Embed Size (px)
Citation preview
BORI NOONA Daníruwot Mas’af
Benshangul Gumzí Dani Bírona B’k’ane
K’anítsotsí
Smene obsí
Asmamo Imbíyaleyí
Asmamo Mosísnat
S’ahe Jalatna
IDITI Woshotsots
Amsalu Tadesenat
Asmamo Imbíyalena
Shinasha
4L k’aat’a
© Benshangul Gumz guurí daní bííron b’mabtíyo koteka
Shin b’k’aníye 2003
Grade 4 Borna Language Student Textbook
This booklet is a product of the Benishangul-Gumuz Language Develop-ment and Multilingual Education Project which is a joint project between the Benishangul-Gumuz Education Bureau, Bureau of Culture and Infor-mation and SIL Ethiopia.
Benishangul-Gumuz National Regional State, P.O. Box 64, Assosa
SIL Ethiopia, P.O. Box 2576, Addis Ababa
Title: BORI NOONA Daníruwot Mas’af
English title: Grade 4 Borna Language Student Textbook
Language: Borna (Shinasha) spoken in Ethiopia
Type of book: Student Textbook
Year of publication: July 2011
Number of copies 2000
Cover page illustrations © SIL Ethiopia
Translators & Editors: Smene Obsí, Asmamo Imbíyaleyí, Asmamo Mosís-
nat, S’ahe Jalatna, Amsalu Tadesenat and Asmamo Imbíyalena
Original Authors: ታሪኩ ፋንታዬ እና አየለ አኑሎ (Tariku Fantaye and Ayele
Anullo)
UDA
Borí nooní mas’afan k’aníyosh noon ayítsots domní mas’a fo a’u
yahola ababsh, daní bírosh ett mas’af k’aníruwotssh Afríka Im-
bíyalesh Asmamo mosíssh s’ehayd jalatnat smene Obsínsh
ayíde’e udo bore.
4
Kísha
1. Guut’a ................................................................ 1
2. Maatsotsí ........................................................... 3
3. Shuwá ................................................................ 9
4. Tayfoyídíya ........................................................ 13
5. Wangona Baakona ............................................... 17
6. Oot’al Gízush Aats Abawí kíma ............................. 20
7. GemI Gaala ......................................................... 29
8. Andur ................................................................. 30
9. Naana’otsnat’ bogalona ....................................... 36
10. Shetets Eneshuní ................................................. 39
11. Goyína ................................................................ 42
12. K’osh k’osh keewotsí kíítsa ................................... 47
13. Ec ayí bí Eedísí shoodo eebí? ................................. 53
14. Shítuwí shooda .................................................... 57
15. Nooheya ............................................................. 61
16. K'aat' gíta : Aap'í jaw........................................... 63
17. Dawuzon shaas’eya ............................................. 69
18. K’osh k’osh debdabíya .......................................... 71
19. Bodanon s’uwtsotsí.............................................. 76
20. Jeba ................................................................... 79
21. Aba Gídímí .......................................................... 83
22. Ooshí fíína .......................................................... 87
1
Bo’atse tur shíyet keewotsí.
Sheng kíshí guut’o ak’one? Jínd desha work’atats ít k’uríraw guud’r danfte? Ít tohuwotsn to
shíyewere It shunts guut’o gít jíndoníye bowawo jínd desha work’atats guud’r ít
tohotssh kítsr shíywer.
Guut’a
Turízímíyo datsí jíík’atse beyíru eeneen índustíríyotsítse íkoní Nodats’
Itop’íyu ayí turízímí geetsíru keewotsí detsts aze gaalo, taaríkíyo, nemonat
k’rsíyon gaalets ayí datsotsats matsetuwa. B’woteferano turízímí gaalo
ayídek’ kabíyo nok’az tsotsna turízímíyatse daatso nofalíyak’í keewotsí daat-
safa’one Eshna turízímí índustríyanotsíy daníyo non geyítuwe.
Kaat’ íka Nababar dana
1. Nbabíyatse haníye dashí aatotsí gaareyon shíyeyar aap’on aaníwer
A. Turízímíya eto eega ete?
B. Turízímí geetsíru keewots konotsne?
C. Nodatsatse turízímí gaalotse ít dantsotsí s’er?
D. It galotse turízímí gaalo fa’a?
E. Turízímí k’alo keewuwere?
F. Gasha eto ega eete? Eeg b’woto danfte
Mastawasha
Gasha etoní guut’ íko jíndets wotere jínd desha work’atats no-
guut’or awud kaaton work’atí gasho baashon ooríya
Guut’erawo baashon oorts work’atí beyokman Gash no’etfo
Aríya: It daní mas’afo s’íílere
2
K’aat’ gíta Guut’a
A. Dambí nbabíman jíndo korde’e gashono oorír ít daftarats guud’ere.
2. Haníye dashí íímets s’eenmatsí keewotsí jínd desha work’atats kaats-
de’e guud’r ít tohotssh kíítsuwere.
A. Aber míínzotsí jookdek’ taro mand bí’am
B. Abernat Alborna aareyarní botaro bogoshfo
3. Haníye dashí s’een matsí keewotsí jínd desha workatats shengsh guud’r
ít k’aat’í dírats lJíírr konko sheng b’woto nokoríwere.
A. Tayífoyídíya etefo s’ayín kot k’azon waa fshooda shoodanu tohar
móónat t’awíyowon ashats beshefe
B. Eedísíyatse ooro faletí bayíresíyatse wokona book shoodetsot-
satse wokonalíye.
K’aat’ keeza: keewa
A. It galotse wotere k’oshoke turístíyotsí geetsosh wotít beyokotsí
wubatat danfte? It bek’tso fa’ewotal ít k’aat’ítsí tohotssh aap’on
keewuwer.
B. Jaríkawí beyokotsatse ít nababtso wok ín ít shíshts keewo fa’e
wotíyal ít k’aat’í tohotssh aap’on keewwer
C. It galotse turístí geetsosh wotít beyokotsnat keewotsn fa’ano
wotíyal, eego bowoto dants ashotsí aatde’e guud’de’e war ít
k’aat’ítsí tohotssh nababore
3
Bo’atse tur shíyeyet keewotsí
Aap’o aak’o fíínetuwok’o danfte? Shíyewer
Ik aat’atse k’osh aap’o fííno faletuwa? Ít dantso keewuwer.
Wot’e aap’o eebí?
Maatsotsí Maatsotsí dats jamuwatse beyíru ashotsítse badotsíye B’wotfere
maatsotsats bodíru níc’onu. aya manotsu Ikonomíyon , polotíkonat’
toho beyond ngushont taal bowoterawok’owa gamatefo.
Maatsotts gaad’maantsa etíru nemí níc’atse tutso nugushonton fíínosh
taalo tuk’azona ngushoníye dashok’o botook bofalawok’o woshre.
Manatse tutson nugushosh kewernowe.
Nodatsí maatsots haníye dambí s’eegets níc’’otsatse ooreratsno.
Maníye k’oshonu dan dano tewunt. Imnetiyo,amanonat nemon tígeyat
sebats keyaníye oorat nugushoniye dash bowottsok’o k’alere. Maats
fíínotsu Na’a shu’ude’e dítsa, maa fíínonat nugushí als’eentsoníye oko
k’osh fííno bodeshawok’owa s’íílefo.
Maatsotsu han naarí anzasets níc’anotsíts keshosh kaarerno. típono
joorerno, durerno k’írosho woterno .
Haníye dambí anzasets níc’otsnat nugusho bogok’’o s’ííleyíru nemman
oorír nugushonton taalosh tuwo boon geyítwe.
K’aat’ íka Nababar dana
1. Haníye dambí nbabíyatse tur haníye dashí aatotsí ara wekín koota
er aaníwer.
A. Maatsots datsatse beyíru ashotsítse badotsí
B. Dats jamatse maatsonat nugushon taalok’owa s’íílefo.
4
C. Maatsotsí nugshí al s’eentskno erní s’íilefo
D. Maatsots nugshonton taalosh k’aarerno
E. Maatsots nugushonton taal wot bok’aztsotsna shíno maandísh taa
wotosh tuwo boon geyíratse
F. Maatsotsats níc’o bodo b’fal ashotsn b’woter awo haymanotíyona.
2. Haníyedashí aap’otsnats s’eenas’eenmatsí keewotsí nbabíyatse tur
bo bíítso gaarewon guud’de’e t’íntswer.
A. Níc’a B. Gaad’omantsa
C.Jeba D. Anzaseya
K’aat’ gíta Aap’í jawa 1. Gaare gaarewon wotde’e haníye dashí ímets fídelíyotsn keez fídelíyets
aap’o fíínor
U, í m, sh, b, o, t,n, k. r, e z,ts
Aríyosh: Na’a, taa,
A.----------------
B. ----------------
C. ---------------
C’.---------------
D.----------------
E. ----------------
F. ---------------
G.---------------
H.----------------
I. ----------------
2.Gaare gaarewon wotde’e haníye dashí ímets fídelíyotsn, awud fídelíyets aap’o fíínor
B’g’ L, n, sh, k, e, í, t w, o. t’ s’, u, m, r, d, d.
A.----------------
B. ----------------
C. ---------------
C’.---------------
D.----------------
E. ----------------
F. ---------------
G.---------------
H.----------------
I. ----------------
Aríya: T’ut’a s’ora, , sída. Shíka
5
3. Gaarewon keez keez wotde’e haníye dashí t’íínts aap’otsnat
s’eena s’een matsí keewotsn Auud fíídelíyets aap’o fíínor
Aríya : Dímbra= dara, bíra, ímba, bara
A. K’uc’ínc’ra B. Datsí jííka C. S’ungutsa
C’. Genu kísha D. Pírpínda D’. Dínk’ra
1. Haníye dashí aap’anotsí wot’de’e wot’e aap’o fííno faletwe. Gare-
won wotde’e wot’e aap’o fíínor.
Booza Shooda Waaka Goní
Desha Doonza Sharí Datsí
Duuní Maa Goolí Shuk’a
Datsí Jíík’a Darí Jííta
Aríyosh : maa shooda
Goní shuk’a
A.----------------
B. ----------------
C. ---------------
C’.----------------
D. ----------------
D’. ---------------
Wot’e aap’a etoní gít k’os k’osh aap’otsí wot’de’e fíínet aap’a,
Aríyosha. “ Genu” nat “ kísha” gít aap’no. Gítanotsí íkats wot’de’e
ík bíítsdetsts aap’o fííno faletwe.
Genu- kísha= b’bíítsoní ‘ shoodí naar íka’’ Gurí - kut’a=b’bíítso ‘’
eena’’
Mastawasha
6
2. Haníye dashí t’íínts aap’otsatse tur aap’o fíínde’e aap’on t’ííntswer.
A. Duuní B. T’ud’í C. Dawunc’ C’. Dats
D. Naash D’. Maa E. Darí F. Genu
K’awíntsde’e guut’a etoní ík aap’o wekín s’eena s’eenmatsí keewo
fídelíyon shaatde’e k’awnon guut’a eta.
Aríyosha: A.A Adís Ababa
B.G.G.M Benshangul gumzí guurí mngsta.
Mastawasha
3. Gaarewon uuts uuts wotde’ení haníye dashí t’íínts s’een aap’otsí
k’awunon guud’ere.
Aríyosha : kílometra k.m
Daní mínsteríya= D.m
A. Itopí daníyírwots mahberíya
B. Itopí federalí dímokrasí rípoblíkíya
C. Aatse bak’etsa.
4. Haníye dashí t’íínts k’awnon guut’etsotsí s’eentsde’e boshuutso
guud’er. Maníye aanar ít baftaro wonawonede’e aramewor.
A. I.M D. M.M
B. S.M E. B.G.G.M
C. S’m.k
7
Mastawashaa Dabotsí
Dabotsí k’aab aap’otsats shíní weeron wotere shuuts weeron
dabofaletwe. Dabanotswere k’aab aap’manats dabewor k’aab
aap’manshiní b’detsts bíítsoníyere k’osh bííts detsts aap’o ímo
falítwe.
Aríyosh : Danírwo +tsí = Daníruwotsí
Danírwotsí n + fíína = ñfíína
ñfíína fíína+ra = fíínera
Keewíko eeg b’wotona, ewke b’datseyírwok’onat keew íkí
doonzo koní b’woto kíítsosha dabots aap’man shínatso wekín
shuutsatso wo falítuno
Aríyosh: Aznat + ka= Aznatka
Shuta + abatsa= shuts abatsa
Gumba + na= Gumbona
T’awasha + na= T’awashona
Kaa’a tna= kaarona
5. Gaarewon wotde’e haníye dashí aap’ots shínats dabotsí dab’wor.
Shíní daba K’aab aap’a Andr aap’a
B’ Waa B’waa
B Toga btog
8
Shíní daba K’aab aap’a Andr aap’a
A Díka B Jot’a C Maat’a C’ maawa
6. Haníye dashí aap’otsats shuutsí dabo dabde’e andr aap’o fíínor
Kaab aap’a Shuutsí daba Andr aap’a
Joora Abats Joor abats
Dana Ra danra
Kaab aap’a Shuutsí daba Andr aap’a
A Tíítsa B Dana C Kewa C’ Aga D Máà D’ Toga E Fíína F K’eya
7. Gaarewon keez keez wotde’e haníye dashí aap’otsats shíní dabonat
shuutsí dabo dabde’e andr aap’o fíínor
Aríyosh : Ama= dek’ + ama+ tse= dek’amatse
Waare= dek’ waar+no= dek’waarno
A.Máá B. Waa
C. Toga D. Ud’a
9
Bo’atse tur shíyet kee-
Fídelíyots shap wonawoneya eto ega ete? Keewewor
Aap’otse fídelíyots bewok wonawoneyo bíítsí wonawoneyo
b’dowetwok’o shíyewor.
Aap’í tuwatse wekín s’uwatse beyíru fídelíyots k’osh fídelíyon
bowoneyal k’osh bíítso de’ewetuwa? Shíyewor
Shúwí k’alo eebí ? Gaarewon wotde’e keewewor.
Shuwa Bo’sap’o buutsosh wotf mítí naarotsítse íko shuwa shuwo awshon
wotere boníyí aatson bos’íyo faletwe. Bííno tabon, mínzbeeronat trak-
teríyong osho faletweShuwo b’tokets keez shashon móósh b’bodetwotse
ketono gosho faletwotse ay k’alo detsfe.
Dats jíík’atse danek b’wotalor nodatsatse karn natoñye okon danf were.
No datsatse shuwo kíyon, mítsonat ítosha k’aníyíde’e mééfo, Hanu no’
atsosh k’al detsts ma’adíníyo beeronat aatso ayídek’ detsfe
Angona k’ees’ ímoníye beshat atso s’aadíonat k’osh k’osh shoodatse
beshíyo falítwe. Maac’otse keton b’dí’efotse nana’ona maac’í gír detsts
ashotssh ayidek’ sheenga
Shuwo ayíde’e goshefoní gayon bwotere nodatsatse dats k’eetsoke ík ík
bewokoke goshete k’osh k’osh shawí naaratso gosho faletwe. Wotb’jínfe
b’shunts shawí naaro ayídek’ shííwoterawonat ayí dek’ shal wotera
shawí naara
10
Shuwo tokosh taro k’aníyo geyítwe shu goshosh datsí bazo wekín haníye
shíní goshets dats k’aníyo falefwe. B’wotalor haníye shíní goshets
datsman shugoshets dats woto geyíratse Haníye shíní goshets taro
shos’o ayíde’e b’kíshawok’o mínzon wotere tabon ( adomo) goyír wekín
íyír aawo b’daatsítwok’o k’alo geyítwe. Shíno awsho b’butstsok’on mínz
díkíyonat ok’ keewotsí eeka Eekets shawman tooro kíshde’e shuwo toka.
