Bütün Paramı Hamama Harcadım

sayı: 12 / Kasım 2011-Şubat 2012

Hakkı Ögelman

MODAP Konferansı

Hindistan

Eğitimde ‹yi Örnekler Konferansı

Gözde Ünal ile Projeler ve Ödüller Üzerine

Mezunlar Buluması ve Reunion

www.artibir.org

01SUDERG‹

Sayı 12Kasım 2011 – Şubat 2012Ücretsizdir

Sahibi Sabancı Üniversitesi

Yayın Sorumlu Müdürü Elif Gülez

Yayın KoordinatörüMelek Sarı

Yazı KuruluGülayşe KoçakDefne ÜçerNesrin BalkanYıldırım CihangiroğluHakan ErdemEsin Ceren AhıskaMelahat FındıkGonca TuranPınar BozkurtSezen Gülşen Kama

Bu sayıya katkıda bulunanlarM. Ali Alpar, Cihan Saçlıoğlu, Defne Üçer, Emrah Kalemci, Ünal Ertan, Bahri Yılmaz, Hakan Erdem, Melahat Fındık, CIP Ofisi, Gizem Muratoğlu, Mehmet Baki Deniz, Selin Dönmez, Sena Balkaya, Sıla Çallı, Seren Naz Gündoğdu, ‹nsan Kaynakları, Leyla Özcivelek Durlu, Nesrin Balkan, ERG, Gözde Ünal, Övünç Uzun, MODAP Ekibi, Pınar Bozkurt, Fatih Günaydın, Murat Kaya, Sezen Gülşen Kama, Gülayşe Koçak, Miray Kutlu, Gonca Turan, Berna Özkul, Betül Karasinan, Gülseren Caşın, Kartal Bora, Ömer Ertüm, SU IT Ekibi

Grafik Tasarım ve UygulamaGrafikaSU

BaskıÖmür Matbaacılık Ltd. ŞtiBeysan Sanayi Sitesi Birlik CaddesiNo.20 Haramidere 34524 ‹stanbulwww.omur.com.tr

Yayın TürüÜniversite topluluğuna yönelik olarak yayınlanan yarı popüler bir kültür dergisi

Reklam SorumlusuMelek Sarı Tel: 0216 483 91 06 meleksari@sabanciuniv.edu

Telif HaklarıHer hakkı saklıdır.Bu dergide yer alan yazı, makale, fotoğraf ve illüstrasyonları elektronik ortamlarda dahil olmak üzere her şekilde çoğaltma ve başka yerlerde kullanma hakkı münhasıran Sabancı Üniversitesi’ne aittir. Sabancı Üni-versitesi, gerekli gördüğü hallerde içeriğin bir kısmının veya tamamının çoğaltılması için yazılı izin verebilir.

Yönetim Yeri‹letişim ve Halkla ‹lişkiler BirimiSabancı Üniversitesi Orta Mahalle, Orhanlı, Tuzla 34956 ‹stanbulTel: 0216 483 91 06Faks: 0216 483 90 45e-posta: dergi@sabanciuniv.edu

03 / Başka Hakkı 8 / Hindistan 12 / Popüler Tarih ve Popüler Tarihçilik

19 / Kendini Keşfet-CIP 24 / Geriye Baktıklarında Neler Görüyorlar?

26 / Eğitimde ‹yi Örnekler Konferansı

30 / Gözde Ünal ile Projeler ve Ödüller Üzerine

32 / MODAP Konferansı 35 / Bilinmeyen yönleri ile SU Çalışanları

40 / Öykü Yarışması 44 / Mezunlar Buluşması ve Reunion

46 / Çoluk Çocuk için

SUdergi’nin sonbahar sayıları, üniversitemize bu sene başlayan öğrenciler için bir alternatif bilgi kaynağıdır. Sabancı Üniversitesiyle ilgili bilgilere, web siteleri, broşürler, kataloglar gibi resmi iletişim kaynaklarından ulaşmış olan yeni öğrencilerimiz için SUdergi, üniversite yaşantısına farklı bir pencereden bakma imkanı verir.

SUdergi ile tanışıklık, yeni tanıştığınız birinin sizi dostça evine, oturma odasına davet etmesine benzetilebilir. Bu oturma odasında, ev sakinlerinin kütüphanesindeki ilginç bir kitaba uzanabilir; burada sizden önce “kendini keşfetmiş” sakinlerin fotoğraf albümüne göz gezdirebilir; aramızdan ayrılmış olan dostların bıraktığı izleri takip ederek bir zamanlar burada kimlerin yaşamış, öğretmiş, öğrenmiş olduğunu anlayabilir; ev sahiplerinin kimleri coşkuyla misafir ettiklerini öğrenebilir; uzak ülkeleri ziyaret edebilir; başka yerlere taşınmış dostlarımızın selamlarını işitebilir; kimlerin bizi gözetlediği konusundaki dedikodulara kulak misafiri olabilirsiniz. Hatta ev sahipleri, çok popüler bir tarihi televizyon dizisini hep birlikte izlemeniz için sizi alıkoymak isteyeceklerdir.

Eğer isterseniz SUdergi’nin kalbine, yazı kurulunun her dönem neşeyle çalıştığı mutfağına da girebilir, yeni karışımları, tarifleri, tatları beraberinizde getirebilirsiniz. Bunun için bir maniniz yoksa, Rektörlük binasındaki ofisimizde Mehmet Bey’in lezzetli çayını içmeye gelebilir ya da dergi@sabanciuniv.edu’ya bir mesaj gönderebilirsiniz.

Elif Gülez

02

editör

03BAŞKA HAKKI M. Ali Alpar / Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi

Bizim çocuklarımız çok küçük yaştayken arkadaşımız ve komşumuz Hakkı Duru’yu bilirlerdi Hakkı diye. Hemen sonra Hakkı Ögelman’ı tanıyınca ona “başka Hakkı” adını taktılar. Başka Hakkı da başkaydı.“Denizle mehtap sordular seni neredesin” diye başlayan bir ‘aranjman’ şarkı vardır hani, Dario Moreno ve Tanju Okan söylerdi. Bu şarkının bir kıtası şöyledir: “Alay ettiler benle hep, Sen oldun bunlara bak sebep, Mehtap dedi gördüm ah onu, Belinde erkek kolu” .

Hakkı bu sahnenin suluboya bir resmini yapmıştı. Ayışığında yürüyen bir kadın, arkadan görüyoruz, üstünde yazlık bir elbise, belinde erkek kolu, sadece kol var omuzdan öteye erkek yok, mehtap karşıda, kadın ayışığında yoluna devam ediyor....

Hakkı Ögelman 4 Eylül 2011 tarihinde Austin, Texas’da aramızdan ayrıldı. 1940 ‹stanbul doğumluydu. Eğitimini Robert Kolej ve DePauw Üniversitesi’nde tamamladı. Doktorasını Prof. K. Greisen ve Dr. J. Delvaille yönetiminde yaptığı “Search for Discrete Sources of High Energy Cosmic Gamma Rays” başlıklı teziyle 1966 da Cornell Üniversitesinden almıştı.

NASA Goddard Space Flight Center’da ve Avustralya’da Sydney Üniversitesinde çalıştı. 1969'da ODTÜ'ye geldi. 1970 de Fizik Bölümü Başkanı olarak sorumluluk üstlendi. ‹yi bir deneysel fizikçi, yaratıcı fikirlerle dolu ve öğrencilerle çok ilgili bir hoca olarak hemen etkili oldu.

Öğrencileriyle birlikte ODTÜ Fizik Bölümü’nün çatısına, Ege Üniversitesi Gözlemevi’ne ve Gaziantep ODTÜ kampüsüne koyduğu deneylerle süpernovalardan gelen yüksek enerjili ışınımın atmosferde oluşturduğu ışığı izleyerek süpernova yakaladıkları çalışma az parayla öncü bilim yapmanın güzel bir örneğiydi. Alınan veriler Ankara'ya telsizle aktarılırdı. Bu çalışma New Scientist'te haber oldu. Yabancı meslekdaşların "Yahu ne iyi yaptın da 700 dolarlık aletlerinle

neticeyi elde ettin, bizi çok pahalı bir deney yapmaktan kurtardın." dedikleri halâ hatırlanır.

Sonra ODTÜ'nün meşum Hasan Tan döneminde görevine son verildi. TÜB‹TAK Bilim Kurulu'ndaydı, Hindistan’a bilimsel işbirliği anlaşması imzalamaya gitmişti.

ODTÜ'de o sırada bütün bölüm başkanları istifa ettiğinden Hakkı ODTÜ'den izin almadan gitmiş oldu. Bu bahaneyle işine son verdiler. “Hiç unutmuyorum, onu benim arabam ile A kapısından kaçak gibi okula sokarken tanıyan bekçiler görmemezlikten gelirdi…” (öğrencisi Ümit Kızıloğlu). Danıştay kararıyla geri döndü. 1977 de Çukurova Üniversitesi'ne geçti. Yaratıcı, pratik yaklaşımını Çukurova'da güneş enerjisi araştırmalarında ortaya koydu. Daha sonra Wisconsin’de geliştirdiği “Enerji” dersini 2000’li yıllarda ‘adjunct’ öğretim üyesi olduğu Sabancı Üniversitesi’ne taşıdı.

1980 darbesi sonrasında o zamanki eşi Yeter Göksu 1402’lik oldu ve tutuklandı. Yeter hapisten çıktığında ikisi de çalışmalarını Almanya’da sürdürdüler.

Hakkı Max-Planck-Institut für Extraterrestrische Physik-Garching’de ROSAT X-ışınları gözlem uydusuyla çalıştı. Oradaki genç öğrencilere ve meslektaşlarına şevk verdi. Türkiye’den öğrenci ve meslektaşlarını da bu çalışmalara kattı. Sayesinde şimdi Türkiye’de çalışan ve dünyada tanınan bir yüksek enerji astrofiziği grubu var.

ODTÜ’de ve Çukurova Üniversitesi'nde çalıştığı yıllarda asla kendi üniversitem, kendi grubum şovenliği yapmadı. Ben ben demek kişiliğinde yoktu. Marifetiyle, aklıyla, gönlüyle hemen bütün Türkiye Fizik ve Astronomi camiasında tanındı ve sevildi. TÜB‹TAK Ulusal Gözlemevi’nin kuruluşuna giden yolda bütün astronomi camiamızın heyecanla katıldığı yer arama çalışmalarından, TÜB‹TAK desteğinin sağlanmasına, 150 cm’lik Rus-Türk teleskobunun temininden, Gözlemevi’nin açılmasına kadar öncü rol oynadı. 1991’de University of Wisconsin’de çalışmaya başladı.

1995'te geçirdiği kısmî felçten sonra da araştırmalarına devam etti. Her yaz Türkiye’de çalıştı. ABD, Güney Afrika ve Avustralya’da kurulu ROTSE robotik teleskobunun dördüncüsünün TÜB‹TAK Ulusal Gözlemevine getirilmesi de Hakkı’nın girişimiyle gerçekleşti. ROTSE ile evrenin uzak köşelerinden gelen esrarengiz gama ışını patlamalarının bildiğimiz ışık olarak saldıkları artçı sinyaller toplanıyor. Böylece Hakkı’nın pasıyla bir oyuna daha girdik.

‹lk gama ışınları uydusu SAS2’nin sonuçlarını Hakkı Ögelman ve arkadaşları o zamanlar ODTÜ'de çalışan Tümay Tümer ve Hakkı’nın ilk doktora öğrencisi M. Emin Özel’in de aralarında bulunduğu bir uluslararası grupla yayınlamışlardı. Hakkı X ve gama ışını pulsarlarından novalara, süpernovalara, 2000'lerde büyük bir grup içinde çalıştığı Antarktika’daki IceCube (buz küpü) nötrino verilerine kadar geniş bir bilim alanında çalışmalar yaptı. NASA’nın Fermi-LAT yüksek enerji gama ışını uydusu verileriyle Andromeda galaksisinden ışıma işareti bulduğu son çalışmasını 2010’da Çeşme’de benim 60. yaşım için yapılan toplantıda anlatmıştı. Bunu Astrophysical Journal’da yayınlamaya ömrü yetmedi. Son tebliği Çeşme’den yayınlanacak.

Varlığı ömürlerimizde bir güzellikti. Hatırası ve eserleri yüzümüzü güldürecek, içimizi aydınlatacak. Selvilerin altında, yıldızların ışığında olsun.

Hakkı'dan hatırladıklarım

Cihan Saçlıo¤lu / Mühendislik ve Do¤a Bilimleri Fakültesi Ö¤retim Üyesi

Ben ne astrofizikçiyim, ne de Hakkı’yla uzun süre aynı yerde çalışabildim. Buna rağmen onu tanımış birçok insan gibi ben de çok değerli bir dostumu kaybettiğimi hissediyorum. Hakkı kısa görüşmelerde bile canlılığı, iyimserliği, mizah duygusu, pratikliği ve her meselenin can alıcı noktasını hızla yakalayan zekâsıyla insanları hemen kendine bağlardı.

Hakkı’nın adını ilk defa 1972 yazında ODTÜ’de Erdal Bey’den duydum. Şikago’da doktora yaparken onu ziyaret ettiğimde iftiharla yeni bir öğretim üyesinden bahsetti. Aklımda kalan, bu astrofizikçinin kendi geliştirdiği atölyede kendi tasarladığı deney ve ölçüm aletlerini ürettiği, fizik binasının damına yerleştirdiği düzenekle de New Scientist’te haber olacak kadar ilgi uyandıran gözlemler yaptığıydı. ODTÜ fizik bölümü Cavit Erginsoy’un beklenmedik ölümü ve Feza Gürsey’in izinli olarak Yale’e gitmesine rağmen yeni bir lider bulmuş görünüyordu. Epey de buna güvenerek 1976’da ODTÜ fizik bölümünde çalışmaya başladım. Hakkı bölüm başkanı olmuştu ve insanları hem onlara örnek olarak, hem de şevklendirerek daha iyi işler yapmaya yöneltiyordu. Bu parlak dönem, hükümetin Hasan Tan’ı ODTÜ’ye rektör olarak atamasıyla sona erdi. Öğrenci ve hocaları sindirmek için yüzlerce zorba işe alındı. Hocalar arasında Hakkı, Tosun

Terzioğlu ve Cahit Arf idareye karşı örgütlenmede öncülük ettiler. Bir polis veya jandarma baskınında zarar görmemeleri için öğrenciler kampustan bir otobüs konvoyu ile çıkartılırken, Hakkı’yı en öndeki otobüste gördüğümü hatırlıyorum. Birçok öğretim üyesi politik suikastlara kurban giderken böyle şeyler yapmak büyük cesaret istiyordu. Tosun’a kurulan silâhlı bir tuzak boşa çıkarıldı, ama Hakkı da bir bedel ödedi: idare onu işten attı. Mahkeme kararıyla dönebildiyse de, ODTÜ fizik bölümünden Adana’ya göç etmeye karar verdi. Oradaki fizik bölümünde hem araştırma, hem de eğitimde etkileri kısa zamanda kendini gösterdi. Hakkı pratik ve yaratıcı yaklaşımıyla Adana’da bol olan güneş enerjisinden faydalanmak için inşası ve kullanımı kolay aygıtlar inşa etti. Bir seminer için davet edildiğimde yarattığı olumlu havayı gözümle gördüm, fakat bu defa da 12 Eylül’de karısı Yeter Göksu’nun tutuklanması onları Türkiye’yi terketmeye zorladı. Türkiye’nin bu kaybı, önce Almanya’nın, sonra da Amerika’nın kazancı oldu. Geçirdikleri zorluklara rağmen Türkiye’ye bir küskünlük, kızgınlık veya kırgınlık ifade ettiklerini duymadım. Tersine, Hakkı Türk astronomlarına ve astrofizikçilerine destek olmaya devam etti; Ali Alpar ve birçok astronom ve astrofizikçiyle birlikte Ulusal Gözlemevi’nin kurulmasında canla başla çalıştı.

TÜB‹TAK Temel Bilimler Enstitüsü Feza Gürsey Enstitüsüne dönüştürülürken zannederim başına Hakkı’nın getirilmesi düşünülüyordu, fakat beklenmedik bir beyin kanaması neticesinde vücudunun bir tarafında önemli bir güç kaybı oluştu ve uzun bir hastahane-fizik tedavi dönemi geçirdi. Tesadüfen o sırada karımla birlikte Amerika’daydım. Madison’a uzanıp onu hastanede bir fizik terapi seansında bulduk. Bildiğimiz enerji dolu, fiziksel ve ruhen güçlü Hakkı’yı o durumda görmek yürek parçalayıcı idi. O halinde bile bize hangi otoyoldan geldiğimizi, yanımızda gişeler için gerekli bozuk paramız olup olmadığını sordu; biz onun moralini düzeltmeye niyetlenirken o bizimkini düzeltti. “Doktorlar bir CVA, yani cardiovascular accident geçirdiğimi söylüyorlar” diye hastalığının objektif bir tanımını yaptı. Çalışmayan bir kol ve bacak, çarpılmış bir yüz ve iyi dönmeyen bir dil altında bildiğimiz Hakkı yerli yerinde duruyordu. Nitekim aklı ve azmi ile kendini epeyce toparlamayı bildi ve tam eski sağlığına kavuşamadıysa da, işlerinin başına döndü. Yayın listesinde “CVA” sonrası dönemde birçok Astrophysical Journal ve Nature gibi prestijli yayın görünüyor.

Sabancı’yı ziyaret ettiğinde onunla kahve içip sohbet etmek hem çok zevkli, hem de öğretici idi. Meşhur Ali ve Nino romanını Kurban Said takma adıyla yazan Lev Nussinbaum hakkındaki “The Orientalist” adlı kitabı ondan öğrendim. Okumayanlar için Hakkı’nın tavsiyesini hararetle aktarırım. Sabancı’da verdiği enerji, petrol krizi ve yakıt hücreleri hakkındaki konuşmaları da özgün ve keskin yorumlarla doluydu. Tabiî ki hiçbir anekdot listesi Hakkı’nın hakkını veremez. Onu unutmak mümkün değil. Bize bıraktığı güzel anılarla idare edeceğiz.

Defne Üçer / Temel Gelitirme

ODTÜ’deyken Hakkı Hoca’yla hiç tanışmamıştım. O benim için koridordaki pipo kokusu ve tüm astrofizik grubunda özellikle de öğrencilerde sebep olduğu heyecan dalgasıydı. Gerçekten de gelişiyle herkes bir toparlanır, etrafta geyik azalır daha çok fizik konuşulur olurdu. Kafamda kalmış tek görüntüsü kapının önünden neredeyse hoplaya zıplaya geçen hali.

Biz bundan çok sonra, Sabancı'da arkadaş olduk. Yani felç sonrasında. Arada ne, ne kadar değişti bilmiyorum ama benim bildiğim Hakkı Hoca çok özeldi. Yaşamı bu kadar renkli, keyifli yaşadığı için ve arkasında onu gülümseyerek anan bu kadar dost bıraktığı için ne mutlu ona.

Onu hep bilime, doğaya olan tutkusuyla ve hepimize verdiği heyecanla hatırlayacağım.

Hakkı Hoca, Baba, ve Dede'nin ardından....

Emrah Kalemci / Mühendislik ve Do¤a Bilimleri Fakültesi Ö¤retim Üyesi

"Hakkı geliyor!" Büyük bir heyecan dalgası kaplamıştı ODTÜ Fizik Bölümü'nü. Ben daha lisans öğrencisi idim ama astrofizikçilerle takılıyordum. Gözleri pırıl pırıl heyecanla konuşuyordu. Yemekte espriler ardı ardına geliyordu. "Birgün Caltech'de Feynman ile aynı asansöre bindik" dedi. Biz merakla sorduk sonra ne oldu diye? "Hi, dedim indim. Zaten Feynman'la tek ortak yanımız karılarımızın sayısı!" diye espriyi patlattı.

Felç geçirdiğini öğrendiğimizde ise büyük bir üzüntü ve endişe vardı ODTÜ koridorlarında. Sonra ODTÜ'ye geldi. Atakan, Ünal, Ersin ve ben misafirhanede gecelerce yanında kaldık. Hep mahcup olurdu, bizi işimizden gücümüzden ettiğini düşünür, üzülürdü. O zamanlar hala durumunu kabul edememezlik vardı.

Doktora için San Diego'ya gittiğimde tüm astrofizikçilerin benimle tanıştıktan sonra ilk sorusu "Hakkı nasıl?" idi. Ne kadar sevildiğini ve sayıldığını orada bir kez daha farkettim.

05

Sabancı'ya döndüğümüzde yepyeni bir Hakkı Hoca gördük. Kendisi ile barışık, tüm işini kendi görebilen, hala gökbilim için didinen Hakkı'ydı. Deniz ve Toprak'la çok iyi anlaşıyordu, çocuklar "Biz Hakkı Dede'ye gidiyoruz." diye evden çıkarlar ve Hakkı'nın evinde onunla sohbet ederlerdi. Hakkı Dede de onlara meyve suyu ve çikolata ikramını ihmal etmezdi. Annemin yemeklerine bayılır, Çukurova Üniversitesi'nden gelen arkadaşlarımızla sohbeti çok severdi. Oğlu Roberto geldiğinde ayrı bir mutlu olur, onun başarılarından hep gururla söz ederdi.

Her çalıştayımızda bir konuşma yapar, her konuşmasında doktoraya yeni başlamış öğrenci gibi heyecanlanırdı. En son olarak FERMI verisi ile detaylı bir çalışma yaparak Andromeda'dan gelen yüksek enerjili Gama ışınları üzerine bir çalışma yapmış ve Çeşme'de sunmuştu. FERMI LAT grubundan bazı kişiler bu olaya çok bozulmuşlardı, sonra da kendi makalelerini yazdılar, hem de Hakkı Hoca'ya hiç referans vermeden.

Hakkı iyi bir hoca, iyi bir baba, iyi bir dede ve iyi bir insandı. Hayatını dolu yaşadı ve bize kararlılığın ve yaşam sevgisinin ne demek olduğunu gösterdi. Onu çok özlüyoruz.

Sevgili Hakkı Hocam,

Ünal Ertan / Mühendislik ve Do¤a Bilimleri Fakültesi Ö¤retim Üyesi

Bize öğrettiğin, yaşayarak öğrettiğin tüm güzellikler, değerler, ve sıcacık dostluğun için sana binlerce teşekkürler.

Tüm astronomi ve astrofizik camiası, meslektaşların, öğrencilerin ve arkadaşların ne güzel şeyler yazdılar senin için. Bazılarımız sen gittikten sonra öğrendi; ne çok sevenin, ne güzel anıların varmış. Ne çok insanda emeğin, bu ülkede bilim adına yapılan ne çok çalışmada katkıların, öngörün ve iraden varmış.

Zaten biliyorduk senin dünya çapında bir bilim insanı olduğunu, ama senden duymadık bunu, makalelerinden, çalışmalarından, başkalarından öğrendik hep böyle olduğunu. O kadar sohbetler ettik, ne çok şeyler anlattın da, yaptıklarını, kendini öven bir cümle işitmedik senden, mütevaziliği de öğrettin bize.

En zor anlarında, hayata bağlanmayı, çalışmayı, üretmek için çabalamayı gösterdin bize. Öğütler vererek değil, yaşayarak ve yaparak gösterdin.

Çocuklar bile özledi seni, seninle dondurma yemeyi. Hepimizin aklında o güzel güler yüzün kaldı.

Gelmedin göremedik bu sene...

08

21. yüzyılda yeni güçler; İnanılmazı Başaran Ülke: HİNDİSTAN (Incredible India)

“The difficulty lies not in the new ideas, but in escaping from the old ones”, John Maynard Keynes, Cambridge (1883- 1946).“Güçlük yeni fikirlerde de¤il, fakat eskilerden kurtulabilmekte yatmaktadır”.

Bahri Yılmaz / SSBF Öğretim Üyesi

Son yılların en ilginç konularının başında 21. yüzyılda dünyamızda meydana gelebilecek ekonomik ve politik değişimler ile ilgili çalışmalar yer alıyor. Bir başka deyişle, 1945 sonrası dünyanın en güçlü ekonomisine ve askeri gücüne sahip olan ABD’nin yerini ortaya çıkmakta olan hangi yeni ekonomik ve politik güç veya güçlerin alabileceği tartışılıyor. Bilindiği üzere, sanayi devrimini 18. yüzyılın ikinci yarısından sonra gerçekleştiren ve yayılmacı bir politika izleyen Britanya ‹mparatorluğu 1918’den itibaren gerilemeye başlamış ve II. Dünya Savaşı sonrası da sömürgelerinin önemli bir bölümünü kaybetmiştir.

