BD TEMMUZ 2011

110

arihi yaratanlar hakk›nda hü-küm verirken, gelecekteki ta-rihçilerin, geçmiflin t›bbi duru-

munu da göz önüne almalar› gerekti-¤ini biliyor muydunuz? Belki de buyüzden, günümüz tarihçileri bile birdoktora dan›flmal›lar. Tabii ki t›p ta-rihini bilen bir doktora.

Son elli y›lda t›p biliminde ulafl›lannokta gerçekten flafl›rt›c›. Öyle ki, bun-dan önceki befl bin y›l›n toplu bilgisi

bu sürede üretilen bilgiden çok amaçok daha az. Günümüz doktorlar›, ar-t›k dünün tan›lar›n› yeniden de¤erlen-direbiliyorlar. Tarihi kiflilerin hastal›kbelirtileriyle eldeki son bilgileri birlefl-tirip bu ünlü kiflilerin rahats›zl›klar›n›yeniden tan›mlayabiliyorlar. Ve konu-lan bu yeni tan›lar, tarihi yaratanlar›nkiflilikleri -ve amaçlar›, baflar›lar› yada baflar›s›zl›klar› konusunda yeni ve-rilerin oluflmas›n› sa¤layabiliyor.

BUGÜNKÜTIP OLSAYDIDÜNKÜTAR‹HOLMAZDI

Derleyen: Y‹⁄‹T EREN GÜNEY

Napoleon'un hemoroidi, VIII. Henry'nin frengisi,Kurus'un miyobu olmasayd›... Kimbilir, tarih belki debambaflka olurdu.

T

BUGÜNKÜTIP OLSAYDIDÜNKÜTAR‹HOLMAZDI

111

Fransa ‹mparatoru Napoleon Bo-naparte bu bak›mdan ilginç örnekler-den biridir. Napoleon, k›rk yafl›ndansonra zihnen ve bedenen yavafllamayabafllam›flt›. Dönemin doktorlar› bunuiki nedene dayand›r›yorlard›. Birincisi,Napoleon'un zaman zaman sanc›yayol açan mide ülseri; ikincisi ise sefer-lerinden birinde kapt›¤› bulafl›c› bircilt hastal›¤›yd›. Elbette bunlar onlar›ntahminleriydi. Ayr›ca doktorlar›, yafl-land›kça Napoleon'un fazla yemesiile antrenmans›zl›¤m›n da, enerjisinintükenmesinde rol oynad›¤› görüflün-deydiler.

Günümüz ‹ngiliz cerrahlar›ndanDr. James Kemble ise çok farkl› düflü-nüyor. Dr. Kemble'a göre, Napoleo-n'un üst idrar yolundaki fliddetli birenfeksiyon, mesane rahats›zl›¤›na yolaç›yordu. Borodino Savafl›'n›n hemenöncesinde, Napoleon'a zaman kaybet-tiren irade felci ile ruhsal ve fizikselçöküntü, Kemble'›n düflüncesine göre,bu mesane rahats›zl›¤›ndan ileri gel-mifltir. Ayr›ca doktor Kemble, impa-ratorun bir hipofiz bezi rahats›zl›¤›olan Froehlich Sendromu'na yakalan-d›¤› görüflünü de tafl›maktad›r. Bu aç›-lardan bak›nca sa¤l›¤› yerinde olanbir Napoleon'un, Waterloo Savafl›'ndabelki de yenilmeyece¤i görülebilir.Çünkü savafl öncesinde, son dereceac› veren bir hemeroid kriziyle yata¤adüflmüfl ve tarihin bu dönüm nokta-s›nda varl›¤›n› göstermekten yoksunkalm›flt›r. O devirde konulan ülser vecilt hastal›¤› teflhislerine gelince; ülserdenilen durum büyük olas›l›kla sinirselsanc›lard›.

Deri hastal›¤› ise, etkisi alt›ndaoldu¤u psiflik bask›n›n yol açt›¤› birderi enfeksiyonuydu. T›p otoritelerininsüzgecinden geçen tarihsel analizlerkuflkusuz Napoleon'la s›n›rl› de¤il.‹flte size birkaç ilginç devlet adam›daha...

Örne¤in Pers ‹mparatoru Kurus...Modern bir göz doktoruna Kurus'uns›rf Temistokles'in hilesi yüzünden,Salamis'te Yunanl›lar'a yenildi¤inikabul ettiremezsiniz. Gözbilimciler,tarihin bu en büyük deniz savafllar›n-dan birinin, Kurus'un gözleri bozukoldu¤u için kaybedildi¤ini savunuyor-lar. Kurus, Salamis bo¤az›n› mükem-

BD TEMMUZ 2011

Yaflad›¤›günlerdeülseri vecilt hastal›¤›oldu¤usöylenenNapolyoniçindoktorlarbugün farkl›tan›lar ilerisürüyorlar.

mel gören bir kaya üzerinde duruyor-du. Gözleri bozuk olmasayd›, bulun-du¤u yerden, bo¤az›n, filosunun ma-nevra yapmas›n› engelleyecek darl›ktaoldu¤unu ay›rd›na varmamas› olanak-s›zd›.

T›bb›n, hatalar›n› hofl görebilece¤ibiri de tarihin en büyük canisi olaraktan›nan Kaligula'd›r. Gençken Romaimparatorlar›n›n belki de en uysal› venazi¤i olan bu adam›n, caniyane etkin-liklerine, kar›s›n›n kendisine bir aflkiksiri içirdikten sonra bafllad›¤› san›l-maktad›r. "Cantharides" oldu¤u tah-min edilen bu zehir, Kaligula'n›n gad-darl›¤›n› aç›klayabilecek bir ç›lg›nl›kmeydana getirebilmektedir.

