irislilia.

Quarta decim.i bealitiidiuis 536pars, gaudium;

miserise vero Irisiitia cst. GjutHum perfectum solus

ille potesl habere qui pisedictas omnes bealiludinis

pailes polest oblineie.-Quanim quia ullam nemo hic

habere polesi, palet quta nec gaudium summum

hic relinere valei °37.Sic ei lllesolus vere trisiuiam

-palilur summani *°° quem pised.eloeonuies mbeii.e

n partes omnino coarclant.Yerum qtti.i nuilnse\ toto

hie eas palitur, liquet quia nec in suinma tiislti.i

hic habeatur 4139.In saeculo autem fuluro aitl Letita3 i

~ VARIyELFCTIONES.

. 56Summsemajeslali ms Vicl. et Edit. Col. sunimse Dthati ^27De qua loqmlur mss etEdtt. Col. de qm

loquimur*°*Mdlusslt, econtra »«s Vict. el Edu. Col. nidlus, econtra ^29\ oluerit, facete poicsl. ms A.

-=4-\eluerit, potestms Bonus vero quicquid ms A. 1 Bonus eumi nuicqmtl

"631Quul faceies? JSecdici

quidein polest, utaulumo, l.clilia; modus. Darem preciuni ms Vict. ct Edtt.Cot. quid f.iceies' daies

piecium?S32Utriiro cognaie ms V%ct.eiEdtt.Col. utruiii el cogitare C33Possunthrmitcr .ilqw ppr-

ieele, sme illa. YTerumms Vicl. et Edil. Col. Poisunt perfecle sine illa. Yenim msSBec. el A. 1. Posstint

peifecte, sine illa. Tunc emm perfeete homo eas baliei, cum nusquam .amiltere tnnet. Yeruin Non

semper patitur, quod liraet - mss non semper quodjjalilui timel *3Sld ea aliqtidiitlo ms Vicl. el hdut

Co/. idoi-aliquando 5S6Qu.irta decima beattijrais ms Vict. et Etht. Col. Qnarii decima igslur beaiiiu-

dinis 537Relinere valel ms A. 1 habere Vdlet ^38Sohis \ere trisutidm pdtitut summain ms A. 1^pj?'»

pati polest tristitiam sununam ™ Neceiiam summa liistitia lnc habeiurwss A. 1 et Vict. 13 ei Mit

Col. nec in summa trislitia hic habeaiur -

€43 EADMERI MONACHICANTUARIENSIS Ul

aut tiislitia quisque ipplebitur stimma. Bonus enim

qnisque oninino lunc potciils4°

gaudere, quia prae-dicl.is omnes beaiiludinis paites obtinebit peifecte.Quid cigo beatius isto, qui tanlo replebitui gaudio^ 1.Adhuc lanien ad cumulum beatiludmis susealradhdl ebil, unde raagis possit gaudeie; quia enim quis-

que, sicul se, alieium dmdbit, palet quia sic de illius

fehcitdte, ut de sua, gaudebit. Quot igilur et quanla

gaudia quisqne obiinebil qttide tot et lantis Leali-iutiinibussjiicloiura jubilabil 1' QuoJ si lantum de

aiiis, quos ul se diliget, gaudehit, quanlum de Deo,

quemsupia se dihgel, e\sullabit'Gaudium enimeritei intus ei e\lra gdudium suisinn atque deorsum,

g.tuduini ciicumciica libiqce guidium plenum. Ma-

lus veio econlia ttisliti.i icpJebitur summa, quiaomnes nnseiia? pailes, quibus nihilominus se cir-

etiniseplum senliel, liieviubiliiei^^sinefiiie palieturelindesinenler.^

CAPUT LXXll.

De cuptdtlate mundani Itonoiis.

Sic agunls43ilh qui mundi hujus hoi.ores appe-

tunt, quomodo pueii qui seqminlur papiliones.

Papihones emm ctim volani, irannlem lecium nun-

qnam lenent, scd hucilltieque se agtlant, cumquealicubi lesideie videniur '*-4,necibi diu moranlur,Hos diiiem cum puert eapeie \oltinl, cito post eos

curreie saidgtml, et qui.t non atl suos pedes, sedad

papihones liitendunt, ^hquando m foveam cadunl,

seqtieiinmaiiuer leeduni. Plerumque \eio, cum eos

vident ahcubi msedisse s*8, incedunl sua\iter el

caute, ul-eos valeant compreliendeie. Quod dum I

faciunt, manibus quoque plaudunt, et ad in\icem

le\i voce dicunl: Eece jam eos habebimus, eceeeos

jam lidbebimus. Sed "*6 cuin piopiras dccedeiites eos

appiehendeie tenlant, papihones ayolanl. Si quanilovero eos appicbenderiut, exsultant de nibilo, quasi

magnum qmJ fueiini adepti. Simihtei atitem fdciunt

qui raundi hujus honoies appeiuni. Honoies -enim

liujus mundi nunqudin cerlam tPiienl \iara, sed m-

ceriis diveiticuhs de uno ad abum transvolanl.

Cumqiie sub abcujus substiteilnt polestaie , non ibi

thu possunt leinauere. Hos eigo dura slulti homines

asseqiii ctipiunl, feslinant post eos quibuscunque

inodispossuut. Et quia non considerantquo eos modo

-assequanlur, sed ul quoquo roodo 6'7adipiscantur,

stepius in gravid ciimiiid decidiint, q tibiis suas anl- '

mas vehementer lsedttnl. Ahquando \ero, cum vide-

lint eos alicubi quasi paiatos sibi esse accedunt

A illuc lalenier et multum calhde, ut quasi nullosciente\aleant eosoblinere; et quo dumappiojjriant,\ehemenlergaudcni et e\sultani. Sed cum propriusaccesseiinl eosquese possej'am appichendeie pula-veiint, honores de maiubus eoiura se excutiunt, et

dhqua de causa ad illos ahquos-se ti ausfeninl. 0_uossi quandoque adepti fneiint, gialiilanlui, quasi ali-

quem verum honorem fueiint asseculi, cum ad

veri honoris culmen penemre non possini, si non

hos, pro suorum S4a satisfactio)>e commissorum,

reliquerintCAPUT LXXIII.

Siinihtudo intei Deumel altquem dominutn.Ita inter S49 Deum ei bonunes agitur quomodo

inter domiuum aliquem et sei\os ilhus, qui vulgoB nalurales votdiitur. Si enim dominus natuiali seno

aliquid j'usseiit et senus donuno libeiiler obedient,

agit senus quod debelet quod domino *°°plaeet.-Si

autemdomim suipia?ceplis restiient, gratiam ipsiusstaiim amittit.Quam si \olueiit recuperare, acdein-

ceps doraiuo suo hdeliter ser\iie, sictil prius debue-rat naturalilei fecisse, si ei domiuus lunc jnsseiii,jurat quod ejus obediel praeceptis, etque fidelius scl

serviet quandiu vixerit. Quo faclo, dominiis ei con-

donalquoddeliquit,elsi Ua doniino''52pLicueul, ali-

quidpropnelaiis, unde \ivat, babeie concedit. Ve-lum, ahquanto lempoiis liansacto, sei\us p.uildlimncipilquja jurdverat oblmsci, el ab araore donuiiiisui tepescil. Bl quia ea quse dominus jubel sibi 3uia

videnlur,pnus quseddm, poslinodiini phua tr.uisgre-{_ditur, doncc m omnibus pene jieijtuus h.ibeatui.

Sicque rursus domini sui giatiam peidit quam priusrcuperaveiat sponsione coirectionis. Quid eigoamplius tss f.iciet? Quid aliud piomittere potesfNaturale jus corrupil, jusjuidiidum violavil. Esttamen aliud quod atilrac fdciendum in\euil ser\us.Licenlia enim domini sui ahquid retinuetdt in pio-piiclale/ 14,unde^e potest, ut anled, leconcihaie.

Postquam eigo se eirasse cognostit "', -atldoininitiu

suum recht, eum exoiaiisSC6hujusmodiverbis : Do-

nnne, Inquil, tonQieor meam iiiiquitaiero,qiiia quodtibl natuialiler debueiam, quodque postmodum ju-

rejurando protiiiseiam, toiumadmeani li ansgressussum miseridm. Sed adhuc semel liidulgemihi, st" 7

placet, quitiquid dehqui, ctcgo Ubi leddam quidquitl" propnetalis pei ttidin licentiain haclenus relinui **a.

Me autem ipsuin lta in tuo senilio astiingam quodnieam ex toio \olunlaiem dimitiam, luam vero, in

YARI^E LECTIONES.w Omnino iunc poterit ms A. 1 peifccte poteiit cl1

_Quo lunc repJebittir justus gaudio? «issqui lanlo replebilur gatidto

r" Mentabter JHSSet Edtt. Col. me\iia bihier 6*3 iiie agunl msA. 1 sicemui agunl

"*4 Hesidere videanlur ms A. 1 lesedemnt L.jresideie videnlur **' Ah-cubi lnsptlissp mss A. 1 Vict. et Edtt. Col. ahcubi resedisse c+6 Ecce jdtn eos babebimus. Sedms A. 1 Eccejim eos habebimus, eccej.tni eos babebimus. Sed **7 Sed ut qiioqtto moJo ms A.1 sed ut quomodo

s*8Cum suortim ms A. 1 pio suoiura ^*9 lta inter mt A. 1 siceimii imer ^ 011quod Domino ms A. 1 el Doinmo tsi Eique fitlchus niss A. 1 VicL 15 el Edtt. Col. eique hdehter "2

Et si ita Domino »»sA. 1 el st ita sibi SS3 Quid ergo diuplnis m%A 1 Quid amplius ts4 Dotinueratpropneialis mss tetiiiueral in piopnetate Edtt. Col. letinueral de piopnei.ue ms Vtct. 15 retinuerdt i:ipropiielalem

*b*Se enasse cognoscil ms Vtclot. 13 se peccasse togiio=cil SSGEum oians-mssA. 1Vtct. 15 et Edit. Coton. cum exorans **7Adhuc indulge, si mss et Edti. Coton. adbuc scmel mdulge nnhi,isi m llatlenus deti.iui mss A, 1 Vict. 15 el Edtt. Cot. haciemis rjLlnuii

m LW. DE S. ANSELMISIMILITUDINIBUS. - 6M

quantum potero, f.iciam. Et, nt-eara semper valeain

implere, ponam me in illorum subjeciione qui me

illam sciant el velint docere *69,et-admonendo, cor-

ripiendo, castigando fdciant custodire. De quibusomnibus faciam libi jusjurandum, si mihi indulseiis

quidquid hactenus dehqui. Tunc dominus : Et egoadhuc, inquit, indulgeotibi omnia quoepetis, si lu

omnia fecerisquoepromiltis. Sed hoc scias quia msi

hanc con\entionem custodieiis, velsi eam cdsu in

aliquo* 60\iola\eris, nisi ad eamdem poenitendoSG1

redieris, per aham conventionem me pldcaie non

poleris. JSoJem llaque modo mler Deum etbomines

agilur. Deusemm pnmo boniini quiddam proecepit,cui si ille obedisset, ei profecto placuisselSba. Sed

quia ilhus prseceptumprseternt, giatiamejus staiim

peididit. Hapc ergo si volueiit homo recupeiaie,sicutD^usjubPl, juratin baptismale quod aud vnnusillum semim j'urasse. Sed quia et hoc ipsum socpiusliansgredilui 563reliclis omnibus cum proptia \o-

lunute, monachus 664eflicitur. Attt ergo monacbus

sahabiiur, aul aliter damnabittir- 666.CAPUT LXXIV.

Simililudo tnlei dtabolwn elitnpiobum placitatorem.Yerum sciendum est quia

666sie placitdt diaboltisconlra hominem quomoio improbus placilalor con-tra alitim aliquem. Improbus enim placitaior hcetnon hdbeat Teclum S67,tamen propter iinprobitatemsuam veniens ad placittim, boc quod esl injusltim,jtislum, et quodesliusuim \uli oslendere tnj'usium.Sed cum eum ahquis juiispeiitus audil, el quia nonrectam hdbeat causani agnoscit, judical esse inju-slum quod illedicebatjuslum,et essejuslum quod ille

'

asserehatinjiislum.Sicqiieillectimictns a placitodis-cedil dolens, quodahqi id faceie non poleiit 668.Sed

aliquanlo lempoie tiausacto, postquain hoc judicuimpulat oblnioni esse tiaditum, suam rursus incipitcausam, dicens sibi fieri injuriam. Quod si aliquissibi dixerit boc jam esse definituin , dicil non lecte

essejudicatum *69.Sed ille qui semel j'am vicil, non

ailendat ad ea quseditit, sed Unlum dic.it : Quoalsemel esl benedefinilum, non est iterum S7°

incipien-

i A dum. Sic enim sine labore semper ab inimico suo sapoteril liberaie. JSimililer autem didbolus 671

placi-tal contra homineni: locus aulem placiti hujus estcor hon.inis ipsius *7i.Ad hunc ilaque Iocuni dia-

i bolus ventl ad placilum. Et licet scial quod recliimnon habeat, tamen ibi asserit verum esse quod lal-sum est, et falsuin quod \erum est 673.Ibi namquedicit cogilationem, quam immiltit, veiam esse, sci-hcet qtiod 674hoinodebeat mundtun dihgerc, divitiasel honoies appetere, desideiij carnis adunplcre, hsecol his simiha facere: quod quidem fdlsum est. Exaha veio p.ule dicil es^e fdlsum quod homo de-beal munduin relinquere, dnitias el bonores coi-

temneie, desidena carnis abscindeie, eleemosynispeccatd sua redimeieS7B,monachatum demum acci-

pere S7G,hoec el alia mulla facere : quod loium \e-

B rum probatur esse. Setl cum aliquis, qtii inter re-

closet non reclos cogilalus scil discprneie, audit

didbohim in corde suo ho?cdirere, jmljcat inju tJm

e»se cogilalmn quem ille esseju-lum clieelal, el cse

juslum quem llle injusium esse afluiiabat. Et hoe

jtidicio f.iclo, abjitit liijiisium et sequitur justum,

conlemnensqiie STectiluniS77actedil dd monacha-

tum S7S.Sicque thabolus -convittus a cordis placitorecedit, conmstatuiqiie qma \incerenon potuil Sed

posiquain speiair diabolus quid homo oblilus fuerit

quod antea sic j"udicaveialS79,puians emn in ahqua

parle posse invemre immunitum *s°, ad eiimdeiii

locum coidis reveililur, renovatoque placilo, quasinon recte defiiulo, conqiieiilui. Quod si llle procerlo cognoverii quiaS81rectuin jiiilic.ivii 111eo quol

" sjeculum relniqueiidum esse censuil,didholus statim

non esse rectum lespondet ul eum tam cito vel ita

omnino desereiet, adhucposse sibi ipsi, remdnendo

in sseculo, indulgeie, paupenbus vel suis ad eum

respicienlibus subveniie SS2. Sed ille qui semel

mundum ipsumque diabolum lccle supeiavii non

cuielea BS3quae ftaudulenier ei dicit, sed lirmum

teneat ss4 quia quod semel juste et stabihlum non

esl denuo 6SSdestruendum , et quod demqtie lecie

defmivil relinquendum non esl ileuim *°*appeten-

VARIiE LECTIONES.

669Scianl et velinl docerews A. scianl dorere S60In casu aliquo mss A. 1 Vtcl. 15 et Edtt. Colon. casu in

•aliqtio SG1Ai eandem pceiiilentiam mss el Edtl. Col. id ediidPinpcemtendo662Obedisset, profecto fecisset

quotl fdcere debuissel el quod Deo placmssel mss obedisset, ei pioleclo placuissel6b3

S.rpius tianSgrediiurms A. 1 otniltit, ssepius SG4Oinnibiis,cum propria voliinUlP,Monaclius,msA.l omnibus.MonacIms 666AIi-ter damnabitur Edit. Col. aller ddiunabilur (sed mate) *bSVcrum sciendiim est, qui i ms A. 1 Yerum eiscienduin, qma SG7Non habeai justutn mss^i Edtt. Colon. Non hdbcat letluni 668Qtiod ahqind laceienon poientms A. 1 quod aliudfaceie non polmt

669Retie esse judicaiuin ms A. 1 lecle esse dijudica-luin 6,° Non alleiidit ad ... lanluni dicil: non esse iiemtn mss A. 1 Vici. 15 et Edu. Col. non attendatad ... tantiim dicat.. non esi usrum 671Laboie ab iuimico suo se liberaie poieiit. Scniper autem iliabo-lus mss el Edit. Cot. I.iboie semper ab innnito suo se poieiit hbciare. Siimhter dtabolus 672Hominis

JIICUJUSmsA. 1 bomims ipsius-S73Et econtia ms A. 1 el fdlsum quod veium est "*

Cogilalionem,quam immitnt, veiam esse, scilicet, quod ms A. 1 cogilalione, quain lniniittil, \eruin esse quod 67SElee-

jnosynis peccala suaiedimere ms A. 1 omtltil *7°Monathatum demura accipere ms A I ad Monachaiumaccedere 677

Coniemnensque hiundtim mss A. 1. Vtct. 15 et Edtl. Col. contemiiensque sretulum 67*Ac-

<;ipil Mouachdtum ms A. 1 ateedu>ad Monathaium 679bic jtidic.tvciat ms A. 1 sic judicavent ssoPu-tans eum in ahqua paite posse invenue liniuuniium ms A, 1 omiuil S81llie pio ceito cognovent qiiiams A. 1 llle ex aha paite cogitaverit, qttia • *°°-Adhuc posse sibi ipsi remanendo in saeculo, indulgeiejpaupeiibus, vel suis ad eum lespicienlibus, snbveiuie nis A. 1 omiiltt *°>Non cur-a ea msb A. \ el Vut.13 non curel ea 684Jred firmum tenel mss A. i et Vtrt, 15 sed firnuim leneat *°*Non esse denuoinssA. 1 et Vict. 13 iioii esl deirao S8GNon esse nciuin ms A, 1 non esl iterum

6TJ EADMERi MONACIIICANTUARIENSIS 64S

duro. Sic enim fdcile, Dco subveiiiente, diabolum .

seinperpolerit587

superaic.CAPUT LXXV.

Similtludo mter Deum et quemttbel \iegem tss.

Deus ipse's9 sic inimicitias exercetadverstis dia-

bolum quomodo rex qtiidam contraprincipem quem-dam inunicum suum. Hic aulera lexhabetin iegnosuo villam admodum amplam.

CAPUT LXXVLDe tegno, et vtlla, el caslello, el dungeone ,9°.

In villa \ero lex habet caj-lellum quoddani, supracastellum autem unum dnngeonem 691. In \ill.i,

qusedam domus sunt vahdse, phues invahdse. h\

caslello aulem firmiias' esi tanla ut, si quis lllt.c

confugeiil, nisi Inde redient, ab aliquo laedi non

possit. Tanla vero secuiitas esl 111dungeoneS9Sut,

si quis llliic semel jioteiil ascendere, iiunquam enin

intle libeat ledne. Ila?c autem oimna ille icx babelin potestate sua. Ininncus vero ejus esl ita fortis ul

quidquid exiia \illam in\enit, sine ullo obslacitlo

tompiehensum abducat 693.In ipsam quoque \ilJam

soepius inli.ti, el domos quas invenit invdlidas vio-

lat, eosque qui iiihabilanl captivos cum sms aspor-idt 694.Illas \eioqttas fumas in\enit,postqtiara eas

irrnmpeie nequit, ad exlreinum inviius dinutlit. Incaslellum quoqne non polesl ascendere, nec illuc

confugieniibus onidquam niali faccie, nisi redieiint

-nd prseliuin \illoe. Sed si amore suoium p.tieniumredierint, quia eos andiunt occidi et male liaelaii

^95, et per foramen \elfenestram cui iose i espeve-rnii, lunc cosfdcile occidere aut vulnerare poleiil.Quapropter necesse esl eisut-nunquamad elamorcm

parenlum auendant, nec ad belhim*96leverlanlui,aul lespicianl, sed sempci, ut coepeiunt, fugnntdonec ad summitatem dungconis 697

pervcnennt.Poslquam enim llluc penenerint, erunl omniiioseeiiri. Ilaque rex ille Deus est qui cum diabolo

liellum Iiabel. Hic in suo regno habet €hiisiia-

jiismum.; inChiistianismo vero, msiiachatum; supiamonacliatum, «onversationem lanlummodo X9Sange-lorum. In Christianismo, quidam in vntutibus sunt

Vdliui, plurcs vero invalidi, In monacbatu aiitem

lirmilas esl lanta ul si quis, illuc confugiens, mo-inachus effeclus fueril, jusi inde pceiiiiendo redienl,adiabolo l.cdi ncn nossil In angeloium veio con-

A versatione gaudium est secuiIlalis tanlse ul quisqmsilluc aseenderit, nolit Inde unquam redire. Hsecautem omnia rex idem Deus habel in poteslalesua^ inimicus vero PJUS,id est dubolus, lanlse po-lestatis est quod omues rss Judaeos aique paganos,quos extra Christianismtim reperil, nttllo obsislente

rapial, el in infeinumdemergal 00.Inipsum qtioqueChrisiianismum soepius liilrdl, et eos quos debilesimenil lentando violat, animasqtie

G01corporibus

inbabitanles capluas a«poi lat. Illos vero, qui fortessunt et bene muniii.postquam 602eos supeiarene-qtut, landem, hcet tnslis, dimitlil. In monachalum

quoque non valet irrumpere, nechis qui monachieffecli sunt quidquam facere mali, msi ad saeculumledieiint coipore, \el corde, vel .ihqua jjaientum

" affeclione-60S.

CAPUT LXXYII.Stmililttdo inlei monachum el poltonem, et abbatem

et medtcum.

Sed, quia hoc ssepiussolet evenire novitiis, al-tendant quia G0*sic agit qtii monachatus arripil diffl-cultatem 60l!, quomodo infnmus qui gravem accipitpotionem. Pleiumque etemm coiHingit ut qui ali-

qtiam pdtilui infiimiiaiem coipons, poiionem qua?-rat qua ab illa infnraiiate curari valeal. Cumquemedicus 60Gei dicit ut illam \el illam polionem acci-

pial, ei sic sanari poterit, cmii eam, velgraiis ac-

•cipil dalam 607.Sed cum polio foiiis ejus viscera

nmaiur, membra omma percuirii, malos humores<;ontrahil, vires lollii,-corptis dissolvit, teiraepro-

C sternit 608,desiderium maximum hibendi JJIco-ac-cendit, vel dormiendi, vel foras ad veiitum exeimdi,cique medicus ha?c inteidicit 609,comminans quidroorietiir, si hoec feceiit. Heti me, infirmus inquit,cur polionem hanc accepi ? MaJe mihi prius er-dt,el modo est pejus. Heu ! quanlo meo malo illos vidiqui hoc-consilium mihi dedeiunt, nec niihi qnia hocei hoc me oporteret pali proediserunt. Si >eniinliocschissem, nunquam poiionem acccpissem. Sieetsic iste conqueiitur, dttm potione co.ucialur. Cumvero mali humores deflueie co?peiiiit, lolumquecorpus paulalim lcviari, gaudet et «xsultat quiaialem poltonem accepil perqtiam ad prisiinam sa-nilatcm lediie se senlll, et honiines qui 61<)boc

j) consihum ei dederunt bencdicii. Simihter \ero

YARLE LECTIONES.

£87Diabolumpoteril ms A. 1 diabolum semper polerit iMEt aliquem Regem«iss ct Edit. C-olon.etquem-lihet Regem S89Deuslpse^ms 4. 1 Oeus cmm lpse 690

ElDongcone Fdii.Col. et dnigione solUnuiiidon-geunem msA. 1 uniim dungionem Edtt. Cpl. iinum divigionem

^92In dongeone ms A. 1 in dungione Edit.Col. in divigione *9SAhdiitii«iss jhducal w4Capli\os cuin suis a^milal ms A. 1 taptivos asportat 695Etinale traclan ms A. l\el maletiaclari C9GNec ad bellum Edtl. Col. Nec ad hellandum S97

Dongioms msA.1 dungionis hdtl. Col. divigioni«

69SCoineisalionem laiiliimiiiodo ins A. 1 omtt. lanuuiimodo *"sQuodomnes ms A. 1 til omnes 600Rapit.. demergil mss rapidl .. riemeigal

601Animas quoque nis A. ianicnasque *02Ulos \ero, qui fortes siini, eH)ene n.uniii. posiqudm ms A. 1 illos \eio,unos fories inve-nil, postqiidin 603Velahqua paienlum affpclione ms A. 1 \cl ctii<Ie*niwn«scn/)l.Yel corde, vel aliquapatentuni affeclione c<"*Allcmiaiit novitn, qnia wss sedjqi.n boc sftpms solet \emie novitus ; atlendanl qina^5 Accipit difliculuiem ms A. 1 arripu tiifficuliaiem Edit. Col. airiperil tiiuiciilialein 606Cum enimsnedicus mss el Edtl. Colon. cuiiique medieus 07Vel giaiis accipn tlaum tns A. 1 \el datur ei, ei accipit*"*Tenae uifernum prosternit ms A. 1 Terra? prosiermt

°09Medieus inlerd.cii tnss el Edtt. CoL Medicusligpc mteidicit 6'6 El bomine^ qui nis A. 1 et omnes, qiu

§49 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUBINIBUS. 6S8

multolies acciditul aliqtiis, qui animaesuse infirmi-

tatem considerat, medicinam inde spirilalem quaa-

rat, qua ab illa viiiorum suorum infirrailale mundari

valeat. Cumque ei aliquis ^piritualis homo dicit

•quod per monachalum posset salvari, dat quidquidliabet ul in monaslerio aliquo suscipiatur, vel ei

gralis aliquando concedilur, ei suscipitur. Sed^ 1

•cnmordiuis diffieullas cogit eum vigilare, dum vellet

dorniire; esurire, dum \ellei edere; siiire7 dnm

vellet bibere; lacere, dum yellet loqui; legere vel

cantare, dum vellel quiescere; sedere, cum vellet

.-stare y_el~ambulare; aut slare veLambulare, cum

vellet sederfr; injurias sustinere mulias, propriani-volunlaiem ex toto deserere ; Memiserum, inquit,htinc -habiium quare suscepi ? Anlea male agebam,sed modo pejns ago, -quia tot et tanla, quaemihi

jubenlur, -adimplere non valeo; etvix nisiinvitus,

aliquid J)oni perficere valeo. Quid igitur *" ? Yae

*niihi, va3mihi 1 Ut quid his credidi qui mihi hec

tonsuluerunt ? Putabam quod omnes isti homines

essenl sancli. Ha?cet his similia novitius dicit, duni

wdo illi imprimis sl3 videlur gravis; sed postquamsensil et ^ecum considerat61%quia, hsecunanirailer

paiiendo, sic omnla sua posse aboleri peccata sicquesaniiatem animse ciiius recuperare^ totum qtiocianlea grave videbatur, paulalim leve efiicitur, et

quasi jam nibil male habens, laetari incipit, Deo

gratias agit, quia monachatum suscipere meruerit,et omnes oui tale oonsHium sibi dederunt bene-dicit.

^APUT XXXYRI.Conteniio inter monachos conversos,el nutrilos *ls.

Verum quia de conveisis ot nutnlis congregaufrordo monaclioTiim, dicendum est qnod solet esse

contenlio quaedam inter nutrilos monacbos et con-*ersos. Asserunl enim 6lenulrjti _se nulJa crimina

commisisse, nec se in saecali sordibus coinquinasse,sed quia nmndara ab infanlia yifam duxerunt, etinDei serviiio semper laboraverunt, illos vero eeos:-

trario semper vixisse G17consideranl, et ideo meriloinferioies esse judieant. Al contia couversi, jruiascientiam extei ioruiii lianent et res 6ismonasierii

sapienier iiactant, nutntis ipsis necessaiia inve-

niunl, ordinem epioque suum feiventius plerumque«ustodiuni, ilios vero parum inJiis valeie conside-

rant, ldeo se meliores lllis sestimanf, sicque aliisalii se praeferunt, dum non snam, sed aliorum in-firmilalem atlendunt. Sed si vcre monachi cssenl,sic -essei inier eos quomodo inier angelos in cceljsel Iiomines^anelos. Angeli enun -sumqtiasr nulriti,

A sanctivero bomines quasi-comersL Sed nec angelisanctos despiciunt, truia tenlalionibus aliquandovicti snnt, nec sancti angelos, qnia nullam, quam

vincerent, passi sunl teraalionem. Si enim Michael

diceret Pelro : Tu Dominuro negasti, posset Pelrus

respondere : Verum quidem esi quod dicis, sed tu

pro Domino nunquam vel unumcolaphum sustinuisli.

Quod omnino non faciuat, sed ita existunt concor-

des ac si orones essent angeji, velhomines. Sic ergosunt ci9 isti ac si jiutriii -sint omnes aul conversi.

CAPUT LXXIX.

Stmiliiudo itilei monachos, etangelos,etJ)eum^ 6.