Shuwí shooka etefo b’shuwoní. Jíndon shookeworo jíndí dagotse beyíru
wok’o kordek’o geyítwe. Manu shuwí dag wokewo 30 s.m jínd gítí dagí
wokewonu 70 s.m woto geyítwe tokewor shuwí ááwotsí damban aaníyíde
tok’o geyítwe. B’bs’tsok’ono shos’onat káásho geyítwe. Kaabono
geyítwe. moosh b’bodfo keez shaashon b’woterna b’bodo danetonu
b’maaro ac’uwok’o b’wotora . Hanu b’shuwoeen bí’eko k’oní b’kíítsír.
Wotowa bako shuwí maaro shoolr ac’uwok’o b’aríyal shoodo
b’detstsok’o dano noon geyítwe shuwo shec’ngshdek’ b’bode’e okon
mee’o faníyítwe .
Shuwo gít weeron kakuwo faletwe. Móósh b’wotíyal aaw aawon
íyíde’e moo faletwe. Kemosh wotítka wotíyal kakuwetsok’on / mec’et-
sok’on/ ak’ bewok kakude’e ooshon keendon gawíyo de’e kesho faletwe.
K’aat’ íka Nababar Dana 1. Nbabíyanatse tur haníye dashí s’een matsí keewotsí ara wekín koota
er aaníwor.
A. Buutsosh wotíru shuwí atsíkayo b’gíndoní
B. Shuwo k’osh k’osh shawí naaronat gayon wotere k’ees’oke
bos’ofalítwe.
C. Git shuwí dagotse beyíru wokewo 39 s.m
11
D. Shuwo b’goshets shirt shaashon moosh bodetwe
E. Shuwo shood bazíyosh, angonat k’ees’oímosh s’aadíyosh wotít
buutsí naara.
2. Nbabíyanatse tur haníye dashí íímets aatotsíh aarí aíníyodetsts
fídelíyu faac’de’e aap’on aaníwer.
1. Shuwí atsí kayotse buutsosh wotíruwo…………..
A. Aawa B. Maara C. S’ap’a D. gínda
2. Shuwo moosh b’bode b’tokets ambtsí shaashoneya?
A. 6 B’. 4 C. 3 C.1 nata D. worí wot bada.
3. Shuwo no’atsosh b’íímíru een k’aloní------------
A. Angonat k’ees’ íímona B. Ats s’aadíyona
C. Shood baziyona D. B at C
4. Shuwos goshosh ayídek’ sheeng datso
A. K’eesa B.Baraha C. Gaya D. jamoní
5. Shookosh woter shuwí atsí k’ayo________
A. shuwa. B. Uwa C. Gínda C. D. maara
6. Shuwo tokewor gít shuwí dagonat gít jíndí dagotse beyíru wokewo shine shuutson ambtse?
A. 30 s.m nat 60 s.m B. 60 s.m nat 30 s.m
C. 30 s.m nat 70 s.m C’. 70 s.m nat 30 s.m
7. Shuwí maaro bshoolawo ac’uwok’o bí’aro b’wonífo eeg b’wotoreya?
A. B’uwo eeno bí’ekora B. Shoodon b’míd’eyora
C. Buutsosh b’bodora D. A nat’ c arno
12
8. Nbababíyan weeron shuwo kakuwefo
A. Gít weerona B. Keez weerona
C. Ík weerona D. Awud weerona
Shúwo kakuwefo eegoke?
A. K’ees’oka B. Ak’oka
C. Motsoka D. Anat C aaníyno
K’aat’ gíta aap’í jawa.
1. Gaarwon wotde’e haníye dashí ímets aap’otsítse shíní fídelíyu
woníyíde’e k’osh k’osh bíítso bo’ímetwok’o woshwor
Aríyosha : meetsa keetsa
Buutsa duutsa
A. Na’a B. Basha C. Ísha
D. Aatsa E. K’eena F. Bamba
2. Gaarewon wotde’e haníye dashí aap’íts fídelíyots bewoko
wona woníyde’e bííts detsts andr aap’o fíínor.
Aríyosh: shaba basha Asha Sha Ba
A. Masha B. Bana
C. Bamba D. Genu kísha
K’aat’ keeza- keewa
1. It guurí kaarto galdaní sayínsí daníyíruwo aatde’e guurotse gayo,
k’ees’o baraho wotts bewokotsnat bo bo s’íf maaynaarotsnat
mítotsí eeg eeg bowoto k’aat’otse keewe wor?
13
2. Keez gaarewon wotarní ík gaarewo gayo gítl gaarewo k’ees’o keezl
gaarewo baraho kayíde’e bobosíf maayí naaronat mítí naarotsatse
boníh ního aatde’e waar k’aat’otse gawunon boshíyetwok’o k’ala.
Maníye okon daníyíruwo danírwots ganok wotde’e kupíyír danman
guupo geyítwe.
Bo’atse tur shíyet keewotsí
Tayfofyídíya etef shoodo b’waafo eegneya?
Aap’ots s’een matsí keewotse bíítsí wonawonewo / k’osh
k’oshewo/ de’e woo falítuno?
Aap’ fíínets fídelíyots k’aar tuwona díhor k’osh k’osh bíítso
bo’íímetwok’o danfte?
Tayfoyí díya Eenats beyíru datsots mekíru shoodotsítse íko tayfoyídíya shoodan
shuutso dek’e ‘ ‘ fayfesíya’’ etíru grík noona b’bíítsonu ats k’ees’a ete
Shoodan jam datsatse daatsek b’wotefe ítop’íyoko eenats beyíru datot-
satse aya. Manuwe úsheyíru aatso s’ayín k’azona b’weyír.
Eenats beyíru datsots sheeshímoo sheengsh detso falatsno. Eshe sheeshí
kímo, szo….. bowotít bewok beezo k’azeyal galo awashítwe.
Han weeron awashts galots beyiru koní etets ashots tayfoyídíyon
14
K’osh shoodanu b’bshef weero sheeshí moo kíndt keshe okon kísho
samunonat aatson mashk’aza sheesh manots akteríyon awashk
bowottsotse shoodetsotston gonkewor/ t’awíyewor/ shoodo keton jeeno
maand beshítwe
Haníye k’asho bakteríyon awashts aats ushon wekín aw ashts aatson
mashets buuts moon wekín awashts ez ushon….. arets weeron besho
falítwe.
Shoodman atsots kíndr mílkíto b’kíítlfetso 10-20 aawo bodofalítwe.
Shoodts ashatse be’et mílkítotsí maawo, tookíwesho, atsí k’ees’o, mish
shít’íya .
ac’uwonat maac’ weeshona…. Shoodman ayídek’ b’manzts ashots anzro
s’atso falítwe.
Kordek’ geyít keewotsítse íkoní shoodman beshíru weerotsí dana. Han
etewor shoodts ash íko ‘kashefetso tohar ík dana. Han etewor shoodts
ash íko b’kashefetso tohar ík k’ac’ots moonat ush k’aza. Gonkek’aza.
Han b’wottsotsna shood han eed’íyosh wotere tafíyosh b’tooktookí,
maaashashí wotere datsí s’ayíno shegngsh k’oto geyítwe.
K’aat’ íka Nababar Dana 1. Nbababíyatse tur haníye dashí beyíru s’een matsí keewotsí Ara
wekín koota er aap’on aaníwer.
A. Tayfoyídíyo s’ayín kot k’azon weyíru shooda
B. Tayfoyídí shoodo ayíde’e b’daatsefo eenutts datsotsatsna
C. Shoodí mílkíto b’be’efo 10 – 20 aawotsítsna
deshewo falítuno. Shoodmanu k’eton besh falítwe.
15
C’. Shoodman b’beshefo ááwon s’íílewona
D. Tayfoyídíyo at desha shooda.
E. Shoodhan bazíyítwo mngst baara.
2. It tohotston shíyeyar haníye dashí aatotsí aap’on aaníwer.
A. Tayfoyídí waaf weero eebí?
B. Shoodan ayídek’ b’mekír datsots awne?
C. Tayfoyídíya etíru shuutso b’waa akneya? B’bíítso ega ete?
C’. Tayfoyídíya etíru shuutso b’waa akneya? B’bíítso ega ete?
D. Tayfoyídí b eshíru weerotsí keewwer.
D’. Tayfoyídíyon deshets ash b’kíítsf shoodí mílkítotsí keewwer
E.Shoodhan bazyosh eeg eeg k’alo noon geyítwa?
K’aat’ Gíta: Aap’í jawa
1. Haníye dashí íímets aap’otsí bewoko wonawoníyír k’osh k’osh bííts
detsts s’eenmatsí keewotsí fíínor.
Aríya :-Moc’ír baarí kobíyo taash íím moc’ír kobí baaro taash b’íím
A. Ambaara B. Awntsa C. motobíla
C’. Masafa’ D. Tusha
2. Haníye dashí bad’at beyíru aap’otsíteron matsde’e s’een matsí
keewo fíínde’e kíítswer.
Aríyosh:- kíndre, Dana, Hambets maa. Abert Aber hambets daní
moo kíndre
16
A. Wotera, danírwo, gemets, wodma
B. Beshítwe kup'ar, fado, nababtso
C. Koton faletwe, s’ayín shood, bazíyo
D. Foko, amra, mít, domets
E. Taaríkíyo, danne, k’rsíyonat nodatsí
F. Walíyo bodí book’ gíza
3. Garwon wotde’e haníye dashí ímets bad’ts aap’otsn s’eenmatsí keewo fíínor.
Aríya. Imre kubí írsasíyo Azosh
1. Kubí azosh írsasíyóíímre
2. Kubí írsasíyo azosh íímre
3. Irsasíyo íímre kubí Azosh
4. Azosh írsasíyo íímre kubí
A. Amra, bwaatsok’on, Gaashets manor , wok’et
B. Kílu dek’utsere, Aras, b’doots
C. Alad k’ac’era foko mísho amat b’waafe Domets.
K’aat’ keez Guut’a A. It galotse danets beshef shoodotsítse íkatse Hakímíyo aatde’e ee-
gon b’beshírwok’ona kep’í malotsats k’aat’otse shíyewor
B. Eedísí beshef weeratse, b’doof míd’atse. Awk’o kep’o faletwok’o
gaarewon wotde’e shíyewor.
17
Boatse tur shíyet keewotsí
Wango danfte” Ewke b’beefo?
Wongonat baakon tohar beyo falítuno? Eegoshe?
Gol aap’ots danfte? Ít dantsotsí keewwor.
Wangona Baakona Ik aawo bír wangíku bbewoke keshat buuts geyo galí gawn íkots bí’am .
Nas’ baakí koklí íko kas’abats keshdek’ ‘’ koklí koo’’ et b’k’are shíshat
b’maand t’íína t‘’ jeen jnrí baakono k’aarí shengo detsfne wokon bedek’
shíshre, and níyok to’wa karnde’e n’k’aarí sheengman k’eboshe, oona
aab ník’aarí sheagman shíshíwe ‘’ bí’et.
Nas’ baak’ koklímanu wangman keewon baacuts Etnu tuumt kaawat
muk’nana áá wotsshímprdek’ ‘’ koklíkoo ‘’’ bí’ et. B’aawo b’k’eshftse
k’addek’ b’eekftse wangu b’gop’ísh gíto detsdek’at bbwok dek’b’wos’
nana’gts wangu baako detsdek’ bí’am bek’t shoyídek’ bo’am.
Nas’ baakí koklímanu s’ekets b’teshtsotse wangush ízk’o aríyídek’ ‘’
eeneen nana’ots nobaako dek’rane etníye bokuwír, shoyíde’e waar
neen bo’ud’rawok’o ít baakalíye er keewuwe’’ bí’et. ‘ Doogo ízet-
sok’oyíye’’ etefook’on wangunu balangarí íz b’woto batk’rat
eed’dek’at nana’otlsh ‘’ ít kalíye tíke’’ bí’et. Wangu hank’o bíetfe.
1. Haníye dashí aatotsí nbabí weeron aap’on aaníwer
A. Wangu baako b’ant’elc’ awk’o etníya?
B. Wangu keewon baakosh eebí shíye?
C. Wangu baakí koklíyo detsdek’bíam aamaande?
K’aat’ íka Nababar Dana
18
Baa c’buts
K’aat’ gíta Aap’í jawa
1. Haníye dashí t’íínts nbabíyotse keshts s’eenaw s’eenmatsí keewno.
Shapts gol aap’otsí nbabíyotse geede’e s’entswer
A. ík aawo----------- wang íku bbewoke keshat buutsgeyo galí -------
íkots bí’am.
B.----------- kaaro detsfí
C.----------- Baakí koklíyonu wingman keewon baadsts
Etnu tuumt kaawat--------- aawotsí shímp’rdek’ kooklíkoo’’ bí’et.
C.-------------- nana’ots wangu baakí koklíyo dek’ bí’ame shoyerno
D. Baakí koklíyo farosh b’fal eeg eton b’wotok’o keewwer?
E. Wangu baakí koklíyo detsdek’ bwos’or shoydek’ amtsots kone?
2. Garewon wotde’e nbabíyotse keshts aap’otssh jaget ( ík) bííts
detsts ap’o gewor.
A. Karnde’e B. Shímp’rdek’ C. Baakí koklíyo
2. k’osh k’osh golots shaaton s’een matsíkeewotsí s’eentswer.
Aríyosh s’aad na’owaare
----------- na’o waare
-------------- na’o waare
C’íc’, een , kaaw arets golotsí shaato faletwe.
A----------asho shunfe B.----------asho toho detsalí
C.---------gìno detsdek’ noon shatíre C.--------- C’aam edo tufo
mííd’twe
19
3. Gaarewon uuts uuts wotde’e haníye dasí s’een matshí keewotsítse gol
aap’otsí kíshr, ít kíshtsg olotsí k’osh gaarewotsh kíítswer.
Aríya. Tewd gond asho tohodetsalí
S’een matsí keewanítse tewdgond etíru aap’an golí
A. Nas’ baako gaarí aawosh kewere
B. Genz gínon kosho bok’azolor shatíyítuno
C. Gond gíyo eyíshonat baak’ona b’meec’fo
D. Wodí b’naay wamícosh bír mínzíbeero kewere
E. Mamít jam aawo genz faar karo shunfa
20
Bo’ atse tur shíyet keewotsí
Oot’al gízosh aatse abawí kíme etef jewran bíítso danfte?
Haníye dashí t’ííngts guut’í jífuwants k’alo dantso kone?
P’afí (-) keewts kíítsa (‘’ ‘’ )
K’op’a (.)
Oot’al gízosh aatse abawí kíma
Gal íkotse beyíru maa gízots íkok kakuwedek’ shíyeyat moc’í beyírwok.
Aats s’ayín beyírwok, ash aalok bodí díínots kíndr nokash beefetso míyír
íd’r beewoneet deshedek’ bo’am.
Bo.etíru beyoko daatsdek’ ík shíyanalo jeenon bewo bo jamar. Mukí bo-
teshe okonbotooho daazonuw ort mish buts. Manatse b’toohotsí
kakudek’ ‘’ and ít ts’egíye ítnton shíyeyar amosh etatníye, k’ewere ítítse
t’keewíruwan de’atse etetwo fa’e wotíyala saamo dek’k’aye taa tkee-
wutso k’ayatse’’ bí’et. Manatse ‘’ Eeno no’eshu mínz beero b’detsts k’ac’o
s’ííler, manu b’waazoníye beshat be’eyír baatsít ít’íyíruwo b’k’aloníye.
Tawe k’alkísho ayídek’ geek’rere, twaaz baarotsn baatsr ít’o falr beeratse
ametí’amet’’’ et b’keew.
Kakuwets b’toohots’’ k’aye no’eshuwo oorowe, and k’al geya er amr neen-
ton azets shengt baatsíru waazanotsí t’ud’r wetune gab er beewe’’ et
bo’ízre’’ k’aze’’et kurnef bí’am.
