Bojana NACEVA - dic.edu.mkdic.edu.mk/wp-content/uploads/2017/09/PIRLS_2001Izveshtaj_za_posti... · veduva na makedonski i albanski nastaven jazik. ... Duri i vo po~etnata faza na

Skopje, 2003 godina

Bojana NACEVAGorica MICKOVSKA

IZVE[TAJ ZA POSTIGAWATA NA UÊNICITE

OD ÊTVRTO ODDELENIEVO ÎTAWE SO RAZBIRAWE

PIRLS 2001REPUBLIKA MAKEDONIJA

BIRO ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETOODDELENIE ZA OCENUVAWE

PIRLS 2001

IZVE[TAJ ZA POSTIGAWATA NA UÊNICITE OD ÊTVRTO ODDELENIE

VO ÎTAWE SO RAZBIRAWE

Avtori:Bojana NACEVAM-r Gorica MICKOVSKA

Sorabotnici:Tawa ANDONOVA - MITREVSKALirija REXEPIBeti LAMEVADaniela JORDANOVA

CIP - Katalogizacija vo publikacijaNarodna i univerzitetska biblioteka „Sv. Kliment Ohridski“, Skopje

373.312.61:372.416.2 (497.7) (047.31)

NACEVA, BojanaPIRLS 2001: Izve{taj za postigawata na u~enicite od ~etvrto oddelenie vo~itawe so razbirawe / avtori Bojana Naceva, Gorica Mickovska; [sorabotniciTawa Andonova-Mitrevska... i dr.]. - Skopje: Biro za razvoj na obrazovanieto,2003. - 100 str.; 29 sm

Bibliografija: str. 97

ISBN 9989-939-24-11. Mickovska, Goricaa) îtawe so razbirawe - U~eni~ki uspeh - Osnovno obrazovanie - Makedonija

- Izve{tai

1

VOVED

IZVE[TAJ ZA POSTIGAWATA NA UÊNICITE OD IV ODDELENIE VO ÎTAWE SO RAZBIRAWE

VOVED1 5

Osposobenosta za ~itawe so razbirawe1 moèda se smeta kako edna od najva`nitesposobnosti {to u~enicite ja steknuvat vo

po~etnite godini od svoeto {koluvawe. Ovaa sposobnost obezbeduvaosnova za nivnoto ponatamo{no u~ewe i napredok, ~itawe za li~no za-dovolstvo i im pomaga na u~enicite pouspe{no da se vklu~at vo nivna-ta neposredna okolina i po{iroko vo op{testvoto.

Zaradi faktot {to osposobenosta za ~itawe e od golemo zna~eweza razvojot na sekoe dete, i e osnova za ponatamo{no samostojno u~ewe,IEA - Me|unarodna asocijacija za vrednuvawe na obrazovnite postigawa,ja organizira{e studijata PIRLS2 (Progres vo me|unarodnata studija zaosposobenost za ~itawe), za merewe na postigawata na u~enicite vo~itawe so razbirawe. Vo studijata, vo koja se vklu~eni 35 zemji od sve-tot, se pribiraa i podatoci za faktorite koi se povrzani so steknuva-weto na sposobnosta za ~itawe, .

Me|unarodnata asocijacija za vrednuvawe na obrazovnite posti-gawata ja rakovode{e organizacijata i realizacijata na ovaastudija. IEA e samostojno me|unarodno zdruènie na nacional-

ni istraùva~ki institucii, odnosno dràvni istraùva~ki agencii vopoleto na obrazovanieto. Biroto za razvoj na obrazovanieto e ~len naIEA. Edna od najbitnite aktivnosti na IEA e organizirawe i sprove-duvawe na golemi komparativni studii za postigawata vo obrazova-nieto koi ovozmoùvaat podlaboko razbirawe na efektite od obra-zovnata politika i praktika vo razli~ni obrazovni sistemi.

KOJ GO SPROVEDUVA[E PIRLS

1 Sposobnost da se razberat i upotrebuvaat razli~ni formi na pi{an materijal {to op{testvo-to go bara ili/i individuite go smetaat za vaèn.

2 PIRLS - Progress in International Reading Literacy Study.

1

P I R L S 22000011

6

Stru~nata rabota i menaxment na studijata ja vodi Me|unarodniotstudiski centar (ISC) vo Boston Kolex. ISC me|u drugoto e zadolèn zarabota so dràvite u~esni~ki vo gradeweto konsenzus za site aspektina studijata, a posebno za nejzinata implementacija soglasno me|unar-odnite standardi. ISC raboti zaedno so IEA Sekretarijatot vo Ho-landija, IEA Centarot za obrabotka na podatoci vo Germanija, Centa-rot za statistika vo Kanada, Nacionalnata fondacija za istraùvawevo obrazovanieto vo Anglija i Vels (NFER) i Servisot za testirawa voobrazovanieto (ETS) od SAD.

U~estvoto na Republika Makedonija vo PIRLS e po preporaka i sofinansiska poddr{ka od Svetskata banka i Holandskata vlada. Nosi-teli na ovaa studija vo na{ata zemja se Ministerstvoto za obrazovaniei nauka i Biroto za razvoj na obrazovanieto - Oddelenie za ocenuvawe.