‹ngiltere Kral› VIII. Henry... Befl

kad›nla evlenen Henry de t›p bilimitaraf›ndan suçsuz bulunmufltur. Çünküdoktorlar, bu kral›n, haberdar olmad›¤›bir frengiye tutuldu¤u görüflüne var-m›fllard›r.

Henry'nin birçok efl almas› ve on-lar› çabucak bafl›ndan savmas›, ‹ngilte-re taht›na sa¤l›kl› bir erkek varis ver-mek telafl›yla aç›klanabilir. Fakat herdefas›nda hastal›¤›n› kar›lar›na da bu-laflt›rmakta, bunun sonucunda zavall›kad›nlar, çok defa çocuklar›n› düflür-mekteydiler. Bu olaylar›n en az iki-sinde, doktorlar, çocuklar›n do¤umdanönce frengiye yakaland›klar›ndan flüp-helenmektedirler.

Hastal›klar, büyük adamlar›n çal›fl-malar›na sekte vurmakla birlikte,

bazen de büyük adamlar yaratma-y› baflarabilirler. Örne¤in LordNelson... Bu büyük ‹ngiliz ami-ralini deniz tutard›. Asl›nda sa¤l›-¤›n›n karada da pek parlak oldu¤usöylenemezdi. On iki yafl›ndanbafllayarak çeflitli hastal›klar›npençesinde k›vranm›flt›. Haz›m-s›zl›ktan bir türlü kurtulamazd›.Hayat›n›n çeflitli devrelerinde s›t-maya ve kronik ülsere yakalan-m›flt›. Bunlar da yetmezmifl gibi,sol kolu ile baca¤›nda da siniriltihab› oluflmufltu. Savafllardaald›¤› yaralar sonucu ise bir gözü-nü ve bir kolunu yitirmiflti. fiimdidoktorlar, Nelson'un büyüklü¤ü-nün bir bak›ma bu hastal›klar›nsonucu oldu¤u düflüncesindedir-ler. Çünkü bütün ömrünce fizikidertlerle savaflmas›, askeri sahadayükselmek için gerekli çelik ira-

BD TEMMUZ 2011

Befl kad›nlaevlenen

‹ngiltereKral› VIII.Henry det›p bilimi

taraf›ndansuçsuz

bulunmufltur.

Befl kad›nlaevlenen

‹ngiltereKral› VIII.Henry det›p bilimi

taraf›ndansuçsuz

bulunmufltur.

112

deyi ve y›lmaz enerjiyi ona kazand›r-m›flt›r.

Döneminin doktorlar› taraf›ndanhastal›¤› kesin olarak anlafl›lamayandi¤er bir ünlü de Türlerin Kayna¤›adl› eserin yazar› Charles Darwin'dir.

Delikanl›l›¤›nda sa¤l›kl›, güçlükuvvetli bir genç olan Darwin, 25 ya-fl›ndan itibaren kronik bir hasta olmufl-tu. Doktorlar›ndan kimileri, onun ülseroldu¤unu ileri sürmüfller, ötekilersekendisine türlü hastal›klar konduranbir sinir hastas› oldu¤unu ileri sürmüfl-lerdir. Fakat, Kudüs'teki ‹brani Üni-versitesi'nden Dr. Adler'e göre, Dar-win, Beagel gemisiyle Amerika'yayapt›¤› yolculuk s›ras›nda, tek hücrelihayvanc›klardan protozoalar›n nedenoldu¤u bir enfeksiyona yakalanm›flt›r.Darwin'in kendisi de an›lar›nda, Pam-palar'›n iki karaböce¤i taraf›ndan ›s›-r›ld›¤›n› belirtmiflti. Dr. Adler taraf›n-dan "triatoma infestans" olarak adlan-d›r›lan bu böceklerin yüzde 101'i,"trypanasome cruzi" diye tan›nan por-tozoalar› tafl›maktad›rlar.

Veremlilerin aras›ndan ç›kan ünlü-lerin say›s› da dikkat çekicidir.

Hatip Çiçeron, besteci Chopin,flair Elizabeth Browning, Keats veRobert Louis Stevenson, bunlardanyaln›zca baz›lar›d›r. Baz› doktorlar,gerçekten de veremin kiflinin içindeuyuklayan dehay› harekete geçirebile-ce¤ine inanmaktad›r.

Bu konuda iki teori ileri sürülmüfl-tür. Bunlar›n ilki, hastal›¤›n ço¤u kezyüksek atefl yapmas›na karfl›n, vücuttazehirlenme olmay›fl›d›r. Yani hasta

ateflli olmakla birlikte, kendini hastahissetmez. Bunu bilen baz› t›p otorite-lerine bak›l›rsa, kronik atefl, anlay›fl›keskinlefltirmekte ve entellektüel ifl-leyifli oldu¤undan daha h›zl› bir duru-ma getirmektedir.

‹kinci teori ise, hastal›¤›n, oksijeneksikli¤i yaratmas›d›r. Bu durum, has-tay› uyuflturarak, bilinçsiz yarat›c›l›¤aolanak sa¤lar.

Bugün t›p bilimi, tarihi yenidensorgulayabiliyor. Bize ö¤retilen des-tans› tarihin bilinmeyenlerini önümüzesürüyor ve bize, tarihi, kaderin de¤ilinsano¤lunun yaratt›¤›n›, kahraman-lar›n da bizim gibi kifliler olduklar›n›hat›rlat›yor.

Ve belki de uyar›yor: Gelecek ku-flaklar, bugünü de insanlar›n yaratt›¤›-na emin olmal›... •

113

BD TEMMUZ 2011

Dr. Adler’egöreDarwin’intan› konamayankronik hastal›¤›nabir böcek ›s›r›¤›neden olmufltu...