Sic esl inler monachorum oongregationem in

terris et «ongregationem angelorum in ccehs, quo-

R modo inler eos qui sunt adbuc exterius in eella

novitiorum, et illos qui jam sunt interitts in con-

gregatione monacborum, qui, ut prsevaleni 621,in

omnibus se perfecle custodiunt. Hos enim abbas

per semelipsum |am orania docuil quaevult eosob-

servare; iilis vero magislros ex islis prseponil quieos doceant quse debeant custodire. Isli j'am probatisunt in omni liumjTrtale, el ojjedieniia, et patieniia,-etobservatione omnium quseordo exposcit. Illi,veTO

adhuc _irobandi*22sunt, utrum velmt essehumiles,

'Obedientes,jatienles, el observareomnia quse ordo

tequirit. Unuroquemque ergo illorum is qui eis

raagisler deputatus esl probal, et argttendo et in-

«repando. Plernmque ctiam Hagellando tenlat an

•aptusad suscipiendum623in congregalione aliorum

/i existat. Quem si viderit ouncta patienter -suslinere

•et aliorum consoriio per omnia digmira -esse, \ enit

adabbatem nunllans^i coramomnicongiegaitone:

Domine, inquii, novilius ille.-quem raibi comipisisi?,

6s4,Mlaperfecte se habet omnibus modis, quod jam

est dignus inler nos esse, si jubetis. .Quibus audiiis,

abbas aut eum recipit, communi consilio fratrum,

aut adhuc dinuitit, «d cxeinplum aliorum novilio-

Tum. Sicqtie de isto novitio condigne agitur, quiservorum Dei consonio jam dignus habeiur. liluni

auiem novititim, quem magister smts -viderit inobe-

dicniem, iutpaiienlem, superbum, ^usceplioneindi-gnnm, poslquam eum diu loleraverit, multisque.modis -emendare tenlaverit62S, landem si «ihil pro-ficere polest, venii ad abbatem, et laha ei refert:

DDomine, inqtijl, novilius i!Je quem -habni in62Gcu-

stodia, ut eum doceiem quomodo j)osset esse digntisconversaltone noslra, iia per\ersese habet in omni-hus qii33 agit ut nec inter rehquos novitios dignussit conversari. ^iovidere ilaque \obis eonvenit qaidpotius de eo faciendum sit. Ad hoc ille respondens,

YARIiE LECTJONES.

tu Conceditur el suscipitur, Sed nisA. I. conceditur. Sed els Et vix nisi in\ itus. aliqiiidliom periiccre valea.{Juid igitur ? msA. 1 omil. 61S1n prlncipio mss et hdtt. Coton. impnmis °u Seniil, ei secum considerat,jquia elc. ms A. 11twc abbtevtat 616Inler conversos Monachos,et miirilos mt VicLet Edit. CoL InlerMona-tbos nutnlos elcomeisos 61GAttendunl enlm ms Vul. lSasseiiiut-eiiim 6d7Etontrario vixisse mss con-trano seinper-wvisse 61SHahentei res ms A. 1 babenl, res 619Sic ergo sunt ms A. 1 sic ergo sint *20EtDeum ms Vict. A 1 et Edti. Cvlon. omillunl C21Uiprsevaleanl mss ulpraevaleni 622Adhuc probandi msVwl. 15 ad haec proiiantli 623Ad recipiendum ms A. 1 et Edtt. CoL et ms Vtct. 15 ad suscipiendum 624Mihicommisistt mss A. 1 Vicl. 15 el Edit. Golon. mihi commenddslis 62STentavent, niss A. 1 Vict. 13 et Edit.Col. tenUvit, 62GQuem habui in ,nss A. 1 et VicL c15et EdjX. Col. <juem babebam in

PATROL. CLIX • 21 [

651 . EADMERICANTUARIENSIS MONACHI &M

magistnim hortalur ut eum adhuc oranibus modis

eraendare eonelur, dicens melius esse illuminter

reliquos tolerare quam dimiltereadsseeulum revertiS27-.Sicque novitius iste nee in congregatione reci-

pitur, nec a cella. novitiorum-expelhtur. Simihter

ergo est eonsiderandum per omnia Inter Deuro, et

angelos, el monachos, quomodo inter illum abbatem,et magislrum, atque novitiosnionachos.

CAPUT LXXX.

Simililudo intei De»m,Tetquemiibet tmpeiatorem 6SS.

Videndum etiam est sic G29esse inter Deuro, an-

gelos et homines 6S0, qttomodo inter Imperatoremlerrenum et sibl obsequenies. Tria quippe sunt ge-nera hominum quseterreno imperatori serviunt. Aliienim serviunt ei pro lerris quas liabent, nihilaliud

qua?rentes nisi quod tenent; alii, quia terras %3Lre-

cuperare \olunt qttas eorum parentes aliqua -sua

culpa perdiderunt; alir vero pro solidalis GS2lanlum.filos iuque 63Sdomfhus honeslius tractat qui nihil

unquam dehquerunt, nec aliud ijuani quod habent

quserunt. Hi radicaii sunt et fundali, nec evellifor-

nudant, dum se involuntale domini sui conservantS34.lllos vero, quorum parentes sibi peccaveruntquique pro illorum e3,pliaeieditate sibi seniunt 636,aliqtianto vilius 637tractat, modisqtie diversis tenlat,videlicet conviciando^ comminando, qusedam gi avia

jubendo, quandoque etiam ffagellando. Qui si liaeeOmnia bumiliter sustinuerinl -el Domini sui miseri-cordiam patienter e^spectaverint, landem eis do-minus boereditatem patrum suorum reddit. Si veronoluerint hsee tolerare, nee suam valent hseredita-tera recuperare, nec aliud vult «is dominus dare.Jlli aulem qui nihil aliud quserunt quam sohdatas638et ul bene paseantur, landiu imperalori obse-

quunlur quandiu hoeceis largilur. Quoesi eis abun-danier donaverit, laudant eum, et dicunt quia vere633domino tali seryiendumosl, qui taba 64°seivien-tibus sibi cOnfert. Si vero hoec ilb's dare destiteril,slatim recedunt, ipso viluperato, etincipiunt seivire

ipsius inimico. Tria igitur haeesuntG+1-genera ho-

mintim alicui terreno imperalori nulitaniium. Si-mililer autera iria sunt genera eorum qui^supernoRegi deserviunl. Primum genus suiit angeli, qui,jsterna beatitudine stabiles, sibi sine omni inlermis-

fione servientes. Aliud vero, homines boni sunt, qui,

A iit quanium possonf, suoovolunlaii obeaiunt, sicquead regnum ccelorum, pairis sui Ada; culpa perdi-tum, h33rediiario jure penenire conlendunt. Ter-lium autem hi, qtti tantum pro terrenis serviuntcommodis, quasi mililes stipendiarii. Sie ergo peromnia est eonsiderandum inler hoec tiia genera^?!Deura, quomodo inler alia tria supradictael impe-ratorem suum.

CAPUT LXXXI.

Quod monaclw pi osit, si ahquod bonum invitns fa-ciat.

Conlingit aliqtiando quempiam 642sic abundareliumoribus malis ut, nisi secetur, aiitersanari nonpossil. Ut-ergo ab eis possit ex iolo mundari, spon-te sua prjus se facial ligari, rogans eliam cos qiri

B eum seeturi sunt, ut non eum dimiltant, qtiidquidipse dicat, donec eum perfecte secuerinl. Cum ergoputredinem pungere cceperint et resecare, clamat,et dicit se jirius nibil64S mah habere, comminalur-

que eos, nisi -eum dimiserint, occidere. Suliih, quieum hoe dicere propter dolorem sciunt, non verbaillius attendunt, sed, ut cceperant, putredinem per-feete abscindunt. Cum autem ad plenum mundatusmeliiis habuerit, eisdem, quos antea 644minabaluroeciderc 645,gratras agit, quod non >eumad \oluii-talem suam dimisennt. Quid ergo ? Nunqnid nonideo prodest ei sectio, qui eamioleiavil in\iius,cumad eam tolerandam se feeit ligari sponlaneus 44S?

Prodest reveia, quia per eam abscissa est infirmilasel reparata esl sanitas 647. Simihier aulemplerum-que contingit ul aliquis redundel vitiis, et intelhgatqubd ahter salvari non valeat, nisi a se ferro disiri-etioiis pcenilentioe64Sfuerint resecaia. Ul eigoindepurgari petfecte queat, alicui in monaslerio spontesua se alligat. Professionem etenim faciens, ibi sta-bihtalem morumque suorum conveisionem promii-tit, sequeinlra monasterii elaustra eo tenoie reclu-dit ut medici spirituales, VideliGet-suipastores quieum eorrigere debent, quidquid ipse poslea dicat^non eum dimittanl, sed ej'usvitia reseeent etemen-dent. At pleramque cum enm coepennt admelioia

stimulare, et ejusvilia coiiipiendo lesecare, recal-

eiirat atque irascitm, dicens se non esse culpabilem,ttnde repiehenditur, lpsosqne qui eum arguunt ali-

rt quando etiam perimere mitialur. Hi vero, qni boe

VARLE LECTIONES.>

•*27 Reverti niss A. 1 Vict. 15 et Edit. Col. reverti dimitlitur 62"8 Etaluiaemlmperatorem ms vtetor.15 et Edit. Col. et quemhbet Imperatorem 629Yidendum est, sic manuscitpL A. 1-ridendum etiam sic630Et homines et Angelos manuscupt. Angelos eihomines 6S'Alii, qui terras mss A. 1 Vicl. 15 el Edit.Colon. ahi, quia ierras 6S2 Pei solidalis m« A, 1 pro sohdis 633HIositaque elc. usque ad hwc : el ut bene

pascantur, Uansposita sunt 6i">Hi radicati sunl el ftmdali, nec evelli formidant dum te m vohintate Donunisui conservant. Hw desunl in ms. A. 1 °3h

Quinquepro illor.im wss A.l Vicl. et Edit. Col. qumque illorum636Sibi serviunt ms A. 1 omtt. sibi •'" Aliquando vilius ms A. 1 aliquanlo \ilitis *ssQuatn sohdaia ms A.1 quam solidos 639Dieunt • vere mss VicL et Edit. Col. dicunt, guia vere 640Quia laha mss A. 1 Vicl.13 et Edtt. CoL qui talia G4iTria igiiur hsec sunt ms A 1 Tiia ba?cstinl 642

Contingit ahquando quem-piamms 4. 1 Sedadbocquis dicat nihil Monatho prodesse quod invilus cogiturageie. Cui respondendumestquia aliquando contingit queropiam- 643Se prius nilnl nis A. 1 Se mhil 644Quos aniea ms A. 1

quibus antea 64BMinabatnr occidere nis A. 1 omtitit occidere 64GVohinlaihis mss el Edtt. Col. spon-taneus G47

Repaiala est sanitas ms A. 1 rcpaiata sanilas ew Ferro distnctions pccnilenti.e ms A. 1omit.

6*35' LJB. DE S. ANSELMI SIMiLITUDlNlBUS. «&4

eum prorerre propler oidinis disliietionem cogno-

scunt, nOB eum ideo dimitlunt, sed ab eo districte

stultitiam, ul prsevalent, nnnc boc nunc illo modo

abseindunls 49.Cum itaque fueril emendattts a viliis,

et milior factus, ad se leversus eisdem graiias red-

dit, ouibus irascebatur, quod eum reprehensum°u

correxerint. Quid igitur? Nunquid non ideo sibi

proderit illa lanta distnclio, qttia eam Infirmitate

carnis 6Minvitus ad liorara sustinuil6S2, cum ad eam

stifferendamsponte^ua in monaslerio se alligaverit ?

Proderil utique, quia et per eam liberalur ab omni

inflrmitate vitiorum, et redit ad veram samtafem

virtutum. Sed dicet aliquis65S: Mehus esset ui Deo

sine professione serviret spontaneus quam jn mo-

nasleiio professione se alligans servire cogereturinvitus.

CAPUT LXXXII.

Quam magna^si sit spes monachi ptofesst.Hic autem est respoiidendum quia tanla distantia

est inter illum qui non vult facere Deo proraissio-rem serviendi sibiGSB,et pum qui libenter eam fd-

cit, quanta iffler bomines duos qui ambo ex debilo

debent seryire domino uni. Sed unus eorum acce-

djt ad dominum, el dicit: Domine, ex tolo cordelibi servire volo, sed esse libi fidelem promitlerenolo. Quiasi boc libi promisso, poslea peccarem 6SG,gravius delinquens giavion vindicta dignus exisle-rem. Quanto lamen melms potero, serviam tibi,sed, si quando peccavero tibi, judiea me ut illum

qui se tibi esse fidelem minime promistt. Alter veio

venit, et dicil: Domine, extolo coide meo te dihgo,lihiqtie fitlelilafem et subjeetionem promilto, ut, si

aliquando feceio conlra prseceplum tuum, non me

judices ut alientim, sed emendes ttt propriunl ser-\iiro. His itaqtie dictis, evenil ut ambo Idem iiec-catum poslea facianl, ac demde pcenitentes 657admisericordiam donuni sui veniant. Dicit itaque do»minus illi qui sibi iidelitatem -Jjromittere noluit :

Quare hoc fecisti ? At ille : Domine, inquit, tonfi-teor quia dehqui, sed tamen me tibi non esse deli-cturutn non promisi. SeJ iile : Ideone, inqnit, no-Jnisli railii fidehiaiem "piomiilere, ut possesconlrame liherius ppccare^? Ergo et ego conlra te, non ut

erga meum, sedut adversus aiienum agam, tolum-

que quod erit mei juns 658,usque ad ultimiun qua-

A drantem exigam. Hoc ita judicalo CS9, oonvertiturad ahuin et dicit 6So: El m, male serve 661,'quimlbi fidelilalem promiseras, et ideo tibi magis ca-vtre debueras, qttare hoc fecisti ? At ille : Domine,ail, confiteor revera me deliquisse tibique fidelita-tem promisisse. Sed postquam me pcenitet me deli-

quisse 6G2, debeo ego --pejuspali, quia tibi fidehta-

tem, antequam deliquissem, promisi, qttam ille quihanc tibi vult pioroillefc, eliam postquam peccavu?Itieo quippe volui me esse tuum ul, si quando pec-carem, non me judicaiesulalienum, sed emendat'cs

utpioprium. At dominus : Ila est, inquil, ut dicis.

Cunieigo volueio, de lcvindict.im accipiam, ut demeo. Sicautem et Deus inter professum monacbumel noleniem profiteri judicat, si eos -contra eum

B peccasse ptBniteat. Non solum autem piofcssummitius j'udicat^ 63 non professo, sed eliam quohLetlaico adhuc in sseculo constituto. Licet enim uieiqtieidempeccalum committat, taraen si toto ex coulemonachum pceniteat deliquisse, eumqne ordmem,cui se subdidit, ferventi 664amore cuslodial. ma-

jorem quam laicus misericordiam consequettir ,

quaniumhbet ille pceniteat sseculaiibus adhuc cY-

lenlus. Si vero poemtere nolucnt, majoii ipiam lai-cus damnationi subjacebit.

CAPUT LXXXIIL

Stmiiitudo inlei monachum peccantem et laicum.

Quod ut apeilius a simili \ideamus, hominesduos unius domini setvos inlucamur. Ambo iiaque

_ a domino illo possessiones piopnas oblineant sibi,sub j"urejurando

szbpronnsso quod ei fideles c\i-

slant. Unus tamen illorura condilione tali hoefatial quod, si quid

666in eum quandoque dehn-

quat GG7, de propiio suo, prout iueiit jiistum, sibi

emendet; aller vero dominum suum adeo dihgatut nihil proprium retinere, omnibus ei din.issis,lamiliarius sibi maht6fs servire. Hoc efiam pactumcum eo faciat 669

quod, si aliquando *" quid contraeum commiltdt, -de seipso, non de le 671aliena, sedut de proprio, qu.im \oIuent vindictam assumat.

His igiuir actis, si culpani eamdem commitiit uler-• que, ac deinde pcenitentia ducli vehnt emendaie,

sed ille de propiio, quod nec adhuc tolum \ult dare

pro illius culpoe satisfaclione, iste vero de seipso

j) quera eliam loium domino niancipavei at prius, vi-

VARLE LECTIONES.-649Ul pranaient, ntinc hoc illo modo abscindtinl ms A. 1 prsevalent, abscindulit 6S0 Eum repre-

bendendo mss A. 1 el Vtci. 15 el Eihi.Col. euin leprehensum 661lnfiriniialem carnis mss infirmitatecarnis 6S2Juviiussuslimut niss ad horam suslinuil nis A 1 linitus ud boram suslinuit GS3 Sed dicet'aliqtus In ni's luc inctpit Capnl 82 6,i*Quod magna niss el Edtt. Cot. Quam magna 6MAd seivieiiiuim.sibi niss el Edtt. CoL semendi sibi G56Si ^ioc tibi piomitlo, et jiostei sibi peccarem mss SLhoe tibipromisso, posiea peccarem 6b7 Dcinde poeniienter mss el Edtt. Col. dem ic pcenilentes 65SMen j'urismssB. 1 et Vtct. 15 ei Edtt. Cohn. jims 659HOGltaqne judicato mss A Vtct. 15 el Edtt. Col. boc ttajutiicalo GG0 Con\ersiis atl ahum dicil mss A. 1 Vtcl. 15 et Edit. Col. conveititur ad alinm, et ditit ;661Et tuscrve mss el tu male^sjrve 6G2

Pcenitcl, quia deliqm mss poenitet mc dehqulsse 6GSMnnisjudicat mss A. 1 cl Vtct. 15 mehns judirat G6*Cume\ coide Monacho pcemieal dehquisso, eumqneordmem cui se subdidil fervenli mss lamen si toto cx coide Monachtim deliqmssp poeniieat, eumque cui sesubdidil ordmem fei\eiiti ^65Sub jurejurando ms A. 1 Vtct. 15 el Edt. Col. stbi; ^nrejurando 66S Ulsi quid ms Vtci. el Edit. Gol. qnod si qunl 667Debnquat ms A. 1 deliqtient 66SFannharius siluniahl miA. 1 familianus \ebl 669tum eo iaciat ms A. 1 ctiin eo cOmponat *70 Ut si aliquando ms A.Vtcl. 13 et Edtt. Col quod si .iliqiiau io 67t Non ut de rc ms A. 1 Vtcl. 15 et Edit. Cal. non de rc

•'655 EADMERICANTUARIENSISMONACHf 636

deatqne"a domlnus quod ille tanlum facere nolit,

eliam S7Sposlquam sibi peccavit, quantum iste,

priusquam in illum delinqueret, Tecit. De quo, in-

quara, majorem Telle videtur liabere misericordiam

t7\ an cum illo 67Svidelur velle mitius agere quem

eperibus676comprobat se minus dihgere ? Quod si

liunc alleium velit altero durius arguere 677,seive,

inquiens, male, quanto milii ei as familiarior, lanto

es eulpabilior, polest isle sibi sic respondere : Do-

mine, inquiens, verura est quod dicis, sed quandiu{>oenilerenolui: atposlquam 67Stoto corde pceniteo,

'meque ipsum in emenaaiionem trado, nunquidnam

ppjus illo debeo pati qui nec illud quod babet, libitotum vult dare pro satisfactione sui eommissi ?Juslumne libi videtur ul quia te magis dilexi, mi-norem debeam misericordiam consequi? Imo eo

majorem mibi facere deberes 679misericordiam quonullam maj'orem tibi facere possum salisfalionem ?

-Quidaliud donnnus dicerel quam quod veriiasha-

bet? Hunc ergo mitiusjudicat, ut-ex toloproprium;illum vero severius, ut minus sibi privatum. Sic ergoDeus 68°celerius indulgel monacho qui se ei tolumeommillit quam laico darenolenti, vel sua 6B1,proliis quje commisit.

CAPUTLXXXIV,

Simililudo intei monaehumel arbotem.

Etenim rursus a siroili polest videri, acceptani-lius esse Deo bonum opus monachi quam bominis

tujuspiam saecuiaiis. Solet quippe accidere duos

esse homines sub domino uno, singnlas habpnlesaTbores in propiio solo. Arbores autem illsj fru-clum feriint bonum tilraeque. Veruni quia ilh domi-

num insequaliter diligttnt, eliain ei de frttclu earum

"impariiei serviunl. Unus enim CDrum,quia muius

eum-diligit, cum arboris suae Iructusfuerit matu-

rus, colligit fertque inde domino suo quantum sibi

luerit visum, Alter autem adeo dominum amal ut,ad eum veniens, arborem ipsam ei offerat. Domine,

inquii, arboiem hdbei»quanidam, bonum \alde fru-

clum feienlem, quoeqtua veslrse 6S2congruit digni-

lati, nidlo eara veslri esse juns quam mei. Eam

igilur offero \ohis, ul aroodo vobis fiuclificet soli.

, A Ipsam quoque vestro assignabo prseposito, ut ex ea, fructum colligit, indeqtie vobis, pioul velle vosno-

verit, diligenter deserviat. Sed et ego, quanta dili-genlia potero, eamdem 68Sveslroeulililati custod recurabo. Cujus igitur horum obsequium domino ilii

magis videlur accepttim 6S4? An illius, qui, quandoqtiantumque voluerit68S, dat ei de fmctu propriaearboris, vel illius qtii arborem el fiuclum tolalileroflert'? Imo magisGS

6illius qui arborem tolam dat eicum fruclu. Sic ergo senitium 687monachi Deoest

magis acceplumquamhominissseculdiis. Ipsi enimsunthomines duo, qui sub Deovelut aibores quas-dam habent seipsos. Ipsi quoque utrique sunt aptiad ferendum fruclura operisbnni. At quia non eo-dem modo diligunlDeum, nec ei pariierbeneope-

B rando deserviunl; ssecularisenim, quia eum minus

diligit, tunc lanlura, cum bene operandi animrm

hanueril, honi operis offerl Deo quanlum \oIueiil;monachus vero eum diligit inlanium ut ad eum ac-cedens tolum ei offerat**° seipsum, faciis ac \erbiseum sic alloquens : Domine, inquit, mea? bacienus

poteslalis eram, quodque mibi hbebal bonum nia-

lumque faciebam. Yerum quia tuus omnino debeo

esse, tibique soli bona lantum opera fuielificare,nie tolum tuae irado poteslati, ut amodo tibi fru-

ctificem soli. Quod ul inelius facere valeam, meuniex Ecclesise proelatis

6S9 subdam, qui me cuslodiens,ea lanlum opera doceat lacere qtiae tibi noverit ma-

gis placere. Sed et ego, pro modulo meo, meipstimcuslodire studebo. Cujus eigo munus Deo esl 690

C acceplabilius? An illius qui sibi offert quaedamex

operibus suis, plutim-t \ero subtrahii? Imo illius

magis, qui dal ei seipsum cum operihus stiis fB1.

Nec ideo propiia prhatur meicede, quiassepebo-num opus eogitur ageie. Sicut emm is qui arberenr

-totam commisit prarposilo domini sui, ut ex eafruclum colhgeret, ex quo et doinino suo, pronteum yelle nosset 692,deservirel. Ul, inquam, pro-

prium nonperdit merituni, «i ille -colligil fruclum,

pntisquam matiirescat^ aut in aibore dimiiiat6SS,

donecputiescat: sic inonachus, quise totum eom-

misitpuelato, ut eum cuslodiret, eaque opera tan-

VARI^ELECTIONES.

672De seipso, qtioniam etiam loti (Edil. Col. lotura) jam pnus doraini sui mancipaverat potestati: videat-

que mss. De seipso, quemeiiam tolum donnno mancipa\erai piius : videatque ""Facerenoluerit, eiidtntnssfaceienoht, \el G74Hdbeiemisencordiamss et Edtt. Col. habeie roisericordiain, G76Ancum illo msA.1 ac cuin illo *76 Ageie quam cuni illo quem openbus mss el Edtl. Col. ageie quem opeubus 677Quod sihunc \elil altero durius digueie ntss el hdtl.Col. Quod si bunc alterum velu altero duims arguere nis-A. 1

quod si liunc alterum \elit dumis aiguere 678Dicis.Sed qudnditi..ae posiquamnis A.ldieis:sed qiiandiu..al poslquam

G7SFacei e deberes ms A. 1 facere debere 6S0 Sic einin Deus mss A. i Vtct. et Edtt. -Col.

sicergo el Deus 6S1 Nolenii se vcl sua mss A. 1 Vtcl. 15 et Edtt. Col. nolenti \el stia 682Quaesiveslrse mss A. 1 Vicl. 15 el Edit. Col. quae qtiia \eslise "6S3 Yestise voluniau custodire ms A.£ nobiscustodire nis Vtcl. 15 el Edtt. Col. veslid3 utilit.Ui tusiothre ,84 CUJIISiguur obsequium domino magisvideitir csse acceplum mss et Edit. Col. cu,ns igitur liorum obsequium dommo llhs magis \idelur acceptuin686Qui quantumtunque voluent mss qui quando qiiantunique

6S6Arbons? Vel ilhtis qui arborem el fructutn

tolahterofleri.lmmonjagiseie. msAA Vicl. etEdK.Co/.arboris^Immo magisefc. 667Siceigoplseryitiunims

Vict. 13 sicergoservitium6S8 Veroeum dihgit in lantum.uiadeum accedens, iotura tioffeiatmsA. 1 vero

cuin eum in lanium diiexil ut ad eum accedens, totum ei offeiret Edit. Col. vero cum diligit In tantum euro,accedens totum ei offeral 689Ecclesiae Piaslalts mss A. 1 Vtci. 15 et Edu. Col. Ecclesise luae Prselatis490Mtiiiusmag's Deoesl mss munus Deo esl 69i Openbus suis cimctis ms A 1 omit. cunelis hdtt. Col.

omitm, suis «M Velle noseet L. \elie nossel €MDnnillat econlra ms Vtct. 15 omiu. econlra

€57 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. ^ _ «5®

tum *" ab eo agenda exigeret69S, quse Deo placere

potius nossel6SS. Sic, iuqudm, propriam non pei-det 697mercedem, si quid operis boni agei e cogatur

antequam velit, yel econlra prohibealur, cum agere

veht, donec el ipsam amittat voluntatem agendi.

Non-ergo omilteie debet quidquid boni prselalus ei

praecipiat, vel praesumere ul agat, a quibuscunqueeum prohibeat. Est emm illius praevidere

G98quid

praecipiat, qttidve piobibeat ; hujtis \ero sequi eum

in bono 69Sper omnia. Sed ut hoc \olunlale obe-

dienli fdciat, no\eril a simili quot sunt voluntatis

subdiiorura genera 700.

CAPUT LXXXV.Similitudo inter malionam el divinam volunlatem.

Accidit quandoque matronam aliquam filias cum701ancillis magisirse comraendare, uteas opera mu-

lieribus congrua doceat. Hhs vero praecipit ut70s eicunctae obediant, quodque sibi faciendum 70S in-

junxeril, expedite adimpleant. Hoc ilaque disposito,magistiaeas in unum congiegat, el j'ung'u cuiquequid agere debcat, et ne foras egfediantur observat.

CAPUT LXXXVI.De fiiiabus mattonw.

Quibus ita sub ejus magisterio 704aslrictis, bonai

quidem filiaeper omnia sibi oblemperant, sed neeabeundi foras licenliam quaerere curant ""*.

CAPUT LXXXVILDe ancillis ejus bonis.

Ancillie quoque"6siuuliler faciunt, excepto quod

instabihores exisiunt. Quia enim tsedet eas in cu-stodia diutius esse, hceniiam foras m exeundi quse- i

runt quandoque. Quam si 70Sobtinere non valent,non inde irisianlur, vel murraurant, sed tanlumdicunt 709quia datam libenler acciperent. Quod sieis concessa fueril, egrediunlur I10quo eis visumfuent, cessantquelnterim *" ab operibus suis.

CAPUT LXXXVIH.De anctlla latrone.

lnter eas autera quandoque est latro qusedam,pueceplis magisirae vix obedire volens. Hoecquiacustodia 71Stoediosempei exislit, licentiam exeundi

soepiusquoerit, et causas qtios rationabiles videan-lur ddinveiiii. Quam si obtinere non potest, contri-

A slalur vehementer el dolcl, suseque magr&ris, sr

audet, duriusTespondel. Si autem aperle aussr non

fuerit, ei occulle '" detrahil, quodque faciebat

opusinlermiltit. Quod si opeiati jussa fueril, pra?-tendil prolinus quod sit lnfiima. Aut si quando 7rt

Se solara viderit, piolinus exsilil, osliuni pelil, huc

llluoque circumspicit, mandat lili vel 111*liceiitiam

quserere secum loquendi. Quod si in hoc lepeilafuerit .itquecorippta, piosilit stalim in hujusmodiveiba Quid, mquil, feci, quod sic debeam 716cor-

ripi ? Qua? mna \isa suro agere, quia inferuntur

lot nnhi71G conlumeliae? Sed j'am salis apei tumvidelur quam injusle conlra me agalur 717.ItaqueTesidel mcosta, dolens, quod ila sit reprehensa. At

{KJSlquamad modicum ille dolor resedit, matunta-

B lem quamdam prsetendil. Cumque,sestiraal quod-abaliis repulelur matura, licenliam rursus quaereietentai. Quam si habere nequiverii, protinus suhdit :Stullus est, inquit, <\u\ bene agit, cum sequeboru

tractentur et mali71S. Quod si hcenliam habere

polerit, foias confeslim cgredilur, huc illucque va-

gatur, juvenum consoriiaexpetit, multa non agendacommillil. Ut ergo bac similitudine polest colligi,tria suntgeneia voluntilisin subdilis.

CAPUT LXXXIX.De obedtenlia, licenlia, et inobedientia.

Horum autem primum obedienfia , secundum

licentia, leitium mobedienlia dici potest. Hd?cvero

genera oinnia inveniri possunt in monachis, quosmatrona quaedam magistrae cuidam commendavit,

C id est volunlas divina voluntati abhatis eorura sup-

posuit7i 9.Llcentia quippe72° multos decipit. Obe-

dienlia vero et inobedienlia contraria sunt; harum

media, licentia est. Is ergo quem obedienlia con-

slringit clduslranon egiedi, vult tamen exire, re-

gulseque distiiciionem licenter 7al detlinare, quara-vis nolit sine licentia id praesuraere, et idcirco ac-

lum stium licenlia qua prsevalet conalur defendere,

peccatura profeclo habet ex illa illicila \oluntate.