Onun yerini, 1880’lerden itibaren Batı’nın çıkarlarını koruyan ve değerlerini kollayan başka bir süper güç olan ABD almıştır. ABD gerek

askeri gerekse ekonomik alanlardaki liderliğini ve üstünlüğünü kısa bir süre öncesine kadar tartışmasız sürdürmüştür. Fakat günümüzde ABD’nin içinde bulunduğu iç ve dış borç yükü ve 2008’de su üstüne çıkan mali krizi ile birlikte ABD’nin ekonomik alandaki üstünlüğü tartışılır hale gelmiştir. Bunun da temel nedeni ABD’nin Borç/GSMH oranı Ağustos 2011 itibariyle 102,6’ya ve Bütçe Açığı/GSMH ise 10,9’a ulaşması ve ABD’nin bütçe ve cari işlem açıklarının başta Çin olmak üzere diğer ülkeler tarafından finanse edilmesidir. Bu sürecin ve dengelerin uzun dönemde devam etmesi zor görülmektedir. Ekonomik güçlüklerin yanı sıra ABD’nin Irak ve Afganistan’daki askeri alandaki başarısızlıkları da Washington’un askeri gücünün sorgulanmasına neden olmaktadır.

Son yıllarda uluslararası düşünürler “Amerika Sonrası Dünya” (Post-American World) konusunu gündemine almış ve ABD’nin 21. yüzyılda liderliğini devam ettirip ettiremeyebileceği konusundaki endişelerini sık sık dile getirmeye başlamıştır. Ancak, tüm bu olumsuz ge-lişmelere rağmen, ABD’nin önümüzdeki yıllarda yine de gerek askeri ve gerekse ekonomik alanlarda bir süre daha süper güç olarak kalmaya devam edece-ğine dair görüşler şimdilik geçerliliğini korumaktadır. II. Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan bir başka süper güç Sovyetler Birliği’nin yerini alan Rusya Federasyo-nu ise petrol ve doğal gaz dışında uluslararası piyasa-lardaki ekonomik gücünün sınırlı olması nedeniyle bir süre daha sadece askeri güç olarak yerini korumaya devam edecektir.

II. Dünya Savaşı sonrasının diğer bir ekonomik gücü ise Avrupa Birliği’dir. Bugün 500 milyona yaklaşan nüfusu ve kişi başına düşen 25.000 Euro ile dünyanın en güçlü ekonomilerinden birisine sahiptir. Bu gruba ekonomik güç olarak Japonya’yı da ilave edebiliriz. 21. yüzyıl ikinci yarısında ise Çin’in ekonomik bir güç olarak karşımıza çıkması beklenmektedir. Goldman Sachs’ın yaptığı tahminler de bu beklentiyi doğrula-maktadır: 2050 yılında Çin, ABD ve Hindistan dünyanın en güçlü ekonomileri olarak sırayla ilk üç sırayı pay-laşacaklardır. Bu arada aynı araştırma, Türkiye’nin 22 ülke arasında 14. sırada yer alacağını öngörmektedir. Bu tahminlere göre Çin’in yanısıra 21. yüzyılın ikinci yükselen yıldızı Hindistan’dır.

Zira her yıl ‹sviçre’nin Davos kasabasında düzenlenen “Dünya Ekonomi Forumu” 2006’da Hindistan’ı yılın ül-kesi seçmişti. O günlerde Avrupa’nın değişik ülkele-rindeki ilan panolarında “Incredible India” (Inanılmaz Hindistan) ve Davos’da “World’s Fastest Growing Free Market Democracy” (Dünyanın en hızlı büyüyen pi-yasa ekonomisi) benzeri reklamlarda Hindistan göze çarpmaktaydı.

‹şte bu kısa yazımızda her geçen gün daha fazla dikkat çeken Hindistan’ın son yıllardaki başarısının nedenle-rini kısaca tartışacağız.

Hindistan’ın beklenmeyen yükselişi: 1947 yılında Britanya ‹mparatorluğundan (British Raj) ayrılarak bağımsızlığına kavuşan Hindistan, 21.yüzyı-lın ikinci yarısından sonra dünyamızın en fazla nüfusa sahip ülkesi haline gelecektir. Goldman Sachs BRIC öngörülerine göre Hindistan’ın 2015 yılında ‹talya’yı ve 2020’de ‹ngiltere’yi yakalaması beklenmektedir. Hindistan’ın hızlı büyümesinin başlıca nedenlerinden birisi de 1991 yılında yürürlüğe koyduğu ve devletin ekonomideki etkisini azaltan radikal reformlardır. O tarihten itibaren ülke %5’in üstünde ve son yedi yıl içersindede %10–11 arasında bir ekonomik büyüme hızı kaydetmiştir. Önümüzdeki yıllarda da %10 civa-rında büyümesi beklenmektedir. Böylece, Hindistan’ın GSMH’nın dağılımında hizmet sektörünün payı %50’ye, sanayi ve tarım sektörünün payları da %25’lere ulaş-mıştır.

Tüm bu olumlu gelişmelere rağmen, hangi Hindistan’ı konuşuyoruz? Bir tarafta hızla gelişen bir sanayi ve hiz-met sektörü, diğer taraftan 300 milyon insanın günlük kazancı bir dolardan daha az bir gelir düzeyi olan Hint halkı. Bu gelir düzeyi ile Hindistan, dünyadaki yoksul-luk sınırında yaşayan nüfusun %40’nı oluşturmaktadır. Yoksulluk ve yetersiz beslenme son derece yaygındır. Buna ek olarak, Hindistan dünyada HIV-pozitif virüs-lü ikinci nufüsa sahiptir. Hindistan’ın kişi başına geli-ri 1.170 dolardır. Yapılan tahminlere göre gelecekte Hindistan’ın 21. yüzyılda da gelişmiş ülkelerin kişi ba-şına gelir düzeyini yakalaması mümkün gözükmemek-tedir. Kadın nüfusun yarısının okuma yazması yoktur. Toplum kast sistemi üzerine kurulmuştur. Sınıflararası geçiş son derece sınırlıdır.

Ayrıca, Hindistan değişik kültürlerin, geleneklerin ve dinlerin birarada yaşadığı 4000 yıllık bir mozaiktir. Bu ülkede 17 ayrı dil ve 22.000 dialeğin konuşulduğu, kral-lık, küçük devletler ve bölgesel yönetimlerden oluşma-sına rağmen demokrasi ile yönetilen bir ülkedir. Hindu kültürü, Konfüçyanizm gibi tanrısı olmayan kültürler-dendir. Hinduizm ile ilgili üst ve alt grupların yüzlerce ve binlerce tanrıları vardır ve onlar kendi tanrılarına ina-nırlar. Temel felsefesi yaşamak ve yaşatmak üzerine kuruludur. Hiçbir şey zorunlu veya yasak değildir. (Bkz.Fareed Zakaria 2008). Bunun yanısıra, Hindistan’da 150 milyona yakın müslüman nüfus yaşamaktadır.

Hindistan, 64 yıldır aralıksız demokrasi ile yönetilen kal-kınmakta olan ülkelerden birisidir. Mahatma Gandi’nin (1869–1948) öncülüğünde Britanya ‹mparatorluğu’na karşı barışçı ve pasif direniş yoluyla bağımsızlığına ka-vuşmuştur. Hindistan’da yaklaşık iki asır hüküm süren Britanya ‹mparatorluğu, imparatorluğun tüm demokra-tik kurumlarını, hukuk, idari ve eğitim sistemlerini ge-tirmiş ve ‹ngilizce’nin Hindistan’ın resmi dili olmasını sağlamıştır. Önde gelen bazı politikacıları ise Oxford ve Cambridge Üniversitelerinde eğitim görmüştür. En bilinen örnekler ise Jawaharlal Nehru, Indra Gandi ve Manmohan Singh’dir. Bu politikacıların en önemli özel

likleri ise ‹ngiliz eğitim sistemi ile kendi geleneklerini en iyi şekilde birleştirmeleridir.

Örneğin, Nehru (1889–1964), ‹ngilizlerin elitist “Harrow College”’inde ve Cambridge’de ünlü Trinity College’de eğitimini tamamlamıştır. 1930-1933 yılları arasındaki ha-pis yattığı dönemde, kızına yazdığı mektuplar serisinde Milattan Önce 6000’den yaşadığı gününe kadar impara-torlukların yükseliş ve çöküş dönemlerini, savaş ve ihti-lallerin nedenlerini kütüphane kaynaklarına girmeksizin anlatmıştır. 1934’e bu mektuplar toplanarak bir kitap The World History (Glimpses) olarak yayınlanmıştır. 1947–1964 yılları arasında Hindistan’ı yöneten Nehru biraz da hicvederek “kendisini Hindistan’ı yöneten son ‹ngiliz” olarak tanımlamıştır. (“last” Englishman to rule India). Bunun anlamı kendisinden sonra Hindistan’ın kendi kül-türel temelleri üzerinde ve öncelikle “otantik” Hintliler tarafından yönetileceğini ima etmiştir (Bkz. Farred Za-karia).

Hindistan, bağımsızlığına kavuştuğu günlerden beri karma ekonomi olarak tanımlandırılabilecek bir eko-nomik sistemi yeğlemiştir. Bunun birçok nedeni vardır. Bu nedenlerden birine Nobel ödüllü (1998) Hint kökenli iktisatçı Amatya Sen’in görüşleri üzerinden örnek veri-lebilir. Amatya Sen, kendisi Kalkuta’da okurken Komi-nist Çin’den etkilendiğini belirtmiştir ve Cambridge Üni-versitesinde öğrenci olduğu yıllarda kendisi gibi diğer Hintli öğrencilerin de sol eğilimli iktisatçılardan Joan Robinson’ın etkisinde kaldıklarını vurgulamıştır. Yurt dışında eğitim görmüş Hintli öğrencilerin o dönemlerde Hindistan’ın ekonomik sisteminin uygulanmasında etkili olmalarıyla, Çin ve Sovyet kalkınma modellerinden esin-lenilerek Hint ekonomisi devletçi bir ekonomik yapıya dönüşmüştür. Bunun sonucunda, verimsiz ve yolsuz-luklar içinde boğulan kamu kuruluşları ortaya çıkmış ve aynı zamanda özel sektörün faaliyetleri de devlet dene-timi altına alınmıştır. Bu politikaların sonucunda, ülkenin yetişmiş kadroları başta ABD olmak üzere diğer ülkelere göç etmiştir. Örneğin, 1980’li yıllarda Indian Institute of Technology mezunların % 75’i ABD’ye göç etmiştir.

1991 yılında Maliye Bakanı Manmohan Sing’in döne-minde radikal önlemler alınmış ve piyasa mekanizması ağırlıklı ekonomik reformlar uygulamaya konulmuştur. Bu reform hareketi, bürokrasi ve iktidardaki güçler kar-şısında büyük bir tepki ile karşılanmışsa da bu reform-lar sonucu, Hindistan Çin’den sonra en hızlı büyüyen bir ekonomiye sahip olmuştur. Çin’in aksine kalkınma modeli özel sektör ağırlıklı ve aşağıdan yukarıya doğru (buttoms up) şeklinde oluşmuştur. Hindistan’da bugün eğitiminin %25’i ve sağlık hizmetlerinin %80’i kamunun dışındadır. Bunun yanısıra piyasa mekanizmasını ta-mamlayan ve işleyen finans sistemi ve menkul değerler borsası mevcuttur. Bu hızlı ekonomik gelişimin sonu-cunda, uluslararası piyasalarda faaliyet gösteren baş-ta telekominikasyon firmaları olmak üzere, Tita, Infosy, Ranbaxy and Reliance firmaları ortaya çıkmıştır. Hintli firmaların, ‹ngiltere başta olmak üzere yurt dışı yatırım-ları hızlı bir artış göstermektedir.

Hindistan ekonomisinin en başarılı olduğu alanlardan birisi de, sahip olduğu iyi yetişmiş, donanımlı ve seçkin insan sermayesidir. Bugün 300 bin Hintli, dünyanın de-ğişik üniversitelerinde eğitim görmektedir. Bugün ulus-lararası kuruluşlar başta olmak üzere, dünyanın önde gelen üniversitelerinde, her alanda çok sayıda Hint kökenli uzman ve akademisyenlere rastlamak müm-kündür. Günümüzde çok uluslu şirketlerin, örneğin Ci-tigroup, PepsiCo, Hewlett Packard, MasterCard, Deuts-che Bank, Cisco Systems, Motorola ve Adobe Systems gibi şirketlerin, üst düzey yöneticileri arasında Hintlileri görebilirsiniz. Hindistan’da “Indian Institute of Techno-logy” başta olmak üzere uluslararası düzeyde üniversi-te ve mesleki okullar vardır. Buna ek olarak, dünyanın önde gelen üniversitelerinde Çin ve Hintli öğrenciler ön sıralarda yer almaktadır. ‹ngilizcenin yaygın kullanılıyor olması nedeniyle Hintli uzmanlar uluslararası iş ve bilim dünyaları ile kolay iletişim kurabilmektedirler.

Ayrıca, Hindistan vasıflı işgücü ihraç eden ülkelerin başında gelmektedir. Örneğin, daha önce de belirtildiği gibi, 1980’li yıllarda Indian Institute of Technology me-zunlarının % 75’i ABD’ye göç etmiştir. 2009 yılında ya-pılan American Community Survey rakamlarına göre, Hintlilerin ve Hint kökenli Amerikalıların %87’sini birinci kuşak oluşturmaktadır. 25 yaş ve üstü Hintlilerin %71’i üniversite ve yüksek öğretim kurumlarından mezundur. Bu rakam %28 olan Amerika ortalamasının çok üstün-dedir. Aynı şekilde, ABD’de yaşayan Hint kökenlilerin %39’u yüksek lisans eğitimi görmüşlerdir. Buna karşın, ABD’de yüksek lisans diploması alanların toplam nüfus içersindeki payı sadece %10’dur. Hintliler sadece ABD değil, ‹ngiltere, Kanada, Avustralya ve Güney Asya ül-kelerinde de önemli kurumlarda, işveren veya uzman olarak çalışmaktadırlar. Hindistan dışında yaşayan Hint kökenlilerin yaklaşık 20 milyon civarında oldukları tah-min edilmektedir. Bunların ülkelerine gönderdikleri para miktarı, 2009/2010 mali yılında yaklaşık 52 milyar dolar-dır. Başka bir deyişle, bugünkü Hindistan’ın GSMH’nın %5’ine eşittir.

Son çeyrek asırda iktisatçılar arasında “ekonomik kalkınma ve kurumlar” arasındaki ilişkiyi açıklamaya çalışan iki önemli akım vardır. ‹ki Nobel ödüllü iktisat-çının başlattığı uygulamalı çalışmaları, bu iki önemli akım arasındaki ilişkiyi açıklamaya çalışmıştır. Simon Kuznets’e (1901–1985) göre, iktisadi gelişme ile birlikte ekonomik ve politik kurumlar da gelişir. Örneğin sana-yileşme ile birlikte işçi sendikalarının oluşumu başlar. Yine aynı şekilde para ekonomisinin olmadığı bir yerde finans kurumlarının gelişmesi zordur. Buna karşın, Do-uglass C. North’a göre, iktisadi kalkınmanın temel koşu-lu öncelikle ekonomik ve politik kurumların oluşturulma-sı ile başlar. Önce işçi sendikaları ve finans kurumları oluşturulmalı ve böylece ekonomik kalkınma için zemin hazırlanmalıdır. Bu her iki modele baktığımızda, Çin ve diğer Uzak Doğu Asya ülkelerinin oteriter rejimlerin yö-netiminde ve devletin öncülüğünde ekonomik kalkınma ile birlikte ekonomik kurumlarını oluşturmaya başladık-larını ve süreç tamamladıktan sonra demokratik açılı-

11ma geçtiklerini izliyoruz. Buna karşın, Hindistan, Türkiye gibi ülkeler önce Batı’dan örnek alarak politik ve iktisa-di kurumları oluşturmuşlar ve yine devlet öncülüğünde kalkınmaya çalışmışlardır. Uzak Doğu ülkeleri uygula-dıkları kalkınma stratejilerinde başarılı olurken, örneğin Hindistan ve Türkiye ise kalkınma sürecinin ilk yıllarında ithal ikamesi ve korumacı politikalarını devam ettirmiş-ler ve ancak içe dönük sanayileşme strajilerini, ekono-mileri çıkmaza girdikten sonra değiştirmişlerdir. Türkiye 1980’de ve Hindistan ise 1991 de dışa dönük kalkınma stratejilerine şok terapisi yoluyla geçmişlerdir.

Kalkınma iktisatçıları arasında son yıllarda en ilginç tartışma konularından birisi de, Çin ve Hindistan’ın kal-kınma modellerinden hangisinin başarılı olduğu ve diğer kalkınmakta olan ülkelerin buradan çıkaracağı derslerin neler olduğudur. Birincisi, her iki ülke dünya nüfusunun %40’ına sahiptir. 1950 yılında Hindistan’ın kişi başına geliri Çin’inkinden %40 daha fazladır. 2000’nin başında Çin’in kişi başına geliri Hindistan’ın yaklaşık iki misline yaklaşmış ve ekonomi büyüme hızı daha büyük olmuştur. Her iki ülkeyi doğal sınır olarak kabul edilen Himalaya dağları ayırmaktadır. Çin medeniyeti, devlet ile ilişkileri tarafından belirlenmiş homojen bir kimliğe sahiptir. Çin Komunist Partisi'nin yönettiği ve devletin denetiminde “yukarıdan aşağı” piyasa ekonomisine geçilmektedir. Din faktörünün toplum içersinde önemli bir rolü yoktur ve homojen bir görüntü vermektedir. Çin, Batı anlamın-da demokrasi kavramı ile hiçbir zaman yüz yüze gelme-miştir. 1949–1979 yılları arasında Çin, tüm acılı ve kanlı deneyimlere rağmen, insanlarına giyecekleri tek tip bir elbise, barınacakları bir barınak ve iş olanakları sağla-mıştır. Ayrıca, insanlarına olabildiğince sağlık ve eğitim hizmetleri götürmüştür.

Buna karşın Hindistan, kast sistemi üzerine kurulmuş, pluralist ve federalist, değişik ırk, din ve kültürü ile dün-yanın en büyük, demokrasi ile yönetilen hetorojen ül-

kesidir. Artık karma ekonomi modelini bir yana bırakan Hindistan, ekonomik kalkınması “aşağıdan yukarıya” doğru oluşturulan ve devletin belirleyici rolünün azaldığı özel sektör ağırlıklı bir kalkınma modelini benimsemiştir. Hint ekonomisi bugün ikili (Dual) bir ekonomik yapıya sa-hiptir. Bir yanda son derece modern sanayi ve hizmetler sektörü, öte yanda yoksulluğun egemen olduğu kayıt dışı ve tarıma dayalı geniş bir sektöre sahiptir.

Özet olarak, bu iki ülke ekonomisi 21. Yüzyılın ikinci ya-rısında dünyanın önde gelen üç ekonomisinden birisini oluşturacaktır. Bu Hindistan’ın gerçekten inanılmazı ba-şarması açısından son derece önemlidir. Fakat benim kişisel tahminim Çin, Hindistan’a oranla işsizliğin azal-tılması ve yoksulluğun ortadan kaldırılması için daha avantajlı bir konuma sahiptir. Çünkü Çin kendi insanları için gerekli alt yapıyı hazırlamıştır. Hindistan’da ise bu sürecin uzun ve son derece zahmetli olacağını tahmin ediyorum. Ayrıca, Hindistan’daki değişik dinler ve kül-türlerin çatışma ihtimalini de göz ardı etmememiz gere-kiyor.

Bu iki ülkenin kalkınma süreçlerinden çıkarılabilecek önemli bir ders, her ülkenin kalkınma politikalarını kendi-ne özgü toplumsal yapılarını gözönüne alarak belirleme-leridir. Dışarıdan önerilen, her yerde uygulanabileceği düşünülen “Washington Consensus” benzeri modelin geçerliliği sınırlıdır. Bir başka deyişle, her ülkenin ken-di kalkınma modelini kendisinin oluşturması gerekmek-tedir. ‹kincisi, ciddi bir eğitim reformu ile vasıflı insan gücü kaynaklarını arttırmaları ve uluslararası düzeye çıkarmalarıdır. Burada önemli olan faktör, üniversite ve öğrenci sayısından ziyade, yetiştirilen insan gücünün uluslararası firmalar, önde gelen üniversiteler ve kurum-larda görev almaları ve dünya piyasalarında rakipleriyle yarışabilmeleridir. Geleceğin güçlü ülkelerini sahip ol-dukları iyi donatılmış eğitim kurumları ile bunların üretti-ği yetenekli ve yüksek vasıflı insan gücü belirleyecektir.

12

“Popüler Tarih” ve “Resmi Tarih”i birbirinden ayırmak mümkün müdür?

Ayırabiliriz de ayıramayız da. Ayırılabilir tabii ama bu çok önemli bir ayrım değildir. Ben aslında popüler tarihi daha çok sorumluluk isteyen bir alan olarak görüyorum. Yani resmi tarihin popülerleştirilmesi, resmi tarihin po-püler tarihi karşısına alması demektir demiyorum. Ben popüler tarihi başka bir okuyucu kitlesi iiçin kaleme alınmış olan metnin popülerleştirilmesi olarak görüyo-rum. Resmi tarihin popülerleştirilebileceğiniz gibi resmi olmayan, hiç öyle bir niyeti olmayan tarihi de popülerleş-tirebilirsiniz. Akademik bir camia için yazdığınız doktora tezini popüler kitleye hitaben tekrar kaleme alıyorsanız bu onu popülerleştirdiğiniz anlamına gelir. Bu nokta oldukça önemli. Çünkü mesela bugün bakarsak zama-nında resmi tarihin tezleri olmuş şeyler popüler tarih kitapları tarafından dile getiriliyor. Yani vurgulamak is-tediğim; popüler tarih resmi tarihin alternatifi olmadığı-dır. Mesela ortalıkta şöyle kitaplar var: Türkler ve Uzaylı Ataları, Atatürk’ün Kehanetleri, Atatürk Mason muydu?, Atatürk’ü kim öldürdü? gibi Atatürk üzerine yazılmış bu kitaplara baktığınız zaman referansı yok, dili basit, kay-naklarının ne olduğunu söylemiyor yani anlaşılan geniş bir kitleyi hedefliyor, bu anlamda popüler yayın. Fakat bunlardan bazılarının içindeki şeylere baktığınız zaman pekala da resmi tarihin tezleriyle örtüştüğünü görüyo-ruz. Bu anlamda popüler tarihçilik çok daha sorumluluk isteyen bir iştir. Geniş kitleler için yazdığınız için aka-demik ölçülerle yazmazsınız, referans vermeniz gerek-meyebilir, herşeyi göstermek zorunda değilsiniz ve belki bir kaynakça ile işi halledebilirsiniz . Bu yönüyle popü-ler tarih kitapları formel akademik metodu kullanan ça-lışmalar değildirler. Böyle olması demek de en uçlara gidebileceğimiz ve aklımıza geleni söyleyebileceğimiz anlamına da gelmemelidir. Ama benim toplumda gördü-

Popüler Tarih ve Popüler Tarihçilik

Sabancı Üniversitesi Tarih Programı öğretim üyelerimizden Hakan Erdem ile Popüler Tarih

ve Popüler Tarihçilik üzerine konuştuk...

Melahat Fındık / Tarih Yüksek Lisans 2. Sınıf Öğrencisi ğüm popüler tarih deyince “ders kitabı olmasın”, “resmi tarih olmasın“ da “bunun dışında ne olursa olsun”, “ben bunu kitleler için anlatıyorum zaten” gibi bir yaklaşım olduğudur. Ben popülerleştirmeye karşı değilim ancak dikkatli bir şekilde yapılmalı, popüler olmanız demek herşeyi söyleyebilirsiniz demek değildir, yalan söyle-mek zorunda hiç değilsiniz. Bu teknik ayrımın ötesinde ben aslında resmi tarih, alternatif tarih diye de ayırmam. Önemli olan hangi ciddiyette, hangi doğrulukta yayın yaptığınızdır. Yani resmi tarih herşeyi doğru söyler ve alternatif tarih dediğimiz şey de doğru olmak zorunda değildir gibi bir kanı oluşmamalıdır.

Meslekî olarak tarihçi olmayanların tarih yazma-ları hakkında ne düşünüyorsunuz?

