Bu kitaba sığmayan ÇALGI EĞİTİMİ daha neler var! KLARNET

ÇALGI EĞİTİMİ

KLARNET11

ORTAÖ

ĞRETİM

GÜ

ZEL SANATLAR LİSESİ ÇALG

I EĞİTİM

İ KLA

RNET D

ERS KİTABI

11Ders Kitabı

Güzel Sanatlar LisesiORTAÖĞRETİM

EBA PortfolyoPuan ve Armalar

Zengin İçerik Sosyal Etkileşim

Kişiselleştirilmiş Öğrenmeve Raporlama

Canlı Ders

Bandrol Uygulamasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin Beşinci Maddesinin İkinci Fıkrası Çerçevesinde Bandrol Taşıması Zorunlu Değildir.

Bu kitaba sığmayandaha neler var!

Karekodu okut, bu kitaplailgili EBA içeriklerine ulaş!

BU DERS KİTABI MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞINCAÜCRETSİZ OLARAK VERİLMİŞTİR.PARA İLE SATILAMAZ.

DEVLET KİTAPLARI .........................., 2021

1

Güzel Sanatlar LisesiORTAÖĞRETİM

KLARNET 11

Ders Kitabı

Yazarlar Ali Ozan ÖCAL Burçak Gül SÜALP VAROL Korcan DİRİK Yusuf BİŞGEN

Çalgı Eğitimi

DEVLET KİTAPLARI .........................., 2021

2

DİL UZMANI

Mediha ACAR

PROGRAM GELİŞTİRME UZMANI

Muharrem Hilmi AKBULUT

ÖLÇME DEĞERLENDİRME UZMANI

Nevzat AKBABA

REHBERLİK VE GELİŞİM UZMANI

Maruf BEÇENE

GÖRSEL VE GRAFİK TASARIM UZMANI

Binnaz KAYA

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI ............................................................................: 6623YARDIMCI VE KAYNAK KİTAPLAR DİZİSİ.........................................................................: 950

Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.

ISBN 978-975-11-4765-3

Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 25.06.2018 gün ve 12254648 sayılı yazısı ile eğitim aracı olarak kabul edilmiştir.

2 3

Korkma, sönmez bu afaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin y ld z d r, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olay m, çehreni ey nazl hilâl! Kahraman rk ma bir gül! Ne bu iddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlar m z sonra helâl. Hakk d r Hakk’a tapan milletimin istiklâl.

Ben ezelden beridir hür ya ad m, hür ya ar m. Hangi ç lg n bana zincir vuracakm ? a ar m! Kükremi sel gibiyim, bendimi çi ner, a ar m. Y rtar m da lar , enginlere s mam, ta ar m.

Garb n âfâk n sarm sa çelik z rhl duvar, Benim iman dolu gö süm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nas l böyle bir iman bo ar, Medeniyyet dedi in tek di i kalm canavar?

Arkada , yurduma alçaklar u ratma sak n; Siper et gövdeni, dursun bu hayâs zca ak n. Do acakt r sana va’detti i günler Hakk’ n; Kim bilir, belki yar n, belki yar ndan da yak n

Bast n yerleri toprak diyerek geçme, tan : Dü ün alt ndaki binlerce kefensiz yatan . Sen ehit o lusun, incitme, yaz kt r, atan : Verme, dünyalar alsan da bu cennet vatan .

Kim bu cennet vatan n u runa olmaz ki feda? üheda f k racak topra s ksan, üheda!

Cân , cânân , bütün var m als n da Huda, Etmesin tek vatan mdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden lâhî, udur ancak emeli: De mesin mabedimin gö süne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki ehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- ta m, Her cerîhamdan lâhî, bo an p kanl ya m, F k r r ruh- mücerret gibi yerden na’ m; O zaman yükselerek ar a de er belki ba m.

Dalgalan sen de afaklar gibi ey anl hilâl! Olsun art k dökülen kanlar m n hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, rk ma yok izmihlâl; Hakk d r hür ya am bayra m n hürriyyet; Hakk d r Hakk’a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif Ersoy

4

GENÇL E H TABE

Ey Türk gençli i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en

k ymetli hazinendir. stikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek

isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahlar n olacakt r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti

müdafaa mecburiyetine dü ersen, vazifeye at lmak için, içinde bulunaca n

vaziyetin imkân ve eraitini dü ünmeyeceksin! Bu imkân ve erait, çok

namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek

dü manlar, bütün dünyada emsali görülmemi bir galibiyetin mümessili

olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan n bütün kaleleri zapt edilmi , bütün

tersanelerine girilmi , bütün ordular da t lm ve memleketin her kö esi bilfiil

i gal edilmi olabilir. Bütün bu eraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere,

memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h yanet

içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri ahsî menfaatlerini,

müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde

harap ve bîtap dü mü olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâd ! te, bu ahval ve erait içinde dahi vazifen,

Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt r. Muhtaç oldu un kudret,

damarlar ndaki asil kanda mevcuttur.

Mustafa Kemal Atatürk

5 4

6

7 6

7

& # c œKorkÇat

FModerato

œ œ œ .œ# œmama

sönkur

mezban

buo

şala

.˙*

œfakyım

larçeh

œ, œ .œ œ .œ# œ

dare

yüni

zeney naz

allı

sanhi

- - - - - -

3

-- - - - - - - -

& # .˙, * œ œ# œ3

caklâl

SönKah

mera

denman

œ . .œ rœ .œ œ#*

yurır

dukı

munma

üsbir

tüngül

.œ,

œ .œ œ .œ œ .œ œdeNe

tübu

tenşid

endet

sonbu

oce

caklâl

OSa

- - - - - - - -- - - - - -

3

-

& # œ œ œ# œ œ œ3

bena

nimol

milmaz

ledö

tikü

.˙, *

œ œ# œ3

minlen

yılkan

dıla

zırı

œ œ .œ œ œ œ œ3

dırmız

parson

lara

yahe

caklâl Hak

O bekı

- - - - - - - - - - -- - - - - - - - - -

& # ..œ* . .œ ,

Rœ .œ œdırnim dir

Hakok'a

beta

nimpan

.œ œ .œ œ œ œmilmil

lele

titi

minmin

diris

antik

.˙caklâl

- - - - - - -- - - - - - -

(1)(2)

(*)İSTİKLÂL MARŞI

Söz: Mehmet Âkif ERSOYMüzik: Osman Zeki ÜNGÖR

(*) İstiklâl Marşı’nın birinci sözlerini söylerken virgül ( ) , ikinci sözlerini söylerken ise yıldız ( ) işaretlerinin bu-lunduğu yerlerde nefes alınız. & # c œ

KorkÇat

FModerato

œ œ œ .œ# œmama

sönkur

mezban

buo

şala

.˙*

œfakyım

larçeh

œ, œ .œ œ .œ# œ

dare

yüni

zeney naz

allı

sanhi

- - - - - -

3

-- - - - - - - -

& # .˙, * œ œ# œ3

caklâl

SönKah

mera

denman

œ . .œ rœ .œ œ#*

yurır

dukı

munma

üsbir

tüngül

.œ,

œ .œ œ .œ œ .œ œdeNe

tübu

tenşid

endet

sonbu

oce

caklâl

OSa

- - - - - - - -- - - - - -

3

-

& # œ œ œ# œ œ œ3

bena

nimol

milmaz

ledö

tikü

.˙, *

œ œ# œ3

minlen

yılkan

dıla

zırı

œ œ .œ œ œ œ œ3

dırmız

parson

lara

yahe

caklâl Hak

O bekı

- - - - - - - - - - -- - - - - - - - - -

& # ..œ* . .œ ,

Rœ .œ œdırnim dir

Hakok'a

beta

nimpan

.œ œ .œ œ œ œmilmil

lele

titi

minmin

diris

antik

.˙caklâl

- - - - - - -- - - - - - -

(1)(2)

,

8

İ Ç İ N D E K İ L E R

2. KLARNETTE MAKAMSAL UYGULAMALAR (UŞŞAK MAKAMI)............. 72

2.1. Uşşak Dörtlüsü Çalışmaları .........................................................

2.2. Nevada Buselik Beşlisi Çalışmaları ..............................................

2.3. Klarnette Uşşak Dizisi Çalışmaları ...............................................

2.4. Uşşak Eser Çalışmaları ...............................................................

OKUMA PARÇASI ............................................................................

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .........................................................

74

76

78

84

86

87

1. KLARNET ÜFLEME TEKNİKLERİ (3. SEVİYE) VE ALIŞTIRMALAR.............. 12

1.1. Rastta Buselik Beşlisinde Alıştırmalar ..........................................

1.2. Nevada Kürdi Dörtlüsünde Alıştırmalar ..........................................

1.3. Nihavent Dizisinde Alıştırmalar ....................................................

1.4. Rast Beşlisinde Alıştırmalar ...........................................................

1.5. Nevada Rast Dörtlüsünde Alıştırmalar ..........................................

1.6. Rast Dizisinde Alıştırmalar ...........................................................

1.7. Hüseyni Beşlisinde Alıştırmalar ....................................................

1.8. Hüseynide Uşşak Dörtlüsünde Alıştırmalar .................................

1.9. Hüseyni Dizisinde Alıştırmalar ....................................................

OKUMA PARÇASI ...............................................................................

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ...........................................................

12

19

23

31

36

40

52

54

59

65

66

KİTABIN TANITIMI .............................................................................. 10

9 8

3. KLARNETTE MAKAMSAL UYGULAMALAR (HİCAZ MAKAMI)......... 91

3.1. Hicaz Dörtlüsü Çalışmaları ........................................................

3.2. Hicaz Beşlisi Çalışmaları ............................................................

3.3. Nevada Buselik Beşlisi Çalışmaları ..........................................

3.4. Nevada Rast Beşlisi Çalışmaları .................................................

3.5. Hüseynide Uşşak Dörtlüsü Çalışmaları .....................................

3.6. Hüseynide Hicaz Dörtlüsü Çalışmaları .............................................

3.7. Hicaz Hümayun Dizisi Çalışmaları ..............................................

3.8. Hicaz Dizisi Çalışmaları ...............................................................

3.9. Hicaz Uzzal Dizisi Çalışmaları ...................................................

3.10. Zirgüleli Hicaz Dizisi Çalışmaları.............................................

3.11. Hicaz Eser Çalışmaları ................................................................

OKUMA PARÇASI ............................................................................

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ........................................................

93

95

99

100

102

105

109

115

122

127

134

137

138

4. KLARNETTE MAKAMSAL UYGULAMALAR (KARCIĞAR MAKAMI)....... 143

4.1. Uşşak Dörtlüsü Çalışmaları .................................................................

4.2. Nevada Hicaz Beşlisi Çalışmaları ...........................................

OKUMA PARÇASI ......................................................................

4.3. Klarnette Karcığar Dizisi Çalışmaları ......................................

4.4. Klarnette Karcığar Eser Çalışmaları.........................................

OKUMA PARÇASI..........................................................................

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ...................................................

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI ........................

1. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI .................

2. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI ........

3. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI .......

4. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI .......

BAĞ-DİL TABLOSU .........................................................................

RİTMİK VARYASYON ÇALIŞMASI ...................................................

SÖZLÜK ......................................................................................

KAYNAKÇA .................................................................................

ESERLER .....................................................................................

145

148

150

151

156

158

159

164

164

165

165

167

168

169

170

172

173

10

KİTABIN TANITIMI

ÖLÇME DEĞERLENDİRME

Öğrencilerin, ünite ile ilgili öğrendiği bil-gilerin çoktan seçmeli, boşluk doldurma, doğ ru-yanlış, eşleştirme ve açık uçlu sorularla özdeğerlendirme, akran değer-lendirme gibi performans ölçekleriyle değerlendirildiği bölümdür.

OKUMA PARÇASISanat ile ilgili kısa metinlerin ve sanatçıları biyografilerinin yer aldığı bölümdür.

ETKİNLİKSınıf içinde öğren-cilerin, konuya etkinkatılımının sağlan-dığı bölümdür.

ÜNİTEYE HAZIRLIK Öğrencilerin, ön bilgilerini harekete geçirmek ve konuya ilgilerini çekmek amacıyla ders öncesinde yapılan çalış-malar bu bölümde yer alır. Öğrencilerin, ünitede yer alan konulara hazırlandığı bölümdür.

EGZERSİZKonunun pekiştirilmesi amacıyla öğrencinin uygulama yapacağı bölümdür.

ÜNİTE KAPAKLARIÜnite adının ve ünitede yer alan konuların başlıklar hâlinde yer aldığı bölümdür.

1. KLARNET ÜFLEME TEKNİKLERİ

(3. SEVİYE) VE ALIŞTIRMALAR

11

Ünite Konuları

1.1. Rastta Buselik Beşlisinde Alıştırmalar

1.2. Nevada Kürdi Dörtlüsünde Alıştırmalar

1.3. Nihavent Dizisinde Alıştırmalar

1.4. Rast Dizisinde Alıştırmalar

1.5. Nevada Rast Dörtlüsünde Alıştırmalar


1.7. Hüseyni Beşlisinde Alıştırmalar

1.8. Hüseynide Uşşak Dörtlüsünde Alıştırmalar

1.9. Hüseyni Dizisinde Alıştırmalar

1. ÜNİTE 1. KLARNET ÜFLEME TEKNİKLERİ

(3. SEVİYE) VE ALIŞTIRMALAR

KavramlarNihavent DiziEtütEgzersizAlıştırmaRast

12

1. ÜNİTE 1. ÜNİTE

1. KLARNET ÜFLEME TEKNİKLERİ (3. SEVİYE) VE ALIŞTIRMALAR

1.1. Rastta Buselik Beşlisinde Alıştırmalar

1.1.1. Rastta Buselik Beşlisinde Dilli Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizleri metronomdan başlayarak kademeli olarak tempoyu metronoma kadar yükselterek çalınız.