Non enim poslquam roortuus esl roundo, claustruim

subiit ad mundi negotia, \el voluntate, ullatenus

redne debuil, \elle lamen suum non nisi perraia-sus facto impleie \oluit 722.Obedicnlia eigo quam

VARLE LECTJONES."*•*Ea opera tanlum mss el Edil. Colon.eaque opera tantum 69B

Exiget niss exigeiet 69GPolius noscetniss potras nosset 697Propnam non perdit ms A. 1 propriam non perdet 698Esl emm illius prsevidereniss A. 1 Vict. 15. Sit enim illius pr<evidere 699Cum in bono mss A. 1 Vict. 15 eumm bono 70°Peromnia ms A. 1 per onniia. Sed ut hoc \olunlate obedienti faciat, novent a simili quot sunt voluntatissubdilorum-geneia 701Fiham ctim ms A. 1 Vict. 15 el Edtl. Col. fihas cum 702

Proecepit ut mss elEdtt. Col. pra?cipit ut ^03

Quodque sibi faciendum ms Vicl. et Edtt. Col. quodque faciendum 704Submagisteno jmss et Edtt. Col. sub ejus magisleno 706Quoerere curanl ms Vict. et Edtt. Col. quoerereeurent 706Ancillsevero mss A. 1 Vtcl. 15 et hdit. Col. ancillse quoque 707Licenlia foras mss el Edtt.Col, lcenliam foras 7°8 Quam si loite mss A. 1 Vtct. 15 el hdtl. Col. omtltunl forle 709Tantumdicunt ms Vict. 15 sed lanium dicunt 710Concessum fucrit egiediunlur mss concessa fuerit egrediuntur«is Vtct. concessa egiediuntur 7il Cessant lnteiiin mss A. 1 Vtct. 15 et Edtt. Cot. cessantqiie interim712 Vi\ obedire \oIens. Hsecigitur quia cuslodia mss A. 1 et Vtct. 15 vix obedire volens, Hsecqui euslodia.513Si veio aperiacausa einonfuent, ei occulle mss si aulem aperte ausa non fuerit, occulte* 714Ac »tquando ms A. 1 aul si quando 71SQtiod sic debeam mss A. 1 et Vtct. 13 quo sic debeam "Mnferuu--lur nnbi mss infeiuutur lol mihi 7l7 Conlra me agant mss et Edit. Col. cunlra me agatur 718Tra-cientur ul maii. mss el Edtt. Cohn. tracientur et mali ,i 9 Eorum supposuit. In ms Aiel cmlerahujusCapitts omtttunlur 72° Licenlia quippe ms Vtct. 15 et Edtt. Col. licentia igitur 721Districtionepx.hbeniei mss et Edit Col. districiionem liceuler "J

lmplere vult mss el MdiL Col. implere VOlutt

659 EADMERI CANTUARIENSISMON\.CM 660

in hoc amplexus esl, ipsum factum excusabit, sed

velle quod<;onlra obedientiam babuit, periculosum,uisi pcenilueiit, illi erit. Quod nonnulli, minus at-

lendentes, licentia quam pio implenda -volunlaie

sua expelunt ssepe fallunlur. Ut igiiur bre\iler Io-

quar el succincte, sub ipsa obedientia viventes sunt

mationaercgalis filise7'23. Ancillarum vero nomine,Jicentiae adboerenles accipe. Inobedienlia \ero, qu33dicitur et ipsa latro, rebelles' designanlur

724ra or-

dine monasiico.CAPUT XC.

Similitudo intet monaehum el denaiium.

Ruisus a simili possuraus videre quot in perfe-elo 725monacbo debeant esse. Tiia cuique bono m-

sunt denaiio, quae euique bono debent 726 inesse

monacbo. Denarius ouippe bonuspuroex sere, leclo

pond«*remonetaque legiuma debel constare, si emm

unum ex Jiis defuerit, venalis esse non polerii. Ut

«rgo venalis valeat esse, bsec tria pariter debet ba-

bere. Hd3cquoque debet habere et monacbus, ut

veie monacbus esse reputetur. Ejus quippe metalli

puiitss, pura est ejusobedientIa;nuIla eniminobe-

dientiae impuriias, sed sola in eo debet esse obedien-

tia. Rectum veio illius pondus, stabilitas est pro-

posili ejus. Non enim leviter 727exsufflari debet ab

eo qtiod cosperit, sed usque in finem perseveiarestabihs. Illtus autem moneta, habitus est monachalis,

atcjue^tonsura, anle et retio, ethis consimilia. Sicut

enim denarius a moneta dignoscitur, cujus sit 1e-

gionis 728,sic ab islis monacbus cujus sit oidmis. Is

autem inonachus qui adeo esi senex ut anle et retro

jam nequeat inclinare, denario llli est similis cuj'usmonetam tempons anliquilas jam develat. Isle vero

qui 72<lhabilum monachalem non adhuc, sed vitam

suscepil„ et ideo nomen non habel monachi,-assi-

mildtui nummo pondeioso, monetam tamen non

liabenli, et ideo non aequeyeiiah. Verum sicut7ao

qui thesauium congregare desideiat, hujusmodi

iiummum, seque ut babentem 731monetam, amat,

sicDeus qui lliesauro ccelesti nos omnes reponeie

cupit' 32; hujusmodi honiinerii, eeque nt Jiabitum

monachi habenlero, ibi reponit. Quem autem vide-

i it habitum quidem monacbicum liabere 733,sed ex

a?re impuio id esl inobedienlem esse, hunc the-

A sauio 7S4 ccelesli iiunqnam rcponit, sicnt nullus de-

narium falsum,hcelapie moiietamm, suo 735thesauro

reponere qujent. Quem vero \iderit obedientem

esse, etsi aliquando fiagililale peccel humana, nou

bunc lamen repelht, si vere pceniteat 36.Ut emm

ab invahdo denario, denanus 7S7 falsus, sie a debili

diffeil monachus falsus 73S.Iirvahdus quippe73sde-

n.tiius minus habet pondus quam debeat babeie 74°,sed illud quod Iiabel puro ex seie 741conslal Falsus

vero eamdem quam lionus monetam prselendit, sed

intenus lalet falsilas seris. Sic falsus monachus

eumdem quem bonus n° Jia1)itumhabel, sed niobe-

dienlise falsltas inierius ldtet. Debilis vero, sed

obediens, licel non tantam, quin ahquando cadat,habeat slabililatem, obedientiae lamenielinelpuri-

B tateui. Mo\ elenim pcenitel eum quia deliquit, quoJ-

que ei preeeipilur, pura obedienlia facit. Ille ergo,ut denarras falsus, a ccelesti ibesauro repelliiui,huie veio, pro sui modulo vigoiis, ibi reponitur.Nihil Igitur emquam prodest habitum monathi exte-

liorero habere, si non studueutet lnlerioiem leti-

neie 7**3. Duo quippe sunt ordims genera viro reii

gioso convenienlia. Unum exterius, quo lehgiosnsvidelur 74i; ahud \ero inteiius, qtio rehgiosus habe-

tur 745.Et dlud quidem exterius fdctitii, hoc veio

interius, naturahs est ordinis 746. Faclilii quippeordinis faetitise sunt eonsuetudmes, ut in ordine

monacliorum inveniunlur plures. Has elenim homi-

nes adinvenerunt, qtiibusdam de causis lationabih-

bus 747servandas instituerunt. Naturahs vero 74a

^1ordinis naturales sunt virtutes, ut bumilitas, ehaii-

las, et aliseplures. Has enim Deus ipse'749naturahter

indidit homini, suaeque causd salutis servandas

mandavit. Jlle ltaque faclitius ordo sine islo nlbli

liomini prodest, iste vero sine illo eiiam salvaie

hominem potest; ul tamen servari \aleat iste, valde

necessaiius sibi est et llle7S0.

CAPUT XCI.

De similitudine intet coutgiam el sotulaiem, el tnteroidinem faclitium el natutalem.

Sic enim est intei ordinem ractiiium el naturalem

quomodo iiiler corrigiam et solularem. Corng.a

naraque sola colligata pedi, nullo est mummento 75i

VARLE LECTIONES.

723Reg.tlis filia?ms Vtct. 45 i*egalesfilise 724Rebelles designatur ms Vict. 15 eiEdil. CoLrebelhones si-

gnanturm Qua? in peilecto mss quot tn perfecto m Bono et peifeelo debentmss bono debent J727

Non enimJeviiei Edtt. Colon. non ergo leviter 72SSit regionis ms A. 1 sit regiminis729Iste vero_

qui ms A. 1. Is vcro, qui 73° Non adhuc : sed vitam suscepit (ei ideo nomen non habel monatbi) assi-

nnlatur numino pondeioso, monetain tamen non habenti, el ldeonon seque venah. Vejum sicut msA.i

non adbuc suscepit, el ideo non habet noinen Monachi, assimilatui nununo, monetam nondum habeiui et

ideo nondum venali. Al sicut 7S1 Ita ut babeniem ms A. 1 seqiteut habenlem 732Reponeie cupit ms

A. 1 lecuperaie cupil733Monathalem hdbere ms A. 1 Monathicum habere 7S4 Hunc ibesauio ms

A. 1 hunc ni thesatuo 7SSFalsum, hcet apie moneialum, suo nis A. 1 falsum suo 73GSi \ere jfceniteat

manuscupt. A. 1 si siatim pceniteat 737A vahdo denario denaiius manuscupi. A. 1 ab mvahdo denanus738Sie aperfeclo diffcrt iMoiiachus impeiiectus ms A. 1. Sic a debih diffeit Monatbus falsus yss Inva-

lidus enim mss A. 1 Vict. 15 et hdtt. Col. luvabdus quippe74Crt_uam debeat babere, sed manuscupL A. 1

quam debeat, sed 741Pulo ex <3erems et Edtl. Col. puro ex oere 7t2 Eundem qtiera perfectus manu- .

scupi. A. 1 eundem quem bonus 743Inteuoiem letineie ms A. 1 inieiiorero habere 74i Rehgiosusvidelur ms Vtcl. 45 religiosus habelur 74° Rehgiosus babeiu) ms A. 1 lehgiosus babeatur '74SFacli-

"cius quippc oido mss Bec. Vict. 15 et Edtl. Col. fdctiln quippe oidims m De causis ralionabibbus ms

A. 1 de causis lii.Uioiidbihbus ™ Natuidh veio tnss et Edii. Col nattiTalis \eio 749Deus, lpsi ms

A, 1 Deujsjpse w Est et lllc ms A 1 est ille "' Munmienlo ms Vici. 15 juvamcnto

661 LIB. DE S. ANSELMl SIMILITUDlNIBUS. 662

pedi,"imo magis inconvenieiis \idelur esse, si Ibi

sola circumligetur. Sotulaiis vero, etiam solus pe-dem muml satisque decenler conveml ei, ne tamen

cadat vel tortus lial, necessaria sibi est coirigia ut

ligetur ex ea. Sic hcet faetilius ordo nihil solus pro-sit, sed magis dedeceat, naluralis \ero sine illo et

prosit et deceat, ut tamen iste firmus teneatur ne-

cessarius ille sibi babeiur. Hinc quippe est quod quileligionem inlerius servare desideral habitu mona-chah exleiius se alligat, qui quod exienus demon-

siratseinpereumcoarguai752,quia, si postea noluerilhoc esse, magis7S3euii)dedecethabitus iste. Sienim,verbi gratia, monacbus superbus fuerit, qui habilu

exteriori humilnatem prsetendit, multo iuconvenien-

lius esse videtur quam si carerel hunnlilatis habitu.Decet igitur ui quod oslendit extei ius sludeat etliabere interius. Ntbil enim pene exlerius habetinIiabitu vel professione sive consuetudine ™4

quodnon eum commoneat aliquid intefius liabeie.

CAPUT XCIL

De veslibus monachi.

Quod enim \iles 765nigiasque fert vestes, ut 766sevilem repuiet peccatoremque commonet m; quodvero eisdem a capile usque ad pedes legilur, hoceum faceie a principio vitaeusque ad finem hoila-tur 758.Quod aulem eaedem in modum sunt ciucis,-eum semper habere commonet memonam Dominicse

passioms.CAPCT xcm.

De cotona et tonsuia monaclti.Corona deuique capillorumque lonsuTa eum esse

deberesacerdoiem 769et regem demonslral. Sacer-dotes quippe in Lege niiira tegebanl caput ad siini-liludinem cujus et buic cajiut raditur. Reges autemco ona utuntui 76°,ad cujus simililudinem, huj'usca-

pilli tondentui 76i.Ha?citaque cohorlaului 76seum,ul sacerdotis et regis gerat officium.

CAPUTXCIV.De spiriluali sactjficio monachorum.

Officiumsaceidotis 763eiat in Lege geneiis diversi

pectrd maetaie; hujus eigo similitei officiumdebetesse leonem irse el-crudehlatis inlerficere , lupumrapaeialis, lauium ferocilalis 764,\ulpem nslulise,

A hircum immunditia?, gdireni somnolentias, equum et

mulum luxurioe, asinum rjigiiuee , aliaque bestiaha

vitia in se occideie766.Regis autem olDciumpiopriumest regeie regnum, hostes inde propellere, ne justolnjustus inj'uiiam faclat providere, malis depiessis ,bonos exaltare. Hoc ilaque officium debet -esse mo-

ndchiul SU33menlis legnum regat et eorpoiis 76S.

Hine enim 767omnia expellere debel \ilia, provideiene malus bono appetilus resislat, sed ut bonus ma-

lum sihi semper subjiciat. Quidquid postremo exte-

rius ostendil in habitu, vel in consuetudine, 7e8slu-

deat eliam intenus habere. Ahoquin, nihil sibi co-

rona si\e tonsura prodeiit, ullusvo habilus vel con-

suetudo monachalis 769.At sunt plerique qui factitio

ordini imputant quod naturalcin non servanl. Dicunt

B enim bono animo se pali non posse quod -eis impo-nanlur77S consuetudines tantse. Querunlur etiam

qttodin saeculomeliores fuerint eosque monacbalus

deterioieseffecerit. Verum quisquisboc dicit, dena-

rio falso est similis.

CAPUT XCV.

Simihludo inter monachalum et ignem.

Falsus quippe denarius, bonuspleiumqueesse vi-

detur; at, si in ignem fueiit missus, piotinus falsus

esse probatur. Sic pleiumque male -mongeralus ho-

mo, bonis esse monbus videlurin saeculo; at si mo-

nachus fuerit effectus , culpisque771

post modum

exigentibus legulariter fuerit increpatus , profinus

probalur non esse quod videbatur 772.Qui enim hu-

r milis videbatur et patiens, mox superbus invenilur

et imjidliens. Quod si boc impulaveiitordini, lale est

ac si denarius dicat igni : Tu me falsum fecisti.

Non -enim falsum 77S eum fecit, sed quod erat

osteudii. Sic denique islum non oido male mori-

geralum effecit, sed quia hocjam esset declaiavil.

Non igitur oidinem sed seipsttm accuset moresque

perversos m bonos commulei. Nisi enim osse bonis

moribus videatur, bona, si quse exterius 774agil,

parvipendunlur.

CAPUT XCVL

De inteiioii vntute el exleiioii.Duo quippe virtulis sunl genera quseinter se sic

differunt ut corpus el aniraa. Unum eniin ioierius?

VARl^: LECTIONES.

TS2Essearguat mss A. 1 Vict. 13 elEdti.Col.eum coarguat "3 Quia si postea noluerit esse,=magismss;Quodsi postea noluent esse, magis Edit. Col. Quodsi poslea nolueril hoc esse, magis 7S4Habiluvel posses-sione sive consupiudine mss habituvel consueludine mss Vtclor. Gemmet. el Edtt. Colon. babitu velpiofes-sione sive consuetudine 7E5 Quod enim vilem ms VtctAZ Quid emm vites '56Yesles ui ms Vtct.io vestesnisi ut 757Peccatortnn commonet manuscupt. A 1 peccatoremque commonet 75SHaecestemm lalaristunica etpoljnn'a qujm fiho suo Joseph lecisse legitur Jacol) Patiiarrha mss omttiunt. "*s Eum essesacerdolem ms Vtct. 15 et Edtt. Col. eum esse debere sacerdotem 760Coronis utuntur nis A. 1 coronanlunltir 76i Tonduntur mss et Edtt. Col. londentur 762Coaciant mss cohortantur eum MSOfficiumsiroiiiier sacerdolis mss / i Vict. 15 et Edtt. Col. officium sacerdolis 764Tanlum ferocitatis mss A. 1Vict. 13 e! Edti.Col. tauium fentatis "°b Vilia oceidere mss vilia in se occidere 76SUl suse raentisregimm regat et corpons. nis Vta. 13 omtltit 7G7 Hmc enim ms Vtct. 15 hic enim 76SVel in ipsaprofessione ms A. 1 omttttt "*s Habilus monaehalis tnt A. 1 babilus vel consuetudo monachalis 778Eis lmponantur niss A. 1 Vtu. 13 el Edtt. Colon.eis imponuntur 771Veium si rigoiem arnpuerit aliquoinsiinctu Monachatus ; culpisque mss At si Monachus fuei it effeclus, culpisque 77aYidebatur esse etmss A. l Via. 15 et Edit. Col. \idebatur et 77SNon autem falsum mss non enim falsum m Si quaextenus »is A. 1 qua? exterius

663 EADMERICANTUARIENSISMONACHf 664

et invisibile, aJitid vero exterius est atque visibile..Inlerius namque est charilas, luimilitas, palientia ,

benignilas, cseteraque similia; exlerius vero, jeju-

nare, eleemosynas ddre, 111oralionibusVigilare, la-

ciymari aliaque bujtisniodi. At sictil corpus sine

anima non diu subsisiere valet, anima vero sine

corpoie potest 776; sic exlerius genus sine interiorinon diu subsisiit, eum lioc interius faciat sine exle-rion. Diu enim chaiilatem habere quis potest,etiamsinon jejuiiet, cum dju pro Deo jejuuare non possit, sieum non ameU Ut lamen plerumque spinlus mali-

gnus toipus assumit illudque vegelando subsistere

fdcit, sic inanis gloria cor hominis mtrat llludque vir-lutis genus exter-iussimulat. Sicul.enun charitaS je-

junare, sic et inanis gloi ia facit. At sicut corpus exa-nimatum cito fetei, et contemnilur , sic exterius ge- -

nus sine inieriori despicitur776_.Cum enim quispiamjejunio quidem intentus, sed irasci facile videtur, side j"ejumolaudctur ab ahquo, confeslim respondelurab alteio : Quis r inquit, de illius curet j"ejunio, quisic inflJmmatur, 77pro nihilo? Si autem frequenliusmanducarel, sed bumilis et patiens esse videatur; si

qtiia non jej'unal,ab aliquo reprebendatur 778,illico abaltero respondelur: Bene uiique

779ul manducel, pro-merelur, quia adeo 780

paliens esl et benignus.

CAPUT XCViLSimilitudo inlet monachum et horlulanum.

Sciendum est ad m virlules lendenti quod agere

A debeat more horlulani 78*.Horlulanus quippe qui

plantare appelit herbas, prius terrae et earum 7F1

naturam considerat, ubi eas plantet. Nisi enim ler-

rae et earum natura convenerit, crescere vel frucli-

ficare nullatenus poterunl. Sic qui virtulum facere

vultplantanum, quo m loco sui planlel 76S'eas sibi

est prsevidendum. Si enim loeus fueiit viiiosus , et

ipsaevirlutes in \itia redigentur.

CAPUT XCVIII.De wdificanle domum.

Ruisus sic eum agere decet \elat qui domum

a?dificare debet. Qui enim sedificiumfacere \ultsta-

bile, soliditatem pnus consideiat terrsej quo scilicet

fundamentum firmum supponere, parielem erigere,

R leclumsuperimponere, tutusque possit 784mhabilare.

Sic qui viiiutura vull facere sedificium, quo securus

inhahilet ab insidiis daemonum, quo in locosul con-

strual illud786sibi esipracvidendum. Si enim locus non786fuerit firmus, nec aedificiumdiu subsistere pote-rit. Hoc itaque solum vel terra bonaFS7.eslbumihias,

' cuj'useunctis virtulibus congruit naiufa easque Ve'ut

firmum fundamentum susteutat.

CAPUT XCIX.

Qttod superbia sit vallis maxima besliis viiiorumplena'

Non est in altum 788elevala superbia , sicut qui-dam pulant, sed demissa est, et \allis maxiina bes-

s liis vitiorum plena, et caligine lenebrarum deusis-C

VARIJE LECTIONES.

m Sjne corpore esse polest mss A. i Vict. 15 el Edit. Colr -sine corpore polest ns Inle-riori, Deo et Angelis disjiheet mss et Edtt. CoL inleriori, despicitur "77 Sie inflalur j>ro mssic inlldmraatur pro

778 Sed bumilis el paliens essel, recle videretur. Sed si, qui non jej'unat,ab aliquo reprehendatur mss et Edtt. Col. sed huimlis et paliens videalur esse; si quia non jejunal, ab

aliquo reprebeiidalur779Bene uthiue ms A. 1 bene. ait 7S0 Qui adeo mss A. 1 Vtct. 15 et Edtt. Col.

qma adeo 781Sciendum est ad ms Vtct. 15 et EdtL Col. sciendum ad ms A. 1 verum seiendum ad 7a2

Boni hortulani mss A. 1 Vtct. 15 el Edtl. Col. more horlulani 78s Terra; earum niss A. 1 Vtct. 15 terrseel eoruin 783*In loco plantet ms A. 1 in loco sui plantet ^84 Tutusque intus possit ms A. 1 tutusquepossit

78sConstruat illtid ms Vict. 15 el Edit. Col. constituat illud 7SGSi enim ejus locus non mss A.1 Vtct.iS et Edil. Coi. si enim locus non 78! Vel lerra bona ms A. 1 vel terra pura 788Non est ntallum etc. usque ad Cap. 109. Verum quia elc. in ms Beccensi et San-Geimani. Tandiu enim virlules aiiesubsistere valent, quandiu firmamentuin humihtatis relinent . Ipsa naroquevelut roons magnus in cujuscacumine lu\ splendidissima, in valle vero profunda densilas est lenehrarum "magna, superius quoquepeisonse mulium honestse, infjeiius vero m \alle multum maloeinhabilant beslise. Suiii enim disposiii gradusquibus a valle usque ad raontis cacumen ascenditur. Qui vero in valle moralur, tenebrarum deiisuatecaecaiur, a besliis saepe invaditur : qui vero binc exiens ascendere coeperit, quo altius ascendtt, eo rare-scenlibus tenebris Iux ei clarescit, besli.» quoque peisequi eum oinitlunt, honesiseque personse sibi ob-viam veiiuml. Gum aulem usque ad montis cacumen perveneni, inler ipsas personas, luce cldra quiescil.Vallis iiaque profunda, supeihiaest, quse quo extollitur, mferius jacet; densius \ero lenebraruni estignorantia sui,id esl cum qui non agnoscit quod sit conlemlibihs: malaeaulem bestia; sunt \itia, eos quise iguorant conculcanlia. Gradus vero quibus ad monlis cacumen asccnditur, septem sunl humihtalisgradus quibus ad ejus perfectionem pervaditur. Qui ergo in valle supeibiae commdnens est; tenebiis

ignoiantise sui csecatur, vitiisque quibushbet ssepe conculcatur. jQui vero, rehcia supeihi.i, per htimiliiaiis

fradusascendeie mcipit, quo plures ex eis ascendeiit, eo ignordtitia rarescente aperitur sibi cogmlio sui,

llia prius non ut piius euin inleslanl; sed honest* personse, ld est virluies, ei appropmquant Cum auteni

usque ad supi emuni hunuhtalis gradum ascenderit, inter ipsas virtutes in clara sui eognilione quiescit.Primus iuque liunuliialis gradus est quemque contemplibilein cognoscere se esse. Et quid sunt quiddm

qui cniilempiibiles quidem se esse cognoscunt, sed mde non dolent: secundus«st dolere se eonlempiifdlemesse. Quia veio sunt ahi qui se esse contemptihiles dolent : sed confiteu nolunt: lertius esi confiieri seesse contemptlbilem. Et quia uusus alu qui se conlemptibiles esse confileiitur, sed nolutii ut ita eredatur;quartus est persuadeie conlemplibilem se esse. Yerum quia quidam contempiibiles quidem \olunt ciedi,eed hoc sibi nolunt dici: quintus est pati ut dicatur contempiibilis ; quod quia quidam paliiinlur, sedtaraen pati nolunt ut contemptibiliter tractenlur : sextus est ila patienier injunam sucipeie, quasicominoduin magnum fieiet. Sed quomam ex hoium quidam mvtii paiiuntur : spptimus esl amarcut conleinptibililer tracteutur. Ubi posiquam quis ascenderit, elaia est m Iuce, ld est in perfeclasui cogniuone; inler honestas quoque personas, id esl virlutes, commoratur, qud3 omnes hoc humi-ntalis monle, velul ajdificium quoddam fundanlur. Hujus demque humihtalis omnes llh giadus sunt

665 LIB. DE S. ANSELMI SIMLITUDINIBUS. m

sima. Nara quanto amjjlius quis superbia involvilur, •

tanto lucem veiitatis minus inluetur. Nec clare j'u-stum ab injusto, quandiu in tenebris, id esi in cse-Citate cordis sui jacpt,-disceineresupeil)u>poieil 789;sed qusesuni disloita seqtieseetalur utiecta. Undefit ul, invalleista lenehrosa \itiorum , sit copiajruasi besliaium crudehum multitudo magna. N.imleones crudelilatis, vulpes calliditaiis, serpentes quo-que venenosse invidia?, ranae garrulitalis et irdcun-

diae,cseteraetiam vitiorumanimalia solent lbi abun-dare. Qusequanto plus cuique fdmihares habenlur ,tanio minus quam sint crudeles videnlur. Consue-tudo enira vitii ^st ut non faeile videalur ab illo quieo premitur, sedmox ut cessaverit et abeo se--alie-

naverit, lunc demum considerat in quanta fcedilate ,etmiseiia jacuerat 790,et quam graves morsus ma-Iarum besliarum loleraverat 791.

CAPUT C.

De monle Immililalis etseplem giadtbus ejus.Humihtas autem mons magnus est, In cujus sum-

mitate lux-cstnon modica, ct honestarum persona-rum, id est sanctarum virtutum pulcheiriuia tur-ba. Sed quicunque ad bunc 79S pervenire desi-deral, necesse est ut per gradus quosdam ascen-dat, si hunc montem agnoscere et inhabilare af-fectat.

t^APUT CI.Ptimus gradus humihtatis.

Primus ilaque gradus in monle humilitatis , est

eognitio sui. Hune unusquisque sic debet habere ul >

se inferiorem omnibus judicet, imitans 7S3. Aposto-lurn, qui se omniumsuorum coaposloloruui dixit esseminimum (I Coi. xv, 9). Nam si esset aliquis homo,qui ila peccasset ut dominus ejus sibi justo judiciopedes el manus amputare, oculo» eruere, et tolum

corpus dilaniare posset, nec lamen facerel, sed ex

sua misericordia illum toleraiet, vehementer se do-

mini sui deuilorem cognoscere debeiel, el eo magishumiliari quo se miniis perpenderel meruisse a do-

mino sic tolerari. Nos igilur Dominum nostrum in

multis offendraiusomnes (Jac. TU,2), et in lanlumul nos-ex viitdicta jttslilise suae mentbralim possettklaniare, aut j'ugi languore in praesenti affligere,aul pcenis postmodum .ciernis tradere.

A~

CAPUT CIL

Quod qui in Deum peccat omneinctealuram contta seeacilaL

Ex qua offensione non soluin iram Dei promerui-

mus, -sed -etiam totam creaturam ad\ersum nos

excitavimus. Etenim si servus ahcujus a domino sno

rccedeiel et ininuco domini sui adha>ieret, non

solum ipsum dominum exaceibaret, sed et totam

ejus fanuliam justissime irritaret. Cum igitur Do-

minum creatorem cunctorum offenderimus, adVei-

sum nos oinnem crealuram, quantum speclat ad

meiilum noslrum, in tram commovimus. Poiest

ergo noi)is justa consideralione terra dicere : Nou

debeo vos sustinere, sed potius absorbere, quoniam

j_ a Creatore meo non lirauislts peccando recedere et

inimico ejus, diabolo stthcet, adhsereie 794.Potest

eliam cibus dlcere el polus : Non meruislis ul \os

pasceie debeainus, imo potius ut confusionem et

necem vrfbis prseparemus. Ab illo enim peccando

recessislis, per quem nec ales esurit. Sol qiioque:

Yobis ad saluleni non debeo lutere, sed, ad vindi-

ctam Domini mei, tjni esf lux lucis et fons iuminis,

penitus coeicere. Sic et singula quoeque creata 79e

contra nos possunt surgere irrefragibili ratione.

Proinde expedit nobis humiliaii, ne, diu di'ala vin-

dicla, tanlo acrius adveniendo mala noslra puniat

quanlo diutius toleraverit 796quod punire poterat.

Ut ergo humiriemur, qtiitl simus, quid nali 797fue-<

riraus, vel quid fecerimus, menle pertractemus, et

C nos viles peccalores mulloque supplicio dignissimos

fore cognoscemus. Qui se ergo talem fudicat, jam

in piimo gradu bumihlaiis slat.

CAPUT CHI.

Secundus gtadus hvmilitatis.