Tarihçi olunmadan tarihe merak duyma oldukça yaygın. Çok amatör tarihçi var ve bunların çoğu iyi kalitede. Yani sonradan kendini yetiştiriyor, gerekli donanımı sağlıyor, dil öğreniyor ve tarih disiplinine uygun malzeme sunabi-liyorlar. Tarihçilikten kasıt okuldan tarihçi olarak mezun olmak, doktorası olmaksa bunun yanında kendini ge-liştirmiş, aslında başka bir meslekte yetişmiş ama tarih üzerine yazan ve tarih malzemesi kullananlar da var. Tarih, amatörleri çok cesaretlendiren bir disiplin yani yanlış yapmanın hemen bir bedeli görünmediği için, di-ğer mesleklere benzemiyor pek. Amatör tıp adamlarının tıp dergilerinde makale başacağını çok düşünmeyiz. Ama tarihçilik böyle değil, çok rahatlık var bu alanda. Konu tarih olunca “ben de bir iki kelam edebilirim” gibi bir duygu uyanıyor. Tarihçi olmayanlar da tarih yazabilir elbette. Fakat benim Türkiye özelinde gördüğüm müthiş bir rahatlık. Zaten okulda okutulan tarih de ciddi değil. Dolayısıyla biz de bu yüzden “ buna benzer bir gayrı-cid-diyet içinde olabiliriz” gibi bir düşünce ile kaleme alın-mış düşük kalitede ve aslında tarih çalışması olmayan eserler kitapçı raflarını istila etmiş durumda. Bunlardan bazıları popüler tarih dürtüsü ile çıkıyor tabi ama “bunun aslı ne idi ki neyi popülarize ediyorlar” gibi bir sorunu da beraberinde getiriyor. Bu anlamda popüler tarih değil-ler çünkü kendileri bu kalitede ortaya çıkıyorlar. Şöyle ki ortada önce akademik dünya için hazırlanmış bir yayın ondan sonra geniş kitleler için yapılmış bir edisyonu söz konusu değil. Bu anlamda böyle bir bozulmuş popüler tarih çabası var.

Soru-Cevap Şeklindeki Tarih Kitapları Hakkında Ne Düşünüyorsunuz?

Bu tür çalışmalar elbette sadece tarih alanında görül-müyor. Eskiden insanlar vakit bulup biyografi hazırlıyor-lardı. Artık biyografi hazırlamaya çok vakit bulunamıyor, teyp konuluyor. Mesela bir kişinin hayatını söyleşi ile ortaya çıkartmak gibi. Başka disiplenlerde de bu tarz söyleşileri görebiliyoruz ama tarihte çok var. Çok verimli bir yöntem olduğunu düşünmüyorum, yani belirli bir ilgi uyandırabilir ama bana çok verimli bir yöntemmiş gibi gelmiyor .Bu tür çalışmalar bir dikteye benziyor. Konuş-ma teybe alındığı için cümleler devrik ve düşük oluyor, yani bir kişinin kendinin yazması gibi değil. Kaynakların neler olduğunu görmüyoruz ve çünkü konuşurken ismi geçse bile kaynağı geçmiyor. Çünkü insanlar konuşur-ken, konuşmanın akışını kesmemek için müdahale etmi-yorlar ve sonuçta bilimsellikten oldukça uzak, acele ile yapılmış, toplama bir iş ortaya çıkıyor. Bana biraz bana tanım gereği düşük kaliteli bir iş gibi geliyor. Ama baş-langıç için bir ilgi uyandırabilir.

Bir de tarihi meseleleri sorular ve sorulara verilen cevaplar şeklinde anlatmayı deneyen çalışmalar var. Bunlar hakkındaki düşünceleriniz nedir?

Bu tarz çalışmalarda yazar soruyu da kendisi soruyor, cevabı da kendisi veriyor ve neticede çok suni bir çalış-ma oluyor. Bir ara çok yaygındı sadece tarih değil “100 soruda orman” vs gibi çalışmalar vardı. Bu tür çalışma-lar aslında kitleyi hedefleyen çalışmalardır. Her çalış-mada iyi soru sormak öncelikle çok önemlidir, ancak bu tür çalışmalarda bazı soruların epeyce suni olduğu görülüyor. Okuduğunuz zaman görüyorsunuz ki aslında böyle bir soruyu aslında kimse sormaz. Soruyu soranla cevabı veren aynı kişi olduğu için çok sırıtıyor gibi geli-yor bana.

Tarih ve kurgu arasındaki ilişkiden bahsedecek olursak, neler söyleyebilirsiniz?

Tarih hem kurgu değildir, hem de kurgusal bir yönü vardır. Gerekli olarak tarihçi konusunun kısıtlarından dolayı bir miktar kurgu yapmak zorundadır. Bunu bütün tarihçiler biliyor. Nereden biliyor? Sadece belgeler de olsa oradan bir anlatı çıkmaz. Belge yayını başka bir şey tabii, mesela 100 tane belgeyi yayınladığınız zaman tarih olmuyor. Bunun bir tarihsel anlatı olabilmesi için tarihçinin kurgu yapması, eksik yerleri tamamlaması, soru sorması, cevap vermesi gerekiyor. Spekülasyon yapması gerekiyor ister istemez. Bu anlamda bir kurgu-sallık tarihin özünde var. Fakat tarihte bir kurgusallık var diye “tarih bir kurgudur, her şeyi söylersiniz, oturduğu-nuz yerden kendiniz yazarsınız, hiçbir vakaya ihtiyacınız yoktur” gibi bir anlam çıkmamalıdır. Bu ikisi hep birbi-rine karıştırılıyor. Tarihte bir kurgusallık mecburen var. Hatta üslubunuz da iyiyse tarihçi olarak bir çok sorunu-

nuzu da çözebilirsiniz. Bu yüzden dili iyi kullanma yete-neği, kurgu yeteneği iyi bir tarihçilik için gerekli olabilir ama sonuçta tarihin kendisi kurgu değildir. Çünkü söy-lediğinizi kanıtlamak, neyi nasıl bildiğinizi göstermek, verinin nereden geldiğini paylaşmak zorundasınızdır. Bilimsel bir yönünüzün olması lazımdır. Çünkü paylaştı-ğınız o verinize başka bir meslektaşınız ya da okurunuz rast gelmemiş olabilir. Dolayısıyla sizinle aynı fikirde olmak zorunda da değildir. Bu yüzden ona bu verileri görme imkanının vermeniz ya da referansla o verilere sevk etmeniz lazım. Bunların da sınanabilir ve başkası tarafından kullanılabilir olması, yani yanlışlanmaya açık olması gerekiyor. Yani o dipnotların olması gerekiyor. O dipnotlara, arşiv belgesine göndermeniz başkasının da gidip ona bakması içindir (yapılan birşey değildir ama). Belki okuyan oradan başka bir sonuca gelecek. Dolayı-sıyla kurguda hiç olmayan bilimsel bir mekanizma çalı-şıyor tarihte.

Tamamen kurguda ise tarihten ilhamınızı alabilirsiniz fakat verilerinizi paylaşmak, neyi nasıl bildiğinizi ispat-lamak gibi bir kaygınız yoktur. Rahat, serbest bir ze-minde yazmaktasınız. Ama kurguda tarihi bir çarpıtma yapıyorsanız, mesela Fatih Sultan Mehmed ‹stanbul’u almıyorsa, kurgunuz bunu gerektiriyorsa, kurgunuzu Fatih’in ‹stanbul’u almadığı üzerine kurmanız gerekir ve kurguda tabii ki ‹stanbul’u almayacaktır. Fakat bilinçsiz bir şekilde farkında değilseniz müthiş bir tarihsel hata yapıyorsunuz demektir ki kurgu için de bu ciddi bir hata olur. Bu tip hatalar üst üste biriktiği zaman, ve kurgu-nun gerektirmediği çarpıtmalar tamamen cehaletten dolayı yapılmış üstüne üstlük bu çarpıtmaların farkında da değilseniz ortaya inandırıcılıktan yoksun bir çalışma çıkar. ‹şte o aslında tarihi değiştirmez, tarihe bir zarar da vermez, çünkü zaten olan olmuştur. Ve bir de zaten insanların bu kurgudan tarih öğrenmeyeceklerini varsa-yarız. Öğrenirlerse zaten edindikleri o bilgiye güvenme-yiz. Diyelim tarih malzemesi kullanan kurgusal bir metin hazırladınız. Her tarafında bir doğru olmayış var, tarihe bir zarar vermez ama kurguya çok büyük zarar verir. ‹kna ediciliği düşürür, kurguyu bir parodi haline getirir.

Peki kurgusal metinler olarak tarih dizilerine ge-lecek olursak...

Tarih dizileri için senaryo yazanların tarih bilgileri mi-nimum. Tarih okumumamışlar, müktesebatları yok ama size bir dünyayı anlatmayı çalışıyorlar. O dünyayı bilme-yen bir insan ve bu konuda da bir çabası olmayan bir in-san, popüler imajlarla daha önceden yapılmış kurgusal metinlere referanslar vererek size o dünyayı anlatma-ya çıktığı zaman sonuç derin bir ikna edemeyiş oluyor. Yani anakronizmler oldukça sık görülür hale geliyor. Mesela bir uzay filmi çekiyorsunuz, bilim kurgu oluyor ama uzaylılar kendi aralarında bir aksanla konuşsunlar, mesela dünyamıza ait bir argo ile konuşsunlar. Biraz durursunuz, hemen tanırsınız. “Aa şu yörenin diliyle ko-

13

nuşuyor.” dersiniz. Bu biraz tuhaf olur, ikna edilişi düşü-rür. Bir dünyayı tarihi gerçeklere uygun olarak yeniden inşa ederseniz kurguda ikna ediliciğiniz artar. Diyelim ki bir dönem filmi çekiyorsunuz, bir iddianız var orada. Me-sela 1850’yi çekiyorsanız, o zaman sokaklarda bugüne ait arabalar olmamalı, yukarıda uçakların uçtuğu görül-memeli. Yani izleyicinize diyorsunuz ki “Ben seni 1850 yılında ‹stanbul’da ya da Londra’da dolaştıran bir film yaptım.”. Evet referans vermek zorunda değilsiniz, her bildiğinizi nereden bildiğini göstermek zorunda değilsi-niz ama 1850 ‹stanbul’u anlatıyorum diye o sokaklarda bugünün dünyasına ait taşınmış öğeler olursa ve bunun farkında değilseniz, kurgu yazarı olarak bu sizi müthiş bir felakete götürür. Maalesef bunların olduğunu görü-yoruz.

Muhteşem Yüzyıl’a gelirsek...

Muhteşem Yüzyıl’ın tarihçi gözüyle ilk 4 bölümünü izle-dikten sonra izlemeyi bıraktım. Çünkü kurgu artık beni hiç ikna etmemeye başladı. Şöyle ki ilk aşamada bilgi-sayarla canladırmalar, kostümler zor bir iş aslında, gidip ciddi bir set yapmanız gerekir, bunları geçtim. Mesela Kanuni sokakta 8-9 yaşlarında su satan bir çocuk görü-yor. Olabilir çocuk su satıyor, burada bir problem yok. Ama Kanuni çocuğa bakıp “senin bu saatte okulda ol-man gerekmiyor mu?” diyor. ‹şte burada problem var. Burada bunu bu şekilde kurgulayan, metni yazan kişi-nin en ufak bir fikri yok ki 16.yy’da okul mecburi değil. 19.yy’ın ikinci yarısında ancak mecbur olmuştur. 1890’da

‹stanbul sokaklarında“ bu saatte sen niye okulda değil-sin?” sözünü kullanabilirsiniz. Çünkü eğitim mecburi ol-muş artık. 1890’da da herkesi okula götürebiliyor muydu o ayrı birşey. Ama en azından demen için bir zemin var. Peki 16.yy’da diğer bütün çocuklar okulda mıymış ki o saatte, okul mecburi imiş mi ki bu çocuğun dışarıda ol-ması problem oluyor. ‹şte burada çok ciddi bir anakro-nizm oluyor.Ciddi tarihçiler de herhalde böyle bir hata yapmazlar, bıyık altından gülerler. Burada olan kurguya oluyor. Yani bunun gibi üst üste feci halde olmazlıklar serisi var. Kurguda tarih kullanabilmek için biraz bilgili olmak gerekiyor. Yani olabilirlikler anlatman gerekiyor. Şimdi Kanuni dizisi çekiyorum dersen ama yazışmayı da II. Ramses’ e yaptırırsan yine bıyık altından gülümseme-ler yaratacaktır. Olabilirlikler olması lazım. Tabii gerçek dizide böyle aşırı bir şey olmadı yani Kanuni II.Ramses ile hiç temasa geçmedi ama mesela nerenin ve kimle-rin halifesi olduğunu söylerken saydığı milletler içinde Abbasi halifesi olduğunu da söylüyor. Kamu oyu ne bi-lecek 1520’lerde Abbasilerin ortadan kalktığını hiç nam-ları, nişaneleri yok. Kamu oyu bilmeyecek ama bana ve benim gibi başka tarihçilere göre II.Ramses ile çağdaş göstermek gibi bir anakronizmdir bu. Bunları üst üste koyduğun zaman bir dönem dizisi olması imkanı ortadan kalkıyor, hiç ciddiye alamıyorsunuz. Komik oluyor, gül-meye başlanıyor.

Bir şeyi çok fazla eleştirmek tarzım değil ama başlan-gıçta diziyi her şey için birkaç sayfa not tutarak izlerken sonra bıraktım. Mesela sarayın organizasyonu konu-

sunda en ufak bir fikirleri bile yok. Yani Has Oda Başı, Harem’in içinde sürekli. Has Oda Başı, Enderun’daki odanın başıdır. Padişah da o odalardan birinde oturur. Haremlik kısma arada geçer. Zaten başlangıçta Topka-pı Sarayı’nda Harem kısmı yoktur, sonradan gelmiştir. Harem Eski Saray’da yani Beyazıt’ta. Yani Harem’in olmadığı bir dönemde Harem’i Topkapı’ya getirirsen, bu basit bir hata olur; ona bir izin verelim. Ama padi-şahın Has Oda başısının Harem’de işi ne? , Harem’in yöneticisi gibi davranıyor. Aslında olmaması gereken bir yerde bir adamı görmüş oluyorsun. Yani hepsine beraber baktığınız zaman akıl mantık sınırları zorlan-maya başlıyor artık. Bir noktadan sonra komik bir şey olarak izlemeye, parodi olarak görmeye başlıyorsunuz. O zaman da kurgu başarısız olmuş oluyor. “ biz böyle yaptık, canımız böyle istedi diyebilirsiniz” ama o zaman da parodi olmasının önüne geçemezsiniz. Biz de tarih dizileri böyle oluyor. Tarih dizilerinde çok ciddi hatalar var. Yine Muhteşem Yüzyıl’dan örnek vereyim, burada tarih bilmeye gerek de yok tamamen mantıkla ilgili bir şey. Bir top dökümü yapılıyor. Kanuni de sefere gitme-den önce top oldu mu olmadı mı diyekontrol etmek için sürekli Tophane’ye gidip geliyor. Bunun bir çalışmasını yapmak ikna ediciliğini arttırmak lazım değil mi ? Ancak Fatih dönemindeki burgulu topları görüyoruz burada. Bu toplar iki parça dökülüyor ve vidalı. Taşıma kolaylığı var, gittiğiniz yerde vidalıyorsunuz. ‹lginç bir detay, bilgi sahibi birisinden duyulmuş, dizi de bu buluşu ‹brahim’e ithaf ediyorsunuz, buna da olabilir diyelim. Burgulu top yapımı esnasında Kanuni’nin Tophane’ye gidip geldiğini gördük. Ancak ondan sonra unuttular ne için vidalı bir top yaptıklarını, halbuki bir dizi önce açıklamışlardı: ta-şıması kolay olacak, gittikleri yerde monte edeceklerdi. Topu ‹stanbul’da monte etmeye karar verdiler. Peki na-sıl monte ettiler? Dökülen topun bir parçasını 4-5 kişi ku-cakladı götürüp diğer tarafa tak diye taktılar. Anlatması zor, görmek gerekiyor. Ama en basitinde masanın üzeri-ne bire bir vidayı hemen takamazsınız ki topu takasınız. Hani vidalıydı bu top neden çevirerek sokmuyorsunuz?. Çok basit bir şey bu. Orada birisinin demesi gerekir ki “biz vidalı bir top yaptık, bunu çevire çevire sokmamız lazım”. Öyle kalkıp tak diye sokulmaz ki. Şimdi bunun gibi teknik detaylar, tarihsel yanlışlıklar, hangi asırda olduğunu bilmemeler... Mesela milletinden bahsediyor sürekli Kanuni, ne milleti? Döneminin Kanunusi’nin böy-le bir bilinci olabilir mi? Bir ulusun başındaymış gibi bir bilinci olabilir mi? Ne zaman ağzını açsa lise kitapların-daki birtakım anektotlar ortaya çıkıyor. Bütün bunların hepsi değerlendirildiği zaman çıkan ürünün etkisi, ikna etmeyen bir ürün oluyor, olmamış diyorsunuz.

Aynı şekilde yine dönem dizileri, bakıyorsunuz Cumhuri-yet, dönemin arabaları, dönemin treni, dönemin kıyafeti. Ancak küçük bir detayı atlamışlar ve bütün inandırıcılığı siliyor. O küçük detay: her şey gıcır gıcır. ‹ki tane resim alıp bakmanız lazım. Bir taşra kasabasında hiç mi yırtık pırtık giyen yok, herkes aynı şekilde mi, sokakta da ta-kım elbise ile mi dolaşıyor? Hiç mi mesela mintan giyen

yok. Bütün her şey gıcır gıcır, sanki defileye çıkar gibi. Bu küçük hatadan dolayı ikna edicilik gidiyor. Kimisinin yüzünde yağ olur, kir olur. Bir inandırıcılık gerekiyor. Bu inandırıcılık olmadığı zaman siz de inandırıcı bulmuyor, izleyemiyor ve içine giremiyorsunuz. Bir noktadan sonra her şey çok suni olmaya başlıyor. Aslında ne kadar geri-ye gidilirse konu ne kadar eski olursa hata payı o kadar yüksek oluyor. Çünkü genellikle bunları hazırlayan in-sanların bugünün dünyasından yola çıkıyorlar. Bu söy-lediğim aşırı birşey gibi gelebilir ama bundan 2-3 sene sonra bir Kanuni dizisi çekilecek olsa ve dijital makine ile fotoğraf çektiğini görürseniz şaşırmamak gerekiyor, olabilir niye olmasın. Çünkü bugün öyle şeyler yaptırılı-yor ki benim gözümde eş değer. Yani inandırıcılığı olma-yan birtakım kurgusal metinler ortaya çıkıyor.

Tarihi bilgisini bu tür dizilerden edinen insanlarla karşılaşmak mümkün. Bir tarihçi olarak bu diziler-den bilgi edinmek isteyen insanların “gerçekten öyle miydi?” soruları hakkında neler söyleyebilir-siniz?

Bazılarının yanıtı çok kolay. Profesyonel bir tarihçi ise-niz gerçekten öyle olup olmadığını hemen söyleyebilir-siniz. Sadece bizim için de değil. Mesela Türkiye’deki muadillerine göre sanat açısından çok daha kaliteli olan, mesela Tudors dizisi herhalde ‹ngiliz tarihçilerinin tüylerini diken diken etmiştir. Neden? Çünkü dönemi çok iyi bilmiyor olabilirsiniz her ne kadar karakterler çok iyi de olsa. Mesela bu da çok önemli. Kanuni dizisinde Kanuni’yi oynayan kişi bir padişah gibi konuşmuyor. Çünkü padişah nasıldır en küçük bir fikri yok, hiç etüt et-memiş, hiç çalışmamış. Yani Hürrem’e iltifat etmek ge-rektiği zaman ona “ seni ballara fındıklara katar yerim” diyor. Bunu bir külhanbeyi ağzı ile söylüyor ki, kavga çıkması lazım, laf atar gibi. Tudors’ta böyle göze batan şeyler yok. Ama kostümler mesela 16.yy ‹ngilteresine değil daha bir 19.yy ‹ngilteresine ait. Mesela yaylı ara-balar var daha çok 18-19.yy dünyasından. Yani kısaca orada da dikkatsizlik var ama genel akışta bir sorun yok. Gerçekten öyle miydi? Ona bir ‹ngiliz tarihçisi bakıp o yüzyılda öyle at arabalarının kullanılmadığını söyler. Gerçekten öyle miydi, değil miydi, onu bilmek çok çok kolay. Bilen bir kişi için rahatlıkla cevap verebilir.

Bakıp oradan bir şeyler öğrenen var mı? Var yani bazen Türkiye’de gaztelere falan yansıyor. Diyelim ki filmde kötü adam rolünü oynamış kişiye saldıran insanlar var. Çünkü kurgu ve gerçeği ayıramıyorlar. Mesela adamın gerçek ismi ile değil filmdeki ismi ile sesleniyor. Onun bir oyun, bir ilüzyon olmadığını bilmeyen insanlar olabiliyor. Zannettiğimizden daha yaygın bu. Kurgu olduğunu bilen fakat yine de bana bunu sunanlar çalışmış, etüt etmiş dolayısıyla söyledikleri şeyler doğrudur deyip oradan bir şey öğrenmeye çalışanlar var o da başka bir konu. Mesela benim Truva konusundaki bilgim filmden geli-yor, halbuki orada çok ciddi bir bozma vardır. ‹skender hakkında da aynı şey. ‹skenderin hayatı çok iyi bilinme-

15

sine rağmen... burada bir tarihçi olarak frene basılması gerektiğini düşünüyorum. Kısacası kurgudan tarih öğre-nilmez diyerek noktayı koyuyorum. Yani isterse romancı çok çalışmış ve başarılı olmuş olsun ancak tarihe uygun bir şey yaptı diyebiliriz.. Bu malzemeyi kendisi üretme-di ki. Roman yazarlardan öğrenmek yerine romancının öğrendiği kaynaklardan öğrenmek daha iyidir. Yani ro-mancıya ya da senariste açıksa o bakıp okuyup bunları sana sunuyorsa uzmanı olmayarak, demek ki herkese açıktır bu kaynaklar herkes gidip bakabilir.

Kanuni ile Hürrem’in ilişkisi hakkında nereden bilgi edinebiliriz? Bu iki insanın ilişkisinden söz eden dönemlerinden kalma bir kaynak var mı?

Başkalarına göre daha şanslıyız. Hürrem’in Kanuni’ye yazdığı mektuplar var ve Çağatay Uluçay tarafından yayınlandı. Bunlar Hürrem’in doğrudan Kanuni’ye yazıl-mış olduğu mektuplar olup oldukça kişisel şeyleri de içermektedir. Mesela “ hamamdan çıktım yazım titrek” ya da “sağlığım şöyle” ya da “şehzadeler şöyle yapar, böyle yapar”, gibi raporlar var, buradan bir şeyler öğ-reniyorsunuz. Mesela şehzadelerden birinin yazdığı mektupta “ şimdi şu kitabı okuyorum” gibi ifadeler var, babasına rapor veriyor. Topkapı Sarayı’ndaki arşivde bu mektuplar muhafaza edilmiş. Ancak ilginç bir şekil-de Kanuni’nin Hürrem’e yazdığı mektuplardan hiç biri yok. Halbuki tersi olmalıydı. Topkapı Sarayı’nda Hürrem mektubu gönderdiğine göre Kanuni’den gelen mektu-bun bir kopyasını padişahtan geliyor diye hürmet edip saklanmalıydı. O zaman şu sonuç ortaya çıkıyor. Demek ki Hürrem’in yazdığı mektupların müsveddeleri yapıldı ya da Hürrem onları birisine yazdırdı. Ya da padişaha ne yazdığının bilinmesini, kayda geçilmesini istedi. Ama pa-dişah Hürrem’den gelen mektubu tutmamış.

Kroniklerde de bilgi bulunabilir ama aile hayatı ve onun dokunulmazlığı , mahremiyetinden dolayı bir şeyler bul-mak zordur. Harem üzerine kroniklerden bir şey bulmak hayal kırıklığı ile sonuçlanabilir. Yine bildiğimizi oradan biliyoruz da kronik ancak kriz anlarında konuşmaya baş-lıyor. Yoksa normal hayat akışı için çok az şey biliyoruz. ‹nsanların özel hayatları ile ilgili şeyler çok az. Ama onun haricinde bir valide sultanın Polonya kralına yazılmış mektubunu görebilirsiniz ve bu sayede soylular arasın-daki ilişkiyi de bir miktar öğrenebilirsiniz.

Şeriye siciline düşmüş bir normal vatandaşın hayatı hak-kında daha fazla şey bilmek mümkündür. Yani burada iş-lerin tersine döndüğünü görürüz. Dolayısıyla saraydaki kadınlar arasındaki çekişmeyi bilebilir miyiz? Zor, çok çok zor. Bilemeyiz demek daha makul. Genelde bir ışık hüzmesi bir konu üzerine düşünce şanslıyız, oradan ufak birşey buluyoruz. Mesela Kanuni,Şehzade Mustafa’yı öldürtmesi toplumda bu olaya karşı tepkiler oluşturuyor, yetenekli bir prensin bir hiç uğruna ortadan kaldırılması toplumda bir infial yaratıyor. Bu bağlamda kadın şairler-den Nisayi’nin yazdığı bir şiirden de bahsedebiliriz.