21
Weeratse ash íko mayo butst aruwí s’een mayo b’tookats, k’osho aaní
b’maatsu jíík’ats kurídek’amíru asho daazman daalsdek’ ‘’ daazono ake’
ní’amírí? Ett bííat ‘’ k’alo mírac’at kemetwo k’al kotetwo tdaatsíyala etní
tgeyír’’ bíet. Ash manu b’íík’o udat galíts ashotsí s’eegt mac’no doyít gít
aruman c’aanb’k’r
Kawutets daazmanu sííso sha’adek’ b’eektsok’on daawí síírots bodt
btíntíro b’jíík’ats. Ashonu ‘’ er maawo aalí sha’a’ ‘ ett b’detsts gumbon
b’t’íyat b’ged. Muk’í sha’at eed’butser aaní b’dab. Ando muk’í shaawat
maawut díhíbuts Ashman níbo k’unt waazíko
k’ut’b’baz. daazotek’at tut geztt. Díhíbuts . Aaní níbok’uunt oor beyíru-
waaz maní k’ut’ b’baz.
Daazmanu bwaaz gítotsí b’t’ut’tsokon b’toohots bísh bo keewts keewo
b’gaw. Goyínefets b’díhítsoke’ t’aawashdek’ b’tu. S’aazef shuk’o s’eed’e-
fets Ashman maa fengeshats bodt b’tooko dart díhíbuts/ maníye okon
Ashman kuro bíítst mayo moots b’gedfetso
daazo kasho afrk’adek’t s’atso s’orífe btoohots maats d’ík’et wos’o ged-
b’k’r.
‘’Ash keew shíyawoníyee jongí keewoshíshfe etefok’on no’ízo gac’at k’ale
tbosít et’amat nwaaz sheengotsí t’ut’at bashat n’weyí’’et b’toohots bín
kr’azk’at k’azbo’am
22
K’aat’ íka Nababar dana
1. Nbabíyan weeron haníye dashí aatotsí aap’on aaníwer.
A. Maa gízotssh ihíyeyat ake bo’am?
B. Mishets daazman b’toohotsí kakudek’ ebí’et
C. daazo b’toohots awk’oetníya bo’íz?
C. Daazo weeratse daatsts asho b’íík’o b’ud eegoshe?
D. Ashman daazo waazotsí b’k’ut’ eegoshe?
D. Daazo toohots íl daazo aanat b’waare eebí bokeew?
2. Gaare gaarewon keez keez wotd’e nbabí weeron haníye dashí aap’otssh
t’íínts keewotsítse íknaarí bííts detstso faac’or
A. Shíyerno
1.Kaarerno
2. Keewerno
3.Manerno
4.ízerno
B. Tooha
1. Mashá
2. eshuwa
3.míshetska
4. míshí níha
23
A. Shíyerno
1.Kaarerno 2. Keewerno 3.Manerno 4.ízerno
B. Tooha
1. Mashá 2. eshuwa 3.míshetska 4. míshí níha
C. Baatsír
1. sheengr 2.tahade’e 3. Fuurde’e 4. jooríde’e
C. Ik aap’on
1. k’osh k’oshera k’aaron 2. shunon 4. 1 nat 2 3 Ik aap’baara
D.tohar
1. aayíya 2. neenton 3.t’íwtsde’e 4. ayts ( shuuts)
D. Gaber
1. Isha 2. beew 3.k’íra 4. 2nat 3
E.rapashdek’
1. mee’dek’ 2. faksht 3. Kapashdek’ 4. Kaarí detsdek’
F. Gumba
1. maara 2.C’eesha 3. C’engac’a 4. K’op’a
G. Gííns’a
1. wos’a 2. kaarí kaarí sha’a 3. Kaarre 4 t’awasha
H. Btíntrere
1.shoolre 2. gezgez eta 3.k’uurere 4. Kurnere
3. Gaarewon gít gít wotde’e haníya dashí aap’otssh gonkera aap’í bíítso
íímer.
A. Boda
1. Díína 2.Gaasha 3. Kíta 4.Fula
24
B. napeya
1. s’aada 3. Maac’ eena
2. Eena 4.kííra
C. datswaaka
1. s’ket 3.Aríkona
2. k’awntsalka 4. Baashon
C.Alre
1. geyíre 3. Geetsre
2. shít’íre 4. Mírac’íre
D. kemetka
1. woníyetka 3. Aaníyetka
2.íímetka 4. Kewtka
Dk’wuta
1. kaara 3. Manga
2.s’k eta 4. 2 anat3
E. Daawa
1. Guríshísa 3. Tírka
2. daawí lala 4. Gop’a
F. maac’kup’a
1. Guríshíra 3. Ewd dowa
2 díngata 4 jamoní
D’k’awuta
K’aat’gíta Aap’íjawa
25
2. Haníye dashí t’íínts wot’e aap’otsí p’afn b’wotít beyok gerer.
Aríya 1. Genu kísha 2. Darí-desha
A. Níbíshooka B. Gurík’ut’a C. Maa shooda
C’ Jííkí t’íísha D. Taalí tíítsa E. Goolí booza.
2.Haníye dashe pafí dek’etuwonat de’awotsn dckdek guut’ere. P’afí
dek’etune ít ettsotsí glde’e p’afí b’geyít bewok gerr guud’de’e kííztwer
Aría 1. Gop’a 2. Duuní waaka 3. Boda
Aaníyo duuní- waaka.
Dambí z’íínts aap’otsíte íko p’afí dek’etwe
A. Goní shuk’a B. b.Gíya C. Datsí doonza
C’.Goda D. Maa shooda D. Datswaaka
E. Bola F. Pírínda
3.Haníye dashí t’íínts aap’otsí k’op’on (.) k’awíntsde’e guud’er.
Aríyosh Adís ababa A.A
A. Dokteríya B. Daní maa C. Guut’maa
C’ Naashí maa D. Shíyeyí maa D’Jeen kotímaa
E. K’ílometra F. Santímetra
4. Haníye dashí beyíru s’eenmatsí keewotsí ash keew kíítsí c’írots ( ‘’ ‘’)
bezwer
Aríyosh Azo shítwo shoodt daní mook ‘’ danímook amatse ‘’ etre.
Danímaa k’eezírwo ‘’ t’afíyíru danírwotsí gííshewo geyítwe ‘’ et keewre
A. ‘ kíc’an eewke waake íth bí’ar ? etat keewra
26
A. Fííní ashotsí ntíízor hambetse yaats neen aatítwe etfetsat
t’batts keewo íko gawírne bí’et.
B. Nfíín s’íílítke bí’et.
C. Anfo malok’o Awaro malefa etere shíyatsí? et.
D. Daatsets hambets daní mook amatse mamítsh bkeew.
5. Gaarewon awud awud wotde’e haníye dashí t’íínts s’een matsí kee-
wotsí s’íílr shap’ts ashkeew kíítsí c’írí beyoko beezwer.
A. Maayo doonzí ‘’ kemetwa ? et’bo’aat
B. Ee kemetwe b’k’awntso uts ambara. Bí’et
C. ‘’ jeen jínrí ? Eege aawí mish moo wonk’az? Nehe enmaa ? Bo’et
C’ Bolets as’o k’ulon tawats gedk’rat bnayísh tawo bííts at’íraníye
moono fakshk’rar jíne’’ etat gawíyo bí’am.
D. Eesho shakush dek’t ‘’ shíye awk’o mínz kííraní ndoyí ? et bí’at
6. Gaareyon uuts uuts wotde’e ash keewo kíítsíru k’os’í jífuwotsn
sheet’onat k’ahón keewo galuwer.
Yootsa etuno shar aats dembatse mítí shuwotsí mááfets beef sheet’ íko
b’fa’o b’tesh. Sheet’ man íkaawo jawets k’aha íkonton b’dane. Sheet’man
aats dembatsí mítats bedek’ bí’ere k’ahamanu aats k’arotse b’bímbo dam-
ban kíshde’er sheet’onto ntohar b’keewefo. Muk’í boteshíye okon bokod’o
kup’efer b’waa
27
Maníyer bobefere k’aho índ ík aawo shoodbuts ankat naarí ato b’ííme ka-
sho b’k’az B’shood manwe kup’efe bíyamedanets némí at dants ash íko
k’aha man bs’eeg. Bíwe waat shoodtsu b’maramarere okon bshoodansh
wotít atoníye sheet’ níb bwottsotsna geyarníye manzwore ett bíyam
Jaawots k’ahamanu k’um íko gaawubdek Aatsoníye bakets beyíru mít shu-
wuman eege móónk’azí ? tahe nen tjík’ats kurde’er ( babde’e ) kmíshítuwe
tyeta b’mac’osha err ekítuwe maníye okono tíndsh bníb man deeam
máánzítuwe ett b’k’um’maníye tut sheet’o bbeyíru aats dem bats ambbod
maníye okon aawk’ow/ sheet’ono jeen nene ? bí’et
Sheet’onu ík’osh mango bore jeen taane bí’et. K’ahonu sheet’o sh
awuk’one beyo? Ett b’í’at
Eebí jaamon tbeyíruwanokno mítí shuuwonu taa ayídek ‘bkíc’írí/ b’íet.
K’ahonu dek’t bek’íruwí aatse bak’etson s’eent beyíru mít shuuwan eege
nen kíc’íyí? Et b’keew.
Eege k’ahono aatso kímo tfalo danfetsat taash hank’o níyetírí? B’et
sheet’o shíyanetets maanormo k’aho dek’t han eeg kíc’ebdetsí/ bíyet
ít’feets
Aawuk’owa/ bí’et sheet/o adfets. Manoro k’aho bníbootse ayídek’ genew-
buts. Manoro ítfeets han eegor kíc’o deshatse taahe tjík’ats nan babdee
kímshítuwe bí’et.
28
Mastawasha
K’op’íí jífuwa
1. Pafí (-)
K’op’í jífuwan aap’o aap’onton gonkír ík bííts detsts s’eena
s’eenmatsí keewo fíínosh wotítwe.
Aríyosh maa – shooda. Genu - kísha
2. K’op’a /./
K’o’í jífuwan aap’o k’awíntsde’e guut’osh, ambaarona
santíbon galde’e kíítsosh taawots kayíkay galde’e k’íítsosh
wotítuwe.
Aríyash D.m = Daní maa
2.50= gít ambaarona balk’ats santíbona
1.13 = ík ‘k’p’onat ík keeza
3. Ash keew kíítsa ‘’ ‘’K’op’íí jífuwan ash keewts keewo kitset
c’íra
Aríyosh ‘’ Dana dana andor dana ‘’
Tenín
Bo’atse tur shíyet keewotsí
‘’ Gema’’ etíru aap’man bíítso danfte?
It galotse beyíru mítots naaro danfte? Aab boshuutso
s’eer.
29
Gemí Gaala
Naaron wotere ayon k’osh k’osh mítotsna t’ugí atots sep’eyat
bodaatseyír beyoko gema wekín bodí díína erní s’egefo. Aríyosh Dogna,
baanja, dak’uwa bogoha shol, etsa k’sh k’osh mít naarotsu gemotse
daatsetuno
Gemo ayk’alo íímetwe. Gemotse daatseyíru mítots k’ut’’de’e moo
agetwo, aat’yyosho wotít míto daatsítwo Haníye k’osho t’arp’eso, jooro,
sat’ínonat k’osh k’osh k’ac’otsí doozosh wotít míto gemotse daatsítwo
work’atosh wotít mítotsu daatso faletwe Gemo jongíwoto woto
maníyíde’e k’aak’o b’waarawok’o k’alítwe.
Gemotse k’osh k’osh bodí gízots fa’ano. Sheet’o shako. Eesho maaho
dangeshonat k’osh k’osh ay naarí s’ootsotsnat kaots bobeeffo gemotsa
Aatse bak’etse / ure/ wbatosh weyíru ashots bodígízanotsí s’íílosh ay
gízo kafaliruno.
Andí woran nodatsí gemo t’affe ware Han b’wotítuwok’o k’altsonu maa
agosh, k’osh k’osh k’ac’otsí fíínosh k’utlewor k’osh kokk’aza. Haníyee
bogo ashots goshosh mít k’eelona. Han b’wotor mítotsu s’uwuf bodí
gízotsu gooyír t’afítuno.
Han b’wottsotse kíc’anítse keshosh nok’ut’ts mítots shaato k’osh mít
koka. K’ut’ets t’ugots bo’ator bo’awasherawok’o kas’a Bodo tawon
b’míc’awok’o k’ala. Gem kotíru ashots bo’íímíru ízdek’ok’aletska.
30
C. Bodí gízots nosh bo’íímíru k’alo ebí?
D. Gemo b’t’afawok’o kordek’ falet keewotsí nbabíyotse gítots
fa’ano. Keewuwor.
K’aat’ keeza : keewa
1. Itgalítsí ashotsb obeyíru jooro eeg naarí mítots bofíínetsok’o
níyír níyíru tur keewuwere?
2. Joor íko wokín sat’ín íko míton aak’o fíínetu wok’o ítgalotse dants
asho aatr bfííneyí shine shuutso aatde’e war k’aat’otse íttohotssh
keewuwere
3. Mítots shawo mand aak’obo woneyíruwok’o gal daní s’ayínísíy dan
daníyíruwo aatde’e war k’aat’otse ít tohotssh sheengsh keewu-
were.
Andura
Anduro maaha arts gíza wsotowabako andurots maa gízono bodígízono
woto falítuno. Andurots ay naarí aro detsfno. Manu Nas’a, bíra, aak’a
s’k’os’k’abuudonat aretsots woto falítuno.
Andurotsí k’osh gízotsíyere k’oshít keewo b’beyala szo boshíyor dats
boorde’e bííts shír ípbok’reo Na’o boshuworo boshutsmanok beezakno.
Shawatoka de’e bogooshfo. Manu bonemon k’eets orsha etefo
31
K’aat’ íka Nababar dana 1. Haníye dashí t’ínts keewotsí s’eentsde’e beezuwer
Aríyosha: Bodí gízotsnodatso k’azt k’osh datso bogoshír
Bogoshetuwok’o k’alíru keewonu
1.-----------------------------------------------------------------------
2------------------------------------------------------------------------
Mítotsí k’eelonat k’ut’eyor bomoo bot’ut’tsoshe
Ik ík ashots azon bo’ud’íruwosha
And nodatsuwatse gemo t’afatsa b’beyír
1.---------------------------------------------------------------------—
2.-----------------------------------------------------------------------
B. mítots ayí k’alo nosh íímetuno. Han b’wotuwe
1.-----------------------------------------------------------------------
2.-----------------------------------------------------------------------
3.-----------------------------------------------------------------------
2. Gaareyon gít gíto wotde’e haníye dashí aatotsí nbabíyatse tur
aaníwere
A. Gema eto eega ete?
B. Nbabíyotse s’eegetsotsíye k’osh ít galotse daatseyíre mítí
naarotsí keewuwere.
C. Gematse nodatsíru k’alotsí keewunwere
32
Maa andurots ashosh ay k’alo íímíruno B’oíímíru k’alotse íko t’ííwo
aruwo shop’o aretsotsí futdek’ bííts gedets k’ac’wekín may meyíru,
tahata gaat’íru, k’ac’ogugulíyat, kuwat ash k’eez bazíru íns’u b’bodtsok
bor azde’e maa. Haníye k’oshono moosh baatsí.
Andurots kashets gíz bo wottsotse mísho / buutso/ geeyítwe. Bomaaf
buuts naarotsu Ezol meetso, mísho, nat aretsotsí. Hanotsítse ayíde’e
boshunfoní metsonat ezona. Andurots k’ees’o boshuntsotse t’ut’u asho
k’eebutsor shemots, ash abats keer bok’eefo
Bodí andurots ashosh eeg k’alor deshatsno Ash baak’o t’ut’u k’eet-
satse, kutotse waar deshde’e kuwir asho b’gízono t’ud’r tokrono t’ud’r
b’k’eetwok’o bok’alfo, wot b’jíínalor keton maa gíz wosho faletwe.
K’aat’ íka wababar dana
1. Haníye dashí atotsí nbabí weeron Ara wekín
A. Koota er aaníwer
B. Andurots maa gíz baarno
C. Andur jamí aro nas’a
D. Maa andurots ashosh ayk’alo detsfno
E. Andurots bomaafo meetso, ezo, míshonat aretsotsna
F. Andurots k’ees’o shunakno
2. Gaarewon gítgít wotde’e haníye dashí aatotsí nbabí weeron
aaníwer.