Secundus gradus est dolor. Nam sunt nonnulli

qui se peccatores esse cognoscunt et fdlentur 798,

sed nulluro mdedoloiem babere dignoscunlur; qui-

bus necesse est ul doJeanl, si veniam mereri deside-

ranl, quianon valet ad salutem ut se cognoscat quis.

peccatorem, nist inde babeat et doloiem. Nam si

douiino suo aliquis peccarel, et iiide^doloiera non

haberet, quid pntas domimis ejus de eo diceiet799?'

Quomodo ei offensam possel dimiUere, ciuandiii

YARIJE LECTIONES.

necessarii, sicut a simili perspictte potest videri. Si enim dominiis quispiani servi.ro b.ibeiPl qi.cm pro

culpa sua trdderemorli deberei, posilaque ratione cum eo, servus tulpdin occulure velut m leiiebiis vetlet,velsi cognosceret, nori inde doleiet, aut si doleict coiaro aln», domino hcel jubenie conhleri nolici, aut

si confilerelur, persuadere nollet ut boc ila crederelur, aut si vellel eulpabilis ciedi, pati tamen nollel ut

dicerelur culpabihs, atit si hoc sibi paieielur dici, non lamen pali vellet uisiciil culpabihs iiatiaretui, aut

hocpaliens non ila iraclan arnarel, licet hoc velledoininum scuet, non ei piofecto culpam lllam Doniimis

dinutteret, imo magis niiquum seivum eum puniret: sic nec nostjas nobis culpas Domnius dimitiei, si

noii nos gradibus iisdem huiiiiliaverirriiis situl ipse jubel. T789Superbis potesl mss Vtcl. 15. et Cotb. 507 supeibus polest Edit. Col. sttpeibos polest79 Jdcuent

ms ViclAHelCoib. 507 jacueral 7S1 Toleravenl mssVict. 15 el Corb. 507 toleraveiat 79E^uicunque

jtd hunc ms Vtct. 15 et Edit. Col. qui ad hunc '93Jtidicel : imitans ms Vici. 13 et Edtt. Col. judicet, esse

irailans 79iDidboloservire et adhaarere ms Vtct. 15 et Edtt. Col. diabolo, scilicet, adhserere ms Coib. Ml

diabolo adh.eieie 786Sic el hingula; quspquecreatiirse mss Vict. 13 el Cmb. 507 Sic et smgula quaeqtiecreau 796Duilius toleravit mss Vtct. 13 el Coib. 307 diutms to!eid\il 797Quid vel quales nali mss Vtct.

IZelCoib. 307 quid nati 79SEsse cognoscunl et fdlentur, sed ms Cotb. 507 esse fatenlur, sed ms McL

15 et Edit. Col. esse cognoscuiii, sed 79sDe eo diceie mss et Edtt. Col. de eo diceiet

667 EADMERICANTUARIENSISMONACHI 668

eum de offensione sua 800uequaquam sciret dolo-

lem habeie? Ridiculum polius quam aliud \ideie-

tur, si \einam peieret de hoc unde se non dolerefaleretur 801. Necesse esi enim ut dolorem habeat

ijuisquis de perpetralis culpis veniam consequi d3-sideral.

CAPUT CIV.

Teiitus gradus huinilitalts.Deinde sequitur confessio, qui qualitei 80a

scpec-calor cognoscat el doleat confiteri sludeat. Mullicmin sunl qui se peccasse cognoacunt et dolenl, etlamen celant, quoniam quidein hoc confiteii erti-bescentes non audent. Et quia sciunt confessionemad salutem necessaiiam fore, iia in coidibus 403suiscoiain Deo poemteiit, et ilh confiteri pioponuntinulloqiie majoiera poenueiitiam agunl quam si con-iileienlui eisque injungeiet aliquis saceidotum Ye-rum in hac te penitus decipiuntur, quia nulhis Deo

quidquam confilen potest quod ipse ignoiel. Omniaenim et nuda sunl et apetla (Hebi. IV, 13). Yulf

liaque Deus ut quicunque ei jieccavenl, ac si ipsenesciret, ua suo loco aln nescienti confileri ne dis-simulei, qintenus bocjtidicio manifesie compiobetqui, si Deus804hociguorarel,ipse veiaciter ei mani-festaret. Ad hoc, sj is qui niajorem poenjteniiara ex

piopno arbitiio non confessus vult ageiequain ali-

quis, si coifileietur, vellet ei imponere, pulatmajus qui se lecisse ex piopiia \oluniaie quam siconfiterelur, penset apud se quid sibi plus consti-tent, an confiteri et pai vam pcenitenliam agere, ansiite confpssionespoiilanea vcluniate longo tempoiepoenitere. Cunique magis eligiiS 06pcenlieniiam gia-iis protelaie 806quam leatum suum jer eonfessio-nem tiianifestdre, agnoscalpto certo quia nondura"\eie confessioni llldin suam sponlaneam pceniten-lidm, qudmhbel gidvis 807

fuent, add?quavil, quo-niam quidem necdum sihi lantura conslilil graviteiclam pceniiuisse quanluin confessionem, cui earafacere debuit, fetisse. Quare rainus est semperquenihbet graviter sine confessione rjceniteie quampuro ex corde confessionem facei'e.

CAPCT CV.

Quattus gtadus humiltlalis.Cum itaque ties gradus in monle bumihlalis Jia-

beamus, sequilur persuasio quseuuicuique babendaest, quaitus videhcet j'ara praelibatoe\iitutis gradus.Ctini eiiim necessaiiuni sit ul coiifileamur, stien-dura cst quod ita confiteii debemus, ut hoc ipsumquod confitemui, Ua esse per=uadeauuis. Tunc ele-

A nim pura est eonfessio, si eara sequitur volunlaria

persu.tsio.CAPUT CVI.

Quintus giadus humtltlalis.

Quinto igitur giadu_ 808confessio apponalur, ut

scihcet qualem se quis cognoseil dolet, confiteturet

suadei, lalem quoque se ab alns concedal judieari.Sunt enira pletique satis semelipsos 'udicanles, sed

nequaquam possunl ab aliis pati judican, viluperari.Qui ut ad 809montem verae huniilitaiis ascendant,iis necesse 810est ul sicut seinetipsos despiciendos

judicant, sic eiiam ahos, si se judieando despexe-unt, tolerare sciant. Qua in re 81iopus est palien-lia, quse sexlo loco est apponenda 81S.

B CAPUT CVII.Sextus giadus humiltlalis. ,

Ilaec itaqtte unicuiqtie famihaiis sic esse debel ut?

quandocunque81S ei aliqua injuna fil, ita eain sus-

cipial patienter quasi coinroodum sihi magnumfierel. Profeclo si aliquis servorum alicuj"usdiscreli

liomiins peccassei, et, dum sibi exinde fierentnsulise molestioe, non leclamaiet, sed polms justetaha pati se diceret, citius apud dominum miseii-coidiam invennel. Nos ilaque qui multa conliaCieatorem nostium commisimus, lanto sludiosiushumiliaii debemus quanlo magis indulgentia e_usnos indigeievidemus.

CAPUT CYIII.

Seplimus giadus humililalis.

Q Nec solum absque murmuratione pati debemus

molestias, sed ut eliam |graviter puniamur ad vin-diiPldm Deiamemus. Araor enim supremus monlis

- bumilitatis gradus esse videtur, quoniam lunc qui-dem esl Deo grata satisfactio, cum in ejus raente,

qui sdtisfacit, nulla manet muimurdiio, .sedpia ju-giler fervet dilectio.

CAPCT CIX.

Recapilulalw giaduum humtlitalis.

Quod autem supenus dilale per paites oslendi-

mus,>nunc eadem breviler et summatim sub exem-

plo colligamus. Si enirn dominus quispiam servum

habeiet, quem pro culpa sua liadeie moiti deberet,

posilaque latione cum eo, suam servtts tulpamoccullare, velul in lenebris, vellel; aul si cognos-

D cetel (quod eslpriraus liumililalis giadus) non inde

doleiet; aut si doleiel (quod est secundus) coram

alns, dommo hcet jubente, confiten nollet; aut si

conhlerelui (quod est lerttus; peisuadere nollel ut

VARI/E LECTIONES.

800Pio effensione sua ms Vtct. ISdeoffensione sua soiTJndese non dolere fateretur tns Vict. elEdit.Col. unde se dolere non faterelm 802Ut scihcet qualiier mssVtcl. 13 Coifi. 507 el Edtl. Col. quia qualiter803Fore, m coidihus ms Vict.lo et Edit. Col. foie, ila m cordibus 804Quod si Deus mss Coifc.507 Vtct. 15et Edtt. Col. Quia si Deus 60BMagis cltgit ms Vtcl. 15 magis ehgil

S0GPoenitenliam protelaie nis Corb.lVTtVtcl. 15 el Edit.Col. pceiiileiUiaiiigi.Uis piolelaie 807Quanlumcunquc gr.ms niss Coifc.507 Vtct. 13etEdtl. Col. quanihbetgiavis 80S

Igilui gradui mss Vtct. 15 Coib. 307 et Edit. Col. igitur giadu S09Quienim ad tnss Vtct. 15 et Cotb. 307. Qui iil ad 81°AscendaMlits necesse mss Vtct. 13 Coib. 507 cl Edtt.Col. astendanl, necesse 8ilQtidie opus mss Vicl. 15 6'ojii. 307 ci Edtt. Colon. Qua ra ic 812

Eslexpo-nenda el apponenda mss Vicl. 15 Coib. 507 cl Etht. Col. est ajiponcnda

81SUt quaiidocunque ms Vtctut quaiituncuiiquc -

<3G9 L!B. DE S. ANSELMl SIMILITUDINIBUS. 670

hoc ita crederetui; aul si vellet inde culpabiliseredi (quod est quartus), paii tamen nollet, ut dice-relur culpabihs; aui si hoc sibt dici paiereiur (quodesl quinlus), non lamen pali velletul situl tulpabibstractaretur; aut si hoc patiens s14

(quod est sextus)non ita tamen tractari amarei (quod SiSest septi-mus), licel hoc velle dominum suum sciret, non ei

profecto-culpamillam dommus dimitteret, imo inagisul iniqnuin servura eum punirel. Sic nec nostrasnobis culpas Domuius dimitiei, si non nos gradibusiisdem huuuliaveiimus, sicut lpsejubet.

CAPUT CX.

Quomodo unttsquisque se mtnoiem omtubus pulet.Verum quia nonnunquam ideo extollimur qina

nos abis non recte comparamus, videndum est nobis

quo id roodo' facere debeamus. Si enim nos alnsvolumus coniparare, ea Xtntum deberous cotiside-raie81G qusea-nobis sunl in nobis 817, non a Dso

quasi prsestita nobis 8is. Sic namque agit, qui deioiiis a Deo sibiproestitis 8i9

super atliuin exlolltlur,velul qui-veslibusahenis indulus glorialui.Non ergohsee aliorum bonis~comparare debemus, sed malalanlum nostra, qua3a nobis in nobis 820Jiabemus.

Quod si feterimus (mala videhcet nostra bonis aho-rum ut conferamus) m nos 821infenoies esse csete-

ris omnibus nobis ipsis videbilur. Quod eonlra, quia

superbi faciunt, etlamsi sint omiubus deteriores,cunctis tamen se judicant esse mehores. Sua enim

bona tanium-attendenles, alioium malis comparanl,

quorum mala nullatenus considerare deberenl.

CAPUT CXI.

Quod obsit considetalio alleuus peccali.

Coiisideiationanifjue, vel cognilio aheni peecali,mala multa in duersis pant. Si enim peccatorest

qui alieiius culpam considerat, malo llhus exemploin suo pectaio perseverat; si veio poemtens a per-

cato, a pcenileutiafrigeseit eodem exeraplo. Quod si

eodem peLcato, vel eiiam alio 822lenlatfalur, Jdci-

lius 111.usexemplo superatur. Si aulera lentatione

carebat, eo ipso tenlatur quod \uium lllius consi-derat. Si vero est juslus 82S; prseferendo se illi, iu

stipeibiam exlolhtur, quem si dihgebat in Deo nunceura mcipit habere odio 824.Non ergo facile consi-deranda est alterius culpa, cujus consideralio lot

A generat mala. Virlus vero illitts semper debet at-

tendi, quia ejns considetatio coniraiinm facit 8S5;

ipsa namque peccatorem cdnveili, poenlleniem pos-mteie, magis lentalum lenlaiioni resistere, non len-tatiim sic permanere, justum bumihaii, diligenlem

magis826dihgere facit. Altenus igitur \irluteni,

non \ilium, suumqiie\itium, non virtutem, allendeie

debcl quisqms ad culmen humililalis ascendeie

studel.C4PUT CXII 827-

De duabus smotibus hunc montem cuslodienlibus.

Hujus autem humihtatis pulcheirinii monlis duse

sorores sunt custodes, \erecuntha scihcet quse est

apud Detim, el verecundia quae esl apttd liomines.

., Nam cum lenlalur aliquis, si ante mentis suse

oculos has duas soiores fnmiter reduxetit, banc fa-

cile superare potent. Sic enim sibi ipsi loquidebet.

CAPUT CXHI.

De veiecundia qum esl apud Deum.

Si ego hoc peccdtum vcl lllud fecero, quomodoanie Deum et sanctos cjus angelos, qui me vi-

dent82S, oculos meos levare potero? Quid dicam,cum lealum 829meum omms 8S0 creatuia \idebii?

Angeli et diaboh 83i me accusabunt. Nequaquampeccabo, imo propler le, Domine, morte dflieiar loia -

die custodiamque vias meas, ut non dehnquam 832.Sic sibi 83S

unusquisque proponat, sic senieiipsumconsideiet, sic se ab hruenlibus besliis eiuet 834.

f. Sed considerandum quia verecundia quae est ante

Deuni83S, semper est hbera et cuslos fidehs.CAPUT CXIV.

De vetecundia quw est apud homines.Yeiumlamen llla qttae esl apud liommes veiecun-

dia nonnunquam fdlldx et lalio pessima est. Soletenim contingeie ut aliquando menteni alicujus, ubi

jam saepediclus mons humiJitatis esl consliluendiis,hircus luxuiise, lupus rapacitatis, vel alia qusehbetvitiorum bestia, lentel nitimpere 83s; quam ciim vc-

recundia, qua? apud homines esl, ne intraiet piobi-beie deberet, sic sibimet ipBiinlerdum male consu-lendo loquitur. Magna ent, inquit conlusio, si huiclenlalioni luxurue, ut postmodum sciatur, aditumdedero. Sed ntillus bominum hoc videbil,et ego bene

VARI.E LECTJONES.814 Aut si hoc patereltir mss Vict. 15 Coib. 307 el hdtt. Col. Aut si hoe paliens Sls Amaiet

aut amare non possel (quod mss Vict. 15 Cotb. 507 et Edit. Col. amaret, quoti 816 Dcbemns con-siileiaie ms A. 1 attendere debemus 817Qua3nobis sunt in nohis mss quaea nobis sunl in nobis 818Piae-stita nobis mss piaeslita sunl nobis 819Sibi collalis el praeslilis mss et Edttio. Colon. sibi pra3Slilis 820Qua»a nobis-sunt, in nobismss qua3a nobis, m nobis 8slFeceumus, mala \idebcet nostia bonis aliorum utconreramus, nos mss fece)imus, nos 822Yel eiiam aheno mss__Edit.Col. vel etiam-aho 82SSi veio justus,«iss si \eioest jusius

S24Quem si dihgebai, mmc eum nicipiT odio babere mss quem si dihgebdt in Deo,

incipit eum babere odio ms A. 1 qui si dihgebat etiam in Deo, nunc eum eniin nicipit bdbere odio Edtt.Colon. quem si dihgebu elitm m Deo, minc eum inpipit habeie odio B2bPer conlraiiuin vadit ms A. 1per contrarium facit mss Bec. conii*anum facit S26

Dibgenlem veio magis jns A. i diiigeniem magis827In Uis A. 4 omtllilui hoc Capul cum subseqttentibus usque ad Capul 117 cujtts simtlttudinem alttseliam veibis exprimil.

82SQui me videnlms Vtcl. 15 qm hoc vident 829Cum peccamm mss Vtct. 13Coib. 507 el Edtt. Col. cum realum S30 Meum in die juditu omnis mss Cotb. 307 Vtct. 15 el Edit.Col. meiimomins 83i

Angeb ld est tliaholi ms Vtcl. 13 Cotb. 507 et Edtt. Cbt. Angeh cl diabolu 832Meas ut in amuia non debnquam Edtt. Col. meas ul non delinqudm Bi° Sic igitttr sibi mss Coi»„ 507Vtct. 15 et Edit. Cot. sic sibi 834Bestns eiuat ms Vtct. 13 hosliJjits cmal ms Coib. 507 bestns ,eniet835Ante Deumms Vict. 15 apud Deum 836Tenet iuuinpe.e ms et Edu. Col. tcntct irruuijieie

€71 EADMERlCANTUARIENSISMONACIH 672celabo meipsum, nec amplius eiil cognilum. Modite *

nunc voluptaii consentiam, el, tum \oluero, rae-

metipsum coirigam. Acdeinde pceintendosatis ine-lior quam modo sum ero. Multi enim post minam

suriexerunt, et postmodum mehoies fueiunl. Sicniinirum verecundia quae est apud homines, malosuo consilio noiinuiiquam falhtui et falht, et malam\iln'bestiaiii in montem, quem lueii deberet, sub-intrdre permittit; quaecum intrare permissa fue-nl, non facile expelh polerit. Nam si is qui sceluscommisu, confiteri ahquando \oIuent, ea cogitatio,quae pnus promittebdt ei quod se emendaret mox utvoluisset, postpeipetiatam culpam dicit; Quomodo

~confuebori' Qua fronle realum meum aperiam? Non

aniphua honorein hahebo, si rae manifeslavero, sedqui modo appretior, omni iempore vilis ero. Quidigitui faciain? Salurabor yoluptuose vivendo, non-dum viam j'ustitiae lenere valeo 837.Ecce quomodomiser hoino decipitur 83S.Quam calhde vhiciiui,quam astute superalur I Ipse namque humiliiatismontein pauiatim proficiendo slaluit; ipse cusiodesejusdem nioniis consliluit, ipse tustodes eosdem a

piopugnaeulis montis expuhl; ipse poslmodum se-

metipsiiin niale cuslodiendo mancipiura hoslibussuis iradidit. In me siquidem est unde cum Dei

graiia piofitio, in me etiam unde deficio. Non mihi

proficiendi aliquis vim facit. Non ad defectum nli-

quis me venire cogit. Suggenl Deus, suggcrit ralio,suggent virtus ut lecte vivam; et est in me maleria

arbiini, stihcel hbertas, et hoc facere B39possum, <si volo. Veiuni econtra suggerit diabolus, suggeritappetitus et vitium ui voluptuose vivam, et nabeo

polesiatera hoc faciendi 840, sed contradicerenoio 8".

CAPUT CXV.

De consultatione 84aduaium pimdtclatum sotorum,Sciendum est quod veiecundia S43q_ua3esl apud

Iioiniiies, mterdum fallat, multisque modis per eamaudilus nobis vitiorum fiat. Veiecundia quae est

apud Deum, nec fallit nec fallilur. HOPCetenira

quando ad montem levocalur, postea et Iocumsuum, videhcet huraihtatis, queni tueri deberel,fdllente soioie suoj, \itus subversum, quasi porco-iiiiii rosltts disj'eclum s4i invenit; "vehementer tur-

hatur, dolet, mgemit, soepe etiam laciymas fundii,niisera miserabihter M secum quaeiil qualiter be-stia inlravit funesta, quse fuerit catisa, quod exor-

dium, quisve adilus. Et dum illam vehementer

A evsecraiur, ecce fallas soroi fallaciter eam ple-runique sic consolatur : Eia, quare lantum doles?Cur toi Unlisque lacjjnus leipsam affJigis?Gra\iuste ille 846vel ille peecavil, et veniam obtinuit. Hu-nianura esl peccare, nec lanti pondens est pecca-tum quanii fdeis illud. Taliter male consulendo,dolorem tenldt Ienire. Sed fidelis cuslos, quse secordm Deo forimdat accusari, sicut fallere nescit,sic malum consihum admitlere contemnit. .Namcommissa et dolendo plangit, et plangendo indesi-nenter sui conditons indulgentiam queeril, alquelocuni suum curiosius demceps custodit.

CAPUT CXVl.

Quod non semper miseucotdta Dei debeat cogi-tati 847.

Notandura est igitur quod tenipore ^-ienlalionis,anteperpetrationem eulpse, nunquam misencordiaDei debel cogitaii; sed jusiitia et judieium ej"tis,furor et indignalio illius. Hoecdebent pensariS4S,haec anle menlis oculos reduci, liaec saepenumerocum magno hoirore retraclari debenl. Quando quisteulatur, non debel dicere J Misericordia Domini

magna esi, sed hoc poiius : Hotiendum est inctdeiein ivanubDet vtventis (Heb. \, 51). Quando appelitusluxunae quemque pulsat, non cogilet tunc: Qua-cunque die peccalor tngemueril, omnia peccala ejusobltvtoni ttadentur (Esech, i, 4), sed polius sa?perecogilando tracjet qnod maledietus oninis qui pec-cat in spe; et illud Isaiee : Vmjjenli petcaluct, jo-

n pulo gtavi iniquitate, fihis sceleratis, lemini nequam(Isa. i, 4). Si autem per injuriam fuerit peccaiiadmissio, lunc demum Dei misencordia propensiusest cogilanda, ne desperatio \enise superveniat.Tempore itaque lenlaiioms, modis omaibus unus-

quisque debet conari 8S0 ne superelur. Quia licetDeus veniam promiserit pcemtenti, non lamen spo-pondit delinquenti, ut ei daret volunlatem poeni-tendi. Cum autem certum sit quod Dei gialiampromerelur quisquis declinat a malo et faeit bonuni,,et iiam et indignationem 8S1 incurrit omnis quiopeiatur peccalum , magnopere curandum esl ulef.vilia vitemus el \irlulibus adhsereamus.

CAPCT CXVH.

Qute comparalto sil miei ascendenies.Tria sunl necessaria ascendenti, innoceulia, be~

neficium, prseldtio. lnnocenlia talis esse debet, utnulli noceat; beneficium, ul oronibus prosit; pia3-latio, ut se infenorem *M Omnibus juditet. Unde

YARI/E LECTJONES.*s" Teneie valeo tns Vict. 13 lenerevolo SSSHomo in his decipilur mss Cotb. 307 Vict. Y5et Edit.

Col. homo deeipilui 8S9 Quod elhocfacere tns Coib. 307 et hoc (acere ms Vict. 15 el Edtl. Col. quodhocfdceie 840Poiesl.item hoc f.iciendi ms V~tct.15 et Edtt. Col. possibihlatein hocfaciendi ms Cotb.307 potestatem laciendi 841Sed conlradiceie uolo ms Cotb. 307 si conlradicere volo 8" Confabulauonis Vtct. 13 et Edtt. Col. de consultatione 84s Quod verecundia mss el Edtl. Colon. quia -\eieeundia8*4 Dejectuin Edtt. Col. disjectum nis Vtct. 13 dissecmm ihh Fundil miseiabihter mss COJIJ.307Vtct. 13 et Edtl. Col. fundit, nnsera miseiabiluer 846Gra\ius ille mss gravius le llle -**MQuod ten-lalionis tempoie non seinper misencordia Dei riebeal cogitan mss Vtct. 15 Coib. 3u7 et Edtt. Col.Quod non semper raisencordiaDei debeat cognaii 8,s Quod lempoie ms el Edtt. Col. quia teronora849lld?cpensdti niss el Edil. Col. hsecdebeiu pensari 8S0 Debet \ehementer conaii mss Vict. 13 Cotb*507 et Edtt. Col. debet conari 8,,1Et iram eiindignalionem msVicl. 13 et iram indignationis 8SJOmni-nus mfeiimem mss Vict, 13 Cotb. 307 el Edit. Col. ommbus ahis nileiioreiu

675 LIB. DE S. ANSELMISlMlLITUDlNIBUS, - C74

Aposto.us : Supenoies tnuicem aibitianles (Vltilipp. j

u,i3). Hoeetria debet unusquisque ahis impendere,et nihil horum sibi fieri ex debito exigere. Nam si

servus alicujus domino suo in multis peccasset, nonsolum iram domini provocarel 853,sed eliam om-nium conservorum suorum indignationera incurre-

rel; el si ahqua inj'uria ei interim fieret, non juste

conqueri deberet. Dicit aliquis : Imioccnliam et

Jjenefitium ahis libenler impendo, sed meomnibusaliis infenorem credere nequeo : sunl etemm ho-

micidae, adulteri, latrones, el bujusmodi. Ad boc :

Quicunque comparationem facis inter le el alium,noli ponere in trulina S54quod luum non esl; imo

quod luum est, videlicet mala lua, el poslmodumbona sua. Tahs comparatio, vel talis consideralio

sempersit inler asccndenles. Si quid vero boni in 1

te videas, non libi, sed Deo imputes. Unde Apo-siolus : Quid habes quod non accepisti? St aulem

nccepisli, qutd yloriaris, quast non acccperis?{I Cor,

JV, 7). mCAPUT CXVUL

Simititudo inter cwnovexiamet clidrilatem.Sic igilur debemus innocentia, beneficio, etprse-

Tatione 8t5 uli in faciendo et recipiendo, sicuti usua-liler porlalur ccenovexia. Quippe qui illam 866sub-

eunt 867,faciem 8SSad locum quo tendunt; ad Io-rura autem unde veniunl, dorsa \erlunt. Tribusenim 85Saliis modis potest, sed non convenienler,poriari, videlicel, ut factes S'nt contra facies, veldorsum contra dorsum, \tl facies ad loeum unde

procedere 860, terga \ero quo ire debeanl, conver-unlur. Et notandum quod non minus quam a duo-biis co3iio\exia in operando portatur; nec charitas

(qiam per cceno\exiam volumus significari) minus

qtiam inter duos baberi potesl. Si ergo in monie

aliquo sedificarenl sibi homines plures domum, etde \alle oporterel lapides, ccementum el alia quoead sedifieaiionem domus peninerent, coeno\exiissursum 86i in montem porlari : si, inquam, illi

poitiiores instrumentum illud ita accipeient, ut

uterque sibi dorsum, aut faciem vel dorsa quo tei.-

derent, facies \ero \erierenlunde jirocedere vellenl;et dum sic ire compelenter nequireni, verbis hligareincipeient, et de hligio 862ad pugnos el captUosvenirent, deinde ad arma : rogo, quid diceret ali-

quisproeleriens, si sie hos bac de causa puguanlesinveniref: Clique quod insanirent. In nobis igiturhsec omnia consideremus, quia talem babltudinem

" in fraterna charitate lenere dcbcmus, ut sic quasiquamdam ccenoxexiam spiruualera porlemus. Tiosenlm in excelso monle, in ccelesti stilicet patria,domum nobis sedificare satagere debemus, qusesolavirlultnn operalione construilur; ad quam humili-tatis gradibus ascendiiur. Qui gradtts necesse estut fianlpcr innocentiam,beneiicium elproelalionem,scilicet-, ut nulli noceam, ommbus serviam, et ut

quemhbel mihi ipsi praeferam. Cum hsec ahis fte«

quenler exhibeo, elsi mihi exhibiia non fueiinl,

palienter tolero. Gradus pergendi in monlem vir-

lulum, ad domum cceleslis patrise, mibi congruosfacio, et ccenovexiam beneporto. Si aulem aliis hsec

impendere delreclo, quasi dorsum conlra dorsum

__verto; dum illum pergpnlem, et qtiasi anleceden-" tem subsequi deberem , faciem illi veitendo. Ai si

mibi hsecquasi per debitum fieri quaero, et ille quodposlulo facit, quamvis non hbenter, quoniam exigo,quasl faciem contra fdciera in subveclione86Scosno-vexise verto. Cura \ero 864

exigo, et ille quod exi-

gilur denegat, quoniara illum per exactionem irrilo,lerga vertunus ad locum ad quem ire debemus, etfacies unde procedimus. Sic isiis tribus modis quiceenovexiamporlare satagit, plerumque lites el dis-cordias suslinebit. Faciem ergo, boc est inlen-

iionem, semper habeamus super innocentiam, be-neficium et praelationem, ut illa omnibus indepen-damus, et a nullo eadem requiramus. Hoc enim estad illa lerga verlere, videlicet ad praesentia et ad

_ labentia, facies vero ad futura et ipsa perpelualia.CAPUT CXIX.

Similitudo inlei qualilales cotpotis et animm.

Sicutqudhtatis865

cojpons, sic eliam genera suntduo qualitatis animae. Qtialitas qmppe corporis ali-

quando subilanea, aliquando vero est continua.

Subilanea, utS 66cum repente repenlina infirmitate

nigrescil, vel verecundia erubescit, sed mox bac et

illa transeunte, ad colorem pnstlnuin homo redit.

Continua, ut cum assiduam patitur 867lnfumilalein,

qusesibi conlinuum parit pallorem.-Sic animse qua^htas aliquando subitanea, aliquando vero continiia

est. Subitanea, ut cum irruenle subita lentaiionefsubiio in peccato nigrescii, sed statnn per confes-sionem el pcenitenltam ad prioiem piilcbntudinem

TJredit. Conlinua , iit cura assidue in peccalo jacet,per quod ct assidue ante Deunl deformis apparet.Hsec aulem geneia duo qualitalis animse generasnnt duo indignilalis suae. Qui indignus esl secun-

YARliE LECTIONES.

