Embed Size (px)
Citation preview
KONINKRIJK BELGIË
Federale Overheidsdienst
Buitenlandse Zaken,
Buitenlandse Handel en
Ontwikkelingssamenwerking
© Europese Unie, 2011
Wegwijs in Europa
Wegwijs in Europa is een uitgave van de federale overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.
Originele teksten: Caroline HUYNEN en Ann BRUSSEEL
Update: Directie-generaal Europese Zaken en Coördinatie
Concept en realisatie: Sandra FERNANDEZ
Foto’s: © Europese Unie, 2011
Verspreiding: downloaden via http://diplomatie.belgium.be/nl/eu/pedagogischefiches/
Verantwoordelijke uitgever: Dirk ACHTEN, Karmelietenstraat 15, 1000 Brussel
De gegevens in deze publicatie zijn louter informatief en binden de FOD juridisch op generlei wijze.
3e editie – April 2011
Wettelijk depot : 0218/2011/29
•Voorwoord•Eenlangverhaal...•DemotorenvanhetEuropeseproject•EennieuwverdragvoordeEuropeseUnie•DebalansvanhetBelgischeVoorzitterschapvan deRaadvandeEuropeseUnie•EenUnievanwaarden•DegroteEuropesepuzzel•Eensteedsgroterwordendefamilie•Europakiestvoorduurzameontwikkeling•Eengezonde,kwaliteitsvolleenevenwichtigevoeding•Eengroteruimtevanvrijheid,veiligheid enrechtvaardigheid•Eeneconomischegrootmacht•Genieten,studerenenaanwetenschappelijkonderzoek doeninEuropa•Europalaatzijnstemhorenophetwereldtoneel
De onderwerpen
Voorwoord
Vertrouwd met Europa !
Door de didactische fiches heen loopt een rode draad: het pad effenen voor een meer toegankelijk en begrijpbaar Europa, minder vereenzelvigd met het cliché van de bureaucratische instelling maar dichter bij de dagelijkse realiteit van de burgers.
Ook al zijn wij er ons niet steeds van bewust, toch beïnvloedt Europa ons dagelijks leven in belangrijke mate. Zo beantwoordt de brandstof van onze voertuigen aan de Europese kwaliteitsnormen. Het brood dat we kopen – in euro natuurlijk! – werd bereid volgens de productievoorschriften van de Europese voedselveiligheid. We reizen van het ene land naar het andere zonder grenscontroles. We kunnen onvergetelijke ervaringen opdoen in een ander land dankzij de talloze grensoverschrijdende onderwijs- en opleidingsprogramma’s die de Europese Unie financiert. En de lijst van kleine dagelijkse dingen die het tastbare resultaat zijn van Europa, is zeer lang. Vandaar het belang de Unie beter te kennen en te begrijpen.
Deze fiches werden bedacht en geschreven voor al degenen die zich als leerling, leerkracht, animator of eenvoudigweg als burger een beter beeld willen vormen van Europa. Voor hen is de herhaling van een aantal fundamentele aanknopingspunten wellicht zeer nuttig.
Aan de hand van concrete voorbeelden vatten deze beknopte fiches samen hoe gedurende meer dan 50 jaar aan Europa gebouwd werd. Ook de rol van België – één van de zes stichtende lidstaten – in de Europese opbouw wordt in de verf gezet. De doelstelling van deze brochure bestaat er dus in u vertrouwd te maken met Europa zonder in overdreven vereenvoudiging te vervallen.
We laten u eerst en vooral in grote lijnen de Europese Unie (her)ontdekken, haar geschiedenis en de werking van haar instellingen. We hebben het over de waarden, de ambitieuze verwezenlijkingen en concrete acties voor de burgers. We maken ook kennis met het uitgebreide Europa, dat de uitdagingen van de globalisering moet aangaan en dat zijn stem moeten laten horen op het internationale toneel om het milieu te beschermen en de ontwikkelingshulp uit te breiden. Meer dan vijftig jaar na de oprichting past de Europese Unie zich aan de opeenvolgende uitbreidingen aan. Ze ontwikkelt een nieuwe manier van beleidvoeren om haar werking een meer eenvoudige en duidelijke structuur te geven. Het Verdrag van Lissabon zet de bakens uit voor de integratie van de Europese Unie in de 21e eeuw tegen de achter-grond van wat bij de burgers en in de wereld leeft.
Om didactische redenen zijn er de kadertjes “Goed om te weten!” en “Debat in de klas…”, die het thema uitdiepen aan de hand van weetjes, vragen en voorstellen tot discussie. Daarnaast is in een aantal fiches een link naar specifieke internetadressen geplaatst.
Deze fiches kunnen ook in pdf gedownload worden op : http://diplomatie.belgium.be/nl/eu/pedagogischefiches/
Veel leesplezier !
Een lang verhaal …
De Tweede Wereldoorlog blijft het grootste en meest moorddadige conflict in de geschiedenis van de mensheid. Wanneer de gruwelen van deze oorlog in ’45 eindelijk een einde kennen, ligt Europa er verslagen bij: miljoenen men-sen zijn dakloos, de economie is volledig in elkaar gezakt en meer dan de helft van de Europese industriële infra-structuur is vernietigd.
De schok die de twee wereldoorlogen in minder dan 30 jaar veroorzaken, brengt intellectuelen, politici en filosofen ertoe de eeuwenoude twisten te overstijgen. Ze bedenken ‘Europa’ en starten met de opbouw.
De geboorte van de zesling
Deze filosofie indachtig, komt de Franse minister van Buiten-landse Zaken Robert Schuman met een plan op de proppen, dat men later het Schumanplan noemt: de Europese landen zouden zich economisch en politiek samen ontwikkelen. Met de Unie zou de welvaart stijgen en zou de vrede gegaran-deerd zijn. Zes Europese landen – Frankrijk, Duitsland, België, Luxemburg, Nederland en Italië – reageren enthousiast. Samen beslissen ze om werk te maken van de economische samenwerking, in het bijzonder op het vlak van de grensover-schrijdende markten van kolen en staal.
In 1951 wordt de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) geboren en daarmee meteen ook de eerste vorm van Europese integratie. Het hoeft niet te verwonderen dat het precies over staal en kolen gaat, twee grondstoffen die de basis vormen van elke oorlogsindustrie.
Leven in gemeenschap
Op aansturen van de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Paul-Henri Spaak gaan de zes lidstaten nog een stap verder. In 1957 ondertekenen ze het Verdrag van Rome en zo worden twee Gemeenschappen gesticht:
• Enerzijds wordt de Europese Economische Gemeen- schap (EEG) opgericht.• Anderzijds richt hetVerdrag vanRomeookdeEuropese Gmeenschap voor Atoomenergie (Euratom) op om on- derzoek en ontwikkeling rond atoomenergie te bevorderen.
De bedoeling van hetVerdrag van Rome is een gemeen-schappelijke markt te creëren, namelijk een zone waarin goederen, personen, diensten en kapitaal vrij circuleren.
In 1965wordthetVerdragondertekend inzakede fusie van de verschillende uitvoerende organen van de drie Gemeen-schappen (EGKS, EEG en Euratom), tot één Commissie en éénRaad.
Wanneer de omringende landen beseffen welke voordelen een dergelijke samenwerking biedt, besluiten sommige zich bij de zes stichtende lidstaten aan te sluiten. In 1973 worden Denemarken, Ierland en hetVerenigdKoninkrijk lid, gevolgd door Griekenland in 1981. In 1986 komen Spanje en Portugal erbij: het Europa van de Twaalf is geboren!
De groeifases
De samenwerking tussen de lidstaten wordt steeds nauwer en de kandidaat-landen worden steeds talrijker. Daarom vol-genverschillendenieuweverdragendiehetVerdragvanRomeaanpassen, met de bedoeling de werking van de Unie te ver-eenvoudigen en tegelijkertijd meer diepgang te geven.
De Europese Akte(1986)vulthetVerdragvanRomeaanmeteen aantal punten die zich concentreren rond de voornaamste doelstelling, de grote eengemaakte interne markt (afschaffing van de binnengrenzen en de invoering van het vrije verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen). Deze doelstel-ling zal worden gehaald in 1993.
En de samenwerking gaat verder: in 1992 sluiten de lidstaten het Verdrag betreffende de Europese Unie, dat men over hetalgemeenhetVerdragvanMaastrichtnoemt,verwijzendnaar de Nederlandse stad waar het ondertekend werd. Dit Verdrag,datvoordestichtingvandeEuropeseUniezorgt,isnoodzakelijk om de toekomstige economische en monetaire unie te organiseren op basis van de eenheidsmunt, om een gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid te voeren en om de samenwerking op het vlak van justitie en binnen-landse zaken uit te diepen. Zoals je ziet, het accent ligt niet alleen meer op economische samenwerking.
In 1995 treden Finland, Oostenrijk en Zweden toe. Zo zijn we bijhetEuropavandeVijftienaanbeland.Kortdaarnawordentweeandereverdragenondertekend:hetVerdragvanAmster-dam(1997)enhetVerdragvanNice(2000).
Het Verdrag van Amsterdam stelt werk en rechten van de bur-ger centraal, ruimt de laatste hindernissen uit de weg in het vrije verkeer van personenenverstevigthetveiligheidsbeleid.Voortswil het Europa een luidere stem geven op het wereldtoneel en de Europese instellingen hervormen, in het vooruitzicht van de uitbreiding in de richting van Oost-Europa en de Middellandse Zee.
Het Verdrag van Nice legt de nieuwe basis voor de werking van de Europese instellingen met het oog op de vijfde uitbrei-ding van de EU. In 2004 kreeg Europa een groeischeut omUtegentezeggen. Inéénklapkwamener10 lidstatenbij :Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovakije, Slovenië endeTsjechischeRepubliek.
Een Unie met zoveel leden en zo’n ruime bevoegdheden kon niet meer functioneren zoals een gemeenschap met 6 lidsta-ten en beperkte doelstellingen. Op basis van deze vaststel-ling werd een ontwerp van verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa uitgewerkt. Dit verdrag had tot doel Europa beter te laten functioneren, maar ook om in een tekst alleverdragentebundelendieindeloopvan50jaartotstandwarengekomen.HetVerdragwerdin2004inRomeonder-tekend, maar nooit bekrachtigd na de negatieve referenda in Frankrijk en Nederland.
Een lang verhaal … (2)
DebelangrijksteverworvenhedenwordenevenwelinhetVer-drag van Lissabon overgenomen.
Het Verdrag van Lissabonwordtin2007ondertekend,hetjaarwaarinBulgarije enRoemenië toetreden totdeEUdie inmid-dels27landentelt.DitVerdragpastdeinstitutionelestructuurenhet besluitvormingsproces van de Europese Unie aan. Hierdoor wordtdeEuropeseUniedemocratischerenefficiënter.HetVer-dragwerdop1december2009vankracht.
Een eeuw van vooruitgang!
Dit is de bekende situatie vandaag : we zijn met z’n zevenen-twintig, we betalen onze lunch in Finland in euro, we reizen zonder grenscontrole van het ene land naar het andere en als een streek in Europa getroffen wordt door overstromingen, dan bieden andere lidstaten financiële steun aan voor de weder- opbouw.
Eén ding is zeker: nooit is er méér welvaart en vrede geweest in het Europa dat minder dan een eeuw geleden onder interne oorlogen gebukt ging.
NadeinwerkingtredingvanhetVerdragvanLissabonop1de-cember2009kanEuropazichnuvolledigtoeleggenopcon-crete problemen waar de burgers rechtstreeks mee te maken hebben, zoals een sterkere groei en een beter concurrentie-vermogen, het scheppen van meer en kwaliteitsvol werk, de versterking van de interne markt, de bestrijding van de klimaat-verandering en een concept voor duurzame landbouw, enz.
Paul-Henri Spaak
©EuropeseUnie,2011
Robert Schuman
©EuropeseUnie,2011
Goed om te weten
Victor Hugo heeft in de 19e eeuw de uitdruk-king‘VerenigdeStatenvanEuropa’gelanceerd,die hernomen werd door voormalig eerste minis-ter Guy Verhofstadt, als titel voor zijn laatste boek over de toekomst van de Europese Unie.
In 1955 werd op de Conferentie van Messina de vooraanstaande Belgische staatsman Paul-Henri SpaakbenoemdtotvoorzittervanhetVoorbe-reidend Comité, dat belast werd met het opstel-len van een rapport over de oprichting van een gemeenschappelijke Europese markt.
De Europese feestdag is 9 mei. Dit is de verjaar-dag van de redevoering voor de stichting van de EGKS,dieopdiedagin1950uitgesprokenwerddoorRobertSchuman.
De motoren van het Europese project
De Unie met 27 lidstaten is een regeringsmodel zonder weerga in de wereld. De lidstaten blijven soevereine en on-afhankelijke staten. Ze aanvaarden evenwel om een deel van hun bevoegdheden af te staan om gemeenschappelijke en grensoverschrijdende problemen - zoals vervuiling of misdaad - samen aan te pakken.
Het delen van soevereiniteit gebeurt via gemeenschappe-lijke instellingen die de lidstaten oprichtten en waaraan ze een deel van hun besluitvormingsbevoegdheden delegeren.