EGZERSİZ

1

1. Kitabınızın 3. sayfasında yer alan “İstiklâl Marşı’nın” sözlerini okuyunuz. Bu sözleri vatanseverlik, millî birlik ve beraberliğin önemi açısından yorumlayınız.

2. Dünya çapında iyi bir sanatçı olarak ülkenizi temsil etmenin, vatanseverlik ile ilişkisini arkadaşlarınızla tartışınız.

3. Nihavent, rast ve hüseyni makamlarında yazılmış eserleri dinleyiniz.

Tril nedir? Araştırınız ve ulaştığınız sonuçları sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.

1. ETKİNLİK

2

ÜNİTEYE HAZIRLIK

12 13


1.1.2. Rastta Buselik Beşlisinde Bağlı Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi, metronom ile başlayıp tempoyu her çalışta kademeli olarakyavaşlatarak çalınız.

EGZERSİZ

4

1

3

14


Tril süsleme işaretinin üst dizekte yazılışı, alt dizekte ise çalınışı gösterilmiştir.

• Tril

Tril, dizi içerisinde bir nota ile onun tam ses ya da yarım ses üstündeki notanın öngörülen sürede farklı tempolarda ve birbirinin ardı sıra seslendirilmesidir. Yapılacak olan süslemede ton dışı altere sesler varsa (diyez, bemol, natürel ) bu, tril üzerinde 'tr' harfleri yazılarak gösterilir. Uzun nota süre-leriyse uzayan süre boyunca işaretiyle gösterilir.

Müzikal ifadeyi geliştirmek adına tril süsleme işaretlerine bazen çarpmalar ya da geçiş notaları- nın da eklendiği görülür.

Aşağıda verilen trillerin hangi notalarla çalınması gerektiğini ilgili ölçülere yazınız. Bu trilleri klarnetinizle seslendiriniz.

2. ETKİNLİK

14 15


1

2

Aşağıdaki egzersizleri cümle bağlarına dikkat ederek çalınız.

Aşağıda verilen çalışmayı tril işaretine dikkat ederek çalınız.

3. ETKİNLİK

16


3

1.1.3. Rastta Buselik Beşlisinde Dilli-Bağlı Egzersizler

1

Aşağıdaki egzersizleri artikülasyona dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

16 17


4

1.1.4. Rastta Buselik Beşlisinde Bağlı-Dilli Egzersizler

1

Aşağıda verilen egzersizde sekizlik notaları çalarken istenilen staccato notaların eşit olmasına dikkat ediniz.

EGZERSİZ

3

2

18


4

3

2

18 19


1.2.1. Nevada Kürdi Dörtlüsünde Dilli Egzersizler

1.2. Nevada Kürdi Dörtlüsünde Alıştırmalar

Aşağıda verilen egzersizleri metronom ile başlayıp tempoyu kademeli olarak arttırarak çalınız.

EGZERSİZ

1

simile

20


1.2.2. Nevada Kürdi Dörtlüsünde Bağlı Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi iki ölçüde bir nefes alarak çalınız.

EGZERSİZ

1

2

simile

simile

20 21


2

Aşağıdaki egzersizi cümle bağlarına ve nefes yerlerine dikkat ederek çalınız.

22


1.2.3. Nevada Kürdi Dörtlüsünde Dilli-Bağlı Egzersizler

1.2.4. Nevada Kürdi Dörtlüsünde Bağlı-Dilli Egzersizler

1

Aşağıda verilen egzersizi artikülasyona dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

EGZERSİZ


22 23


2

1.3. Nihavent Dizisinde Alıştırmalar

Do (kaba çargâh) ve re (yegâh) seslerinden başlayarak nihavent makamı dizisi ve aralıklarını aşağıdaki boş portelere yazınız.

4. ETKİNLİK

24


Aşağıda verilen diziyi, nihavent makamını oluşturan beşli ve dörtlü kalıplara göre düzenleyerek porte üzerinde gösteriniz. Diziyi klarnetinizle çalınız.

1

EGZERSİZ

Aşağıdaki egzersizi metronomla çalmaya başlayıp tempoyu metronoma kadar yavaşlatarak çalınız. Seslerin doğru entonasyonda olduğunu kontrol ediniz.

Egzersizin üstünde verilen tril ve dinamikler, alıştırmanın tamamında her ölçüde uygulanmalıdır.

! DİKKAT:

5. ETKİNLİK

24 25


2

1.3.1. Nihavent Dizisinde Dilli Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi dinamiklerine dikkat ederek çalınız.

Aşağıda verilen 1. egzersizi metronom ile çalmaya başlayıp kademeli olarak tempoyu arttırınız. Egzersiz üzerinde verilen ritmik çalışma ve bağ-dil çalışmalarını uygulayınız.

1

EGZERSİZ

Kitap genelinde, ritmik varyasyon ve bağ-dil çalışmalarının ayrıntıları için 168 ve169.sayfaya bakınız.NOT

26


2

Aşağıdaki egzersizi artikülasyona dikkat ederek çalınız.

1. ÜNİTE

26 27


1.3.2. Nihavent Dizisinde Bağlı Egzersizler

1

Aşağıda verilen 1. egzersizi iki ölçüde bir nefes alarak çalınız.

EGZERSİZ

1. ÜNİTE

28


2

Aşağıdaki 2. egzersizi cümle bağlarına dikkat ederek çalınız.

28 29


1.3.3. Nihavent Dizisinde Dilli-Bağlı Egzersizler

EGZERSİZ

Aşağıda verilen egzersizi çalmaya başlamadan önce klarnetin üçüncü oktav seslerinde uzun ses çalışması yapınız.

simile

30


1.3.4. Nihavent Dizisinde Bağlı-Dilli Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi çalmaya başlamadan önce klarnetin üçüncü oktav seslerinde uzun ses çalışması yapınız.

EGZERSİZ

30 31


1.4. Rast Beşlisinde Alıştırmalar

1.4.1. Rast Beşlisinde Dilli Egzersizler

1

Aşağıda verilen egzersizleri metronomdan başlayıp tempoyu kademeli olarak metronoma kadar yükselterek çalınız.

2

3

EGZERSİZ

32


4

1.4.2. Rast Beşlisinde Bağlı Egzersizler

1

EGZERSİZ

Aşağıda verilen egzersizi metronom ile başlayıp tempoyu her çalışta kademeli olarak yavaşlatarak çalınız.

32 33


2


3

4

34


1.4.3. Rast Beşlisinde Dilli-Bağlı Egzersizler

1

Aşağıda verilen egzersizleri artikülasyona dikkat ederek çalınız.

2

3

EGZERSİZ

34 35


1.4.4. Rast Beşlisinde Bağlı-Dilli Egzersizler

1

Aşağıda verilen egzersizde sekizlik notaları çalarken istenilen staccato notaların eşit olmasına özen gösteriniz.

EGZERSİZ

2

“Türk ulusunun tarihsel bir niteliği de güzel sanatları sevmek ve onda

yükselmektir.” Mustafa Kemal Atatürk

(Atatürk’ün Onuncu Yıl Nutku)

36


3

1.5. Nevada Rast Dörtlüsünde Alıştırmalar

1.5.1. Nevada Rast Dörtlüsünde Dilli Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizleri metronom ile çalmaya başlayınız. Tempoyu kademeli olarak arttırınız.

EGZERSİZ

1

simile

36 37


1.5.2. Nevada Rast Dörtlüsünde Bağlı Egzersizler


EGZERSİZ

1

2

simile

38


2

Aşağıdaki egzersizi bağlarına ve nefes yerlerine dikkat ederek çalınız.

38 39



1.5.3. Nevada Rast Dörtlüsünde Dilli-Bağlı Egzersizler

EGZERSİZ

1.5.4. Nevada Rast Dörtlüsünde Bağlı-Dilli Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi artikülasyona dikkat ederek ve her iki ölçüde bir nefes alarak çalınız.

EGZERSİZ

40



1

EGZERSİZ

Aşağıda verilen diziyi, rast makamını oluşturan beşli ve dörtlü kalıplara göre düzenleyerek porte üzerinde gösteriniz. Diziyi, klarnetinizle çalınız.

Aşağıdaki egzersizi, metronomla çalmaya başlayıp tempoyu metronoma kadar yavaşlatarak çalınız. Her sesten sonra nefes alınız. Seslerin doğru entonasyonda olduğunu kontrol ediniz.


! DİKKAT:

6. ETKİNLİK

40 41



2

EGZERSİZ

Aşağıdaki egzersizi dinamiklerine dikkat ederek çalınız.

1.6.1. Rast Dizisinde Dilli Egzersizler

Klarnet çalarken dil vurma sırasında tek dil, çift dil ve üç dil teknikleri kullanılır. Bu dil tekniklerin-

den hangisinin kullanılacağına eserin hızına ve ritmik yapısına göre karar verilir.

Nefes, kamışın uç kısmına doğru gırtlaktan itilerek ve dilin ucu ile çeşitli artikülasyonlar yoluyla (tu, ku,

tu-ku, tu-ku-tu, tu-ku-tu-ku vb. hecelerle) vuruşlar yapılıp dilin hızlıca geri çekilmesiyle elde edilen dil

vurma tekniği, genellikle yüksek tempodaki pasajların seslendirilmesi sırasında kullanılır.

• Klarnette Çeşitli Dil Teknikleri

42


42 43


Aşağıdaki egzersizleri tek dil tekniği ile nota üzerinde yazılmış olan hecelere dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

1

Dil tekniklerini öğrenme aşamasında dili çalıştırmak için çalgı kullanılmadan önce heceleri sesli ola-rak tekrar etmek tekniğin gelişmesi açısından gerekli bir çalışmadır.

Enstrümanla çalışmaya ağır tempo ile başlanıp giderek arttırılmalıdır. Dil teknikleri uygulanırken üfle-nen havanın kesilmemesine, artikülasyonlar arasında sesin şiddet ve ton farkının olmamasına ayrıca dikkat edilmelidir. Dil vururken dudaklar oynatılmamalıdır.

2

simile

44


Aşağıdaki egzersizleri çift dil tekniği ile nota üzerinde yazılmış olan hecelere dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

3

1

simile

44 45


Aşağıdaki egzersizleri nota üzerindeki hecelere dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

simile

2

simile

1

similesimile

46


simile

2

simile

simile

46 47


1.6.2. Rast Dizisinde Bağlı Egzersizler


EGZERSİZ

48


48 49


1.6.3. Rast Dizisinde Dilli-Bağlı Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi, iki ölçüde bir nefes alarak çalınız. Egzersizi çalmaya başlamadan önce rast sesleri içerisinde uzun ses çalışması yapınız.

EGZERSİZ

50


50 51


1.6.4. Rast Dizisinde Bağlı-Dilli Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi, metronomda çalmaya başlayıp tempoyu kademeli olarak arttırarak çalışınız.

EGZERSİZ

52


1.7. Hüseyni Beşlisinde Alıştırmalar

1.7.1. Hüseyni Beşlisinde Dilli Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi, dillerin eşit olmasına özen göstererek ve her iki ölçüde bir nefes alarak çalınız.

1.7.2. Hüseyni Beşlisinde Bağlı Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi bağlarına dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

EGZERSİZ

52 53


1.7.3. Hüseyni Beşlisinde Dilli-Bağlı Egzersizler

EGZERSİZ


1.7.4. Hüseyni Beşlisinde Bağlı-Dilli Egzersizler

EGZERSİZ

Aşağıda verilen egzersizi şemada belirtilen dil tekniklerine göre çalınız.

54


1.8. Hüseynide Uşşak Dörtlüsünde Alıştırmalar

1.8.1. Hüseynide Uşşak Dörtlüsünde Dilli Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizleri "tu-tu-tu-tu” dil tekniği ile çalınız. Egzersizi metronom ile çalmaya başlayıp kademeli olarak tempoyu arttırınız.

EGZERSİZ

54 55


1.8.2. Hüseynide Uşşak Dörtlüsünde Bağlı Egzersizler


EGZERSİZ

2


1

56


3

56 57


1.8.3. Hüseynide Uşşak Dörtlüsünde Dilli-Bağlı Egzersizler

1

Aşağıda verilen egzersizleri artikülasyonlara dikkat ederek çalınız. Her iki ölçüde bir nefes alınız.

2

EGZERSİZ

58


1

2

1.8.4. Hüseynide Uşşak Dörtlüsünde Bağlı-Dilli Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizleri dil teknikleri, dinamik ve bağlara dikkat ederek ve iki ölçüde bir nefes alarak çalınız.

EGZERSİZ

58 59


1.9. Hüseyni Dizisinde Alıştırmalar

1

2

EGZERSİZ


Aşağıdaki egzersizi, metronomla çalmaya başlayıp tempoyu metronoma kadar yavaşlatarak çalınız. Seslerin doğru entonasyonda olduğunu kontrol ediniz.


! DİKKAT:

60


1.9.1. Hüseyni Dizisinde Dilli Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi, metronomdan başlatıp, metronoma kadar kademeli yükseltiniz.

EGZERSİZ

Aşağıda verilen diziyi, hüseyni makamını oluşturan beşli ve dörtlü kalıplara göre düzenleyerek porte üzerinde gösteriniz. Diziyi klarnetinizle çalınız.

7. ETKİNLİK

60 61


“Biz, bir Türk bestesini dinlediğimiz zaman ondan geçmişin uyanma bı-rakması lâzım gelen hikâyesini kalbimize giren oklar gibi duymak isteriz. Acı olsun, tatlı olsun biz, bir beste dinlerken ve farkında olmaksızın his-lerimizin incelir olduğunu duymak isteriz. Bütün bunlardan başka musi-kiden beklediğimizin maddî, fikrî ve hissî uyanıklık ve çevikliğin takviyesi

olduğuna şüphe yoktur.”

