View
216
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Factsheet Groen doet goed
Citation preview
Landschapsbeheer Zuid-Holland
Loka
le natuur- en milieucomm
unicatie
Zuid Holland
Pag. 2 I Buiten zijn in Zuid-Holland I Factsheet
IVN (Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid)
Staatsbosbeheer
Zuid-Hollands Landschap
Natuurmonumenten
Natuur en milieu federatie Zuid-Holland
Lokale natuur- en milieucommunicatie Zuid-Holland
Gemeenten voor Duurzame ontwikkeling
Tympaan instituut
Groenservice Zuid-Holland
Landschapsbeheer Zuid-Holland
Deelnemende partijen
foto: Eppo Notenboomfoto: Eppo Notenboom
Pag. 3 I Buiten zijn in Zuid-Holland I Factsheet
Er is een verband tussen leefomgeving en
gezondheid. De leefomgeving bevordert of
belemmert een gezonde leefstijl en welzijn.
Welke factoren precies en in welke mate invloed
hebben is nog onbekend. Er zijn omgevingsfac-
toren aan te wijzen die een wijk voor kinderen
beweegvriendelijker maken en aanzetten tot
bewegen (gezonde mobiliteit en het bevorderen
van sport en spel):
• Aantrekkelijke wandel- en fietsroutes en een
aantrekkelijk voorzieningen aanbod
• Bevolkingsdichtheid in de wijk
• Diversiteit van het landgebruik
• (Ongeorganiseerde) sport- en spelgelegenheid
in de buurt
• Wandelmogelijkheden
• Groen in de omgeving
• Sociale cohesie
www.nationaalkompas.nl
In deze factsheet vindt u op basis van de bo-
venstaande omgevingsfactoren en obesitas bij
kinderen, voor zo ver beschikbaar, onze vertaling
in cijfers over Zuid-Holland. De volgende thema’s
staan centraal:
• Overgewicht bij jonge kinderen
• Keuze vervoermiddelen in Zuid-Holland
• Gebruik van fietspaden
• Nabijheid van voorzieningen en openbaar groen
• Bevolkingscijfers en groen
• Variatie in het bodemgebruik
• Veiligheid
De situatie omtrent kinderen en openbaar groen is
uitgewerkt in de gemeenten Alphen aan den Rijn,
Delft, Den Haag, Gouda, Rotterdam, Zoetermeer
en Zwijndrecht.
Bent u geïnteresseerd in specifieke cijfers rond een
bepaalde regio of gemeente dan kunt u via de site
www.ris-zh.nl deze cijfers zelf eenvoudig bekijken
en vergelijken met andere regio’s en gemeenten.
Buiten zijn in Zuid-HollandInleiding
Pag. 4 I Buiten zijn in Zuid-Holland I Factsheet
Bewegen hoort bij een gezonde leefstijl. Er zijn omgevingsfactoren die kunnen aanzetten tot bewegen,
een belangrijk doel als het gaat om kinderen met overgewicht. Hun aantal is de afgelopen tijd
toegenomen. Een groene omgeving zorgt voor minder kans op overgewicht (IVN 2012).
Gemeenten met veel overgewicht bij kinderen van 10 en 11 jaar zijn Den Haag, Rotterdam en Dordrecht.
In de meeste gemeenten in Holland Rijnland en Midden Holland is overgewicht minder hoog, met uitzon-
dering van de gemeente Katwijk. In gemeenten met veel overgewicht bij kinderen, komt ook overgewicht
bij volwassenen vaker voor.
www.ris-zh.nl
Kaart 1
Aandeel 10-11-jarigen met (ernstig)
overgewicht in Zuid-Holland
in 2011, in percentages.
<11% 11-15 15-20 20-25 >25
bron: GGD Den Haag, GGD Zuid-West, GGD Hollands Midden, GGD Rotterdam Rijnmond, GGD Zuid-Holland Zuid
Overgewicht bij jonge kinderen
foto: Rob Doolaard
Pag. 5 I Buiten zijn in Zuid-Holland I Factsheet
Zuid-Holland Nederland
Met de auto worden de meeste kilometers afgelegd. In vergelijking met Nederland gebruiken Zuid-
Hollanders minder vaak de auto ten opzichte van andere vervoermiddelen. Er worden iets meer kilometers
afgelegd met het openbaar vervoer. Hoewel er dus niet meer kilometers op de fiets worden afgelegd,
heeft Zuid-Holland wel de meeste kilometers fietspad ten opzichte van haar oppervlakte van Nederland.
Daarnaast worden deze fietspaden intensiever gebruikt dan gemiddeld in Nederland (tabel 1).