De oprichtende verdragen voorzien in een afbakening van de macht, de bevoegdheid en de verantwoordelijkheid van deze instellingen.
De besluitvormingsorganen
• De Europese RaadDe Europese Raad brengt minstens twee keer per jaar de staatshoofden, regeringsleiders en de voorzitter van de Euro-pese Commissie samen. De Europese Raad legt de algemene beleidslijnen vast en stuurt de ontwikkeling van de EU aan maar doet geen wetgevend werk. Deze vergaderingen komen in de media uitgebreid aan bod. Met het Verdrag van Lissabon, dat op 1 december 2009 in werking trad, werd een voorzitter van de Europese Raad aan-gesteld voor een mandaat van tweeëneenhalf jaar dat een-maal kan worden verlengd. Deze functie wordt door de Belg Herman Van Rompuy waargenomen. Deze functie geeft de Europese Raad, die op basis van het Verdrag van Lissabon een volwaardige instelling wordt, meer zichtbaarheid en ook een meer permanent karakter.
Het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie en de Europese Commissie vormen de ‘institutionele driehoek’ die de verschillende beleidslijnen uitstippelt en de wetgevingsbe-sluiten vastlegt die in de Unie van toepassing zijn.
• Het Europees ParlementWat: in tegenstelling tot de nationale parlementen, stelt het Europees Parlement geen ‘Europese wetten’ op, maar onder-zoekt het de wetsvoorstellen van de Commissie. Het Parle-ment neemt de meeste wetten aan met medebeslissing van de Raad of brengt een advies uit. Door het medebeslissings-recht kan het Parlement op gelijke voet met de Raad van de Europese Unie deelnemen aan de goedkeuring van de wetten. Het speelt ook een essentiële rol in de begroting. Bovendien controleert het Parlement de Commissie: het moet de goed-keuring geven voor de aanstelling van haar leden en het kan de Commissie afzetten.
Wie: het Parlement vertegenwoordigt de burgers en is de enige Europese instelling waarvoor de burgers rechtstreeks de leden kunnen kiezen. Alle landen hebben een vast aantal europarlementariërs, afhankelijk van het aantal inwoners van het land. Zo heeft België 22 europarlementariërs op een totaal van 736 leden. in het Europees Parlement zitten de parlemen-tariërs niet per land, maar wel per politieke fractie bij elkaar.
Waar: het Europees Parlement zetelt in Straatsburg. Sommige zittingen en vergaderingen van de parlementaire commissies vinden evenwel in Brussel plaats. Het secretariaat van het Eu-ropees Parlement is in Luxemburg gevestigd.
• De Raad van de Europese UnieWat: de vertegenwoordigers van de regeringen, de ministers dus van de lidstaten, vergaderen en keuren wetten goed. Op vele gebieden beslist de Raad van de Europese Unie samen met het Europees Parlement. Voorts neemt de Raad ook be-sluiten inzake het buitenlands beleid en coördineert hij het optreden van de lidstaten op gebieden zoals het economisch beleid of het werkgelegenheidsbeleid. De Raad ziet bovendien toe op de uitvoering van de besluiten van de Europese Raad.
Wie: met het Verdrag van Lissabon, dat op 1 december 2009 van kracht werd, is het voorzitterschap van de Raad van de Euro- pese Unie aangepast. Zo wordt het triovoorzitterschap inge-voerd. Drie lidstaten stellen samen een gemeenschappelijk werkprogramma op voor een periode van 18 maanden, wat bijdraagt tot een grotere continuïteit. Elk van de drie staten neemt het voorzitterschap van de werkzaamheden voor een periode van zes maanden waar. De Raad komt in tien samen-stellingen bijeen:
- Algemene Zaken- Buitenlandse Zaken - Economische en financiële Zaken (ECOfiN)- Justitie en Binnenlandse Zaken (JBZ)- Werkgelegenheid, Sociaal Beleid, Volksgezondheid en Consumentenzaken- Concurrentievermogen (interne markt, industrie en onderzoek)- Vervoer, Telecommunicatie en Energie- Landbouw en Visserij- Milieu- Onderwijs, Jeugdzaken en Cultuur
De Raad Algemene Zaken wordt voorgezeten door de minister van Buitenlandse Zaken of de minister van Europese Zaken van het land dat het voorzitterschap waarneemt. Elke raadsformatie wordt voorgezeten door de bevoegde minister van de lidstaat die het voorzitterschap waarneemt, behalve de Raad Buiten-landse Zaken, die voorgezeten wordt door de hoge vertegen-woordiger van de Unie voor het Buitenlands en Veiligheidsbeleid.
Waar: de Raad van de Europese Unie vergadert in Brussel en in Luxemburg.
DEBAT IN DE KLAS
Hoe werkt Europa en heb jij er greep op ?
Algemeen zicht op de vergaderzaal van het Europees Parlement
© E
uro
pese
Unie
, 20
11
De motoren van het Europese project (2)
Opgelet! De Raad van de Europese Unie wordt nogal gemak-kelijk verward met de Raad van Europa. De Raad van Europa is nochtans geen instelling van de EU. Hij groepeert 47 landen en is opgericht ter bescherming van de mensenrechten. Let wel, nog nooit is een land lid geworden van de EU zonder eerst lid te zijn van de Raad van Europa.
• De Europese CommissieWat: ze stelt ‘ontwerpen van Europese wetten’ op en legt ze vervolgens ter goedkeuring voor aan het Europees Parlement en aan de Raad van de Europese Unie. Wanneer een ‘Europese wet’ is aangenomen, ziet de Commissie erop toe dat alle lid-staten die wet naleven. Daarnaast beheert ze ook de begroting van de Europese Unie.
Wie: ze is samengesteld uit één commissaris per lidstaat die door zijn/haar regering wordt aangesteld. Elke commissaris is bevoegd voor een specifiek domein waarvoor de lidstaten wil-len samenwerken. Voormalig minister van Buitenlandse Zaken van België Karel De Gucht is Europees commissaris voor Buiten-landse Handel. Elke commissaris vertegenwoordigt de gehele Europese Unie en niet zijn land van herkomst.
Waar: de Europese Commissie zetelt in Brussel.
De controle-instellingen
Het Hof van Justitie ziet erop toe dat de Europese instellin-gen en lidstaten de rechtstaat eerbiedigen. Op vraag van een land, een instelling of zelfs een individu kan een probleem door het Hof worden behandeld. Het moet echter over de toepas-sing van de Europese wetgeving gaan, anders zijn de nationale rechtbanken bevoegd. Merk wel op dat het Europees recht bo-ven het nationaal recht staat. Het nationaal recht moet dus in overeenstemming worden gebracht met het Europees recht. Het Hof van Justitie zetelt in Luxemburg.
De Europese Rekenkamer controleert de uitvoering van de begroting van de Europese Unie. Ze onderzoekt alle ontvang-sten en uitgaven van de Unie en gaat na of een goed financieel beheer is gevoerd. De Europese Rekenkamer heeft haar zetel in Luxemburg.
De meer gespecialiseerde instellingen en agentschappen
Soms hebben de instellingen met beslissingsbevoegdheden nood aan informatie alvorens een beslissing te kunnen nemen. Ze kunnen dan advies inwinnen bij verscheidene meer gespeci-aliseerde instellingen en agentschappen.
• HetEuropees Economisch en Sociaal Comité is het overleg- orgaan van de civiele samenleving, d.w.z. van de werkne- mers, vakbonden, consumenten, landbouwers, enz.• HetComité van de Regio’s is het overlegorgaan waarin de regionale en lokale overheden vertegenwoordigd zijn. Het is samengesteld uit voorzitters van de regio’s en regi- onale parlementsleden, burgemeesters van grote steden, gemeenteraadsleden, enz.
• DeEuropese Centrale Bank is verantwoordelijk voor het mo- netair beleid van de eurozone. Ze is gevestigd in frankfurt.• DeEuropese Investeringsbank is één van de voornaamste investeringsinstellingen van de wereld. Ze heeft tot doel een evenwichtige ontwikkeling van de Unie te steunen. Ze is gevestigd in Luxemburg.
Naast deze instellingen zijn er in de Europese Unie Europese agentschappen. We geven hier een paar voorbeelden : Euro-pees Geneesmiddelenagentschap, Europees Agentschap voor fundamentele Rechten, Europees Agentschap voor de Veilig-heid van de Luchtvaart, …
Naast al deze instellingen is er één persoon, de Europese om-budsman, die de Europese burgers en bedrijven beschermt tegen de risico’s van eventueel administratief wanbeheer van de Europese instellingen en organen. Veel klachten gaan bij-voorbeeld over de weigering van toegang tot bepaalde docu-menten, administratieve vertragingen of over recruteringen. De Europese ombudsman werkt in Straatsburg.
Wil je meer weten, surf dan naar: Europahttp://europa.eu
Raad van de Europese Uniehttp://consilium.europa.eu
Hof van Justitiehttp://curia.europa.eu
Europees Economisch en Sociaal Comitéhttp://cese.europa.eu
Europese Centrale Bankhttp://www.ecb.int
Europese ombudsmanhttp://ombudsman.europa.eu
Europees Parlementhttp://europarl.europa.eu
Europese Commissiehttp://ec.europa.eu
Europese Rekenkamerhttp://eca.europa.eu
Comité van de Regio’shttp://cdr.europa.eu
Europese Investeringsbankhttp://eib.europa.eu
Goed om te weten
Sinds 2003 is het Bureau voor Personeelsselectie van de Europese Gemeenschappen (EPSO) het enige contactpunt voor burgers van de Europese Unie die in de Europese instellingen willen werken. Het orga-niseert vergelijkende examens en tests (http://europa.eu/epso).
Het Europees Parlement is een unieke supranationale instelling in de wereld: de leden worden sinds 1979 op democratische wijze om de 5 jaar rechtstreeks verko-zen.
Een nieuw verdrag voor de Europese Unie
Bij haar oprichting in de jaren vijftig telde de Europese Ge-meenschap zes lidstaten en had ze voornamelijk economi-sche doelstellingen. Vandaag telt ze 27 landen en is haar actieveld aanzienlijk groter geworden. Een dergelijk succes maakte een aanpassing nodig: een Unie van 27 landen, en binnenkort zelfs meer, met zeer ruime bevoegdheden, kon immers niet meer werken zoals een Gemeenschap van 6 lid-staten met beperkte doelstellingen. Het Verdrag van Lissabon zorgt ervoor dat de Unie zich niet enkel kan aanpassen aan haar eigen evolutie, maar ook dat ze de uitdagingen van de globalisering beter kan aangaan.
Bekrachtiging
Op 13 december 2007 ondertekenden de Europese staats- en regeringsleiders plechtig het Verdrag van Lissabon. Dit Verdrag kon evenwel pas in werking treden nadat alle 27 lidstaten het hadden bekrachtigd volgens hun grondwettelijk vastgelegde procedures. Met de laatste bekrachtiging in november 2009 kon het Verdrag op 1 december 2009 in werking treden.
In België keurden zowel het federale Parlement als de parle-menten van de Gewesten en de Gemeenschappen het Ver-drag goed. De bekrachtiging van het Verdrag van Lissabon door België, werd afgesloten met het neerleggen van de be-krachtigingsakte in Rome op 15 oktober 2008.
Belangrijke wijzigingen met het Verdrag van Lissabon
Het Verdrag van Lissabon wijzigt deze vroegere verdragen zon-der ze te vervangen.
Het Verdrag van Lissabon is ingedeeld in twee hoofddelen: het eerste deel behelst de aanpassing van het vroegere Ver-drag betreffende de Europese Unie, het tweede deel wijzigt het vroegere Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeen-schap. In het nieuwe Verdrag wordt dit laatste omgedoopt tot ‘Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie’.
Het Verdrag van Lissabon bevat meerdere vernieuwingen:
- De Unie wordt door het Verdrag van Lissabon democrati- scher. Het verruimt in aanzienlijke mate de bevoegdheden van het Europees Parlement in zijn functie als medewetge- ver, begrotingsautoriteit en politiek controleorgaan. Het Ver- drag van Lissabon betrekt de nationale parlementen in gro- tere mate bij de werkzaamheden van de Unie, in het bijzon- der wat de controle van de subsidiariteit betreft.
- Het stelt een burgerinitiatiefrecht in. Het breidt de be- voegdheden van het Hof van Justitie uit en erkent de grond- wettelijke structuur van de lidstaten, inclusief wat de regio- nale autonomie betreft.
- Het Handvest van de Grondrechten, dat voorheen slechts een politieke verklaring was, werd niet in het Verdrag opgenomen, maar een bepaling stelt duidelijk dat de Unie de rechten, vrijheden en beginselen die zijn vastgelegd in het Handvest, eerbiedigt. Bijgevolg heeft dit Handvest dezelfde rechtskracht als de verdragen. Voor het Verenigd Koninkrijk, Polen en de Tsjechische Republiek werd in een afwijkende regeling voorzien. Deze formule werd verkozen boven andere mogelijkheden die het bindende karakter van het Handvest zouden hebben beperkt tot de instellin- gen van de Unie.
- Het Verdrag van Lissabon bepaalt dat de Unie toetreedt tot het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens.
- Het optreden van de Unie wordt efficiënter en coherenter. Het Verdrag van Lissabon introduceert één enkele rechts- persoonlijkheid voor de Unie. Het breidt de communautaire methode uit en past het institutionele kader aan.