863Iram Domini provbcaret tnss Vtcl. 15 Coib. 307 el Edit. Col. iram Dojoini deserviret m inmedio seu trulina mss Vict. 15 Cotb. 507 el Edtt. Coi. in Uuiina 855Sic igilur debemus innocenti.i,beneficio et praelatione etc. In ms A. 1 conitattus tsta ponuniut

**° Quippe illarn, qtn ms Vtct. 15quippe qui iliam ms Coib. 507 quippe ilh qui 857Snbiehunt mss Vut. 13 Corb. 50"7 el lidit. Colon.subeunt 858Faciem habent mss Vict. 15 Coib. 507 ei Edti. Col. omttlutu babent **>*Tribus aulcin mssVict. l5Corb. 507 elEdtl. Col. Tnbus enim 860Unde procediint mss Vtct.lZCoib. 507 et Edtt. CoUUnde piocedere 8G1 Ccenovexia sursum ms Vul. 13 et Edtl. Col. tO'no\exus sursnm 8GaDe hligiows Vtctot. 13 e( de hligio ms Coib. 507 liligio S63ln sub\ectionem mss m subveclione ms el Edtl. CoLjn subjectione

S64Cum ergo mss et Edit. Col. cum vero S66Sicul quahlales mss A. 1 V-tcl.15 Coit>,507 sicutqtialilalis

8GGSubilanea esl ul mss A. 1 Vkl. 15 subitanea, ut 8G7 Assiduam quis palitur ms&A. Hotb.ZWI et Edit. Col. assiduam patitur ms Vtct. 15 assiduam homo paiitur

0.73 EADMERlCANTUARIENSIS MONACHI 616

dum subitaneam qualitaiem , non Ideo (amen ad

judicium sibi assumit Clnisti corpus et sanguipcm.

-Qui \eio secundum continuam qnaliiatem indignus

assistit86S, ille ad judicium ea sibi assumit.

CAPUT CXX.

De eotdis immtmditits.

Noveril quoque qui suam disculere inlendil infir-

mitalem, tria esse genera immunditioe cordis. Pri-

mum namque gentis est amor non amandorum,veluti luxuuae et similium. Secundum vero est

odium eorum qua?odio non dehent liaberi, sicut

est odium alienae prosperilatis. Teitium autem nec

amor, nec odinm, sed qusedam cogilaiionis vani-

las, ut cum coguamusunde iste veniat \el quo illc

vaddt.C4PUT CXXI.

Simihtudo inlei corpoiis el animm infitmilales.Rursus atlendendum 8G9duo esse geneia infirmi-

taiis animae, quemadmodum sunt inftrmitatis cor-

porea? 870.tkirporis namque infirmiias aliquandoest qnasi infumitas naluralis, aliquando veio estcasnalis. Quasi naturalis namque esl, ut si cui ab

ipsa hominfs infantia sibi continuus languor sil 871.Casuabs vero 872est ut febris, quae frigore repenlino vel alio casu acculit bomini. Haee iiaque quiaoccasione actidit cxirinseca, facilius cmari potestuna medicina. Illa veio, quia quasi naturaliier ad-hoeret honiini, non una repeniina curari, sed cum

frequenti medicina poiesl minui et alleviari, donccfacilius valeat porlari. Ila qdoque vitiorum, qtia?siwit animseinfirmitatcs, aha quasi naturalia, ahavero sunl quasi casualia. Quasi naturalia qtnppeSunt, ut higluvies et luxuiia, quse ex ipsa caincconcrescunt ab infantia hominl. Casualia vero, ut

mendaciura , quod aliqua cxliinsecus accedeniecausa ssepe profetttir, eliam non proemeditaluiM.Hsec eigo, quia cattsis exteiioiibus attidiinl, levioiicustodia evitan possuut. llla veio quia intu« naltiia;

cobserent, licel non una abstineniia omnino deleri,coniinua lamen inslanlia-eo usque possunt minui,quo satis facile 873valeanl lolerari. His eigo de-lendis semper instare debemus, licet non oinnnioea delere possimus. Sicut eniin naluralein 874cor-

poris infirnntaiem patiens stulte agu si sibi medi-cmam adhibere negTexerit, quia semel vel bis adln-bita non stalirn ctnatus fuerit, sic nalurali viiioinm

A infirmiiale 875delentus insipienter agit si sibi custo-diam adlnbere destiieril, quia alicjuoties adhibita,statim a lentatione hbeiatus non fuent.

CAPUT CXXJI.De appetiln, et quid tnleisil inlet appetitum el volun-

tatem.

Nullus namque appeutu \itiorum prorsus carer*"

potest, sed eum vice appetitus verse commoditatis

quasi naluraliter relinet. Postqtiam enim bumananatura perfeclam bealiiudinem amisit, perfeciamquoque sui commodiiatem perdidil, Semper lamen

naturaliter affectionem 87Sejusdem commoditatls

babel. Et quia perfectam commoditatem liabere

non potesl, nec perfectse commodilatis appelitumB amittere valet. Habel itaque appetitus mgluviei et

luxurijp, aliarumgue falsarum commodilalum , et

per bos incedit nuaerendo illam peifeclam commo-

ditatem cirjus appetiltim Telinet naturalem. Hosaulem appetitus diabdlus 877accendit aliquando perfalsas commoditales, el pereas 878volunlali aliquodpeccatum suggeiit, aliquando veio per semelipsum

ipsi voluntati peisuadet, ul eosdem apjielilus ad

peccandum inciiel. Ut cum ebrioso, qui ampliusbibeie neqtiit, aliquid assum s' 9 \elle comederc

siiggent ut habeat appetitum amphus Inbendi. Sicatitem 880diaboltis incitat voluntatem ad peccantlum,autpcr hos appetilus, aul per semelipsum. Vehilsi

qttis Iatro ahquem ad se spoliandum incitaret autartificio ahquo quo eainem ej'ttscalefacerel8S1, aut

C dicendo ei sunplici veibo ulse exueiet. Atl quem\ero cum ille nihil suspicans fallacia?,appropinqual,subito capitur, vapulal, vetsa vice despohatur,

quaiivloque demum occidittir. Appeiitus vero isti

n@nalrad sunt quam quosdam comniodiiatis neces-

siUtes.IXon enim idem est appetitus quod volunlas.

Appeiilus nainque maii non esi malus8S2, sed vo-

hinias nidh -esi mala. nos jgitur appetilii1;quia dia-bolus sempei accendil, studio magno et custodiasunt rcsintigendi.

CAPUT CXXIIL

Simihludo inlet aquam el humanam naluram.

Huiiiana namque natma tam facile per vitia quam

per plaiium diffundiiiir88Saqua. Sic ergo agere de-

D bet Jjui eam lestringeie appelii, velut qui aquamcurrenlem letmeie contendil. Sicut enlm ille a-

quam 8S4-xjoncludil in stagnum alque coercet, sic

VARLE LECTIONES.

868Conlinuam , indignam existit wss contimiam qnaliiiiem, indignus assislit SC9 Aliendenchim msA. i altendat -870 Infiiiniiatis corpons tnss A. 1 Vtct. 13 Cotb. 307 et Edtl. Col. lnfirmnalis cor-jiorese 871Ut ficusab jpsa hoinims iiilantia sibi coiitmiius msVtct. 13 ul ficusab ipsa hominis infantiasibi conlininis languor sii. mssel Edil. Col. ut fictis ab ipsa hoimuis iiifaniia sibi quasi coniintius 872Quasi\ PIo castiahs mssei Edtl Col. cisuahs veio S7SQuod sdiis mss a Etltt Col. quo satis facile 874 Sictttndturalem mss el Edtt. Col. sicut enim n.tluralem *7SViliorum in firiiiiiate mssei Edit. Col. vitiorummfirmitate 87GTamen n.itui.ilem aiTeclioiiein niss Vtcl. 4"5CoiJi. 507 et Edtt. Col. ta.nen naluwluei'affectionem «is A. 1 lanien aiTectioneni S77 Hos aulem thabohis mss el Edtl. Cot. hos atilem appeiilusdjabolus 87SAccendit per f.tlsas comroodiutcs, el per ets-ms A. i atccndii, et per eas 879Aliqind adsuum mss aliquid assum S8° Sic eniiti mss et Edtt. Col. -sic auiem SS1 Aul earnem suam calefaceretsiss quoeainem ejus calefaceipi 8S2 Nnn esl inala mss -et Edtt. Col. non esl malus S83Profiiiidijurmss diffundilur ms Coi*. 507 effunditur SS4 lile qm aquam mss lile aqi'j*n

B77 LIB. DE S. ANSELMl SIIHLITCDISIBUS. 078isle-naluram humanam vagam infra sss regulam jaliquam cohibere debet. Utque ille procurat ne quaparte dirumpalur stagnum, qua aflluat aqua, ita etislum providere condecet88G,ne suara in quoquamviolet regulam , quo ad peccatum 887

proruat. Sicenim reslringi carnis -appelitus possunt: qnod estquandam facere pacem inler ipsam. carnem et spi-lilum; quam quidem pacem 88Snemo melius secumliabere 889

polerlt, quam qui dislrictioni ordinis mo-nastici isemetipsurasubjugarestudiierit. Ipsa etenimcst <pjasi quaedam clausura vel stagnum vharii.Quoniam quidem sicut pisces decurrenle aqua vi-varii moriuntur, si claustiroe ipsius minulatim acsoepe crepant, nec rehciuntur, ita omnis religio mo-naslici ordinis fundilus perit si cnstodia ej'us permoditarttm conlemptum culparum paulatim a fer- ,vore sui tepescit, atlesianle Sciiptura, quse dicit:

'

Qui modica speuut, paulalim dectdet {Eccli. xix, 1).CAPUT CXXlVr

Qitod quatuoi modts pax agatur.Qiialuor quippe modis pax agitur, quibus homo

ad veram quielem perducitur. Aut enim fit abaliquo inter aliquos duos, aut inler semetipsum etalierum, ant Inter carnem et spiritum, aut inter

corruplibilitatem nostram et Incoriupilbilitaieraquam Deo donante exspeelamusS9S. Si tres 891su-

periores modos nnne habuerimus, tune demum adillam picem perveniemus de qua dicil Apostolus :Habele pacem -cum Deo (Rom. vi). Duoitaque priminiodi fmnt per eoncordiam. Est enim pax carnalis,est et spinttiaJis. Concordia etiam est carnalis, et ispiiitualis. Pax et concoidia carnalis est, quamhabent infideles, \el eliam falsi Chrisliani, cum inpeecalo concordant, et inde quamdam pacem obti-nent. Hinc aulem pacem Chiistus non eommenda-\It, ubi dixit^ Non veni pacem milleie tn lenam,sed gladium{Matili. \, o4). Per terram terrenos, pergladium separatioiiem, qua separamur a carnahtaie,potest intelligere 892. Teiiius vero modus per sp.ri-tus fit vicloriam sibi siibjuganiis cainem. De hocetiam idem Dominusait: Pacetn telinquo vobts, pa-cem meam do vobts (Joan. siv, 27); et propbeta :Pax mulia diligentibus legem luam (PsaL cxvin,165); el: Inpace facttts est locus ejus (Psat. \i, 15);

A et •Inquhe pacem, et persequeie cam (Psal. XXXIII,

15). Quarlus vero modus eiit per reniuneralionem,corruptione noslra transmulata, ut jam diximus in

incorruptionem.CAPUT CXXV.

De quadtipatlito statu Itumanm naturw.Notandum siquidem quod humanoe naturae qua-

tuor sunt slattis S93, quibus pro diversis merilisbeata vel misei'a 894reddilur. Duo namque primibeaii, dno postremi sunl miseri89B.Bealorum autemahus minus bcalus, alius vero bealissimus. Ita quo-que miserorum, abus minus miser, alius vero mi-serrimus est. Stattis utique minus beatus fuit ille

quo ante peccatum Adam in paiadiso stetil. Beatis-simus vero est llle quo nunc in ccelo sanctoruni

n animae sunt. Miiras autem raiser stalus noster est,quo dum vivimus, in hoe saeculo sumus. Miserrimusvero ille erit quo reprobi peimanebunl in pcenisinfernl. Ut ergo in bealissimo stalu selernaliter

qmescamus, in Dei servilio lemporaliter Jabore-mus89G.

CAPUT CXXVI.

Stmililudo inlei homints obsequium el pimmium.Homo, quia a3lernum 897babere non posset prse-

mium, si Deo selernum laborando exlnberet obse-

qtiium89S;Deus sua?-prsemium vitae,qttaeest seteina,

vilaeque hominis 899,quse est lemporalis, servitinm

comparat. Si enim homo quandiu vixetit, Deo ser-

vierit, et Deus ei hoc coadj'uvel 90°,et ipse racom-

pensabit. Qui vero non 901a principio quidem vilae

p suae Deo servire coepent 90i, sed ex quo Jamencceperil, si usqtie ad finem perseveravenl, Deus abeo vitae prsecedentis seivilium non exiget, sicut nec

ipse a Deo vil33 lllitis prsecedentis praemium 90s. Si

auiem homo e coulia, qnoad \ixeiit, Deo male ser-

vierit, et Deus ilhjnahini rependet merilum, quandiuet ipse vixeril. Quod si non a pnncipio vilse stiae

male Deo ccepent seivue, sed ex quo tamen ccepe-

rii, usque ad finem vitse volueiit peiseyerare, non

ei Deus vitse praecedenlis seryitium Lonum recom-,

pensabu in malum : sicut 904nec ipse yihe tllius

pr^ecedenlis piacmium habere xoluent 90Bnialum.

Nam et suse viloe pr.ecedentis bono, et Dei propee-dentis \itoe malo caiebitprsem o 906.Deoeigo serviat

VARIJE LECTIONES.885lste naturam humanam vagim infia ms Corb. 507 isle humanam infra ms A. 1 islenaluram 8S6Ita

eijustum praaviderecondecelmss sic et isie piocurare dehct mss Coib, 307 Vtcl. 15 S'Cei lstum provideieeondecet S87-Qiioadpectalum -mss quo ad peccalum 88S-Quani qmdpm pat em elc. ms A. 1 Itwc usque adfinem capiiisomtt.msVict.iZoihiittl quidem SS9Meliush.ibere mss Vtct. 15 Corb.507mcluis sccum habere800

Quam Deo donanlc expecianms ms A. 1 quse tamen m pioemmm recipiiur posl banc 'Solam vitam891Si tres, etc. ms A. 1 ha-c omtt. usque ad, Duo ilaque, elc. qnw eham conttalnt 892Poles inlelhgeet te mss et Edtl. Col. potes tnielligere S93 NoUndum siquidem, quotl huinanae naliiise qualuoi suiitstatus, ms A. i. Qnatuor quippe liuinansp natuise siint statns °si Betla vila vel misera mss A. 1 Cotb.307 beatavel misera *96 Postremf nuseri ms A. 1 postiemi sunl nnsen S96 Temporabter biboremtisms A. 1 additjnam et aelerniiiii pi.emiura aeterno promeiendum semlio essel, si iiliumqiie simul essepossel S97Homo qma selernum ms A. 1 vcrum qma homo aueuuim 89SSi Deus laboiando setermitnexigeret obsequium. Sed DPIIS mss Si Deo jeleinum laborantlo exlnberel obsequium, Dens •Edtt. Col.Nisi Deo, elc. ut tn mss 899Viiaehomines msl el Edtt. Col. \U3?qi)ehonimes M0Et Detis enrfi coadjuvciwss et Edit. Col. et DPUSei hoc coadjuvel S01 Qui \ero non a ms A. 1 Quod si non a 902Deo deservircceperit inss A. 1 Cotb. 507 Deoservire ceperil 90SPi.ecedentis exigii prsemuini mss A. 1 Coib. 507prsacedentis prsemium S04Recompensabit 1ui maium, sieut ms A. 1 leco.npensabit. Sicui 805Haberevoluent msA. 1 habere noluetrt so6

Malo, non carehit mss ci Edil Gol. malocarebH proeniio ms Cotb,507 malo, vita333ternoecarebit proemio

673 EADMERiCANTUARIENSISMONACHI §80

semper omnis Iiomo quisque eo ordine quo -consti-

tutus ab ipso ost.€APUT CXXVII.

De ttibus Jwminum geneiibus seu oidimbus.

Tres quippe sunt ordines^liominum, videlicet

orantes, agricultores et defensores. Hos ^tutem

ordines sic ad diversa officia Deus in lioc mundo

disposuit, quemadmodum qttidam paterfamilias

oves, et boves. et canes maximos in domo sua

distribuil.

CAPUT cxxyfli.

Exemplum ovtum, boum el canum,

Oves namque ad hoc Jiabet ul lac sibi el lanam

feranl; boves vero, ut lerram exerceani; canes

autem, ut lam oves quam boves a lupis defendant.

Si igitur horum qttodque animalium suum gerat

oiTicium,illud ad vilam Dominus servat, quia ejtissihi 507ulilis«sl vita Sivero ofliciumquodestsuumnon egerit, morle sola judicatur dignum, quia ejus•vltanullum fert90Sfiuctum. Si -eiiim ovis lac vel

lanam 909non allnleril, bos auiem terram non exer-

cuerit, quem alium frurtum ferre poterunl "10?

Rufsus, si canis cttstodise pecudum depalatus, eas

lupos permiserit laniare, aut easdem ipse vel alios

canes ccaperil slrangulare, quid aliud dominus ageredebet quam -eum«bruere ">Sic et Deus <3eillis or-

dinibus agit quos ad oiTicIailiversa in hoc mundo'

disposuit. Quosdam namque, ut clericos monacbos-

que, ad Jioc ipsttm disposuit ut pro aliis orent,

niitesque, utoves, lacte pra?dicalionis -eos imbuant,

Jariaque^siii boni <3xemplifeiventes in Dei amorefaciant. Alios \ero, ut agricultores, ad hoc dispo-suit, ut de suo, vehil boum labore, ipsi vivanl

•et alii. Quosdara eliam, ut mililes, ad hoc instiluii

^ut asperitatem, prottt necesse luerit, ostendant,

tamque oranles quam agricultores ab adversis gen-tthos, velul a lupis, defendant. Si ergo sui qnisqueofdmis officium implent, longam promeretur viiam,quia coeterorum vivit ad ulihtatem. Si -vero istud

agere noluerit, vita ipsa indignus existit, quia fru-clum non afferl propler quem vivit. Si «nim clerici

monachique orationem vel pToedtcationemaliis im-

pendere, vel eiiamnonum 9Uexeniphiinpra?tendere,

aiil lerram agricola? noluerini excolcre, quod alrad

poterunt oiueium expleie? Rmstis: si roilites aliosdefendere noluerint, aut etiam more rabidorum

canum, cosdem aut seipsos oecitleriirl vel oppresse-nnt,quid de illismsi quod de rabidis canibus debet

A fleii? Unusquisque sui ordinis geral officium, jie ettotttm quod vivit depuletur mendacium.

"CAPUT CXXIX.

De mendacto.

Si cnira .qiiad ordinis stii est non egerit, omnis

ej'us exterior habiius mentitur, qtii eum oidinis91*

illius esse ieslalur. Actus quoque iliius, et verba,

ipsaque menlilur-cogilaiio, qmamendacium testatur

pro vero. Cum enim quidpiam agit91S, vel dicit, vel

cogltat, sic esse agendum, dicendum cogitandumqueahis mdical 914. PJus elenjm loquilur plerumquehomo actu ^quam verbo, sicut hoc potesl videri

exempio.UAPUT CXXX.

Exemplum de medico." Jledicus namque berbamS 16

ahqtiam si dicerel" 6

a?grolo salulileram esse, et nonex ea comederet 917,aliatn veio morliferam, ipsetamen «x ea guslaret, __

plus ei actu quara verbo dieerel, quia plus ei hanc

actu quam verbo 918comedendam suaderet. Gum

igilur quippiam quis agit, vel dicit, vel cogilat, sic

esse ^agendum, dicendum «oaitandumque ooeteris

manifeslat 919. Quod si ita esl, verum actu, -et

verbo, -et menle loqnilur, Si \ero non esl, iisdem

oinnibus 9!0 e conlra menlitur. In quanlum igittirveium dicilur, bene; in uuanlum vero mendacium

piofertur, male vivitur.-truia omne peccatum men-

dacium esse probatur, Siquidem non nisi cogila-

lione, Ioculione et opere peccatur, quibus quoties

n peccamus, Deo et iiominibus lnentimur92i. His -ila-

quelribus Dei iimoiem ponamus cuslodem 1122qma,

leslanle Scriplura : Tmioi Domint expellet pecca-

tum (Eccli. i, 27). Timor denique Spirilus .sancti est

doimm aliorumqne omnium primum.^ CAPCT CXXXL

De seplem donis Spirilus sancli.

Septem quippe sunt dona Spiritus sancli, videll-

-cet, umor, pietas, scientia, fortitttdo, consilium,

iniellectus, sapientia- Horura auiem donorum, ut

dicttim est, timor est jirimura, ahorumque veluii

quoddam fundamentum. Hunc namque Spir-tussanctus meniis in campo supponii, altaqtie dona suo

in ouline92S veluli in a?dlficio stiperiinponit. Prius

meniem metuere facit, ne pi*opeccalis suis separe-

Q tur a Deo, et in pcenis inferni cum diabolo iorquea-lur. Huic denique timori superimponit pielaiem,cum menii sic jneluenli sui ipsius aspiral compas-

sionem, pleqtte recolere facit quam nuseia erit si a

YARLELLCTIONES.507Qiua ej'ussibi msA. 1 cujus sibi" 80sNuliuni fert ms Vict 15 nullum facit^.-969Lac etlanam n>ssA. 4

Vt£t. 13 CoikSOJ el Edtt Got. lac vellanam 9is Ferre poierunt ImssA, 1 elEdil. Col. fenepoiennt?nisCmb. 507 ferre poluei inl ? ms Vtct. 13 facere potennl ? *!1Et eiiarn bomimmss Coib. 307 FrcU3 el Edit.Col. vel etiam bontim ms A. 1 vel bontini 912

Qtu ordinis msi A i Vut 15Cotb 507, et Edtl. Col. qui eumortlrnis si° Ctim ennii quispiam qujd agii msA.i cum cnim qmppiam agit 3I4 Alns jmhcalmss ahis mdicat1815Medicus namntie hci bani ms A. 1 sienim nieiicns heibam 916Aliquam si diceret ms A. 1 quandamdiceret s" jEgiolo s.iluuferam csse, acui ea comcderet, ms Vin. 15 cognoscosaliiliferam esse. Et non exea oomederot, 918Quameam \erbo mss A, i Cotb. 207 quam veibo 919Alns manileslai mss Vtct. 15 Gorb.307 et Edtl. Col. coeieiis manifestitms A. 1 taeteus mdical 92° Eisdem ommbus mss A. 1 Coi6 507isdem«mnihiis B21Deo eljiomiuibns nieiilimur ms A. 1 omtiiu, Deo et homiiubiis 922Ponamus custodiam mssA. 1 Vicl. 13 Cmb. 507 el Edtt. Col. ponamus cuslodem S2SSua jn ordine JJIS .4. 1 suo quoque oidinemtssCorb. 507 Vicl. 13 et Edit. Col. suo in orthne

681 LIB. DE S. ANSELMISIMILITUDINIBUS. 082

Deo separata et in inferre- cum diaholo fueiit tor»a.

Dehinc \eio scienliam supeiimpoiiit pielati 92*,

cum mens, quse sic limet sibique compaiitur, quovaleat modo salvari scruialur, eique Spiritus sanctus

hujus rei cognilionem largitur. Exinde autem forti-

tudinem superimponit scientioe, cum mens pavida,

sibique compatiens, jamque quid -agere debeat

sciens, fit fortis Spiiitus sancli dono ad -operandum

quse didicit quibusque salvari se posse confidit.

Post hsec vero consiUum fortiludim supersedificat,cum mens jam fortis ad operandum, quae pie ti-

mendo scil esse facienda, suo experimento didicit

Spirilus sancli 'gratia qoid de Jiis omiiibiis alns

consulere debeat.

CAPUT CXXXILDe donts Spiritus sancli quinque ad aclivam, duo veto

ad contemplativam vilam peiltnetit.Hsecaulern quinque Spintus sancti dona ad acti-

\ am, duo vero quae seqtiunlur, jd ost intelleclus et

sapienlia, ad conlemplatrvam perlinent vilam. psatamen 925 Spirilus sanctus primis quinqiie 926su-

perimponit, ut suorum sedifitium donorum possitomnino compleri. Postquam enim Spiiitus sanctus

mentem facii paventem sibique compatienteni, et

ea quae scit esse facienda fortiter operantem, et de

ipsis sui exemplo abisS27 consulentem, accendit

earodem 92ead inlelhgendum cur haec A'el illa Deus

praecipiai; cur homo, hcet alteii homiin benefaciat,liullam ab eo S2Sremunerationem cxigere debe.tt.

Qttorum ut intelleclum Spiiilussanctus menti aspi-

jat, ad 93eposlremum etiam sapienliam superaccu-

niulal, cum quod videlicel 931 ratione intelligit, fitsibi 932sapidum atquedulcissimum, soloque lecl lu-dinis amore sequilur quod intelligil esse sequendum.Ab hac lamen sapientia, quam extremam posuinuis,

Spintus sanctiis dona sua dinumeraie per ProjdiP-lam incqnt, et usqtte ad timorem, a quo CQ'pimus

ascendere, dnmmerando deseendit. Unde nolan-dum quod 983nobis innuit deseendendo quomodo exiisdem donis construai in nobis sedificium ascen-dendo. Hoc igilur sedificio ila composito, Spiritussanetus ih eo residet, lotamque familiam donms

interioris, id est omnes aniraaesensus, legil el ad ss*

obsequium dispomt.CAFUT CXXXIII.

De qtiahtalibus animx el motious.

Hinc animae tiualitales, quae pnus eidiil nisia-

biles, jain in bonos ledigit mores. Mores qtiippequahtales sunt anima? m habiium jam ledactae.

A Non enim lunc mores dicunltir, cum cito adve-

nittnt citoqtte receduiil, sed ciim in amma slabiles

existunt.CAPUT CXXXIV.

Motes aht boni, el mali ahi sunt.

Horum atilem moium aln boni, ahi vero sunt

mah. Boni igitui \iilules, mali atilem vilia di-

cunlui.CAPUT TJXXX\.

De vutute et vtlto.

Yiitules aulera bona extenus opera, \itia vero

pariunt mala. Non tamen quolies agitur opus virtu-

us vel \ilii, viitus ipsa \el \iliura pioprie diutur

haberi. Tunc'enim lantum propiie habentur, cum

ex consuetudine possidenlur, unde el homines justiB vel vitiosi dicuntur. Cum autem perfecte habentur,

hcel ipsa omnino sinl dissimiba, haud lamen dissi-milia seroper habent 936opera.

CAPCT CXXXYI.De sap enlia et slutltlia, quandoque tn eodem

eonvenienlibus.

Qusedam enim ex ipsis, ut sapientia peifecla at-

que stullilia 936,eadem faciuntplerumquefieii opei a.

Sicui enim perfecle 937sapiens dimillere non \ult

quin agat quod sibi bonutn videtur, sic et ille qui

perfecte slullus esl. Yeruni hoc ideo ilie facil, quiascil bonum non esse ut lllud dimitlat, slullus veio,

quia sic putat. Est aulem alius medius nec ita sa-

piens quin metual falli, nec lta stullus ut in malo

quod coepenl perseverare veht. Hic ergo quotlC sibi93Bbonum videtur, persa?pe dimittil, qma magis

quam sibi alterius ciedil consiho.

, CAPUT CXXXYII.De odto et amotepeccatt.

Item perfectum peccati odium 9S8, peifeclusqueamor ejusdem, idcm plerttmque optis exhibet exte-rras. Sicut emm qui perfecte odil 111se peccatum,non ctirat quis lllnd cognover.t, sic et qmdem di-leclurii lii se perfecte dihgii. Vemm hoc ille facitul sibi Deus mdulgpat, isie \ero pio sua bocfacit

lmpudenlia. Ahus \eio mediusest qui nec ita pec-calum odit ut Iioc omnes \clit scire, nec rursus sic

amat m et omncs \elit nescire. Hic igitur et plu-nbus illud abscondit, el um lamen per confessionem

patefacit.D CAPUT cxxxvn

Deliumttilale el supeibtaRursus : peifecta humililas peifectaque supeibia

opera qusedam habenl similia. Sicut enim perfeete

V<\.RI^ LECTIONES.

824Supeiimponit pieiali mss superimponit menti S25Ipsa lamen ms A. 1 ipse (amen 926 Piiivusqninque mss primis quinquc s27 De ipsis siiis exemphs alns ms A. 1 de ipsis exemplo suj ahis msCoib. 307 de sm exemplo aliis 92SAccendit, eandemque mss accenthl eandem Edtt. Cot. aeeedil",eaitdemque

92BNullam tamen ab eo mss A. 1 Vtct. 13 Coib. 507. nullam ab eo S3° Menti aspirpi,ad mssA. 1 Coifc. 307 menti aspiial; ad 931Ut quod videlicel mss A, 1 Vtct. 15 cuin quod \ideheetms Coib. 507 cumque videlicel 93SSit sibi mss A. 1 Coib. 507 fit sibi 933Unde nolandum quod msA. 1 verum sciendum quia s34Sensus regit et ad ms A. 1 sensus ad 93SDissimila semper babentms A. 1 dissimilia babent 93sAut slultilia mss A. 1 Vtct. 15 et Edtt. Col. atque slultitia 937Sicutperfecte mss A. 1 Vict. 13 Coib. 307 et Edtt. Col. sicul einm peifecie 93S Hic ergo quod sibi Edtt.Zot. hoceigosibi

939Peccalum odium mss et Edit. Col. peccali odium

PATHOL.CLiX. 22

6_3 EADMEttf CANTUARIENSIS MONACHI G84

lmmilis Gtim peecal, vnlt ut ejus praelatus snam

dislricte puniat euipam, sic et valde stipeibus. Ye-

sum hocilleviilt pro ejusdem culpae leroissone,isie veio vult paii pio indignalione. Dedignalurt amque utpraelatus ipsius sui miserlus vel ad mo-

(iicum siJjiipaical, imo magis jit suam immoderate

jpunlat culpam desideial 940.Estaulcm ahusmedius

jqui nec omnino dtslrirtc punui, nec suam sibi cul-

pam vult ex toto donari. Hic ilaque cum ahquando

peccai, parlim puniii parlimque chmilli stiant sibi

culpam desideral. Hic namque llltul habelvereeun-

dioegenus quse parlim coram Deo, pailimqtie est

coiam hommibus.CAPUT CXXXIX.