Andurots k’osh gízots íyere bok’oshe eegneya?
Anduro ebí’ar?
Andurots ashosh bok’alf k’alo eebí?
Ins’í ato kone?
33
K’aat’ íka wababar dana
1. Haníye dashí atotsí nbabí weeron Ara wekín
Koota er aaníwer
K’aat’ gíta Aap’í jawa
Gaarewon gít gít wotde’e haníye dashít’íínts aap’otsn s’eenaw
s’een matsí keewo fíínor
Aríya
Aap’a S’eena s’een matsí
keewa
Kaasha B’kaashor, kaashosh,
kaayír b’kaashal
Aap’a S’eena s’een matsí keewa
A. Mare
B. Wos’re
C. Amre
C’ Sha’ere
D. K’onre
D’ Kaarre
E. Ud’re
F. Geere
G. Ít’re
H. mooshre
34
2. Gaarewon awud awud wotde’e haníye dashí t’íints s’eenaw s’een
matsí keewotí genzír genz k’um detsts s’eena s’een maatsí keewo
fíínor
Aríya Wos’re
1. Wos’at eekosh
2. Wos’osh bí’ere
3. Wos’etwe etat
A.Máát’
B. kafalat’
C. ud’t’
C’. k’esht’
D.Tíítst’
3. Gaarewon uuts uuts wotde’e haníye dashí t’íínts k’awun
guut’otse s’eenaw s’een matsí keewotsí galde’e kíshwer. Aríyosha
boshírotse saríyetsots s’eenaw s’een matsí keewno.
Weer sha’íru shakats íko aats shashuwo dets b’de’e mít shírots
kash b’dek’ Ett ‘’ endowe taana aats shashuwon k’rre, ee taash
kanítí?’ eet bí’al kEeweyo b’jamar. Manor mítman abates beyíru
erkund íko b’keewman shíshít bin aayíyo b’ge.
‘’ eege manoke amr gop’otse uyakneene? Hanoke karnale’’ bí’et.
Ett’’ oona aatsots ndíhírawok’o nítook’o korde’e’’ bí’et
Han shíshts shakatsman kaarfe etets gop’ok bí’am B’bodtsok’o
kaaríkaarí b’ushfere jongo waat b’gawrawo aatsots fet’b’k’r
35
K’aat’ keeza – keewa
1. Haníye dashí aatotsatsek’aat’otse shíyewor
A. Foka, aatst’uup’onat foki turí jgaewona bk’’osh k’oshew
eebí?
B. Aatsíkako. K’aro, hatíloyík’íyonat wuk’íyoanosí jagewona
k’osh k’oshewo eebí?
2. It took tookon uuts uuts s’eenaw s’eenmatsí keewotsí fíínar
aaní gaarewon keez keez wotde’e ít guut’ts s’eenaw s’een matsí
keewotsatse k’umo wonawonewor.
36
Bo’atse tur shíyet keewotsí
It galotse eegeeg keewots gawírute? Bonowere keewuwer
Galotse gond keewuno ítetetuwotsí keewuer
S’meen atsí keewa eto ega ete?
Nana’onat’ Bogalona
Galo nana’ats sheng wokín gond nemo dowo falítuwe. Gala no’etora
nobeyíru guuroke daatseyíre keewotsnat’ fííneyíru fíín jamotsn detso
falítuwe Manuwere jam azetsotsna, tohar beyonat nemí keewu wotts
jamotsí ete . Nana’otssh bo’índ ního. Bomaa asho, gíyo, k’oro, daní
moo, nem, doyo , níwo yoongonat….bogalíguurno
Na’a íko b’dítseyor galo bísh man ka wotala sheng nemo, tero, amalo,
de’e eeno falítuwe Hank’o woto b’k’azal na’aman gond nemo, tero,
amalo, b’tookísh wotowa b’galí ash jamosh sheng wotera keewo de’e
eeno falítuwe Na’í amal awashíru keewots fa’ano manotsítse ík íkots
haníye dashe íímere.
Bogalotse daatseyíru bídíyonat’uushí moona, c’aatíyona, tumba-
kona, ambaaro detsír kaashonat’…… bowotor nana’ots amalo ayídek’
gondíshtk bowottsotse hanotsatse woko bon geyítuwe.
Gal íkotse beyírug ond amal detsts een nana’ots boye muk’otssh
sheng bowoterawok’o danekno. Manuwere ík ík jawets nana’ots
galotse ambaaro detsíyír bokaashor, c’aatíyo bomóór, tumbako
bos’uwíyor bek’eyíruwotse bogond fííno ash jamosh ayí be’etuwe.
37
Han b’wottsotsna k’osh galítsí nana’ots gond fíína fííno geyíratse.
Sheng galots beyo nana’otssh bo’atsosh wotere botookí een k’umosh
bogalí ashotsnto tohar shengon gonkeyar beyosh ayí sheng keewa
Nana’a sheng beyar eeno botook baarosh b’woteftse bogalí ash jamosh
sheng een keewu b’woto daneka. Hank’o b’wotu asho fiínar eeno b’falítí
sheng danonat atsí jeeno b’wotere. Eshna ‘’ móówe ere k’aze, fed’fed’o
mec’e’’
etetsok’o b’woterawok’o Nanaots wodm na’a wotar íttookoh wotar ít-
datsosh woter ít shashosh ítwotísh gond fíínase wokar ít dano shengsh
dano geyítuwe
K’aat’íka. Nababar dana
1. Haníye dashí aatotsí nbabíyatse tur’’ Ara’’ wokín koota err aaníwere
A. Galo nana’í eenats b’dowíru keewo gond níc’baara
B. Gala eteyora jam aze gaalotsí, toho beyonat nemí bee jamotsí detsfe
eta
C. Na’a íko dítsíyosh galí sheng woto geyíka’azoshfalítuwe
C’ Na’otsbogaloke fííneyíru jam keewotsí dano bon geyítuwe. Bogaloke
fííneyíru gond keewots bobeyalon woko bongey1ratse
D. Ik ík kítotse kíítseyíru bídí fílmíyotsí nana’í shengsh eenosh sheng-
nalíye
D’ Alkolí uusho uush falonat k’azona bako nato bazíyo falatse.
E. Jam jawets jawetsots boye muk’otssh sheng aríyo woto falatsene
38
F. Sheng galots beyo nana’ots sheng danonat’ jeenon beyosh sheng
b’wotíyalor galí ashonton tohar beyosh shengelíye
G. Nana’otssh sheng eeno b’k’alo bobaroshalíye
H. Asho eeno b’falítí kup’ar b’fíínora
K’aat’ Gíta Ap’í jaawa
1. Gaareyon awud awud wotde’e haníye dashí t’ínts s’een matsí kee-
wots s’een kumo íímo bofalawotsna s’een k’umo bo’ íímetuwok’o
k’aluwere ‘’
Aríyosha ‘’ DÍhíra wosfetsat keshat wok’et’’ Haní
aap’owotsnat s’eenaw s’een matsi keewotsn ko’eke b’wotíyalor s’eena
s’een matsí keewo beshíyo falatse ‘’ wok’et wos’fetsat keshat
díhíbut’s’’ han aap’onat s’eena s’een matsí keew koek b’wottsotse
s’’een k’umo beshí yo falítuwe hano s’een matsí keewa etefoní
A. Sheng nene ne Daatsetse na’í
B. Aber danka wodm
C.Mas’afo shunfa shaanír nababo
D.Azo shunfe ayídek’ b’maa ashotsí
E.Domets danakí damí moo oorat
F.Gaareyon gít gít wotar uuts aatí s’een matsí keewotsí fíínore
1. Aríyosh Aawí mísho máárí?
2. Eege daní moo amonk’az?
3. Eegoshe ítsh íímets maa fííno fííno ítk’az?
39
3.Gaareyon gít gít wotde’e uuts woshí s’een matsí keewots fíínor
Aríyosh :-
1. Ní aawí mísho móó
2. Daí mook teeshr nwarawok’o
3. Daní meyí dambí taho ntaherawo nwarawo’o
4. Gaareyon gít gít wotde’e uuts woshí s’een matsí keewotsí guud’er.
Aríyosha:-
1.Aawí mísho b’sayíton móó henga
2.Hakímí aaterawo ato k’ook’o shengalíye
3.Wod m daníruwo íímets maa fííno fíínarní daní mook b’wafo.
5. Gaareyon uuts uutso wotde’ení haníye dashí t’ínts guut’anítse k’osh
k’osh s’een matsí keewots malotsí kíshuwer.
Shetets enashuni
Yootsa etuno ayí shet detsts ashots bobef galo k’eezíru ash íko b’fawo
b’tesh
Ash manu b’maa ashont’ b’ísh fííno fííníru ashotssh shaash shaashon míz
beero shu’ude’e b’máázfo. Ik ík aawono gaaríworon galítsí ash jamotsí
s’ede’e b’máázífo, manoro galotse beyír shetets enashu ík aawu
s’eedanaka
Manatse tutson ík aawo galotse beyíru shetets jamots degon ko’edek
boshíye shawat aawoníye okon b’moo guumon togíyosha ett shíyeyat bo-
bad’ Enashu jebatse aanat bwowr meyítse meyet keewo bí’altsotse eltí
shohodek’wat kíb k’r shohí shaak’onu galo ípb’k’r.
40
Manoro gal alíru shetets man d’ek’t ‘’ eyokneya shoho b’sha-
ak’írí ? ‘’ ett b’gonotsí bí’at
Bgonotsu dek’t ‘’ ekokí shetets enash man meyítsene nodoonzo ‘’
bo’et’’ Am dewore/ bí’et. B’gonuwotsu dets dek’bowa Bíyok
bbodtsok’on ‘’ ett bí’at
Bíwe’’ nmeyetse k’otso taan bmírac’íruwok’o neen tmeyítsí shoho
b’shak’í?’’bíet
Naashmanu meetso bmírac’ok’o dant b’gonuwotsí s’eegt ‘’ tugurets
shetets enashansh k’otsets meetso ít ííme máár amíye’’ bí’et
Enashunu máá bdanawu k’otsets meetso dek’at ít’fe bí’am. Maníye
okono gaatí worítaawo b’gonotsnton bmetu wok’o b’s’egfo.
1. Haníye dashí t’ínts aap’anotsn woshí s’een maatsí keewotsí fíínar
aap’on keewuwer
A. Nana’ots
B. Gala
C. Jawetsots
D. Jeena
E. Jaga
K’aat’ k’eeza. Guut’a
1. Jeena, weerí jeenona Eemona. Aatss hengsh kotonat fíínats jíít-
sonat Eedísí shood bazíyet maluwotsí k’osh k’osh s’een matsí
keewí maluwotsn guud’de’e war ítidaníyíruwosh kíítsuwer
41
Mastawashíy
S’een matsí keewí naarotsí:
1. S’een matsí aap’í jawí shap’onat’ bodetsatsre tutso k’osh k’osh
shuutson s’eego faletuwe
Aatí s’een matsí keewa: aatí aap’atsí b’gítsotse detst b’suwatse aatí
c’íron(?)b’bezetí Aatosh k’alít aap’otsí koní, konoke, eyoke, awure…
Aríyosha:-
Ebor eyoke bí’am?
2.Eege daní moo n’or
2. Woshís’een matsí keewa: han b’kíítsuwoní s’een matsí k’eewí shap’o
wotat jam aawo fíínosh aaníyo gefe seen matsí keewí s’uwatse keewu
k’ees’í c’írona (: ) b’befo
Aríyosh Amrndaftaro nababowe Ni`’atso mashde’e ntaho mouíde’e
3. Ooshí s’een matsí keewa típ’atse fíínets fíín man wokín s’een matsí
keewotse beshíyets shuuts man keewíru s’een matsí keewe
Aríyosh:
1. Ambesh mas’afí moots kíndt b’nababír
2. Domets daatsets tooko wozra.
42
Bo’atse tur shíyet keewotsí
Jíísha eto ega ete? Haníye shíní ít dantsatse tur shíyewor.
Jíísho shoydek’ eebí ítfíín? jíísho shoydek’at ít fíínor ítat gonkets
sheeng k’awntso wekín naando gaarewon wotde’e keewewor
Jííshon fíino sheengemo gonde?
Goyína
Baakt’í muk’ kítotse beef dandana jaakka ík nugush na’onat maats
na’a íku detsfe. Jam aawo fíínosh b’sha’írwotse botufo ayíde’ení
b’s’aazefo b’wottsotse b’c’aamonat tufo ayídek’ b’shook’írwotse
ashok t’ííno jíítsa b’jíítsefo.
Ik aawo at kemeyíru mook amt’ b’kíc’an hakímííkosh keewt tufo
b’s’aazerawok’o k’alít ato b’kew Hakímíyon atman fíínats awk’o
b’jíítsítwok’o keewt nana’í boraw bewok gedo b’geyítwok’o keewt
jamíbk’r
Baakt’í galok aanat hakímíyo b’keewtsok’on atman fuutdek’t’arp’e-
sats gedk’rat sheeshí moo maand k’azbí’am. B’naay aldo ‘’’ baab
shropíyeya dek’ab’weyí?’’ et fufíyu k’eshdek’ muk’na’u b’ushtsok’on
díhíbuts Baakt’í.
Sheesh mooneye aanat b’waafe b’naay datsats díhutsat b’s’ík’ír.
B’kíshatse fufíyo bek’k’rat kuho gedb’k’r. Gíyoke ashots waat aldoyí
hakímí mook dek’bo’am. Wotowa bako atman ayídek’ mííd’byk’’rtsotse
faro falatse
IeBaakt’í hakímíyo keewts keewo fíínats jííts k’azone t’naayí t’t’ut’í
ett jam aawo góyínon beyíruno.
43
K’aat’ íka Nababar dana 1. Nbabíyatse tur haníye dashí aatotsí ara wekín koot er aaníwor.
A. Baakt’í dan dank jaakka
B. Hakímíyo Baakít’ísh atmanats eegor keewuratse
C. Baakt’í loop’a shook’so b’tesh
C’ Baakt’í b’goyín b’naay hkímíyo b’ud’tsosha
D. Aldo b’ushatsatso shropíya
D’ Taaríkíyanít tafítso Aldoyí
2. Haníye dashí aatotsí nbabíyan weeron aaníwer
A. Hakímíyo Baakt’ísh eebí bí’et b’tesh?
B. Baakt’í ashok t’ííno b’b’jííts eegoshe?
C. Baakt’í hakímíyo keewts keew jamo fíínats jíítsra?
D. Baakt’í eega etníya b’goyín?
3. Haníye dashí íímets aap’otsn k’awun s’een matsí keewotsí fíínor.
A. S’aaza B. Shook’re C. Tufa
C’ Ata D. Farre D’ Goyínere.
44
Mastawasha
Jíísho shoya:
K keewo fíínosh jíísho detsfe wotíyal jííshman shoy de’e fííno
geyítwe. Jííshman amonok’azal fíínosh nogeets keewo fííno fa-
latso. Jííshmañ fíínk’azon sababíyo de’e woo falítwo.
Aríyosh terafí kí hígíyotsí ( círotsí ) kotdek’
Jooha jookírwots sababí betso bekín sababíyo bíyats bodo falítwe.
Sababíyano ash kashonat gízo t’afíyosA falítwe. Trafíkí hgyí kot
k’azon kasasewo falítwe
1.Haíye dashí jíímets íshan shoyíde’e work’atí fííno fíínde’e ít k’aat’í
tohotsnat daníyírwosh kíítswer.
Jíísha
1. jínd deshawo wekín jínd detsts work’ato íko k’aníwer.