- Met het aantreden van de nieuwe permanente voorzitter van de Europese Raad, de Belg Herman Van Rompuy, en van de hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken, de Britse Catherine Ashton, wordt de werking van de Euro- pese Unie eveneens verbeterd en haar zichtbaarheid in de wereld vergroot. De Unie beschikt voortaan over de nodige instrumenten om nieuwe uitdagingen aan te gaan en op vragen van de burgers te reageren. Het Verdrag vergemakkelijkt de besluitvorming binnen de Raad. De toepassing van de gekwalificeerde meerderheid wordt aanzienlijk uitgebreid.
- Het Verdrag van Lissabon geeft het beleid van de Unie en in het bijzonder het externe optreden en de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht een nieuw elan. Er werd een hori- zontale sociale clausule ingevoegd die de Unie verplicht in al haar beleidsmaatregelen rekening te houden met de sociale doelstellingen. Het Verdrag legt een specifieke juri- dische basis vast voor de diensten van algemeen belang. Deze basis wordt aangevuld met een protocol dat niet in het Grondwettelijk Verdrag stond.
Handtekeningen onder het Verdrag van Lissabon bezegeld
© Europese Unie, 2011
Een nieuw verdrag voor de Europese Unie (2)
Crédit©Union européenne, 2010
- Het Verdrag van Lissabon is ook vernieuwend. Het verwijst namelijk uitdrukkelijk naar de strijd tegen de klimaatveran- dering en vervolledigt de juridische grondslag op het gebied van energie.
- Het Verdrag van Lissabon stelt een duidelijk kader voor het optreden van de Unie in. Het maakt een einde aan de kunstmatige verdeling in pijlers, hoewel het specifieke karakter van het gemeenschappelijk buitenlands en veilig- heidsbeleid wordt onderstreept. De bevoegdheden van de Unie en van de lidstaten worden duidelijk beschreven. Het Verdrag vereenvoudigt ten slotte de wetgevings- en uitvoeringsinstrumenten van de Unie en stelt een normen- hiërarchie in.
Goed om te weten
De naam ‘Verdrag van Lissabon’ is afgeleid van de hoofdstad waar het Verdrag in december 2007 werd ondertekend.
Het Verdrag van Lissabon stelt een burgerinitiatiefrecht in. Dat is een nieuwe vorm van deelname aan het uitwerken van het beleid van de Europese Unie. Als ze met minstens één miljoen zijn en uit een groot aantal lidstaten komen, kunnen Europese burgers de Commissie rechtstreeks een voorstel voorleggen over vraag-stukken die voor hen van belang zijn en die onder de bevoegdheid van de EU vallen.
Traité de Lisbonne
© E
uro
pese
Unie
, 20
11
DEBAT IN DE KLAS
Rond welk thema zou je een Europees initiatief lanceren ?
De balans van het Belgische Voorzitterschap van de Raad
van de Europese Unie
Op 31 december 2010 sloot België officieel zijn Voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie af en gaf de fakkel door aan Hongarije. Het was de 12de keer dat België het Raadsvoor-zitterschap waarnam. Aangezien de Unie voor talrijke cruci-ale uitdagingen stond, koos België voor een pragmatische en doelgerichte aanpak: het programma van het Voorzitterschap streefde er naar zoveel mogelijk concrete resultaten te boeken op de diverse prioritaire actieterreinen in functie van de wet-gevende agenda van de Raad en van het Europees Parlement. Een bijzondere zorg was ook de goede samenwerking tussen de Europese instellingen, want enkel met een goed functione-rende machine kan de Unie daadwerkelijk beslissingen nemen.
Implementatie van het Verdrag van Lissabon
Het was voor het Belgische Voorzitterschap van groot belang ervoor te zorgen dat de innovaties van het Verdrag van Lissa-bon, dat één jaar geleden in werking trad, volledig uitgevoerd, gerespecteerd en ten volle benut zouden worden. Het Voor-zitterschap functioneerde daarom volledig binnen het kader van het Verdrag en de wijzigingen die het heeft aangebracht aan de uitoefening van het roterende voorzitterschap, in het bijzonder op het niveau van de Europese Raad, die een vol-waardige instelling geworden is met een permanente voorzit-ter, alsook op het niveau van de Raad Buitenlandse Zaken die nu wordt voorgezeten door de Hoge Vertegenwoordigster.
Een ander belangrijk dossier was de goedkeuring van de be-groting van de Unie voor 2011 volgens de nieuwe begrotings-regels van het Verdrag.
Het Belgisch Voorzitterschap slaagde er tevens in om een ak-koord te bereiken met het Parlement over de uitwerking van het Europees Burgerinitiatief, een voor burgers zeer zichtba-re vernieuwing van het Verdrag van Lissabon. Burgers zullen voortaan, mits het verzamelen van 1 miljoen handtekeningen en volgens bepaalde regels, de Commissie kunnen vragen wetgevingsvoorstellen te overwegen.
Strijd tegen de economische crisis – werken aan duurzame economische groei
In het licht van de toenemende druk op de eurozone was de versterking van het economisch bestuur van de Unie de voor-naamste prioriteit. Onder Belgisch Voorzitterschap zette de Raad een eerste verreikende stap in de richting van een betere coördinatie van het economische beleid met de invoering van een “Europees semester”, een reorganisatie van de kalender inzake economische beleidscoördinatie. Dit betekent concreet dat de regeringen van de lidstaten vanaf 2011 hun jaarlijkse begrotingsplannen samen met hun structurele hervormings-plannen moeten indienen voor een gezamenlijke Europese controle tijdens het eerste semester.
In de nasleep van de wereldwijde bankencrisis was ook de ver-sterking van het toezicht op en de regulering van de financiële sector een prioriteit.
De Unie weerbaarder maken voor de toekomst betekent ook het doorvoeren van structuurhervormingen op lange termijn. Het Voorzitterschap gaf prioritaire aandacht aan het imple-menteren van de strategie voor groei en jobs “Europa 2020” die door de Europese Raad van juni 2010 was gelanceerd. Het Voorzitterschap werkte ook aan een aantal concrete dossiers ten gunste van bedrijven, werkgelegenheid en consumenten.
Naar een coherenter Europees extern beleid - Europese uitbreiding en gemeenschappelijke han-delspolitiek
Een tweede kernopdracht van het Belgische Voorzitterschap was om bij te dragen aan een coherenter extern Europees be-leid door de volledige toepassing van het Verdrag van Lissabon ook waar te maken op het vlak van het buitenlands beleid.
In dit verband was de transitie naar en de oprichting van de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO) een absolute prioriteit. Al vroeg tijdens het Belgisch Voorzitterschap kon het basisbesluit over de oprichting en de werking van deze Europese diplomatieke dienst goedgekeurd worden. Over de resterende instrumenten (inzake personeel, begroting en het financieel reglement) die noodzakelijk waren voor het func-tioneren van de Dienst, werd in oktober een akkoord bereikt met het Europees Parlement, zodat de Dienst op 1 december formeel van start kon gaan.
In december keurde de Raad conclusies goed rond de Com-missiemededeling waarmee een verdere verbetering van het Europese optreden op het vlak van ‘disaster response’ wordt beoogd en dit zowel op het vlak van doeltreffendheid en ef-ficiëntie als coherentie en visibiliteit. Deze mededeling zal ver-der vertaald worden in een aantal wetgevende initiatieven.
Met betrekking tot de uitbreidingsdossiers werden enkele be-langrijke resultaten bereikt. Met IJsland werden op 27 juli de toetredingsonderhandelingen officieel geopend. De Europese Raad besloot op 17 december aan Montenegro de status van kandidaat-lidstaat toe te kennen.
Het Belgische Voorzitterschap was inventief bij het zoeken naar mogelijkheden om de ‘externe vertegenwoordiging van de Unie’ te verbeteren. In Cancún, maar ook in een aantal multilaterale organisaties, zorgden we ervoor dat de EU niet enkel met één stem sprak, maar ook één geïntegreerd onder-handelingsteam vormde waarbij de Europese Commissie en het Voorzitterschap samen plaats namen achter de EU-vlag en steeds in één ploeg onderhandelden.
De Raad Buitenlandse Zaken (in de formatie Handel) bereikte onder Belgisch Voorzitterschap een akkoord over de onderte-kening en de voorlopige toepassing van een Vrijhandelsakkoord tussen de EU en Zuid-Korea. De ondertekening vond plaats tij-dens de Top tussen de EU en Zuid-Korea op 6 oktober te Brus-sel, in de marge van de ASEM-Top. Het betreft het meest am-bitieuze handelsakkoord dat ooit door de Unie gesloten werd.
De balans van het Belgische Voorzitterschap van de Raad
van de Europese Unie (2)
Klimaat, milieu en energie
Onder impuls van het Voorzitterschap slaagde de Unie erin een eensgezind en coherent Europees standpunt te bepalen voor de biodiversiteitsconferentie in Nagoya en de klimaatconferen-tie in Cancún, twee belangrijke momenten voor de wereld-wijde actie tegen biodiversiteitsverlies en klimaatverandering. Daarnaast werd ook gewerkt aan de uitwaaiering van het kli-maatthema in andere sectoren waaronder de vergroening van transport en energie.
Inzake milieu bereikte het Voorzitterschap een akkoord tussen Raad en Parlement over de herziening van de richtlijn over de beperkingen op het gebruik van gevaarlijke substanties in be-paalde elektrische en elektronische toestellen. Inzake de veror-dening die het gebruik van biociden aan banden legt werd een eerste akkoord binnen de Raad bereikt.
Een socialer Europa
Het Europees jaar van de strijd tegen de armoede en de sociale uitsluiting werd in de kijker geplaatst via tal van debatten en conferenties; uiteindelijk werd ook een Verklaring van de Raad betreffende de strijd tegen de armoede goedgekeurd.Op het vlak van de gezondheidszorg kon het Belgisch Voorzit-terschap een akkoord bereiken tussen Raad en Parlement over
de richtlijnen inzake bestrijding van namaakgeneesmiddelen en inzake grensoverschrijdende gezondheidszorg
Justitie, binnenlandse zaken, asiel en migratie
Het Voorzitterschap streefde ernaar om zoveel mogelijk vooruitgang te boeken op een aantal wetgevende voorstellen die deel uitmaken van het asielpakket, conform de doelstelling om tegen 2012 een Gemeenschappelijk Europees Asielstelsel te kunnen verwezenlijken. Er werd vooruitgang geboekt inzake de strijd tegen de mensenhan-del en m.b.t. de externe dimensie van de strijd tegen het terrorisme.
Op het domein van justitie bereikte het Belgisch Voorzitter-schap een akkoord binnen de Raad over het voorstel tot veror-dening tot totstandbrenging van een nauwere samenwerking tussen lidstaten die dat wensen inzake wetgeving inzake echt-scheiding (“Rome III”).
Maar ook in andere domeinen slaagde het Belgisch Voorzitter-schap erin tastbare vooruitgang te boeken in een reeks dossiers die, elk op hun domein, baanbrekend zijn. Aldus werden o.a. ak-koorden bereikt op het vlak van verbetering van de rechten van buspassagiers en van consumenten, het op de markt brengen van bouwproducten, administratieve samenwerking tussen de lidstaten op fiscaal vlak, grensoverschrijdende verkeersveiligheid, de besteding van ongebruikte fondsen van het herstelplan voor energie, etikettering van textielproducten, voedingsinformatie aan consumenten en de visvangstquota voor 2011.
DEBAT IN DE KLAS
Hoe zou je een voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie organiseren ? Welke rol
zou je willen spelen ?
© Europese Unie, 2011
Goed om te weten
De Europese Raad, waar de staats- en regeringsleiders van de lidstaten en de voorzitter van de Europese Commissie vergaderen, wordt niet langer voorge-zeten door het roterende voorzitter-schap, maar door de Belg Herman Van Rompuy, de eerste permanente voor-zitter van de Europese Raad.
De Europese Raad is een volwaardige instelling geworden sinds het in wer-king treden van het Verdrag van Lissa-bon. De Europese Raad geeft de nodige impulsen voor de verdere ontwikkeling van de Unie en bepaalt de algemene oriëntatie, politieke beleidslijnen en prioriteiten. De Europese Raad oefent geen wetgevende functie uit.
Een Unie van waarden
Wie aan de Europese Unie denkt, heeft in de eerste plaats een groep landen voor ogen waarin mensen, goederen en kapitaal zonder controles over de grenzen kunnen bewegen. Deze bewegingsvrijheid is een recht voor elke inwoner van de Unie. Toch is Europa véél meer dan dit vrije verkeer van per-sonen en goederen! De Unie is geen bureaucratische machine die zich uitsluitend met economische zaken bezighoudt. Alle landen van de Europese Unie delen immers een aantal funda-mentele waarden en principes. De ‘waarden’ verwijzen naar de culturele tradities van de lidstaten. Zij hebben elk een ge-schiedenis, die hun identiteit en mentaliteit gevormd heeft.
De ‘fundamentele waarden’ hebben ze echter alle gemeen. Alle lidstaten zijn immers democratieën waar de regering de mensenrechten respecteert en waar de burgers vrij en gelijk zijn. Ook verdraagzaamheid en solidariteit behoren tot deze waarden.