De lubus veiecundtw genetibiis.Tna etenim stint \eiecundid3 genera, qnae ei

ipsa^*1opeianlurexterius diversa. Aba namque est

cotam Deo lanlum, aiia \eio tantum coiam bomi-

niluis, alia auteni partim coram Deo el piriim co-ram hornimbus. Veiecundia namque 942coiam Deolantum est, cura quta tales sunuts quales non essedecel eiubeseimus, nostraque peccala, s>inon alns

obessent, coram honiinibus faleremur. Yerecnndiaveio eoiani horainibus lanlum esl, cum quia agno-scimus quales iion csse debemus, etubescimus et\eierundaniur 9t3, nosiraqiie dehcla etiam uni de-

legeie pei tonfessioncm eiubescimus. Yerecundra

autem parttm cwaiii Deo, paitimque coram lionai-nibus est, ul ciim nec ita de noslris peccatis co-J ani DPOei ubescimus, ut ea etiam coi am bomini-bc<«faien veltnuis; nec ita rursus coiam hoini-

nibus, ul ea \el unl per eonfessionem detegeieeiubescamus, Qua? ilaque vereciindia est tantum

coiam honunibus est liona ; qua?vero pai lira coram

Deo esl, pariun eoram homiinbtis, est melioi ; qua3autem coram Deo tantura est, oplima est. Hseeenim

postiema, ut dietum est, si non obesset ahis, suam

homines confiteii cuipam coram onunbus facesei:

Mediavero, nec lla estperfecla ut coram ommbtis

velil, nee ita est peifecta ut salulem S44 coram

uno per conlessionem suam eiubescat culpamfaieri. Pnma autem eliam coram uno erubescil

culpani faien, bona iamen esl et lpsa, quia Iicet

sub rubore, culpam tamen confitetur vcl uni mian-

doque.CAPUT CXL.

De liibus qumnolanlw in jtivene 9i .

In juvene quoque tiia notantur 946, qtiibus ad

probilatem ventuius piasiioscittir. Hsecautem sunf.

A laeilurnilas, coipons eontinentia, vercciindia, la-

cilurnitas yidebcet, ulprius taceat,posterras dicat.

Coiporis aulem eonlinenlia, Tit non le\iter octilos

huc illucque reducat, manus pedesve ne moveat, sed

omnia coipons sui membra decentei coniineal. Yc-rccundia veio, ut erubescal cor.tm bominibus cum

qind veiitum agit 947,lotusqtie rubore suffusus oslen-dai qtua eriibesctl. Ad hoec ilaque tria jmenis quK-

que nitatur, quia unoquoque eoium ad altiora pio-vehitiir. Siqttidem taeendo et audiendo sapieniiumdoctrinam, pdiilalim concipit scienlianl. qmbusdain-

que iiicrementis ad sjnrilualem vilam per eorum

\erba p llmgit.CAPUT CXLI.

Snnttitudo inlei divetsa ahtnenta-el ptwcepta.li Sieut enim alimentis diveisis acl perfeclam corpo-

ris selalem, sic praeceplis dissiimhbus ad spiiilualem

perducilur vitam. Ut enim educatur S4Spiius sim-

plici lacte maliis, de liinc aliquo alio, deinde f.i-

rinap commislo , poslea micis panis, postmo lum

etiam erustis donec quolibel sohdo cibo valeat

uli. Sic ei primum9Wjubetur in Deum credeie,

delnnc eum diligeie, deinde timere, posiea iiene

opeiari , posimodum etiam adversa pati 960, quo-

tisque siVi -itjeceptum quodhbel secure possil in-

jungi.CAPUT CXLH.

Exemplnm novi vasis semel imbiilt.

Quia spiiiiuah docliina semel ad plenura imbu-

tus, novo \asi similis esse videlur. Ul enim vas

noviiui polti hono semei afHetum, vix ejus saporem

amitiil, eiiamsi alio posimodum repleaiur diversi

sapous, Sicjuvenile cor spintuali doetrina semel

imbutum vix ejus diilcedinera pcrdit, eliam cum sae-

tnlaii occupaiur poslea negolio, ratione officii cui951iniendil. Si autera tacendo sapienlmm verba con-

lemnit audire, uec ad ull.iin ascendel scientiam spi-iituahsvilse.

CAPLT CXLIII.

Exemplum cullrt.

Utque qui proprio earei, cullro, meiilo esuril, si

aheno inticleie Ui nolu, et isle propria carens

scientia j'uie spirttuali f.tme depent, cum aliena

nolil taeendo scienlia uti. Tdcendo igilur s>-

D pienuiiin ve-bis allendat, ul ad scienliam spiu-

ttialis vil.e dotliina eortim perilngal. Contine.u'o

autem corpoi is mei))bid , ul supra dicliim est,

in melius ptoficit, quia menlem boe modo sia-

VARIiE LECTiONES.9*°Desiderat. mss addunt: Hic namque illudbabet\eiecui)diae geims, qusepaitim corani Deo, partimque

esl coram bomimbiis. 94JQuaeet ipsdin mss quaeel lpsa8*2 Yerecttmlia namque etc. ms A. i. omunt

nsque ad finem captits. 94sQualein esse debemus, veiecundanmr niss Vici. 15 Coib. a07 quales non tsse

debemus eiubescimus et veiecundamur °*4 Perfecia, ut sdltem niss et Edtt. Cotoiu {perfecia ut toram om»

nibus \eht;jiec itaeslimpeifecia, ut sallem 945De inbiis geneiibus qu.e ms Vict. 15et iidii. Col. de tribus

qnae «*6 Tua genera notantur mssA. I Vtct. 15 et Edti. Col. iria nolanltir 947Quid veltlum agat mss Qtid

vetilura agil ms A. 1 qmd ilhcituni agit 94SUtenimeducaiiir eic. ms AA. Hmc et ahaomntaquw sequuntu,de Stmihiudintbus omtlttl: el piwadduclis subjungit simihludinem mihiis sptniuahs et miltiis lempoiahs, et

de Celiatto Domint: quw non exstant huc usque m Edhis. s*9 Sic enim pnraum Vtcl. lo et CCHIV.30/ sic

ei pihtium 950Diveisa pau mss. Vtct. 15 el Coib 50 actveisa pati95iPostea negoiio, rauone ofliui, cui

mss Vtct. 13 et Coib. 307 omtifHiif,negotio, utione ojTicn, *" Ahetio scmdeie mss. Vtd. 13 Cotb. aJ7 et

iiffif. Col. alieno incideie

ggg LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIRUS. 685

biliorem et plaeidam reduit. Mens \ero siabi-.

lis ei placida extcnus verlia reddit et ipsa.CAPUT CXLIV.

Exemplum de aqua quiela el solis radhs.

Ut enim aqua quieia, cum ex una parte solis

susctpil radiura, ex altera quietum et ipsum aliquoin panete reddit, sic mens pacata suscipiens aure

cujuspiam verbum, ore remittil et ipsum pacatum.TJt vero aqua commola, radmm commotum, sic et

mens turbaU verbum reddit lurbalum, sed et om-

nem exlerius acttim. Ut ergo ad qtnelem mentis, et

oris, et operis sibi proficiai jtivems, quapquemem-

Jira deeenter conlineat. Erutescendo auiem, sicul

et dictum est, in melius proficit, qtna verectindia

posnilentiam parit, cujus alia quidem sicca alta

vero humida est.

CAPUT CXLV.Be pwnttenlia sicca et liumtda.

Siccanamquepcenitentia est, cum aliquem qui-dem sui peccati pcenitet, sed humore pietatis

suiqne ipsius compunclionc caret. Humida vero

esl, tum habet ntrumque, suumque luget pecca-lum magna cordis comntione. Ct ad hanc ergo

proficiat 953poeniienliam, non juvenis tantum, ve-

rura etiam omnis homo erubescai, cum quid agttillicitum.

CAPUT CXLYI.

Exemplum aiborem magttam succidete voleniisEst auium sciendum, si quem magni

9E*alicujus

popnitet crimini^, sibi esse agendum more aiborem

msgnam succideie \olentis. Sicut enim ille minorain circuilu arbusla prius curat succidere, ne sibi

arborem Ipsam snccidenti possint obcsse, sic et Jiuicvilia minora illi crimini vicina prius sunt exsiir-

panda, ne qna sibi crimen Ipsifm desirncnti ftrant

impedimeiita.CAPUT CXLMI.

De deliaclione.

Delraclionis vilium, quod maxlme ex oliosilate

soletnasci, multum est ca\endum, quia pemiciosumest malum. Unde beatus Clemens inler caetera qureab ore beali Petri se didicisse faletur, hoc modo

scribit.* CAPUT CXLMJI.

De fiiftus homictdtt genettbusTiia sunt genera liomicidii, qure pari poena ple-

cluntur: inlerfeclio fiatrum, detractio, odium. De

qua cliam Paulus dicil : Si comedtits. et invicem

mordeits, videte ne ab invicem consumamini (Gal. v,

13). Cometbt namque alter alieium, el quasi moi-

sum m eo facil, quolieseunque ahqtns aliqnem male

A loquendo viliorem eiTicit. Unde necesse esl ut ab

invicem consumaiitnr, ptenis vidtlicet gehennalibusdelrusi misernme pnnianlur. Sic igilur is qui ^I-

lerum delrahendo comedil, consumilur ab eo quemmorsibus delractionis consumere gestit. Nam cum

ejus vitam per delraeuonem dilacerat 9bs, semet-

ipsum antejtisium j'udicem Deum condemnat. Sicqueplenimque contingil ut is qni alleri derogat, nisi

resipiscat, coramDeo in damnalionem cadat; qttam-vis ille cni detrabilur, mhil laesiomscx ipsa detra-ctione sentiat. Quid autem detractio operelnr, vcl

quid sit inquiramus, et inquirendo, qttod Domtmis

dedeiif, hrevilerdicamus, non ideo quod ESsciatur,sed idcirco ul quod scilur mebus teceatur.

CAPUT CXLIX."

Exemplum iqnis, el venti, el humanw menlis.Solel enim conlingere ui ignis in aliqua materia

aliquando paululum ardeat; et[si] \enlo impellilur,ad majorein ardorem creseat. Taliler et mens s*°

humana salubri admonitione pulsala ad opus agen-dum, pqst suggestionem ocius surgit 967ad quodprius surgere neglexerat. Sicqtie ut ignis vento mo-vetur, sic mens a 98s

torporis desidia 959 admoni-lione excualtir.

CAPUT GL.Dettactionis descuptio.

Delractio ilaque esl qnoliescunque quis aliquidea intentione de aliqno dicit unde ipse vel minu*amari sive minus appretiari possit. Detraciio veromalis dtiritiam, pcenileniibus refrigerationem 8S*

tentatis ^61exemplum peccandi, quasi fomenia ma-

luise prseslal. Nalurale siquidem est ul, sicut id

quorl a nulhs fieri audio, facere formido, sic Ilhid

quod a plunbus vel etiam a paucis fieri percipio,facilhis prsssnmo: et quo plures eamdem rem fe-nsse cognovero, eo minns eam faceredubilo. Bonus

quoque, si nee pcenitens de aliquo criminali fuerit,nec leniationem aliquam inde habuerit et alium illavel illa criminalh perpetrasse per delraclioncmaudieiit, nisl sihi vigilanti ocnlo provideril B-H,ma-teriam superbiendi accipit. Proprram namque est

stipeibise singulaiitate semper gaticleie. Quaproptersummopere civendum esl peetalum delractionis,quia fomes est tantse perditioiils.

D CAPUT CLI.Commendatio cliaulatis.

Tollit enim cliaritatem, sine qua impossibtle est

qtietnpiam Deo placeie (Hcbr. xi, 6). Qui entm non

dtltgti, manet in tnorte (I Joan. ui, li). Plns nam-

que peccat qui amorem proximi a corde alterius

minuit, quam qui victum ab ore pauperis rapit.

VARI^ELECTIONfiS.

s"° Proficiat mss Vict. 13 Coib. 307 el Edil. Col. sibi piositss* Qnom magni ms Coib. 505 si quem

magm Edit. Col. qnam magnims Lareral mss Vict. 13 Corb. 307 et Edit. Col. dilacerat 96°Taliier

piiam e=t mens ms Vict. 53 laliler etiam mens ms. Coib. 507 lallter et niens 957Citius surgit mss Vtct. 13Coib, 507 et Edit. Cot. onus surgit

95sSil mens a ms Vtcl.^i Edil. Col."sic mens a ms. Cotb 507 si mensa 959Corpous uesulia Edtt. Cot. foi-poris desidia 9G0 Refrigerium mss Vict. 15 Coib. 507 et Edu. Cot.rpfngpraiionpm srl Tentaris ms Cotb 307 tentaliirus °G2 VigilanlKe oculo praevident nm Vtct. 15 Ctiib.507 et Edtt. Col. Vigilanti oculo pro\ident

6S7 EADMERI C1NTU4RIENS1S MONACHi 885

Nam sieul anima pretiosior esl qnam corpus, sic

giavius est animeevictuni aufene quam eoipons.Victus veio animse est amor Dei el proximi; Qutenlm dthgit pioximum, legem implevil (Rom. xm,8 ) Qin igilur dileclionem, qua debet anima suslen-

lari, tolht, qtiantumin se esl, ammamoccidii. Pro-

piciea cavendura est ne quisquara aliquid sinistium

de aliquo loqm prsesumat, nisi propter emondatio-

nem ej'us hoc faciat. Nam piaelato aut illi quem

puto posse consulere peccanti et vitioitim vulnera

mederi, debeo alteiius malefacla propler emendalio-

neni detegere, quaeper meipsum nequeo emendare.

Et ne ahus «orrumpatur lpsius offensione, compen-diose etiam possum eum monere, ne lali jungatur

singulari aliqua familiaiilate, aliter vero, nuMo.

modo de ahquo quidquain ad\eisi loqui debeo.

CAPUT CLII.

Quid ttoceat dettactio et qud piosit bonumaudite.

Cselerum sicutSGSiiocet mtiltis de quclibetmalum

dicere, sic plurtbus solet prodesse de alnsJmna au-

dire. Nam cum bona de aliquo lefeiunlui, hi quilioni sunt ejus facia semulanlur; eoque propensiusm sua bonilate perseverai e niluntur, quo aln ejus-dem bonitalis spctaloies laudantui. Si autem

poenitentes fuerint, lanto siudiosius suam poe-

iiitenliam, ul boni efficiaiilur, peragunl, quanlo

gloriosiores°64 bonos esse mahs sedula relalione

percipiunl. Porro si mali fuerint, erubescunt, cum

de alns bona lefeni audiant, a quibus semetipsos'\dcuosesse coiiaideiant; tantoqtie facilius ad poeiu-leniiam levoeantur, quanto plnres, et fortedebihoies

«eJjonaoperaiieisreferuntur. SiligiluromiuCliristJa-

noinsedulaconsuetudineseniperbonadealiisaesiinia-le, Lonaloqui, nihilmali credere nihilque pioferre.

CAPUT CLUI.

De scienlia, voluntale et usu.

Gum 111omnibus S66 actionibus nostris sumrao-

peie quoeiendum sit9G6 ut boni simus, ahoqmnbeatiesse non poieriinus, quaerendum etiam est quibtts

^polras utendum sit ut boni elficianiur. Tria ltaqnenuhi esse \ideiitui qua? necessana sunl volenii

effleibonus, scihcel scienlia, volunlas et usus Nam

nisi quis habeit scienliam bonum faciendi, nequa-

quam bonum, unde salutem consequaitir, operari ,

poterjt. Et si habet scientiam, sed \oluntatem ope-randi non habuerii, 4)onus liullo modo ent 967.QuodSiJjoni agnitionem et \olunlatem operandi nbti-

nueril, nec tamen ejns usum opeie coniple\eiii,cum possil, boiius nequaquam eiit.

A CAPUT CLIV.

Exemplutn cttliaiisim.

Ut si is qui cilliansla esse debuit, citharam non

cognovit9GS,quabter citharoedus? Si eliam inslru»mentum illud non agno\enl, ei si agnoveril, sed

tangere illud iloltieiit, quahter eilhaioedus eril? Siauiem illud agnovent, el tengerit, sed ejus usumhabere contempsent, nunquam piopter cognitionemelvolunlalem, sineusuJiujus ai lis, peiltus ent Tali-lei namque.licet quis habealscienliaro bene\ivendiet \olunlaleni, nequaquam bonuseiit, nisi etiam bom operis usum tenueiit juxla suam possibihtd-(em.

CAPUT CLY.

Simtltludo inlei desidesel peccantcsR Sunt autem quidara sanclaium Scnpturaiuro

ignan, et duin aliquid de eis quod possenl ad sedifl-cationem sui lelinere, audiuni, coiiiemiiendo th--cunl1169:<Ad quid isltid lanlillum lenebo? Non exre tara parva sapiens ero^ cur ergo milii laLorem

imponam'iDicuiit: <Jamquiescam,\ivam ul polero,quia fruslia sapientiae amplius studebo; non enimoinnes penbunt qui sapienles non sunt.i Haecct lussimiha piger el insipiens sibiroet proponit nec per_c pil quia anliquus hostir ad intentum ej'us lalia 97B

sjbi suggent, quatenus in omm vita sua nulli inien-dal utililati, sed in iieglisentia et torpore sempervivat et peieal. Amjjlius quoque: t Satis, S71

raqiiit,s'ini sapienles in nrando, saiis scnptores, salis quihabent peiiliara ailium, non est opus ut ego me

c thccndo fatigem. Prseleiea puentiam jamevui.jamsenecliili appropjnquo, nec j'am possem 672ad ma-gnum scieiiliai fructum venire, si modo inciperemlaboiaie. J Sic secuuspiger tracial, etin sui lorponsdesidia peiseveiat. Siinih etiam modo nonnunqu'mpetcaior metitur ne ad bonae opeiationis cxeici-iium ahqiundo exsurg.it. SoIel<3iuin contmgercatis qui luxunae inquinamento fcedalur, inteidum se-metipsum cognoscat, et facti sm .pceniieat; sed cimiiieiumtenialio advenerit, etlocus peccandi affuei-i,dicit: < Quaie istam \oluptalem perderem? Satiseliam hanc admitterc poteio, sicul et multas aliasfeci^ el iti futuro cum sauatus fueio, omma m simul

confiieboi, el sie bonus efficiar. Satiabor iguur, do-„ necDeo de omnibus 973satisfaciam; et lunc lanlum

jejunabo, tunc lot afflietiombus, toi veibenbus cor-

pus nieum castigabo, tanlum eljemosynis et paiei-moma3S74studebo, ut ln me nihil lemaneal dignumsupphcio. Cumenim adhuolla et illa in me lestant

sHiecoi]fessione,curmeabhaesolacompesceienidele-

\ARLE LECTIONES.

t63Csclerum veioisicut -ntss Vtcl. Coib. 307 caeleium sicut 964Quanto gloriosiores ms Vict. quaiitograliosioies

"°*A. Cum omnibus niss. Vtcl. Cotb. et EdiL Col cum in o.i nibus 966Quaercndiim est msVtct. qiid?rendumeliam Sb7 Nul'o modo est mss. Vtci. Cotb. nuilo moiio ent 9GSJNoncogno^ent mssVtcl. Coib. et Edit. Gol. non cognovit 969Conlemnendo eti.iin dicuiii mss Vtcl. Cotb. et Edti. Col. con-•lemnendo tlicunt 9'° Eis laiia mss Vtct. Coib, et Edit. Col. ejus laha 97i

Amphus quoqtie dicunl: satismss et Edit. Cot. amphus qtioque, Salis 972Nec jam possuul mss Vtct. Cotb. el Edti. Cot. net jdinpossem 973Donec Deo de omnibus ms Vict. douec de omnibiis 97*El paisimom s mss. Vtct. ct Coib.parsunoiiise

.89 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. GB6>

ctatione?i Talia nonnulli inlerdumsibmiei ipsispra- .\e consuhint; nec misen attendunt quauia erioris

cahgine intenus oblenebrenlur. Nam qtianio suni

peccatis-obligati majoribus, acbonit ite paupeiiores,ttnto deberent esse ad omne deleclameniuni diabo-licse suggestionis excutiendttm ardenliores. Sicutemm viilus virtuli accumttlata prodest, sic vitium

appositum vitio obest. Quisquis ergo hodie quid-quam boni operdri 976

potest, nullatenus hoe procra-siinare debel. Unde Salomon: Quodcunque potestmanus tua facere, inslaniei opetaie, quia nec opus,nec rtiito, nec saptentta, nec sctentta est avud infeios(Eccle. ix, 10).

CAPUT CLYLSimihtvdo intet paupetes, slullos et negligentes.Veruni hujusmodi homtneslla m peccando jiegh-

'

gentes imitantur etiam pauperes insipienles. Siqui-dem pauper insipiens, cum obolum acquirU, atttahud quid parvi muntiseuli, dicit: <Ad quid illudtantill.im serrarem' Non propter hoc dives ero.Evpeiidam itaqtie hoc in ponns, aut nucibus, auljquahhet alia re mihi delectabili. Non enim istudcuslodiendo solhcitus volohaben. i Sic slohdus(dumparvipendit modica, nunquam proficit ad majora.Sapiens aulem pauper parva qua? nanciscilur, cuslo-dit, et quo mimis se habere consideial, eo magisnacta reiinere desiderat, quatenus ex paryulominCongeriead majora queat quandoque perlingere976-,Sicnimirum ISqui se pauperem stientise acbonita-lis sentit debet facere, si ad aliquem effeclumscieniise ae bonitalis veht pervenire. Nam sicut'plura grana masnam, et guttse flumen, et mttliinummi divitem faciunt; sic mtiltae scientiaium «en-iontia3977sapienlem, et plures bomialis actiones,bontim quemhbet efficiunl.

CAPUT CLVILDe scientia el uibus pailibus ejus.

Cum igiiui scieniia sit necessaria ut 978bonusquis effieiaiur, et manifestum sit nullum eam possecomprebendere, qui minimas ejus partes negligitcolbgere {nisi forle quis subito illuminelur, sicutapostoli et prophetse), quserendum est quomodo pergraliam Dei illam valeamus acquirere? Tnbus ita-que causis videlur mihi illam posse adipisci, doctri-na scdicel, expeiimenlo et ratione.

C4PUT CLYIIl.De doclttna.

Per doeirinam qmjipe, quae capitur leclione et

A sermocinatione, scienlia acquiritur. Quia ciim quis

legit 979,aut legpniem sive loquentem audit, ad hocut eoium quae legunlur sive referuntur scienliam

habeat, inlendit. i

CAPUT CLIX.

De erpeiimento et talioiie,

Experiiiiento \ero acquuitur sclentia, cum rei

quam aliquis probavit, oerlam habet notitiam. Ex:

raiione9S 0 quoque percipitur, ctim per nattiralem

mentis discrelionem in illis qua?facienda sive omit-

tenda sunl, quis solidatur. Scienlia igilur his tribus

lebns acqnirilur. Sed qttia inflal, nisi eam cbaritas

sedifitet, nihil prorsus proficit absque voiuntate bo-

nitalis. Yoluntas itaque bona esl, quse Dei \olun-

j, lali subj'ecta est; quoe tunc voluntali Dei subjecta

esl, quando id vult quod Deus vult eam velle debc-

Te; et tunc justa sive rccta dicilur, quando id quodDeus viill eam velle deliere, amplectitur.

CAPUT CLX.

Quodnon semper debemus velle quod Deus vu.t.

Non enim semper velle debemus quod Deus vult,sed quod Deus 9S1 vult nos velle deberc, Yoluit

enim Deus beatum Martmum ab hac vita lollere;sed si ej'us discipuli hoc tunc voluissent, crudeles

ulique exslitissent. At nolueruntquod Deus voluil,sed voluerunt quod Deus volmt eos velledebere, et

vitam 982jusiilise tenuere. Qui eigo cum scienlia \o^

luntaiem bene operandi portat, maxima ex parte-bonitati appropinqual. Unde sciendttm est quia qui-

C tunque bonarn volnntaiem habere desidei'at, neces^e

est ut a vanilale sese ahenare studeal. Nam sicut

una operatto aliam a se diversam operationem exclu-

dit, sic cogiiaiio cogitationem expellil. et voluntas

nihilominiis voluntatem repellit. Cum enim manu

scnbo, non agruin semino; demde eliam cum semi-

nsrvero, scriplionem exrludo. Sic utique cum et ipse983inane quid cogito, non interim utihlatem penso;et cum postea ulile quid pensaveio, Inanitaiem ex-

pello B84.His igitur quae diximus de scienlia etvo-

luntale transcursis, \ideamus eliam quam sil neces-

sarius usus bonaeoperalionis.

CAPUT CLXI.

De usu.

., Quippe sicut corpus bumanumsine frequenli eibo^

rum usu nequil subsistere, sic anima absque \lilu-

tum frequentatione non potest vivere. -Qni eigo adeffeclum Lonitaifs venire desiderat, necesse est

VARLE LECTIONES.

9"5 Boni operis operari mss Vtct. Corb. et Edtt. Col. Bboni operan 97eQuserai quandoque perlingerenis Vtct. queat pertingere ms Coib. qtieal qnandoqiiepeilingere 977Multsescienlianim senlentise ms Vict.multa? sentenliarum seienlias ms Cotb. inuliss scienlise 97SAd hoc ut mss Cotb. Vwl. el Edit. Col. ut979

Quisquis emro legit ms Via. el Edtt. Coi. qtiia cura qtns legil ms. Corb. quod quisquis legltE80Et

ialione mss Vtct. Coib. el Edit. Col. Ex ratione 981Sed hoc velle deraus quod Deus mss Vtcl. Coib. sedquod Deus S82At noverunt quod Deus voluii; sed voluerunt quod Deus voluil eos velle debere, ct viamniss et Edtl. CoL al nolueiunt quod Deus volnil; sed voluerttnt quod DeusTolmt eos velle debere ; el vianiiiiss Vicl. et Cotb. At volueiuni quod Deus voluit eos \elle debere, et viam 98sSic ilaque tum et ipse nisVtct. feicelipse cum ms Cotb. sic ulique tum el ipse 9B>Virlulcln evpello ms Vicl et Ltfit. Col. inam-talpm cxpelij

681 E\DMERI CANTUARIENSISMONACUI 692

ut cum scientia et voluntate etiam ipsum usurohabeat.

CAPUT CLXII.

Quod bonus S86 Iwmo de omnibus sibi bonttmfactai.

Bonus homo de omnibus bonis el malis 986ulil -

tafem sibi acquiiit. Siquidem, cum ahquidboni dehomine bono vel raalo attdtt, gaudet et Deo inde

giatias agit: quod dum facit, mercedem a Deobona?volunialis accipil, ac si coopeialor fuissel ejusdemoperis. Mahim aulem si audieiit, dolet quod sibi inmeicedem reputaltir 987,quasi ejusdem mali destiu-ctor fuisset vel diminuior. Sed dicit ahquis : <Debono et prosperitale iiiimici mei nequeo giatulaii,neque de damno ejus conlristari; quod si ore

eonfiteor, me condemno, conle eteiinn mentior >

CAPUT CLXIII.Ratio qtiomodo ininnci dtligi possint.

Ad hoc considerandum est qttaliter is qui in bono

proficere desiderat, sibi ipse vnn inferre debet ut

proficere valeal. Licet carnabs appelitus 98Smeusdamnum inimici mei appelai, non tamen hoC ore

piohteri debeo ,S9, sed poiius damnum ejus plaiigeie,etcontra appelilum cainis mese, illius prosperitatifavere; illius damnuin 9S0 solum verbis, si coidesimul nequeo, demonstrare mihi displicere, Nam silalionem consideramus, rectius agimus qtiando DPOobedimus, quam faeiamus quando carnah voluptaiiconsentimus. Praeceptum etenim Domini est ut int-micos diligamus. Si ergo eos aflecluose diligeienequeo, quoniam carnalitatem meam ad amoreineorum adhuc flectere non valeo, tamen velle debeoeos me posse amare; et, donee valeam boc agere,verbum quod polestali meae stibjacet, bohum el nonmalum de illis promulgare. Cumqiie hoc ago, non«nenlior quando dico me illos dihgere, qtionianilelle adjacet miht, perficeie autem non habeo (Rom.vii, 1$). Condelector tamen Dominico prsecepto,secundum rationem spintus mei, ul eos diligam,quamvis coriuplibililas carnis mese lepugnet. Jamenimnon opeior ego tllud, sed quod tegnat tn me

peccatum (tbid. 20). Aliud enim est sentire, aliudconsentire. Malus vero homo e contraiio sibi debonis omnibus et malis 9B1

peccatum accurnulal,cum bonis omuibus invideat, mahs vero favoremexbibeat. Htijus finls inteiius, mors et tiibulatio,justi autem finis est Christus, vita et exstdtatio.