Provincie Lengte fietspad (km) Fietspad/opp (m/km2) Fietskm per dag/km fietspad Groningen 1.600 700 882 Friesland 2.000 599 848 Drenthe 2.100 791 522 Overijssel 2.800 837 1.193 Flevoland 1.500 1.041 487 Noord-Holland 4.200 1.563 1.601 Zuid-Holland 4.800 1.696 1.583 Utrecht 1.800 1.306 1.809 Noord-Brabant 5.000 1.019 1.145 Gelderland 5.000 997 982 Limburg 2.000 918 1.064 Zeeland 1.400 764 660 Nederland 34.600 1.009 1.157
Figuur 1
Aandeel vervoerskilometers per type vervoersmiddel in 2011
Tabel 1
auto (bestuurder) auto (passagier brom-/snorfiets bus/tram/metro
fiets lopen trein overig
bron: CBS
bron: Fietsersbond
Fietsen in Zuid-Holland
foto: Eppo Notenboom
Pag. 6 I Buiten zijn in Zuid-Holland I Factsheet
Tussen de 1 en 4 kilometer is de fiets het belangrijkste vervoermiddel (CBS). Tot 7,5 kilometer vinden
mensen de fiets een goed alternatief (SCP 2000). In de meeste gemeenten in Zuid-Holland wonen
inwoners, gemiddeld genomen, binnen 700 meter van een grote supermarkt. Inwoners uit Graafstroom
moeten met gemiddeld 2,2 kilometer het verst reizen. Voor een warenhuis zijn inwoners in Zuid-
Holland gemiddeld 2 kilometer onderweg. In 19 gemeenten moeten inwoners meer dan 4 kilometer
reizen voor een warenhuis. Vijf gemeenten zelfs meer dan 7,5 kilometer. In deze gemeenten zal de
fiets minder snel worden gepakt.
Kinderen wonen gemiddeld 600 meter van een basisschool af in Zuid-Holland. In Nieuwkoop is de ge-
middelde afstand met 1,2 kilometer het grootst. Bij middelbare scholen lopen de afstanden meer uiteen.
Gemiddeld is zowel een vmbo-school als havo/vwo-school op 2 kilometer afstand. In 17 gemeenten moeten
kinderen meer dan 4 kilometer reizen voor een vmbo-school. In vijf gemeenten meer dan 7,5 kilometer.
20 gemeenten bieden geen havo/vwo-school binnen gemiddeld 4 kilometer. In 9 gemeenten niet binnen
7,5 kilometer.
In 34 gemeenten is de gemiddelde afstand tot openbaar groen minder dan 600 meter. Hieronder vallen
ook alle zeer sterk stedelijke gemeenten. Het kleinst is de gemiddelde afstand in Sliedrecht, Zwijndrecht,
Voorschoten en Krimpen aan den IJssel (alle 300 meter). In twee gemeenten is de gemiddelde afstand
groter dan 2.500 meter: Giessenlanden en Graafstroom.
Kaart 2
Gemiddelde afstand tot
openbaar groen in 20081
<0.6 0.6-1.1 1.1-1.6 1.6-2.5 >2.5
bron: CBS 2013
1 In alle kaarten zijn de klassen bepaald op basis van de ‘natural breaks methode’ (Jenks).
Nabijheid voorzieningenen openbaar groen
foto: Eppo Notenboomfoto: Eppo Notenboom
Pag. 7 I Buiten zijn in Zuid-Holland I Factsheet
Een hoge bevolkingsdichtheid stimuleert bewegen, omdat voorzieningen dichtbij liggen en kinderen in
de buurt wonen om er te spelen. Aan de andere kant kan een te dichte bebouwing zorgen voor gebrek
aan groen. De nabijheid van voorzieningen, groen, bevolkingsdichtheid en percentage 0-17-jarigen
als totaal van de bevolking in een gemeente moeten in samenhang met elkaar worden bezien. Dichte
bebouwing beïnvloedt ook meestal de veiligheid. Een gebrek aan verkeers- en sociale veiligheid
belemmert het buiten spelen.
Er is geen vaste relatie tussen de bevolkingsdichtheid en het percentage 0-17-jarigen. Uit de kaarten 3 en
4 blijkt dat een hoog percentage 0-17-jarigen en een hoge bevolkingsdichtheid vaak juist niet samen gaan.
Leiden en Den Haag kennen de hoogste bevolkingsdichtheid, terwijl in de gemeenten Nieuw-Lekkerland,
Graafstroom en Pijnacker-Nootdorp de hoogste aandelen 0-17-jarigen in de bevolking voorkomen.