Een echt Europees burgerschap !
De Europese Unie wil van deze waarden het fundament van haar bestaan maken en ze niet alleen laten gelden in Europa, maar ze ook bevorderen in de rest van de wereld.
Alle EU-lidstaten hebben ook het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) getekend. Dit Verdrag geldt als het strengste en meest betrouwbare mensenrechtenver-drag ter wereld. Tot nu toe waren alleen de lidstaten partij bij dit Verdrag. Het Verdrag van Lissabon, dat op 1 december 2009 van kracht werd, bepaalt evenwel dat de Europese Unie als dusdanig toetreedt tot het Europees Verdrag van de rechten van de mens. Alleen de landen die de principes van democratie, mensen-rechten en de rechtsstaat eerbiedigen, kunnen dus lid van de Unie worden. Deze voorwaarden worden zeer ernstig genomen en voortdurend getoetst. De lidstaten die deze principes niet eerbiedigen, zetten hun lidmaatschap van de Unie op het spel.
Deze waarden zijn geen loze woorden, maar hebben een praktische betekenis. Zo verzekert het ‘Europees staatsburger-schap’ gelijke politieke rechten in heel de Unie en beschermt het elke burger op een gelijkwaardige manier.
© E
uro
pese
U
nie
, 20
11
DEBAT IN DE KLAS
Ik ben Europeaan …Een groot Europa :
goed voor de democratie !?
Een Unie van waarden (2)
Het Handvest van de Grondrechten
De Europese Unie laat geen gelegenheid onbenut om deze fun-damentele waarden in de schijnwerpers te zetten. In 1999 werk-te ze een Handvest van de Grondrechten uit, dat de demo-cratie en de rechtsstaat als grondslagen van de Unie bevestigt en zegt dat alle burgers van de Unie met elkaar verbonden zijn door gemeenschappelijke waarden: vrijheid, verdraag-zaamheid, gelijkheid, solidariteit en culturele verschei-denheid. Het Handvest van de Grondrechten werd niet in het Verdrag van Lissabon opgenomen, dat op 1 december 2009 in werking trad, maar het Verdrag bepaalt duidelijk dat de Unie de rechten, vrijheden en beginselen die in het Handvest zijn verankerd, eerbiedigt, waardoor het Handvest dezelfde rechtskracht heeft als de verdragen.
Zoals je ziet, heeft een Europese Unie gebaseerd op deze fundamentele waarden duidelijk een concrete meerwaarde voor elke Europeaan !
© Europese Unie, 2011
Goed om te weten ?
Op 1 januari 2007 is het Europees Waarne-mingscentrum voor Racisme en Vreemdelin-genhaat vervangen door het Europees Bureau voor Fundamentele Rechten, dat eveneens in Wenen is gevestigd.
Ter gelegenheid van de 50e verjaardag van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in 1998 zette de Europese Unie het licht op groen voor de redactie van het Handvest van de Grondrechten.
Ondertekening van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie op de Europese raad van Nice, 7 december 2000: handdruk tus-sen Nicole Fontaine, voorzitster van het EP (links) en romano Prodi, voorzitter van de EC. In het midden Hubert Védrine, de Franse minister van Buitenlandse Zaken.
De grote Europese puzzel
De Europese Unie
Samenstelling : 27 lidstaten en 5 kandidaat-lidstatenAantal inwoners (in miljoenen) : + 500Oppervlakte : + 4.400.000 km²Officiële talen : 23Dag van Europa : 9 mei (dag waarop Robert Schuman zijn verklaring aflegde)Zetels van de Europese instellingen : Brussel, Luxemburg, StraatsburgDomeinnaam : .eu
27 lidstaten
België
Toetreding 1957 (stichtend lid)Hoofdstad : BrusselAantal inwoners : 10 miljoenInwoners : BelgenOppervlakte : 30.500 km²Officiële talen : Nederlands, Frans en DuitsNationale feestdag : 21 juliTypisch gerecht : Frietjes met mayonaise … in een papieren puntzak !Nationaliteitskenteken op voertuigen : BTelefooncode : 32Landdomein : .beStaatsvorm : Constitutionele monarchieMunteenheid : Euro
Bulgarije
Toetreding : 2007Hoofdstad : SofiaAantal inwoners : 7 miljoenInwoners : BulgarenOppervlakte : 111.000 km²Officiële taal : BulgaarsNationale feestdag : 3 maartTypisch gerecht : Banitsa, maaltijd van blader-deeg met witte kaasNationaliteitskenteken op voertuigen : BGTelefooncode : 359Landdomein : .bgStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Bulgaarse Lev
Cyprus
Toetreding : 2004Hoofdstad : NicosiaAantal inwoners : 0,8 miljoenInwoners : CypriotenOppervlakte : 9.000 km²Officiële talen : Grieks en TurksNationale feestdag : 1 oktoberTypisch gerecht : Koupepia, gevulde wijnbladerenNationaliteitskenteken op voertuigen : CYTelefooncode : 357Landdomein : .cyStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
Denemarken
Toetreding : 1973Hoofdstad : KopenhagenAantal inwoners : 5 miljoenInwoners : DenenOppervlakte : 43.000 km²Officiële taal : DeensNationale feestdag : geen officiële datum, maar doorgaans op 5 juni Typisch gerecht : Smörrebröd, een bijzonder broodje met worst, kaas of visNationaliteitskenteken op voertuigen : DKTelefooncode : 45Landdomein : .dkStaatsvorm : Constitutionele monarchieMunteenheid : Deense kroon
De grote Europese puzzel (2)
Finland
Toetreding : 1995Hoofdstad : HelsinkiAantal inwoners : 5 miljoenInwoners : FinnenOppervlakte : 338.000 km²Officiële talen : Fins en ZweedsNationale feestdag : 6 decemberTypisch gerecht : Karjalanpiirakka, pasteitje met rijst of aardappelNationaliteitskenteken op voertuigen : SFTelefooncode : 358Landdomein : .fiStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
Duitsland
Toetreding : 1957 (stichtend lid)Hoofdstad : BerlijnAantal inwoners : 82 miljoenInwoners : DuitsersOppervlakte : 357.000 km²Officiële taal : DuitsNationale feestdag : 3 oktoberTypisch gerecht : Alle soorten worst !Nationaliteitskenteken op voertuigen : DTelefooncode : 49Landdomein : .deStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
Estland
Toetreding : 2004Hoofdstad : TallinnAantal inwoners : 1 miljoenInwoners : EstenOppervlakte : 45.000 km²Officiële taal : EstsNationale feestdag : 24 februariTypisch gerecht : Tallinna Kilu, kleine visjes in een pikant sausje met zwart brood en een hard-gekookt eitje erbijNationaliteitskenteken op voertuigen : ESTTelefooncode : 372Landdomein : .eeStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
Frankrijk
Toetreding : 1957 (stichtend lid)Hoofdstad : ParijsAantal inwoners : 63 miljoenInwoners : FransenOppervlakte : 632.000 km²Officiële taal : FransNationale feestdag : 14 juliTypisch gerecht : Quiche lorraine, overheerlijke hartige taartNationaliteitskenteken op voertuigen : FTelefooncode : 33Landdomein : .frStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
Griekenland
Toetreding : 1981Hoofdstad : AtheneAantal inwoners : 11 miljoenInwoners : GriekenOppervlakte : 132.000 km²Officiële talen : GrieksNationale feestdag : 25 maartTypisch gerecht : Moussaka, ovenschotel met aubergines, gehakt, aardappelen en tomaatNationaliteitskenteken op voertuigen : GRTelefooncode : 30Landdomein : .grStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
Hongarije
Toetreding : 2004Hoofdstad : BoedapestAantal inwoners : 10 miljoenInwoners : HongarenOppervlakte : 93.000 km²Officiële taal : HongaarsNationale feestdag : 20 augustusTypisch gerecht : Gulyas, een soep van vlees en paprika’sNationaliteitskenteken op voertuigen : HTelefooncode : 36Landdomein : .huStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Forint
De grote Europese puzzel (3)
Italië
Toetreding : 1957Hoofdstad : RomeAantal inwoners : 60 miljoenInwoners : ItalianenOppervlakte : 300.000 km²Officiële taal : ItaliaansNationale feestdag : 2 juniTypisch gerecht : de enige echte pizza !Nationaliteitskenteken op voertuigen : ITelefooncode : 39Landdomein : .itStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
Ierland
Toetreding : 1973Hoofdstad : DublinAantal inwoners : 4 miljoenInwoners : IerenOppervlakte : 70.000 km²Officiële talen : Gaelic en EngelsNationale feestdag : 17 maartTypisch gerecht : Irish stew, stoofpot van lams-vlees, kool en selderNationaliteitskenteken op voertuigen : IRLTelefooncode : 353Landdomein : .ieStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
Litouwen
Toetreding : 2004Hoofdstad : VilniusAantal inwoners : 3 miljoenInwoners : LitouwersOppervlakte : 65.000 km²Officiële taal : LitouwsNationale feestdag : 16 februariTypisch gerecht : Cepelinai of zeppelins, pasteitjes bereid met gehakt en aardappelNationaliteitskenteken op voertuigen : LTTelefooncode : 370Landdomein : .ltStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Litas
Letland
Toetreding : 2004Hoofdstad : RigaAantal inwoners : 2 miljoenInwoners : LettenOppervlakte : 64.000 km²Officiële taal : LetsNationale feestdag : 18 novemberTypisch gerecht : Piragi, lekkere broodjes met spekNationaliteitskenteken op voertuigen : LVTelefooncode : 371Landdomein : .lvStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Letse lats
Luxemburg
Toetreding : 1957 (stichtend lid)Hoofdstad : LuxemburgAantal inwoners : 400.000Inwoners : LuxemburgersOppervlakte : 2.600 km²Officiële talen : Luxemburgs, Frans en DuitsNationale feestdag : 23 juniTypisch gerecht : Judd mit Gaardenboonen, mals varkensvlees met groene bonen, spek en aard-appeltjesNationaliteitskenteken op voertuigen : LTelefooncode : 352Landdomein : .luStaatsvorm : Constitutionele monarchieMunteenheid : Euro
Malta
Toetreding : 2004Hoofdstad : VallettaAantal inwoners : 400.000Inwoners : MaltezenOppervlakte : 316 km²Officiële talen : Maltees en EngelsNationale feestdag : 21 septemberTypisch gerecht : Bigilla, pikante bonen voor moedige eters !Nationaliteitskenteken op voertuigen : MTelefooncode : 356Landdomein : .mtStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
De grote Europese puzzel (4)
Nederland
Toetreding : 1957 (stichtend lid)Hoofdstad : AmsterdamAantal inwoners : 16 miljoenInwoners : NederlandersOppervlakte : 41.000 km²Officiële taal : NederlandsNationale feestdag : 30 aprilTypisch gerecht : Maatjes, jonge gezouten haring Nationaliteitskenteken op voertuigen : NLTelefooncode : 31Landdomein : .nlStaatsvorm : Constitutionele monarchieMunteenheid : Euro
Tsjechische Republiek
Toetreding : 2004Hoofdstad : PraagAantal inwoners : 10 miljoenInwoners : TsjechenOppervlakte : 79.000 km²Officiële taal : TsjechischNationale feestdag : 28 oktoberTypisch gerecht : Bramborak, pannenkoek met aardappelen, stukjes worst, look en fijne kruidenNationaliteitskenteken op voertuigen : CZTelefooncode : 420Landdomein : .czStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Tsjechische kroon
Oostenrijk
Toetreding : 1995Hoofdstad : WenenAantal inwoners : 8 miljoenInwoners : OostenrijkersOppervlakte : 84.000 km²Officiële taal : DuitsNationale feestdag : 26 oktoberTypisch gerecht : Kaiserschmarren, soort ‘dikke versneden pannenkoek’ met rozijnenNationaliteitskenteken op voertuigen : ATelefooncode : 43Landdomein : .atStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
Polen
Toetreding : 2004Hoofdstad : WarschauAantal inwoners : 38 miljoenInwoners : PolenOppervlakte : 312.000 km²Officiële taal : PoolsNationale feestdagen : 11 november en 3 meiTypisch gerecht : Bigos, zuurkool met rode wijn … en liefst nog wat ijskoude wodka!Nationaliteitskenteken op voertuigen : PLTelefooncode : 48Landdomein : .plStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Zloty
Portugal
Toetreding : 1986Hoofdstad : LissabonAantal inwoners : 10 miljoenInwoners : PortugezenOppervlakte : 92.000 km²Officiële taal : PortugeesNationale feestdag : 10 juniTypisch gerecht : Bacalhau, populaire gedroogde en gezouten kabeljauwNationaliteitskenteken op voertuigen : PTelefooncode : 351Landdomein : .ptStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro Roemenië
Toetreding : 2007Hoofdstad : BoekarestAantal inwoners : 22 miljoenInwoners : RoemenenOppervlakte : 238.000 km²Officiële taal : RoemeensNationale feestdag : 1 decemberTypisch gerecht : Sarmale, koolrolletjes gevuld met gehakt, kruiden en rijstNationaliteitskenteken op voertuigen : ROTelefooncode : 40Landdomein : .roStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Roemeense leu
De grote Europese puzzel (5)
Slovenië