2. Work’atman talon k’aawr kíshon t’ars’r jííndo fíínor
3. Kaawetsmn jargr k’aanomade gíromaand, taalotse dambe-
dasho b’c’uusho deshde’e keez nalk’detsts shap’o fíínor
4. Andaaní k’anomaannde gíromaand enetsok’on b’c’uusho
dashan de’am keez nalk’ets shap’fíína
5. Keez nalk’ets shapman fíínewor beshíruwork’ato b’beyal k’ut’
bayer.
6. Keeznalk’ets work’atman taalatse k’aawr muk’nana’a keez
nalk’ets shapo fíínítut.
45
7. It k’aawts keeznalk’ets shapman dash 4. aratse kíítser-
sok’ong íromaande k’anomaand aaní k’anomaande gíromaand
ananshde’e dash b’bodfetso k’ut’a
8. Work’atman shíní ít k’aawtsok’on t’awash bíísher
9. Work’atí taalman gít kíshí jaabon deshde’e dashan jargwor.
K’aat’gíta Aap’í jawa
1. Haníye dashí aap’otssh ímets faac’otsítse jage ( ík bííts) detsts aap’o
faac’de’e guud’er
1. Jaaka
A. kema B. Kewa
C.Fít’a C. jamoní
2. Far
A. Mííd’eya B. Kasha
C. Kíc’a C’ Akíma
3. Goyína
A. Níbk’uuna B. Shíyana
C. Genewa C’ Shasha
4. Guc’a
A. Noon masha B. S’uda
C. Usha C’ Jot’a
46
5. Tewda
A. Dek’a B. Jot’eya
C. K’ona D. C’ Iíma
6. Beeza
A. Geda B. Aasha
C. Aatsa C’ Angona
2. Haníye dashí t’íínts aap’ots goonkera bííts detsts aap’o faac’or
1. Gaaka
A. Gaaha B. Bad’a
C. Aga C’ Awashíya
2. K’aanasa
A. Mangíya B. C’aambesa
C. Uda C’ Bíík’a
3. Ayíra
A. Jeja B. Joorá
C. S’ayíntsa D. gala
4. Genewa
A. Wora B. Shaawa
C. Kasha D. shíyana
5. S’eena
A. Tewuna B. Nokoreya
C. S’eenkaza C. Aayeya
6. Gíílere
A. Eehewutsere B. Sayínre
C. Luuda D. C’ Bac’ere
47
K’aat keeza- Guut’a
1. Baakí íto fíínosh geyít shine shuutsotsí ít maa ashotsí aatde’e
guud’de’e waar ít k’aat’í to hotssh nababor.
K’osh k’osh keewotsí kíítsa k’um íko aron kíítso falítute? Aro sererat ít dantso b’beyala aak’o
ít fííntsok’o shíyewere.
Fotografíyon wokín ar sererets aro s’íítso falítute? Keewuman
k’umo guud’de’e kiítso falítute? Haníye shin fíínat dantsots
ítbeyala ít tohotssh keewuwere.
Jaando eegosh b’k’alítuwok’o danfte? Shíyewer
K’aat’íka guut’a
1. Haníye dashí íímets arotsí s’íílní ít tookí k’umon eeg bokíítsíru
wok’o guud’r aawu ar b’woto íkn wotde’e shíyewere.
Mastawashíya
Ashots botookí k’umo k’osh k’osh weero kííts falítuno B’tookí k’umo beshíyo falet weerotsíse ík íkotsí haníye dashe íímere manotsu:
1. Ar serera
2. S’íla s’íla
3. Fotona
4. Jaandona
5. Grafíyona
Haníye damb beyíru k’um beshí weerotsn keewotsí nobeshíyal wokín nobezíyala nok’umo keton shengsh beshíyo falítuwone ete
48
2. Gaare gaareyon wotde’e haníye dashí t’ínts k’umotsí aro serer de’e
wor k’aat’otse ít tohotssh kíítsuwere.
A. Maats na’a íkunat’ ngushna’on kuuto bokaashfe
B. Baaku book’olo bmec’efere
C. Buní k’ulonat shíníyona
D. Aatsí taaníkonat’ aatsí shop’ona
3. Haníye dashí jaandanatse tur jaandanítse keshts aatanotsí
gaareyon fíínde’e war k’aat’otse ít tohotssh kíítsuwere.
A. Ar ‘’ A’’ eebí b’kíítsíru keewo
B. Ar’’B’’ eebí b’beshíru keewo
C. Ar’’C’’ eebí b’beshíru keewo
49
Taawa Shuutsa Nata S’oot’a Shíra K’aat’a
1 Dametsí 9 Maatsí 2l 4l
2 Azo 12 Nugusha 3l 6l
3 Aawí 10 Nugusha 5l 5l
4 Adelí 8 Nugusha 4l 3l
5 Abírí 7 Maatsí 1l 2l
A. Naton jamotsítse bogo kone?
B. K’aat’í shíron jamotsítse bogo kone?
C. Daníruwotsítse k’aat’otse shíron 1l keshfo kone? Ambtsí k’aat’otse
b b’danír?
C’ Daníruwotsítse ambts maatse fa’o? Boyítse naton bogu kone?
D. B’k’aat’onat b’shíron ík wottso kone?
D’ B’naton jamotse muk’o kone?
E. Keezl k’aat’otse daníruwo kone? B’natoníye?
50
K’aat’ íka Nababar dana Haníye dashí t’íínts aap’otsí nbabí weeron
ara wekín koota er aaníwer.
A. Ec ay bíyo b’tookon shood doof bayresíya
B. Ec ay bí bayresíyo koní etets maykroskopíyon bek’etwe
C. Ec ay bíyo jam keewots bewo falítwe
D. Dí en – e ar en – ewotsí k’aníyo falítuwe
E. Ar- en – ewo protíníyotsí k’aníyo falítuwe.
A. Naton jamotsítse bogo kone?
B. K’aat’í shíron jamotsítse bogo kone?
C. Daníruwotsítse k’aat’otse shíron 1l keshfo kone? Ambtsí k’aat’otse
b b’danír?
Guba
Dangurí
Pawí
Mandura
Amara
Dabas’a
Yasoyí
Agalo
kemashí Balo
Oromíya
Tongoyí
bambasí
Asosa
komosha
kurmukí
Sudaníya
womberí Bulení
Dats daara Guurí daara Zoní daara Woradí daara
Oda
Sírb
a ab
ayí
gode
reyí
Sherk’oleyí
mangeyí
51
D. B’k’aat’onat b’shíron ík wottso kone?
D’ B’naton jamotse muk’o kone?
E. Keezl k’aat’otse daníruwo kone? B’natoníye
D. Dí en – e ar en – ewotsí k’aníyo falítuwe
E. Ar- en – ewo protíníyotsí k’aníyo falítuwe.
k'aat' íka. Nababar dana
1. Haníye dashí t'íínts aap'otsí nbabí weeron Ara wekín koota er aaníwer.
A. Ec ay bíyo b'tookon shood doof bayresíya.
B. Ec ay bí bayresíyo koní etets maykroskopíyon bek'etwe
C. Ec ay bíyo jam keewots bewo falítwe.
D. Dí. en- e ar- en- ewotsí k'aníyo falítuwe
E. Ar-en- ewo protiníyotsí k'aníyo falítuwe.
F. k'aat' gíta. Guut'a
1. Haníye dashí íímets aap'otssh bííts íímonat íímet bíítsotssh aap'o íímr
bo'atse gaarewon shíyeyar it k'aat'í toohotssh kíítswer.
Aríya kíímo galo s'eerítwe( awashítwe)
Zanzonat shood dowet
keshets keewots shíboko wotítwe
Galonat b'took s'ayín koto awashítwe.
52
A B
Bok’csh k’oshey kíshuwer
4. Gaareyon wotde’e dambe’e dambe íímets aranotsí s’íílr bok’osh
k’osheyo keewuwere.
Benshangul gumzí guuí kaarta
Suudanía Domíguura
K’aat’ keeza keewa
1. Haníye dashí t’ínts aatanots kaartatse tur aaníyír bo’atse shíyewer
A. Benshangul gumzí gaharn daareyíruwo kone?
B. Benshangul gumzí aawu kíndon daareyíruwo kone?
C. S’aad’ídek’fuutets jíndo konton b’daare kíítsíruwone?
D. C’ Womberton daaríru zooníyots kon kone?
2. It daní maa kaarto b’daareyíruwotsnton sererde’e war k’aat’otse ít
toho keewewr.
53
Bo’atse tur shíyet keewotsí
Shíyeya eto ega ete?
Shyeyosh ebí ebí b’geyít?
Shíyeyar danfte? Aab keewewor
Ec ay bí eedísíyo eebí?
Ec ay bíyobayresíyí naara. Ec ay bíya eteyílu shuutsan k’awíntsdek’
beezek aap’a. Dek’ewuwe Híyuman ímíwuno dífíshenfí bayíresíya ( Hu-
man ímmouno defícíeney bíres) etets keez ínglízí aap’ots shínshíní
fídelíyotsna- shuutsan kaaw bííts bornon ‘’ ash ats shood bazíyí ango
mííd’ít’’ bayiresíya eta
Bayresíyots bo’atsotse dí’ene ( DNA) wekín ar een’e ( RNA) etets
kemíkalíyo detsfno. Dí en ewots botookon k’osh ar en ewotsí k’aníyo
falítuno. Ar- en ewots jam aawo protíníyotsí fíínítuno bako k’aníyo fa-
latsno.
E eay bíyo ayídek ‘ mukna’a (k’ac’n) b’wottsotse electron may
roskopíyona bako k’osh k’osh danets maykroskopíyn be’ eratse / bek’o
faleratse) k’osh bayretsí naar jamok’o ash wekín gízí selíyoníye ur. tesho
falatse. Bewo b’falít selíbaarosa
54
F. k'aat' gíta. Guut'a
1. Haníye dashí íímets aap'otssh bííts íímonat íímet bíítsotssh aap'o íímr
bo'atse gaarewon shíyeyar it k'aat'í toohotssh kíítswer.
Galí jeen kotfo
wonjelenyonat wonjelí
Azífo ash bad íka
A. Eedísíya
B. Buutsa
ísportíya
C’
jongon s'eentsere t'oolítwe
Gook'onat lastíkon doozo faletwe
nana'ots bo'aalí woterte gaarewon bín
D
D’ ferde'e ní meefo
shuwetsonat shaawa
Ashosh k'aldetsts protiníyo detsfe.
E Galí jeen kotfo
wonjelenyonat wonjelí bazífo
ash bad íka
55
Haníy dashí t'íínts awud awud aap'otsítse k'osh wottso galde'e
kíshwor.
1. A. Burtkaníya B. Toba C. lomíya e' k'asha
2. A Farsha B.Daaza c. Baaka c' Bola
3.A. Mereera B. Eyísha c. Baaka c. Andura
4. A. aawa B. Ashítsa C. datsa c.k'eena
5. A. gaasha B. shumbra C.arwaara C. Ateríya
6. A. foka B. Dawuna C. hayk'íya C. k'arí aatsa
56
3. Haníye dashe aap'on shaatet k'umotsi íímere.
íímets bíítsmanotsí shaat falít aap'o gaarewon fíínar kíítswer.
Aríya shuwa, meetka, shaawa. feetetka. katsa Brtukaníy
A. jargetka , Awshonat aawats kep'ítwe.......................
B. míta, b'shuwo gaawetka, k'ís'etka, Gufíde'e ushetka
aak'a..........................
C. Fengesho, maskotíyo, kots detsts, ashots bííts befo..................
C’ Gook'on, gomon, sharon fíínetka. edetka, sha'osh wotítka. mííd'atse
kotetka........................
D. T'oolít, gook'ont lastíkon fíínetka, jongon s'eentsetka, t'oolítka,
kaashetka....................................
k'aat' keeza keewa
Haníye dashí saat'ínotse shíyosh wott keewotsí wokín jííshotsí ííshotsí
íímere. ímets shíyeyí jííshanotsí shoyíde'er haníye dashí íímets aatanotsí
gaareyon wotder k'aat'otse woter k'aat'oníye uron fíínar shíyewer.
shíyeyet keewotsí.
shíyeyoní ík keewí tookatse ayí wokín muk' ashotsíknwotde'e bok'umo
bowonawonet keewe.
shíyeyo shíyeye jííshíru asho, keewíruwonat k'ebíruwo detsfe.
shíyeyor íko b'keewor k'oshots shengsh k'ewude'er botookí
mastawashíyo detso geyítuwe.
shíyeyí woror nníyíro b'bodor íímets saayíton b'tookí k'umo keewo
geyítuwe.
57
shíyeyosh geyít keewots nababor aat de'e shengsh dan de'e war
ashotssh b'galít weeron keewa.
shíyeyo b's'uftse shíno bosh galera keewotsí aatde'e aaníyo daatso
geyítuwe.
1. Ee.ayí bí Eedisíyí shoodon desheyat beyíru no'oshotsí ayíro
geyítuwa? ak'ona? Hakímíyotsnat' ash eenotsí aatde. e guud-
de'e waar k'aat'otse íkn shíyewere.
2. Ee ayí bí Eedísíyí shoodo ak'owe bazíyo fale? gaarewon
kayede'e hakímíyotsnat ' ash een eenotsn aatde'er ítítse íko
b'jííshre k'aat'otse íkn ohiyewore.
Shítwí shooda
Nodatsatse shoodí gond b'woton danets shoodotsítse íkoní.
Itop'íyotse shoodhan azewonat b'beshefworo maharíworon
( s'ík'ratse tur fararats / beyíru shaashotsítsnat nak'uwo b'kindor
eton k'ojítnat frshos' shaashotsna.
shítuwí s'ungu aats kakok, dats íc'ok ( motsok), kímokakuwets be-
woke, aatso detset t'armusots, lastíkots k'oolí t'íísh t'ííshots
shíbosh sheeng beyokno.
shítíwí shoodo toho bewonat íkonomíyats b'betsíru mííd'o ayídek'
manga. Fíín fíínírwots bofíínman bofíínerawok'o k'alr/ orír), ash
selíyo eekr ango maawíyír, tookon bomaawítwok'o k'alr, Afaronat
íírats sababíyo betsítwe Haníye k'osho maa ashagíz bokíshítwok'o
k'alr tugro dowetwe.
58
shítwí shoodan bazíyosh k'al geyít keewooníaatsí kakoko dío kíshr
b'wos'etwok'o k'ala. kíím juweyíru gop'ots shoot baaro gerr mítsa, aatso
dashde'e ayworosh bodet k'ae'otsí ( lastíko, gomo, k'oolí t'íísh t'íísho,
t'arnwsí t'íísh t'íísho duukonat mítson shítwí s'ungu b'shíberawok'o
k'eyeworo algoberíyots k'ewon bazíyo faletwe.
k'aat'íka Nababar dana
1. Haníye dashí s'eenmatsí keewotsí nbabí weeron ara wekín koota er
aaníwer
A. shítuwo worwon ash detsfalít shooda.
B. shítwí s'ungo aats kakotse shíbítwe.
C. shítwí shoodo b'beshefo k'ashona.
C’ shítwí s'ungo b'azetwok'o k'altso shooshí kíndoní
D. Galí s'ayín kotonat aatso b'kakerawok'o k'alon shítuwí shood
bazíyo faletwe.
2. Haníye dashí aatotsí nbabí weeron aap'on aaníwer.
A. shítuwo eegnaarí shoode?
B. shítuwí s'ungo awnaarí bewoke azewo falítuma?
C. shítuwo ashats b'betsíru mííd'o eebí?
C’ shítwí s'ungo jamotse b'daatsefo wor aawítsneya?
shítuwí s'ungo b'shíberawok'o eeg eeg.
59
K'alo noon geyítwa?
3. Haníye dashí aap'onat s'eenaw s'eenmatsí keewotssh k'awun k'awun
kíítso ( bíítso) íímer.
A. Datsk'oola B. Aatsí kaka C. joosha
C’ Gondashooda D. Fííní naara.
4. Haníye dashí íímets aap'otsn s'een matsí keewo fíínde'e kíítswer.
A. shítuwa B. níc'a C. mítsa C' shíba d. kííma d' shooda
k'aat' gíta Aap'í jawa
1. Haníye dashí íímets s'eenmatsí keewots t'uwok'onat bok'awuntso
gaarewon wotde'e fíínde'e kíítswer.