Mustafa Kemal Atatürk

(Ulus Gazatesi, B. Kemal Ünal, Musikiye Ait Bir Not. 1939

62


1.9.2. Hüseyni Dizisinde Bağlı Egzersizler


EGZERSİZ

62 63


1.9.3. Hüseyni Dizisinde Dilli-Bağlı Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi dil şemasına uygun şekilde çalınız.

EGZERSİZ

64


1.9.4. Hüseyni Dizisinde Bağlı-Dilli Egzersizler

Aşağıda verilen egzersizi artikülasyona dikkat ederek çalınız. Her iki ölçüde bir nefes alınız.

EGZERSİZ

64


65

OKUMA PARÇASI

ATATÜRK’ÜN KÜLTÜR POLİTİKASI

1923'te kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Fransız Devrimi'nin "özgürlük, eşitlik, adalet, dayanışma” ilke-lerinden yola çıkmıştır ve geliştirdiği kültür ve eğitim politi kaları doğal olarak “ulusalcı”dır. Bu doğrul-tuda gerçekleştirilen eğitsel reformlar, 1924’te yürürlüğe giren Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile başlar. Bu yasayla eğitim ve ögretimin ilkeleri bütünselliğe kavuşturulmuş, ders planları buna göre hazırlan-mıştır. “Müzik dersi” müfredat programlarında yer almıştır. Yeni kültür politikaları kapsamında hızla kurumlaşmaya gidilmiştir: 1923’te Darülelhan, İstanbul’da Batı Müziği bölümüyle yeniden açılmış, l924’te Ankara’da ortaöğretim için müzik öğretmeni yetiştirilmek üzere Musiki Muallim Mektebi hiz-mete girmiştir. Muzıka-i Humayun ise, 27 Nisan l924’te İstanbul’dan Ankara’ya getirilerek “Riyaseti Cumhur Musiki Heyeti”adını almıştır. 1926’da konservatuvara dönüştürülen Darülelhan, bu kez sa-dece Batı Müziği eğitimi vermeye başlamış, ayrıca İstanbul Belediyesi’ne bağlanarak Millî Eğitim Ba-kanlığınca onaylanan programları uygulamıştır. Bütün bu yönleriyle müzik “süslü bir eğlence aracı” olmaktan çıkmaya başla mış, özgür düşünce temelindeki yaratıcılık ortamına doğru ilerlemiştir.

Bu eğilim Atatürk’ün 1 Kasım 1934’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışı dolayısıyla verdiği söy-levin müziğe ayrılan paragrafında açıkça dile getirilmiştir: “Arkadaşlar, güzel sanatların hepsinde, ulus gençliğinin ne türlü ilerletilmesini istediğinizi bilirim. Bu yapılmaktadır: Ancak, bunda en çabuk, en önde götü rülmesi gerekli olan, Türk musikisidir. Bir ulusun yeni değişikliğine ölçü, musikide de-ğişikliği alabilmesi, kavrayabilmesidir. Bugün dinletilmeye yeltenilen musiki yüz ağartıcı değerde ol-maktan uzaktır. Bunu açıkça bilmeliyiz. Ulusal ince duygu ları, düşünceleri anlatan; yüksek deyişleri, söyleyişleri toplamak, onları bir an önce, genel, son musiki kurallarına göre işlemek gerekir. Ancak bu düzeyde Türk ulusal musikisi yükselebilir, evrensel musikide yerini alabilir.”

A.Say, A. (1995) Müzik Tarihi, Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.

66


1. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki porte üzerinde rastta buselik beşlisinin notalarını çıkıcı olarak gösteriniz.

2. Aşağıdaki porte üzerinde nevada kürdi dörtlüsünün notalarını çıkıcı olarak gösteriniz.

3. Aşağıdaki porte üzerinde nihavent makamı dizisini gösteriniz.

4. Aşağıdaki porte üzerinde rastta rast beşlisini çıkıcı olarak gösteriniz.

5. Aşağıdaki porte üzerinde rast makamı dizisini gösteriniz.

6. Aşağıdaki porte üzerinde yerinde (dügâhta) hüseyni beşlisini çıkıcı olarak gösteriniz.

66 67


9. Aşağıda verilen nihavent makamına ait seslerin hangi notaya karşılık geldiğini yazınız.

Durak sesi:

Güçlü sesi:

Yeden sesi:

7. Aşağıdaki porte üzerinde hüseynide uşşak dörtlüsünü çıkıcı olarak gösteriniz.

8. Hüseyni makamı dizisini aşağıdaki portede çıkıcı olarak gösteriniz.

11. Aşağıda verilen hüseyni makamına ait seslerin hangi notaya karşılık geldiğini yazınız.

Durak sesi:

Güçlü sesi:

Yeden sesi:

10. Aşağıda verilen rast makamına ait seslerin hangi notaya karşılık geldiğini yazınız.

Durak sesi:

Güçlü sesi:

Yeden sesi:

68


ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

Adı :Soyadı :Sınıfı :Numarası :

Aşağıdaki tablo, kendinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır. “Klarnet Üfleme Teknikleri (3. Seviye) ve Alıştırmalar” ünitesindeki kazanımlarınızı en doğru şekilde ifade eden seçeneğin karşısına (+) işareti koyunuz.

SıraNo

Değerlendirilecek Tutum ve Davranışlar İyi Orta

Kabul Edilebilir

Zayıf

4 3 2 1

1 Rastta buselik beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

2 Nevada kürdi dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

3 Nihavent dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

4 Nihavent makamında yazılmış etütleri çalabilirim.

5 Rast beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

6 Nevada rast dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

7 Rast dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

8 Rast makamında yazılmış etütleri çalabilirim.

9 Hüseynide uşşak dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

10 Hüseyni beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

11 Hüseyni dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

12 Hüseyni makamında yazılmış etütleri çalabilirim.

DEĞERLENDİRME: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 48’dir. En düşük puan 12’dir. 70 ve üzerinde bir puan aldıysanız bu ünite için başarılı olmuşsunuzdur. 69 veya 69’un altında bir puan aldıysanız bu üniteyi tekrar gözden geçiriniz.

Öğrencinin aldığı puan . 100

48

68 69


SıraNo

ÖLÇÜTLER EVET HAYIR KISMEN

1 Klarnet ile rastta buselik beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

2 Klarnet ile nevada kürdi dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

3 Klarnet ile nihavent dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

4 Klarnet ile nihavent etütler çalabilir.

5 Klarnet ile rast beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

6 Klarnet ile nevada rast dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

7 Klarnet ile rast dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

8 Klarnet ile rast makamında etütleri çalabilir.

9 Klarnet ile hüseyni beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

10 Klarnet ile hüseynide uşşak dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

11 Klarnet ile hüseyni dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

12 Klarnet ile hüseyni makamında etütleri çalabilir.

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

Not: Bu uygulamada öğrenciye not verilemez, öğrencinin gelişimini görme açısından arşivde saklanabilir.

Etkinlik Adı :Uygulayanın Adı ve Soyadı :...................................

Arkadaşının Adı ve Soyadı :.............................................Sınıfı :.............................................Numarası :.............................................Tarih :.............................................

AKRAN DEĞERLENDİRME FORMU

AKRAN DEĞERLENDİRME: Değerlendirme sonucunda “Hayır” cevaplarını bir kere daha gözden geçiriniz. Öğrenme faaliyetini tekrar etmesi konusunda arkadaşınızı uyarınız. Bölüm cevaplarınız “Evet” ise arkadaşınıza bir sonraki öğrenme faaliyetine geçmesini öneriniz.

YÖNERGE: Bu form, arkadaşınızı değerlendirmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Arkadaşınızın çalışma-larını en doğru yansıtan seçeneğe (+) işareti koyunuz.


ÖĞRETMEN GÖZLEM FORMU

Adı ve Soyadı :.........................................Sınıfı :.........................................Numarası :.........................................

Aşağıdaki form, etkinlik süresince öğrencilerin çalışmalarını ve uygulama düzeylerini gözlemle-meniz amacıyla hazırlanmıştır.

Ünite Adı :...................................

2. KLARNETTE MAKAMSAL UYGULAMALAR

(UŞŞAK MAKAMI)

70

SıraNo Değerlendirilecek Tutum ve Davranışlar

Çok iyi

İyi Orta Kabul edilebilir

Zayıf

5 4 3 2 1

1 Rastta buselik beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

2 Nevada kürdi dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

3 Nihavent dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

4 Nihavent makamında yazılmış etütleri çalabilir.

5 Rast beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

6 Nevada rast dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

7 Rast dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

8 Rast makamında yazılmış etütleri çalabilir.

9 Hüseyni uşşak dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

10 Hüseyni beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

11 Hüseyni dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

12 Hüseyni makamında yazılmış etütleri çalabilir.

TOPLAM

DEĞERLENDİRME: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 60’tır. En düşük puan 12’dir. Öğ-renciniz bu ölçekten 100 üzerinden 70 ve üzerinde aldıysa bu öğrenme için başarı düzeyi yeterli demektir. 69 puan veya altında bir puan aldıysa önceki öğrenmeleri tekrar etmesini sağlayınız.


60


Ünite Konuları 2.1. Uşşak Dörtlüsü Çalışmaları 2.2. Nevada Buselik Beşlisi Çalışmaları 2.3. Klarnette Uşşak Dizisi Çalışmaları 2.4. Uşşak Eser Çalışmaları

71


(UŞŞAK MAKAMI)

2. ÜNİTE

KavramlarUşşak DörtlüsüNevada Buselik BeşlisiDiziMakamUşşak DizisiUşşak MakamıPeşrevŞarkıTürküLongaSirto

70

72


2. KLARNETTE MAKAMSAL UYGULAMALAR (UŞŞAK MAKAMI)

Yerinde uşşak dörtlüsüne nevada buselik beşlisinin eklenmesiyle meydana gelmiştir.

Dügâh perdesidir.

Çıkıcıdır.

Neva perdesidir.

“Si” için koma bemolü donanıma yazılır.

İkinci çizgideki rast (sol) perdesidir.

Yegâh perdesinde bir rast beşlisi oluşturularak genişleyebilir.

SEYRİ

DİZİSİ

DONANIMI

YEDENİ

GÜÇLÜSÜ

GENİŞLEMESİ

DURAĞI

Yerinde Uşşak Dörtlüsü

Nevada Buselik Beşlisi

UŞŞAK MAKAMI

1. Uşşak makamında yazılmış eserler dinleyiniz.

2. Ünitede yer alan “Kalenin Burcu muyam, Vay Sürmeli Sürmeli, Uşşak Türkü” adlı eserin kaydını sınıf arkadaşlarınızla birlikte dinleyiniz. Eseri çalmadan önce yapacağınız bu hazırlığın bireysel sorumluluğunuzun gelişmesindeki önemini açıklayınız.

Aşağıda verilmiş olan uşşak makamı dizisini klarnetiniz ile çalınız.



1. ETKİNLİK

ÜNİTEYE HAZIRLIK

72 73


Yerinde uşşak dörtlüsüne nevada buselik beşlisinin eklenmesiyle meydana gelmiştir.

EGZERSİZ

1



! DİKKAT:

2


74


2.1.1. Uşşak Dörtlüsünü La (Dügâh) Sesini Temel Alarak; Orta Bölgede Si (Segâh), Do (Çargâh) ve Re (Neva) Seslerine Çıkarak Üretme

2.1. Uşşak Dörtlüsü Çalışmaları

Aşağıda verilen egzersizleri cümle bağlarına dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

2

1

74 75


2.1.2. Uşşak Dörtlüsünü Orta Bölgedeki Re (Neva) Sesini Temel Alarak; Do (Çargâh), Si (Segâh), La (Dügâh) Seslerine İnerek Üretme

Aşağıda verilen egzersizleri cümle bağlarına dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

1

2

76


2.2.1. Nevada Buselik Beşlisini Orta Bölgede Re (Neva) Sesini Temel Alarak; Mi (Hüseyni) Fa (Acem), Sol (gerdaniye), La (Muhayyer) Seslerine Çıkarak Üretme

1

2.2. Nevada Buselik Beşlisi Çalışmaları


Aşağıda verilen egzersizi ritmik çalışma ve bağ-dil çalışmalarına dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

2

76 77


3

2.2.2. Nevada Buselik Beşlisini Orta Bölgedeki La (Muhayyer) Sesini Temel Alarak; Sol (Gerdaniye), Fa (Acem), Mi (Hüseyni) Seslerine İnerek Üretme

1

Aşağıdaki 1. egzersizi artikülasyona dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

Aşağıda verilen 3. egzersizi artikülasyona dikkat ederek çalınız.

78


2

Aşağıda verilen egzersizi dinamiklere dikkat ederek çalınız.

2.3.1. Uşşak Dizisini Oluşturan Sesleri Çıkıcı Beşli ve Çıkıcı Dörtlü Olarak Üretme

2.3. Klarnette Uşşak Dizisi Çalışmaları

EGZERSİZ

Aşağıda verilen egzersizleri, metronom ile başlayıp tempoyu ’e kadar kademeli olarak arttırarak çalınız.

1

78 79


2

80


3

Aşağıda verilen oktav seslerini entonasyona dikkat ederek çalınız.

4

Aşağıda verilen egzersizi, diyafram ve dudak pozisyonu desteğini bırakmadan, entonasyona dikkat ederek çalınız.

80 81


Yukarıdaki egzersiz, klarnette oktav perdesi ve pozisyon dışı seslerde entonasyon ve parmak hakimiyeti sağlamak bakımından önemlidir. NOT

5

Aşağıda verilen egzersizi cümle bağlarına dikkat ederek çalınız.

