Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
18/10/2016
1
ICCS Workshop
Burgerschap op school, hoe doe je dat?
Marc Hooghe, Ellen Claes, Lies Maurissen, Dorien Sampermans
Waarom meer burgerschapsvorming op school?
Maatschappelijke bezorgdheid:
- Dalend vertrouwen in de politiek
- Geringere deelname aanverkiezingen
- Succes populistische partijen en kandidaten
- Gebrek aan politieke kennisonder de bevolking
18/10/2016
2
Meer diverse samenlevingen
EUROPAZ-AZIË
MIDDLE EAST
Wereldwijde trend
Europa zeker niet uitzonderlijk
Demografisch profielgrotere impact op onderwijs
Dus: meer burgerschapsvorming op school
Minister H. Crevits, 1 september 2016
"Ik vind dat er op school veel meer aandacht moet gaan naar burgerschapsvorming", aldus Hilde Crevits. "In het eindtermendebat moeten we daar binnen onder meer Nederlands, godsdienst en geschiedenis een formulering voor vinden. We moeten dat veel duidelijker omschrijven, zeker in deze tijden."
Crevits wijst in het bijzonder naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de grondwet. "We moeten onze jongeren duidelijk aanleren wat dat betekent", zegt ze.
De minister ziet vooral een taak weggelegd voor het secundair onderwijs.
18/10/2016
3
Dus: meer burgerschapsvorming op school
Minister H. Crevits, 1 september 2016
"Ik vind dat er op school veel meer aandacht moet gaan naar burgerschapsvorming", aldus Hilde Crevits. "In het eindtermendebat moeten we daar binnen onder meer Nederlands, godsdienst en geschiedenis een formulering voor vinden. We moeten dat veel duidelijker omschrijven, zeker in deze tijden."
Crevits wijst in het bijzonder naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de grondwet. "We moeten onze jongeren duidelijk aanleren wat dat betekent", zegt ze.
De minister ziet vooral een taak weggelegd voor het secundair onderwijs.
IN BESTAANDE VAKKEN
Dus: meer burgerschapsvorming op school
Minister H. Crevits, 1 september 2016
"Ik vind dat er op school veel meer aandacht moet gaan naar burgerschapsvorming", aldus Hilde Crevits. "In het eindtermendebat moeten we daar binnen onder meer Nederlands, godsdienst en geschiedenis een formulering voor vinden. We moeten dat veel duidelijker omschrijven, zeker in deze tijden."
Crevits wijst in het bijzonder naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de grondwet. "We moeten onze jongeren duidelijk aanleren wat dat betekent", zegt ze.
De minister ziet vooral een taak weggelegd voor het secundair onderwijs.
COGNITIEF
18/10/2016
4
Dus: meer burgerschapsvorming op school
Minister H. Crevits, 1 september 2016
"Ik vind dat er op school veel meer aandacht moet gaan naar burgerschapsvorming", aldus Hilde Crevits. "In het eindtermendebat moeten we daar binnen onder meer Nederlands, godsdienst en geschiedenis een formulering voor vinden. We moeten dat veel duidelijker omschrijven, zeker in deze tijden."
Crevits wijst in het bijzonder naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de grondwet. "We moeten onze jongeren duidelijk aanleren wat dat betekent", zegt ze.
De minister ziet vooral een taak weggelegd voor het secundair onderwijs. OUDERE LEERLINGEN
Toewijzen aan specifieke vakken?
Binnen vrijstelling voor levensbeschouwelijke vakken?
C. Gennez, Vlaams Parlement, 9 juni 2016
“Heel veel ouders zouden gebruikmaken van een vrijstelling omdat ze zelf voor hun kinderen niet meteen aanhanger zijn van een van de erkende levensbeschouwingen (…) We denken dat het zinvol is om kinderen niet te segregeren op basis van hun levensbeschouwing, maar om vanuit het respect voor de verschillende identiteiten de dialoog aan te gaan en zo elementen van burgerschapsvorming in die vrijstelling in te lassen.”
18/10/2016
5
Apart vak ‘Burgerschap’?
Franse Gemeenschap: vanaf 2016-17: ‘Citoyenneté’ kan levensbeschouwing vervangen
Voorlopig nog geen groot succes
Zijn leerkrachten levensbeschouwing bevoegd voor deze nieuwe cursus?
Algemeen probleem: burgerschapsvorming pasmunt in debat over levensbeschouwelijke vakken
Louter/voornamelijk cognitief?
Bevraging eindtermen: veel ruimere invulling‘wereldburgerschap’: kennis, attitudes, handelingen,…
18/10/2016
6
Leeftijd?