Aríya, Na'o b'tooko b'masherawotse s'índonat s'us' baaro wotere.
keew tuwoko Took mash k'aza
k'awuntso. s'índonat s'us' baar wota
A. Maamít kup'at bnababtsotse bk'aat'otse íklokeshra
B. Darí dano b'kabírawotse awudl k'aat'ots íwíshre
C. Balets ash mangík b'wot tsotse galí ash jamo bíín shunfe.
C’ Azo b'gaawo kaarí b'akímetsok'on kaaron kashbuts.
D. danírwots tasht bowaatsotse danímaakas'o ís'k'rere.
E. jaan daníyírwo b'c'ashtsotse danímootse gííshk'rere.
F. Aber awusho b'butstsotse shíítso s'agftse gal k'azamre.
60
Mastawasha
koní etets keew jamo eegatse b'tutsok'onat k'awuntso detsfe. Eegatse
b'tutsok'o b'beerawo k'awuntso beeratse. Han b'wottsotse ík santíbígít
ar bowottsotse galde'e s'íílo gaweratse.
Eegatse b'tutsok'oní: datsk'oolo, aats kako nat k'ool k'oolí tíísha
k'awuntso: shoodon desheya, fíínatse oora. gawera gíz kísha.
Bíítso kakts aatso: b'wos'etwok'o kala, shoototsí, k'oolí tíísh tíísho,
t'armusí
t'íísh t'íísho duukonat mítsa alkoberíyono es'ats jííta.
K'aat' keeza: Guut'a
1. Haníye dashí t'íínts aato gaarewon wotde'e shíyeyar eegatse b'tut-
sok'o, bíítsonat k'awsntso fíínde'e ít k'aat'í toohotssh kíítswer
Ec ay bí eedísíyo eegon b'tutsok'o, b'k'awuntsonat b'bíítso ít k'aat'í
toohotssh t'ííntswer.
61
1. Haníye dashí t'íínts aato gaarewon wotde'e shíyeyar eegatse b'tut-
sok'o, bíítsonat k'awsntso fíínde'e ít k'aat'í toohotssh kíítswer
Ec ay bí eedísíyo eegon b'tutsok'o, b'k'awuntsonat b'bíítso ít
k'aat'í toohotssh t'ííntswer.
Bo' atse tur shíyet keewotsí
Bísh bí'aretso keewa eto ega ete?
Hak'íyo wokín Aro etoníye eega ete? shíyewer
NOHEYA
Abernat Daatstsn baaben kítots duuc'n gurok beyír nano' . Ik aawo
boníhínat índun jag aato womberí bo'am. Ere Aberots guuron tut daní
mook amosh guurí mísho móó bon b'geyítuwok'o bogawu. meyítse mísha
bako ítoa alí b'tesh. Aberu k'eyoke tut Daatsetsi` s'eegob'tu.
Daatsetse! Daatsetse! Daatso! eebí máár danímoo no'ametí? '' tuní
tawo deshíde'e shaayíyo gufíyíwe'' bí'et '' eege newe tuwatsí ! taa ngon
taneya''? bí et '' Inde! taa nugush taneye! maatse eesh tí'arí !'' bí ' et ''
Nugusho maa fííno fíínarake maats mec're fíínefoní et kone? Noon
daníyíruwo nosh b'keewutso gawatste? Maats íku bí'al fííno bfíínere
nugusho b'kísho mashde'e máábaaro geyíratse eratsa, maa fííno
geyítuwe etkeewure,'' bí' et. Abernat' Daatstsn bonoohefe daní sayíto
bodbuwuts. Boguurí mísho maraníye daní moowo bo'am.
Aber daní mooke war bí'aawí mísho b'met sayítoní kaarí moowosh
b'k'awutír. B'watsok'onn aawí mísho k'anídek' gedok'azetsosh nííbo
ayídek' k'uunt b'tesh. Ilmo bok'alítuwo mawut bofíínít fíínotsí kayí
bodek'
62
Eeshna, nana' atso ítwe Abernat Datsetsnk'o nooheyar k'ak'on
ítjínawok'owa. Han maatska han nugushíka ht ka'íyets fííno
K'aat' lka: Nababar dana 1. Haníye dashí t'ínts aatotsí nbabíyanatse tuwur aap'on aaníwere.
A. Abernat' Datsetsn eegno?
B. Aber Datsetssh eega etníya b'keewu?
C. Datsets Abersh eega etníya bí'aníyí"
D. Datsets índnat' níhín eewuke bo'am b'tesh?
E. Aberotsí daníruwo eega ebí bí'at b'tesh?
F. abernat' Datsetsn eegosh guur nísho mááraníye daní moo bo'am?
G. Abernat' Datsetsn Daní moowoníye aanat bowe hak ebí bofíín?
H. Aawí mísho móówosh ayí kaartso kone?
Aber míto baddek' Datsetssh tawo bí' at'íyísh bí'íím. Datsets tawo
bí'at'ífere Abermo k'ulo b'mashír. Bímo tawo at'ídek'at, shungrt'o
fetdek'at, k'ínc'dek'at bí ' ere towat ayeyat ííto k'ac'dek' bo'aawí mísho
bomáá.
63
1. Haníye dashí ' A' shírotse beyíru aap'otsí ' B' shirotse beyíru
aap'otsnton bobítso ík naaro wottsonton jagíer.
''A''
A. Gala
B.Tawu deshíya
C.Mísha
C' Noheya
D' Ayeya
D’ k'eya
E, Mayíya
''B''
1. Bewoka
2. Nokoreya
3. Gemsha
4. Tawu at'íya
5. k'aníya
6. máá
7. Dabeya
2. Haníya dashí íímets aap'otsítse fac'de'er haníye dashí baash
bewokats s'eentsuwere.
Sportíya Bmasherawotsna kííma samunona
Fado maa fííno Fíína.
A. wodm daníruwo jam aawo ...................... fííno bín geyítuwe.
B. Gashets shengshdek'at bnababíruwots............. jam, fado bí'aníyí.
C. ..................... fííno ats jeenosh sheng kup'o íímhtuwe.
D. kísho aatsonat' ........................ masheraw buuts móówo shoodo dowetuwe.
E. ........................ zanzo bshíberawok'o k'awubazo geyítuwe.
F. Ade' b'índ ního................ ayíyo shunfe.
G. Azo bí'atso................ k'ííc'o detsdek're.
k'aat' gíta :- Aap'í jawa
64
Mastawasha
Nesh bí'arets keewo ashosh ízonat' ara ( Hak'í) gala.
koní etets guut'í wokíní noon keewotse hak'í ( aronat' ) nesh arets keewo ashosh íízo galo ayíd'ek' geyít keewa. Aro ( hak'íyo) detsts k'umo k'oshotssh keeweyora keewmansh masrejíya.
Bwotera btookí arts k'umo ashosh íízoní boo botookon masrejí bwoto dano geyítuwe.
Ntookí arts keewu ííza etoní bí'arí, watítuwe, wotosh falítuwe...... etíru aap'otsn keewo faletuwe.
k'aat' keeza keewa
Aríyasha 1. Datsu aawu guureefa . Hak’íya ( aríyka) Ash daawo bí’ayo oreratse
( bísh b’aretsok’o keewa
2. Eedisíyo atal shooda ( Hak’íya wokín ara) Eedísíyo Abeshí aton
kasho falítuwe ( bísh b’aretsok’o keewa)
3. Ního ump’etsk b’wotal nana’a jamo ump’etso woteraka
( hak’íyalara)
Ního ump’ets b’wottsosh hana’a jamo ump’ets areraka tash. ( bísh bí
arets keewa)
Kaat keeza - keewa 1. Haníye dashí beyíru s'een maatsí keewotsí ít nababe hakona hak'íya
( ara) woattsonat bísh bí'artsok'o keewetso galde'e aaníwere.
A. Bír k'íís'k'íís'o naaron woyíru keewa tash bí'ar.
B. Ar keewo bdaatsít weerotsítse íko danímaa.
65
C. fíín íko ash fííníruwo s'íílr dano faletuwe
C’ Ashotsí mangíyeyíru bo'eenona,
D. mítots eenosh aatso geyítuwe.
D’ Nana' ots bogowon eenetuno
E. shoodalo jenon bewosh jam naarí buutso daatso geyítuwe.
k'aat' Awuda" Guut'a
1. '' A'' shírotse beyíru hak'iyotsí ' B' shírotse beyíru bí'areook'o
"A"
1. shengsh nababtso
2. fado beshítuwe
3. Datsu aawu guuríruwa
4. jam shood naaro ato detsfe
5. Fííno asho mangítuwe
6. mas'o mewor ayídek'
shaawa
"B"
A. mas'o nana'o dutsífe
B. Asho b'fíínon mangíyosh
faletuwe.
C. Jam shoodo ato detsosh
falítuwe
D. Datsu aawu guurefa
E. etunoshengsh nababíyruna'o
fado beshosh falítuwe.
Gaarewon wotde'e haníye dashí íímets hak'í( aro) keewotsí
bí'artsok'o keewusr íízo mand woníyír k'aat'otse ít tohotsnto
keeweyor.
A. s'ahenat afríkn tohono B. Hambets daní mook ametuwe
C. Gízo tdetstsotse moo agetuwe C’ wodm t'wottsotse fado
shengsh fíínítuwe
D. Taa Bakaníye eed'on bogetuwe. D’ Hambets awusho butsre
66
3. Gaarewon wotde'e haníye dashí beyíru bí'artsok'o keewur
íízanotsí hak'íyo ( aro) woníde'e k'aat'otse ít tohotsh kítsuwer.
A. Taa Adel mak'oron meeko k'ayatse
A. Hambets fado ket wotok'ayatse
B. wok'et hambets daní moo amo k'ayatsa
C’ Aznat Azdowí s'aadon bogok'ayatse
D. Gemets ar serero falfa bí'ar.
D’ Azo woyíluwí galon bogok'ayatse.
Bo'atse tur shíyet keewotsí
sheeng aap'a eto eega ete?
sheeng aap'ono no'etet keewots eeg eegno? shíyewor
sheeng aap'otsn kaashat danfte? Aab ít toohotston shíyewor.
sheengaap'í naarnowe ít ettsotsí s'eer?
Sheen aap'a
sheeng aap'o keewon, tururon wekín duubon íkok tohat beyíru
ashots aap'on bobeshíríru b'woterna íkash naarots nemo, tero, doyo,
taaríkiyo, k'osh k'osh keewotsí kíítset / beshíyet / weera.
sheeng aap'on ashots eeg bowoto beshíyo falítuno. shíyano, genewo,
tewneyíru keewo, shuno. shít'o, meko jamon eeg bowotonat eeg
wotosh bogeyírwok'o kíítsítuwe. Nemonat tero na'í na'osh beshíyo
faletwe. Ik ash naarats bodts gond azewottsí, sababíyotsí, goosho,
k'aak'o dufeyonat kaarewon.... sheeng aap'on kíítsetwe.
67
sheeng aap'í tuup'otsí ashotsats bodíru k'osh k'osh gondonat sheeng
keewotsí jamotse jots bee bewon ashots aaw jamí fííno k'osh k'osh
gonkewotsn ay sheeng aap'otsn beshíyetwe
Sheeng aap’ínaarotsí
Turura Taawonat jewrona Ibo Jím jíma
ushusha Nemí duubotsí Fííní duubotsi
Gaarí worí duubotsí Nana'í kaashotsí...
k'aat' íka Guut'a
Jaawonat jewrona
eefa nana'osh índu s'aatso íímakí
Beere be'awo eed'ere be'aka.
Bek'dana naayísha keez koro dawutse
A. Haníye dashí s'eenaw jaawonatjewuranotssh ímets faacotsítse
manítuwo faac'de'e s'eentswer.
A. Haníye dashí s'eenaw jaawonat
Jewuranotssh ímets faac'otsítse manítuwo faac'de'e s'eentswer.
kaar tso..........................
A. wos'fe B. kambefe c' beefe C' shíyanefe
2. Goya asho ush kup'a.........................
A. Good shako dush kup'a B. Good asho s'uum kup'a
C.Good kano guk kup'a D. jamoní
68
3. índu be'e.............................
A. ního de’e B. Naayode’e
C. níude’e C' aaníyo deshatse
4. Emanjl míshon............................
A. bolets deera B. jaarí deera
c Ebok'í deera C' jamo aaníya
5. doog ááwo be'aka...............................
A. okortso daatsfe B. okortso daatsaka
C. Guramb ááwo bek'fe C' c'uur aawo be'aka
1. Ibo bíítsa
Bodo míc'e míc'aní dan weera
juwanats ík tufetsu dan waaka
B'bewor genzo b'k'weor kawuno dan kana
noonon máár noonon shífo dan awulk'ula
juwanítsí kaaw matsí dan k'oríya
B' Haníye dashí beyíru íbo íko aatk íko aaníyík wotar k'aat'otse
aatewor
A. Bkasho k'azt ash kash kotfo dan
B. Daawatsí sheení dan?
C. Gínodo dol ere zaanzo boo etfo dan?
C’ muk'k'ulutse típe boludan?
D. nííndu duushe tííndu duushe s'een korudan
69
D’ Hak bazankí ok bazankí dan?
E. sha'ere sha'efo eed'ere eed'efo dan?
F. íík'o mínzí taaw ísheraní dan?
G. íík'o mínzí mak'tsalu dan?
H. Jíro jíd bí'ere gíno hash etfo dan?
I. B's'eeno bodok'oy b'shato bolok'o dan
Jooluwe joole
Jooluwe joole joolrí joolu índínd kons'a
dalashetse nobok'olíduwo geref (4)
Oona daníyíruwon haníye dabnbí kaashanots n'kaashíy okon jíím jíímítuwono
kaashíwe.
Dawunzon'' shaas'eya
Dawunz ayíde'e b'daatsefo k'ees'okonat barahon b'wottsotse manok beyíru
ashotsu dawunzon shaas'efno- Jamotse goshgoshoke, k'es'oke, k'eeloke ay ashots
dawunzon shaas'efno.
Dawunzo ashats sababíyo b'betsfo maarots' bodots maarí kubónat k'osh k'osh
bewotsok aashde'ení Hank'o b'wottsotse ank'o bewokots fíínfííníru wekín sha'íru
asho tahí genzo wekín bootí c'aamo edon bíyats bodet sababíyo koto faletuwe.
mítí abats kesheworo tufon eed'etokonat kíshon detsetoko t'ííwíntsde'e s'íílo
sheenga ( geyítwe)
Danerawo ash íko dawunzon b'shaas'eyal b'shaas'ok atso gaapítwe weeshetwe.
Ashman nugurítuwe c'ooshíyítuwe . shoolíya bshoolífo bí' atsono daríyítuwe-
dungíyítuwe
mílkítanots bobe'eyor dawunz shaas'ts ashmansh at ímo geyítwe. B’
shaas'etsok'on dawunzi umo bí'atsots b'sha'erawok'o kaarí b'shaas'its atsí kayman
damban t'oop'a 'shaas'ts atsí kayman dashe dambon jokon típa' Típeworo s'atso
70
eed'butserawok'o kordek'o geyítwe Er shaas'ewokman sheengsh aats ak'onat
samunon mayír k'eets íímet tahtako b'gíwrawok'o típ'onu sheenga Ashmanb'tek'e
rawok'o k'alr karnoke daatset hakímí mooke de'e ama.
K'aat'íka nababar dana
1. Nbabíyanatse tur haníye dashí aatotsí ara wekín koota er aaníwer.
B. dawunzo ayíde'e b'daatsefo k'ees'okonat barahotsna
C. Dawunzo ashash mííd'o ayíde'e b'betsfo gop'ots aashde'ení
C’ Dawunzo beetuwe et jangeyíru bowokotsok bodwor kaarí kaarí sha'o geyítwe.