CAPUT CLXIV.Deinielleclu, atnote et usu.

Tnbus modis sentitur Deus, videlieel inieHectu,amore et usu. Per intellectum. sapimus, per amo-

A rem justifieamur, per usum bealificamui. In quan-tiun quis Deum intelligit, sapiensesl; m quantum\eto amal, justus; veiumin quanlum utitur, bea-tus Quando 992quodreclum estvidemus, Deumperintellectum raenlis sentimus, quandoquidem qiia?-tunque reciitudo esl ab illo est.

CAPUT CLXV.Stmilitudo intei Deum ei solem.

aicui enim ex splendore solis ipsum soiem senli-

nius, antequam illum perspicue \ideamus, sic exmenlis nostroe speculatione Deura sentimus, quandoverum quid ex ipsa veiilalis luce perspicimtis;sicque lllum inlelligendo et amando, per fidem et

spem ad prsesens sentimus. In fuluro autem, jamper speeiem 8SSseniimus, quia vtdebimus eumsicuti

" esl (II Joan. m, 2); non tamen eiim omnes sequali-ter \idebunt, nec ejus ainore omnes sequahler cale»bunl.

CAPUT CLXYI.Stmttiludo inter ignetn et Dei amoiem.

Sictit enim diveiso modo hgnum et feirum ignisardoie caltnl, sic ceelesles splritas elbealorum ani-mse inapqualiter Dei amtne fervent.

GAPUT CLXVH.

Quomodosancti Deum xidebunt.Nunc autem videnvis eum in mnigmale (1 Cor.

xiii,12), el quasi in picltira ea qusedtcimus, veluti

piclum solem aul mare videremus. Solern quippeaut maiecum depicla \idemus, non sicut est in ipsa

P re, ea habenuis. Cura veio solem clare lucentem

perspicimus, aut mare turbttlentum vel iranquillumceinimus, rem sicuti eslveraeiter inluemur, quam-\is tanfain quanta in se est inlueri nequeamus. Sic

• sancti Dei in gloria sua Deum videbunt, sed magni-tudinem divimtatis ej'us sive imniensilatem potea-tiae lllius comprehendere nequibunt. Non enim im-

mensus esset, siintellectu "* aiiciqus compieheiidipotuisset.

CAPUT CLXVIII.

De quatuot modis prwcipiendi el lolidem obedtendi.

Ahquando bene proecipilui ss\ et bene obeditur;et e conlia inlerdum male praecipilur, et male

obtemperatur; ahquando bene prsecijntur, et male

obeditur; abquando male proecipilur, et bene obe-

rj dilur. Bona est proeceptio, et bona est obeditio, cum

piaecipilui ne caslitatera quis violet, el servatur 99G.

Mala est jussio, et mald olieditio, si j'ubetur fuiari,vel hujusmodi, el fiat. Bonum est praecipere, etnalum obedne, ul si, \eiJ)i gralia, aliquis capti-vetar, el ad capilis plectionem veniatur, ne fugial,

ligatui. Httic autem si forte aliauis dicat: <Fuge,

VARLE LECTIONES.

mb Quod nonis ms Vtcl. elEdtt. Cot. Quoii bonus 986DPomnibiis honitnilnis bonis et malis ms Vtct. deoninibushonls et niabs 987Deputaiiir ms Vtct. Cotb. el Edu Col. lepul.ttur

9o8 Carnalis seu naturahs ap-petitus mss Corb. Vtet. el Edtl. Col. carnalis appeiiliis E89Confiten debeo ms Vtct el Edtl. Cvl. piofiteridebeo 9S0 llliusque daninuin mss Vict Coib. el Eclit. Cot. illius damnura S91 De honis el mahs msVtcl. de honis omiubus et malis SSISed quando mss Vtet. Coib. el Edtt.Col. Quando S93Nonjpnipeispera msCoib. non jam per speciem ms Vtct. jam per spcciem

99*Si llle intellectu mss Vtcl. Cotb.ctEdtl. Col. si intelletlu s°6 Ahquaudo male piascipittii, tl bene obeditur. ms Vief. omitltt ""Etsep-

venturmss Vtcl. Coib. et Eda. Col. el scrvauu

593 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. G91

pro te in vinculis istis me ponam, pcenam pro te

extipiam s*"\1 Bona quidem talis praeeepiio, ojuia ex

peifecta chanlate descendit; sed mala ad hoc con-

'cessio, quia prorsus obviat cbaritati. Nam ubi

ditlum esl : Alter alterius oneia portare (Gatat.^i,

2), non dicttim esi, onera imponite. Mala estjussio,et bona obeditio, ul si quis poma cedrina, \el quip-

piam aliud, quod sine peiiculo haberi non possel,

quis prselatus sibi affern prseciperet. Unde David

aquam de clsteraa sibi affern praecepit; quoe quiain peiiculo suorum allau est, tpcenituit prsecepti,

noluitque eam bibere, sed eam Uomino hbavit

CAPUT CLXIX.

De timoie, commodoet amoie.

Deo quidem tnbus de causis bomines serviunt,Tldelicet timore, commodo et amoie. Sunt naraquenonnulli qui si pcenas inferni non esse schent, pronulla repromissione selernorum bonoium a suis

voluptatibus cessarenl99S. Qjii. licet pcenas illorum

qui Deum niiuime verenUir, evadant, non tamen

plenam retributionem invenient. Alit autem l'eo

serviunt, ut roagnum inde habeanl commodum sivein prd3senti \iia, siveel in hac 98S

,el in fjitura,Quibtis, si Deus voluerii, ex quadam ratione pote-ut dieere : <Gralia commodi veslri, mandata mea

seivaslis, non quia pure me dihgebaijs, sed quoniama me lucrari volebatis.» Sicut hi qui regi servjunt,non regeni

100°multi, sed donaiia diligtint tegis.Alras est qui \ere Deum diligii, et solo amore ejuspraecepia ejus cusiodit. Iste profeclo legaliter servit,et bonam peifeclamque mercedeni sibi acqunil.

Igilur, sicut Deo ille nihil prseposuil, sic llli Deus

justa recoiiipensalione reddere debet seipsum, quisebus oinnibus exeellit. --

CAPUT CLXX.De rattone, voluntate et appelilu.

In auiina tres sunt naiurae, videlicel ralio, \o-luiiias et appeutus. Ratione assinul.itur angehs,appetitu brutis animahbus, volunlale10Sl utnsque.Voluntas mter rationem el appelilum media est,

iliquando-enim ad lalionem, aliquando ad appeti-tum se habel. Sed quando ad rationcm se eonver-

lit, quia ea qtta*sunl rationabilia et spiriiuaha sapit,dititur homo rationalis et sjmilualis. Quando veroad appetitum se tenet, quia ea sapil qttae snnt car-nalia el irrationabiliuin ammalium, dicitnr horaocainalissive animabs. Undescnplum esl: Animahshomo non peictpil ea qumDet sunt. Sptutualis aulem

dijudicat omttia, el tpse a nemtne judtcaiui (1 Cor.

ii, 14). Cum itaque juxla hoc quo I voluinas se ha-

bet, diciiui bomo carnahs sivespiutualis, suendumest quod inteidum qu.edam sentiuntur iu caiue,quibusvoiuntas minime consenlit.

f_. CAPUT CLXXI.

Be suggeslione, deleclalione el consensu.

Tres namque deleclationes sunt : una quae-senlf-

lui in came prseter voluntatera, quae vocatur sug-

geslio. Alta quae senlitur in voluntate cogilatio-nis 1002,non lamen in voluntate aclionis, quse dici-

tur delectatio, Terliaijuae senlilur cum volunlate

operandi i003,et nominatui consensus. Sed illam

cjuse nominalur suggestio, nulla poerid comilafbr.

Nam ubi non est consensus voluntalis, nulla sequi-tur poana deleclalioms. Unde Aposlolus : Nihtl dam-

tiaitoius esl hts qui sunl tn Cliustu Jesu,qui nou se-

cundum cainem ambulant (Rom. \m, 1) Etaiibi :

Condelectoi legt Dei secundum Jnteiioi em hominem.

Vtdeoaulem ahatn legemtn tnembiis meis, repugnan-B tem legi menlis mem, et capltvum me ducntem tn

lege peccali, qumest in membris tneis (Rom. vu, 22)

Inteiioiem hominem vocat lpsam ralionem; iegem

merabrorum, delectationem sine volunlale; legem

Dei, observalionem mandatorum ej'us, qua? et lex

mentis dicilur, quia mente -servalur; legem auteni

peccali, quam prius legem membrorum nomina-

vera|.CAPUT CLXXH.

De nominibus antmw.

Noli quod plura sunt nomina aniroae. Yocatur

enim aliquandospintus, irens, animus, ratio, inlel-

leclus, interior homo. Dicitur eliam amma vegeta-

l)ib's, sensibihs, ralionalis. Sed cum pluia nomina

haheal, ad iila adhuc ledeamus de quibus seimo-*fuit prius. Qura volunlas in illis aut recle se h.tbe-

bit, eterit legilima; aut illa deseiendo, foinicairh,

\ ihs et abjecta. Namque si volunlas, qqaeesl media

inler lationem et appeliium rationi concordaveitl,

leguime vjvit; si vero appelilui, foinicatrix ent.

Esl eigo lalio sive spiritus, quasi vir; volunlas, ut

sponsa ; appetilus carnis, quasi adulter. Non igitui*ei voluntas in ahquo eoiisential; scriplum est

enim : Concupiscerdia, cum concepeut, paril pecca-

tum; cum consummatum fuetit, genetat mottem

(Jacob. i, 13).CAPUT CLXXllf.

De souhdo exemplnm.

Quemadmodumsi sordi lus aliquis et onuii fetoia

f, plenns occuneret alicui dicens se cum eo \elle

consiliaii, non debeiet nitindus snbsistere mi, sie

nec \oluntas appetilui carnali acquiescere.CAPUT CLXXIV.

De quadialo lapide.

Quadialus lapis sex .Bqualiahabet ialeia, m quod

horum ceciderit, fmiulcr jatebil; sic pio\idcn-

dum csl \iro justo, ui ln suo peisisiat proposito.

Hnjtis aulem latera sev h*ec sunt: prospentas,

VARI^; LECTIONES.997Pro pcenam te accipiam ms Vkt. poenam pio teevcipiara tn» Cotb. pro le eiipiam

9<,sCessat entms Vict. cessassent S99Sive in hac mss Vu-f.Corb. sive el iii hac 10<l0Non qtna regem mss Cotb. Vtct.

non legem 1001Ratio assimilatur . appetilus. . volunlas mss Vtct. Coib. ralione assimilattn.. appelilu...volunlale 1002In\olunlale suggeslioms mss Vict. Cotb. el Edtt. Cot. m \oltinlaie cogitationis

1003Cumvoiunlale operandi msVtct. m voluiilate operaudi 10(*'N.mdebei qm muiiclus esl stiljsisiei e ms Vtct. uoa

deuerel mundus sustuiere Edtt. Col. non debet raundus subsistere

.9. - -EADMERI CANTUARIEINSISMONACHl m

adversitas, uu. inerlas, subjectio, in secrelo esse,el in pubhco; in quibus singulis, si a diabolo im-

pulsetur, slel, nec a proposito movealur.

CAPUT CLXXV.De peccalo,

De peetato liibus modiS loquimui. "Sectindum

naitirain, id est districlam j'ustitiam, ut illud • Quidtieut frttlii suo, falue, teus eiit geltennw tgnis(Malth. v, 22). Secundum gratiam, ut : Quacunquehoia ingemueiit peccalot, peccatum suUm lemitleturei (Ezech. xvm). Et : Conveilimini ad me, dicit

Domtnus, el ego comeilai ad vos (Zach. i, 5). Secun-dnm disciplinam, ut cum prsecipilur iiomuu tanluravel tantum poeniiere. Disciplina est subgratia, quiaimiliis pcenitere \el satisfacere posset nisi gialiapraeveniret.

CAUUT CLXXVLDe simititudine cetw.

Vnieas hominem i006in vanitate al) infantia usquead profundam seneetulem conveisalum, sola ter-rena sapienlem, et inliis penitus obduralum. Cuialioc age de spiriiualibus,. huie de siiblilttale divinse

conlemplationis loquere, hunc secrela rimari ccele-

siiadoce, etpiospicies eum nequaquam posse hsecvideie 1096.Nee mirum, indurata est cera, in Istisa?lalem nutrivJt, aliena ab islis sequi didicit. E con-lra consideres puerura oetale el scientia lenerum,nec bonum, nec malum disceinere valentem, neele qtiidem intelligere de hujusmodi disserenlerp.jSleCquidem mirum. Mollis emm est cera, clquasi li- <

quens, nec imaginem sigilli quoqiiomodo recipiens.Medius lioium adolescens et juvenis est, ex teneri-tudine alque duritia quasi ex senectute et pueriliacongiue lemperatus. Si eigo bunc insiruxeris, ad

queniGunque uiihtatts profectnm voles, sive lione-

sialis, apie informare valebis.

CAPUT CLXIYIL

Be conatu dtaboh contta novilium.

Cum diabolus nequil raonachum ohruere vitsa

quam piofessus est odio, nititur 10C"eum conveisa-tioms in qua est subruere, fastidio. Et Kcel ilhmonachicum propositum100Stenendum quasi conce-dat, tamen hoc quia sub lalibus,. aut eliam interlalesj aut in lali loco incepit 1009,ilium stultum ni- ,mis iroprudentemque mullimodis versuiiis arguere

J

ntw cessat. ilJl duro illi persuadet inccepto Dei be-

, A neficio ingratum existere, ,usto Dei judicio necad 101°mehora proficial, nec quod accepii diu le-

neal 1011,aut inj30-utibter persistat. Quippe dum in-cessanter Idbonosis cogitationibus demulando, autst mutari non valet, saltem de iraprobando propositomediiatur, nunquam interim ad finem perfeclionistendere conalur. Nam quoniam illi 1012fundamen-tuin quod posuit displicet, nullalenus illi strucluram

bonae 10i3vitae superaedificare hbet, TJnde fit ut 1014

quemadmodum arbuscula, si saepe transplantetur,aut nuper plantala in eodem loco, crebra convul-

sione 10iBinquietetur, nequaquam radicare valens,ariditatem cito attrahit nec ad aliquam fruclus

ferlilitatem pervenit: sic infelix monachus, si sae-

pius de loco ad locum proprio appelitu mo\eiur 10163B aut in uno pei manens, frequenter ejus odio coneu-

lilur.

CAPUT CLXXVIII,De pueus planlw comparalis.

Dic, quaeso, si plantam arboris in horto tuo plan-lares, et mox illam ex omni parte ila concluderesut ramos suos nullalenus exlendere posset, cumearo post annos excluderes, qualis arbor inde

prodiret10t 7? Profecto lnutilts arbor, rugosa et gib-bis pieua, ramis suis mcurvis perplexa. IIoc utiqnefacitis, o vos pueiorum magistri, depueris veslris,.

qui plantati siint per oblatioiiem in Ecclesise horlo,ul ciescant 1918et fruclificent Deo. Yos aulem inlanium teiroribus, minis et verberibus undique

G illos coarctaiis, ut nulla penitus liceat sibi hbertale

potiri. Itaque indiscrete oppressi, pravas et spina-rum more perplexas eogitationes inlra se conge—runl, foVent et imlriunt. Unde fil ut quia nihil amo-

ris, nihil pietalis, mbil benevolenliss circa se in

nobis senliunt, nec illi ahcuj'us honi in vobis ; sed»

cjnidquid est odii, impietalis, malevolenlise, posteaspem babeant. Contlngit itaque miserabili modo ul

sicut cotpore crescuni, sic et in eis iimor tantum, et

mvndia, et suspitio omnis mali creseat ex vobis,

sempei pronl et nieurvi ad vitia, secum proemedi-tanles aut quomodo vestras insidias et machina-

lionesvaleant evitare, autdeinde sseeuloredire.

CAPUT CLXXIX.

Exemplum de lamina aurt.D

*Tidislis,qna?so 101\ unquam artificem ex lamina

auii vel aigeuii sohs peicussionibus 102°imagmem

VARLE LECTIOSES.

1005\idens homiiiem mssel Edit. Col. videashominem 1006Ad ha>c\idere mts ba.c videre ms Vtct. hoevidere 1007Cum diaboJus nequil monachaium alicui dare odio. nititur ms Gem. G. 40. Cum diabolus mona-rhum neqmt obrtteie vitaequam piofessus est odio, nititur 1008Moiiacbaliinijiiopositum mss monacbicumpropositmn 1009Locosuscepil ms Gem. loco incepu i0i0 Mtiltiinodis.. necad msrGem.S. 40 illum sttiiiumiumis. impnidenlemque mtiltiniotlis veisutiis aigueienon cessai; ul dum llh peisiiatlelinceplo Dei benefitioingralum exislere, justo jiidicio Dei nee ad 101iDiuteneal m%Gem. omitttt, diu 1012Improbando proposiloelp. ms Gem. improbando uiitio nieditatur; minquam ad fiiiempeifeclionis tendeie conalur. Nainquoniamjlli 10isSliticiuiani bona; ms Vtct. frucliim bonse 1014Ut fit ut ms untle ?.i'ut m* Conculcaiione msGetv. ton\ulsione 1016Appelilu moveiui ms Gem, appeiiiu mutatur "oi7Quales putas lamos extenderetnis Gem. quahs arboi inde piodirei

1018Scihcel ut ciescant niss C016. Vici. el Edil Colon. omiltunt, sci-licet 1019Audislis, quaesomss \idislis, qtiaeso I02°Sohs iuallei peicussionibus ms Vtct. Cotb.et Edu.CoL.sohs percussiombiis

697 LIB. DE S. ANSELMl SIMILITUDINIBUS ms

speeiosam formasse? Non pulo. Quid tunc' Quaie-nus aptam formam ex lamina forniet, nunc eam 102i

suo lnsirumenlo levjter premil et perculit, et post-moium planat; ntinc etiam discreto levamine i022

Jevius Jevat et informat. Sic et vos, si pueros ve-

slros cupitis moribus boms ornalos esse, ne<*esseest ut cum depressionibus verberum, impendatis eis

paternae pielalis el mansueludinis levamen atqtiesiibsidium. Teuera quidem teneris 1023,sicut et ipsiteneri Smu, lac stiheel, non sohdum cibum pise-benles eis necdum ad perfeclam setatem piovectis.

CAPUT CLXXX.De chatitate.

Qui charitalem jn corde retinei, hoe unde Deus

giatias scit ei, liabei" 24; ille vero ad quem tan-Uimmodo babetur, minime 102S.Quas enim graliasmihi debet Deus, Si quis me thligil ? Amplius : isfliii dilectio aiterius servit, sohus commodi munus

perfunclone 102Ssuscipit, yerbi gratia, beneficium

unum, honorem unum, prandium unum, vel quodli-bet offieii genus m hunc modum; ahus veio quicharilafem M27, quasi commodi munus exhibuit,inlransilive sibi jetinuil. Chariiatis enun 102Soffi-cium ab eo qui hoc suscipit, transit. Chantas \eio

ipsa, quae Deus esl, in eo reraanet qui eam alus

impendit; bonuin aulem peimanens bono trans-

eunle mehus est. Hsec igitur considerando profecloperspiciemus magis esse nobis gaudendum si alios

diligimus qnam si ab aliis dihgamui. Nihil mihi

debet ahquis, nec ego alicui; ergo cliaiitas est

exhibenda, non exigenda.CAPUT CLXXXI. , v

Ex inbus causis omnis res amalut.

Quidquid amalur, aut nalura amalur, aut recte,aut spe commodi. Natura enim est 1029ul omnebonum amemus et utile. Reclum vero, ul benef.t-cienlem nobis amemus. Spe eomjnodi quandoqneres amalur. Alia propter usum, ut mel, eo quod sitbonum et jsuave, etiam secundum ustini. Aha veiosecundum effeclum, ut dbsinllnum, et nonnulla na-Hirdlispolio, quse cum denl sanilalem, ntillam lamenin usu prsebent suavitalem.

CAPUT CLXXXII.

Quod tribus modis dthgendus sit Deus.Tribus etiara Ius modis dihgendtis est Deus. Na-

Una, quia omnibus el mphor et utihor, et ideo jiluscseteris cst amandus. Rectiludine. quoniam omnia

quaehaberaus pra?stat nobis, eliam hoc lpsura qnodsimuis. El lanto maj'or amaie debemus plus nobis-

jpsis, quanto major est ipse qui se pro nobis dedil,el nobiseisdem seinetipsum dalurus esl. El quoniamei personahter non possuinus teddeie illud (non

A enim Ins persona ejus egel), ostendit nobis qtiibusdtbcamus vicem leddere, diceus : Mando vobts ut

dthgatts tnvicem, sicul dtlext vos (Joan. xv, 17). El

apostolus : Stcnt pto nobts Chiisius ammam suam

posutt, ttadebelis pio ftalnbus attima? ponete (1 Joan.

JII , 16). Diligere igiiur debemus nos invicem,luin quia et bruta qtiaedara anunalia hoc faciunl,lum quia unius fanuliae, scjhcet Cbrisli, sumus, ei

quia in regno ejus smgulos sicut nosipsos diligemus,gl quia jbi aequahter ab ipsis dihgemur. Indecensenim esl si in hoc mundo habiieiiraus odio quos lbi

sumus babituij cbanssimos. Sciendum est enim

quod quicunqtie ibi aderunt, nobis vicem red-

dent pro dileetione prassentiCSpe etiam commodivel renumerationis dihgendus est Deus, quoniam

B inimoi tahtalem et incorruplibililatem uobis pro-niittit. i.

CAPUT CLXXXHL

De tiibus libeilalibus.

Liberlalis siqttidem modos ires dicimus esse : li-

bertalem videhcet aclionis, ouim omues vohmtridest, ut hbere facere possint quae volunt. Dicituretiam libertas intelhgentia?, quam non omnes volunt,Esl emn liberlas reclae\olunlal,s, qua? semperostbona nanc paucissimi volunt, id esl ut ea \ehnt

quse debenl. Notandtim quod liberlas aclionis sine

libertate bonsa voluntalis semper est mala. Yerum

hbeilas inlelligendi est media, quse bona esl, quo-

liescunque libcrlali reetae volunUlis adhseret; mala

autein, cum sine illa est. Habet prnno quis quan-"

lul.uncunque hberlatem intelhgendj, id esl scit in-

lelhgere quid sibi cspedit; \eht illam in bono , et

sie promerebitur adipisci libeitatem intelhgendi

quidquid expedit, \olendi quodcunque debel, agendi

quidquid prodesl. Sub hhertate \olendi est libertas-

arbitriLCAPUT CLXXXIV.

De venaltone dtuboli.

Diabolus pei peccali suggestionem qtiolidie it advenandiim. Eos vero intia relia sua retinel quosnec dolor pro peccato propno afficit. lllos autem

jam amitlere incipit quos pro cainis intemperie lu-

gere j"amconspicit. Quosdam autem tertii ordims,,id esl sanatos a carnahbus et spirilualibus peccalis,,

rj oranino perdil.Prjmi omnino Itigeant, doleant adbuc

«ecundi,leitii veiogaudeant.CAPUT CLXXXV.

Qtwd Deus nott houeat peccatum.Ilorrere dicitut Deus aniraam peccalricem , non

quod horreat peccatum, quod niliil est. sed quianon e.sl lbi debita justilia, quani lbi amaret. Ut di-

cirnus nos honere domuin, in qua nilnl est quod

YARliE LECTIGNES.

1021Minceam suo mss et Edtt. Col. uunc eam d022Nunc ellam tliserelo levamine nis Vtcl. elEdtt. Col. nunc etiam levamine i<123Tenera quidein tenelis mss Coib. Vta. el Edil. Col. teneraqiudein teners 102*Hic tinde gratias Deo agat, habet mss Cotb. Vtct. et Edtl. CoL liocamde Jleus gratiasstit ei, babet ie°s Ille veio.. miinme ms Vtci. el Edit. Col. ilh veio.. nnsericoidia; 102GPro fiinclione mss^et Edil. Col, perfuuclone

10°"Alius veio qui cbaiuatem ~msVta. ct Ettt. Col. AJns \Cio cbarilalemiossChai Uas eii'in mss Corb.Vict. Chaiiialis emm i02SNaUualc eiiim esl mss Cotb. naiura enim esl

6\?9 EADMERl CANTUARIENSIS MONACHI 700

amernus, sed hoC et illud lmpropne. YTiilutibusigi-lur adhaereamus poslponendo vilia, et hanc patien-tiam ampleetendo cum jugi exeicitio. Patienlia et-

enim,\elqua3hbetvirtussineexercitio,qiiasiplumbealancea esl.

CAPUT CLXXXVLVisio Anselmi de fluvw.

Vidit, utasserere solebat, Anselmus in infirmilate

-posilus, ei in exstasi quodammodo extra se rapttis,vidil, inquam, lluvium unum lapidura alque prseci-pilem.in quem confiuebant onmium fluxuum pur-gaiurae ct quarumcunque teirestrium reium lava-lurse. Videbatur itaque aqua ipsa nimis turbulenla,et immunda«t omnium spuicitiarum soide liornda.

Rapiebat igitur in se quidquid attingeie polerat,el devolvebat tam viros quam mulieies infra se,divites et inopes simul. Fceda quidem erat aqua, exea tamen vnebant, el deleclabanUir in llla, ut llleasserebat qui eum ducebat. Jllo vero ab ipso losom-

qtinente quisnam torrens ille esset, vel quid multi-tudo illa , iu eo volutans, praetenderet, adjecit ille

prseduxPatrisnostii, atqueait: <Nemiieris. Toriensmundura significat quo lapiuntur, in -cujus lliece-btosis spui ciiiis involyuniur omnes ipsum amantes. i

El lns diciis, inqtiit-CAPUT CLXXXVILDe veto monachalu.

«Yisne videre quid sit monachatus veius?» Adbocaltet : <Volo.j Duxit ilaque tllum quasi in conspe-elum cttjusdam magni clauslri.etadmodum spdttosiei speciosi. Et ail: <Ciicumspice.» Aspexit etille. Eiecce parietes «lausln illius obducti erant argenlopuiissimo. Heiba qtioque viiens ni medio erat, et

jpsa argeniea, inoliis quideni, et redolens, et ultraliumanum opinionem delectabilis. Haeemore altenusheiba? sub hisqui in ea pausabant levitei fleclebaiur,et Sargentibus ilhs, ipsa quoque eiigebatur 103i.Ut

qttid immoiei? Quidtjuid est jucundiiatis, lbi erat.Cum ergo lnc perpeluo habitaiuium elegisset Ansel-snus , ductoi ejtis se ei spopondit, si vellet, veraraostensurum patientiara. Sed quia, ut assolet, iniermi

evigilavit, et promissum et promissi "°° demonslia-

loiem annsit. Has igitur duas visiones, a sancta

paternitale et a pateina saiictilale nobis relalas 1033,libenter audiamus, et audiendo devote ieneamus,lenendo menle jugiler revolvaraus, ut umus hono-

rem, dum vacat.fugiamus; alleiius vero 1034amcense

Jucunditali et jucunda? amoenitali insislamus, nos

qui monachatum tcnemus.

CAPUT CLXXXVHL

De secutilate el pacetnteligione.Sicut hubo, dum in cavema cum pullis suis est,

A laetatur et suo modo bene sibi est, uiini \eio intercot\os et cormculas seu ahas aves, incursalur acdilanialur et omnino sibi male est: utpoie quem biei ostro male percutit1(" 5,llle abs in eum irruit, altervero unguibus discindit, iia el mihi. Quando enim-cum monachis, meisscilicet fihis, coniersan quCo,mihi hene est ei grata bsec singulans \it33 meaeconsolalio. Quando veio remolus ab iilis inter sse-culares eonversor, hinc inde me variarum causai umincursus dilacerant, et quse non amo ssecularia

negotia vexant. Male ilaque mibi esl, quando sic

stim, ac iremens perlimesco animaemeaed>spensum.llicidem Pater noster quadam vice de tians niaie

regressum regem Guillelmum Jumoiem adiit, et

ut Romain ad papam Urbanum pro slola sui archi-

B episcopatus eundi sibi licentiam darethumiliter et

mansuete petiil. At lex, ad nomenJJrbani luibalus,

dixilse illum pro papa -non tenere, nec suae con-

suetudinis esse ul absque sua electione alicui liceret

in regno suo papam nominare. Hine igitur oila

qusedam gravis dissensio est inter legntim et sacer-

dotium, adeo quidam magna quod-elipse absque1035

assensu legis Anglia exivit 1037et Romam petnt.

lbique aliquandiu cum maxnno bonoie et reve-

rentia, tam ab lpso papa quam ab ipsis Romanis,

sullimiler commorans, ac landem precalu losslegisac lottus regni Angliam levisens , sure proreclo

sedi, Deo ijuidem annuente ac populo favente ic

slilutus est.CAPUT CLXXXIX.

C Exemplum de tepore.Discedente autem quadam \ioe eodemPalieno

slro a prsedicti cui ia regis, pueri quos nuiriebai

leporem sibi occursaniein in \ia cariibus insecuii

sunt ftigienlem, etiam inlia pedes equi, quemPaier ipse Insidebal, subsistentem consecuti 103s

sunl. Ille \ero stiens nnseram besiiolam sic se le-

fttgio consuluisse, Teientis habenis equum loco fixit,nec cupitum beslia? voluit "praesidium denegaie.