Nisayi, Hürrem’i (ve tabii ki Sultan Süleyman’ı) eleştirir-ken şöyle diyor:

Bir Urus Cadusının sözin kula¤ına koyupMekr ü âle aldanuban ol acûzeye uyupBâ¤-ı ömrün hâsılı ol serv-i âzâda kıyupBî-terahhum âh-ı âlem n’itdi Sultan Mustafa

Mustafa’nın annesi Mahıdevran’ı da şöyle anlatıyor:

Sabr-ı Eyyûb ile katlandı firaka ol hatunBu fenâ dârı içinde çekdi tamu mihnetinAnı yakup yanduran görsün zebâni heybetinMerhametsiz şâh-ı âlem n’itdi Sultan Mustafa

(Kaynak : Mehmed Çavuo¤lu, ehzade Mustafa Mer-siyeleri, ‹stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 12, 1981-1982)

Nisayi’nin içinde olduğu ilişkiler ağı nasıldır, bunu niçin söylüyor? Kulağına gelen laflardan dolayı duyduğu üzün-tü mü yoksa, gerçekten olayların içinde mi, Hürrem’in karşısındaki bir gruba mı mensup? Ondan dolayı mı bunları söylüyor? Hepsi göz önünde bulundurularak şiir tarihi bağlamında değerlendirilmeli.

Buradan hareketle tarihin tamamen kaynaksız olmadı-ğını açık bir biçimde söyleyebiliriz. Mesela Kanuni’nin kendisi hakkında kroniklerden çok şey öğreniyoruz, arşiv vesikalarından öğrenemeyeceğimiz kadar. Me-sela Selaniki’ye baktığınız zaman Kanuni’nin ne kadar sert bir insan olduğu, insanları böcek gibi gördüğü çok rahatlıkla ortaya çıkıyor. Mesela, II Selim Kanuni’ye yazdığı bir mektupta kardeşinin üzerine asker toplayıp geldiğini ne yapması gerektiğini soruyor. Cevap olarak Kanuni; topladığı askerler başı bozuklardır, kırıldıkla-rı da iyidir bunların diyor. Bunları bir arşiv vesikasında görmek çok zordur. Burada kronik doğrudan II.Selim’in ağzından olayları anlatıyor.

Ayrıca sarayda kullandıkları objeleri, kıyafetleri de yine kroniklerde görmek mümkün. Kanuni’nin Irakeyn seferi-ne ait, her durduğu menzili, her gün kaç kilometre gitmiş, o kentin ya da bölgenin minyatürde göründüğü bir eser var. Aynı şekilde Macaristan’a gitiği sefer de kayda alın-mış şekilde. Burada yapılması gereken sentetik bir ta-rihçiliktir. Örneğin Avusturya elçisi Busbecq Anadolu’ya geldiği zaman Amasya’da Kanuni ile karşılaşıyor ve ba-rış antlaşması önerisini getiriyor. Kanuni bunun üzerine sadece “ Güzel, güzel”diyor. Ve buBusbecq’in Latince metninin içerisinde “padişahın ağzından yalnızca bunlar çıktı” sözleriyle ifade ediliyor. Latince bir eserde mesela Kanuni’nin hiç müdanasının olmadığını, karşısındaki-ni hafife aldığını görüyoruz. Diğer taraftan Selaniki’ye baktığınızda Kanuni’nin çok şiddetli bir yağmur yağdı-ğı esnada ‹skender Paşa bahçesinde bulunan Halkalı Köşkü’ne sığındığını görüyoruz. Ancak köşkü su basın-ca yaşlı olan Kanuni üst kata çıkmak ister ancak tek ba-

17şına çıkamadığı için iç oğlanlarından bir tanesi Kanuni’yi sırtlayıp yukarıya çıkartır. Burada “bu kadar yaşlı iken neden ava çıktı?” denebilir. Ama bunu yaparak “ben hâlâ güçlüyüm ve fiziki olarak sağlamım” gösterilmeye çalışılıyor. Halbuki değil. Mesela güzel yapılmış bir kur-guda böyle bir sahne çok güzel olabilir ama bilmek gere-kiyor tabii. Yani dediğim gibi bunları birleştirirseniz; arşiv vesikalarını, kronikleri, yazılan mektupları, yapılan min-yatürleri... Kanuni’nin çok çeşitli minyatürleri var. Örne-ğin Nigari’nin yaptığı minyatürde yaşlı bir Kanuni var ki burada yüzünün nasıl olduğunu görebiliyorsunuz. Neye benzediğini görüyorsunuz, karakterini biliyorsunuz, yap-tıklarını biliyorsunuz, mektuplarını biliyorsunuz. Kendisi otobiyografik bir eser bırakmadı ama Muhibbi Divan’ını bıraktı. Muhibbi Divan’ında da kişisel hayatını şiirle yan-sıttığını görebiliriz. Bu Divan’ını okuduğunuz zaman ne kadar divan şiirinin gereklerini yerine getiriyor, ne kada-rı kişisel hayatını bu da uzmanlık gerektiriyor ama, var mı

kaynak var. Bir 16.yy yöneticisi olarak hakkında yeterli sayıda yazılı kaynak var. Bunların hepsi toparlarnırsa çok güzel bir biyografisi ortaya çıkabilir. Şimdi biz bunu kurgusal metin yazarlarından bekleyemeyiz. Bunu tarih-çilerin yapması gerekiyor. Ama öyle bir şey yok ortada. Bunu önce bir tarihçi ciddi bir şekilde çalışsa, yıllarını verse çok güzel bir metin ortaya çıkacak, çok dramatik de bir metin olacak bu. Önce tarihçi bunu hazırlayacak ondan sonra da belki bu eser ışığında daha iyi kurgusal eserler de verilebilecek. Kendisine benzeyen daha ön-ceden yazılmış kurgusal metni okuyor ki bunlar da mute-ber metinler değil. Mesela bana bir senarist Selaniki’yi okudum dese amenna. Ama harcıalem şeyleri okuyup ortaya harcıalem bir metin çıkartıyor. Yoksa sorun kay-nak eksikliği değil. Ben kanuni uzmanı olmamama rağ-men kullanılacak dünya kadar kaynak görüyorum. Yani Henry Tudor’un ne kadar bir resmi çıkıyorsa ortaya Kanuni’nin de o kadar çıkıyor.

“Eski Defterler”*akademik bir kaygıyla mı açılıyor?

Yüzde yüz akademik bir kaygıyla televizyon programı olmaz tabii ki. Ama bir miktar işin mutfak kısmını seyirci ile paylaşmak istedik. Yani bir tarih sohbet programı olmasını çok istemedik. Tarih sohbet programında mukteseba-

tınız ne ise onu sırtlanıyorsunuz, size benzeyen iki kişi daha geliyor, bir konu ortaya atılıp onun üzerine bir sohbet ediyorsunuz. Öyle değil. Sohbet kısımları var ama biraz tarihçi

biliyorsa nereden biliyor?, dediklerinin kanıtı ne?, bir şey yanlış biliniyorsa neden yanlış ya da doğrusu ne? Bunları biraz göstererek yani bir anlamda tarihçinin

mutafığını açarak olabildiğince bunları genel izleyiciye göstermek kaygısı güt-tük. Yüzde yüz akademik kaygı şöyle olmaz; yapacağınız şey bir nevi sesli tarih çalışması olur ve onu ne kadar yapabilirsiniz?. Mesela bildiğimizi nasıl biliyoruz, kaynağımız ne? Bizim amacımız, bilginin ezoterik olduğu yani zor erişilen bir şey olduğu anlayışını biraz kırmak aslında. Şimdi büyük üstatlar olarak çıkıp öğrendiğimiz kaynağı söylemeyip, bunu ben biliyorum siz ula-şamazsınız gibi bir şey yapmak istemiyoruz. Mesela son programda Lozan konuştuk : lozan antlaşmasının imzalanan dökümanı var, tutanakları var. Ama bu tutanaklara aslında girmeyecek şeyler de var. Bunları da anılar-

dan göreceksiniz. Rıza Nur’un anıları çok canlı, ‹smet ‹nönü’nün biraz canlı. Fakat o anda tutanağa sokulamayacak şeyleri de anı destekleyecek.Mesela

orada Türk heyetinde olan bir meseleyi söyledim. Bu kaynaklarda bulabirsiniz. Bunu ancak ben bilirim anlamında bir program değil yaptığımız program. ‹lkesi bildiğimizi nereden ve nasıl bildiğimizi izleyici ile paylaşmak istedik. Tamamen akademik kaygı değil. Ama akademik tarihçilerin yaptığı bir tarih programı di-

yebiliriz. Asıl amacımız bizim ders kitaplarımızda da eksik olan “bir şeyi nereden ve nasıl bildiğimizi” göstermek. Halbuki yurt dışında anlatılan şeylerin altında kay-

nakçasını da verilir. Kendi fiziki hatıranızdan giden şeyleri böylelikle göstermiş olur-sunuz. Mesel a bu tür programlarda 12.yüzyıl Selçuklu dönemini anlatırken “şöyle

yaparlar, böyle yaparlar” gibi şimdiki zaman kipi ile konuşuluyor. Nereden biliyo-ruz? “olmaz öyle şey” onu bir miktar yapmamak için böyle bir program yaptık.

Çalıştığımız kadar bilebiliriz. Kaynaklar olduğu kadar bilebiliriz. Neyi nasıl bilemediğimizi de anlatmak da bizim görevimiz. Bu anlamda akademik bir kaygımız var ama genel izleyiciye hitap için yapılan bir program.

(* Eski Defterler Cemil Koçak, Y.Hakan Erdem ve Mehmet Ö. Alkan tarafından hazırlanıp sunulan ve Cumartesi akamları A Haber ka-nalında canlı olarak yayınlanan tarih programı)

Bu çirkin yüzümü ayaklarına sürdüğüm,canımın içi sultanım hazretleri,

Çok şükürler olsun Allah’a ki mübarek mektubunuz bize ulaştı.Ulaştı

ki gözlerimiz nurla, gönüllerimiz sevinçle doldu. Hak’tan, sizi bir daha

benden hiç ayırmamasını dilerim. Rabbim yeniden sizi görebilmeyi nasip

etsin. Benim canımın paresi, ömrümün hasılı,devletli sultanım; mektubunuzda

sağlığınızın iyi olduğundan da bahsetmişsiniz. Allahıma binlerce şükürler

olsun. Rabbim seni hatalardan, kusurlardan saklasın.

Ben aciz kulunuzu sorarsanız canım sultanım, ne gecem gece, ne de

gündüzüm gündüzdür. Sizin gibi bir padişahtan ayrı kalmak, beni

mahvetmiştir. Vallahi ayrılık acısından yanıp bitmişim. Vallahi dünyada

tek dileğim size tekrar kavuşabilmektir. Yoksa benim ıztırabımı anlatmaya

ne söz kafidir ne de kalem. Bir daha görmek nasip olur mu ki sizi? Bir kere daha sürebilsem yüzümü

ayağınıza keşke. Beni unutmanızdan korkarım devletli sultanım. Eğer

beni unutursanız biliniz ki o gün ben ölürüm. Tek ihtiyacım olan şey beni

hatırlamanızdır sultanım. Kimselere nazar etmeyiniz. Ben zaten sizden

uzak olmakla perişanım. Yanmışım bu derdin ağırlığıyla. Ne olur bu

kulunuzu daha fazla yakmayın. Ah benim canımın parçası devletli sultanım, sayenizde yaptırmakta

olduğum hamam konusunda emirler göndermişsiniz. Vallahi o kadar

sevimdim ki, bilemezsiniz. Ancak elimdeki tüm paramı bu işe harcadım.

Kendime ait harçlık bile kalmadı. Fakat tek muradım bu işin

tamamlanmasıdır. Bundan başka çocuklarınızı sorarsanız, çok iyilerdir. Sizin eteğinizi

öpmeyi dilerler. Cihangir oğlunuzun omuzundaki rahatsızlık da iyileşti

çok şükür. Yine de dualarınızı eksik etmeyiniz. İnşallah sultanımın

kılıcı daima galip gelir ve düşmanlarını kahreder. Bunun dışında tüm

kullarınız size selam ederler sultanım.

18

Bütün Paramı Hamama Harcadım Mektup 4 : Hürrem Sultan’dan Kanuni Sultan Süleyman’a mektup (1535’ler) Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, No. E.6056

Toplumsal Duyarlılık Projeleri bünyesinde 2004 yılından beri gerçek-leştirilen yazın ve kışın düzenlenen Kendini Keşfet projeleri, üniver-sitenin ‹stanbul ve çevresindeki çalışmalarının yanı sıra, Türkiye’nin farklı illerindeki çocuklarla üniversite öğrencilerini bir araya getiren ve tüm üniversite öğrencilerinin katılımına açık bir projedir. Bu za-mana kadar daha mekanik ve matematiksel verilerle projelerin ne denli ilerlediği ve gidilen bölge insanlarına ne gibi yararlar sağladığı anlatılırken aslında oyunun bir diğer temel karakterlerinin, proje ele-manlarının hikayeleri arkadaş sohbetleri arasında sıkışıp kaldı. Za-man zaman üzücü, zaman zaman kahkahalara boğacak kadar eğlen-celi anılar olarak hafızalarının bir köşesinde kaldı. ‹şte bu sebeple, SUdergi’nin bu sayısında; projelerin, farklı oyuncularının anılarından bahsetmek ve Kendini Keşfet’e biraz daha farklı bir perspektiften bakmak istedik. Onların ağzından din-leyeceğiniz anılar, proje elemanlarının birebir başından geçen olayların derlenmesiyle hazırlanmıştır. Adı üstünde, hikayeler bir grup gencin kendini keşfetme serüveninden başka birşey değildir.

Düğünümüz varSena Balkaya/ Kültürel Çalışmalar 2009 Mezunu

Benim CIP’le tanışıklığım tabii ki her Sabancı Üniver-sitesi öğrencisi gibi okula girdiğim ve ilk sene aldığım CIP101 dersiyle başladı. Dönem içindeki projemden çok keyif almıştım ve bunun üzerine yazın yapılan Kendini Keşfet Projesine de dahil olmak istedim. Kültürel Ça-lışmalar programında okuyacaktım ve bu denli bir de-neyimin de aslında vizyonumu da çok genişleteceğini düşündüm. Bunun üzerine 2005 yılının yazında Van’a gittim. Ekip olarak birbirini çok iyi tamamlayan kişiler-den oluşuyorduk, belki de hepimizin beraberinde getir-diği heyecan ve istek sayesinde proje daha da keyifli bir hal aldı. Bir çoğumuz farklı bölümlerde okuyorduk ama iki kutsal ve ortak doğrultumuz vardı. Birincisi çocuk-larla yaptığımız projemiz, ikincisi de yöresel halk oyun-larını öğrenmekti.

Nereden, nasıl çıktı çok da hatırlamasam da bölgedeki yerel halk oyunlarını usulüne uygun atılan adımlarıyla öğrenmek ve alnımızın akıyla oynamak iki numaralı kut-sal hedefimiz halini almıştı, projenin üçüncü gününde. Bunu nedeni belki halk oyunlarının insanları nasıl bir-birine bağladıklarını görmemizdi. Ne yöresel yemekleri pişirmeyi bilmek ne oranın ağızıyla konuşabilmek, ne de orada ikamet ediyor olma durumu… Yörenin halk

oyunu bilmek kişiyi kısa vadede bölgedeki insanlarla kaynaştırabilecek kadar güçlü bir araçtı. Bu uğurda her gün proje saatlerinden sonra çalışmaya başladık hat-ta işi daha da büyüterek bir hocadan bizi çalıştırmasını rica ettik. ‹ki haftanın sonunda her birimiz şemmamme, üç ayak gibi halk oyunlarından en az bir tanesini öğren-miştik. Bu öğrenme heyecanımızı herkesle paylaşmak ve mutluluğumuzu çoğaltmak adına projenin sonunda, projedeki çocukların, ailelerin ve bize yardım eden okul görevlilerinin de davet edildiği kocaman yöresel bir düğün hazırladık, okulun yanındaki parkın basketbol sahasında. Gelin ve damadı proje arkadaşlarımızdan seçmekle başlayarak hepimiz usulü-ne uygun olarak giyinip, düğün eğlencesini ve gereklerini Van’ın gelenek ve görenek-lerine göre yaptık. ‹şin so-nunda belki düğün sahteydi ama o akşamki eğlencemiz , gelin ve damat şerefine bizim tarafımızndan oynanan halk oyunları tamamıyla gerçekti. Ben dahil bütün proje ar-kadaşlarım için de unutu-lamayacak bir eğlence ve deneyim olmuştu.

Gizem Muratoğlu/ Toplumsal ve Siyasal Bilimler 4. Sınıf Öğrencisi

Bir Grup Üniversitelinin Kendini Keşfetme Serüveni

19

20

Selin Dönmez /Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi 2. Sınıf Öğrencisi

CIP’ın Kendini Keşfet Projelerini çok yakından takip ediyordum. Giden arkadaşlarımdan da bir sürü hatıra dinlemiştim. Kendini Keşfet’in Muş’a gideceğini gördü-ğüm an başvurdum. Çünkü Muş hakkında neredeyse hiç bilgim yoktu; sözleri hala tam olarak netleşememiş bir türkü dışında. Bu yüzden hem Muş’la hem de ora-daki çocuklarla yakından tanışmak için sabırsızlanıyor-dum.

2011 Kendini Keşfet’le Muş’a giden ben; Kendine Keşfet’in belirli bir okula gidip, orada öğrencilerle eğiti-ci- öğretici dramalar, oyunlar, yaşanılan iki haftalık bir maceradan çok daha fazlası olduğunu gidince anladım. Okula gittiğimiz ilk gün, belirli bir okulla beraber bir şey-ler yapmaktansa beş tane okulun bir arada bir şeyler yapacağını duyunca çok sevinmiştim, hem de beraber olduğumuz saat sayısı fazla olduğu için çok fazla çocuk-la tanışabilecektim. Sabah okul bahçesinde yankılanan ‘Miço nerden geliyorsun?’ devamında ‘viyoviyoviyola’ sesleriyle devam ediyordu. Beraber çalıştığımız çocuk-larla geçirdiğimiz vakit, yaptığımız sohbetler, konulara bakış açıları ve en önemlisi inanılmaz soruları; benim onlara, ama en önemlisi onların da bana vereceği çok fazla şey olduğunun farkına vardırttı. Belki de en önemli dönüm noktası benim için bunu fark ettiğim andır. On-larla yaptığım projelerde, projelere hazırlanırken edin-diğim bakış açısı bir başkaydı; anca deneyimle olurdu.

Gece geç saatlere kadar yapılan tartışmalar, ‘şöyle yaparsak böyle olur, aldığımız tepki buna göre değişir’ cümlelerinin havada uçuştuğu diyaloglar, hazırlanan sunumlar… Bunların hepsinin yeri bende o kadar ayrı oldu. Gün geçtikçe kendimdeki değişimi gördükçe daha çok sevindim; hem böyle bir projenin sadece ‹stanbul içinde olan okullarda yapılmanın ötesine taşınabile-ceğini gördüm, bir sürü güzel insanla tanıştım; onlarla beraber proje yaptım, konuştum, tartıştım. Son gün yani Güneş Günü’nün olduğu gün, hiç birimiz gitmek istemi-yorduk, iki hafta geçirmiştik hep beraber ve giderken çocuklardan kopamadık, bolca vakit geçirdik, konuş-tuk, biraz da ağlaştık. Ayrıca Muş’u gördüm, Muş’un ‘Burası Muş’tur, yolu yokuştur’ dizelerinden çok daha fazlası olduğunu gördüm. Bu türkünün sözlerinin Muş olduğundan hala emin olunamadıysa da Muş halkı bu şarkıyı oldukça benimsemiş; çünkü Muş’un sosyal ya-şamı genellikle bir yokuş üzerindeki park, alışveriş mer-kezi gibi yerlerde hayat bulmuş. Biz Kendini Keşfet Muş ekibininse o yokuş üzerinde öyle çok anıları var ki çık çık bitmez. Beraber yediğimiz etler, simitler, yaptığımız ve dışarıdan kimsenin anlayamayacağı espriler, daha neler neler…

Bu proje benim hayatımda hiç unutamayacağım bir de-neyime, yere sahip. Katılırken gerçekten en çok verimi alacak şekilde vakti değerlendirmek çok önemli. Ço-cuklarla uygulanan bir projenin ötesinde insanın ken-disini keşfetmesi. Kendini Keşfet Projeleri bir insanın gerçekten ‘kendini keşfe’ çıkabilmesi için en güzel yol-culuk. Bu yolculuktan ne kadar tat alınacağı ise yolcu-nun kendisine bırakılıyor. Ben bu yaz çıktığım bu güzel yolculuktan çok keyif aldım, Kendini keşfetmek ya da keşfetmemek; işte bütün mesele bu.

Kendini Keşfetmek ya da Keşfetmemek; İşte Bütün Mesele Bu !

21Mehmet Baki DenizBilgisayar Bilimleri 2008 Mezunu

Sabancı Üniversitesi’ne 2003 yılında girdim, 2008 yılın-da mezun oldum. Okulda geçirdiğim bu beş yıl boyunca CIP’in hem kış hem de yaz projelerinde yer aldım. Bana sorarsanız en çok Kendini Keşfet projelerinde aldım ha-yata dair dersimi. Kampüs hayatının sunduğu o temiz ve sorunsuz hayatın ötesinde, yaşayan, başkaları tara-fından göğüslenmek durumunda kalan yaşamlara tanık-lık ettim. Derslerde izletilen filmlerin, okutulan kitapların çoğu kurgu sanal hayatlarının daha ötesinde gerçek ka-rakterlerle tanıştım.

Kendini Keşfet projesi için ilk olarak Diyarbakır’a gittim. Sadece on dokuz yaşındaydım ve bu tarz bir projeye dair hiçbir tecrübem yoktu. Çalıştığımız çocuklar, hiç çekince duymadan ayağımın dibinde çatapat patlatan ama dördüncü günün sonunda hafif tehtidkar ses tonu-ma rağmen, yaptığımız çalışmalardan bir hayli memnun kalan çocuklardı. Ben dördüncü ve yedinci sınıfa giden iki farklı çocuk grubuyla çalışan ekipteydim. Dördüncü sınıflarda, sokakta mendil sattığı için arkadaşları tarafın-dan dışlanan ve aşağılanan bir kız çocuğu vardı. ‹smini şimdilerde hatırlayamasam da o günkü hal ve kendini korumacı tavrı hala dün gibi gözümün önünde, capcanlı durur… Bu projeden dört sene sonra Mardin projesine dahil oldum. Daha önce Diyarbakır projesindeki dene-yimlerim olacak olanlara ve çocuklara bir nebze daha

hazırlıklıydım. ‹ki hafta sürecek olan Mardin projesinin tek hafta sonunda yakın çevre gezisi yapmak amacıyla Diyarbakır’a gittik. Şehrin tarihi yerlerini, dar sokakları-nı, eski mahallelerini gezerken bir taraftan da peşi sıra-mızda gezen ve bize mendil satmaya çalışan çocuklarla sohbet ediyorduk. Sonra çocuklardan bir tanesi uzunca bir süre yüzüme baktı ve ‘’siz bizim öğretmenimizdiniz’’ dedi… Olağanca heyecanıyla bunları söyleyen, dört yıl önceki hırçın kız çocuğundan başkası değildi. Onunla beraber etraftan o yıl benim sınıfımda yer almış iki çocuk daha geldi. Kimisi sattığı kalemi, kimisi sakızı ikram etti ama en çok o kız mutluydu beni gördüğüne. “Hatırlıyor musun neler yapmıştık.” diye sorduğumda, sadece “Re-sim yapmıştık.” dedi bir de “Bizi çok seviyordunuz…” Biraz bozuldum biraz da mutlu oldum. Eğitsel drama, sözel beceriler, vatandaşlık hakları eğitimi... Hiç birisi-ni hatırlamadı ve sadece kuru bir ‘’resim’’ dedi. Sonra-sında da çokça düşündüm bu karşılaşmayı ve cevabı. Diyarbakır projesine Dicle Üniversitesi’nden katılan bir arkadaşın kendi tabiriyle söylediği gibi bu çocuklar biz gittikten sonra kendi "vahşi" ortamlarında tek başlarına kalıyorlardı. O tüm inançlı şekilde söylediğimiz kendimizi keşfediyoruz, onları güçlendiriyoruz, çocuklara farklı bir dünya olanağını gösteriyoruz laflarımızın yanında de-ğişmeyen tek gerçek o hırçın kızın hala sokakta mendil satmak zorunda oluşuydu... Biz gittik ve tanıdık. Biraz sevgi ve ilgi gösterdik, biraz da resim yaptık.. Hepsi buy-du, ama bu çocuklar yaşadıkları şehirlerinin, ailelerinin toplumsal ve yapısal sorunlarıyla baş başaydılar... Şim-dilerde zaman zaman her ne kadar eleştirsem de aslın-da üniversite sonrası hayatımda sosyalleşmemi bir hayli etkileyen önemli çalışmalardı bu projeler. Ne derslerden ne de okulun muhteşem bilgi kaynaklarından öğrenile-cek bir tecrübeydi… Bu ve buna benzer karşılaşmalar ve CIP projelerinin içinde yer almak üniversite hayatım-da yaptığım güzel işlerden biriydi.