Toetreding : 2004Hoofdstad : LjubljanaAantal inwoners : 2 miljoenInwoners : SlovenenOppervlakte : 20.000 km²Officiële taal : SloveensNationale feestdag : 25 juniTypisch gerecht : Potica, gebakje met walnoten en honingNationaliteitskenteken op voertuigen : SLOTelefooncode : 368Landdomein : .siStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
Zweden
Toetreding : 1995Hoofdstad : StockholmAantal inwoners : 9 miljoenInwoners : ZwedenOppervlakte : 450.000 km²Officiële taal : ZweedsNationale feestdag : 6 juniTypisch gerecht : Gravad lax, in dille gemarineer-de, rauwe zalmNationaliteitskenteken op voertuigen : STelefooncode : 46Landdomein : .seStaatsvorm : Constitutionele monarchie Munteenheid : Zweedse kroon
Spanje
Toetreding : 1986Hoofdstad : MadridAantal inwoners : 45 miljoenInwoners : SpanjaardenOppervlakte : 505.000 km²Officiële taal : SpaansNationale feestdag : 12 oktoberTypisch gerecht : Paella, het wereldbekende rijstgerechtNationaliteitskenteken op voertuigen : ETelefooncode : 34Landdomein : .esStaatsvorm : Constitutionele monarchieMunteenheid : Euro
Slovakije
Toetreding : 2004Hoofdstad : BratislavaAantal inwoners : 5 miljoenInwoners : SlovakenOppervlakte : 49.000 km²Officiële taal : SlovaaksNationale feestdag : 1 septemberTypisch gerecht : Bryndzove Halusky, gnocchi met gesmolten kaasNationaliteitskenteken op voertuigen : SKTelefooncode : 421Landdomein : .skStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
Verenigd Koninkrijk
Toetreding : 1973Hoofdstad : LondenAantal inwoners : 60 miljoenInwoners : Britten Oppervlakte : 244.000 km²Officiële taal : EngelsNationale feestdag : geen officiële datum. Ver-jaardag van de Koningin op een zondag in juniTypisch gerecht : Roastbeef and Yorkshire pudding, typisch zondagsgerechtNationaliteitskenteken op voertuigen : GBTelefooncode : 44Landdomein : .ukStaatsvorm : Constitutionele monarchie Munteenheid : Pond sterling
Montenegro
Hoofdstad : PodgoricaAantal inwoners : 0,7 miljoenInwoners : MontenegrijnenOppervlakte : 13.812 km²Officiële taal : MontenegrijnsNationale feestdag : 13 juliTypisch gerecht : Tullumba (cilindervormige gefrituurde stukjes deeg in siroop)Nationaliteitskenteken op voertuigen : MNETelefooncode : 382Landdomein : .meStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Euro
De grote Europese puzzel (6)
5 kandidaat-lidstatenIJsland
Hoofdstad : ReykjavikAantal inwoners : 300.000Inwoners : IJslandersOppervlakte : 103.000 km²Officiële taal : IJslandsNationale feestdag : 17 juniTypisch gerecht : Þorramatur, oeroud assortiment van traditionele IJslandse gerechten met gezou-ten vlees, schapenkop, gedroogde vis, rogge-koek, haai en gekookt vleesNationaliteitskenteken op voertuigen : ISTelefooncode : 354Landdomein : .isStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : IJslandse kroon
Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië
Hoofdstad : SkopjeAantal inwoners : 2 miljoenInwoners : MacedoniërsOppervlakte : 26.000 km²Officiële taal : MacedonischNationale feestdag : 2 augustusTypisch gerecht : Tabre, witte snijbonen die in de oven bereid wordenNationaliteitskenteken op voertuigen : MKTelefooncode : 389Landdomein : .mkStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Macedonische denar
Kroatië
Hoofdstad : ZagrebAantal inwoners : 4 miljoenInwoners : KroatenOppervlakte : 56.000 km²Officiële taal : KroatischNationale feestdag : 25 juniTypisch gerecht : Kulen, salami met veel paprika, look en zoutNationaliteitskenteken op voertuigen : HRTelefooncode : 385Landdomein : .hrStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Kuna
Turkije
Hoofdstad : AnkaraAantal inwoners : 71 miljoenInwoners : TurkenOppervlakte : 780.000 km²Officiële taal : TurksNationale feestdag : 29 oktoberTypisch gerecht : Döner Kebab, fijne plakjes gegrild vleesNationaliteitskenteken op voertuigen : TRTelefooncode : 90Landdomein : .trStaatsvorm : RepubliekMunteenheid : Turkse lira
Een steeds groter wordende familie
Sinds de oprichting in 1957 door de zes stichtende leden, is de Europese Unie uitgegroeid tot een organisatie die 27 lidstaten telt in 2007 en die nog zal uitbreiden.Kroatië, de Voormalige Joegoslavische Republiek Mace-donië, Turkije, Montenegro en IJsland zijn kandidaat voor de toetreding. Albanië en Servië hebben een aanvraag tot toetreding ingediend. Bosnië-Herzegovina en Kosovo wil-len op termijn ook tot de Europese Unie toetreden.
Hoe kan een land lid worden van de unie ?
Het Verdrag betreffende de Unie bepaalt dat ‘Elke Europese staat die de beginselen in acht neemt van vrijheid, democra-tie, eerbiediging van de rechten van de mens en de funda-mentele vrijheden, en van de rechtsstaat (…), kan verzoeken lid te worden van de Unie.’ De voorwaarden van het Verdrag werden aangevuld met de meer concrete criteria van Kopen-hagen, die werden aangenomen op de Europese Raad van Kopenhagen in 1993 :
- de vorming van stabiele instellingen die een waarborg vormen voor de democratie, de rechtsstaat, de mensen- rechten en de eerbiediging van minderheden ; - de ontwikkeling van een functionerende markteconomie en de mogelijkheid om te gaan met de concurrentiedruk van de marktwerking in de Unie ; - het vermogen om de verplichtingen van het lidmaatschap op zich te nemen, wat met name inhoudt dat de doel- stellingen van een politieke, economische en monetaire unie worden onderschreven.
In 1995 stelde de Europese Raad van Madrid dat een kandi-daat-lidstaat ook zijn bestuurlijke instanties moet aanpassen teneinde de voorwaarden te scheppen voor een geleidelijke en harmonieuze integratie. De Europese Unie van haar kant moet toegankelijk zijn voor nieuwe leden.
De Europese Raad beslist pas onderhandelingen te openen, wanneer alle politieke criteria (eerbiediging van de mensen-rechten en democratie) vervuld zijn.
De kandidaat-lidstaten moeten aantonen dat ze in staat zijn hun rol als lidstaat helemaal te vervullen. Hiertoe moeten ze zich verzekeren van voldoende steun bij de bevolking en zich aanpassen aan de strikte politieke, juridische en technische normen van de Europese Unie. In de praktijk gaan deze on-derhandelingen over de overname van het ‘acquis commu-nautaire’ door de kandidaat-lidstaat. Met ‘acquis communau-taire’ worden de gemeenschappelijke verworvenheden van de Unie bedoeld : dat zijn de basisverdragen en alle gede-tailleerde wetten en regels die in Europa gelden. Een land dat tot de Europese Unie wenst toe te treden, moet dus zijn bestaande wetten en regels aanpassen zodat ze in overeen-steming zijn met de Europese wetgeving die duizenden pa-gina’s telt. Dit is een ingrijpend proces en daarom nemen de toetredingsonderhandelingen meerdere jaren in beslag.
Let wel, het Verdrag betreffende de Europese Unie legt niet de grenzen van Europa vast en bepaalt dat religie geen crite-rium voor toetreding is.
Waarom een uitbreiding ?
De laatste uitbreidingsgolf van de EU hielp de democratie en de rechtsstaat in Europa te versterken. De EU kreeg een groter ge-wicht om de wereldproblemen aan te pakken zoals de klimaat-verandering of het concurrentievermogen. Landen werken samen om gemeenschappelijke problemen op te lossen en gemeen-schappelijke belangen worden samen behartigd. Hierdoor wordt een herhaling van de conflicten die Europa in de eerste helft van de vorige eeuw geteisterd hebben, zo goed als onmogelijk. De uitbreiding tussen 2004 en 2007 met 12 Centraal- en Oost-Eu-ropese landen heeft ook een grote symbolische betekenis : er kwam een einde aan de opdeling van het Europese continent die het gevolg was van de Koude Oorlog. De uitgebreide Unie heeft meer invloed op wereldniveau als ze erin slaagt met één stem te spreken. Bovendien is ze bij de meeste grote internationale dossiers betrokken, gaande van het conflict in het Midden-Oosten tot de strijd tegen de vogelgriep en milieubescherming.
Bovendien heeft de uitbreiding van de Unie onder meer een positieve weerslag op de economische groei en het welvaarts-niveau. In een uitgebreide Unie zijn dezelfde regels inzake concurrentievermogen, kwaliteit van de producten en bescher-ming van de werknemers van toepassing in een groter econo-misch geheel.
Uitbreiding moet evenwel gepaard gaan met ‘uitdieping’, dat betekent dat de lidstaten steeds nauwer moeten gaan sa-menwerken. Een Europese Unie met zes leden kan niet op dezelfde wijze functioneren als een Unie die 27 landen telt. Het Verdrag van Lissabon, dat op 1 december 2009 in werking trad, draagt in grote mate bij tot deze uitdieping. Zo werd het besluitvormingsproces van de Unie aangepast aan deze nieuwe situatie opdat ze op georganiseerde en doeltreffende manier kan blijven functioneren.
© Europese Unie, 2011
Goed om te weten
Met de toetreding van de Baltische staten (Estland, Letland en Litouwen) op 1 mei 2004 maakt nu ook een Russische enclave deel uit van de Europese Unie: Kaliningrad.
Noorwegen had alle nodige stappen voor een toetreding tot de Europese Unie gezet, maar in een referendum werd hier anders over beslist.
Een steeds groter wordende familie (2)
DEBAT IN DE KLAS
Wat vind jij van de toetredingscriteria ?Tot waar kan Europa worden uitgebreid ?
© Europese Unie, 2011
Europa kiest voor duurzame ontwikkeling
Een vervuilde rivier stopt niet aan de landsgrenzen en de uitstoot van vervuilende fabrieken in het ene land kan een bron zijn van zure regen en zo de bodem verontreinigen in andere landen. Ook de bescherming van het leefmilieu is een uitdaging die enkel op Europees en mondiaal vlak kan worden aangepakt. Samen oplossingen vinden is dus de boodschap !
Ademruimte voor Europa !
Op het gebied van leefmilieu is het beleid van de Europese Unie gericht op het behoud, de bescherming en de verbete-ring van de kwaliteit van het leefmilieu en op de bescherming van de gezondheid van de mensen. De Unie is ook begaan met het rationele gebruik van de natuurlijke rijkdommen en stimuleert de burgers om behoedzaam en zuinig om te gaan met water, energie, papier, ... Het wetenschappelijk onder-zoek naar alternatieve, minder vervuilende bronnen, in het bij-zonder energiebronnen, wordt aangemoedigd. Tot slot zorgt het Europese milieubeleid ervoor dat op internationaal niveau meer en betere maatregelen worden genomen om de regio-nale of planetaire milieuproblemen aan te pakken, zoals de klimaatverandering.
Voor een meer doeltreffende milieubescherming beschikt de Europese Unie over twee instrumenten :
- De Europese wetgeving inzake leefmilieu
De milieuwetten richten zich tot burgers en bedrijven en gaan over het stedelijk milieu, bossen, lucht en water. Enkele voor-beelden :
•DeEUbevordertdeselectieveophalingende recyclage van alle soorten afval en steunt projecten van ruimtelijke ordening met veel aandacht voor groene zones. •DeEUwerktactiefmeeaanprojectendiehetopenbaar vervoer verbeteren en het gebruik ervan stimuleren. •DeEUcontroleertdestrengenormenvoordeuitstootvan gassen en afvalwater van fabrieken. •DeEUzietooktoeophetbosbeheerenlegtrichtlijnenop aan de landbouwsector over het gebruik van insecticiden en pesticiden. •Ook vissers en tankschepen moeten rekening houden met de regels die de EU oplegt om overbevissing en zee- verontreiniging te voorkomen.
- Het Europees Milieuagentschap
Dit orgaan is gevestigd in Kopenhagen en is belast met het toe-zicht op de milieuomstandigheden en het geven van vroegtij-dige waarschuwingen bij aankomende problemen. Het schrijft zeer regelmatig rapporten en prognoses op basis van deze waarschuwingen. Zo beschikt de Unie steeds over de nodige informatie betreffende deze problematiek.
Een groenere planeet
Maar de grote milieuproblemen van onze tijd, zoals de klimaat-verandering, kunnen alleen via mondiale akkoorden opgelost
worden. In het nieuws zijn steeds vaker onthutsende beelden te zien van verwoestende orkanen, rampzalige overstromingen of droogtes. Het zeepeil stijgt en de gletsjers smelten.
Sinds meer dan 10 jaar voert de Europese Unie een beleid ter bestrijding van de klimaatwijziging en vervult ze op dat gebied een belangrijke rol in de wereld.