Quam ca.ies eiicumdantes, et linguis suis hanc

giato obseqtno1040binc inde lmgentes,nec de sub ""

equo poterant ejicere, nec in aliquo Isedere. Quud

\Idenies, admiran siini qui aderant. At Pater pius,ubi quosdam aspexit e\ nnlilibus ridere, et quasi

pio capta besliola la^uiisefrena laxare, solutus m

laciymas, ait: <Ritletis^ et hmc utique infehci nullus

lisus, nulla iaelilia, hostes ejus circa eam sunt, et

jpsa sola de \ita solhcita confugit ad nos, prsesidium

suo modo fiigitans. Hocplaue, filn, est simihiudo

honiinis et anima; monenlis. Nam curo 4e coipoie

e\it, roox liumicisui, nidlignl scihcel spnitus, qm

eam 111coipoie degenlem per anfraclus \iiionii.i

VARI.E LECTIONES.

. ioso rjle TCroaD ipso Edtt. Col. iiWvero ab ipso i031Ipsa qtioque surgebat mss Vict. Cotb ipsa quoque

engebaluri0S2Evigildvit, promissi mss Vict. Corb. evigilavit, et promissmn et pronnssi

i033Relaias ms

V'd. nobis relalas 1034Alteiius velut mss Vict. Cotb. alleiius vero i035~Rostiopercutu ms Vict. rostio

niale pprculit1036Ut ipse absqtie ms Vtcl. Cotb. et Edil. Cot. quod et ipse absque

1037Angliam exivit

mss elEdtt. Col. Angha exivit ,0-8 Tandem piecalu ms Vtclor. Ae landem piecalu 1039Insidebalconseculi

mss Vict. Cmb. msidebat suijsisteitlem conscciui 104°Hauc grato obscquia mss hanc grato obsetraio

ms V ct. ac grrto obsequio ^*1Net se sub irs Vicf. ncc de sub

701 LIB. DK S. ANSELMISLMIL11UDLMBUS. 7u§

nitiliis mo.lis pe.secu.i stint, criideliier adsunt,

parati eam 10'2lapere, et in moiiPtn selernain prae-

ci'i'a'e. Al isla nimis anxia , huc ilhicque cir-

cumspicii, et manum defensionis et auxiln, quase tuealur, sibi porrigi ineffdbili desideiio concu-

jnscit. Daemones aulem econtrailo lidenl, et im-

raensa laelilia gaudent, si nullo eam adminiculo

fultara invenire queant. >Quibus dictis laxato lieno

iter arripuit, et besliam ullra peisequi tlaia \oce

canibus mlerdixlt. Ttmc illa ab omni Lesioneimmu-

nis-, exsultans et hilaris puepeli cuisu eampossil-

\asque revisit.

CAPUT CXC.

Exemplum de avicula.

Alia quoque vice respexit puei um quemdam cuni

a\icula in via ludentem, quse pedem filo innexiiinbabebat104s. Ssepe eum Iaxius ire peiniiitebatiir,fuga s bi tonsulere cupicns , a\olaie nilebatui. Al

per filum manu tenens retrahens iirelitam aviculamad se usque dejiciebat, el hoc ingens gaudium pul-chi umque speclaculum puero prsestabat. Factum estIioc semel et ileiura, factum fiequenlius. QuodPater beuignus aspiciens, a\iculae tondoiuit et ul

nipto filo hberlati redderelur prrecepil. Et eccelilum rumpilui, avisque a\olat: puer juorat, Paler

"exsultat. Et \ocalis qui aderanl: <consideraslis, in-

qu t j'ocuinIKICII?)Etconfessis consideiasse, ail:<Smnli consideratione jotaliHiiiaboIus cum hoinmi-bus mullis, quos irreiitos suis laqueis pro sua vo-luntate in diversa \ilioruro impedimenu peiliahit.Sunl enim quidam (ut verhi gralia dicam) avaiitiae,seu luxuiise et simihum flammis succensi, et exniala consuetudine illis addicli. His conlingit ali-

quando ut sua Tacla considei'diiles fleanl, sequeamodo e lahbus eessaturos ore promittant, et moreavis 10" irrelilse hbeios se volare aulumenli04,i.Sed quia pra\o usu irretiti ab boste lenenlur, 110-lenles in eadem \itia dejiciuntur; filque hoc sae-

pius, nec omnimode liberaniur, nisi magno conatuet gratia Deli 046fufiis rumpatur pi ava? consuetu-dmis.i

CAPUT CXCLDe mahtta et fmdttate peccalu

<Si hinc low, inquit Anselmus, peccati pudorem,et lllrac cernerem inferni horrorem , et necessaiiouiii fllorum haberem immergi,pnus me in infernum

meigerem quam peccalum m me immitierem. Mal-Ifin enim ptiius a jieccaio ei tniioceiis gehennamintiare q-iam peccali soide polhuus coeloiuin legnalenere, ctim constel solos malos in infeino torqueii,etsolos bonos in ccelesti beatHudine fo\eii.

A CAPUT CXCII.

De tetbis de',uncti.leiba defuncti Osbeini nionachi, ad A.iselmum

lii spiritu delala et ab eoderoAnselmo postmoduin

exposila : Ter, inquit ille deftinclus, antiqtius ser-

pens insmrexil in me, sed Ursarius donuni niei

hberavit me ; hsec dicens, evanuit. Renediclus vero

Pater noster visionem lllam expergefactus a somno

ad memoriam levocans ac singula propensius Inspi-

cie.ts, quando et qiiibus libuit sic eam evposuil :

Prnno, Inqtiiens, pio peccaiis qtiibus oblig.uus ai.ie

bipMsmum fueral, in eum insuiiexisse bostem an-

liqtium; secundo , pro peccaiis qua?fecit posl ba-

j tisniatis sacrameiituin, ante piofessionem• tertio,

pio illis qtiae fecit posl piofessionem, ante obiium.B Sed ler cecidit; peccala enim quibus astriclus fuerat

anie baptismtim, fide parentum in ipso1048sacra-

anento delata, diabolus invenit. llla eliam quae in

sreculo vel in monaslerio anle- professionem com-

nusit, In ipsa professione monaslica seque abolita,

serpens tlle antiquus reperit. Quaevero post piofes-sionem feeit, \era confessione ante obilumipona-

cinis ille delevit. Per lllttm dominum Uisaiium

designan di\it ordinem angelicum. Sicut enim ur-

sani ursos, Uaangeli spintus malignos a sua sseviiia

"coeicent et opprimunl, ne nobis noceant ouanlum

volunt.

CAPUTCXCIH.Simihtudo mihiis

ri Sicut miles lempoialis arrois munitus est tempo-lalibus, sic nules spiriluahs debel annis niunilusesse spititualibus. Qusecunqueennn mihti lenipoiahcontra hostein visibileni sunt necessaria, ipsa eadem

spirilualiler Intellecia, spiuluali militi contia hosiein

nivisibile»! sunt perneccssaua. Sed quae sunt illa

qii33 leinporah nnhli suiit necessana? In primis

siqmdem caballus qui ei adeo esl necessanus ut

recle dici possil situs fidelissimus socius; cuni 1H0

iiamque el occuiientem aggredilur hoslem, elper-

s-qtutut liigieijtcm, el, cirai tempus postulel, fugil

persequenlem. Deinde frenum addilur quo ipse et|iius

regilur; non eniin in directum viam teneiet, similes eum freno minime legeret. Apponitur et sella,

ipsi militi admodum idonea, quia lunc primum super

p>eqiium sutim decenler ascendere el firmiler poientsedeie, cuin vident eum super se sellam habere.

Addunlur etiam et calcana ad eumdera equum exti-

tandura valde necessaria; saepius naitique gi essum

non mo\ eret si miles cum calcaribus non uigeret,quorum atterum est de\ti uin, altpruin vero smi-

sirum. Delunc nnles suis induitur armis, quILus ab

VARIJE LECTIONES.1042Parati siinl eum mss Vict. Cotb. parati eam 1043Annexum habebat ms Vict. el Edtt. Col. annpxnm

liabens i044Et more avis ms Vief. el Edtt. Colon. si more a\is i0<s Autument ms Vtct. el hdtt.Col. autumant i04GEfgratia wss Vict. Cotb. et Edit. Col. el-gratia Dei 10V7 Si hic niss ct Ehiil. Col.si hine 10*s Per fidem parentum in ipso ms Vicl. fide in ipso ms Cotb. fidc parpnltim in ipso msCoib. 507, Exphcit liber sancti Anselmi Caiiluariensis aicluepiscopi, De sitiiihtudiiiibus. Inms.Bec. le-tgutitui instipet dtimSunihtudiiies. una de Mihie, alteta de Celloiw, qumeiiam habentui tn ins SanGer-mani A. 1.

703 EADMERI CANTUARIENSIS-MONACHI 701boslis sui incmsu clpfendilur.Lorica veslilur, ne in .ahqua sui coipons ptrte vulneretur. Galea caput'ejus ornatur, ut el lpse inde decorelur, et ejus pnn-cipale securtira babeatur. Scutuin pia?ienditut' ut

lpse totus inde protegalur. Lancca m mambus lene-ttir, ut inde boslts adhuc longe semotus transfigalur.Gladio accingilur, unde idem hoslis eominus j'ugu-letur. Ista ilaque omnia militi tempoiali sunt \alde

necessaria"; nequaquam namque b<*neaimalus esse

poteiit, si vel unum ex isti=, quamlibet nunimum, illi

defuern, nec propt ic dici poterit mileslegitimus, quiaadhuc ent impeifectus. Yerum islaomma, ut prae-diximus, spirituahter aceepta, spirituahmihti nibi-lominus sunt necessaria. Spintualem vero mihtemnoslrum dicimus hominem interiorem, hic etenimdebet omni tempore suo Crealori militare; equusautem mihlis huj'us est corpus jpsius, sieut enimmiliti equus est necessaiius, sie inteiioii bomiiii

corpus. Nam quemadmodum nules cum equo Gonlrasuura advcrsanum pugnat, sic inleiior bomo cum

coiporeconlra diabolum. Cum corpore namque etoccurrenleni diabolum expugnat, ej'us lenlationibus\inhter resistendo, et fngientein crueiat instanter

peisequendo, et persequentem, cura ratio postuiat,deridet piudenter fugicndo. Cum enim liomo bene

\ivere incipit, mox diabolus illum decipere tolis

\iiibus satagit; cui si ille non consensent, sed ejustenlationibus et animo et coipore virihter resliteiit,mox lpsum diabolum devincit; hoc est enim diabo-

lum \incere, ejus suggestionibus foitiler lesistere.

Qui si etiam in bonis openbus, et animo et corporeinslanter perse\eravent, eiipsum quidem diabolum

nidgno ppisecutionisciuciatu ferit.Tunc etiam milcs

Chnsti diaboluin persequilur, cuni In bene opeiando

perseverantiam amptectilur. Cum veio ipsi dia-

bolo, summa Dci provideniia j'uste disponente

omnia, superbominempoteslas mbuiiiir, tunc illum

persequi dicitur. Sed plerumqne nnles Clnisii ej'usad raodicum cedit vesaniae, ul adhuc Domino stio

possit fiuctilicate, juxla quotl idem Dominus lpsede membris Ipsius didboli suos discipulos admonuit

dicens : Si vos petsecuti fueiinl in una ctvilale, fugiiein altam (Maltlt. x, 25). Quotl ctim railes Chrisli

facit, ipsum diaholum prudenter llludit. .Non enim

fugit quod eum iimeal, sed ut Domino <moadhuc

ptsedam acquiral. Yalde itaque est necessarius no-

stro nuliti suusequus, id esl intenon homini, cor-

pus cxlerius. Sciendum vero quia pioprium est

nuhiis piseesse, equi atiiem subesse; mihlis impe-

raie, equi obtempeiare; nequaquam namquemilesconlia ad\ersarium decenler pugnare polerit, nisi

^quus suus sibi subjeclus fueril, el nisi slbi peromnia obedient; sed quia est ammal mutum et non

habet inlelleclum, miles capili ejus frenum irapo-nit qtto eumbucet illuc, cum etiamnoIueiit,secuu-

dum piopriam \oluntalem flectere possit. Nsqueenim cxpedile adversus suum pugnare poterit ad-

versaiium, nisi in equo suo habueiil frenum. Nam

qnomodo ipsi hosti foililei icsisteief, cum sibi pro-

A pnus equus mulloties repugnatet. Decel itaqtie utlii e?quosuo habeat frenum, si vultexpedite pugnarecoiilta adveisairam. Debet autem secundum equiqiiahlatcm freni providere quanlilatem. Si enimobedientem equum hahuent et quietum, in eo par-vum et sua\e debet ponere fienuin; si vero lebellemet indomiiuni, magnum in eo et asperura necesseest ul imponat fientim; si autem mediocrem, et inLeno debet pro\ideie mediocritalem. Similiter sinnles Cluisti \ult leguirae ceitare contra diabolum,debet m suo equo habore frenum; frenum aulem

quo hujusmodi regitui eqtitts, abstinentia dicitur;

pei abstinentiamnamque debetinterior homo e\le-rions Iasciviam refrenare, el eum seGundum pro-priam volunlatem Iiue atqne ilhic fleclere. Nam sine

"hujttsmodi f reni regimine nullalenus expedite pote-lit adversus diabolura nugnare. Sed ipsa abstinenliadebet esse discrela; secundum enim corporis sui

qualilaiem deeet utinferior homo piovideat absli-nenlisequanlitatem; alioquin sibi non erit ad iillum

adj'umenlum, imo ad maximum impediraentum. No-tandum qttoque quia frenum duo loia solet habere,

quse nules in sua manu debet tenere, et sic equumsuum regere, sed si alterum plus altero traxerit

nequaquam ipse equus in directum viam tenere

poteiit. Ut autem in direelum viara leneat, necesseeslut miles utraque lora in dii'ectum tiahat. QuidUaque perduo Iora freni, msidtio membra abstinen-lise debenl intelligi; alia namque abstinentia cstnimium remissa, aha supra modttni districia qusesi inaequaliter inteiior homo exteriori indixent, id

esl, si unum plusqtiam alleium ei lnjunxent, nequa-quam rectam \iara lenere polerit; auleniin proplernimium remissam abslinenliam superbiet, aulpro-pier plurimum distiiclam deficiet. Restat igitur ul

neutram indisciete coipori suo injungat, sed discre-tionis manu mediocrilalem teneat. Debet aulemnules iste super equum suuni sellam habere. Ej'ussellam credimus esse mansueiudineni; banc enimdebel inlerior homo super exteriorem ponere, ut

supei ettm firmtus sedere et eum decentitis possitregere, vtdebcet ut nullura menibrum huc \el illuc

inordinate moveat, sed omnia decenter et mansuete

coiilineat, ut niliil agat superbe, sed omnia cum

TJtranquilhtate. Sunt etiam calcaria huic milili ad

equum excitandum pernetessaiia; ista siquidemcalcaria duo sunt exhoitalionum genera. Duo nam-

que sunt genera exboriationum, quibus intenor

homo exleriorem debet excilare ad opus bomim:

cjusedam namque exhortationes sunt de limore ,

qusedam vero de amore. llise autem qtise sunl de

liroore dicuntur sinistrae; quaevero de amore, di-

cunlur dexlrae. Sed de quo timoreet de quoamoie?

De timore gehennse et de amore vitse perpelua?; de

tiinore horribilis calamitalis et de amore delecta-

i bilis jucundilalis; de timore peipetuae miseri33el dc

amore perennis gloiiae. Quia ergo nosiei exterior

homo est infirmus el conuplibilis, saepius aliqualiisUtntt gia\ilate a bono operc \ellet cessare, scd,

TOS LIB. DE S. ANSELMlSIMILITUDINIBUS. 70G

.cum inlerior homo eum ab incospto bene operandi 1

ftiirere velle torpere senserit. mox eum quasi miles

equum suKiJ calcanbus debet exeiciiare praediciisexhorlatioiiibus, aliquando videhcet dexiris, ali-

quando sinistris, id est nunc timore, nunc amore,

quandoque simul ulrisqtie. Hsec de equo et de his

quae ad eum perlinenl disVruimus. Nunc vero admihlem nostrum redeamus, et quibus armis armari

debeat a(.tenlins inquiramus. Miiitem nostrura, ut

praediximus, noslrtim esse inteuoiem hominemcre-

dimus, unde, sicut constat de lemporah mihte, nul-latenus miles isle cum adveisano suo sine armisbellicis poterit legitime cei tare. Nara quomodo adiaboli roortifeiis jaculis membra stia servarel ilLesa,si non indueielur loiica? Quam securitalem suo

piincipali oblinerel, vel quem limorem ipsi hosti 1

inculeret, si galeam in capite non haberel? Quomodoa virulenlis antiqui seipentis ictibus tam se quamequum suum defenderet, nisi sctttum piaelendeiel'Unde vero ipsum hosiein iransfigeret, si lanceam inmanibus nequaqnam lenerei? Aul unde idem bostis

jugularelur, si iniles Clnisli gladio non accingere-tur? Sunt itaque admodum necessaria nostio militisua «rma. Arrna ista, licet sinl bellica, non sttntlamen lempoialia, sed spiiiluaha; non sunl car-

naha, sed iiitelleetualia; sicut enim docet Aposiolus,spiiiltiaha spiiituahbus compaiaie debemus (/ COJ.

u, 1"): siquidem miles nosler spinlualis dicitur, sed

ejus adversanus nibilonunus spirituaiis credilur.

Quid ltaque consequenlius quam ut isti lales advei-saiii armis adversum se invicem dimicent spiritua- *

hbus ? Ct ergo miles Cbristi contra ignita dialoli

jacula ex omni parte se rouniat, sine mora loricaitasuam indtiat. Ejtis quippe lorica, atlestanle Scii-

piura, dicilur jusiitia (Ephes. vi, 14). Nam qtiem-admodum lonca annulis contexilur, sic justitiabonis openbus perficilur; opera namque jusiitiaesunt quasi annuli loricse, sed ipsa justitia debef esseoonlinua. Maiiifeslum quidem esl deloiica quia, sifueiit iiiterinpia, ad ttieridum militera mmus sitidonea. Eodera raodo intellige de justiiia , si et ipsaltierit interrupia; Ipsa quideni inieiitipta dicitur,quse quandoque ihtermiltilui. Qui ergo intermittitjustitiam, quasi interruptam induil loricam. Seditiiies isle iiequaquam poteiit conlra adversarmmsuuin fortner pugnaie. Igilur ut miles Chrislj an-liquo hosti \iniitei resistal, loricam justitise mvio-laum cusiodiai, id esi sine interinissione operibusjustitia? stodeat insislete. Debel eliam mile« isiegalea caput suumornare, videlicet utetipsejndedecoius appaie.it, etipsi hosti ob laiiliim secunuiissignum lerrorem niimmum mcutial. Caput bujusjnililis non inconvcinenlcr acciputir inlenlio ipsinsLominis interioris. Nam sicu! capni piaeest caeiensinembnscorpoii<!, sic inlentio \ideiiir piseesse c.e-teris instniiiientis inlerioris hominis. Ul enim nosdocet IISIISipse, inteniio in nobis solet pi.ecedere,demde cura, sollicitudo, studitim el cetera Imjiis-nicdi, iit ipsa inientio opere yaleat demonstrai i. Ac

Asic solent quasdam membia subsequi. Tjuic autein

intelligere debemus per galeam, msi beatam spero?Nam quomodo galea sursum dirigitur, sic beala

spes semper ad supenora suslolhlur. Tunc ergoniiles Clnisli super taput suum galeam ponii, ctnti

intentionern snain beata spe mimit, ld est, cum

quidquid boui intendit agere, hoc solummodo facit

ob spem beat.e et perennis glorise. Estreiiam cl_-

peus nostio mihii \alde necessanus, hune quijroedebet praetendeie, ul a \irulent)s diaboh jaculis tam

se quam equum suum valeat delendpre. Scutum

mihiis huj"us fidem docel esse Aposlolus : Sumtte,

inquit, scutum fidet tnquo (Ephes. vi, 16), elc. Fides

namque tanquam sculuni iiiexpugiiabile aideiiiissima

viuoium lela solet excipeie, ac roelu gebennae etR ccelestis legni cieduhtate nioiliiicando exstnigneie.

Possumus eiiam, pcr scuium , apussime paiieiitianiaccipere. Sicut eiiim sculum cxtipiendo adveisaiutela mililem lenijioralem serval incolumen , ila pa-tienlia excipiendo moi iifera diabob spicula, mihtem

spintualem. Notanduin quoque quia miles ex snustrolatere scutumsoletpiselendere; persinistiam^nijjpopartem, inlelhgere possumus adveisitalem. Scutum

itaque nnles Christi e\ sinislro piaeiendit latere,cum patienliam el animo et coipore ampleclitui in

adversitate; nunquam enim inprospeiitale esl \irlus

palientiae. Ille autem \eie patiens esse ciediiur quiadversis atleritur, el lamen a spei leclitudme non

ileclilur. Restat igitur ul miies ille absque mora

lanceam manibus anipial, gladio se accingal, ac sicC audactei ad singulare cerlamen accedat hosiiqtie

suo vtrihter se objiciat. Lanceam debei arnpere, utinde suum hostem valeal transfigcre; gladio dcbet

acringi, unde ide'ii hoslis que.it jiignl.tn. Quid au-lcm pei l.uiceam iiilelligenduii' csl, nisi provitlpntia?Sicul enim temporahs adveisarras adhuc longesemotus tiansfigiiiii laneea, ita hoslis antiquusquasi adhuc longe divisnS quadam tiansiigitur pro-videniia. Unde, ul thxtmus, miles noslei ipsam lan-ceam debet lenere in niambus. Sd?pius in diviuis

Sciiptuiis, quia pei eas soleiiras opeian, opeia permanus solent designan; lanteam ltaque in nianibus

teneie, est m opeiibus piovideiUi.un habeie. -Ctimemm nnles Chiisti aliquid pioponit ageie, slanm

p. ad ipsum opus raentis lnluiliim debei dnigeie el ad

quem hnem lendat dihgenti pio\identia tircum-

spicere, quod si tedenderit ad finem mtlum, roox

analhemalizando lllud, tanquam mortifenim respnat

\enenum; sin autem ad finem bonnrh videalur len-

dere, sive sit Ieve sive sit giave, intrppidtis lpsum

opus debet airipere, ac bilari devotione jierficeie.Si igilur miles-Chrisli hancprovidam sollicitudinemin omnibus opeiibus suis jugiter habere sluduerit,

ipsum ad\ersanum suum, latiqnain lancea pro\iden-lia? transfixum, facillime supeiaiepolerit Qnid vero

sigmficet giaditis' Evponeie nobis dignum duxit

Aposlolus : El gladium, inquit, spnilus, quod esl ver-

bum Det (Epltes. \i, 17). Et iterum : Vuiicsestsctmo

Dei et efficav(Hebt. iv, 12), elc. Teibum ouijme Dei

70? EADMERI CANTi ARiCISSESMONACHI 708non inconvenienter gladius, spintiialisvideliccl, seu ,

ancejis dicitur glatlins, quia quod bnjiismodi glatlius

agit corporaliter, \erbum Dei videtur agcre spiri-tualitet. Anceps namque gladius ex ulraque partesolet incidere, sic el seimo divinus quasi ex ulraqtie

parle videlnr incidere, cum corda hominum duobiis

modis solet compungere, scihcet»nunc leirendo,

nunc blandiendo, nuiic moilem seleinam commi-

nando, nunc \ilam sempiternam piomitlendo. Cum

ergo miles Chrisli hanc verbi Dci leclionem et in se

et In quoscunque valet exerceie, ipsurn antiquumhoslem gladio quodammodo videtur jugulaie. Quasienim jugulando eum usque ad inlernecionem pro-

slernil, dum longe a finibus suis, a corchbiisvidehcet

in quibus ante inliabilaverai, gladio \erbi Dei illum

violenler expelht. Valdc itaque ut praediximus, sunt

neccssaria spiriluali militi sua aima.

CAPUT CXCIV.Simihtudo cetleiaui.

"Salomon ex peisona sponsse dicit 111Canlicrs :

Intioduxil me tex tn cellam vinattam (Cant. n, i).Videamus quomodo prudens cellei arius soleat or-dinare dolia in cella vinaria, siquidem juxia osiuun

illnd ponit doliuro in quo est tlchilissimum \iniim,

jnxta quod et aliud poniliir in quo aliquanlum rae-IIMS\imini liabetur, sed el jnxla illttd leilium si-

sttlur 111quo adlaic meIiiis\inum-conliiietiir Sipque

quanlo dolta ab ostio disjunguntur, tanlo in eis

melms vinum babetur. No\issiino veio, id esl in an-

gtilo illud ponittir dolium in quo conlinelur pretio-sissimum vinum. Omni prudentid oplimum vinum '

neqiiaquam ponitur juxla oslium, sed illud"quodesl vihssimum. Sed quare? Propter ingredientesvidelicet et egredientes. Si enim bonum esset jiixta

osiiura, ipsecellerarius non minimum inde ab in-

gredientibus sive egredicntibus incnrreret damnum ;cilius uamque arripimr qttidquid prope niaiius in-

venitur, et ideo \iliorem potum antcponit, potio-rem vero poslponit; solet etiam el aham facere

prudentiam, eum aliquem 111cellaiium suum ratio-

ducit, juxta modum qtto eum diligit, ei ad polandum

llibuil;quem enim panim dibgit, illi de leviori

polu tiibuil; quem vero aliqiiantulum diligit, eide

mediocn polu tiibuil ; quem autem pluiimum dili-

git, huicde optimo-dohoad potandum iribuit. Dicit .

ltatiue sponsa : lnltoduxtl me lexmcellam vina-

riam Rex isle Re\ regum cellam hahet \inariam

ln qna sponsa sua, \idehcet fidehs anima, se gra-uilalur introductam* ejus cella vjiiariadicilui Scn-

plura sacra. In hac celia quatuor habentur dolia

meliifluaedulcedinisplena,quorum isla sunt nomina:

simplex lustoria, allegona, moralilas, anagogen, id

est inlellectus tendens ad supeiiora. Isla quidemdolia modo quo superius dixunus siinl ordinala.

Prnuo namque loco m Scnplura sacra, lanquam

juxta ostium, est simplex bistona, deinde allegona,

postea morahtas, novissime vero, quasi in angulo,esl attagogpn, id est coiilemplat'0. Valde dulcis

__potuse\;t h.storia, sed et dulcior in allegoria ; dnl-cissinu>s \ero in moralilale, longe autem incompa-rabihier dulcior in anagogen, id esl in coniempla-lione. Potus qui continelur in piimo dol.o, id ostin hisuuh, snnt sinmlicia^gesla sanctorumet exem-pla, quiDus dum intendiraus, animas noslras magnadulcedine qttodammodo polamus. In secundo aulemdolio, id esl ln allegoria, est fidei insli uctio ; perallcgoriatn namque ad fidem inslruimur et interiorehomine a>dmirandre suavitatis sapoie imhuimur. Interlio \cio doho, id est in moralitate, est moriimeompositio ; per roorahtalem eienim moresnostioscomponimiis, et, quasi miraedulcedinis potu refecli,lnlares el amabiles proximis noslris apparemus.Potus qui cominctur in quaito dolio, illo videhcet

B qui stat in nngulo, id est in anagogen, est quidamsuavissimuj, di\ini amoris affectus, cujus ineffabilichilcedine, cum anima nostia reficitur, ipsi suttima?divinilati quodammodo iinitur. Cum igiltir celle-r.tiius isle ahquos in cellarinm suum, sanctam vi-dehcet Sciipluram introducit, modo quo superiusdixunus, eis ad potandum tiibuit; simphtioresnamque ct rudes in fide ac ejus amoie, de primodolio solet potare, id esl de lustoiia , capacioresvero de allegoria ; peifectiores aulem demoralila-ie; perfeclissinios aiilem xle anagogen, id est deconlemjilationc. Scicnduni \ero quod quisquis dequarto dolio"",deillo \ideIicelquod stat in anguio,id esi de anagogcn, bibeiil; quanlulumcunque indegustaverit, statim ob miram ipsius polus dulcedi-

C nem ebrius erit, illa videhcet ebiielale ad quamsponsus eleclos suos inviiat in Canlicis . Comediie,amtci, et btbile, el inebtiamini, cltaiissimi. Quienn-que eteuim de potus litijus dolii suavissimo sapoieinebrialur, mo\ ad niuiidi hujus turbinesLianquaniebiius, insensibilis leddilur. Habet autein Islud cel-lariuin in se quotldam oslium ; in isto vero oslio,qusedam clavis habelur per quam infidelibus clau-dtttr el IJdchbus aperiiur. Ostium Iiujus cellani, idest sanctse Scripturse, est recta fides ; cia\ is auiemhiimililas ; qui eigo \ult intrare in ceilanum Do-mini, id esl in sanctain Scripltiram, necesse eslut

inlielper osiium ct clavcm, per fidem videlicel ethumilitatem; debel namque cei tissime credere quid-qmd 'dicil sincta Striptuta veium esse ; de.ndc

" sensum ipsius Scriptura3,acsi pro foiibus pulsando,lnrauliier dcbet invesligare ; ntillits etenim sinehde et humilitaie 111cellarium Domini ad suam uti-lilatem poletil inlrare. Polent quidem tanqtiam fur

inumpere, etquadam \i saecularis scientiae, de pti-mis dohis quasi qtiasdam guttas lambere, sed ad ul-timum dolium, in qno continelur iliud vinum quodhelificat cor hominis (Psal. cui, 1S), id est ad ana-

gogen, nullalenus quibit pei tingere. Quisqms iguurin cellario Domini de omnibus dobis, id esl de lii-

storia, de allegoria, de morahtate, de conlcmjjla-lioncsufricienter bibere desiderat, reclam fidem cutastim.na htriuhiate haheie slndeat.