Bevolking
Kaart 3
Bevolkingsdichtheid in Zuid-Holland in 2012
Kaart 4
Percentage 0-17-jarigen op totale bevolking in 2012
<719 inwoners per km2
719-16131613-27632763-4640>4640
<18,3%18,3-20,820,8-22,822,8-25,6>25,6
bron: CBS 2013 bron: CBS, www.ris-zh.nl
foto: Eppo Notenboom
Pag. 8 I Buiten zijn in Zuid-Holland I Factsheet
Een hoge mate van diversiteit in het bodemgebruik draagt bij aan de beweegvriendelijkheid van
de omgeving (nationaal kompas). In Nederlandse postcodegebieden met een minimale hoeveelheid
van tenminste 5 hectare aan groene gebieden zoals parken, bossen en natuurgebieden, ligt het
percentage kinderen met overgewicht ongeveer 18% lager dan in niet-groene postcodegebieden
(IVN 2012, Vreke et al 2006).
Het gebruik van de bodem loopt tussen gemeenten uiteen. In de landelijke gebieden beslaat agrarisch
terrein een zeer belangrijk gedeelte van het bodemgebruik (tabel 2). Kaarten 5 en 6 laten het percentage
openbaar groen zien en de mate van variatie in het bodemgebruik. De mate van variatie is berekend door te
kijken hoeveel verschillende soorten bodemgebruik1 een substantieel deel (minimaal 5%) uitmaken van het
totale bodemgebruik. Uit de gegevens blijkt dat een laag percentage openbaar groen niet altijd betekent
dat er weinig variatie in het bodemgebruik zit. De gemeenten met het hoogste percentage (niet-stedelijk)
groen bodemgebruik zijn Wassenaar en Noordwijk (tabel 2). Deze laatste gemeente heeft ook een hoge
mate van variatie in het bodemgebruik. De gemeente met het minst gevarieerde bodemgebruik is Boskoop.
Bodemgebruik
Kaart 5
Percentage bodemgebruik openbaar groen in 2008
Kaart 6
Mate van variatie in het bodemgebruik in 2008
<7%7-13%13-21%21-35%>35%
1 of 02345 of meer
bron: CBS bron: CBS 2010, Tympaan Instituut 2013
1 Gemeenten verdienen een punt voor variatie van bodemgebruik voor iedere soort die meer dan 5% van de oppervlakte beslaat, exclusief binnen- en bui-tenwater en agrarisch gebruik. Gemeenten verdienen een punt op variatie als minder dan 70% van het oppervlak gebruikt wordt voor agrarisch gebruik.
Pag. 9 I Buiten zijn in Zuid-Holland I Factsheet
In Boskoop is relatief de minste speelruimte ter beschikking. Hier moeten meer dan 240 kinderen een hectare
speelruimte delen. In Brielle zijn dit slechtst 14 kinderen. De cijfers zeggen niks over de verdeling van de
speelruimte in de gemeenten of over de kwaliteit. Te weinig kinderen per hectare speelruimte kan er ook
voor zorgen dat de speelruimte weinig aantrekkelijk is, omdat er te weinig speelkameraadjes zijn. Juist de
kwaliteit - bijvoorbeeld betegeld of niet, speeltoestellen of niet - speelt een rol bij het bewegen. Zo spelen
jongens graag op betegelde of vlakke ondergrond omdat dat prettig is voor sporten zoals voetbal (IVN 2012).
Tabel 2
De vijf gemeenten met de hoogste aandelen oppervlakte naar soort ten
opzichte van de totale oppervlakte in 2008 (exclusief binnen- en buitenwater)
Soort bodem/ ranking gemeenten 1 2 3 4 5
Bedrijventerrein Rotterdam(29%)
Alblasserdam (19%)
Schiedam(15%)
Capellea/d IJssel (13%)
Zwijndrecht(12%)
Detailhandel en horeca
Den Haag(3,4%)
Delft(2,9%)
Leiden(2,4%)
Zoetermeer(2,2%)
Maassluis(2,1%)
Openbare voorzieningen
Krimpena/d IJssel (4,4%)
Rijswijk(2,2%)
Delft(2,1%)
Den Haag(2,0%)
Katwijk(1,8%)
Sociaal-culturele voorzieningen
Oegstgeest(6,3%)
Delft(6,1%)
Leiden(5,9%)
Den Haag(3,1%)
Gouda(3,0%)
Bos en open natuurlijk terrein
Noordwijk(53%)
Wassenaar(51%)
Westvoorne(32%)
Goedereede (22%)
Dordrecht(19%)
Agrarisch terrein Vlist (95%) Graafstroom(93%)
Ouderkerk(91%)
Giessenlanden (90%)
Bergambacht (89%)
Woonterrein Krimpena/d IJssel (49%)
Capellea/d IJssel (47%)
Leiden(42%)
Den Haag(42%)
Papendrecht (41%)
Recreatieterrein Rijswijk(29%)
Capellea/d IJssel (19%)
Zoetermeer(18%)
Delft(18%)
Den Haag(16%)
Semi-bebouwd Hendrik-Ido-Ambacht (17%)
Lansingerland (12%)
Oegstgeest(8%)
Rotterdam(8%)
Barendrecht(7%)
Kaart 7
Aantal kinderen per hectare
speelruimte in 2010
<44 kinderen per hectare44-7070-9999-145>145
Bron: Verwey-Jonker Instituut 2012
Pag. 10 I Buiten zijn in Zuid-Holland I Factsheet
Buiten spelen - en wellicht ook fietsen en wandelen - hangt niet alleen samen met de bereikbaarheid van
de voorzieningen, de mogelijkheden tot buitenspelen en het aantal speelkameraadjes, maar ook met de
sociale en verkeersveiligheid. Het is alleen per type gemeente vast te stellen hoe veilig mensen hun buurt
vinden. Uit tabel 3 blijkt dat de veiligheid van de buurt het hoogst wordt beoordeeld in weinig stedelijke
gemeenten en het laagst in zeer sterk stedelijke gemeenten.