Het Kyotoprotocol trad in 2005 in werking en is wellicht het bekendste akkoord. Dit internationale protocol stelt een kalender voor voor de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, die de oorzaak zijn van de opwarming van de aarde. De Unie speelde destijds een belangrijke rol in dit akkoord. Daarom heeft ze zich ertoe verbonden om tussen 2008–2012 de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen met minstens 8% ten opzichte van het niveau van 1990. De transportsector, de energiesector, de industrie en de land-bouw moeten zich aanpassen aan deze nieuwe ecologische normen. België heeft zich samen met de Europese partners ertoe verbonden de strijd tegen de klimaatopwarming aan te binden en het heeft verschillende belangrijke maatregelen getroffeninhetkadervanhetKyotoprotocol. In2002werdeen samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen de fede-rale staat en de drie Gewesten over een nationale doelstel-ling inzake de beperking van de uitstoot van broeikasgassen tot 7,5% ten opzichte van het niveau van 1990.
© Europese Unie, 2011
Europa kiest voor duurzame ontwikkeling (2)
Goed om te weten
Het broeikaseffect ontleent zijn naam aan de analogie tussen de atmosfeer van de aarde en een broeikas voor planten. De zonnestraling verwarmt het aardop-pervlak door de dampkring heen. De aarde kaatst een deel van deze energie terug in de vorm van in-fraroodstraling. De waterdamp, de koolstofdioxide en andere broeikasgassen die zich van nature in de atmosfeer bevinden, absorberen deze stralen gedeel-telijk. En dat is maar goed ook, want zonder deze natuurlijke bescherming zou het op aarde zo’n 30°C kouder zijn dan nu.
Momenteel worden op internationaal niveau onderhandelin-gen gevoerd om een akkoord te bereiken dat de opvolger moetwordenvanhetKyotoprotocol,datin2012afloopt.Ver-wacht wordt dat de onderhandelingen tegen eind 2011 rond zijn.
Overalterwereldwordendefaunaendeflorabedreigd.Eu-ropa wil dit probleem aanpakken door zichzelf de doelstel-ling op te leggen tegen 2010 een halt toe te roepen aan de achteruitgang van de biodiversiteit. Momenteel wordt deze doelstelling echter niet gehaald. Bovendien lanceerde Europa het programma Natura 2000. Dit programma streeft ernaar wilde dier- of plantensoorten en hun biotoop te beschermen. Natura 2000 groepeert zones over heel Europa die volgens specifieke criteria zijn gekozen en die erkend zijn vanwege de zeldzaamheidofdekwetsbaarheid vanhun faunaofflora.In de praktijk betekent dit dat de Unie fondsen vrijmaakt om deze sites te beschermen.
Europese labels om het milieu te beschermen
EcologielabelVoor de toekenning van het Ecologielabel wordt re-kening gehouden met de schade die het product kan aanbrengen aan het milieu tijdens zijn levens-loop. De grondstoffen, de productie, het verbruik van water en energie, de uitstoot en het afval wor-den hiervoor onderzocht.
EC-labelHet EC-label vind je terug op veel verschillende soor-ten producten zoals speelgoed, elektrische toestel-len en kleding. Het label is er gekomen omdat de EU veel belang hecht aan 2 rechten: het recht op informatie en het recht op veiligheid. Het label mag daarom pas aangebracht worden als de producten volledig voldoen aan de strenge Europese regels.
EnergielabelDe EU vindt zuinig omspringen met energie belang-rijk omdat het merendeel van de energie die we in Europa gebruiken van niet-hernieuwbare bronnen komt. Daarom is er een speciaal label dat het ener-gieverbruik aangeeft van huishoudtoestellen zoals wasmachines en koelkasten. Voor de toekenning van dit label houdt men rekening met de energie die nodig is voor de fabricage van het toestel en voor het gebruik ervan.
© E
uro
pese
Unie
, 20
11
Een gezonde, kwaliteitsvolle en evenwichtige voeding
De burgers verwachten dat het eten dat elke dag op tafel komt, gezond en kwaliteitsvol is. Daarom stelde de Euro-pese Unie regels op inzake de gezondheid van dieren en planten, een traceerbaarheidssysteem en regels inzake de levensmiddelenhygiëne. Kwaliteit is uiteraard een subjec-tief begrip. Wat telt is dat iedereen voedingsmiddelen kan kiezen met kennis van zaken. Hiertoe werd een Europese wetgeving in het leven geroepen betreffende de biologi-sche landbouw en regels over kwaliteitslabels, zoals bij-voorbeeld de gecontroleerde oorsprongsbenaming. Verder ondersteunt de EU concrete schoolacties om een evenwich-tige voeding te promoten.
Van veld tot vork
Als voorbeeld nemen we het traject onder de loep van een lekkere steak. In alle stappen van de productie (veevoeder, vaccins, transport, slachten, …) moeten de verschillende par-tijen bekend en lokaliseerbaar zijn. Een dergelijk systeem is absoluut noodzakelijk. Als er iets mis is met het vlees, moet kunnen worden achterhaald wat er mis is en waarom. Dit is een moeilijke zoektocht omdat een probleem zich kan voor-doen in de verschillende schakels van de voedselketen. Wan-neer het slechts om één zieke koe gaat, is het risico gelukkig beperkt, maar wat als er een probleem is met het veevoeder? Dan moet kunnen worden nagegaan van welke producent dat voeder kwam, welke loten besmet zijn, aan welke andere boerderijen besmet veevoeder is geleverd en in welke winkels het vlees van die besmette dieren verkocht wordt.
Hierbij is de traceerbaarheid van elk product of ingrediënt be-langrijk. Hiertoe werd een systeem van etikettering van voe-dingswaren in het leven geroepen. Zo kunnen de diensten bevoegd voor voedselhygiëne makkelijk de oorsprong van een product achterhalen.
Gezonde voeding
Een kritiek punt in de voedselketen is de hygiëne. Van de veevoederproducenten tot de keukens waar het eten wordt bereid, gelden strenge hygiënenormen. Een slechte hygiëne kan immers vrij spel geven aan ziektekiemen die op de mens kunnen overgaan wanneer hij in contact komt met besmet voedsel. Ook voedingswaren die van buiten de EU worden in-gevoerd, moeten aan al deze Europese regels voldoen en wor-den dus aan de buitengrenzen grondig gecontroleerd.
Het controleorgaan in de EU voor de voedingssector is de Eu-ropese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA). De EFSA verstrekt wetenschappelijk advies aan de instanties van de EU en van de lidstaten om hen te helpen doelmatige en nut-tige beslissingen te treffen inzake risicobeheer. De lidstaten hebben ook voedselagentschappen. In België ziet het Fede-raal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) toe op de veiligheid van de voedselketen via een con-troleprogramma op basis van een risicobeoordeling.
Labels voor kwaliteitsgarantie
Label biologische landbouwDe biologische productie is een milieuvriendelijke manier van produceren. Met het EU-logo ‘biologische landbouw’ kunnen producenten aangeven dat hun productiesystemen voldoen aan de strenge bepalingen van de regelgeving van de EU.
Vanaf juli 2010 staat dit nieuwe logo in de EU op alle biologi-sche producten :
Specifieke en bijzondere productenVerschillende landbouwproducten en levensmiddelen met bijzondere kenmerken worden door de EU beschermd. Het gaat om de Beschermde Oorsprongsbenaming (BOB), de Beschermde Geografische Aanduiding (BGA) en de Gegaran-deerde Traditionele Specialiteit (GTS). Zo heeft België als BOB/BGA de ‘Hervekaas’, ‘Paté uit de Gaume’, ‘Ardense boter’, ‘Ar-dense ham’ en de ‘Geraardsbergse mattentaart’. Daarnaast zijn er verschillende biersoorten, voornamelijk kriek, lambiek en geuze erkend als GTS.
• BES
CH
ER
MD
E OORSPRONGSBE
NA
MIN
G •
Goed om te weten
De voedselpiramide is een model dat toont wat en welke hoe-veelheden je elke dag moet eten om voldoende voedingsstoffen op te nemen. In afnemende volgorde zijn dat : 1. water en drank (1,5 liter per dag) ; 2. granen en koolhydraten; 3. fruit en groenten ; 4. melkproducten, vlees en vis ; 5. vetten (met mate).
Het Europese programma Melk op School geeft financiële steun aan kleuter-, basis- en secundaire scholen voor het uitdelen van melk en zuivelproducten aan de leerlingen. Alle melkproducten komen in aanmerking: melk, yoghurt, kaas, karnemelk, enz.
Er is ook een Europees programma voor het uitdelen van groen-ten en fruit in scholen dat bedoeld is voor leerlingen van het basisonderwijs (6-12 jaar).
DEBAT IN DE KLAS
• Overal dezelfde strenge normen voor voeding, een garantie voor gezonde burgers ...
• Als jeopdecomputer‘EuropaBOBBGAGTS’ intikt,watvind je dan ?
• Leerbepaaldeopschriftenlezen.Decodeopelkeigeeftinlich- tingen over het houderijsysteem van de kippen gevolgd door de code van de producent (0=biologische houderij 1= houderij met vrije uitloop 2=scharrelhouderij, 3=kooihouderij). Op de verpakking staat de minimumhoudbaarheidsdatum die over- eenkomt met de 28e dag na de legdatum.
Een gezonde, kwaliteitsvolle en evenwichtige voeding (2)
Een grote ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid
Een prioriteit van de Europese Unie is één ruimte van vrij-heid, veiligheid en rechtvaardigheid te garanderen. De bevoegdheid van politiediensten en rechtbanken is vaak beperkt tot het nationale grondgebied, terwijl misdaad en terrorisme niet bij de landsgrenzen ophouden. Bijge-volg heeft de Europese Unie maatregelen getroffen om dit probleem doeltreffend te bestrijden op haar grondgebied, met name bescherming van de grondrechten van de mens, het stimuleren van de initiatieven inzake Europees burger-schap, het ontwikkelen van een Europees gemeenschap-pelijk asielbeleid en van een gerechtelijke samenwerking in burgerlijke zaken, migratiebeleid, een versterkte strijd te-gen het terrorisme, het bevorderen van een samenhangend beleid op het gebied van strafrecht.
Belg en Europeaan
Elke persoon die de nationaliteit heeft van een lidstaat van de Europese Unie is automatisch ook een burger van de Europese Unie. Het nationale burgerschap wordt dus niet vervangen, maar wordt verruimd. De rechten en vrijheden die Europese burgers genieten, staan in de Europese Verklaring van de Rechten van de Mens (1950) en in het Handvest van de Grondrechten (2000). Beide verklaringen bieden onder an-dere bescherming tegen discriminatie op basis van geslacht, ras, religie, handicap en leeftijd. Dit Europese burgerschap houdt ook in dat men het recht heeft om zich kandidaat te stellen voor de Europese Parlementsverkiezingen en voor de gemeenteraadsverkiezingen in alle lidstaten.
Grenzen, welke grenzen ?
Het vrije verkeer van personen betekent concreet dat de Euro-pese burgers zonder belemmeringen over het hele grondge-bied van de Unie kunnen reizen. De daadwerkelijke opheffing van de grenzen, gesymboliseerd door het afschaffen van de paspoortcontrole, kreeg vorm door de ondertekening van het Schengenakkoord en het welbekende ‘Schengengebied’.
Welke landen behoren tot het Schengengebied ?22 lidstaten van de EU : België, Denemarken, Duitsland, Est-land, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Slovenië, Slovakije, Spanje, Tsjechische Republiek en Zweden. Het Verenigd Koninkrijk en Ierland behoren niet tot deze Schengengroep. Bulgarije en Roemenië hebben zich er-toe verbonden hun spoedige toetreding voor te bereiden.
3 niet-lidstaten van de EU : IJsland, Noorwegen en Zwitserland.
Europa, een versterkte burcht ?
Zonder controle aan de binnengrenzen is het voor burgers ge-makkelijker vrij te reizen in Europa, maar dat geldt helaas ook voor criminelen en terroristen. De vrijheid om binnen het EU-grondgebied te reizen mag echter niet ten koste gaan van de veiligheid van de Europese burger. De EU besloot te reageren op deze dreiging en versterkte de samenwerking in de strijd tegen terrorisme en georganiseerde misdaad binnen Europa. De aanslagen van 11 september 2001 in de VS, gevolgd door die in Madrid en Londen, hebben de Unie ertoe aangezet om de wetgeving inzake de omschrijving en de bestraffing van terroristische daden op elkaar af te stemmen.
De EU wil haar burgers beschermen door een efficiënte con-trole aan de buitengrenzen. Daartoe behoren niet alleen de grensovergangen van de lidstaten met andere landen, maar ook de internationale luchthavens, zeehavens en bepaalde spoorwegstations. Zo wordt niet alleen de criminaliteit een halt toegeroepen, maar wordt tevens de illegale immigratie bestreden.
Het is echter niet de bedoeling om van Europa een versterkte burcht te maken. Dat zou immers de grensoverschrijdende handel en samenwerking ernstig bemoeilijken. Om relaties met landen van buiten de Unie te stroomlijnen op het stuk van migratie, werken alle lidstaten samen. Ze creëerden een ge-meenschappelijke regelgeving inzake visumafgifte, asiel
© E
uro
pese
Unie
, 20
11
Een grote ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid (2)
Goed om te weten
Het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving is een speciaal agentschap van de EU dat de talrijke drugspro-blemen behandelt. Zijn voornaamste taak bestaat erin alle gegevens van de lidstaten overzichtelijk te verzamelen, om de omvang van het druggebruik in Europa te kunnen evalueren.