82


Aşağıda verilen egzersizi dil-bağ tablosuna göre çalınız.

2.3.2. Uşşak Dizisini Oluşturan Sesleri İnici Beşli ve İnici Dörtlü Olarak Çalma

EGZERSİZ

1

simile

83

82 83


Aşağıdaki egzersizi cümle bağlarına ve aralıkların doğru entonasyonda olmasına dikkat ederek çalınız.

2

83

84


2.4.1. Uşşak Makamında Yedi Zamanlı Usullerdeki Eserler

2.4. Uşşak Eser Çalışmaları

Aşağıda verilen eseri çalgınız ile seslendiriniz.

Usandım Ağlayıp Ah Eylemekten Uşşak Şarkı

Usulü: Devrihindi Beste: Hacı Arif BeyGüfteci: Bilinmiyor

ESER ÇALIŞMASI

TRT Arşivi

85

84 85


2.4.2. Uşşak Makamında Sekiz Zamanlı Usullerdeki Eserler

Anonim


Usulü: Düyek

ESER ÇALIŞMASI

85

TRT Arşivi

Kalenin Burcu muyam“Vay Sürmeli Sürmeli”

Uşşak Türkü

2. ÜNİTE

86

OKUMA PARÇASI

İsmâil Dede Efendi, 500 dolayında beste yapmışsa da, nota kullanımının yaygın olmayışı ve mûsikî öğ-

retiminin ezbere dayanması sebebiyle bunların yarısına yakını unutulmuş, 8’i çalgısal, geri kalanı sözlü

olmak üzere 267 eseri günümüze ulaşabilmiştir. Sözlü eserlerinden 49’u dinî-tasavvufî, 218’i din dışıdır.

En mühim tasavvufî eserleri hüzzam, saba ve ferahfezâ Mevlevî âyinleridir.

Sanatçının önemli bestelerinden bazıları şunlardır:

1.Rast Semâi “Yine bir gülnihâl aldı bu gönlümü”

2.Hicaz Köçekçe “Şu karşıki dağda bir yeşil çadır”

3.Rast Kar-ı Nev “Gözümde daim hayali cânâ”

4.Hicaz Yürük Semâi “Yine neş'e-i muhabbet etti dil-ü canım etti şeyda”

5.Hüzzam Yürük Semâi “Reh-i aşkında edip kaddimi kütah gönül”

6.Ferahfezâ Yürük Semâi “Bu gece ben yine bülbülleri hâmûş ettim”

7.Hicaz Semâi “Ey büt-i nev-edâ olmuşum müptelâ”

8.Talaa'l bedrü aleyna

İslam Ansiklopedisi (2001). 23. cilt, Sayfa 93, İstanbul, 2001

HAMMÂMÎZÂDE İSMÂİL DEDE EFENDİ

(9 Ocak 1778, İstanbul - 29 Kasım 1846, Mekke, Minâ)

Neyzen, bestekâr ve hanendedir. Babası geçimini hamam işletme-

ciliğiyle sağladığı için kendisine “Hammâmîzâde” denmiştir. Ancak

günümüzde “Dede Efendi” diye anılır. Sesinin güzelliği ve müzik

yeteneği çok küçük yaşta ortaya çıkınca Uncuzade Mehmet Emin

Efendi’den özel dersler almaya başlar. 1798’de Yenikapı Mevlevihâ-

nesi şeyhi Ali Nutki Dede’ye bağlanır. Yirmi iki yaşındayken 1001 gün

süren Mevlevî çilesini tamamlayarak “Dede” olur. Sarayın önemli gö-

revlerinden olan pâdişah musahipliğine ve müezzinbaşılığına atanır.

Sultan III. Selim’den sonra Sultan II. Mahmud’un da yakın alâka ve

desteğini görür. İsmâil Dede Efendi, Enderûn’da ve Yenikapı Mevle-

vihânesi’nde mûsikî dersleri verir. Mevlevî âyininden ilâhiye, kârdan

köçekçeye, her biçimde ürün veren Dede Efendi içtenlik ve akıcılığa

büyük ehemmiyet vermiştir.

87



1. Aşağıdaki porte üzerinde (dügâhta) uşşak dörtlüsünün notalarını çıkıcı olarak gösteriniz.

2. Aşağıdaki porte üzerinde nevada buselik beşlisinin notalarını çıkıcı olarak gösteriniz.

3. Aşağıdaki porte üzerinde uşşak makamı dizisini gösteriniz.

4. Aşağıda verilen uşşak makamına ait seslerin hangi notaya karşılık geldiğini yazınız.

Durak sesi:

Güçlü sesi:

Yeden sesi:

Devrihindi;

Yedi zamanlı usuldür.

Sekiz zamanlı usuldür.

5. Aşağıda verilen bilgilerden doğru olanı işaretleyiniz.

88



Adı ve Soyadı :Sınıfı :Numarası :

Aşağıdaki tablo, kendinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır. “Klarnette Makamsal Uygulamalar (Uşşak Makamı)” ünitesindeki kazanımlarınızı en doğru şekilde ifade eden seçeneğin karşısına (+) işareti koyunuz.

SıraNo


Kabul Edilebilir

Zayıf

4 3 2 1

1 Uşşak dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

2 Nevada buselik beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

3 Uşşak dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

4 Uşşak makamındaki yedi zamanlı eserleri çalabilirim.

5 Uşşak makamındaki sekiz zamanlı eserleri çalabilirim.

DEĞERLENDİRME: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 20’dir. En düşük puan 5’tir. 70 ve üzerinde bir puan aldıysanız bu ünite için başarılı olmuşsunuzdur. 69 veya 69’un altında bir puan aldıysanız bu üniteyi tekrar gözden geçiriniz.


20

88 89


SıraNo


1 Uşşak dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

2 Nevada buselik beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

3 Uşşak dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

4 Uşşak makamındaki yedi zamanlı eserleri çalabilir.

5 Uşşak makamındaki sekiz zamanlı eserleri çalabilir.


Arkadaşının Adı ve Soyadı :.........................................Sınıfı :.........................................Numarası :.........................................Tarih :.........................................


...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................





90



SıraNo

Değerlendirilecek Tutum ve DavranışlarZayıf

Kabul Edilebilir

Orta İyi Çok İyi

5 4 3 2 1


2 Nevada buselik beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

3 Uşşak dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

4 Uşşak makamındaki yedi zamanlı eserleri çalabilir.

5 Uşşak makamındaki sekiz zamanlı eserleri çalabilir.

TOPLAM

DEĞERLENDİRME: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 25’tir. En düşük puan 5’tir. 69 puan veya altında bir puan aldıysa önceki öğrenmeleri tekrar etmesini sağlayınız.


25

Aşağıdaki form, etkinlik süresince öğrencilerin çalışmalarını ve uygulama düzeylerini gözlemlemeniz amacıyla hazırlanmıştır.


Ünite Adı :.........................................


(HİCAZ MAKAMI)


90


91

Ünite Konuları 3.1. Hicaz Dörtlüsü Çalışmaları

3.2. Hicaz Beşlisi Çalışmaları


3.4. Nevada Rast Beşlisi Çalışmaları

3.5. Hüseynide Uşşak Dörtlüsü Çalışmaları

3.6. Hüseynide Hicaz Dörtlüsü Çalışmaları

3.7. Hicaz Hümayun Dizisi Çalışmaları

3.8. Hicaz Dizisi Çalışmaları

3.9. Hicaz Uzzal Dizisi Çalışmaları

3.10. Zirgüleli Hicaz Çalışmaları

3.11. Hicaz Eser çalışmaları

Kavramlar

DiziMakamHicaz MakamıPeşrev ŞarkıTürküLongaSirtoHümayunHicaz

3. ÜNİTE 3. KLARNETTE MAKAMSAL UYGULAMALAR

(HİCAZ MAKAMI)

92


3. KLARNETTE MAKAMSAL UYGULAMALAR(HİCAZ MAKAMI)

HİCAZ AİLESİ MAKAMLARI

Aralarında çok büyük farklılıklar olmayan dört makamdan oluşan bir ailedir. Hepsinin seyri

inici-çıkıcıdır. Durak perdeleri de la (dügâh) perdesidir. Sık sık birbirlerine geçki yapan bu dört

makam arasında güçlü perdeleri ve ses değiştirici işaretleri bakımından farklılıklar vardır.

4. Zirgüleli Hicaz Makamı

1. Hicaz Hümayun Makamı

2. Hicaz Makamı

3. Hicaz Uzzal Makamı

Yerinde Hicaz Dörtlüsü



Nevada Rast Beşlisi

Yerinde Hicaz Beşlisi

Hüseynide Hicaz Dörtlüsü


Hüseynide Uşşak Dörtlüsü

1. Hicaz makamında eserler dinleyiniz.

2. 9 Mayıs 2014 yılında kaybettiğimiz klarnet üstadı “Selim Sesler” için okulunuzda bir anma töreni düzenleyiniz.

3. ÜNİTE

ÜNİTEYE HAZIRLIK

92 93

3. ÜNİTE 3. ÜNİTE 3. ÜNİTE

3.1. Hicaz Dörtlüsü Çalışmaları

3.1.1. Hicaz Dörtlüsünü Pest Bölgedeki La (Dügâh) Sesini Temel Alarak; Orta Bölge- de Si Bemol (Dik Kürdi), Do (Çargâh), Re (Neva) Seslerini Seslendirme

1

2

Aşağıda verilen 1. egzersizi tabloda verilen oktavlardan çalınız.

Aşağıda verilen egzersizi trillere dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

94


3.1.2. Hicaz Dörtlüsünü Orta Bölgedeki Re (Neva) Sesini Temel Alarak; Do (Çargâh), Si Bemol (Dik Kürdi) ve La (Dügâh) Seslerini Seslendirme

Aşağıda verilen egzersizi çalarken her seste kontrollü olmaya çalışınız. Seslerin doğru entonas-yonda olduğunu kontrol etmek için tuner kullanınız.

EGZERSİZ


3. ÜNİTE

1

2

94 95

3. ÜNİTE 3. ÜNİTE 3. ÜNİTE

Aşağıda mordan süslemeleri gösterilmiştir. Mordan süslemelerinin üst dizekte yazılışı, alt dizekte ise çalınışı gösterilmiştir.

Bir sonraki ya da bir önceki notayla bir kez yapılan tril çeşididir. Özellikle Barok Dönem’de besteciler tarafından çok sık kullanılmıştır.

• Mordan

İki çeşit mordan vardır.

Üst Mordan

Alt Mordan

3.2.1. Hicaz Beşlisini Pest Bölgedeki La (Dügâh) Sesini Temel Alarak; Orta Bölgede Si Bemol (Dik kürdi), Do (Çargâh), Re (Neva) ve Mi (Hüseyni) Seslerini Seslendirme

Aşağıda verilen egzersizi artikülasyona dikkat ederek çalınız. Egzersizi çalarken her iki ölçüde bir nefes alınız.

EGZERSİZ

1

Hicaz beşlisini inceleyiniz. Hangi aralıklardan oluştuğunu klarnetinizle çalarak gösteriniz.

3.2. Hicaz Beşlisi Çalışmaları

1. ETKİNLİK

96


Aşağıda verilen alıştırmayı mordan işaretine dikkat ederek çalınız.

Daha çok piyano ve gitar benzeri geniş oktavlara sahip çalgılara ait eserlerde kullanılan bu semboller,

nota okuma ve yazma açısından anahtar üzerindeki nota gösterimini kolaylaştırır. Aksi takdirde çok

fazla ek çizgi kullanmak gerekir.

• Oktav İşaretleri

(8va) All Ottava: An Octave Higher (Bir oktav yukarıdan)

(8vb) All Ottava Basso: An Octave Lower (Bir oktav aşağıdan)

Yazıldığı yerden bir oktav ince olarak çalınacak anlamına gelen sembol.

Yazıldığı yerden bir oktav kalın olarak çalınacak anlamına gelen sembol.

Üst dizekte sembol olarak gösterilişi, alt dizekte ise seslendirilecek pozisyonu verilmiştir.

3. ETKİNLİK

Yukarıdaki bilgilerden hareketle mordan tekniği içeren eserleri araştırınız. Bulduğunuz eserlerin kayıtlarını arkadaşlarınızla paylaşınız.

2. ETKİNLİK

96 97


2

Aşağıdaki çalışmada üst dizekteki notaları, verilen sembollere göre alt dizekte ilgili yerlere yazınız ve çalınız.

4. ETKİNLİK

98


3

3.2.2. Hicaz Beşlisini Orta Bölgedeki Mi (Hüseyni) Sesini Temel Alarak; Re (Neva) Do (Çargâh), Si Bemol (Dik Kürdi), La (Dügâh) Seslerini Seslendirme

Aşağıdaki egzersizi ritmik çalışmaya, bağ-dil tablosuna ve hicaz ailesi değiştirici işaretlerine göre çalınız.

Aşağıda verilen egzersizi artikülasyona dikkat ederek ve her iki ölçüde bir nefes alarak çalınız.

EGZERSİZ

98 99


Aşağıdaki egzersizi verilen ritmik çalışma ve bağ-dil tablosuna göre çalınız.


EGZERSİZ

3.3.1. Nevada Buselik Beşlisini Orta Bölgede Re (Neva) Sesini Temel Alarak; Mi (Hüseyni), Fa (Acem), Sol (Gerdaniye), La (Muhayyer) Seslerini Seslendirme

1


Nevada buselik beşlisini klarnet ile çalınabilen bütün oktavlardan çalınız.

5. ETKİNLİK

2

100


3.3.2. Nevada Buselik Beşlisini Orta Bölgedeki La (Muhayyer), Sesini Temel Alarak; Sol (Gerdaniye), Fa (Acem), Mi (Hüseyni) Seslerini Seslendirme


EGZERSİZ

3.4. Nevada Rast Beşlisi Çalışmaları

Nevada rast beşlisini klarnet ile çalınabilen bütün oktavlardan çalınız.