22

Halil İbrahim SofrasıSeren Naz Gündoğdu / Yönetim 2011 Mezunu

Neredeyse üniversite hazırlık sınıfından beri CIP’in dönemdeki projelerinin dört yıldır müdavimi olduğumu sanırdım. Süpervizörlük ve CIP’in bütün ekstra görev-lerinin hakkıyla üstesinden geldiğimi düşünürdüm, ta ki Antakya 2010 Kendini Keşfet projesine dahil olana ka-dar. Suriye sınırına en yakın üçüncü köy olan Oymaklı Köyü’nde yirmi iki kişi çalıştık. Sağı solu zeytin ağaçla-rıyla çevrili, Antakya merkeze bir saat uzaklıkta olan iki katlı, küçük bir köy okulunda proje yaptık. CIP’te yaptı-ğım en verimli projeydi diyebilirim. Dönem arası olması dolayısıyla yalnızca sekiz gün çalışabildik fakat çok açık görüşlü olan halkın, öğrenci ailelerin yardımları ve birin-ci sınıftan sekizinci sınıfa kadar olan çocukların projeye dahil olmasıyla çok yüksek oranda katılımın sağlandığı bir proje gerçekleştirdik.

Buraya kadar aslında çok da farklı gözlemlerim olmadı, bir Kendini Keşfet için her şey çok çok iyi gitti. Okulun müdürü köyün, hatta neredeyse bütün ilçenin olanak-larını bizim için seferber etmişti. Projeye başlamadan önce, okulu ve köyü görmeye gittik. Köyde çok içten ve sıcak karşılanmıştık. Okulun müdürü bizi orada ya-şayan insanlarla tanıştırdı. Aslında bu yemyeşil, Doğu Akdeniz’deki güzel köye çok çabuk alıştık. ‹nsanları o kadar misafirperver ve sıcakkanlılardı ki, gün içinde zi-yarete gittiğimiz her evde neredeyse bizim için tam tek-mil sofralar kuruluyordu. Asıl işin ilginç kısmı, bu kadar hazırlığın ve azığın hazırlanıp kısa sürede kral sofraları gibi bereketle önümüze serilmesiydi. Sonuçta biz de sayı olarak hiç de azımsanacak bir grup insan değildik ve ortaya koydukları, bizim için hazırladıkları yiyecekler ev halkının en az iki haftalık kış erzağıydı. Aynı şekil-de projelerin son günü okul müdürü bizi kendi evinde akşam yemeğine davet etti. Bizler daha önceki ziyaret-lerimizden aslında bize nasıl mükemmel sofralar kurup, bizi ne denli güzel ağırlayacaklarını biliyorduk fakat ben kendi adıma içten içe çekince duyuyordum hem de ina-nılmaz keyif alıyordum çünkü başta da söylediğim gibi sayıca çok fazla bir ekiptik. Çok güzel bir akşam geçir-dik. Öyle ki aile olarak yalnızca bizi doyurmayı değil aynı zamanda eğlendirmeyi de amaç edinmişlerdi sanki. Bir salonda güzel sohbetler edilirken, diğer bir salonda evin kadınları projedeki kızlar için şarkılar çalıp, bizlerle bir-likte türküler söylüyordı. Ev tam bir şenlik havasındaydı. Her şey tam anlamıyla mükemmeldi. Dönüp baktığımda, projenin sonunda grup arkadaşlarım neler öğrendiler bilmiyorum ama ben hiç unutamayacağım on gün ge-çirdim.

Sıla Çallı / Ekonomi 2005 Mezunu

Ben ekonomi bölümünde okuyordum o zamanlar ama CIP ve projelerin bir hayli içindeydim zira süpervizörlük yapıyordum. Her CIP arısı gibi projelerim, hiç kaçırmadı-ğım toplantılarım ve CIP aktivitelerim vardı. Bir kere her şeyden önce çok eğlenceli bir CIP ailesiydik ve birlikte güzel işler yapıyorduk. Bu güzel işler neden daha faz-la sürmesin, mutluluğum katlanarak artmasın diyerek Kendini Keşfet Diyarbakır projesine koştum okuldaki yılımın ikinci yazında.

‹stanbul Haydarpaşa Garı’ndan bir grup kanı deli deli akan arkadaşla birlikte Diyarbakır’a gitmek üzere yola çıktık. Trenin zaten aheste gidiyor olmasıyla beraber o dönem nedenini şimdi hatırlayamadığım grev sebe-biyle Ankara’ya bile ancak sekiz saatte varabilmiştik. Ankara’dan ekibe taze kan katarak devam ettiğimiz Di-yarbakır yolculuğumuz tam otuz iki saat sürmüş, hepi-miz hareketsizlikten ve yorgunluktan bitap düşmüştük. Dediğim gibi yolculuk çok uzun sürmüştü ama ben üç yıldır evli olduğum Yiğit Çallı’yı ve yakın dostum dediğim Zeynep Bahar’ı daha Kendini Keşfet yolculuğumun en başında keşfetmiştim.

Yiğit'le aynı programda okumamıza rağmen yalnızca CIP toplantılarında karşılaşmamız, Kendini Keşfet pro-jesinin tren yolcuğuluğunun mavi koltuklarında tanışmış olsak da bizi birbirimize biraz daha yaklaştıran olay, ka-

fama Diyarbakır Atatürk Köşkü’nde yaslandığım camın şangırdayarak geçmesi durumudur. Yorgunluktan bitik halde olduğum ve şehri tanıyalım gezimiz sırasında iki dakika dinlenmek üzere yere oturdum. Sırtımı da arkam-da duran cama dayamak istedim. Cama dokunmamdan iki üç saniye sonra cam olağanca heybeytiyle şangırda-yarak tuzla buz oldu. Herkes hayretler içinde koca çift-camın nasıl parçalandığına bakarken, bir yandan şans eseri, bana hiçbir şey olmamıştı. Fakat böyle düşünür-ken, akşama doğru bir gözüm şişmeye başladı ve gece tamamiyle kapandı. Gece kimseyi uyandırmadan Diyar-bakır sokaklarında bir hastahane buldum. Gözüm biraz kötü olduğu için ertesi gün öğlenden sonraki derslerime gidecektim. Benim akşam hastahaneye gittiğimi duyan Yiğit yanıma gelip benimle bir hayli ilgilenmişti. Kısacası biz projenin sonunda çok iyi iki arkadaş oluvermiştik. O zamanlar ne yollarımız ne hayallerimiz birdi, sadece iyi birer arkadaştık birbirimiz için.

Aslında güzel olan şu ki, ilişkimizin temelini güzel bir ar-kadaşlığın üzerine atarak başladık. Beraber güzel vakit geçiriyorduk. Hepsi buydu. Projeden döndükten aşağı yukarı altı ay sonra CIPci arkadaşlar olarak katıldığımız geleneksel fasıllardan birinde Yiğit’in bana ‘‘Her şey bir tren yolculuğunda/ Birbirine bakan o mavi koltuklarda başladı.’’dizeleriyle başlayan şiiri okumasıyla başladı. Aslında başta da dediğim gibi bu kendini keşfet bana hayatımın en özel insanını keşfettirdi.

23

SÜ’nün ilk yıllarından beri buradaydınız. SÜ’de çalış-maya başlamanız nasıl oldu? Bize biraz ilk günlerden bahsedebilir misiniz?

Yıl 1998, Temmuz ayı ve 7 aylık hamileyim, ‹stanbul’a yeni taşınmışım. Sevgili Erdağ Aksel’le Karaköy Liman Lokantası’nda öğle yemeği için buluştuk. O zamanlar kampüs yapılanmakta, dolayısıyla Karaköy’deki ileti-şim merkezi buluşma noktası. Sabancı Üniversitesi’nin yeni yapılanmakta olan Görsel ‹letişim Tasarımı Programı’ndan konuştuk. Daha önce Erdağ ile 10 yıllık bir çalışma birikimimiz olmuştu, Bilkent’te, onun bölüm başkanlığında Grafik Tasarım Bölümü’nde birlikte bö-lüm için çalışmış, dersler vermiştik. Orada yakaladığımız karşılıklı güven beni koşa koşa Sabancı’ya getirdi. ‹yi de yapmışım.

Daha önceki çalışma hayatınızla SÜ’yü karşılaştırdığı-nızda gördüğünüz farklar nelerdi, bahsedebilir misiniz?

Daha önce de bir bölümün sıfırdan kurulma aşamasında bulunmuştum, bu anlamda SÜ’deki ilk yıllarım benzerlik gösteriyordu; ancak mekanizma farklıydı, bu açıdan zor-landım diyebilirim. SÜ’de bölüm başkanlığı olmamasını önceleri garipsedim, zaman zaman eksikliğini çok his-settim. Ancak sonradan farkettim ki, SÜ’de çok önem-sediğimiz disiplinlerarasılık aslında buradan, bu yapıyla başlamış.

Burada birçok kişiyle çok anınız olduğunu tahmin ediyo-ruz. Bize sizi etkileyen birkaçından bahsedebilir misiniz?

SUdergi’nin ilk sayılarından birini hazırlıyoruz. Kapağa sevgili köpeğimiz Defne’nin fotoğrafını koymamız gere-kiyor. GrafikaSU’daki çalışma arkadaşım Hande Akyü-

Leyla Özcivelek Durlu, Sabancı Üniversitesi Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi'nde, 11 yıl boyunca Görsel ‹letişim Tasarımı dersleri verdi. SU'da bulunduğu bu süre içerisinde, aynı zamanda GrafikaSU tasarım atölyesinin kurulmasına katkıda bulundu ve Üniversitemizin iletişiminde kullanılanılmak üzere üretilen çalışmaları hem tasarladı hem koordine etti. SUdergi ekibi ve okuyucusu için Leyla Durlu'yu bu kadar özel yapan ise, SUdergi'nin ilk 8 sayısının tasarımının kendisinin elindenden çıkmış olmasıdır. Şimdi neler mi yapıyor?

“Geriye Baktıklarında Neler Görüyorlar” Sabancı Üniversitesi ‹nsan Kaynakları

25

rek ile birlikte elimize fotoğraf makinamızı alıp mühen-dislik binasının yolunu tuttuk çünkü biliyoruz ki Defne o binanın önünde, yemekhane çıkışı yemek verecekleri bekliyor. Defne, sevecen görünse de, aslında bu özellik siz yemeği verene kadar, verdikten sonra artık yabancı-sınız. Biz Hande ile Defne’nin yanına gittik ama o bizim gelişimizden hoşlanmadı (elimizde yiyecek yerine bir de makina var) ve açık olan kapıdan hızla girip mühendis-liğin koridorlarında ilerleyerek ortadan kayboldu. Bina içinde başladı bir hırsız-polis takibi ve sonunda onu bir koridorda, kuytu bir duvarın önünde yatarken bulduk. Bizi görür görmez tekrar fırladı, aşağıya bu sefer tekrar dışarıya çıktı. Peşinden geldiğimizi görüp bu sefer mü-hendisliğin diğer kapısından tekrar içeri daldı. Biz artık nefes nefese kaldığımız için pes ettik ve nasılsa bizi yine atlatacak deyip ofisimize geri döndük. O sayıda yanlış hatırlamıyorsam sevgili Özgür’ün çektiği bir Defne fo-toğrafı kullandık.

Bugünlerde düşündüğünüzde, Üniversite’deyken yaptı-ğınız işler arasında sizi en mutlu eden nedir?

Tabii ki ders vermek. Öğrencilerimle girdiğim her sene başındaki o ilk dersin heyecanı, her proje tesliminde ‘acaba ne işler çıktı?’ diyerek, belki benim onlardan daha fazla heyecanlanmam, mezuniyet sonrası aldığım güzel kariyer haberleri... Hala öğrencilerimle haberle-şiyor, onların kariyerlerini takip ediyorum. Çok seneler öncesinden, en eski öğrencilerden, öyle mesajlar alıyo-rum ki sanırım mesleki başka hiçbir şey insana bu kadar keyif vermez.

Emeklilik sonrası da çalışmaya devam ediyorsunuz. Yeni hayatınız nasıl geçiyor? Geleceğe yönelik plan-larınız nelerdir?

Emeklilik sonrası hiç bir planım yokken şimdi ortağı ol-duğum cafe fikri spontan bir şekilde ortaya çıktı. ‹stan-

bul’daki yaşamımda hep denizden uzakta yaşadım tesa-düfen. Şimdi ise Kandilli’deyim ve bana göre çok hoş bir ortam yarattık. Eskiden çocuk kitabı resimlerdim, şimdi pastaları tasarlıyor ve resimliyorum, çok büyük keyif alı-yorum. Tasarım süreci devam ediyor.

Kampüste yaşarken bir çok kişiyle çalışmanız gereki-yordu. Şimdi de, yine insanlarla çok vakit geçirdiğiniz bir iş yapıyorsunuz. Kafe işletmek ve Üniversite’deki işinizin benzer yönleri var. Ancak Üniversite’de olma-yı özlediğiniz zamanlar oluyor mu? Bunlar hangi anlar oluyor?

Ben erken denebilecek yaşta emekliliği seçtim; çünkü yola erken başladım ve hiç ara vermedim. Sanırım bir yerde bir değişiklik istiyor insan, ben de o safhaya gel-miştim. Seçimimi çok düşünerek ve çok isteyerek yap-tım, dolayısıyla üniversitede olmayı özlemiyorum ama dostlarımı ve öğrencilerimi özlüyorum.

Çalışırken nelere daha çok vakit ayırabilmeyi istiyor-dunuz. Şimdi hangilerini gerçekleştirebiliyorsunuz?

Çocuğunuz varsa, onunla yeterince ilgilenseniz bile, içi-nizde hep bir kuşku, hep bir acaba kalır. Üniversite’den ayrıldığım zaman kızım Ayşe buna çok sevindi çünkü her gün okul dönüşü, her zaman istediği gibi, onu ka-pıda karşılayabiliyordum. Birkaç ay sürdü bu mutluluk, şimdi eskisinden daha geç geliyorum ama o da büyüdü ve yaptığım işi ne kadar severek yaptığımı gördüğü için halinden memnun.

Lale Durlu'yu görmek isterseniz: Cafe Kandilli‹skele Cad., No.3 Kandilli-Üsküdar/‹stanbul(Kandilli vapur iskelesi karısında, sahilyolu üzerinde)Tel: 0216 308 3333 / http://kandillicafe.tumblr.com

Çalışmalarını “Herkes ‹çin Kaliteli Eğitim” amacıyla 2003 yılından bu yana sürdüren Eğitim Reformu Girişi-mi (ERG), faaliyete başladıktan kısa bir süre sonra 2004 yılından itibaren “Eğitimde ‹yi Örnekler Konferans”larını (‹ÖK) yapmaya başladı. ERG Direktörü Prof. Dr. Üstün Ergüder’in pozitif kişiliğinden izler taşıyan bu konferans-lar, memleketin dört bir yanından öğretmenlerin, eği-timcilerin öğrencilerine daha iyi eğitim verebilmek için gerçekleştirdikleri özgün eğitim projelerinin sergilendiği adeta bir eğitim panayırı şeklinde gerçekleştiriliyor.

2011’de rekor başvuruNisan ayında sekizincisi gerçekleştirilen konferans bu yıl tarihinin en yüksek başvuru sayısına ulaştı. 2004 yılın-da 240 proje başvurusuyla başlayan ‹ÖK’na, 2011’de 59 ilden, çeşitli okul, üniversite, kamu kuruluşu, sivil top-lum kuruluşu ve özel kuruluşlardan toplam 1097 başvuru yapıldı. Bu şimdiye kadar gerçekleştirilen tüm ‹ÖK’ler arasında en yüksek başvuru sayısı oldu. Bu başvurular arasından 69’u sözlü, 40’ı poster olarak sunulmak üzere toplam 109 iyi örnek jüri tarafından seçildi.

Başından beri Sabancı Üniversitesi Yerleşkesi’nde ger-çekleştirilen ‹ÖK’larına katılanların sayısı yıllar geçtikçe artarak bu yıl bir günde katılımcı sayısı 1200’e ulaştı. Bu kadar kalabalıkların katıldığı bu organizasyonun ardında ERG’nin iki elin parmaklarını geçmeyecek sayıdaki genç ve dinamik kadrosunun yoğun emeği var. Konferans tarihi yaklaştıkça ve konferans sırasında bu kadroya Sabancı Üniversitesi öğrencilerinden oluşan gönüllüler ekleniyor. Ortalık cıvıl cıvıl şen şakrak koşuşturan genç-lerle rengarenk şenleniyor. ‹zlenmeye değer çok güzel görüntüler ortaya çıkıyor.

Rekor başvurunun olduğu 2011 ‹ÖK’nda bir başka ilk daha yaşandı. Konferansın açılışına o tarihteki Milli Eği-tim Bakanı Nimet Çubukçu da katıldı.

Eğitimde ‹ÖK’na katılanlar arasına karışıp harıl harıl ça-lışanlara mikrofonumuzu uzatıp izlenimlerini, duygu ve düşüncelerini almaya çalıştık.

Bir ERG Klasiği: Eğitimde İyi Örnekler KonferansıNesrin Balkan / Pazarlama ve Kurumsal ‹letişim

‹ÖK açılıında yeni koordinatör Batuhan Aydagül, MEB Eski Bakanı Nimet Çubukçu, ERG eski koordinatörü Neyyir Berktay, ERG direktörü Üstün Ergüder

27Isparta Gülkent Anadolu Lisesi’nden“Etkileşimli Öğrenci Dergisi - Laf Ebesi”

Isparta Gülkent Anadolu Lisesi Etkileimli Ö¤renci Der-gisi, yani Laf Ebesi ile ilgili ö¤retmen Boray Biçer’den proje ile ilgili bilgi alıyoruz.

BORAY B‹ÇER-Isparta Gülkent Anadolu Lisesi edebiyat öğretmeniyim. Laf Ebesi, bizim bir etkileşimli yazıyı ya-yımlama ortamı olarak sunduğumuz bir proje. Bu projey-le amacımız orta öğretim düzeyindeki öğrencilerimizin yazı etkinliklerini kalıcı hale getirmek, bunu çok geniş planda ayrıntılı bir kitleyle buluşturmak. Daha sonra yeni bildirimler alarak bu yazıların anlamını çoğaltma gibi amaçlarla yola çıktık. Bir internet sitesi yaptık. Ça-lışmamız olgunlaşmaya başladı, bir deneme sürümüy-dü, ama şu anda rahatlıkla söyleyebilirim ki alanında bir ilki yaptık. Benzer dergi çalışmaları var ama, basılı yayın olarak var.

Lafebesi bir lisenin internette çıkardığı ilk dergi mi oluyor?

BORAY B‹ÇER-‹lk olmasa da düzenli yayımlanan, dü-zenli geri bildirimler alan ilk dergi olduğunu söyleyebi-lirim.

‹ÖK’na ilk kez katılıyorsunuz, izlenimlerinizi paylaşır mısınız?

BORAY B‹ÇER-Biz burada inanılmaz derecede güzel arkadaşlıklar kurulabileceğini gördük. Aynı zamanda projelerin paylaşılarak her bir projenin çoğaltılabilece-ğini de gördük. Güzel geri bildirimler aldık projemizle ilgili, güzel iletişimler kurduk. Sanırım kendi projemize de, başka projelere de katkıda bulunarak ya da katkı isteyerek bunları ileri götürmekte Eğitimde ‹yi Örnek-ler Konferansı’nın payı olağanüstü. Bence her yıl tek-rarlanmalı. Biz de bundan sonraki yıllarda gerek Laf Ebesi’nin geliştirilmiş biçimiyle, gerekse yeni projelerle başvurmaya devam edeceğiz.

Peki, şimdi Isparta Gülkent Anadolu Lisesi Etkileşim-li Öğrenci Dergisi muhabirlerinden, ‘laf ebelerinden’ Gözde Simge Salman.

GÖZDE S‹MGE SALMAN-11. sınıftayım. Sonuçta çok değişik bir proje oldu bizim için de, hani ilk defa böyle bir şey yaşıyoruz, çok güzel bir ortam. Yazıyoruz, okuyoruz, bir şeyler yapmaya çalışıyoruz. Destek de bekliyoruz. Böyle bir yerde olduğumuz için de çok gurur duyuyoruz. Böyle bir konferansta olabilmek bizim için gerçekten çok gurur verici bir şey. Devamı gelir diye umuyoruz.

Peki, diğer laf ebesi ‹mge Kılınç. ‹mge, kaçıncı sınıf öğrencisisin?

‹MGE KILINÇ-Ben de 11. sınıf öğrencisiyim.

Laf Ebesi adını kim buldu?

‹MGE KILINÇ-Laf Ebesi adını, Boray Hocamız buldu. Birden aklına geldi, Laf Ebesi olsun dedi ve oldu. Çok da güzel oldu bence, çok da yakıştı. Ben de Gözde gibi çok mutluyum, bu çalışmanın bize kazandırdığı çok şey var. Öncelikle özgüven kazanıyoruz. Bir çok insan bizim yazılarımızı okuyor, beğeniyor, yorum yapıyor. Bu bizim için çok büyük bir şey çünkü, ilk defa yazılarımızı birçok insan görüyor, değerlendirebiliyorlar, bu gerçekten çok güzel bir şey. Hele böyle Türkiye çapında bir konferans-ta yer almak çok çok daha gurur verici bir şey.

Evet Laf Ebesi’ni Türkiye’nin dört bir yanındaki eğitim-ciler gördü, dolayısıyla Türkiye’nin dört bir yanındaki öğrenciler de haberdar olacaklar bu vesileyle. Başka ekleyeceğiniz bir şey var mı?

‹MGE KILINÇ-Boray Hocamıza teşekkür ediyoruz. Kon-feransı düzenleyen sizlere, Eğitim Reformu Girişimi’ne her şey için teşekkür ediyoruz.

Isparta Gülkent Anadolu Lisesi, laf ebeleri ve ö¤retmenleri Boray Biçer, ‹ÖK’na Isparta’nın mehur gül lokumların-dan getirip herkese ikram ettiler, çok lezzetliydi.

Çok güzel. Okulunuzda, iliniz Isparta’da ‹ÖK benzeri çalışmalar düşünüyor musunuz?

BORAY B‹ÇER-Bir isteğimiz de, Isparta’da yerel çalıştay yapılmamış bugüne kadar, yerel çalıştay yapma niyeti-miz var. Hatta Balıkesir örneğinde olduğu gibi, bugün de Üstün Ergüder Hocamın söylediği gibi, gittikçe ERG’den bağımsız kendi ‹ÖK’nı ya da en azından sempozyumunu üreten bir il olma yolunda gitmek istiyoruz. Hedefimiz büyük. Biz sadece bu çalışmayı üretecek ortak arıyoruz kendimize. Eğitimciler bize destek oldukları sürece biz de onlara destek olmaya devam edeceğiz. Bütün yap-mak istediğimiz öğrencilerimizin daha iyi kendilerini ifa-de etmelerini sağlamaya çalışmak.

İzmit İnkılap İlköğretim Okulu’ndan sınıf öğretmeni Elif Vatansever

Elif Vatansever’le görüüyoruz. Elif Hanım’ı atölye çalımasında yaptı¤ı çok güzel rengarenk kuklasıyla çektik. imdi ondan ‹yi Örnekler Konferansına ilikin görülerini alaca¤ız. Bir de, sabah katıldı¤ı kukla atöl-yesiyle ilgili izlenimlerini alaca¤ız.Buyurun Elif Hanım.