Tussen onderlinge gemeenten zitten grote verschillen in de aanwezigheid van belemmerende en bevorde-
rende omgevingsfactoren. Sommige gemeenten lijken minder uit te nodigen tot bewegen in groen door
de grote afstand tot voorzieningen, het lage percentage openbaar groen en de lage bevolkingsdichtheid.
Vaak zijn dit wel gemeenten met een hoge sociale veiligheid. Meer mogelijkheden creëren voor bewegen
in het groen en het bij elkaar brengen van kinderen is hier wellicht de manier om bewegen in het groen
te bevorderen.
• Het aantal kinderen met obesitas neemt toe. Er is een verband tussen obesitas en regelmatig bewegen.
De leefomgeving bevordert of belemmert een gezonde leefstijl met voldoende beweging. Een groene
omgeving zal daarom het obesitasprobleem gunstig beïnvloeden.
• Zuid-Holland heeft goede fietsmogelijkheden. In de meeste gemeenten van Zuid-Holland zijn de afstanden
tot dagelijkse voorzieningen, zoals supermarkt, warenhuis en school, kort. Dit draagt zeer waarschijnlijk
bij tot het fietsgebruik.
• Grote stedelijke gemeenten kennen relatief veel openbaar groen en korte afstanden tot voorzieningen
en het openbare groen. Dit feit zou goed benut en gepromoot moeten worden. Een punt van aandacht
is dat de ervaren veiligheid wel lager is in dergelijke gemeenten.
• In meer dan de helft van de gemeenten is de gemiddelde afstand tot openbaar groen meer dan 600 meter.
Dit geldt met name voor kleinere gemeenten met een lage mate van stedelijkheid.
Veiligheid
Conclusie
Tabel 3
Beoordeling van de veiligheid in de buurt in Zuid-Holland in 2011, naar type gemeente
Mate van stedelijkheid Beoordeling veiligheid van de buurt
Niet-stedelijke gemeenten 7,4
Weinig stedelijke gemeenten 7,2
Matig stedelijke gemeenten 7,1
Sterk stedelijk 6,9
Zeer sterk stedelijk 6,5
bron: CBS-IVM
foto: Eppo Notenboom
Pag. 11 I Buiten zijn in Zuid-Holland I Factsheet
IVN
Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid
Dhr. Daan Bleichrodt
Zeestraat 100
2518 AD Den Haag
Telefoon: 070 30 23 030
E-mail: [email protected]
Website: www.ivn.nl
Tympaan Instituut
Postbus 93010
2509 AA Den Haag
Telefoon: 070 3371000
Fax: 070 3371000
E-mail: [email protected]
Website: www.tympaan.nl
- IVN. Jeugd, Natuur en Gezondheid. Amsterdam: IVN, 2012.
- Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Altijd weer die auto! Den Haag: SCP, 2000.
- Vreke J, Donders JL, Langers F, Salverda IE, Veeneklaas FR. Potenties van groen! De invloed van groen in en
om de stad op overgewicht bij kinderen en op het binden van huishoudens met midden- en hoge inkomens
aan de stad. Rapport 1356. Wageningen: Alterra, 2006.
- Verwey-Jonker Instituut. Kinderen in Tel. Jaarboek 2012. Amsterdam: Verwey-Jonker Instituut, 2012.
April 2013
A.M. van Essen, J.M.J. Houben
Grafisch ontwerp:
Bart ter Haar / bartterhaar.nl
Literatuur
Colofon