D. Dawunz shaasts asho b'kíítsíru mílkítotsítse íko c'ooshíya.
D’ Dawunz shaas'ts asho b'tek'erawok'o kaashíyonat karnoke daatseyíru hakímí
mook de'e amo geyítwe.
Gaarewon gít gít wotde'e haníye dashí beyíruaap'ots ík naarí bííts detsts aap'otsí
nbabíyotsegeyore.
A. aya
B. shutsa
C. Díngaton
D. k'eezí
E. kep'a
F. kaarí
G. Bo'da
K'aat' gíta Guut'a
Dawunzon shaas'eya etíru nbabíyo daníyíruwo b'nababor sheengsh k'ewude'e een
een b'beshíru keewotsí ít dabtrats guud'er.
2. Gahar jongonat aawun etíru nbabíyo ítí daníyíruwo b'nababor sheengsh
k'ewude'e nbabíman k'umo dabtarats k'awíntsde'e guud'er.
3. k'osh k'osh guut'ots nababar mastawasho deshde'e ít detstsman ít k'aat'í
toohotsh nababor
Gawíya: mastawasho no detsor guut'baaron b'woteftse are sereronat
k'awíntsde'e guut'on detsofaletwok'o dano íti geyítwe.
71
K'osh k'osh debdabíyotsí
Debdabìyok'o guut'ef keewots ay bowoter badots dash tsanotsí.
jamí debdabíya
1. Lap'olí debdabíya
2. Fííní debdabíyona
3. Jamí debdabíya
daníru wok'ete sambatí Baaben 1h
shírí danímooke P'S.T 69
Babení
s'ík'r 8, 2003 dura
Daníru Gaashetse Aberí
Asosí unbersítíyena
P.S.T. 1176
Adís Ababa
Bore jamoní ayídek'at tshuntsu tmísh Gaashetse Abersha. Awk'owe jen neene? taa
ayídek' jeen taane ík'osh mango bore. jamaníye okon neesh t'guut'íru keewo b'beyal
dashtsank'o wotítwe.
Nee Adís Ababo danosh ní'amftse shíno dano sheengsh de'e t'danetwok'o /
t'fíínítwok'o ) taan nízfo gawíruw? '' sheengshde'e nfííníyal neen shalamítuwe''
ní'ettsok'on 1l semster t'daní k'awuntsona neesh guut'etwe. Borí noono 91 Inglízo-
89 Taaní dano 95 galdaní sayínsíyo = 97 estetíksíyo =96 b'wotere k'aat'ots daníru
nana'otsítse keezlo keshre.
1. Jamí debdabíya
Ere Gaashune shlmatíyono kotíruwe. Neesho woran sheeng daní woro
b'wotítwok'o k'umíruwe. oona taash aaníyo guud'e. jamon beewe.
Nímísh wok'ete sambatí.
72
2. Lopolí debdabíya
Debrezeyítí
Lapolíyo gen taa sadete Ashber twotere tnaay Aldo bakan daní maa kíndo
babodtsotse . taaní mootse bewoko b'beyal íkl k'aat'ots b'mazgabetwok'oer dano
b'danetwok'o mangon aatíruwe.
Jamonton
lapol guut'tsu
Adaad sadete Ashberí
Aawo 14- 04 -2003 dara
73
Awu Ambesho Azoyí
B'beyoke
Nee nodaní maa kotíruwo n'woto danefe. Ikotsí kotet ash k'osho t'íyats dabewe etat
ñkíndshts lapolíman weeron r'anonat ambaaro not'ut'tsotse handr fal deberawok'o
b'wottsotse daníma k'ac'k'ac'ona gízo andor kup'ar níkotetwok'o no'etor k'up'íydek'
aatíruwone.
Jamonton
fuuta
Adamu Aberí
daní maa k'ezíruwoní
Mastawasha
Deb dabíya etoní kíndo. ooshíyonat ís'on detsfen
Debdabíyo ík keewo bííts bííts guut'k'azonat ket noonon guut'ek woto geyítwe
kíshon guut'etka wotíyal sheeng kíshí guut'on guut'a.
Debdabíyo guud'r takr baad'íyo geyíratse
debdabí guut'e okon aaní nababar kaatso geyítwe
3. Fííní debdabíya
taaawa.................
Aawa....................
74
1. Haníye dashí aatotsí k'aat'otse shíyewer
A. It nababtsjamí debdabíyots jam daníru asho shuutso aawumand
kaatotse guut'e?
B. Wok'et bok'aat'otse a ambtsl shíre b'kesh?
C. Wok'et muk' k'awntso b'taawí daní naar aawuneya?
D. kíshí guut'o sheengo b'k'zal debdabíyo eebí b'wotít?
K'aat gíta Guut'a
1. Haníye dashí aatotsí guuton aaníwer
A. wok'et aato eebí b'tesh?
B. Ambesh Azo aato eebí?
C. Adamu Aber aaníyo eeb'tesh?
C’ Irsasíyon debdabíyo guut'eyal ee b'wotí?
2. Haníye dashí aatotsí íímetsok'on fíínor
K'osh guurotse wekín galotse beyíru ít tohotssh debdabíyo guud'er.
It galotse debdabíyo guut'ewor wekín wosho damíyowor dek'íruwosh /
wosheyíruwosh/ awk'oneva b'bodfo? ítsh aretso ít toohotssh keewuwer.
Mastawasha
1. woter tohosh guuteka Err damíyeyíruiwosho bodetka jamí debdabíyo taawo,
mahtemíyonat keewí tooko deshak b'wottsotse debdabí naarotsítse k'osha.
2. Lapolóya lapolíya etoní ashots fíínímosh boguut'etk wotat
jamídebdabíyoníyere b'k'oshoní keewí tooko detstní taawonat matemíyon
deshatse.
3. Fííní debdabíya / Fííní maa debdabíya/ etoní detson k'osh debdabíyotsatse
k'osh wotat b'tufonu taawon, aawon,keewí tookonat k'oyona s'olí mahtemíyo
detsfe
K'aat'íka: Nababar dana
75
Debdabí guut'í shíne shuutsa
A. woshíruwo bewoko C. debdabíyo b'beshíru k'aab
B. dek'íruwo bewoko C' Is'a
A ...........................
.........................
............................
B...........................
.............................
............................
C.......................................................................................................................
...........................................................................................................................
.....................................................................................
C'...........................................................
............................................................
............................................................
kombníyoke Temberíya
.......................... kombísha
.......................... ......................
.......................... .....................
......................... ke ................... sha
76
Bodanon s'uwtsotsí. Bonat jamo guut'on nababonat k'osh andr dan geyon bef keez ashots bofa'o
b'tesh . Bohe ayídek' een, dano bodetstsotse '' nodanan mangít shuutso daatso
noon geyíyítuwe'' eett han aatosh nuguso mook amo boutw. Dur manoría =
nugusonu dano dets tsk ashotsí ayí shunk b'wottsotse notewunaníye arík
wotítuwe et kaashfe bo'amfe bo'amíru galots amíru k'osh ash íko weratse
gonkdek tohat sha'o botu.
Awud weer sha'íru ashots tohat bosha'efere keez ash dan detsts . manots bodaní
keewo tízdek' moshe fere shínomandísh bodatst mango keewefe bo’asmt bodí
dín íkots bodbowts. Bodí dín manítsno k'írt teshts eesh íkí mak'tso datsbodek'
danets keez ashotsítse lko dek't '' nodants dano beek'etute ande bíyet gít
b'tohotsudek't '' Ab'woshuwe bek'etu wone'' boeet tahe tdanon bad'at beyíru
eesh mak'tsan balí b'beyok'o woshde'er bezítuwe'' ett b'daní daftaro nababo
dets b'dek' eer' muk'í tesht bad'ts mak'tso balí b'beyok'o wot bwuts.
k'osh gítsí dan detstso b'fíínts man bek't '' taa ando b'metso bíyats aníyír
bt'atso s'entsr b'gok'o takítuwe'' ett bdaní daftaro nababo detsbede'e bíyeetsok'o
wotbuts.
k'osh keezl danetso it han ítk’a ltsotsna’taa ando kash íímet dano tdetstsotse
eesh mansh kasho gerr tízítuwe'' ett b'daní daftaro nababosh bíyere dan deshaw
awudl asho bojamets fííno s'íílt ít fíínaníye tashehe sheengatse ett gíre k'ano
s'íílt mítí een íko bek'b'k're, okon hank'o ett b'keew. '' oona t'eshuwotso ! ít
danan tash sheengde'atse eesh b'woto darníye ítk'rí ? kasho desh b'tuwítka
wotíyal t'esho deshatsone k'ayer keewan oro we ééshan tízk'ayer'' ett b'ízre
danets keezotsu bíín c'ambesat mís'fets '' needogan noo notízts eesho aawuk'o
noon b'mee ?'' ett keezl danetsman b'daní daftaro nababosh bíyere danaw doog
ash man '' íshí wotowe tash dogosh sayíto íímere'' ett mít abats keshdek't
ashman fííno s'íílo b'jamar.
77
B'etsok'on ash man b'daní daftaro nababdek'b'ektsok'on Eesho kasho detse
tuwbuts. keez danets ashmanotstu Eosho bon b'marawok'o bodanon bokep'dek
dano k'aníyosh bo'etfere k'ak'at ja'ats eesho b'tutsok'on bon íkats detsdek't tobo
wosh b'k'r. dan deshaw dog ashman b'dogon b'orere danets ashmanotsmo bodanon
bos'uw.
K'aat'lka
Nababar dona
1. Glt gít wotde'er haníye dashí aatotsí nbabíyok'on aníyor.
a. keez danets ashots ake bo'amír b'tesh?
b. dandetstsotsítse íko shín eebí b'k'al?
C. danetsotsítse gítlo eebí b'fíín?
c' Awudl dan deshaw asho eega ett níya bonb'íz?
d.danetsotsítse keezlo b'doano b'eke okon eebí wats keewo
d. dan deshaw dogo awuk'o k'altníya b'far?
2. Nbabíyanatse tuwur Ara ' wekí 'koota' er aníyír eegosh Ar. wekí koota
b'wotts jango keewuwor.
A. keez danetsots duratsí nuguso dandankab'tesh
B. Ashots weero sha'eftst bodí dínots bobodor eesho gonkbodek?
C. dan deshaw ashman míto b'bek'tsok'on kasho woshbadek' bako
ayídek'ní b'shat b'tesh.
C' Ashots eeshon bomee t'íwíntsdek'o bok'aztsosha
C. Eesho keezotsí maat woratse wotík'e awudl ashmanor maak'e
b'tesh.
78
K'aat' Gíto
1. Haníye dashí beyíru aap'otsnat s'eenaw s'een mats keewotssh
nbabíyanatse tuwr bobíítso íímr.
A. muk'ítesh
B. tewuna
C. sha'a
D. shíyefets
E. weer keshka
F. taala
2. Haníye dash beyíru aap'ots dkshíneríyotse geyor
A Nashí maa B. bodí dína.
C. Maak'tsa C's'atsa
3. keez keez wotde'er haníye dash aap'ots dkshíneríyotse bobef shíne shutsok’on beezuwor.
A. Nashíya
B. C'íc'ata
C’ wotok'on
C’ dana
D. sísa
D. Duba
E. k'unga
F. móó
G. mangíya
H. kod'a
4. ' A' sherotse beyíru aap'otsí ' B' shírots beyíru aap'ots'bítsonton
'' A ''
1. Danetska
2. maramara
3. maangí shuutsa
4. kásha
5. kaasha
6. Aza
7. Gíre k'ana
8. Noheya
9. keep'a
10. k'unga.
''B''
A. Nokoreya
B. Nalk'nalk'ona
C. t'oola
D. dooza
E. c'ic'ata
F. Gaafa
G. Nashíya
H. jeena
I. kod'eya
J. Bazíya.
79
Bo'atse tur shíyet keewotsí
Guut'íko nababar wekín k'ewur mastawash detso falitute? Aka'lde'eníya ít detse?
jeba eto ega ete?
Jeba Jeba etoní íkoke beyíru ashots, ík drjítíyots beyíruwots, ík fííní naar fííníru ashots wekín ík dan mootse daníyíruwots wekín daníruwots ík ík keewotsatse boshíyet weera.
koní etets jebo b'tookí k'os'o detsfe. k'osh k'osh k'os'otssh k'osh k'osh jebotsí jebefe. jebmanu shíyeyar fíínotsí k'anonat kíc'ots bíítsosh woto falítwe.
ko'eyar k'osh k'osh keewotsatse angsh beshíyosh wotítuwe Aríyosha ík galí ashots galí k'osh k'osh nawíyíweerats shíyeyo falítuno.
jebo jebewora jebjííshíruwonat angsheyíru keewots guut'íruwo bewo geyítwe. jebíru ashots bojebor jeb jííshíru ash jebít ash jamots bodaat-sewo k'orora. jamots bodaatse okon bo'atse shíyet keewotsí ík íkon daníya
manats bo'ats shíyeyets keew manotsí ík íkon tuzr bo'atse keeweya, jebí terono mangíya.
Jebíruwots dagotse bok'umo keew geetsots kísho kíshítuwno. ko'íyíruwo erere bí'etor ík íkon bok'umo keewítuno. Tuwots k'umman sheenge woto geyítke etet ashotsu íkíkon bokeewítwok'o gowo íímetwe... Han woteratse.
etíruwots bobeyal eegosh b'o'ettsok'o bokeewítuwok'o k'ala Han weeron moosheyar angshats bodetuno angshosh t'íínts keew manotsí k'o'eyíru ash jamots bode'k'al wotítuwe. jamots dek'o bok'azal dek'ts taawots taawur bobogal jamo b'dek'etwok'o k'aletwe.
80
Guut'íruwoonu angshets keewman detsetwe. guut'ets keewuman nababere bíítse sheelets keewo b'beyal sheengshr ( kaatsr) je-batse daatsets ashots futo fuutetuno Angshets keewmanu faac'ets ashotsn fíínats jíítsetk wotítuwe.
k'aat'íka Nababar Dana
1. Haníye dashí aatotsí nbabí weeron aap'on aaníwer.
A. Jebo eeg b'woto keewwer?
B. jebí k'os'ots eegeegwoto bofalítwok'o keewwer?
C. jebo jebosh s'een geyít keewots eeg eegno
D. Jebít ashots boko'eye okon jeb jííshíru asho shíno k'alo b'geyít kelwoes eegno?
E. jeb jííshíru ashíko jebmanats bín k'al geyít keewots keeew-wer.
F. jebats t'íínts keewo ( k'umo) shengshde'e shíyeye okon eebí k'ale?
G. ík jebatse angshosh t'íínts keewo dek'e eeg b'wotoreya?
H. Angshí k'um man woteratse etíru ashots bobeyal angísh b'wotísh eebí k'ale?
I. jebats guut'íruwo fííno eebí?
2. Haníye dashí aatotsí nbabí weeron '' Ara'' wokín '' koota''err
A. Jeb íko k'os'o desto wokín dets k'azosh falítuwe.
B. Jeb íko jebosh ashots boko'eyor maatsa ngusha eteraw jebo falítuno.
C. jebatse b'tookí k'umo beshíyo gets asho kísh b'kísho sheng b'wotíyalor jeb jííshíru ashoko aldaatso ayíde'e geyíratse
D. Jebatse ík ashn tuts keewo dek'a bako k'azo faleratse
E. jebatse jebetsí keewíru keewo guut'íru asho b'nababere k'ewr sheleyoko b'beyal kaatso faletuwe.
81
K'aat'Gíta Aap'í jewa
1. Haníye dashí aap'owots s'een matsí keewo fíínde'e kíítsuwere.
A. Díríjítíya
B. jeba
C. k'os'a
D. Angshíya
E. Asha
F. Nawíya
G. shuna
H. jíshíruwoní
I. Gowa
J. k'aara
2. Haníye dashí aap' ots k'osh k'osh bíítso bo'íímetwk'o k'alde'e s'een
matsíkeewo ít datarats fíínde'e ít toohotston daftaro wonede'e
shíyewer.