- Nu vooral geconcentreerd in 3de graad: voorbereiding op kiesleeftijd van 18 jaar
- Vanuit ontwikkelingsperspectief: voorkeur voor vroegere en langdurigere interventies
- Breder concept burgerschapsvorming: participatie, tegengaan segregatie, democratische school
Context
Vanuit bezorgdheid i.v.m. het democratisch systeem:
Robert Putnam (Bowling Alone, 2000; E Pluribus Unum, 2007)• http://bowlingalone.com/?page_id=13
• http://www.bettertogether.org/150ways.htm
18/10/2016
7
Achtergrond
30/01/2015 De Standaard
Brussels onderwijs voor gigantische uitdagingen: hoe vermijden we radicalisering?Alle schouders onder jong BrusselIn de Brusselse scholen wacht leerlingen, leerkrachten en directies een enorme uitdaging. We moeten veel dichter bij onze jongeren gaan staan, betoogt journalist Lode Delputte, die lesgeeft in een hoofdstedelijk GO!-atheneum en de jonge Brusselaar Ibo (25) persoonlijk naar een betere toekomst coachte.
27/11/2015 DeMorgen
Oorsprong
“Consternation about the preparation of children for civic live is perhaps as old as the idea of democracy itself”
(McDevitt & Chaffee, 2002:281)
18/10/2016
8
John Dewey• Instrumenteel i.p.v. autoritair
• Noodzaak van de school in een democratische maatschappij
• Karakter van de school moet democratisch zijn
• Methoden en curricula: aangepast aan sociale situatie en reflectie van de samenleving
Emile Durkheim• Gelijkaardige definities voor socialisatie en educatie
• Rol van de school als ‘uniform milieu’
• Leerling gevormd naar de noden van de samenleving
18/10/2016
9
Politieke socialisatie (term)• Hyman (1959) ‘Political Socialization’
• Politiek gedrag als geleerd gedrag (political learning)
• Focus op jeugd en adolescentie
• Dawson and Prewitt (1969): “Schooling agencies which provide the child with the fundamentals of his society’s technology also help him acquire the cultural norms and expectations associated with membership in society. We can see this clearly in the familiar curriculum of Western schools.”
• Langton (1969): formele en informele vormen van political socialization
Politieke socialisatie en burgerschapsvorming
“Citizenship education is education for citizenship, behaving and acting as a citizen,
therefore it is not just knowledge of citizenship and civic society; it also implies developing
values, skills and understanding.” (Advisory Group on Citizenship, 1998:13-14)
18/10/2016
10
Onderzoek in het secundair onderwijs
“American educators have long given the social studies a prominence in the secondary school
not found in most other nations” Niemi and Langton (1974:183)
Onderzoek voor 1980
1. The Civic Culture (Almond & Verba, 1963)
2. Political socialization and the high school civics curriculum in the United States (Langton & Jennings, 1968)
3. The Political Character of Adolescence(Jennings & Niemi, 1974)
4. ‘The development of political attitudes in children’ (Robert Hess and Judith Torney, 1967)
18/10/2016
11
Hedendaags onderzoek naar burgerschapsvorming
1.Civic Education (1998): Richard G. Niemi and Jane Junn
• Data:• Over heel de VS: ‘National Assessment of
Educational Progress
• 150 (ook open)vragen
• Zowel exploratief als multivariaat
• Nieuwe theoretische perspectieven (‘current events’)
• Focus op 14+
• Context: belang van kijken naar verschillende groepen, de school, de ouders en de samenleving
2. IEA CIVIC Education Study: http://www.iea.nl/cived.html
Internationale comparatieve studie
• Twee fasen:
• Kwalitatief: 24 landen, 1996-1997
• Kwantitatief: 1999-2000
• 90,000 14 jarigen 28 landen
• 50,000 17 -19 jarigen 16 landen
Hedendaags onderzoek naar burgerschapsvorming
18/10/2016
12
The Octagon Model served as a basis for CIVED and ICCS
Source: Citizenship and Education in Twenty-eight countries. Judith Torney-Purta, Rainer Lehmann, Hans Oswald and Wolfram Schulz
Voorbeeld: civic knowledge andinterpreting civic information
18/10/2016
13
Hedendaags onderzoek naar burgerschapsvorming
3. ICCS 2009
• Vraag: Zijn jonge mensen klaar en in staat om hun rol als burger in de maatschappij op te nemen?
• Data: 140.000, leeftijd:14/60.000 leerkrachten/ 5.100 schoolhoofden uit meer dan 5.300 scholen
• In Vlaanderen: 2.968 leerlingen uit het tweede leerjaar secundair onderwijs, 1.630 leerkrachten en 151 schoolhoofden uit 151 scholen
Geen eenzijdige aanpak Home
(/plus)
radicalisering
(http://www.standaard.be/plus/tag/radicalisering)
WAT KUNNEN LEERKRACHTEN DOEN TEGEN EXTREMISME?