De Europese Unie ontwikkelt een aantal wettelijke maatregelen om actief de strijd aan te gaan tegen computercriminaliteit: hacken, verspreiding van computervirussen, kinderpornografie, schendin-gen van de intellectuele eigendom …
en migratie. Dit houdt in dat de lidstaten dezelfde criteria toepassen om de toegang tot hun grondgebied te regelen. Wanneer buitenlandse burgers een visum voor het Schengen-gebied aanvragen, hanteren de Europese ambassades dezelf-de procedures.
Meer samenwerking …
Om de veiligheid van de burgers te garanderen, kwam er een verregaande samenwerking tussen de verschillende nationale politiediensten en justitiële autoriteiten. Het Europese aan-houdingsbevel zorgt ervoor dat de Belgische politie een aan-houdingsbevel kan uitvaardigen dat ten uitvoer kan worden gelegd in elk ander EU-land. Verdachten of veroordeelden van zware misdrijven die naar het buitenland zijn gevlucht, kun-nen niet meer schuilen achter langdurige uitzettingsprocedu-res, maar kunnen nu snel teruggebracht worden naar het land waar ze worden gezocht.
Behalve dit aanhoudingsbevel zijn er ook twee diensten die over de grenzen heen de misdaad bestrijden : Europol en Eurojust. Europol is een politiecoördinatiecentrum voor het verzamelen, analyseren en delen van informatie op Europese schaal. Eurojust bestaat uit een procureur, een magistraat en een politieofficier uit elke lidstaat, die samenwerken om ern-stige grensoverschrijdende criminaliteit aan te pakken.
De nauwere samenwerking geldt ook voor burgerlijke zaken, om de verschillende rechtssystemen van de lidstaten beter op elkaar af te stemmen. De Europese burger moet zich even ge-makkelijk tot de rechtbanken en autoriteiten van andere lidsta-ten kunnen wenden als in zijn eigen land. De vonnissen en be-slissingen moeten nageleefd en uitgevoerd worden in de hele Unie. Er bestaan trouwens overeenkomsten die voorzien in de erkenning en uitvoering van de uitspraken van nationale rechtbanken in andere lidsta-ten, bijvoorbeeld in het geval van echtscheidingen en het hoederecht over kinderen.
Tot zover de vele middelen om van de Europese Unie een ruimte te maken waarin alle burgers in vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid kunnen reizen, wonen en werken.
DEBAT IN DE KLAS
Biedt een veilig Europa alleen voordelen ?
© Europese Unie, 2011
Een economische grootmacht
Vijftig jaar na de ondertekening van het Verdrag van Rome tot oprichting van de Economische Europese Gemeenschap in 1957, vormen de verschillende nationale economieën van toen de op één na grootste economie ter wereld. Drie mijlpalen hebben geleidelijk de Europese economie eenge-maakt: de douane-unie, de interne markt en de economi-sche en monetaire unie.
Handel in de lift
De douane-unie werd in 1968 voltooid. Dit betekent concreet dat:
• bedrijvengeendouanerechtenmeerbetalen; • inelkelidstaatdezelfdevoorwaardengeldenvoorinvoeruit derestvandewereld; • import-enexportquotatussendelidstatenzelfnietmeer bestaandoorhetwegvallenvandegrenzen.
Deimpactwasenorm:in1970wasdehandelverzesvoudigdinvergelijkingmet1958.Maartochwasnognietallesrozengeurenmaneschijn: de douaneposten controleerden nog steedsvrachttransporten aande grens,met tijd- en geldverlies totgevolg.Inallelidstatenwarenverschillendewettenvankrachtdiedehandelnietvereenvoudigden.
Meer mogelijkheden om te consumeren, te bewe-gen en te werken
Delidstatenmaaktenopnieuweengrotesprongvoorwaartsdoor de Europese Akte(1986)goedtekeuren,diehetpadeffendevooreengroteeengemaakteinternemarkt:opheffingvandegrenzeneninvoeringvanhetvrijeverkeervangoede-ren,diensten,kapitaalenpersonen.
De interne marktmaaktehetvoorbedrijvenmogelijkominheeldeUnietewerken.Debelemmeringenvoorhetkapitaal-verkeerwerdengeleidelijkweggewerkt.FinanciëleinstellingenkondenzichgemakkelijkereldersindeEUvestigenomerhundiensten aan te bieden: verzekeringen, spaarproducten en
bankdiensten.Deinternemarktiseveneensgebaseerdopcon-currentieregelsdietotdoelhebbenkartelmonopoliesofmis-bruikdoordominantepositiestevoorkomen.Zokandeconsu-mentgenietenvaneenruimeraanbodaanproducten.Alséénbedrijfeenmonopolieheeft,isditvoordeelnietgewaarborgd.
Een première in de monetaire wereldgeschiedenis
HetVerdrag betreffende de Europese Unie (ofVerdrag vanMaastricht)van1992bereidteeneconomischeenmonetaireunievoordiegebaseerdisopdeeenheidsmunt.Omtekun-nen toetreden tot de EconomischeenMonetaire Unie(EMU)moetendelandenvoldoenaanvijfcriteriadieverbandhoudenmetdeinflatie,delangetermijnrente,dewisselkoers,hetbe-grotingstekortendeoverheidsschuld.
Door de Maastrichtnormtebehalenkondenin1999België,Duitsland,Finland,Frankrijk,Ierland,Italië,Luxemburg,Neder-land,Oostenrijk,PortugalenSpanjesamenééngemeenschap-pelijkmonetairbeleidlancerenmetdeeuroalsgemeenschap-pelijke munt. De eurozone van elf landen werd vervolgensuitgebreid:in2001metGriekenland,in2007metSlovenië,in2008metCyprusenMalta,in2009metSlovakijeenin2011metEstland.Denemarken,hetVerenigdKoninkrijkenZwedenbeslotennietmeteentotdeeurozonetoetetreden.
In 1999werktede zakenwereldalleenmeteen virtueleeen-heidsmunt.Demanindestraatbetaaldenogsteedsinfrank,lireofgulden.Vanaf1januari2002kregenweachtverschillendeeuromuntenenzevenverschillendeeurobankbiljetten inonzeportefeuille.Demuntdraagtaandenationalezijdesteedseensymboolvanhet landwaarzegeslagen is.VoorBelgië isditkoningAlbert II.Alleendemuntenvan tweeeuromogenalsgedenkmuntwordengebruikt.DeafbeeldingopdeEuropesezijde-dezelfdevoorallelanden-iseenontwerpvandeBelgLucLuyckxensymboliseertdeeenheidvandeEuropeseUnie.
Vanaf dan kunnendeburgers in 17 Europese landen reizenzondergeldtemoetenwisselen.Eenpremièreindemonetairewereldgeschiedenis!
©EuropeseUnie,2011
Een economische grootmacht (2)
Goed om te weten
In tegenstelling tot de euromunten dragen de eurobiljetten geen nationaal symbool.
Eerlijkehandel(beterbekendalsfairtrade)iseenanderemanieromhandel tedrijvenenaldusdeongelijkheidteverkleineneniedereenzijnplaatsin de internationale handel te geven. De prijzendie de eerlijke handel hanteert zouden iedereeneenaanvaardbarelevensstandaardmoetengaran-deren.
Europese banken
Omdenieuweeenheidsmuntintevoerenentebeherenwerdin 1998 de Europese Centrale Bankinhetlevengeroepen.DeECBisverantwoordelijkvoorhetmonetairebeleidvandeeurozoneenziettoeopdestabiliteitvandeprijzen,volgenshet principe van een openmarkteconomie. Een andere taakvandeECBisdegoedewerkingvandebetalingssystementegaranderen.
In1958werddoorhetVerdragvanRomedeEuropese Inves-teringsbankopgerichtmetdebedoelinginvesteringenopEu-ropeseschaaltefinancieren,o.a.ophetgebiedvantransportentelecommunicatie.Zeinvesteertookinmilieubeschermingenindeversterkingvandeinternationaleconcurrentiekrachtvan de industrie en van de kleine enmiddelgrote onderne-mingen.BuitendeUniedraagtdeInvesteringsbankbijtothetrealiserenvandeEuropeseontwikkelingssamenwerkingindederdewereldlanden.
Samen sterker op de wereldmarkt
DeEuropeseUnie vertegenwoordigtminderdaneen tiendevandewereldbevolking.DeEuropeseeconomiemoetsterkendynamischzijnomeen rol van betekenis te blijven spelen naast de nieuwe economische grootmachtenzoalsChinaen India. Individuele lidstaten, zelfs de sterkste, hebben opwereldvlakweiniggewicht.Samenkunnenzeechtereenrolvanformaatblijvenspelen.DelidstatenwordendoordeEuro-peseCommissievertegenwoordigdbinnendeWereldhandels-organisatie(WTO).
DEBAT IN DE KLAS
Welkezijndevoordelenendenadelenvandeglobalisering?
©EuropeseUnie,2011
Genieten, studeren en aan wetenschappelijk
onderzoek doen in Europa
De lidstaten van de Unie hebben elk hun tradities, historisch erfgoed, taal, kortom, hun cultuur. Ondanks alle verschil-len delen de landen toch een gemeenschappelijk cultureel erfgoed. Dit is de verdedigers van de Europese integratie niet ontgaan. Het Verdrag van Maastricht van 1992 erkent officieel een ‘Europese cultuur’, met alle eerbied voor de culturele verscheidenheid van elk land en elke regio. ‘Een steeds hechter verbond tussen de volkeren van Europa’ zoals vermeld in het Verdrag, is een nieuwe dimensie, naast de economische, politieke en commerciële eenmaking, die van start ging met de oprichting van de Europese Gemeen-schappen in de jaren ’50.
Cultuur met een grote C
Vanwaar die plotse aandacht voor cultuur? De culturele sector is een enorme industrie op zich. Het gaat hier over film, radio en televisie, literatuur, muziek en plastische kunsten. Met an-dere woorden: een belangrijke bron van inkomsten en werkge-legenheid. Op het gebied van onderwijs bevordert Europa de mobiliteit over de landsgrenzen heen om de studenten warm te maken voor andere talen en culturen.
Bruisende steden en hoofdsteden
Één van de bekendste en meest succesvolle programma’s is dat van ‘Culturele Hoofdstad van Europa’. Dit initiatief werd gelanceerd door Melina Mercouri, voormalig Grieks minister van Cultuur. Het doel is de gemeenschappelijke culturele stro-mingen in de verf te zetten en ervoor te zorgen dat de burgers van de Unie elkaar beter leren kennen. Elke geselecteerde stad organiseert allerhande evenementen van Europees formaat, zoals tentoonstellingen, concerten, theatervoorstellingen, en pakt uit met zijn historische en moderne bezienswaardighe-den.
In 1985 werd Athene tot eerste Culturele Hoofdstad van Europa verkozen. Sindsdien wordt jaarlijks een stad of hoofdstad (of
meerdere) uitgeroepen tot culturele hoofdstad. Het program-ma kent een enorm succes en heeft een langetermijneffect op de ontwikkeling van cultuur en toerisme in de gekozen steden.
Een geslaagde toren van Babel
Europa heeft niet één taal uitgekozen als voertaal van de Unie. De taaldiversiteit is één van de fundamenten van de Euro-pese Unie, die momenteel 23 verschillende officiële talen erkent. Ook de regionale en minderheidstalen worden erkend, zoals het Catalaans, het Bretoens … De Unie wil haar burgers ook aanmoedigen om naast hun moedertaal twee andere ta-len te leren. Een Europees commissaris heeft overigens de be-vordering van de meertaligheid in zijn takenpakket gekregen.
De initiatieven voor de bevordering van de meertaligheid zijn talrijk. Tijdens het ‘Europees Jaar van de Talen’ in 2001, wer-den een aantal steden tot ‘Toren van Babel’ uitgeroepen. Het idee was huizen, cafés en scholen open te stellen voor meer-talige conversaties. In België organiseerde de stad Bergen een taalfestival waar iedereen welkom was.
Studeren in een ander land
Een tweede belangrijke factor van de Europese verscheiden-heid is de uitwisseling van studenten van verschillende lidsta-ten. Deze uitwisseling zorgt er niet alleen voor dat studenten in contact komen met een andere cultuur, maar ook dat ze hun kennis van een andere taal verbeteren. Duizenden jon-geren, studenten, leerkrachten en docenten beleven een on-vergetelijke ervaring in een ander land, dankzij de vele oplei-dings- en vormingsprogramma’s die de Unie rijk is. Erasmus is het oudste en ongetwijfeld het bekendste grensoverschrij-dende opleidingsprogramma dat gefinancierd wordt door de Unie. Elk jaar verstrekt het beurzen aan studenten en leer-krachten, die zo aan universiteiten van andere lidstaten kun-nen gaan studeren of lesgeven.