Nevada rast beşlisi aralıklarını aşağıda verilen dizek üzerinde gösteriniz.

6. ETKİNLİK

7. ETKİNLİK

100 101


Aşağıdaki egzersizi verilen ritmik çalışmaya ve bağ-dil tablosuna göre çalınız.

1

3.4.1. Nevada Rast Beşlisini Orta Bölgede Re (Neva) Sesini Temel Alarak; Mi (Hüseyni), Fa Diyez (Eviç), Sol (Gerdaniye), La (Muhayyer) Seslerini Seslendirme


EGZERSİZ

2

102


3.4.2. Nevada Rast Beşlisini Orta Bölgedeki La (Muhayyer), Sesini Temel Alarak; Sol (Gerdaniye), Fa Diyez (Eviç), Mi (Hüseyni) ve Re (Neva) Seslerini Seslendirme


EGZERSİZ

3.5. Hüseynide Uşşak Dörtlüsü Çalışmaları

Hüseynide uşşak dörtlüsünü klarnet ile çalınabilen bütün oktavlardan çalınız.

Hüseynide uşşak dörtlüsünün aralıklarını aşağıda verilen dizek üzerinde gösteriniz.

8. ETKİNLİK

9. ETKİNLİK

102 103


2

EGZERSİZ

Aşağıdaki egzersizi bağlara dikkat ederek çalınız.

Aşağıda verilen 1. ve 2. egzersizi çalarken her bir sesi kontrollü olarak çalınız. Seslerin doğru entonsayonda olduğunu kontrol etmek için tuner kullanınız.

1

3.5.1. Hüseynide Uşşak Dörtlüsünü Orta Bölgede Mi (Hüseyni) Sesini Temel Alarak; Fa Diyez (Eviç), Sol (Gerdaniye), La (Muhayyer) Seslerini Seslendirme

104


3

3.5.2. Hüseynide Uşşak Dörtlüsünü Orta Bölgedeki La (Muhayyer), Sesini Temel Alarak; Sol (Gerdaniye), Fa Diyez (Eviç), ve Mi (Hüseyni) Seslerini Seslendirme


EGZERSİZ

Aşağıda egzersizi artikülasyonlara dikkat ederek çalınız.

104 105


3.6. Hüseynide Hicaz Dörtlüsü Çalışmaları

1

3.6.1. Hüseynide Hicaz Dörtlüsünü Orta Bölgede Mi (Hüseyni) Sesini Temel Alarak; Fa Diyez (Dik Acem), Sol Diyez (Nim Şehnaz) ve La (Muhayyer) Seslerini Seslendirme

Hüseynide hicaz dörtlüsü aralıklarını aşağıda verilen dizek üzerinde gösteriniz.

Hüseynide hicaz dörtlüsünü klarnet ile çalınabilen bütün oktavlardan çalınız.

Aşağıda verilen egzersizi çalarken her seste kontrollü olmaya çalışınız. Seslerin doğru entonasyonda olduğunu kontrol etmek için tuner kullanınız.

EGZERSİZ

105

10. ETKİNLİK

11. ETKİNLİK

106


Aşağıdaki egzersizi cümle bağlarına dikkat ederek çalınız.

2

107

106 107


3.6.2. Hüseynide Hicaz Dörtlüsünü Orta Bölgedeki La (Muhayyer), Sesini Temel Alarak; Sol Diyez (Nim Şehnaz), Fa Diyez (Dik Acem), Mi (Hüseyni) Seslerini Seslendirme

Aşağıda verilen egzersizleri dile ve bağlara dikkat ederek çalınız. Her iki ölçüde bir nefes alınız.

EGZERSİZ

1

2

107


108

OKUMA PARÇASI

ATATÜRK VE MUSİKİ

Güzel sanatlar içinde musikinin Atatürk’ün gözünde özel bir yeri vardır. Atatürk musikiyi Türk İnkılâbı’nın en önemli unsurlarından biri olarak görmüştür. Nitekim O’na göre, inkılâp hareketinde en çabuk ve en önde götürülmesi gerekli olan sanat dalı musikidir. Bir milletin musi-kideki değişikliği algılayıp kavrayabilmesi, inkılâbın toplumda yarattığı değişimin başarısına bir ölçü teşkil eder. Bu anlamıyla musikide katedi-len mesafe ve ulaşılan nokta, bir milletin gelişmişlik seviyesini gösterir.

1925’te ziyaret ettiği İzmir Kız Öğretmen Okulu’nda öğrencilerle bir araya gelen Atatürk, hayat ile musiki arasın-daki ilişkiye yönelik bir soru üzerine; hayatın neşesi, ruhu, sevinci anlamına gelen musikinin hayatın kendisi oldu-ğunu ve musikisiz bir hayatın düşünülemeyeceğini belirterek bu konu ile ilgili düşüncelerini açık bir şekilde ifade etmiştir. Atatürk, Osmanlı musikisinin Türkiye Cumhuriyeti’nin inkılâp hareketini temsil edecek kudrette olmadığını düşünmektedir. Bu musikinin Türk insanının ruhunu ve hislerini tatmin etmeye yetmeyeceği yönündeki kanaatini Sarayburnu’nda Doğu sanatını temsil eden iki musiki topluluğunu dinleme fırsatı bulduğunda dile getirmiştir. Bu bağlamda, yaratılış olarak şen ve neşeli bir karaktere sahip olan Türklerin, musikide de tercihlerini mizaçlarına uygun olarak çağdaş musiki yönünde kullanmaları bir gereklilik arz etmiştir. Klasik Osmanlı musikisi ile Batı musikisini karşılaştıranlara karşı düşündüklerini Ulus gazetesi yazarı B. Kemal Ünal’a aktaran Atatürk, söz konusu söyleşide eski musiki tarzının eksikliklerine değinmiş ve: “inkılâp içinde Türk düşüncesinin basit oyunlara eşlik edecek, insanlarda basit ve geçici heyecanlar uyandıracak bir musiki aramadığını; aksine yüksek duyguların, hayat ve hatıraların ifadesini sağlayan bir musikinin arayışı içinde olduğunu” bildirerek klasik Osmanlı musikisini diriltmeye çalışmanın çağdaş Türk musikisine bir fayda sağlamayacağını vurgulamak istemiştir. Çağdaş Türk musikisine bir fayda sağlamayaca-ğını vurgulamak istemiştir.

Atatürk, yetiştiği çevrenin etkisi ve geçmişten gelen bir alışkanlık neticesinde alaturka musikiden hoşlanmasına rağ-men, Batı musikisine uzak durmamıştır. Bu konuyla ilgili olarak Falih Rıfkı Atay, Atatürk’ün: “Çocuklarımızın ve gele-cek nesillerin musikisi, Batı medeniyetinin musikisidir.” söylemini çeşitli vesilelerle dile getirdiğini belirtmiştir. Alman biyografya yazarı Emil Ludwig, 1930 martında Atatürk ile yaptığı bir söyleşide; Doğu musikisinin Batılı kulaklara garip geldiğini, bir Batılı için Doğu musikisinin anlaşılamaz olduğunu öne sürünce Atatürk bu tenkide: “Bunlar hep Bi-zans’tan kalma şeylerdir. Bizim gerçek musikimiz Anadolu halkından işitilebilir.” şeklinde bir açıklama getirmiştir. Batı musikisinin çağdaş seviyeye 400 yıl kadar bir sürede ulaştığını öğrenen Atatürk: “Bizim bu kadar beklemeye vaktimiz yok. Bunun için Batı musikiciliğine kucak açtığımızı görüyorsunuz.” diyerek musiki yolunda kaynağını Anadolu’dan alan hızlı bir değişimin gerekliliğine işaret etmiştir. Atatürk’ün Batı musikisine yönelişi Emil Ludwig’e verdiği cevaptan da anlaşılacağı üzere özgün değerleri içinde barındıran, ancak Batı’da yüzyıllardır işlenegelmiş çoksesli musiki çalış-malarından ve tecrübelerinden de istifade etmeyi amaçlayan bir yöneliştir. Bu yüzden, Batı musikisine kucak açmak ve bu musikiyi öğrenmek Türk musikisinden uzaklaşmak anlamına gelmemektedir. Atatürk, hem Türk hem de Batı musikisini yüksek medeniyetlerin ürünü olarak telakki etmiştir. Bunun için çağdaş musikiye giden yolun geleneksel Türk musikisinden geçmesi gerektiğine inanmıştır. Esas mesele Türk musikisinin Batı’da saygıyla dinlenecek bir şekle sokulmasıdır. Bunun için millî, ince duyguları, düşünceleri anlatan deyişleri, söyleyişleri toplamak ve onları en son musiki kurallarına göre işlemek gerektiğine, Türk musikisinin ancak bu şekilde gelişip, evrensel musiki içinde yer bulabileceğine işaret etmiştir. Netice itibariyle Atatürk’e göre Türk milleti için gerekli olan musiki tarzının, özünü halk musikisinden alan çok sesli bir musiki olduğunu açıkça söyleyebiliriz.

Bu duygu ve düşünceler içinde Atatürk yeni şairlerden, ediplerden, musiki bilginlerinden ve özellikle ses sanatçıla-rından beklentilerini şu şekilde dile getirmiştir: “Biz, bir Türk bestesini dinlediğimiz zaman ondan geçmişin uyanma bırakması lâzım gelen hikâyesini kalbimize giren oklar gibi duymak isteriz. Acı olsun, tatlı olsun biz, bir beste dinlerken ve farkında olmaksızın hislerimizin incelir olduğunu duymak isteriz. Bütün bunlardan başka musikiden beklediğimi-zin maddî, fikrî ve hissî uyanıklık ve çevikliğin takviyesi olduğuna şüphe yoktur.” Bu söylemden anlaşılacağı üzere, Atatürk sanatçılardan geçmişle anlamlı bir bağ kuran ve geleceğe dair yeni umutlar aşılayan bir musiki beklentisi içindedir.

Dr. Erol EVCİN, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, Sayfa 47, Bahar 2011, s. 521-555

3. ÜNİTE

109


108

Dr. Erol EVCİN, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, Sayfa 47, Bahar 2011, s. 521-555

3.7. Hicaz Hümayun Dizisi Çalışmaları

Dügâh perdesidir.

Çıkıcı-inicidir. Bazen çıkıcı olarak kullanılmıştır.

Neva perdesidir.

Yerinde hicaz dörtlüsüne nevada buselik beşlisi eklenmesinden meydana gelmiştir.

Si için bakiye bemolü, do için bakiye diyezi donanıma yazılır.

2. çizgideki rast perdesidir.

SEYRİ

DİZİSİ

DONANIMI

YEDENİ

GÜÇLÜSÜ

DURAĞI



3. ÜNİTE

Aşağıda verilen diziyi hicaz hümayun makamını oluşturan dörtlü ve beşli kalıplara göre düzenleyerek porte üzerinde gösteriniz. Diziyi klarnetinizle çalınız.

12. ETKİNLİK

Hicaz hümayun dizisini klarnetinizle çalınız.

13. ETKİNLİK

Mi (hüseyni) sesi üzerinden yazılan hicaz hümayun dizisinin aralıklarını aşağıdaki boş dizek üzerinde gösteriniz.

14. ETKİNLİK

110


EGZERSİZ

1

2




! DİKKAT:

110

110 111


Aşağıdaki egzersizi verilen bağ-dil tablosuna, ritmik çalışmaya ve hicaz ailesi değiştirici işaretlerine göre çalınız.

1

3.7.1. Hicaz Hümayun Dizisini Oluşturan Sesleri Çıkıcı Dörtlü ve Çıkıcı Beşli Olarak Seslendirme

EGZERSİZ

112


2

Aşağıdaki verilen egzersizi, cümle bağlarına dikkat ederek çalınız.

112 113


3.7.2. Hicaz Hümayun Dizisini Oluşturan Sesleri İnici Beşli ve İnici Dörtlü Olarak Seslendirme

Aşağıda verilen 1. egzersizi, hicaz ailesi değiştirici işaretlerine ve bağ-dil tablosuna göre çalınız.

EGZERSİZ

1

1 2 3

114


2


114 115


3.8. Hicaz Dizisi Çalışmaları

Aşağıda verilen diziyi hicaz makamını oluşturan dörtlü ve beşli kalıplara göre düzen-leyerek porte üzerinde gösteriniz. Diziyi klarnetinizle çalınız.

15. ETKİNLİK

Yerinde hicaz dizisini klarnetinizle çalınız.

16. ETKİNLİK

Re (yegâh) sesi üzerinden hicaz dizisinin aralıklarını aşağıdaki boş dizek üzerinde gösteriniz.

17. ETKİNLİK


Dügâh perdesidir.


Neva perdesidir.


Yerinde hicaz dörtlüsüne nevada rast beşlisi eklenmesinden meydana gelmiştir.

Si için bakiye bemolü, fa ve do için bakiye diyezi donanıma yazılır.

SEYRİ

DİZİSİ

DONANIMI

YEDENİ

GÜÇLÜSÜ

DURAĞI

Nevada Rast Beşlisi

116


1

2

EGZERSİZ



Egzersizin üstünde verilen tril ve dinamikler alıştırmanın tamamında her ölçüde uygulanmalıdır.

! DİKKAT:

116 117


3.8.1. Hicaz Dizisini Oluşturan Sesleri Çıkıcı Dörtlü ve Çıkıcı Beşli Olarak Seslendirme

Aşağıdaki 1. egzersizi verilen, ritmik çalışmaya, bağ-dil tablosuna ve hicaz ailesi değiştirici işaretlerine göre çalınız.