EL‹F VATANSEVER-Eğitimde ‹yi Örnekler Konferansı’nın sekizincisine yetişebildiğim için üzgünüm. Üzgün oldu-ğum kadar da çok mutluyum. ‹yi ki gelmişim, iyi ki bu paylaşımlarda bulunmuşum. Çok farklı insanlarla, farklı hayatlarla aynı sınıfın içerisinde hayatlarımızı özellikle kuklalara yansıttığımızda çok güzel ürünler ortaya çıktı. Öncelikle Sabancı Üniversitesi’ne bu paylaşımlarından dolayı, bu olanaklarından dolayı çok teşekkür ediyorum. Böyle paylaşımlara çok daha ihtiyacımız var. Ben ‹zmit ‹nkılap ‹lköğretim Okulu’nda çalışıyorum, devlet okulu, ‹zmit merkezde bir okul. Merkezde olmasının yanı sıra, tabii ki dezavantajlı öğrencilerimizin yoğunlukta olduğu bir okuldayız. Bugün katıldığım atölye çalışmasında da bu konuda bir eğitime katıldım. Her geçen gün büyüyo-rum, her geçen gün yeni eğitimlerle çoğalıyorum, çok teşekkür ediyorum sizlere.

Branşınız?EL‹F VATANSEVER-Sınıf öğretmeniyim ve kariyer da-nışmanıyım ayrıca. Bahçeşehir Üniversitesi’nde kariyer danışmanlığı eğitimi aldım, onunla ilgili çalışmalar da yapıyorum. Öğretmen Akademisi Vakfındayım, bu vakıf-la çalışmalarımız var.

Ne güzel. Peki, çok teekkürler, sa¤olun.

DARÜŞŞAFAKA Eğitim Kurumları

Bize kendinizi tanıtır mısınız?

Ben, Nafiz Can Önder, Darüşşafaka Eğitim Kurumları’nda bu yıl 10. sınıf öğrencisiyim. ERG ile tanışmam, 5. sınıf-taki Türkçe öğretmenim ve Meltem Hocam aracılığıyla olmuştu, o zaman bir sunum eşliğinde gelmiştik buraya. Ondan sonraki yıllarda burada okulda şiddet konulu bir panel düzenlenmiş, ona da okulu temsilen katılmıştım. ‹ÖK’na yedi yıldır aralıksız bir şekilde katılıyorum. Her

yıl düzenlendiğinde bundan büyük bir keyif duyuyorum, çünkü iyi örnekleri görmek, paylaşmak ve burada pay-laştıklarımı daha sonra anlatabilme imkanı buluyorum. Bu benim için büyük bir şans. Burada olduğum için mut-luyum.

Evet Darüşşafakalı çocuklarımızla birlikteyiz: Fatma Bozgüneş, Evren Başer, Rana Hilaldoğan, Ömer Acı-maz, Ercan Tanrıkulu. 5 öğrenci Darüşşafaka’nın ha-zırlık sınıfı öğrencileri, okullarını tanıtmak için ‹ÖK’e gelmişler. ‹lk defa mı geliyorsunuz?

Hayır, geçen yıllarda da geldik.

Peki söylemek istediğiniz bir şey var mı ‹ÖK ile ilgili, okulunuzla ilgili?

Okulumuza ilkokul 3. sınıfı bitirip de 4. sınıfa geçen öğ-rencilerimizi bekliyoruz. Bildiğiniz gibi bazı kriterlerimiz var, öğrencilerin eğitimli olması ve ailesinin öğrenciyi okutamayacak kadar maddi durumunun yetersiz olması lazım. Başarılı ama ailesinin maddi durumu iyi olmayan bütün arkadaşlarımızı okulumuza bekliyoruz. Bu sizler tarafından da duyurulursa çok memnun oluruz. Çünkü maddi durumu yetersiz olan, babası hayatta olmayan ve daha Darüşşafaka’yı tanımayan birçok öğrenci var, biz onların Darüşşafaka’yı tanıyıp bu fırsattan yararlanma-larını istiyoruz.

29ENKA Endüstri ve Meslek Lisesi

ENKA Endüstri ve Meslek Lisesi standındayız. Bize okulunuzu tanıtır mısınız?

MET‹N BALKAN- Metin Balkan, Özel Enka Endüstri ve Meslek Lisesi’nde makine öğretmeniyim. SBS puanı veya not ortalaması yüksek olan öğrencilerimizi alıyoruz ve yüzde 100 burslu olarak özel okul eğitimi veriyoruz. Eğitim öğretim ücretsiz, servisi, yemeği ücretsiz. Aynı zamanda yurt dışında staj eğitimi yapma imkanları da var. Mesela ‹ngiltere’de yabancı dil eğitimi almak için gönderiyoruz, bunlar ücretsiz. Okulumuzda makine bö-lümü, endüstri otomasyon bölümü var, bir de geçen yıl açılan kimya bölümü var.

‹yi Örnek olarak seçilen projenizi anlatır mısınız?

MET‹N BALKAN-Değişik renklerden oluşan zeka kü-pünü bilirsiniz. Küpün her bir yüzünü elle çevirerek tek renk yapmaya çalışırız. Projemizde öğrencilerimizin geliştirdikleri yazılımla bir robotun bu renkleri bir araya getirmesi sağlanabiliyor. Bu çalışmayı öğrencilerimiz danışman öğretmenleri desteğiyle yaptı. ‹ÖK’de maki-ne bölümü olarak öğrencilerimiz tarafından geliştirilen projeleri sergiliyoruz. Standımızda tanıtılan projelerin tamamı öğrencilerimize ait. Zeka küpü çalışmasının

yanı sıra çizgi izleyen robotlarımız var. Sumolarımız var. Uzakdoğuda dev cüsseli güreşçiler tarafından yapılan sumo güreşini makinelere yaptırtan bir çalışma da var. “Meslek Lisesi, Memleket Meselesi’ Projesini gerçek-leştiren Türkiye’deki ilk teknik okuluz. Öğrencilerimiz arasında ailesinin maddi durumu kötü olan çocuklarımız var. Bu çocuklarımızın iyi eğitim alıp kendilerini geliş-tirme imkanı veriyoruz. Ülkemize eğitimli, güzel insanlar yetiştirilmesine katkımız oluyor. Ben de bundan ötürü mesleğimi yaparken tabii ki çok mutlu oluyorum.

‹ÖK’nın sekizincisinin kapanışında müthiş bir rock kon-seri izledik. “Social Inclusion Band” adını taşıyan orkest-ra aralarında Pink Floyd’dan ‘The Wall’, Santana’dan Black Magic Woman’ın da olduğu harika bir müzik zi-yafeti çekti. Kapanış töreninin yapıldığı Sabancı Üniver-sitesi Gösteri Merkezi bu müzik eşliğinde eğitimcilerin, öğrencilerin coşkulu danslarına şahit oldu.

Social Inclusion Band müzik grubu Türkiye Vodafone Vakfı’nın UNDP ve Alternatif Yaşam Derneği işbirli-ğiyle 2008 yılında başlattığı Düşler Akademisi Proje-si kapsamında oluşturulmuş. Düşler Akademisi müzik atölyesinde eğitim alan engelli gençler ve profesyonel müzisyenler grubun üyelerini oluşturuyor. Bu proje ile engelli bireylerin sosyal dışlanmayı kırmalarına, aktif ve üretken olmalarına destek olunması hedefleniyor.

Düşler Akademisi’nin öncelikli amacı, dezavantajlı va-tandaşların sosyal yaşamda engelleri aşabilmeleri ve yaşam kalitelerini ciddi ve kalıcı çözümlerle arttırılması. Şimdiye kadar bu proje ile 620 gence ulaşılmış.

Eğitimde ‹yi Örnekler Konferansı Sabancı Üniversitesi’nin katkılarıyla gerçekleştiriliyor. ERG, çalışmalarını Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV), Aydın Doğan Vakfı, Bahçe-şehir Üniversitesi, Borusan Kocabıyık Vakfı, Enerji-Su, ENKA Vakfı, Hedef Alliance, ‹stanbul Bilgi Üniversitesi, Kadir Has Vakfı, Mehmet Zorlu Vakfı, MV Holding, Nafi Güral Eğitim Vakfı, Sabancı Üniversitesi, The Marmara Hotels&Residences, Tüm Özel Eğitim Kurumları Der-neği, Türkiye Vodafone Vakfı, Vehbi Koç Vakfı ve Yapı Merkezi desteği ile sürdürüyor.

En şenlikli “İyi Örnek” Türkiye Vodafone Vakfı’ndan: “Social Inclusion Band” rock konseri

30

Gözde Ünal ile projeler ve ödüller üzerine…

Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi öğretim üyele-si Gözde Ünal 2010 yılında TÜBA-Üstün Başarılı Genç Bilim ‹nsanı (GEBIP) ve L’Oreal Yılın Genç Bilim Kadını ödülünü kazandı. Gözde Ünal’ın başarıları ve geliştirdiği projeleri hakkında kendisi ile keyifli bir söyleşi yaptık.

Övünç Uzun / Sabancı Üniversitesi Elektronik Mühendisliği 2011 Mezunu

Öncelikle üzerinde çalıştığınız araştırma projelerinden bahsedebilir misiniz?

Araştırmalarımızı genel olarak biyomedikal ve bilgisayarla görme alanında gerçekleştiriyoruz. Spesifik olarak tıbbi görüntülerin hesaplanması ve matematiksel yöntemlerle analizi ve modellenmesi üzerinde çalışıyoruz. Devam eden araştırma projelerimizden iki tanesinden kısaca bahsetmek gerekirse; beyin tümörlü hastaların radyoterapiye girmeden önce ve tedavi sonrasında Manyetik Rezonans Görüntüleri (MRG) alınıyor. Bunlar üze-rinde radyolog ve radyo-onkolog doktorlar teşhis, tedavi, planlama ve takip çalışmaları ve değerlendirmeleri yapılıyor. Buradaki amaç, tasarladığımız ve geliştirdiğimiz bilgisayar algoritmalarıyla beyin tümörlerinin üç bo-yutlu (3-B) yapısını ve tümörün bileşenlerini MRG hacimlerinden bölütleyerek 3-B hesaplamaları ve görsel-leştirmeyi yapmak ve bu sayede tıpta teşhis, takip ve tedavi planlama süreçlerinin iyileştirilmesi öngörülüyor. Ayrıca tümörün değişiminin matematiksel olarak modellenmesi üzerine çalışıyoruz. Bu projeyi Anadolu Sağlık Merkezi'nden tıp doktorları ve fizikçiler ile birlikte yürütüyoruz. ‹kinci bir projemizde Münih Teknik Üniversitesi ile birlikte yapılan, kalp görüntülerinden kalbi çevreleyen koroner damarların modellenmesi ve değişik tıbbi görüntülerin füzyonu ile damar özelliklerinin yüksek çözünürlükte incelenebilmesi, aynı zamanda daralmalara

31

yol açan plakların takibi konusundaki araştırmalarımız-dır. Bu projedeki tıp partnerlerimiz Yeditepe Üniversite Hastanesi’nden Kardiyoloji profesörü ve Münih’ten Ludwig Maximillian Univ kardiyoloji doktorlarıdır. Her iki proje de TÜBITAK desteklidir. ‹kinci projemiz ise TÜ-BITAK-Almanya BMBF ikili işbirliği kapsamında devam ediyor.

TÜBA-Üstün Başarılı Genç Bilim ‹nsanı (GEBIP) 2010 ve L’Oreal Yılın Genç Bilim Kadını 2010 ödüllerini ka-zandınız… Bu ödülleri kazanmanızda neler etkili oldu?

‹novatif ve ilginç işler yapmak ve yaptığın işi sevmek, uluslararası bilim camiasında aktif olmak, aynı zaman-da okulda ve araştırma grubunda iyi bir diyalog içinde güzel bir araştırma ortamı oluşmuş olması benim için önemli etkenlerdi. Sabancı Üniversitesi’nde genç hoca-lara böyle bir ortam sağlanıyor.

Bilkent Üniversitesi’nde MS yaptıktan sonra Ph.D (dok-tora) yapmak için North Carolina State Üniversitesi’ne gitmişsiniz? ABD’de Ph.D yapmak nasıl bir deneyimdi?

North Carolina State University (NCSU) Elektrik-Bilgi-sayar Mühendisliğinde doktoraya başladım. Gerçekten bana çok katkıda bulunan bir deneyim oldu. Diğer arka-daşlarımız gibi yüksek lisansta araştırma yapmanın ta-dını almaya başlamış olarak ve bunun cazibesine kapı-larak buna devam ettim. ABD’de dünyanın her yerinden gelen hevesli, üretken hocaların ve öğrencilerin olduğu bir araştırma ortamında doktora yapmak; benim için dü-şünmeye ve daha iyiyi yapmaya iten bir güç oluşturdu.

ABD’de Ph.D(doktora) yapacak öğrenciler nelere ha-zırlıklı olmalılar?

Bilimsel çıktılar açısından beklentiler yüksek olduğun-dan, üretken olmalı ve ciddi bir çalışma disiplinine gir-

meye hazırlıklı olmalılardır. Aslında doktorayı nerede yapacak olursanız olun aynı kurallar geçerlidir. ‹lk za-manlarda kültürel farklılıklarla karşılaşılsada bir süre sonra üstesinden geliyorsunuz. Bence ABD’deki bilim-sel çalışmalarda elde edilecek en önemli şeylerden biri-si ciddi bir iş disiplini kazanmaktır.

ABD’deki ve Türkiye’deki üniversiteleri karşılaştıra-cak olursak, neleri daha iyi yapmamız gerekli?

Amerikalı insanlar, sevdikleri işi yapıyorlar ve bilimi se-çenler ise gerçekten severek yapıyorlar. ABD’deki üni-versitelerde çıktıya, üretkenliğe bağlı değerlendirme ve yüksek rekabet vardır. Doktora/yüksek lisans öğrenci-leri arasında bunu gözlemleyebilirsiniz. Bu sebeple la-boratuvarlarda sabahlara kadar çalışanlar vardır. Türki-ye’deki üniversitelerde de böyle bir ortam olmalıdır. Her alanda bilim insanları ile etkileşim arttırılmalıdır. Genç-ler bilime yönlendirilmeli, özellikle akademinin yanısıra endüstride de bilim önemli bir yer tutmalı ve bu sayede doktoralı bilim insanlarına istihdam sağlanmalıdır.

ABD’de Siemens’te araştırma görevlisi olarak çalış-mışsınız. Bu nasıl bir deneyimdi?

Doktora ve post-doktoradan sonra Siemens Corporate Research, Princeton, NJ’de dört sene araştırmacı bilim insanı olarak çalıştım. Akademiden sonra bir araştırma laboratuvarında endüstriyel/pratik bakış açısını yine bi-limsel bir açıdan görebilmek çok farklı bir deneyim sağ-ladı. Ama bana asıl katkıyı şu noktada yaptı: doktorada bilgisayarla görme ve imge işleme konularında genel problemler üzerinde çalışırken Siemens’deki tecrübem sayesinde matematiksel birikimimi biyomedikal alanın-daki problemlerin çözümlenmesinde kullanmayı benim-sedim. Çoklu disiplinli çalışmalar bilimde çok önemli bir yer tutmakta, ben de Siemens yıllarım ve sonrasında, tıp doktoru, bilgisayar/elektronik mühendisi, matematikçi, fizikçi vs. hepsiyle ortak bir “dilde” konuşabilmeyi, ve ortak çalışmalar yapmayı sürdürdüm.

Birileri bizi gerçekten izliyor, gözetliyor; kim Mi?

MODAP Ekibi Belki birçoğumuzun gözbebeği iphone telefonlarını yapan Apple şirketi, belki sosyal paylaşım siteleri, bel-

ki de cep telefonu operatörleri. Aslında bizi kimlerin izlediğinden çok, buralara nasıl geldiğimiz, mahremiyetimizin tümüyle kay-bolması tehlikesinin nasıl oluştu-ğu, buna neyin sebebiyet verdiği ve şu andaki durum gerçekten çok mu kötü, yoksa daha da mı kötü olacak soruları daha önem-li. Bunun klasik sorumlusu ola-rak teknolojik gelişmeler, özel-likle bilgisayar ve mobil iletişim teknolojileri gösterilir. Bu büyük oranda da doğrudur. Ancak tek-nolojik gelişmelerin önüne geç-mek mümkün olmayacağından bu tespiti yapmak pek de bir ya-rar sağlamıyor.

Online toplanan veriler artıyor, beraberinde getirdiği fayda ve risklerle birlikte. Kişisel hayatın mahremiye-tinin kaybolması mı söz konusu?

Bundan birkaç hafta önce ortaya çıkan bir gerçek, çoğumuzun sahip olmak için kuyruklarda bekledi-ği iphone telefonlarının gizli bir şekilde, konumumuz yani günün hangi saatinde neredeyiz konusunda bilgi topladığı (teknolojik imkanlar müsait; o zaman bunları toplayalım mantığından hareketle), bunları kayıt ettiği ve senkronize edildiğinde bu bilgilerin bilgisayara ak-tarıldığı ortaya çıktı. Aslında bu bir tür skandal; hem de hiç de öyle küçümsenecek ya da geçiştirilecek türden değil. Sanki bu bir tür komplo teorisinin parçası!

Sahi Apple şirketi bunu niye yapıyor, yapıyorsa neden gizliyor? Peki, neden bu kadar sonra ortaya çıkıyor?

Durum gerçekten çok vahim! Bunu kısmen kötü niyet-le açıklayabiliriz. Ancak başka nedenler de var ve bu başka nedenleri araştırmak çok daha yararlı sonuçlar doğuracaktır. Mahremiyet yeterince ciddiye alınmıyor, önemsenmiyor, geçiştiriliyor; aslında mahremiyetin ta-nımını yapmak bile zor. Apple şirketini bu sorumsuzca davranışı için suçlamak mümkün; ancak bu kolaya kaç-mak olur. Bu teknolojileri bizlere sunan ve bizler hakkın-da bilgi toplayan şirketlerin önünde mahremiyet konu-sunda izleyebilecekleri kurallar, süreçler, yönetmelikler var mı? Ya da bunların ortaya çıkmasını mümkün kılacak farkındalık mevcut mu, toplumsal baskı yeterince hisse-

32

Kees Stuurman

33dilebiliyor mu? Bu soruların hiçbirine olumlu yanıt ver-mek ne yazık ki mümkün değil. Şimdilik!

MODAP: Mobility, Data Mining and PrivacySosyal ağlar paylaşımı kolaylaştırıyor, teşvik ediyor. Bu mahremiyetimiz açısından iyi mi? Tanımadığınız kişiler bunlara kolayca erişebilir. Kötü amaçlı kulla-nırlarsa ne olacak, hiç düşündünüz mü?

“Please Rob Me (Lütfen Evimi Soy)” sitesini birçoğumuz duymuştur. Hırsızlara kolaylık olsun (!) diye, kimin evin-den uzakta olduğunu listeleyen bir site. Bu bilgileri ne-reden topluyorlar? Tabi ki sosyal paylaşım sitelerinden! Peki, bu bilgileri kim sosyal paylaşım sitelerine koyuyor? Cevap çok basit ve sarsıcı: kendimiz ve isteyerek, bile-rek! Gerçekte bu site mahremiyet konusunda bir far-kındalık yaratmak için ortaya çıkmış. Buradan alınacak ders, çok fazla paylaşmanın o kadar da iyi bir şey olma-dığı! Özellikle tanımadığımız, güvenmediğimiz kişilerle.

Hayatın do¤al akıına aykırı tedbirler, yasaklar bir ie yaramıyor; hatta yanlı bir güven algısı yaratarak duru-mu daha da içinden çıkılmaz hale getiriyor.

Bilgi ve mobil teknolojilerinin gelişmesini ve yaygınlaş-masını önlemeye çalışmak, kısıtlamalar koymak, yasak-lamak, birçok örnekte de görülmüştür ki, boşuna bir ça-badır. Durumu daha da kötüleştirmekten başka bir işe yaramayan yasaklayıcı bir yaklaşımla alınmış tedbirler insanlarda yanlış bir güven algısı da oluşturabilir. Yapıl-ması gereken anayasal bir hak olarak tanınmış kişisel yaşantının mahremiyetinin, gelişen ve değişen koşul-lara karşı korumanın teknik, hukuki ve sosyal boyutla-rını araştırmak. “Ne mahremdir, ne değildir?”, “kişisel yaşamın sınırların nasıl çizilmeli?”, “ne tür önlemler alınmalı?”, “mahremiyetin ihlal edildiği durumlar huku-ki açıdan nasıl ele alınacak?” türünden sorular ilk akla gelenler arasında.

Baş döndürücü hızla meydana gelen teknolojik gelişmeler günü-müzün ve görülebilen geleceğin değişmez bir gerçeği, ekonominin motor gücü ve sonucunda ortaya çıkanlara ihtiyacımız var ve bu ihtiyaç artarak devam edecek. Dolayısıyla, bizler hakkında topla-nan veriler, hem çeşitlilik açısın-dan hem de hacim açısından son derece artmış durumda; daha da artacak. Örneğin, bir cep telefonu operatörünün bir günde abonele-rinin konumları hakkında topladığı bilgiler hali hazırda baş edileme-yecek boyutlara ulaşmış durumda.

Bu toplanan bilgilerin hızla artması çoğunun mobil veri olmasından kaynaklanıyor. Mobil veri ise tamamen in-sanların hareketleri ile ilgili, ne zaman nereye gidiyorlar, ne sıklıkta ne yapıyorlar, kiminle birlikteler gibi. Burada temel soru şu: bu bilgiler madem mahrem, gizli, neden bunları yok etmiyor da topluyoruz? Öyle ya bu sorunu kö-künden çözerdi. Ancak durum o kadar basit değil.

Toplanan verileri faydalı bir şekilde, kişisel hayatın mahremiyetini ihlal etmeden kullanmak teknik olarak mümkün: mahremiyeti dikkate alan veri madenciliği.

Toplanan bu veriler, çok önemli bilgiler içeriyor olabilir. Verilere kişi mahremiyetini ihlal etmeden, insan toplu-lukları bazında bakmayı ve yorumlamayı becerebilirsek, insanlığın yararına sunulabilecek çok yararlı bilgiler edinmek mümkün olacak ve insanlığın önünde çok de-ğerli fırsatlar oluşacaktır. Bu verilerin ticari değeri oldu-ğu gibi, toplumsal ve bilimsel gelişmelere yardımcı olma potansiyeli de mevcuttur. Müşteri davranışlarının öngö-rülmesinden, güvenlik konularına; şehir planlamasından, trafik düzenlenmesine; salgın hastalıkların yayılma eği-limlerinin incelenmesi ve yayılmasının önlenmesinden, yine hastalıklarla insan davranışları arasındaki ilintilerin keşfedilmesine kadar sayısız faydadan bahsedilebilir. Bu konudaki iyi haber bütün bunları veri madenciliği kullana-rak yapabiliriz; hem de bireysel mahremiyeti koruyarak.

Ancak konunun diğer boyutları da var; hukuki ve sosyal. Belki de bunlar daha da önemli. Özellikle mahremiyet konusunda izleyebilecekleri kurallar, süreçler, yönet-meliklere gereksinim var.

Ancak buradaki ikilemi çözebilmek için yapılması gere-kenlerin teknik olmaktan daha çok, sosyal ve idari bo-

Bradley Malin

yutları var. Öncelikle bireylerin mahremiyet konusunda farkındalıklarının artırılması gerekiyor. Mahremiyetin tanımının yapılması, hangi verilerin yayınlanmasının mahremiyeti ihlal edeceğinin belirlenmesi için yönet-melikler gerekiyor. Her şeyden önce bu bilgilerin top-lanmasında katkısı olan kurumlar, kuruluşlar, firmalar önlerinde izleyebilecekleri kuralların ve süreçlerin ol-masını istiyorlar. Bu noktaya gelebilmek için bir hayli çalışılması, bilgilendirme toplantılarının yapılması ve her kesimin görüşünü seslendirebileceği ve diğer taraf-ların bakış açısını öğrenebileceği etkileşimli platformla-rın oluşturulması gerekiyor.

Çözüm farklı disiplinlerden uzmanları ve temsilciler bir araya getirmek. Sabancı Üniversitesi koordinatörü olduğu MODAP projesi çerçevesinde düzenlediği kon-feransla ilk adımı attı.