‘Niet straffen maar discussiëren’21 JANUARI 2015 | Van onze redactrice Eveline Vergauwen
In een uitgebreide nieuwsbrief biedt het departement Onderwijs alle
Vlaamse scholen ondersteuning aan tegen radicalisering.
Leerkrachten moeten intens debatteren met hun leerlingen. hh
Scholen en leerkrachten spelen een belangrijke rol bij het voorkomen en
opmerken van radicalisering. Daar is zowat iedereen, inclusief de minister van
Onderwijs Hilde Crevits (CD&V), het over eens. Maar hoe vul je die taak
21/01/2015 De Standaard
18/10/2016
14
burgerschapsvorming op school
burgerschapsvorming op schoolDIRECT INDIRECT
• Nadruk ligt op de school/lkr als meest belangrijke agent in het politieke socialisatieproces
• Hij/zij geeft expliciet politieke kennis door
• Leerling is de meest belangrijke actor is het politieke socialisatieproces
• Nadruk ligt op lkr-lln & lln-lln relaties die daarom niet expliciet politiek zijn
GEMENGD
• School/lkr geeft aanzet voor politieke socialisatie (het framework wordt meegegeven)
• Lln worden hierna meer actieve actoren
18/10/2016
15
Discussies in de klas
Opvoeden tot geëngageerde burgers
Wat kan de school doen?
CurriculumProjectwerkingen initiatieven
Open klasklimaat
18/10/2016
16
Democratie beleven op school
Open klasklimaat
Eigen mening vormen en uiten
Verschillende kanten van een probleem worden toegelicht
Aangemoedigd om te discussiëren met mensen die een andere mening hebben dan jij
Zelf onderwerpen aanbrengen
Je mening uiten, zelfs als die verschilt van de meeste anderen
Hoe werkt het? • Kan tijdens alle lessen
• Over zeer uiteenlopende onderwerpen
• Grotere diversiteit aan meningen in de klas dan in de thuisomgeving
• Onderzoek: positieve effecten op gewenste burgerschapsuitkomsten• Politieke kennis
• Politieke interesse
• Politiek vertrouwen
• Politiek zelfvertrouwen
• Tolerantie
• …
18/10/2016
17
Percepties?
Niet elke leerling evalueert de discussieopportuniteiten op dezelfde manier. Daarom spreken we van de ‘perceptie’ van het klasklimaat. Het zijn ook deze percepties die de gewenste effecten genereren.
Onderzoeksvraag:
Waarom evalueren sommige leerlingen in eenzelfde klas het klasklimaat als meer open of gesloten dan hun medeleerlingen?
Kenmerken van de leerlingen
Gender
Socio-econ. status
Politiek zelfvertrouwen
Perceptie van open klasklimaat
Activiteitenbuiten de
school
Migratie achtergrond
Opleidingsniveauouders
18/10/2016
18
Context waarin discussies plaatsvinden
Goede relatie met leerkrachten
Samenwerkingtussen leerlingen
werkt
Perceptie open klasklimaat
Goede relatie met leerkrachten
Samenwerkingtussen leerlingen
werkt
Niveau leerlingen Niveau school
Duscussies in de klas dragen bij tot burgerschapsvorming
• Politiek brengt onvermijdelijk controverse en discussie met zich meeVia discussies in de klas kunnen ze hieraan wennen Dit leidt tot minder aversie ten opzichte van controverse of “agree to disagree”
• De leraar als moderator: dit vergt oefening en bewustwording van je eigen mening. De leraar zou het gesprek moeten faciliteren en de juiste vragen stellen zodat de discussie op gang komt en blijft.
• Onderzoek: gevaar voor cynisme
18/10/2016
19
Uitkomstenburgerschapsvorming
Participatie en tolerantie
burgerschapsvorming – uitkomst
burgerschapsvorming zorgt voor de nodige kennis, vaardigheden, attitudes en ervaringen om iemand voor te bereiden om actief en geïnformeerd deel te nemen aan de democratische samenleving.
David Campbell (2012)
18/10/2016
20
Uit: Teaching civics: a manual for secondary teachers van Sibylle Reinhardt, 2015, p.171.
Leerniveaus
Startpunt Gedrag gedreven door
Eigen
behoefte
Institutioneel
niveau
Systemen
Eigen
interesse
Regels
Kritische
reflectie
Eerste fase
Tweede fase
Derde fase
Participatie
18/10/2016
21
Onderzoek
• Participatie?• Op school
• In de samenleving
• Toekomstige participatie
• Hechten jongeren belang aan participatie?
Democratischschoolklimaat
18/10/2016
22
Onderzoek
• Attitudes tolerantie• Gendergelijkheid
• Gelijkheid ten opzichte vanminderheidsgroepen
Centrale positie
leraar enschool
18/10/2016
23
Vragen? Opmerkingen?
Presentaties van de workshops vindt u op onze website
www.iccs-vlaanderen.be/voordelen_scholen.htm