EGZERSİZ

1

118


2

Aşağıdaki egzersizi cümle bağlarına dikkat ederek çalınız.

118 119


3.8.2. Hicaz Dizisini Oluşturan Sesleri İnici Beşli ve İnici Dörtlü Olarak Seslendirme

EGZERSİZ

Aşağıda verilen egzersizlere başlamadan önce klarnetinizle üçüncü oktav seslerinde uzun ses çalışması yapınız. Egzersizleri çalarken artikülasyona dikkat ediniz.

1

simile

120


Aşağıdaki verilen 2. egzersizi bağ-dil tablosuna ve hicaz ailesi değiştirici işaretlerine göre çalınız.

2

simile

120 121


3


122


3.9. Hicaz Uzzal Dizisi Çalışmaları


Hüseynide Uşşak Dörtlüsü

Dügâh perdesidir.


Hüseyni perdesidir.


Si için bakiye bemolü, fa için koma diyezi, do ve sol için bakiye diyezi donanıma yazılır.

Yerinde hicaz beşlisine hüseynide uşşak dörtlüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir.

SEYRİ

DİZİSİ

DONANIMI

YEDENİ

GÜÇLÜSÜ

DURAĞI

Hicaz uzzal dizisini klarnetinizle çalınız.

Aşağıda verilen diziyi, hicaz uzzal makamını oluşturan beşli ve dörtlü kalıplara göre düzenleyerek porte üzerinde gösteriniz. Diziyi klarnetinizle çalınız.

18. ETKİNLİK

19. ETKİNLİK

Mi (hüseyni) sesi üzerinden hicaz uzzal dizisinin aralıklarını aşağıda verilen boş dizek üzerinde gösteriniz.

20. ETKİNLİK

122 123


Yerinde hicaz beşlisine hüseynide uşşak dörtlüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir.

3.9.1. Hicaz Uzzal Dizisini Oluşturan Sesleri Çıkıcı Beşli ve Çıkıcı Dörtlü Olarak Seslendirme

1

Aşağıda verilen egzersizde bağ sonlarından sonra verilen ilk notayı tu hecesiyle çalınız. Her iki ölçüde bir nefes alınız.

EGZERSİZ

124


124 125


3.9.2. Hicaz Uzzal Dizisini Oluşturan Sesleri İnici Beşli ve İnici Dörtlü Olarak Seslendirme

Aşağıda verilen egzersize başlamadan önce klarnetinizle üçüncü oktav seslerinde uzun sesçalışması yapınız. Verilen egzersizi artikülasyona dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

1

simile

126


2

simile


126 127


3.10. Zirgüleli Hicaz Dizisi Çalışmaları

Dügâh perdesidir.

Çıkıcı-inicidir.

Hüseyni perdesidir.

Yerinde hicaz beşlisine hüseynide hicaz dörtlüsü eklenmesiyle meydana gelmiştir.

Si için bakiye bemolü, fa için koma diyezi, do ve sol için bakiye diyezi donanıma yazılır.

2. çizgideki bakiye diyezli nim zirgüle perdesidir.

Aşağıda verilen diziyi zirgüleli hicaz makamını oluşturan beşli ve dörtlü kalıplara göre düzenleyerek porte üzerinde gösteriniz. Diziyi klarnetinizle çalınız.


Hüseynide Hicaz Dörtlüsü

SEYRİ

DİZİSİ

DONANIMI

YEDENİ

GÜÇLÜSÜ

DURAĞI

21. ETKİNLİK

Zirgüleli hicaz dizisini klarnetinizle çalınız.

22. ETKİNLİK

128


Re (yegâh) sesi üzerinden zirgüleli hicaz dizisinin aralıklarını aşağıda verilen boş dizek üzerinde gösteriniz.

1

EGZERSİZ



! DİKKAT:

23. ETKİNLİK

128 129


3.10.1. Zirgüleli Hicaz Dizisini Oluşturan Sesleri Çıkıcı Beşli ve Çıkıcı Dörtlü Olarak Seslendirme

1

Aşağıdaki egzersizde bağ sonlarından sonra verilen ilk notayı tu hecesiyle çalınız. Her iki ölçüde bir nefes alınız.

2

EGZERSİZ

Aşağıdaki egzersizi dinamiklere dikkat ederek çalınız.

130


2


130 131


Aşağıdaki egzersizi metronom ile başlayıp tempoyu metronoma kadar kademeli olarak arttırarak çalışınız.

EGZERSİZ

3

simile

132


1


EGZERSİZ

3.10.2. Zirgüleli Hicaz Dizisini Oluşturan Sesleri İnici Beşli ve İnici Dörtlü Olarak Seslendirme

132 133


Aşağıdaki egzersizi verilen ritmik çalışma ve bağ-dil tablosuna göre çalınız.

EGZERSİZ

2

134


3.11. Hicaz Eser Çalışmaları

3.11.1. Hicaz Makamında Yedi Zamanlı Usullerdeki Eserleri Seslendirme

Usulü: Devrihindi

1

Beste: Enderunî Ali Bey


ESER ÇALIŞMASI

TRT Arşivi

Aşık Oldum Yavrucağım YüzüneHicaz Uzzal Şarkı

134 135



Lavtacı Andon (Batrik Kiryazis)Usulü: Devrituran

2

ESER ÇALIŞMASI

TRT Arşivi

Hicaz Mandıra

136

3. ÜNİTE

3.11.2. Hicaz Makamında Sekiz Zamanlı Usullerdeki Eserleri Seslendirme

Beste: Dede Efendi Güfte: Bilinmiyor

Usulu: Düyek


ESER ÇALIŞMASI

Aşkınla Ben Ey NâzeninHicaz Şarkı

TRT Arşivi

136


137

OKUMA PARÇASI

SELİM SESLER

(1957 - 2014)

Albümlerinden bazıları;

Brenna MacCrimmon, Selim Sesler - Karşılama (1998).

Keşan'a Giden Yollar - Regional And Roman Music From Thrace (1999).

Oğlan Bizim Kiz Bizim (2006).

Çırpık Bacaklı Gelin (2008).Ayrıca film müzikleri eserlerinin arasında yer almaktadır.

Müzisyen ve klarnet virtüözüdür. 1957 yılında Edirne’nin

Keşan ilçesinde doğan Roman kökenli sanatçı, Dramalı

müzisyen bir ailedendir.

Önce zurna çalmayı öğrenen sanatçı daha sonra klarnet

çalmaya başlamıştır. On dört yaşındayken köy düğünle-

rinde ve panayırlarda çalmaya başlayan sanatçı 1980'lerde

daha büyük merkezlerde çalmaya giden Roman müzis-

yenlere katılarak müzik yeteneğini geliştirmek üzere İstan-

bul'a gitmiştir. İstanbul'da, restoranlarda fasıl heyetlerinde,

Ferhan Şensoy tiyatrosunun müzikallerinde, düğünlerde

çaldı ve birçok kayıt yaptı.

1998'de Brenna MacCrimmon ile birlikte Kanada turnesine katılarak Türk Romanlarını ve kendi Ru-

meli kökenlerini temsil etti. Zengin müzikal deneyimleri sonunda, bölgeye ait zengin bir repertuvar ve

çalma tarzı edinerek canlı bir arşiv niteliği kazandı. Doğaçlamalardaki ustalığı ile hem düğün havaları-

nın, hem de günün dans ezgilerinin baş yorumcusu olarak ünlendi.

9 Mayıs 2014 yılında kalp yetmezliği sonucu hayata gözlerini yumdu.

138



1. Aşağıdaki porte üzerinde yerinde (dügâhta) hicaz dörtlüsünün notalarını çıkıcı olarak gösteriniz.

2. Aşağıdaki porte üzerinde yerinde (dügâhta) hicaz beşlisinin notalarını çıkıcı olarak gösteriniz.

3. Aşağıdaki porte üzerinde nevada buselik beşlisinin notalarını çıkıcı olarak gösteriniz.

4. Aşağıdaki porte üzerinde nevada rast beşlisinin notalarını gösteriniz.

5. Aşağıdaki porte üzerinde hüseynide uşşak dörtlüsünün notalarını çıkıcı olarak gösteriniz.

138 139


5. Aşağıdaki porte üzerinde hüseynide uşşak dörtlüsünün notalarını çıkıcı olarak gösteriniz.

6. Aşağıdaki porte üzerinde hüseynide hicaz dörtlüsünün notalarını çıkıcı olarak gösteriniz.

7. Aşağıdaki porte üzerinde hicaz hümayün makamı dizisini gösteriniz.

9. Aşağıdaki porte üzerinde hicaz uzzal makamı dizisini gösteriniz.

10. Zirgüleli hicaz makamı dizisini aşağıdaki porte üzerinde gösteriniz.

Durak sesi:

Güçlü sesi:

Yeden sesi:

11. Aşağıda verilen hicaz makamına ait seslerin hangi notaya karşılık geldiğini yazınız.

8. Aşağıdaki porte üzerinde hicaz makamı dizisini gösteriniz.

140


SıraNo


Kabul Edilebilir

Zayıf

4 3 2 1

1 Hicaz dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

2 Hicaz beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

3 Nevada buselik beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

4 Nevada rast beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

5 Hüseynide uşşak dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

6Hüseynide hicaz dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabi-lirim.

7 Hicaz hümayun dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

8 Hicaz dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

9 Hicaz uzzal dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

10 Zirgüleli hicaz dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

11 Hicaz makamında yazılmış yedi zamanlı eserleri çalabilirim.

12 Hicaz makamın yazılmış sekiz zamanlı eserleri çalabilirim.

DEĞERLENDİRME: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 48’dir. En düşük puan 12’dir. 70 ve üzerinde bir puan aldıysanız bu ünite için başarılı olmuşsunuzdur. 69 veya 69’un altında bir puan aldıysanız bu üniteyi tekrar gözden geçiriniz.


48

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMUAdı ve Soyadı :Soyadı :Sınıfı :Numarası :

Aşağıdaki tablo, kendinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır. “ Klarnette Makamsal Uygulamalar (Hicaz Makamı) “ünitesindeki kazanımlarınızı en doğru şekilde ifade eden seçeneğin karşısına (+)işareti koyunuz.

140 141


SıraNo


1 Klarnet ile hicaz dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

2 Klarnet ile hicaz beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

3 Klarnet ile nevada buselik beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

4 Klarnet ile nevada rast beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

5Klarnet ile hüseynide uşşak dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

6Klarnet ile hüseynide hicaz dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

7Klarnet ile hicaz hümayun dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

8 Klarnet ile hicaz dizisini makamında eserleri çalabilir.

9 Klarnet ile hicaz uzzal dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

10 Klarnet ile zirgüleli hicaz dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

11 Klarnet ile yedi zamanlı eserleri çalabilir.

12 Klarnet ile sekiz zamanlı hicaz eserleri çalabilir.

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................Not: Bu uygulamada öğrenciye not verilemez, öğrencinin gelişimini görme açısından arşivde saklanabilir.


Arkadaşının Adı ve Soyadı :.........................................Sınıfı :.........................................Numarası :.........................................Tarih :.........................................




142





Ünite Adı :.........................................

4. KLARNETTE MAKAMSAL UYGULAMALAR (KARCIĞAR MAKAMI)

SıraNo

Değerlendirilecek Tutum ve Davranışlar Çok iyi


Zayıf

5 4 3 2 1

1 Hicaz dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

2 Hicaz beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

3 Nevada buselik çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

4 Nevada rast beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

5 Hüseynide uşşak dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

6 Hüseynide hicaz dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

7 Hicaz humayun dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

8 Hicaz dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

9 Hicaz uzzal dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

10 Zirgüleli hicaz dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

11 Hicaz makamında yazılmış zamanlı eserleri çalabilir.

12 Hicaz makamında yazılmış sekiz zamanlı eserleri çalabilir.

TOPLAM

DEĞERLENDİRME: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 60’tır. En düşük puan 12’dir. Öğ-renciniz bu ölçekten 100 üzerinden 70 ve üzerinde aldıysa bu öğrenme için başarı düzeyi yeterli demektir. 69 puan veya altında bir puan aldıysa önceki öğrenmeleri tekrar etmesini sağlayınız.


60

142


143

Ünite Konuları 4.1. Uşşak Dörtlüsü Çalışmaları 4.2. Nevada Hicaz Beşlisi Çalışmaları 4.3. Klarnette Karcığar Dizisi Çalışmaları

4.4. Klarnette Karcığar Eser Çalışmaları

4. ÜNİTE 4. KLARNETTE MAKAMSAL UYGULAMALAR

(KARCIĞAR MAKAMI)

Kavramlar

Hüseyni BeşlisiHüseynide Uşşak DörtlüsüHüseyni BeşlisiKarcığar DizisiPeşrevŞarkıTürküLonga Sirto

144


4. KLARNETTE MAKAMSAL UYGULAMALAR (KARCIĞAR MAKAMI)

KARCIĞAR MAKAMI

1. Karcığar makamında eserler dinleyiniz.

2. Ünitede verilen “Bir Goncaya Nigah Eyledi Bülbül” adlı eseri çalınız. Performansınızla ilgili öz eleştirinizi yazılı olarak yapınız.

Aşağıda verilen diziyi, karcığar makamını oluşturan dörtlü ve beşli kalıplara göre düzenleyerek porte üzerinde gösteriniz. Diziyi klarnetinizle çalınız.

1. ETKİNLİK

Karcığar dizisini klarnetinizle çalınız.

2. ETKİNLİK

Dügâh perdesidir.

Yerinde uşşak dörtlüsüne nevada hicaz beşlisinin eklenmesiyle meydana gelmiştir.

İnici - çıkıcıdır.

Neva perdesidir.