Aríya Gaawa 1 Aber tufo gaawa boc'k'a
3. 2,Bun gaawa. bun k'atsíya
A. Bíítsa
B. Guura
C. k'ewa
D. Bala
E. Bésha
3. Haníye dashí s'eenaw s'eenmatsí keewotsí ít tookon ítsh bí'aretsok'o
A. Tera
B. Angsha
C. Dek'a
I. Haníye dashí bad'íyets s'eenmatsí keewotsí fííní shíne shuutsok'on matsde'e guuder
A. Bos' butsere shoos'ere
B. k'eelets míto b'shuu'e c'uc'ere
C. Butsuro urdek' sírbdek' t'ííwots gaas'ere
D. Balaco bohosn k'eelok'eelre
82
E. k'es'dek' kakats tuulere
F. Awsho b'buye maayo shookere.
K'aat' keeza Guut'a
A. Nbabíyatse ít dants jebí tero k'awunon guud'de'e t'ííntswer.
B. It danímooke wekín ít galotse jebets jebatse reportíyo guud'de'e ít k'aat'í tohotssh t'ííntswer
C. Ay ashots jebats bojebefer kíítsíru aro eenon sererde'e waar k'aat'otse kíítwer
D. It daní mootse arotsnat footografí detsts fííní gaarewo b'beyal fííní gaaremanotsíam s'ííls ít daatsts sheeng keewo gaad'de'e waar k'aat'otse t'ííntswer.
Ríportíya
ríportíya etoní inglízats dek'ek aap'a Ríportíya etoní ík asho fíínetso
wekín fíínats beyíru keewo fíínewor be'aw ashosh guut'on wekín aap'on
beshíyet weera Hano beshíyet keewotsats dabona k'osh keewo b'yats
k'aawo geyíratse Han b'wottsotse ríprtíyo hak'í .arí) keew beshíyet
weera eto faletwe Reportíman t'ííntsíru asho ríporteríya eta etefo.
Ríportíyo aap'on wekín guut'on t'ííno falítwe Aríyosh : It galotse
k'aleets sportí / tufonat kíshí kuut, wos'í nokorewo be'awosh aap'on ít
keewíyae aap'ríportí b'wotere han guut'on ít t'ííntsíyal guut'í ríportí
wotítwe.
Ayídek' aap'í ríportíyoníye guutíríportíyo bogíyefe Han b'wottsonu fíínets fíín jamman sheengsh deshde'e aap'on t'ííntso kíc'ítwe, batonu betwe. Guut'on b'wotíyalmo fíínets fíín jamman manoor noguut'etwotse b'beshíru wosho bateraníye t'ííntso faletwe.
83
Bo' atse shíyet keewotsí
It dants datsíkatse danets ashíkí taaríkíyo keewwer.
Ashíko b'bewotse b'beshíts taaríkíya eto ega ete?
Ftrarí Bayero Babultí ( Abagdímí) Ftrarí Baayero Babult / Abagdím) b'níhí Babulto jaannat b'índ
Nasíyatse 1822 duron Maandunat nawawí hambetsí gongonat gaalesa
eteíru beemanok kayay Fokí gashatse shuwere.
Boshuwetsoke eent nawawn tut koyí Fokí gashats b'borfetso beyíru
bewokotsí hake bak sha'at b'k'eezfo B'jawetsí woron Borotsnat
gumzotsn íkats kakudek' abawíye bak'etse waar no'ashats gond fíín
betsf oromotsí dufde'e bowarawok'o woshr b'datso b'kotífo.
Hambets baabení ( Bulení) eteyíru datsatse beyíru Anfotston naash
baar wotat Domonat Agawon nodatso bo kewerawok'o kotk asha .
Ftrarí Bayero Babult ( Abagdím) Ash kup' b'wottsatse tutson ash
jamo bíín shunt mangíyetsotse b'shuutso falo doonz erní s'eegefo.
Hanetosh fale kon bííts b'falaw keewotsnat kíc'otsí b'bíítsh ashots bíísh
bo'íímts naashmona b'keewoníyer beshefonu aalí – Borí nemotse ham-
betsí b'borfetso fííneyíru shar kísha ( s'ats s'eega) eteyíru nemo s'eegon
danek ash b'woto aye keewots kíítsíruno.
B'daneyanatse tutson 15 awuntsí shub ambaronat bolon guutson íímt
hambetsí Adís Ababa / shawo kíítsí ) amt mínílkton 12 natosh tesht
ftrarí etíru mangíyí shuutso dek't aanat b'waa. Maníye waat balí keez
k'oron k'eyíru datsu k'eezonat ererono kakudek' b'daamítuwok'o woshe.
84
Ftrarí Bayere Babult shínoma'd wotítune et b'keewts ay keewots
fa'ano. Manotsitse badotsu dashtsanotsí.
1. k'aak'í duro b'weetwok'o keewre
2. And daazon, bolon. Farshon sha'eyírwe shuutsmo brí bolon
sha'ítute.
3. Dats íkatse bede'e dats k'oshatstsonton k'ac'n jokon keewetute et
hambetsí slka eteyíruwa keewre.
4. Hambets ít shuntsok'o goshat ít beyíru datsan shuuts jokon índde'e
kayítute
5. Ee manor aaní t'shuweyala! na'o wotíyank'e malo malíyank' jaho
karíyank'e.
6. Na'o índníhí keewo k'eb b'k'azet duro weetwe hanu gond durí
mílkíte ettkeewure.
7. T'doowatse shar íkubos'etwane eenr k'aak'ar b'k'aak'o datsats
aanar b'bodor man duron ezonmas'o dats butsetwe.
Aba gídím haníye dambí fííní jamotsí fíínk ash wotat 5 maatso dek't 68
nana'o shut, b'shuwetsí 95 naton ( 18 17) duron k'írre
k'aat' íka nababar dana A. Haníye dashí aatotsí nbabí weeron guut'on aaníwer.
B. Ftrarí Bayero Babult shuwewoko kone etefo? b'duroníye?
C. Ftrarí Bayero Babult Adís Ababo b'í'am eek'ale?
D. Ftrarí Bayero Babult eegoshe falodoonzíete?
E. Ftrarí Bayero Babult ambts maatsonat nana'o detsfa?\
F. Abagídm keewts keewotsítse keezotsí s'eer.
85
2. Gaarewon keez keez wotar haníye dashí baash bewokotsí
nbabíyatse tur s'eentswer.
A. Ftrarí Bayero Babult ..................... maatsonat.................... nana'on detsfe
B. Ftrarí Bayero Babult b'shuwewok'o................................
C. Ftrarí Bayero Babult Adís Ababo / shawo kíítsí / amt............... nato
3. Gít gít wotde'e gaarewon haníye dashí ík naarí bííts detsts aap'otsí nbabíyotse gewor.
A Gasha
B. wosha
C. ay
D. Badotsu
E. fa'ano
F. Hake bak
Fíín gíta Aap'í jawa
1. Haníye dashí aatotsí fíínor
Aríyosh Mááer máámáá etya
A. Usha er............................... etet
B. k'eya er...................................etet
C. uda er................................. etet
D. k'oora er.............................etet
E. wos'a er.......................... etet
F. Beya er.......................... etet.
86
K'aat'a keeza keewa
1. Nbababíyotse s'eegets beyokotsí wokín datsots shuutso s'eere.
2. Ttookí taarkíyo k'aat'otse keewuwere
3. It dants ash ík taarkíyo guud'de'e war k'aat'otse nababor.
As h íko b'beyotse b'1beshíts taar kíya
Beyotse beshíyeyír taaríkí guut' guut'o gíton kayíyo faletuwe. Manotsu
1. Tookí taaríkíyonat
2. Ash taaríkíya
1. Tookí taarkíyo guut'eyor geyít keewotsí
shuwe beyokonat' durona
Dítseyí naaro
Daní shíro
Fíínets fííní naarotsí shíneshuutson
Fíínat bn'danets fííno b'beya
matsde'e guut'a
2. Ash taarkíyo guut'eyor dan geyít keewotsí
Guut'ek keewotsí gede'e matsa
Ashman b'k'alts fíínotsí guut'a
B'k'alts fíínotsí matsde'e guut'a
Ashman b'shuwets beyoko, duro b'k'írts duro , bdítseyo b'daní shíro, b'fíínts fíínotsí shengsh danonat matsde'e guut'a
87
Bo' atse tur shíyeket keewotsí
Míton eeg eeg maa k'ac'otsí fííno faletwa?
It meyíts elton fíínets maa k'ac'ots fa'ano? eeg eegno?
Oosh woza
No datsanatse Eltonat k'osh k'osh mítí naarotsn ay maa k'ac'ots
fíínde'e fiínats jíítseyíruwok'o daneka Hanotsn k'ac'ots shunetsworon
shunets shap;on fííndek' fíínats jíítso faletwe. k'ac'anots ítop'í baarotse
bowoteftse k'osh k'osh datsatsno shuno daatsrno.
Míton fííneyíru k'ac'anotsítse íko oosha oosh wozon maa
kac'k'ac' dooz baar b'woteftse k'osh k'osh baatsí k'ac'otsno k'aníyo
faletwe oosh wozosh kísheyíru gízo bo'íímíru k'alonton s'íílewor
ayídek'muk'a.
Oosho elt badona fíínefo. Fíínhan fíínosh shíno elto
motson k'ut'et. k'ut'ets eltman kap'et. Er bíyats dírosh k'opk'o wotít-
wotsí k'íínc'et . Eltotsí kap'dek' kakuwet. maníye okon dírosh wotít el-
totsí k'ac'íntsde'e kap'de'e fucde'e k'aníyet. Manye okon oosh wozo
faletuwe.
Elt k'ut'onu wotere kap'o doyo aatítwe Han b'wottsotse
fíínman fíínat dantsotsí geyar awk'o b'fíínetwok'o aatr b'fíínoro s'íílo
geyítwe.
88
Maníye okon jam aawo terwero geyítwe Ayoto terwere okon fíínman
fííno faletwe. Fííneworo shíno k’oposh wotít eltí badotsí hak'ets bak'ets
angadíya Hank'o k'ale okon k'ac'ac'n eltí badotsn íkno uraaní íkno gít-
somaand beshír. wozantosha. Hank'on dírde'e k'opman b'ep'efetso
woza. Fíínman eekeftse shíno b'noono gít keez eltí kap'otsí gerr jokon
sa'as'a. Hank'on een wotere muk'nana'a ooshotsí fíínar fíínats jíítsonat
kemo faletwe.
K'aat'íka Nababar dana
1. Nbabíyats tur haníye dashí s'een matsí keewotsí '' Ara'' wokín '' koota'' err aaníwere
A. Nodatsatse elton ayí k'ac'otsí fíínefe erna ayía shunerake shot-sokna.
B. Elton k'osh k'osh k'ac'í naarotsí k'osh k'osh shapon fííno faletuwe.
89
C. Elton fííno faletí maa k'ac'k'ac' baare
D. oosho wozosha kísheyíru k'awuntso bíímíru k'alonto nokoríyor késh-eyír k'awuntso bogfe.
C. Oosh fíínosh k'ut'et eltoní motsa woto geyítuwe.
D. k'ac'a c'ín eltí kap oosh wozosh wotítuwots s'aad s'aadne
E. Elt kap'o haníye hín dangeyít keewu b'woteran elt k'ut'onmo
geyíratse.
F. Oosh wozosh haníye shíní dants asho aatonat terweron geyítuwe.
2. Gaareyon keez keez wotde'e haníye dashí aap'otssh gonkera aap'í bíítso íímere
Aríya:
Geenza= k'awuna
A. kínda B. Ayídek
C. Eeka D. bad'íya
E. s'aada F. Eed'íya
3. Gaareyon uuts uuts wotde'e haníye dashí t'íínts s'een matsí keewotsí
shíne shuutson matsde'e guud'er.
A. koní etets fííno fíínosh shuno geyítuwe
B. Aríyosh ay ashots sheng oosh wozf wotosh daní mooke danon b'woteftse shunon, terweronat k'oshots bofíínefe síílona.
C. shun detsts ashots ík fííno danosh kíc'eratsno.
D. Han b'wottsotse oosh wozo ash jamo danonat' keton fíín bofalít fíína bako mangonat' kíc'ítkalíye
E. Aash jamo oosh wozo terweron genewu daatsonat ambaar k'uzo falítuno.
90
K'aaty' keeza. Guut'a
1. It meyítse bí'ats beyet jooro wokín k'ac' matset k'ac'í kíc'o b'beyal
eeg k'alo falítute. k'al geyít keewo guut'on t'ííntsuwer.
2. Haníye shín míton work'aton, gook'onat' wokín k'osh k'osh kee-
wotsn fíínets k'ac'ots aak'o bofíínetsok'o dants ashotsí aatde'e war
ít k'aat'í tohotssh s'ííntsuwere.
K'aat' Gíta Aap'í jaawa
Haníye dashí s'índ s'índ wotast t'íínts aap'ots dagotse beyíru bíítsí
k'osh k'osheyo geyar ítdaatsíye okon bok'osh k'osheman s'een matsí
k'eewo fíínde'e kíítsuwere
Aríya shísha k'eba.
1. k'aat'ots bedek'at orop'ílí k'aaro shíshre k'aat'otse daníyíruwo b'daníyor k'ebo geyítuwe.
shapa = Ara
kap'a= kayíya
bek'a= s'ííla
máá= níípa
2. Haníye dashí beyíru s'een matsí keewotsí tse geyíra aap'ots kín-drno aap'manotsí kíshr kaatsde'e guud'ere.
Aríyosh : Daatsetsnat abern gít danírune geyíra aap'o hanítse gít etíruwoníye.
Elton fíínet k'ac'otsítse íko oosh woz b'wotoní
oosh wozosh keshet ambaaro/ k’awuntso. muk'a
Oosho elton fíínetuwe.
C’Oosh wozosh shíno wozfots bowozor s'íílfets bek'o geyítuwe.
91
3. Gaareyon uuts uuts wotde’e haníye dashí t’íínts s’een matsí keewotsí
shine shuutson matsde’e guud’er.
A. koní etets fííno fíínosh shuno geyítuwe
B.Aríyosh ayí ashots sheng oosh wokf wotosh daní mooke danon
b1woteftse shunon, terweronat koshots bofíínefef síílona.
C. Shun detsts ashots ík fííno danosh kíc’eratsno.
C’Han b1wottsotse oosh wozo ash jamo danonat keton fíín bofalít
fíína bako mangonat kíc’ítkalíye.
D. Aash jamo oosh wozo terweron genewu daatsonat ambaar k’uzo
falítuno.
K’aat’ keeza Guut’a
K’aat’ keeza Guut’a
1. It meyítse bí’ats beyet jooro wokín k’ac’ matset k’ac’í kíc’o b1beyal
eeg k’alo falítute. K’al geyít keewo guut’on t’ííntsuwer.
2. Haníye shin míton work’aton, gook’onat wokín k’osh k’osh keewotsn
fíínets k’ac’ots aak’o bofíínetsok’o dants ashotsí aatde’e war ít
k’aat’í tohotssh s’ííntsuwere.
2. Garewon wotde’e nbabíyotse keshts aap’otssh jaget ( ík) bííts
detsts A.ap’o gewor.
A. Karnde’e B. Shímp’rdek’ C. Baakí koklíyo
D. Baa c’buts
92
K’aat’ gíta Aap’í jawa 1. Haníye dashí t’íínts nbabíyotse keshts s’eenaw s’eenmatsí keewno.
Shapts gol aap’otsí nbabíyotse geede’e s’entswer
A. ík aawo----------- wang íku bbewoke keshat buutsgeyo galí -------
íkots bí’am.
B.----------- kaaro detsfí
C.----------- Baakí koklíyonu wingman keewon baadsts Etnu tuumt
kaawat--------- aawotsí shímp’rdek’ kooklíkoo’’ bí’et.
C.-------------- nana’ots wangu baakí koklíyo dek’ bí’ame shoyerno