MODAP (Mobility, Data Mining and Privacy), Sabancı Üniversitesi’nin proje koordinatörü olduğu, 7 Avrupa Ülkesi’nden 11 kuruluş tarafından desteklenen bir Avru-pa Birliği projesi. MODAP’ın amacı, yukarıda belirtilen ikileme çözüm bulacak disiplinler arası bir tartışma ve

araştırma-geliştirme platformu yaratmak. Bu kapsamda Saban-cı Üniversitesi bu yıl, “Privacy: Beginning or the End” temalı uluslararası bir toplantıya ev sa-hipliği yaptı. Toplantı 20-21 Ha-ziran 2011 tarihlerinde Sabancı Müzesi’nde gerçekleştirildi ve hem ulusal hem de uluslarara-sı katılımcıların yoğun ilgisiyle karşılaştı. Ulusal basında geniş bir şekilde yer bulan konferansta konunun teknolojik, hukuki, siya-si ve sosyal boyutları etraflıca tartışıldı. Bu toplantı ülkemizde bir ilk olma özelliği taşımasının yanı sıra, dünyanın çeşitli ülke-lerinden konunun ileri gelenleri-

nin birbirlerinin bakış açılarını anlamasını sağlayacak bir platform yaratılmasına yardımcı oldu. Detaylı bilgi için, aşağıdaki siteleri ziyaret edebilirsiniz:

http://modap2011.modap.org/http://www.modap.org/

Ayrıca, mahremiyet konusundaki gelişmeleri takip ede-bilmek için kurmuş olduğumuz sosyal paylaşım sitesine üye olabilirsiniz. Üyelik için erkays@sabanciuniv.edu adresine bir e-posta mesajı göndermeniz yeterli.

Sondan Durukano¤lu Feyiz

MODAP Ekibi

Söylei

Dino Pedreschi

TeknoGaranti ile Teknosa’dan ald›ğın›z ürünün kendi garantisine ek olarak 3 y›la kadar ek garanti sahibi olursunuz. Böylece, geniş teknik servis ağ› sayesinde h›zl› ve sorunsuz hizmet al›r; s›n›rs›z say›da tamiri ücretsiz olarak yapt›rabilirsiniz. 250 TL altındaki ürünlerinizi ise mağazalarımızda

anında değiştirebilirsiniz. TeknoGaranti ile keyfiniz bozulmaz, tad›n›z hiç kaçmaz.Ayrıntılı bilgi için: Teknosa mağazaları, teknosa.com ve 444 55 99

ÜRETİCİ GARANT‹S‹

UZATILMIŞTEKNOGARANT‹

21x28.5 TeknoGaranti.indd 1 18.10.2011 14:57

Bilinmeyen Yönleriyle

SU Çalışanları

Bir okul düşünün, tüm öğrencilerine evrensel bir düşünce biçimi kazandıra-bilecek kadar spektrumu geniş dersler içersin. Bir okul düşünün, öğrencileri olduğu kadar, çalışanları da çok yönlü insanlardan oluşsun. Karşılıklı payla-şım içerisinde olsunlar, öğrenirken öğretsinler; en önemlisi: üretsinler. ‹şte orası Sabancı Üniversitesi. Bilinmeyen Yönleriyle SU Çalışanları yazı dizimi-zi takip ettikçe neden bahsettiğimizi çok daha iyi anlayabileceksiniz.

Pınar Bozkurt / Üretimi Sistemleri Mühendisliği 2. Sınıf Öğrencisi

Fatih Günaydın bir buçuk yıldır Sabancı Üniversitesi’nde Bilgi Teknolojisi biriminde yazılım ekibinde çalışıyor. ‹şinden arta kalan zamanlarında müzik ve edebiyatla dolu dolu zaman geçiriyor. Nasıl olduğunu kendisinden dinleyelim:

Müziğe nasıl başladınız? Ailesel bir faktör mü yoksa size özgü bir ilgi alanı mıydı?

Ortaokulda org çalarak kendim başladım. Lise 1’den itibaren gitar çalmaya başladım. Genel olarak enstrü-manları seviyorum. Kardeşim de şimdi yönlendi müziğe. Öncesinde pek bir şey yok. Gitardan sonra bağlama çal-dım. Sonra mızıka. Orgu bırakıp gitara başlama sebebim

yakın bir mahalle arkadaşımdı. Anima grubunda gitar ve mızıka çalan Tuncay Korkmaz’dan mızıka eğitimi aldım. Sonrasında “mizika.net” isimli web sitesini ben kurdum.

‹şinizle müziği birleştirdiniz yani... Peki değiştirme şansınız olsa, mesleğinizin ne olmasını tercih ederdi-niz?

Müzikle ilişkim çalışma hayatından öncesine dayanıyor. Akşam evde 15-20 dakika ayırırdım enstrümanlarıma. Ama yine de yazılım uzmanı olurdum. Değişen bir şey olmazdı. Eğer yazılım uzmanlığı haricinde bir iş yapmam gerekse, o zaman müzisyenliği tercih ederdim.

Birden fazla enstrüman öğrendiniz. Neden tek bir tane-sine odaklanmayı tercih etmediniz?

Tek enstrüman tercih etmiyorum çünkü eğer tek enstrü-man olsaydı bağlamanın nasıl tat verdiğini bilemezdim. Sadece orgda takılı kalabilirdim. Enstrüman sahiplenil-dikçe anlam kazanıyor benim için.

Müzikle ilgilenirken yalnız olmayı tercih edenlerden misiniz?

Bir konser anısı anlatayım size. Lise son sınıftaydım. Bir kültür merkezinde Haluk Levent’in “Düşündürdü beni yine gözlerin” isimli parçasını çalıyorduk. Grup eleman-larından birisi tonları karıştırınca, sahnede çok büyük utanç duymuştum. Bundan da yola çıkarak diyebilirim ki, sahnede olmak güzel ama yalnızken de mutlusunuz.

37ğişiyor. ‹landa Mars’tan getirilen özel bir topraktan bah-sediliyor. Romanın baş kahramanı da bu topraktan ala-rak sitenin bahçesinin bir köşesinden ürün yetiştirmeye başlıyor. Fakat burada yetişen ürünlerin yan etkileri var. Halüsinasyonlar görülmesine sebep oluyorlar. Kahra-manımız içerisinde bulunduğu durumların gerçek olup olmadığını ayırt edemez hale geliyor. Romanda çok faz-la yan karakter var. Komşular, postacı... Örneğin posta-cının adı Gündüz Gece. Bu tür eğlenceli şeyler yazmayı seviyorum. Zaten en çok hoşuma giden tür de bu.

Romanlarınızdan konuştuk. Peki öyküleriniz?

Uzun yolculuk yapmayı çok seviyorum çünkü bana öykü yazmam konusunda imkan sağlıyor. Yolculuklarda ka-leme alınan öykülerim var. Yine de öykülerimin tarzları kendi içinde değişiklik gösteriyor. Kara mizah, dram, absurd komedi...Mansiyon ödülü aldığım öykü: “sidik yarıştırmak”. Bana verilen 10-15 birbirinden alakasız kelimeyi istenilen sırada yazı içinde kullanarak yazdı-ğım değişik bir öykü çalışmasıydı bu. Aslında bu durum yazmayı çok fazla tetikleyen bir şey. Sonuçta ben de uydurmayı seven bir insanım.

Şu an hala devam ettirmekte olduğunuz bir projeniz var mı?

Devam eden bir proje bazında konuşmak gerekirse di-yebilirim ki, arkadaş ortamı destekliyor böyle şeyleri ve şu sıra, arada bir stüdyoya gidiyor olmamız haricinde başka bir projem olduğunu söyleyemeyeceğim.

Müzik haricinde edebiyatla da ilgilendiğinizi biliyo-rum. Bu hobinizden de biraz bahsetmek ister misiniz?

Okulda düzenlenen öykü yarışmasında mansiyon ödülü aldım. Adı Toprak Yol. ‹lkokula yeni başlamış bir çoçuğu anlatıyor. En az müzik kadar çok seviyorum yazmayı da. Konuşmaktan çok daha fazla sevdiğim kesin. Şiire ilgim edebiyatın diğer türlerine oranla çok daha az. Yazı ya-zarken de üretim aşamasında yüzde yüz yalnız olmayı tercih ediyorum. Şu an yürütmekte olduğum 3 adet ki-tap projem var. ‹kisi roman türünde, biri ise öykü kitabı olacak. Roman yazmak sahiden çetrefilli bir iş. Roman-larımdan birisi absurd özellik taşıyan bir roman: masa başı işlerde çalışan ve hayatından memnun olmayan bir ana karakteri var. Bir gün bir ilan görüyor ve hayatı de-

Edebiyat çevresinden beğeninizi toplayan isimler var mı?

Öykü bakımından Türk yazarlardan tarzıma yakın di-yebileceğim ve ilk aşamada önerebileceğim birini çok hatırlayamıyorum ancak Sait Faik Abasıyanık’ın öykü-leri mutlaka okunması gerekenlerdendir. Bunun hari-cinde tarzıma yakın bulduğum Borges, favorilerimden. Roman bakımından ise, rahatlıkla söyleyebilirim ki yeni dönem Türk edebiyatını Avrupa’nınkinden daha fazla beğeniyorum. Örneğin ‹hsan Oktay Anar’ın Pus-lu Kıtalar Atlası…En başta içine girmekte zorlanıyor-sunuz, ancak 40 sayfa okuduktan sonra akmaya başlı-yor roman Alper Canıgüz, tarzımızın çok benzediği bir başka Türk yazar. Okunmasını tavsiye ederim. Murat Menteş de var. O da tarz olarak abartılı bir yazım sti-line sahiptir. “Dublörün Dilemması” isimli polisiye aşk romanı, yazarın beğendiğim eserlerinden. Postmo-dern romanları da çok seviyorum çünkü içerilerinde absürdlük oluyor. Ben siyasi düşünceleri fazlaca ön plana çıkmış yazarları okumayı sevmiyorum pek. Para kazanmayı odak noktası haline getirmiş yazarları da sevemiyorum.

Murat Kaya, 5 yıldır Sabancı Üniversitesi Üretim Sistemleri Mühendisli¤i programında ö¤retim üyeli¤i yapmakta. Buraya gelmeden önce, Stanford Üniversitesi’nde doktorasını tamamlamı ve 2007’den bu yana üniversite-mizdeki çalışmalarını genellikle üretim plan-laması ve tedarik zinciri üzerine dersler vere-rek sürdürüyor. Kendisine burada yer verecek olma sebebimiz ise, “‹stanbul’u Kefetmek” olarak tanımladı¤ı hobisi. Kaya’nın kula¤a da çok ilginç gelen hobisiyle ilgili detaylar, ken-disiyle yaptı¤ımız son derece keyifli sohbetin içerisinde gizli.

Günlük hayatınızın koşuşturmacayla geçtiğini tahmin edebiliyorum. Nasıl oluyor da hobinize vakit ayrırabi-liyorsunuz? Aksamalara uğraması caydırıcı olmuyor mu?

Aslında bu çok güzel bir nokta. Malum öğrencisinin de öğretim üyesinin de zamanı sınırlı. Benim hobim, “‹stanbul’u Keşfetmek ve Tanımak”. tanımak. Ben na-sıl zaman buluyorum? Zaten ‹stanbul’a gideceksem, 3-4 saat önce gidiyorum ve geziyorum. Böylelikle gidiş geliş zamanından tasarruf etmiş oluyorum. Ya da zaten bir yere gideceğimde alakasız bir yoldan gidiyorum ve yeni yerler keşfetmeye çalışıyorum. Detaylardan zaten bah-sedeceğiz ama bence hobiyi hayata ne kadar entegre edebilirseniz o kadar verim elde ediyorsunuz. .

“Şehrin MR’ını çekiyorum.”

Bu da herhalde yeni bir nefes gibi oluyor, insanın gün-lük hayatında kendi özgür alanını yaratması gibi... Fo-tografçılığa da ilginiz var mı?

Başlangıçta vardı, sırf bu sebepten gidip Nikon D80 ma-kine de aldım, fotografçılığı da öğrendim, fotograf çek-mek üzere seferlere de çıkmaya başladım. Ama şunu farkettim ki bunu yaptığınızda öteki olmuyor. Strese giriyorsunuz, en iyi fotografı çekicem, en iyi açıyı bulu-cam diye. O makine de malum çok hafif bir makine değil, mobiliteniz düşmeye başlıyor. Ben biraz daha fakrlı yön-lerden bakıyorum. Şehir içinde belli kesitler alıyorum kendime. Bir yerden yürümeye başlıyorum. ‹nsanların nasıl yaşadığına bakıyorum, yollara bakıyorum. ‹nsanla-

Fotoğraf: Murat Kaya

39rı gezdirmeye çalışmaktan ziyade, şehri tanımaya çalı-şıyorum. Bir anlamda şehrin MRını çekiyorum. ‹stanbul bu anlamda çok zengin bir yer zaten, Cihangir, Gümüş-suyu, Maçka, Beşiktaş...

Fotografı da siz zaten zihninizle çekmiş oluyorsunuz bir bakıma. Gittiğiniz yerde bir kareyi kaydediyor zih-niniz. Çekebileceğiniz daha fazla görüntüye zihninizde sahip oluyorsunuz.

Aynen öyle. Aslında fotografçılık sadece bir görüntüyü çekeyim de insanlar görsün demenin ötesinde bir şey. Buna biraz bile bulaşan insanlar bilirlerki bir yere farklı ışık altında, farklı açıdan baktığınızda çok daha değişik şeyler görüyorsunuz. Makinam yanımda olmasa bile, örneğin dar bir sokaktan giderken, geri geri çeklip farklı bir açıdan baktığımda yeni şeyler görmeye başladığımı farkettim. ‹stersem hiç fotograf çekmeyeyim, değişik açılardan bakıp hayalimde bir sürü şey canlandırabi-leceğimi gördüm. Bu da güzel bir şey aslında, elinizde makina olmadan da fotografçı gibi gezebiliyorsunuz.Aslında hobinizin daha da güzel bir yanı var ki, maddi açıdan da yük bindiren bir şey değil.

Evet aslında bu yönden hiç düşünmemiştim. Böyle anla-tınca daha da hoşuma gitti kendi hobim aslında. Başka bir avantajı da, spor yapmanıza vesile oluyor olması. Normalde spor salonuna gidip 40 dakika bantta yürü-seniz sıkılıyorsunuz göle bakmaktan. Gerçekten bunun sportif açıdan çok keskin bir yönü de var.

Peki keşfettiğiniz yerler arasında özel birileriyle, spe-sifik olarak bir ruh halinizle ilişkilendirdiğiniz mekan-lar oluyor mu?

Çok var aslında. Birileriyle gezdiğiniz zaman zaten o yer ile o kişiyi birbiriyle ilişkilendiriyorsunuz. Örneğin kim-le ilişkilendirdiğim mühim değil ama Gülhane Parkı’nın ucunda bir çay bahçesi vardır, semaverle çay getirirler, orada oturup bir taraftan boğaza bakarsınız. Orası be-nim için önemli bir nokta ve ben şunu farkettim, genelde yüksekte oturup da aşağıya bakabileceğim yerleri sevi-yorum. Panorama görebileceğim yerleri seviyorum.

Belki de bakış açınızın genişlediği hissiyatı hoşunuza gidiyordur...

Doğru tabii. ‹stanbul insanı boğan bir şehir. Kalabalığın içinden çıkıp da açılan bir yere denk geldiğiniz zaman rahatlık hissine kapılıyorsun. Keza Cihangir’de bir çay bahçesi vardır, turistik gemilerin yanaştığı limanı tepe-

den gören balkon gibi bir yerdir. Orası da aynı rahatlık hissini yaratıyor insanda.

Peki bu saydığınız yerler dışında başka önerebilece-ğiniz yerler var mı? Bir sokak da olabilir. Buralarda keşfe çıkın diyeceğiniz...

Kesinlikle var. ‹stanbul’da Anadolu Hisarı’na gidin me-sela, Sabancı Öğretmen Evi var orada. Çay 75 kuruş ve direk boğaz manzarası. Otur istersen bütün gün lap-top’unda işlerini hallet. Bir proje yapacaksanız bile top-laşın arkadaşlarınızla oraya gidin, manzara ve çay eşli-ğinde projenizi yapın. Oradan çıkıp Anadolu Hisarı’nda biraz yürüyün. Anadolu Hisarı’nın iki küçük deresi var. ”Fatmagülün Suçu Ne” dizisinin de çekildiği yer hatta. Orada da küçük kahvaltı mekanları falan var. Daha içeri yürürseniz hisarın kendisi var, küçük, sevimli bir yapı. Yan tarafta su kasrı var. Hem çalışmalarınızı gerçek-leştirip, hem de gezmiş olursunuz. Aslında Boğaz ke-narındaki her yeri tavsiye ederim. Mesela Poyraz köy. Boğaz’ın Karadeniz girişi neredeyse... Hatta elinizi biraz çabuk tutun orayı görmek için çünkü üzerine üçüncü köprü yapılacak. Balıkçıların çok yoğunlukta olduğu bir köy orası. Seninle konuşuyor, tuttukları balıklardan bahsediyorlar ve ne yazık ki üzerinden köprü geçtikten sonra, orası da Beykoz gibi bir hal alacak, kendi doğa-sından uzaklaşacak. Her tarafı siteler kaplamadan gi-dip görün derim. Bir de son bir öneri yapmak istiyorum insanlara. Varyans önemli bir şey. ‹leride çok paranız da olabilir. Kalkıp bir akşam Sunset’te, Reina’da yemek yiyor da olabilirsiniz ama aynı günün sabahı çok daha farklı bir atmosferde kahvaltı etmek, ya da öğlen köşe mahallelerden birinde pide yemek de gerçekten hayatı zenginleştiren bir şey.

2011 Öykü YarışmasıSÜ Yazma Becerileri Merkezi, Yaratıcı Yazma Programı tarafından düzenlenen

2011 Öykü Yarışması’nın bu yılki konusu, geçmiş yıllardan biraz farklıydı…

Yarışmacılar, aşağıdaki 15 kelimenin içinde geçtiği bir öykü yazacaklardı – üs-

telik, aşağıki sıralamayı bozmadan!Bu 15 kelime, 1. misket 2. aşk 3. sidik 4. ayakkabı 5. sansür 6. öcü 7. sırnaşık 8. intihar

9. vidanjör 10. amortisman 11. kösele 12. hidayet 13. aptal 14. kaygılanmak

15. kraliçe

Jüri, Ayşe Sarısayın, Engin Kılıç, Gülayşe Koçak, Hakan Erdem’den oluşuyordu – ve

heyecanlı bekleyiş başladı...  Sonuç olarak 18 öykü yarıştı… ve jüri, doğrusu, zaman zaman karar vermekte çok zorlandı, çünkü

gönderilenlerin büyük kısmı, çok ilginç öykülerdi.Miray Kutlu, “Beni Tanıdınız mı?” adlı öyküsüyle Birincilik ödülünü,

Manolya Ün, “Kâğıttan Gemiler” adlı öyküsüyle İkincilik ödülünü,

Ali Fuat Kısakürek, “Yansımalarım” adlı öyküsüyle Üçüncülük ödülünü

kazandı.Fatih Günaydın, “Toprak Yol” adlı öyküsüyle, ve Cem Berksun “Mahallemde Huzur” adlı öyküsüyle Mansiyon aldı.1

Bu sayımızda, birinciliği kazanan öyküyü sizlerle paylaşmak istiyoruz.

Yukarıda sıralanmış 15 kelimenin, seçme kolaylığı sağlamak için, altları çizik

ve bold olduklarını göreceksiniz. Gelecek sayılarımızda, dereceye giren diğer öykülere de yer vereceğiz…

1 Bu yıl ve geçmiş yıllarda dereceye giren öykülere, http://myweb.sabanciuniv.edu/yaraticiyazma/

adresinden ulaşabilirsiniz.

41

Miray Kutlu

BEN‹ TANIDINIZ MI? ‘ Bir akıl hastası de¤il yalnızca sadık bir okurunum.'Orhan Pamuk

Öyle çok kitap okumazdım ben aslında. Ama ‘Bir kitap okudum hayatım değişti.’ diye başlayan bir

kitap okudum, hayatım değişti. Yeni Hayat Karemelalarının ardından oradan oraya sürüklenen bir

roman kahramanını düşündükçe, bir rüyanın ardından sürüklenen bir başka, belki de aynı roman

kahramanı düşlerimi bölüyor. Hayal olduğu zor anlaşılan hayaller bir başkası gibi hissettiriyor gün-

düzleri, geceleri rüyamda Rüya’yı görüyorum. Ben Rüya değilim, buna yanıyorum. Galip‘i ise hiç

tanımadım. Ama kendimi Galip’in yerine koyarak, eğer varolsaydı benim hakkımda ne düşünece-

ğini çok hayal ettim. Bunun içinse öncelikle kendimi Rüya’nın yerine koymam gerekir. Karanlıkta

uyuyamadığım için yaktığım gece lambasının sarı değil beyaz ışığı uyumama izin vermezken, yani

ben ne karanlıkta ne de ışıkta uyuyabilirken, Galip’le çocukluğumun bahçelerinde saklambaç oy-

nadığımızı düşledim. Galip’i hiç bulamadığımı. Aradığımı, aradığımı... Ama hiç bulamadığımı. Sonra

birden, beyaz ışığın artık yorgunluktan kapanan gözlerime girmediğini ve benim rüyamda ‘Galip!’

diye bağırmak isterken, bir güç tarafından hep susturulduğumu: Karabasan. (Galip, nerdesin?) Ani-

den uyanınca, aslında Rüya olmadığımı anlayıp, hüzünlendiğimi.

Kendimi Rüya sanmam, hayır kendimi Rüya sanmıyorum, sadece kendimi önce Rüya’nın yerine

koyup, sonra beni durmadan, durmadan arayan Galip’in ne hissettiğini anlamaya çalışıyorum, ne

diyorduk, kendimi Rüya gibi hissetmem, çocukluğuma ait misketlerden bir kaç tanesini, babamın

eski para kolleksiyonunun içinde bulmamla başladı. Babam eski paraları biriktirir, ben hayatım bo-

yunca hiçbir şey biriktirmedim, çocukluğumdan bir şey kaldıysa, onu kim saklamıştır bilmiyorum.

Misketleri görünce sevindim. Neden bilmiyorum, o an aklıma ilk şu başlık geldi: ‘Galip Rüya’yı ‹lk

Gördüğünde’. Bu aşk büyük olacaksa, çok eskilerden başlamalıdır. Şöyle saçımıza kırmızı kurdela

takmaktan, dörtbuçuk numara hipermetrop gözlüklerimizden, burnumuzdaki sümükten, ağlarken

salyalarımızın akmasından utanmadığımız bir zamandan: Sidikli çocukluk yıllarımızdan diyorum.

Biliyorum romantik değil, ama Galip, bunları romantik bir şekilde anlatmayı bilirdi. Belki de Celal’in

yazılarını çok okuduğundan, Galip konuşmayı da yazmayı da iyi bilir. (Galip nerdesin?) Galip olsa,

şöyle derdi, biliyorum: ‘Severdim seni. Sarı saçlarına doladığın kırmızı kurdelaların birinin diğerin-

den daha uzun olmasını kafana takıp ağlarken, severdim seni. Koskocaman gözlüklerin burnuna

ağırlık yapınca, sen onları çıkarıp bir masaya sabırla bırakırken seni izlemeyi severdim. Bir şeye

kızıp, içli içli ağlarken sen, kızaran burnunu çekmeni, gözlüklerine değen gözyaşı damlalarına sinir-

lenip daha da çok ağlarken, sessizce izlemeyi severdim seni. ‘O en çirkin hallerimi, Galip en güzel

şekliyle görmeyi biliyordu. (Yanlış bir zaman kipi.) Bu yüzden işte, sırf bu yüzden, onu çok arıyorum.

(Galip, yoksun.) Bu bir arayış öyküsü değil, yanlış anlaşılmasın. Bu benim öyküm. Galip’in değil.

Bulmayacağını bile bile aramayı anlatmak, en çok korktuğum şeyi yaşatır bana: Zavallı olmak. Ga-

lip, seni aramaya devam edeceğim, inan bana arayacağım seni, ama seni nasıl ve ne şartlarda

aradığımı onlara anlatamam. Sen de beni anla.