“Si” için koma bemolü, “mi” için bakiye bemolü, “fa” için bakiye diyezi donanıma yazılır.

İkinci çizgideki “sol” (rast) perdesidir.


Nevada Hicaz Beşlisi

SEYRİ

DİZİSİ

YEDENİ

DURAĞI

DONANIMI

GÜÇLÜSÜ

ÜNİTEYE HAZIRLIK

144 145


Mi (hüseyni) sesinden başlayarak karcığar dizisinin aralıklarını aşağıda verilen boş dizek üzerinde gösteriniz.

3. ETKİNLİK

4.1. Uşşak Dörtlüsü Çalışmaları

1

EGZERSİZ



! DİKKAT:

146


4.1.1. Uşşak Dörtlüsünü Pest Bölgedeki La (Dügâh) Sesini Temel Alarak; Orta Bölgede Si (Segâh), Do (Çargâh) ve Re (Neva) Seslerini Seslendirme

Aşağıdaki egzersizleri verilen oktavlardan çalınız.

EGZERSİZ

1

2


146 147


2


4.1.2. Uşşak Dörtlüsünü Orta Bölgedeki Sesini Temel Alarak; Re (Neva) Sesini Temel Alarak; Do (Çargâh), Si (Segâh) ve La (Dügâh) Seslerini Seslendirme

1

Aşağıda verilen egzersizleri artikülasyona dikkat ederek çalınız.

EGZERSİZ

148


4.2. Nevada Hicaz Beşlisi Çalışmaları

4. 2.1. Nevada Hicaz Beşlisini Orta Bölgede Re (Neva) Sesini Temel Alarak; Mi Bemol (Hisar), Fa Diyez (Eviç), Sol (Gerdaniye) ve La (Muhayyer) Seslerini Seslendirme

Aşağıdaki egzersizleri artikülasyona dikkat ederek çalınız.

1

EGZERSİZ

2

148 149


2

4.2.2. Nevada Hicaz Beşlisini Orta Bölgedeki La (Muhayyer), Sesini Temel Alarak; Sol (Gerdaniye), Fa Diyez (Eviç), Mi Bemol (Hisar) Re (Neva) Seslerini Seslendirme

Aşağıda verilen egzersizleri artikülasyona dikkat ederek çalınız. Her iki ölçüde bir nefes alınız.

1

EGZERSİZ

2

4. ÜNİTE

150

OKUMA PARÇASI

Yanınızda hep bir üstat sizi dinliyormuş gibi çalınız. Kötü eserleri icra ederek yaygınlaştırmayınız. İsteksiz ve neşesiz çalışmaktansa dinlenmek evladır. İcrada “gösterişli çalışa” özenmeyiniz. Büyük bestecilerin önemli eserlerini tanıyınız. Alkışa önem vermeyiniz. Çalışacağınız eserlerin seçimi konusunda daha deneyimli müzisyenlere danışınız. Çalgınızı seviniz. Yaşlandıkça virtüözlük hevesinden çok partisyonlar-la ilgileniniz. Bilhassa Bach’ın (Bah) füglerini dikkatle çalınız. Arkadaşlarınız arasında, sizden daha çok bilenleri arayınız. Dinlenmek için şiir okuyunuz. Alçak gönüllü olunuz. Müzik tarihini öğrenmek, çeşitli devirlerin şaheserlerini dinlemek şartıyla sizi kibir ve gösterişten çabucak kurtaracaktır. Müziği yalnız parmaklarınızla değil, kafanızda ve kalbinizde hissedebiliyorsanız, işte o zaman “müzisyen” sıfatını kaza-nabilirsiniz. Orkestra ve koro eserlerini dinleyiniz. Halk şarkılarını iyi dinleyiniz; bunlar en güzel melodi-lerin kaynağıdır ve her milletin karakterini taşır. Eski anahtarlarla okumayı hemen öğreniniz. İyi operalar seyrediniz. Bir eser hakkındaki kararınızı daha ilk dinleyişte vermeyiniz. Bestelemeye başlayınca her şeyi kafadan yapınız. Orkestra idaresi sanatıyla meşgul olunuz. Sanatları ve bilimleri öğrendiğiniz gibi hayatı da inceleyiniz. Çalışkanlık ve azim sayesinde daima yükseleceksiniz. İstek olmazsa sanatta doğruluğa erişilemez. Dâhiyi belki de yalnız dâhi olan anlar. Öğrenmenin sonu yoktur.

*Bu okuma parçası, Mithat Fenmen’in “Piyanistin Kitabı” adlı eserinden alınıp özetlenerek hazırlanmış-tır. Schumann’ın sizlere verdikleri öğütleri müzik yaşamınız boyunca uygulayabilirsiniz.

SCHUMANN’IN GENÇ MÜZİSYENLERE

ÖĞÜTLERİ

“Piyanistin Kitabı” kitabından alınmıştır.

Kulak eğitimine çok önem veriniz. Gamlara ve öteki par-mak alıştırmalarına sürekli çalışınız. İyi sayınız. Armo-ni kurallarını erken öğreniniz. Müzik teorisi, şifreli bas, kontrpuan gibi şeylerden ürkmeyiniz. Her zaman hevesle çalışınız. Ağırlaşmak ve acele etmek iki büyük hatadır. Ko-lay eserleri iyi ve güzel bir biçimde çalmaya çaba gösteri-niz. Her zaman iyi akort edilmiş çalgı üzerinde çalışınız. Bir eseri piyanosuz çalgı hâlinde de söyleyebilmelisiniz. Eseri çalgınızın yardımı olmadan ilk görüşte okumaya alışınız. Kâğıt üzerindeki müzik yazısını anlayacak düzeye geliniz. İcra sırasında sizi dinleyenlerle ilgilenmeyiniz.

151


150

SCHUMANN’IN GENÇ MÜZİSYENLERE

ÖĞÜTLERİ

4.3. Klarnette Karcığar Dizisi Çalışmaları

4.3.1. Karcığar Makamı Dizisini Oluşturan Sesleri Çıkıcı Beşli ve Çıkıcı Dörtlü Olarak Çalma

Aşağıdaki 1. egzersizi artikülasyona dikkat ederek çalınız.

1

Aşağıda verilen egzersizin bağ sonlarından sonra gelen notalarını tu hecesi ile başlayarak çalınız.

EGZERSİZ

EGZERSİZ

152


2

simile


152 153


3

Aşağıda verilen egzersizin bağ sonlarından sonra gelen notalarını tu hecesi ile başlayarak çalınız.

154


4.3.2. Karcığar Makamı Dizisini Oluşturan Sesleri İnici Dörtlü ve İnici Beşli Olarak Çalma

2

Aşağıda verilen 1. egzersizi çalmaya başlamadan önce klarnetinizle üçüncü oktav seslerinde uzun ses çalışması yapınız. Egzersizde bulunan artikülasyona dikkat ediniz.

EGZERSİZ

1

simile


154 155


3

4

Aşağıda verilen egzersizi cümle bağlarına ve aralıkların doğru entonasyonda olmasına dikkat ederek çalınız.


156


Bilmem ki Safâ Neş’e Bu Ömrün Neresinde Karcığar Şarkı

Beste: Leon HancıyanGüfte: Ahmet Rasim Bey

4.4.1. Karcığar Makamında Beş Zamanlı Usullerdeki Eserler

4.4. Klarnette Karcığar Eser Çalışmaları

Usulü : Türk Aksağı


ESER ÇALIŞMASI

TRT Arşivi

156 157


4.4.2. Karcığar Makamında Altı Zamanlı Usullerdeki Eserler

Beste: Hacı Arif BeyGüfte: Nevres Efendi


ESER ÇALIŞMASI

Usulü : Sengin SemaiTRT Arşivi

Bir Goncaya Bir Nigâh Eyledi Bülbül Karcığar Şarkı

4. ÜNİTE

158

TÜRK MÜZİK TARİHİNDE KLARNET

Atilla ŞentinAhmet KuşgözAlaattin GözetlikAykut SütoğluAyşegül KirmanoğluBarbaros ErköseBergamalı İsmailBülent AltınbaşBülent CivelekCaner MalkoçCemal Gürhan Eteke

Ecesu SertesenEkrem ÖztanFeza ÇetinGöksun ÇavdarHüsnü ŞenlendiriciKlarnet İbrahim EfendiMehmet AyarMert Can SelçukMustafa ÇalarMustafa KandıralıNaci GöçmenOrçun Civelek

Savaş ZurnacıSelahattin KabacıSelim SeslerSerkan ÇağrıSerkan TurnacıŞükrü KabacıŞükrü TunarTanju ErolTevfik OkşarTurgay ÖzüflerTülay Örser

OKUMA PARÇASI

Giuseppe Donizetti’nin girişimleri sonucunda Avrupa’da yaygınlık kazanmış bazı çalgılar kısa za-manda Osmanlı’da da tanınmış ve kullanılmıştır. Klarnet de bu çalgılardan biridir. J.C. Denner ile başlayan ve 1700’lü yılların sonuna doğru gelişimini tamamlayan klarnet çok çabuk benimsenerek orkestralardaki yerini almıştır. (Çağrı, 2006: 24) Giuseppe Donizetti, Muzika-i Hümayun’da kullanıl-masını uygun gördüğü bu çalgıların öğretilmesi için Avrupa’dan yabancı eğitmenler de getirtmiş tir. Bu eğitmenler arasında “glarnet” üstadı olarak bilinen ve “Tüysüz” lakabıyla anılan Francesco da vardı. (Tüysüz lakabı yakıştırmasını, Zati Arca merhumun söylediği bilinmektedir.) Klosé, 1839’da Paris Konservatuarı’na profesör olmuş, 1845 yılında da Boehm sistemi klarneti öğretmeye başla-mıştır. Klosé’nin yeni sistemde yetiştirdiği öğrencileri arasında, Francesco’nun da olduğunun tahmin edilmesi kronolojik zamana uygun düşmektedir. Francesco’nun Muzika-i Hümayun’da yetiştirdiği öğrenciler, klarnet geleneğini devam ettirmişlerdir. (Çağrı, 2006: 25) Günümüzde klarnet eğitimi; özengen müzik eğitimi dışında güzel sanatlar liseleri, konservatuvarlar, güzel sanatlar fakülteleri ve eğitim fakültesi müzik eğitimi bölümlerinde devam etmektedir.

Türk müziğinin klarnet ustaları:

S.ÇAĞRI, Avrupa’da ve Türkiye’de Klarnetin Tarihsel Gelişimi,Türk Müziği İcrasında Klarnet Çeşitlerinin Ses Sahaları ve Parmak Pozisyonları Bakımından Uygunluğunun İncelenmesi, İstanbul: Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, 2006.

159


1. Yerinde (dügâhta) uşşak dörtlüsünün notalarını çıkıcı olarak aşağıdaki porte üzerinde gösteriniz.

2. Nevada hicaz beşlisinin notalarını çıkıcı olarak aşağıdaki porte üzerinde gösteriniz.

3. Karcığar makamı dizisini aşağıdaki porte üzerinde gösteriniz.

4. Aşağıda verilen karcığar makamına ait seslerin hangi notaya karşılık geldiğini yazınız.

Durak sesi:

Güçlü sesi:

Yeden sesi:


Türk aksağı;

Beş zamanlı usuldür.

Altı zamanlı usuldür.

Sengin semai;



5. Aşağıdaki bilgilerden doğru olanları işaretleyiniz.

160


a) Sengin semai usulü……………...…...zamanlı usuldür.

b) Türk aksağı usulü ……………….……zamanlı usuldür.

c) Devrihindi usulü ………………..…..…zamanlı usuldür.

d) Devrihindi usulü ……………..…....….zamanlı usuldür.

e) Düyek usulü ………………..........……zamanlı usuldür.

6. Aşağıda boş bırakılan yerleri doldurunuz.

160 161



Adı ve Soyadı :Sınıfı :Numarası

Aşağıdaki tablo, kendinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır. “Klarnette Makamsal Uygulamalar (Karcığar Makamı)” ünitesindeki kazanımlarınızı en doğru şekilde ifade eden seçeneğin karşısına (+) işareti koyunuz.

SıraNo


Kabul edilebilir

Hayır

4 3 2 1

1 Uşşak dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

2 Nevada hicaz beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

3 Karcığar dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilirim.

4 Karcığar makamında yazılmış beş zamanlı eserleri çala-bilirim.

5 Karcığar makamında yazılmış altı zamanlı eserleri çala-bilirim.

DEĞERLENDİRME: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 20’dir. En düşük puan 5’tir. 70 ve üzerinde bir puan aldıysanız bu ünite için başarılı olmuşsunuzdur. 69 veya 69’un altında bir puan aldıysanız bu üniteyi tekrar gözden geçiriniz.


20

162


SıraNo


1 Klarnet ile uşşak dörtlüsünü çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

2 Klarnet ile nevada hicaz beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

3 Klarnet ile karcığar dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

4Klarnet ile karcığar makamında yazılmış beş zamanlı eserleri çalabilir.

5Klarnet ile karcığar makamında yazılmış altı zamanlı eserleri çalabilir.


Arkadaşının Adı ve Soyadı :.............................................Sınıfı :.............................................Numarası :...........................................Tarih :.............................................


...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................




162 163





Ünite Adı :...................................

SıraNo

Değerlendirilecek Tutum ve Davranışlar Çok iyi


Zayıf

5 4 3 2 1


2 Nevada hicaz beşlisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

3 Karcığar dizisini çıkıcı ve inici olarak çalabilir.

4 Karcığar makamında yazılmış etütleri çalabilir.

5Karcığar makamında yazılmış altı zamanlı eserleri çalabilir. TOPLAM

DEĞERLENDİRME: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 25’tir. En düşük puan 5’tir. Öğ-renciniz bu ölçekten 100 üzerinden 70 ve üzerinde aldıysa bu öğrenme için başarı düzeyi yeterli demektir. 69 puan veya altında bir puan aldıysa önceki öğrenmeleri tekrar etmesini sağlayınız.