© Europese Unie, 2011
Genieten, studeren en aan wetenschappelijk
onderzoek doen in Europa (2)
Deze uitwisselingsprogramma’s versterken de doelstelling die Europa in 2000 vastlegde : de meest dynamische en com-petitieve kenniseconomie ter wereld uitbouwen. Om deze doelstelling te bereiken, trekt Europa middelen uit om het vol-gen van gespecialiseerde opleidingen in een ander land te ver-gemakkelijken. Verschillende programma’s willen op die manier de samenwerking tussen hogescholen en universiteiten van de verschillende lidstaten vereenvoudigen, met een erkenning en gelijkschakeling van diploma’s.
De Space Odyssee
De EU stimuleert naast onderwijs ook het wetenschappelijk onderzoek, want nieuwe uitvindingen maken de kenniseco-nomie sterker. Één van die wetenschappelijke en technische projecten waaraan de Unie deelneemt is het Europees Ruim-teagentschap (ESA). De Arianeraket lanceert ongeveer de helft van alle satellieten ter wereld. Een ander voorbeeld is het Galileoprogramma, het toekomstige navigatiesysteem via onafhankelijke satelliet. Binnen enkele jaren zullen 30 satel-lieten informatie leveren die een directe weerslag zal hebben op het dagelijkse leven: gps, beheer van de luchtvaart, weg-, rail- en watervervoer, humanitaire hulp… Op het gebied van
de Europese luchtvaart is Airbus op 30 jaar tijd de grootste vliegtuigbouwer van burgervliegtuigen ter wereld geworden.De rol van het Europese wetenschappelijk onderzoek wordt ook groter in de sector van de mobiele telefonie en de di-gitale revolutie. Deze technische vooruitgang verbetert rechtstreeks het dagelijkse leven op het vlak van telewerken, elektronische handel en administratie, afstandsonderwijs en -opleiding, …
De ontwikkeling van de nanotechnologie (bewerkingen van het oneindig kleine) leidt reeds naar concrete toepassingen: nieuwe computerschermen, huidcrèmes, kunstmatige hart-kleppen … Dankzij de nanotechnologie worden bepaalde ziek-tes beter behandeld, wordt degelijke kleding gemaakt die min-der snel vuil wordt en wordt de bekleding van vliegtuigen en ruimtevaartuigen verbeterd.
Alle onderzoeken en ontdekkingen die door de Europese Unie worden gestimuleerd, zorgen er dus voor dat het dagelijkse leven in Europa en in de rest van de wereld verbetert!
Goed om te weten
Sedert 7 april 2006 drukt Europa ook zijn stempel op het internet, dankzij de nieuwe domeinnaam ‘.eu’, die het bekende rijtje van ‘.com’ en ‘.be’ aanvult. Meer dan één miljoen internetsites hebben reeds gekozen voor de domeinnaam ‘.eu’, en hun aantal blijft stijgen!
Antwerpen was Culturele Hoofdstad van Europa in 1993, Brussel in 2000 en Brugge in 2002. Bergen wordt Culturele Hoofdstad voor Europa in 2015.
Gezien het enorme succes werd het programma ‘Culturele Hoofdstad van Europa’ verlengd met 15 jaar.
Om de uitwisselingen binnen Europa aantrekkelijker te maken voor de studenten, werd het Bolognadecreet uitgevaardigd, dat de verschillende opleidingen in de Unie harmoniseert en de afgelopen jaren de hogescho-len en universiteiten in Europa grondig heeft gereorganiseerd en geüni-formeerd.
Meer inlichtingen
Europees cultuurprogramma : http://ec.europa.eu/culture/index_en.htm
Europese portaalsite voor talen :http://europa.eu/languages/nl/home
Onderwijs- en opleidingsprogramma’s : http://europa.eu/youth/studying/index_eu_nl.html
Europese onderzoeksprogramma’s : http://ec.europa.eu/research
© Europese Unie, 2011
Europa laat zijn stem horen op het wereldtoneel
de coherentie en de eenheid van het buitenlands beleid en het externe optreden van de Unie. De hoge vertegenwoordi-ger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid is namelijk ook de vicevoorzitter van de Commissie die belast is met de externe betrekkingen en de coördinatie van de andere aspecten van het externe optreden van de EU (vroeger portefeuille van commissaris Ferrero-Waldner). Dit mandaat van 5 jaar wordt waargenomen door de Britse Catherine Ashton. De vaste voor- zitter van de Europese Raad, Herman Van Rompuy, is dan weer belast met het GBVB op zijn niveau (met name de Top van staats- hoofden en regeringsleiders). De Commissie van haar kant is belast met de andere aspecten van de externe betrekkingen van de EU.
Het Verdrag van Lissabon bepaalt ook dat een Europese diplo-matieke dienst (Europese Dienst voor Extern optreden) wordt opgericht. Deze dienst is samengesteld uit functionarissen van de Commissie, het secretariaat van de Raad en de diplomatie-ke diensten van de lidstaten en steunt de hoge vertegenwoor- diger als voorzitter van de Raad Buitenlandse Zaken, in zijn hoe- danigheid van vicevoorzitter van de Commissie en bij de uitvoe-ring en de coördinatie van het buitenlands beleid van de Unie. De dienst zal ook steun verlenen aan de voorzitter van de Commis-sie, de Commissie en de vaste voorzitter van de Europese Raad.
Een instrument voor het voorkomen of oplossen van internationale conflicten
In 1999 werd een gemeenschappelijk instrument voor crisis-beheer van het GBVB in het leven geroepen: het Europees Veiligheids- en Defensiebeleid (EVDB), een nieuw opera-tioneel luik van het GBVB dat een gemeenschappelijke defen-sie mogelijk maakt. Het Verdrag van Nice (2000) biedt aan de Unie officieel de mogelijkheid om buiten haar grondgebied vredesoperaties uit te voeren. Na tien jaar kan een positieve balans worden opgemaakt van de ervaringen op het gebied van het EVDB (dat met het Verdrag van Lissabon werd omge-
Europa heeft op het wereldtoneel een plaats als een eco-nomische grootmacht verworven. Het heeft een uitge-breid netwerk uitgebouwd met landen uit de hele wereld. Zijn stem weerklinkt echter minder sterk als het over de internationale politiek gaat. Met de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon op 1 december 2009, en dus de aanstelling van een permanente voorzitter van de Europese Raad en van een hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid, zal de Europese Unie voortaan vermoedelijk meer gewicht in de schaal kunnen leggen op internationaal niveau. Nog nooit was Europa zo welvarend, veilig en vrij als vandaag. Na het geweld van twee wereld-oorlogen kennen we nu de langste periode van vrede en stabiliteit in de Europese geschiedenis. De Unie bewijst dat democratische landen met succes hun economische en po-litieke middelen hebben kunnen verenigen. Deze Europese visie vormt een belangrijk beginpunt om een internationale politiek uit te stippelen.
Beter overleg over buitenlandse aangelegeheden
Het Europese buitenlandse beleid gaat terug tot de ‘Samen-werking Buitenlands Beleid’. De Belgische diplomaat Etienne Davignon lanceerde in de jaren ’70 het idee van een informele vergadering tussen ministers en diplomaten over buitenlands beleid. Het Verdrag van Maastricht (1992) en het Verdrag van Amsterdam (1997) leidden uiteindelijk tot de oprichting van een echt Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid (GBVB), dat de lidstaten in staat stelt samen standpunten in te nemen, acties goed te keuren en met één stem te spreken, via de hoge vertegenwoordiger voor het GBVB, een functie die van 1999 tot 2009 werd waargenomen door de Spanjaard Xavier Solana. Zijn aanstelling was een belangrijke beslissing: hierdoor werd het buitenlands beleid van de Unie doeltreffen-der en kreeg het meer zichtbaarheid. Het Verdrag van Lissabon betekent opnieuw een duidelijke verbetering op het stuk van
Goed om te weten?
De wereldgemeenschap wil tegen 2015 de armoede met de helft terugdringen.
Ngo’s zijn vaak de belangrijkste partij in gebieden die getroffen worden door burgeroorlog en waar de agentschappen van de Verenigde Naties of het Rode Kruis niet meer welkom zijn.
© Europese Unie, 2011
• Europalaatzijnstem horen op het wereldtoneel (2)
doopt tot GVDB), Gemeenschappelijk Veiligheids- en Defen-siebeleid. De EU voert een toenemend aantal operaties uit, diversifieert de missies en vermogens, voert de operaties met meer vermogensontwikkeling uit en binnen een groter geo-grafisch gebied. Sinds de eerste civiele EVDB-missie in 2003 in Bosnië-Herzegovina volgden er 19 civiele, politie- of militaire operaties in verschillende delen van de wereld: de Westelijke Balkan (Bosnië-Herzegovina, Kosovo), het Midden-oosten (Palestijnse Gebieden, Irak), Azië (Afghanistan, Indonesië) en Afrika (DR Congo, Guinee-Bissau, Atalanta-missie in Somalië).
In een tijdperk van mondialisering zijn bedreigingen uit veraf- gelegen gebieden even zorgwekkend als bedreigingen die van dichtbij komen. De nucleaire activiteiten in Noord-Korea en Iran, alsook de verspreiding van wapens in Azië en het Mid-den-oosten zijn ook redenen tot ongerustheid voor Europa. Terroristen en misdadigers zijn nu in staat in de hele wereld toe te slaan.
Dit Europees Veiligheids- en Defensiebeleid moet leiden tot het voeren van een echte Europese defensie, met de oprich-ting van een operationeel leger – samengesteld uit de ver-schillende nationale troepenmachten –, de aanstelling van een gemeenschappelijke politie en het sluiten van akkoorden betreffende het in de legers van de lidstaten gebruikte materi-aal. Als de Franse militaire radioapparatuur niet compatibel is met die van de Duitsers, is het moeilijk samenwerken tussen de troepenmachten van de Unie.
op het gebied van de militaire samenwerking werden reeds be-langrijke stappen gezet. Zo heeft men Europese ‘Battle Groups’ en het Europees Agentschap voor Defensie opgericht. België heeft hierin overigens een pioniersrol gespeeld. onze Belgi-sche matrozen oefenen reeds jaren op Nederlandse onder-zeeërs … nog vóór de oprichting van een Europese defensie.
Meer humanitaire acties
overal in de wereld ontstaan steeds meer crisishaarden als gevolg van conflicten of natuurrampen. Te-gen deze achtergrond stelt de Europese Unie zich tot doel zo snel mogelijk hulp te bieden aan de bevolking in nood. Ze is aan-wezig in crisisgebieden als Irak, Afghanistan, verschillende regio’s in Afrika, enz. en ook in gebieden waar de situatie na een conflict onstabiel blijft. ECHO, het bureau voor hu-manitaire hulp van de Europese Unie, biedt eerstehulpmateriaal en specifieke hulp aan de slachtoffers. ECHo heeft eerst en vooral tot doel mensen te redden en in leven te houden door de levering van tenten, dekens, voedingsmiddelen, geneesmiddelen, me-disch materiaal, waterzuiveringsinstallaties en via de financiering van medische teams, deskundigen en ontmijningsploegen, enz. ECHo werkt samen met niet-gouvernemen-tele organisaties (ngo’s), gespecialiseerde agentschappen van de VN en het internatio-nale Rode Kruis.
Ontwikkelingssamenwerking voor de armste landen
De Europese Unie en haar lidstaten stellen de helft van de internationale ontwikkelingshulp ter beschikking. De belang-rijkste doelstelling van het ontwikkelingsbeleid van de Euro-pese Unie is de uitroeiing van de armoede. Hiertoe voert ze bilaterale en regionale overeenkomsten uit alsook specifieke programma’s. De acht millenniumdoelstellingen (MDG) vormen de kern van het Europese ontwikkelingsbeleid. Ze werden in 2000 goedgekeurd en het is de bedoeling tegen 2015 de ex-treme armoede terug te dringen, aids te bestrijden en basis-onderwijs voor alle kinderen te waarborgen.
De grondslag voor het Europese ontwikkelingsbeleid werd ge-legd met de ondertekening van het Verdrag van Rome in 1957. Eerst was het gericht op de overzeese landen en gebieden van de toenmalige lidstaten. Met de latere uitbreidingen van de Unie werd de samenwerking geleidelijk aan uitgebreid tot de ACS-landen, dat zijn de - voor het merendeel - arme lan-den in Afrika, de Caraïben en de Stille oceaan. De samenwer-king stond model voor de wijze waarop de rijke landen hun markt kunnen openstellen voor de arme landen via bijzondere handelsbetrekkingen. Het doel was duidelijk: deze landen alle kansen bieden om hun uitvoer te vergroten om ze uiteindelijk sterker bij de wereldeconomie te betrekken. Met dit doel voor ogen tracht Europa handelsovereenkomsten met deze landen te sluiten en dergelijke overeenkomsten tussen de landen zelf aan te moedigen. Hierbij worden niet enkel economische en sociale doelstellingen nagestreefd, maar ook een politiek doel. Europa wil de democratie en de rechtsstaat versterken en de mensenrechten en de fundamentele vrijheden doen na-leven. Dit soort economisch partnerschap werd ook uitgebreid tot Latijns-Amerika en Azië.
De laatste jaren werd weliswaar een spectaculaire vooruitgang geboekt op het gebied van het buitenlands beleid van de Euro- pese Unie, maar toch moet er nog een lange weg worden afgelegd. Elke lange weg begint echter met een eerste stap … en de Unie heeft al veel stappen gezet!
© Europese Unie, 2011