Hayatım boyunca üzerimdeki bu ‘zavallılık’tan kurtulmaya çalıştım ben. Bunun adı zavallılık değil de nedir? Ben, ‘beni’ sevmiyorum. Başka biri olmak istiyorum. ‘Kendim olmalıyım. Kendim olmalıyım.’ Bunu insanlara anlatmak durumların en fecisi, öykülerin en acısı değil midir? Utanmıyorum. Gerçekten utanmıyorum, ben kendime acımayı seviyorum, ama sizin bana acımanıza katlanamam. Nerede kalmıştık? Galip’in bana duyduğu büyük aşkta, öyle ya. Galip beni her halimle sevmiştir, Galip beni ilk gördüğünde, neler hissettiğini anlatsa siz de inanırsınız bunun büyük bir aşk hikayesi olduğuna. Ama Galip yok. Olsaydı şöyle derdi: ‘Henüz, Aleaddin’ in dükkanına tek başına gidemeyecek kadar küçükken tanıdım ben Rüya’yı. O zamanlar daha Boğaz’ ın suları çekildiğinde bulacağınız yeşil tükenmez kalem, suya düşmemiştir, Celal’in sol ce-bindedir ve Celal’in ‘Aleaddin’ in Dükkanı’ adlı köşe yazısının yazılmasını beklemektedir. Rüya’ya o dükkandan neler alabileceğimin ve Rüya’nın çok sevinip, çıplak ayak parmakları üzerinde yükselerek, bana sarılacağının hayallerini kurardım, Rüya o kadar küçüktü. Ona aldığım bez bebeklere önce sevinip, benim talihsizliğimden eve benden birbu-çuk dakika sonra giren babasının, Melih Amca’nın, ona getirdiği kırmızı ayakkabıların coşkusuyla, bana sarılmayı unutacak kadar, ben Rüya’yı ilk gördüğümde, Rüya çok küçüktü.’ Sonra Rüya’nın, yani benim, yavaş yavaş büyümem, güzel, çok güzel, annemden de güzel bir kadın olmam gelir. Ama Galip bana çok güzel olduğum için aşık değildir. Öyle olsa, ona yazdığım ondokuz kelimelik terk mektubumu okuduktan sonra tereddüt edip etmediğimi anlamak için, çöp kutularına bir müsvedde bulmak umuduyla bakmazdı. Galip’i neden mi terk ettim? (Galip yok, nerdesin Galip?) Eğer bana sırf güzelliğimden dolayı aşık olsa, sansürden zar zor geçmiş, ortasından, önünden arkasından bir sürü yer çıkarılmış, kahramanların birbiriyle bağlantısı sırf bu sebeple değil, kurgunun kalitesinden de anlaşılmayan ikinci kalite Türk filmlerini, yalnızca akşamını bana evde-kinden daha yakın geçirmek için (evde olsak karşımdaki koltukta oturur, fakat sinemada arada bir elini bacağıma değdirecek kadar yakındır bana) benimle Konak Sineması’na gelmezdi.

Kim istemez ki Rüya’nın yerinde olmayı? Yok, Rüya da yok, biliyorum, Galip’in yana yakıla aradığı Rüya’yı bulamaya-cağını biliyorum. Yavaş yavaş aklını kaçırmaya başladığını da hissediyorum. Şehrikalp Apartmanı’nın önüne gelip, kendimi Rüya olarak tanıtmamın vakti gelmiştir artık, bana inanacağını biliyorum ve o zaman Galip bana kollarını açacak ve şöyle diyecektir : ‘Gel bana, nerede olursan ol gel. Vakit tamam, gel bana. Yaklaşan korkunç felaketleri unutmak için perdeleri çekili yarı karanlık bir odanın sessizliğinde bütün gücümüzle birbirimize sarılarak ölümü beklemenin zamanı geldi artık.’

Ölümden korkuyorum. Gelişi bir öcü kılığında olur, üzerinde beyaz çarşaf, gözleri delik. Yine de gideceğim. Galip Şehrikalp Apartmanı’nın en üst katında, biliyorum, giriş katında oturan kapıcı karısı meraklı gözlerle beni inceleye-cek, Rüya olmadığımı anlayıp kuşkulanacak, ama ben hiç tereddüt etmeden merdivenleri çıkıp, kapıyı çalacağım, Galip kapıyı açacak, ‘Vakit tamam,’ diyeceğim. ‘Varolmak sana sarılmaktır. Öyleyse ben de sana sarılarak ölümü bekleyeceğim.’

Şehrikalp Apartmanı’nın önünde bir kış akşamı, endişeyle Galip’i beklerken kiminle karşılaşacağımı biliyorum. Füsun’un Çukurcuma’daki evine giden Kemal, şoför Çetin’in kullandığı Chevrolet’siyle geçecek önümden. Hangimi-zin daha iyi durumda olduğunu bilemeyeceğim o an, bir an onun yerinde olup her ne olursa olsun, onun Füsun’un yanına, Füsun’un kocasına rağmen, her gün, her akşam, Füsun’un bir sırnaşık gülüşü için o eve gitmesi gibi, ben de Galip’e gitmek isteyeceğim. Bana Galip’i tanımıyorsun demeyin. Duyuyorum içinizden kıs kıs gülüşlerinizi. Tanı-şana kadar kimseyi tanımazsınız. Kemal, Sibel için çanta almaya Şanzelize Butik’e gitmeden önce tanıyor muydu Füsun’u? Ben de Şehrikalp Apartmanı’na gidip, Galip’in kapısını çalacağım ve o da bana ‘Gel!’ diyecek. Ben de ölüme gider gibi Galip’e gideceğim. Bu yazdıklarımın, bileklerini kesmeden önce yazılan bir intihar mektubundan ne farkı kaldı şimdi?

Aranızdan birinin bir vidanjör kullanıcısı olduğunundan şüphelenmeye başladım, Şehrikalp apartmanına gidişim ve aramızdan geçen vidanjör yüzünden, sesimi duymayan Galip’in birden bire gözden kaybolmasıyla, ölümden kurtuldum. Perdeleri çekili odaya çağıramadı Galip beni ve bunu sizden birinin kasıtlı yaptığına inanıyorum. Beni

43vazgeçiremezsiniz ama, Galip’i bulacağım ve ben de Galip’in Rüya’sı olacağım. (Peki Galip Rüya’yı bulursa, Rüya yine onun rüyası olarak kalır mı ?)

Galip’le yarı karanlık odada sımsıkı sarılmadan önce, alnımı tıpkı Rüya’nın yaptığı gibi yastığa gömeceğim ve Galip’in alnıma bakarak hafızamın bahçelerinde gezinmek istemesini ve beni kıskanmasını bekleyeceğim. Ben Rüya deği-lim, Galip beni kıskanır mı? Sonra birden bire ölümden korkup, bir bahane uyduracağım, salona gidip tıpkı Rüya’nın da yaptığı gibi sigara içip polisiye roman okumak isteyeceğim. O zaman Galip beni daha da çok sevecek. Sanki düşüncelerini okumuş gibi ona ‘Eğer bir gün, yazarın da katilin kim olduğunu bilmediği bir polisiye roman yazılırsa, o okunur.’ diyeceğim. O da zamanında bunu Rüya’ya söylemiş olduğundan Rüya’nın bunu hatırladığını düşünerek se-vinecek. Galip ertesi gün, Rüya’nın yani benim bu defa yirmiüç kelimelik bir mektup yazarak, müsveddeler bırakarak da olsa onu terk etmemden korktuğundan bürosuna gitmeyecek. O uyurken ben de telefon rehberinden Füsunların Çukurcuma’daki evinin numarasını bulacağım, telefonu Kemal açacak, şaşırmayacağım, Füsun’un akşam gidecek-leri yemek için hazırlandığını, kocasının dışarda olduğunu fakat Nesibe Hala’nın evde olduğunu söyleyecek. Bana bunları neden anlattığını kendi de bilmeyecek, ‘Ben Rüya.’ diyeceğim, ‘Bir polisiye romanda okumuştum, o Rüya mı?’ diyecek. ‘Evet.’ diyeceğim, ‘Katilin kim olduğunu yazarın da bilmediği o romandan, Rüya ben.’ ‘Füsun da terk eder mi beni ?’ diyecek alçak sesle, sonra söylediği şeyleri onun sesini bastıran Nesibe Hala’dan dolayı duyama-yacağım, bulmaca çözen Nesibe Hala, Kemal’in hayatının en önemli sorusunu bölecek, ‘Yıpranma payı... Neydi..?’ diyecek önce sonra bilgiçlikle ekleyecek: ‘Amortisman!’ Kemal’in sorusuna, sadece Galip uyandığı için değil, ce-vap vermek istemediğimden de telefonu bir şey söylemeden kapatacağım. Galip beni görünce rahatlayacak, gönül rahatlığıyla gitmek isteyecek, Rüya gibi davranmaya çalışacağım, umursamaz, aceleci ve biraz sinirli. Yerini bildi-ğim fakat kaybetmiş gibi yaptığım bir çorabı arayacağım, bulamayıp sinirleneceğim ve koltuğa uzanıp bacaklarımı kaldırarak sigara içeceğim. Galip bir şeyler söyleyecek, söylediklerini sanki duymuyormuş gibi yapıp ilgisiz alakasız cevaplar vereceğim. Rüya olacağım ve bu rol üzerime öylesine yapışacak ki bir süre sonra Galip’i gerçekten duy-mayacağım. Galip o zaman evden çıkacak ve Celal’in öngördüğü o kösele ayakkabılı haydut gibi Chevrolet’sine bi-nip, Boğaz’ın sularına gömülecek, Rüya’yı bulmuş olmanın hissi onu öldürecek. Boğazın suları çekildiğinde siz hala yaşıyor olursanız, Galip’in yüzündeki harfleri okumaya çalışacaksınız ama balıklar sizden önce davranıp onun yüzü-nü parçalamış olacak. Ben Galip’in ne yapacağını önceden bilmediğimden onu terk etmek isteyeceğim, gerçekten Rüya olabilmek için. Ona tamı tamına ondokuz kelimelik bir terk mektubu yazmayı deneyeceğim, fakat olmayacak, Galip’in bütün çekmecelerini karıştırıp, Rüya’nın daha önce yazmış olduğu mektubu arayacağım aynısını yazmak için, hiç bir yerde bulamayacağım. O da Galip’le birlikte Boğaz’ın sularına gömülmüş olacak. Ben de aslında yirmi-bir kelimeden oluşacak terk mektubumun son iki kelimesini aceleden tamamlayamamış, o kadar acımasız olabilmiş gibi, Rüya’dan da acımasız, ondokuz kelimede bırakacağım mektubu. Döneceğimi söylemediğim gibi dönmeyece-ğimi de söylemeyeceğim. Sonuna ‘Hepimiz O’nu bekliyoruz’ yazacağım. Celal’in tüm yazılarını okuduğundan Galip, burda O’ndan kastın ne olduğunu bilecek. O bize ‘Hidayet’ getirecek, diye düşünecek, iç huzur bulmayı umarak. Terk mektubumu okusa, sadece Rüya tekrar onu terk ettiği için değil, O’nu beklediği için ve hidayet umduğu için de asla intihar etmeyeceğini sonraları üzülerek düşüneceğim. Rüya Allah’a inanır mıydı acaba, komünist ilk kocam aklıma gelecek. Rüya’nın komünist ilk kocası. Galip’ten önceki. Galip’in neden onunla evlendiğimi hiç anlamadığı ve beni ondan hastalıkla kıskandığı ilk kocam. Şehrikalp Apartmanı’nda genç kızlığını geçirip, sonra o adamla ev-lenmek ve varoşta o gün görmemiş adamla yaşamak ‘Attan inip eşeğe binmek’ diye düşünecek Galip hep, dedenin de bir zamanlar Şehrikalp Apartmanı’ndan taşınırken dediği gibi. Galip bunun bir aptallık olduğunu düşünecek. İnsanın ne zaman aptallık yapacağını düşündükçe Rüya’yı daha da hastalıkla kıskanacak.

Sonra evi terk edeceğim. Galip’in kaygısını, kıskançlığını, beni hastalıkla her yerde aramasını zevkle hayal ederek.

Galip’in intihar ettiğini ben de bilmediğimden, onun beni arayışının, beklemesinin, bir akşam neon lambaları arasın-da beni kanlar içinde görene kadar sürdüğünü düşündüğümden, o soğuk ölüm anına kadar kendimi bir kraliçe gibi hissedeceğim. Katilimin kim olduğunu kimse bilmeyecek. Ben size söyleyeyim, katilim, terk mektubumu okumayıp intihar eden Galip’tir. ‘Çünkü hiçbir şey hayat kadar şaşırtıcı olamaz. Yazı hariç. Yazı hariç.’

44

Dünya çapında bir “Mezunlar Bu-luşması ve Reunion Eğitimi” yapıl-ması ilk anda “Nasıl yani?” dedir-tiyor. Bu işin, isim yapmış onlarca üniversitenin katıldığı bir eğitiminin düzenlenecek kadar kapsamlı ol-ması sizi de şaşırttı mı? Toplantı’da “Boston College”tan bir çalışanın söylediğine buyurun: “Mezunlarla çalışmak bir hayat biçimidir.”

Peki, neden bu kadar önemlidir bu buluşmalar?

Çünkü mezunların dönem arkadaş-larıyla, hocalarıyla bir araya gelme-leri ve kampüs havasını solumaları için bundan daha iyi bir fırsat yoktur. Profesyonel ya da akademik hayatı-nı sürdüren mezunlar için güçlü bir etkileşim ortamı sağlayan Mezunlar Buluşması ve Reunion etkinlikleri, mezunların üniversitelerindeki ge-lişmeleri kanlı canlı görebileceği, gurur duyabileceği atmosferi oluş-turur.

Üniversitemizde gerçekleşen ilk üç buluşmada Reunion ve Mezun-lar Buluşması’nı peş peşe yapma-nın uygun olacağı düşünülmüştür. Mezun sayımız henüz 5000’e yakın ve daha çok mezun kampüste bir arada olabilmeli. Bu nedenle hafta sonuna denk gelen etkinliklerimizde bir gün Reunion’a, bir gün de Me-zunlar Buluşması’na ayrılıyor. 2-3 Temmuz’daki son buluşmamızda ilk günü tüm mezunlara, ikinci günü de mezuniyetinin beşinci ve katları yılını doldurmuş mezunlarımıza ayır-

Sabancı Üniversitesi’nde Mezunlar Buluşması ve ReunionSezen Gülşen Kama / Mezunlar Ofisi

Etkinlikler Rektörümüz Nihat Berker’in açılı konumasıyla baladı.

Mezunlar Buluşması’nı uzun süre Reunion (Türkçe anlamıyla kavuşma, yeniden bir araya gelme) ile aynı şey sanmıştım. Şule Hanım’ın (Yalçın) New Orleans’ta katıldığı “Mezunlar Buluşması ve Reunion Eğitimi” sonrası öğrendik ki: Mezunlar Buluşması’nı tüm mezunların, Reunion’ı ise sadece beş ve katları yılını doldur-muş mezunların katıldığı etkinlik olarak görmeliymişiz. “Reunion” için geçerli bir Türkçe kelime bulunmadığı için yazının geri kala-nında aynı şekilde kullanmaya devam edeceğim.

45

Tosun Hocamızın verdi¤i ders mezunlarımızın özel iste¤iydi…

Perküsyon Atölyesi ve mezunlarımızdan sahne performansı

3 Temmuz Pazar… Reunion 10. yılını doldurmu 2001 ve 5. yılını doldurmu 2006 mezunlarına özeldi

dık. Yani 5 ve 10 yıllık mezunlarımıza… Yeni bir üniversiteyiz. Gün gelecek 5, 10, 15, 20, 25, 30… yıllık mezunlarımız kampüse geri gelecekler.

Bazen toplantılarda bizim bu dünyadan ayrılmış olduğumuz ve Sabancı Üniversitesi’nin 70. Mezunlar Buluşması ve Reunion etkinliklerinin yapıl-dığı gözümün önüne geliyor. Hayalimde, koşturan, kayıt almaya çalışan, 9988’den çağrı açtıran “Mezunlar Ofisi” çalışanlarını görüyor ve yukarılar-dan sinsi sinsi gülümsüyorum.

Sabancı Üniversitesi’nin Mezunlar Buluşması Gerçekleri:• Mezunlar Buluşması & Reunion

bir Sabancı Üniversitesi Mezun-lar Ofisi ve Sabancı Üniversitesi Mezunları Derneği (SUMED) or-tak yapımıdır.

• “Mezunlar Buluşması” tüm me-zunların davetli olduğu bir etkin-liktir.

• “Reunion” ise mezuniyetinin be-şinci ve katları yıllarını doldur-muş mezunların davetli olduğu bir kutlamadır.

• Her iki etkinliğe de öğretim üye-lerinin katılması mezunları çok mutlu eder ve mezunlarımız an-ketlerde hep bunu söylerler.

• Mezunlar Buluşması gününde şimdiye kadar yapılmış konfe-rans, ders ve panellerde değerli hocalarımız ve başarılı portreler yer almıştır.

Ali Alpar 2009Canan Atılgan 2010Halil Berktay 2009, 2010Joost Lagendijk 2009Kemal ‹nan 2010Nakiye Boyacıgiller 2009, 2011Nihat Berker 2009, 2010, 2011Tosun Terzioğlu 2009, 2011Cemal Kafadar 2009Gabriel Piterberg 2010Serpil Timuray 2011

• Her yıl, Mezunlar Buluşması & Reunion için toplanan bir komi-te bulunmaktadır. Komite belirli periyotlarla toplanır ve etkinli-ğin tüm detayları için kafa yorar. 2011 Komite Üyeleri: Halil Berk-tay, Nihat Kasap, Ali Koar, Salih Arıman, Gülin Karahüseyino¤lu, ule Yalçın, Sezen Gülen Kama, Merve Tokgön, Fatih Mehmet Akdan

• Gönüllü mezunlarla yapılan top-lantıların da buluşmalara katkısı çok büyüktür. alumni@sabanci-univ.edu’ya mail göndererek gö-nüllü olabilir fikirlerinizi Mezunlar Ofisi ile paylaşabilirsiniz.

• Programın her yıl aynı kalması gibi bir kural yoktur çünkü Sa-bancı Üniversitesi “birlikte yara-tır ve geliştirir.” Program geliş-meye açıktır.

46

“ÇOLUK ÇOCUK” İÇİN:PUT YOUR CELL PHONES UP IN THE AIR!Elif Gülez / Editör

Bono, sahneden konser alanındaki milyonlarca seyir-ciye sesleniyor. Milyonlarca cep telefonu kamerası ve fotoğraf makinesi, karanlıktaki ateş böcekleri gibi par-lıyorlar. Eskiden konser seyircisi, müzisyenlere, yanan mumları havaya kaldırarak eşlik ederdi. Şimdi, konser alanlarında havaya cep telefonları yükseliyor.

Bono, sıradaki şarkının bir “Patti Smith” şarkısı olduğu-nu söylüyor. Sıradaki şarkı: “Because the Night”. Onun anonsundan sonra sahnenin diğer köşesinden Bruce Springsteen ve Patti Smith el ele tutuşarak çıkageliyor. Kalabalık iyice coşuyor. Rock’n Roll efsanesini ve şairi alkışlıyorlar.

Bono, Patti’yi selamlıyor, Bruce Springsteen’i kucak-lıyor. Springsteen gitarını omzuna asıyor ve işte şarkı başlıyor. Şarkının ilk dizelerini Patti Smith söylüyor:

“Take me now baby here as I am pull me close, try and understand desire is hunger is the fire I breathe love is a banquet on which we feed”

Nakaratı Bono, Smith ve Springsteen birlikte tekrar edi-yorlar:

“come on now try and understand…because the night belongs to lovers because the night belongs to lust because the night belongs to lovers because the night belongs to us..”

‹kinci kıtaya Springsteen başlıyor:“…have I doubt when I’m alone love is a ring, the telephone love is an angel disguised as lust here in our bed until the morning comes…”

Springsteen’in gitar solosuyla şarkı bitiyor.

Rockn’ Roll ruhu yaşıyor!

70’lerde henüz dünyaya gelmemiş olanlar, “Because the Night”ı, 1990’ların ünlü popüler müzik grubu Ace of Base’in şarkısı olarak tanımış olabilir… “Because the Night’ın” yaratıcısı aslında, Amerikalı görsel sanatçı, müzisyen ve şair Patti Smith’dir.

Patti Smith, 70’lerde şiirle rock’n roll’u bir araya geti-rerek yeni bir form oluşturmasıyla tanındı. Tarzı, müzik otoritelerince “devrimci” olarak nitelendi. Doğrusunu isterseniz, ben sıradan bir rock dinleyicisiyim. Bu yüz-den, yaz başında, çok satan kitap raflarında “Çoluk Çocuk” isimli kitabı görene kadar Smith’i pek yakından tanımıyordum. Buna rağmen adını duymuştum. ‹lk albü-mü Horses’ın kapağındaki fotoğrafındaki ince, androjen görünüşü, Bob Dylan’a benzer saç kesimi, beyaz göm-leği ve smokiniyle aklımda yer etmişti.

47 Patti Smith’in “Çoluk Çocuk” isimli otobi-yografik kitabı, 70’le-rin New York’unda müzisyenlerin, per-formans sanatçıla-rının, ressamların, şairlerin içinde ya-şadığı dünyanın; bu dünya içinde Smith’in ve en yakın arkadaşı fotoğrafçı Robert Mapplethorpe’un her anlamda var oluş mü-cadelesinin hikayesi.

Kitap, birbirlerine sonsuza dek göz kulak olmaya karar vermiş iki genç sanatçının yaratıcı yönlerini keşfetme-sine, iki ayrı yolda fakat birlikte ilerleyişlerine tanıklık etmemizi sağlıyor. Ayrıca, Janis Joplin, Jim Morisson, Jimi Hendrix gibi efsanelerin; Andy Warhol filmlerin-de rol almış Holly Woodlawn, Jackie Curtis ve Candy Darling gibi transeksüellerin; parasız sanatçılara hami-lik yapan koleksiyonerlerin; uyuşturucu bağımlılarının; Andy Warhol’un Fabrika’sının sakinlerinin yaşamlarına dair ipuçları veriyor. Ayrıca dönemin sanatçılarının ya-şadığı Chelsea Oteli, Warhol’un popülerleştirdiği kulüp Max’s, Coney Island ve daha pek çok New York mekanı hakkında da ilginç hikayeler anlatıyor.

‹ki genç sanatçı sokakta yaşarken tanışıyor. Yiyecek kıt. ‹ş yok. Barınacak yer nadiren bulunuyor. Sokaklar tehlikeli. Şansları yaver giderse apartman girişlerinde, gitmezse bina köşelerinde uyuyorlar. Ufak tefek işler karşılığında karınlarını doyuruyorlar. Yine de kısıtlı pa-ralarını kitaplara, boya kalemlerine, resim ve kolaj mal-zemelerine yatırıyorlar.

Robert Mapplethorpe, objeler biriktiriyor. Çöpten, so-kak satıcılarından, eskicilerden topladığı objelerle ta-kılar yapıyor. Dergilerden kestiği parçalarla kolajlar, çizimler üretiyor. Fotoğraftan etkileniyor ancak malze-meler pahalı, üretim süreciyse zahmetli olduğu için fo-toğraf çekmekten çekiniyor. Sonra bir polaroid makine ediniyor. Polaroid’in “daha dürüst” (bkz. http://www.mapplethorpe.org/biography/) olduğunu düşünüyor. Patti, Robert’ın ilerleyişine tanık oluyor, onu destekli-

yor. Patti ise resimden, enstalasyondan ziyade şiire ve müziğe yöneliyor. Ne yazık ki Mapplethorpe’un yaratıcı serüveni, onunla aynı dönemde yaşamış pek çok sanat-çıya benzer şekilde, bir anlamda bir öz-yıkım sürecini de beraberinde getiriyor. Robert, 43 yaşında, ardında bir çok özgün ve çarpıcı fotoğraf bırakarak AIDS’ten ölüyor.

Smith ve Mapplethorpe tanıştığında, Robert ilk polaroid makinesini aldığında, Janis Joplin, Jimi Hendrix ve Jim Morrison 27 yaşında öldüklerinde, Woodstock yapıldı-ğında ben henüz doğmamıştım. 70’lerin rock efsaneleri içinde sadece Carlos Santana’yı sahnede izleyebildim. Bu yüzden kendimi şanslı sayıyorum. Öte yandan, tıpkı yukarıdaki efsaneler gibi, ancak onlardan 40 yıl kadar sonra 27 yaşında ölen Amy Winehouse’u sahnede iz-leme şansını yakalayamadım. Eğer yakalayabilseydim, milyonlarca seyirciyle birlikte cep telefonlarımızı hava-ya kaldırıp Amy’ye bir ateşböceği gösterisi yapabilirdik. 70’lerin yaşayan tanık ve kahramanları, dönemin yıkıcı hastalıklarına direnemeyerek hazin bir şekilde tükenen saf sanatçıları ve günümüzün kayıp yetenekleri için hep birlikte seslenebilirdik: “Put your cell phones up in the air!”

Yakın zamanda aramızdan ayrılan Hakkı Ögelman, Hakan Orbay ve Nilden Kireçtepe’yi her zaman hatırlayacağız.

Hakkı ÖGELMAN

Hakan ORBAY

Nilden K‹REÇTEPE

Sabancı ÜniversitesiOrta Mahalle, Tuzla 34956 ‹stanbulTelefon : (0 216) 483 90 77 - 483 91 06Faks: (0 216) 483 90 45e-posta : dergi@sabanciuniv.edu

www.sabanciuniv.edu/sudergi

Gra

fikaS

U 1

1/20

11- 2

500T

R