25

164

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARLARI

1. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI

1.11.

Durak sesi: La ( Dügâh Perdesi )Güçlü sesi: Mi ( Hüseyni Perdesi )Yeden sesi: Sol ( Rast Perdesi )

1.9.

Durak sesi: Sol ( Rast Perdesi )Güçlü sesi: Re ( Neva Perdesi )Yeden sesi: Fa Diyez ( Irak Perdesi )

1.10.

Durak sesi: Sol ( Rast Perdesi )Güçlü sesi: Re ( Neva Perdesi )Yeden sesi: Fa Diyez ( Irak Perdesi )

1.2

1.4

1.6

1.8

1.1

1.3

1.5

1.7

165

Devrihindi;

Yedi zamanlı usuldür.

Sekiz zamanlı usuldür.


2.4

Durak sesi: La (Dügâh Perdesi) Güçlü sesi: Re (Neva Perdesi) Yeden sesi: Sol (Rast Perdesi)

2.1

2.3

2.2


3.2 3.1

2.5. Aşağıda verilen bilgilerden doğru olanı işaretleyiniz.

166

3.5 3.6

3.7

3.10

3.8

3.9

3.11


3.4 3.3

167 166


4.1

4.2

4.3

4. 4.


4.6. Aşağıda boş bırakılan yerleri doldurunuz.

a) Sengin semai usulü altı zamanlı usuldür.

b) Türk aksağı usulü beş zamanlı usuldür.

c) Devrihindi usulü yedi zamanlı usuldür.

d) Devrihindi usulü yedi zamanlı usuldür.

e) Düyek usulü sekiz zamanlı usuldür.

Türk aksağı;



Sengin semai;



4.5. Aşağıdaki bilgilerden doğru olanları işaretleyiniz.

168

Kitap genelinde istenen ritmik varyasyon ve bağ-dil çalışmaları için aşağıdaki örnekleri dikkate alarak çalışınız. Ayrıca tüm makamların dizilerini çalışmak için aynı kalıpları kullanabilirsiniz.

BAĞ DİL TABLOSU

168 169

RİTMİK VARYASYON ÇALIŞMASI

.

170

SÖZLÜKA

aksan : Müzikal anlatımı güçlendirmek için kullanılan terim. Vurgu.alıştırma : Çalgı icrasında veya vokal müzikte karşılaşılan teknik zorlukların üstesinden gelmek için hazırlanmış olan müzik parçası.ara nağme : Başa dönmek bir daha almak. Ses müziğindeki nakarat gibi çalgıların da belirli müzik cümlesini yinelemeleri. armoni : İki veya daha çok sesin aynı anda kulağa hoş gelecek bir biçimdeki uyumu, harmoni. artikülasyon : Konuşa organları dil, damak, dudak, yanak ve alt çenenin boğazımızdan çıkan sese biçim vermek için topluca çalışması.

Bbakiye : Türk müziğinde dört komalı aralık.barok dönem : 1600 ile 1750 yılları arasında Avrupa’da yaygınlaşan, sanatta bir anlatım biçimidir.bemol : Notanın yarım ses kalınlaşacağını belirten arıza işareti.büyük mücennep : Türk müziğinde sekiz koma değerinde aralık.

Ccrescendo : Sesin gürlüğünün artmasını belirleyen terim.

Ddecrescendo : Sesin gürlüğünün azaltılarak çalınması.devrihindi : Türk müziğinde 7 zamanlı usul.devrituran : Türk müziğinde 7 zamanlı usul.düyek : Türk müziğinde 8 zamanlı usul. detache (detaşe) : Ayrılmış, kopuk.diyez : Önüne koyulduğu notayı yarım ses tiz yapan işaret.dizi : Tonal müzikte bir oktav uzaklıktaki toniğe sıralanan, tam ve yarım seslerden oluşan “diyatonik” ile yalnızca yarım seslerden oluşan ve her derecesi bir nota sayılan “kromatik” olarak ikiye ayrılan nota dizileri. Gam.durak : Türk sanat müziğinde bir makamda karar verilen ses.

Eegzersiz : Barok çağda kısa enstrümantal klavye parçası.etüt : Herhangi bir konuda yapılan inceleme, araştırma. Çalgı ya da seste tekniği ilerletmek ama- cıyla yazılmış müzik parçaları.

Ffasıl : Türk müziğinde eserlerin belli sıraya göre çalınıp söylenmesi.forte (f) : Müzikte kuvvetli çalmak. Gürlük ifade eden terim.Füg : Çok sesli müzikte üretici bir konunun birbirine benzer biçimde yenilenmesinden oluşan bir beste türü.

Ggüçlü : Türk müziğinde 5. derece.

Hhanende : Şarkı söylemeyi meslek edinmiş kimse, şarkıcı.hicaz : Türk müziğinde makam. Genel yapısını hicaz dörtlüsüne rast beşlisinin eklenmesi oluşturur.hümayun : Türk müziğinde makam. Ses dizisi inişte ve çıkışta hicaz makamının aynısıdır.hüseyni : Türk müziğinde makam. Hüseyni beşlisine uşşak dörtlüsünün eklenmesiyle oluşur.

Kkarar : Türk müziğinde, taksim yaparken ana makama dönüş. Türk müziğinde bir makamın son perdesi.karcığar : Türk müziğinde makam. Uşşak dörtlüsünün tiz tarafına hicaz beşlisinin eklenmesi ile oluşur.koma : Müzikte insan kulağının duyabildiği en küçük aralık olan bir tam sesin dokuzda birini tanımlar.kontrpuan : Çeşitli melodileri birbirine uydurma sanatı.kürdi : Türk müziğinde makam. Kürdi dörtlüsüyle buselik beşlisinden oluşur.

Llegato : Notaları birbirine bağlı seslendirmek.longa : Türk müziğinde saz eseri türü, bir oyun havası. Temposu hızlıdır.

171

170

.

171

Mmakam : Geleneksel müzikte gamın işleniş tarzı.meyan : Türk müziğinde eserin tiz kısmına verilen isim. Ara, orta. Türk müziğinin geleneksel beste yapısı sırasıyla; zemin, zaman, meyan ve karar olmak üzere dört bölümden oluşur. Meyan asıl makamın ya bir oktav tiz tonlarında ya da şet denilen aktarımlı ezgilerinde dolaşarak yeniden ana makama, bir anlamda zaman bölümündeki ezgi yapısına döner.mezzoforte (mf) : Müzikte orta kuvetli ses.moderato : Metronoma göre dakikada 108’den 120’ye kadar olan birim vuruşlardır. Orta tempoda.musahip : Tatlı konuşmaları ile büyüklerin, özellikle padişahların güzel zaman geçirmelerini sağlamakla görevli kimselere verilen unvan, yol kardeşi.müezzinbaşı : Osmanlı saray teşkilâtında Enderûn’da musiki eğitimi görerek yetişen müezzinler arasında ehliyetli ve en kıdemli olan kişidir.

Nnihavent : Türk müziğinde bir makam. Batı müziğinin sol minör gamına benzer bir yapıdadır.neva : Türk müziğinde makam. Uşşak dörtlüsünün tiz yanına rast beşlisinin eklenmesiyle oluşur.

Pperde : Ses derecesi.peşrev : Türk müziğinde saz eseri türü.pianissimo (pp) : Müzikte çok hafif ve yumuşak bir ses.piano (p) : Müzikte hafif yumuşak bir ses.presto : Parçanın yüksek tempoda çalınmasını gösteren hız terimi.

Rrast : Türk müziğinde basit makam.

Ssengin-semai : Türk müziğinde 6/4’lük ölçüde usul.

senkop : Ölçüde güçlü bir vuruş yerine zayıf vuruşun güçlü vuruş yerine devam etmesi.seyir : Türk sanat müziğnde makamların kendilerine özgü melodik akışları.simile : Benzer. Seslendirmenin öncekinin aynı şekilde devamı. sirto : Türk müziğinde fasıl sonlarında çalınan, oynak, canlı saz eseri türü. staccato (.) : Müzikte kısa ve kesik kesik çalmak.

Şşarkı : Genellikle kısa bir şiir üzerine kurulu melodisi olan, anonim halk şarkıları tarzında olduğu gibi beste sonucunda da ortaya konulabilen, tonlamalarına göre değişik etkiler yaratabilen, insan sesi ya da sesleri için yazılmış sözlü parça.şet : Klasik Türk müziğinde bir makamı kendi perdelerinden daha tiz veya pes perdelerde çalma işi.

Ttaksim : Türk müziğinde çalgıcının doğaçlama yöntemiyle yaptığı müzik. tuner : Akort aleti. türk aksağı : Türk müziğinde 5 zamanlı usul.

türkü : Hece ölçüsüyle yazılmış ve halk ezgileriyle bestelenmiş şiir.U

usul : Türk müziğinde tempo.uşşak : Türk müziğinde makam. Uşşak dörtlüsüne buselik beşlisinin eklenmesi ile oluşur.uzzal : Türk müziğinde onuncu basit makam. Hicaz ailesini oluşturan dört makamdan (hicaz, hicaz hümayun, hicaz, uzzal) biri.

YV

Varyasyon : Belli bir temayı değişik armoni, melodi ve ritimle süsleyerek yeniden çalma, çeşitleme.yeden : Dizinin yedinci derece sesi. Geleneksel Türk müziğinde durak perdesinden önceki ses.

Zzirgül : Türk müziğinde on birinci basit makam. Hicaz ailesindendir.

172

KAYNAKÇA

Aktüze, İ. (2010). Müziği Anlamak, Ansiklopedik Müzik Sözlüğü. İstanbul: Pan Yayıncılık.Atatürk, M. K. (1933). Onuncu Yıl Söylevi, Ankara

Çağrı, S. (2006). Avrupa’da ve Türkiye’de Klarnetin Tarihsel Gelişimi, Türk Müziği İcrasında Klarnet Çeşitlerinin Ses

Sahaları ve Parmak Pozisyonları Bakımından Uygunluğunun İncelenmesi, İstanbul: Yayınlanmış Yüksek

Lisans Tezi.

Çalışır, F. (1996). Müzik Dili Sözlüğü. Evrensel Müzikevi.

Evcin, E. (2011). Atatürk’ün Güzel Sanatlara ve Sanatçılara Bakışı. Ankara: Atatürk Yolu Dergisi. 47, 521-555.

Fenmen, M. (1947). Piyanistin Kitabı, Ankara.

Ünal K.B. (1939). Musikiye Ait Bir Not. Ulus Gazetesi.

Say, A. (1992). Müzik Ansiklopedisi, Ankara: Başkent Yayınevi.

Say, A. (1995). Müzik Tarihi, Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.

Sözer, V. (1986). Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.

(2001). Hamammizade İsmail Dede Efendi. İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Cilt 23, 93.

GÖRSEL KAYNAKÇA Erişim Tarihi Saatwww. dreamstime.comdreamstime_9183965 (Kitap geneli konu vinyetleri) 13/11/2017 19:38dreamstime_32692707 (Sayfa 12-163 arası tüm kitap alt kenar görseli) 06/05/2018 20:57dreamstime_77231208 (Sayfa: 158) 14/08/2017 22:36dreamstime_xs_13770729 (Sayfa: 65-86-137-150) 15/08/2017 01:07dreamstime_1584531 (Sayfa:143) 12/11/2017 12:25dreamstime_18460722 (Sayfa:71) 12/11/2017 12:25dreamstime_55850778 (kitap geneli etkinlik vinyetleri) 20/11/2017 17:11dreamstime_62441180 (Sayfa: 12-74-92-144) 14/08/2017 22:06dreamstime_xxl_25870037 (Sayfa: 66-87-138-159) 14/08/2017 23:02dreamstime_xxl_54508146 (Sayfa:66-67-87-138-139-159-160) 14/08/2017 23:43dreamstime_20837800 (Sayfa: 84-85-134-135-156-157) 14/08/2017 22:05dreamstime_20837801 ( Kitap geneli konu ve egzersiz ikonu) 16/08/2017 11:34

www.shutterstock.comshutterstock_440690497(Sayfa: 65-86-137-150) 10/07/2017 20:27shutterstock_22984279 (Sayfa:91) 12/11/2017 00:39shutterstock_ 2981981 (Dış kapak) 28/11/2017 20:36shutterstock_58521052 (Sayfa:11) 12/09/2017 18:34

172 173

ESERLER

Eser Adı : Usandım ağlayıp ah eylemekdenKaynak : http://www.neyzen.comErişim Tarihi : 27.09.2017Saat : 22:15 Eser Adı : Aşık oldum yavrucağım yüzüneKaynak : http://www.devletkorosu.comErişim Tarihi : 03.10.2017Saat : 17:15 Eser Adı : Hicaz MandıraKaynak : http://www.devletkorosu.comErişim Tarihi : 03.10.2017Saat : 17:40 Eser Adı : Aşkınla Ben Ey NazeninKaynak : http://www.devletkorosu.comErişim Tarihi : 03.10.2017Saat : 17:50 Eser Adı : Bilmem ki Safâ Neş’e Bu Ömrün NeresindeKaynak : http://www.devletkorosu.comErişim Tarihi : 22.10.2017Saat : 23:02 Eser Adı : Bir Goncaya Bir Nigâh Eyledi BülbülKaynak : http://www.devletkorosu.comErişim Tarihi : 22.10.2017Saat : 23:18

Kitapta besteci ismi bulunmayan tüm alıştırma ve etütler kitap yazarlarına aittir.

Documents

Bu kitaba sığmayan ÇALGI EĞİTİMİ daha neler var! KLARNET