PIRLS se realizira{e vo dve fazi: probno testirawe, {to be{eizvedeno vo 2000 god., so koe se proveri kako funkcioniraat ins-trumentite i procedurite vo dràvite vklu~eni vo studijata i

glavno testirawe so koe se pribraa podatocite, a se izvede vo 2001 godina. Populacija za ovaa studija bea site u~enici od IV oddelenie od

osnovnite u~ili{ta vo Republika Makedinija vo koi nastavata se iz-veduva na makedonski i albanski nastaven jazik.

Vo primerokot vlegoa 1503 osnovni u~ili{ta so po 1 paralelka odIV oddelenie ili okolu 3800 u~enici.

Izborot na u~ili{tata go izvr{i Statistika - Kanada po meto-dologijata na slu~aen izbor, a izborot na paralelkite go napravi Na-cionalniot koordinator isto taka po pat na slu~aen izbor, koristej}ispecijalizirana kompjuterska programa za ovaa namena.

Postapkite {to se koristeni vo studijata ovozmoùvaat spore-duvawe na postignatite rezultati me|u dràvite. Za da se obez-bedi komparirawe na rezultatite, prezemeni se strogi postap-

PRIMEROK

KOLKAVA E MO@NOSTA ZA SPOREDUVAWE NA REZULTATITE

3 Poradi voenite dejstvija vo 2001 godina, 5 u~ili{ta (od Tetovskiot i Kumanovskiot region) nezedoa u~estvo vo studijata.

2

3


VOVED1 7

ki pri procesot na preveduvawe i verifikacijata na prevodot, proce-sot na testirawe i procesot na bodirawe na u~eni~kite odgovori. Be-{e vospostaven sistem na me|unaroden i nacionalen monitoring na spro-veduvaweto na studijata so obu~eni nabquduva~i, koi dostavuvaa iz-ve{tai do me|unarodniot studiski centar. Izborot na primerok be{evr{en vrz osnova na standardi i postapki, dizajnirani taka da ovoz-moùvaat sporeduvawa na rezultatite od u~enicite i drugite pribra-ni podatoci. Duri i vo po~etnata faza na analizirawe, podatocite odsekoja dràva bea podloèni na proverka za nivnata verodostojnost ikonzistentnost.

Glavna cel na IEA studiite, a toa zna~i i na PIRLS, e kreatoritena obrazovnata politika i prakti~arite da se obezbedat so va-lidni informacii i indikatori za nivniot nacionalen obrazo-

ven sistem vo internacionalni perspektivi. No, isto taka, indikato-rite za ispituvanite nastavni predmeti i oblasti treba da bidat os-nova za ponatamo{ni analizi so koi }e se objasnat pri~inite za posti-gawata na u~enicite.

Vklu~uvaweto vo ovaa studija za R. Makedonija e mnogu zna~ajnopred s¢ poradi slednive pri~ini:

Dobieni se validni podatoci za osposobenosta za ~itawe nau~enicite od IV oddelenie;

Dobieni se validni podatoci za navikite i stavovite na u~e-nicite kon ~itaweto;

Dobieni se soznanija za socio-ekonomskite i obrazovnitefaktorite koi se povrzani so procesot na osposobuvawe nau~enicite za ~itawe i steknuvaweto na ~ita~ki naviki;

Dobieni se dragoceni podatoci za toa kako se izveduva nasta-vata po ~itawe vo drugite zemji, a osobeno dragoceni za nas seinformaciite za toa kako se izveduva ovoj proces vo zemjitekoi postignaa dobri rezultati na ova testirawe;

Steknato e iskustvo za organizacija i izvedu-vawe na vakov vid istraùvawa spored inter-nacionalni standardi.

[TO NI OVOZMO@I VKLUÛVAWETO VO OVAA STUDIJA

4

2

KONCEPTUALNARAMKA

NA STUDIJATA


KONCEPTUALNA RAMKA NA STUDIJATA2 11

Sposobnosta za ~itawe e klu~na sposob-nost za intelektualniot raste` na se-koj poediniec, kako i pretpostavka za

doìvotno obrazovanie i profesionalen napredok. Kompetentnite gra-|ani se esencijalni za nacionalniot socijalno-ekonomski razvoj. Zatoaod vitalen interes za sekoja zemja e kreatorite na obrazovnata poli-tika i istraùva~ite vo poleto na obrazovanieto da znaat kolku u~e-nicite se osposobeni za ~itawe i kako nivnite postigawa kontinuira-no da se podobruvaat.

Tokmu zaradi ovaa IEA dizajnira{e studija koja }e im ovozmoù-va na zemjite u~esni~ki da dobivaat internacionalno sporedlivi po-datoci za postigawata na nivnite u~enici vo ~itaweto so razbirawena krajot od prviot ciklus od osnovnoto obrazovanie. PIRLS e prva odserijata na trend studii koi }e se sproveduvaat na sekoi 5 godini i edizajnirana taka da moè da se sledi progresot vo osposobenosta za~itawe na internacionalno nivo vo idnina.

Celta na studijata PIRLS be{e da se priberat podatoci za spo-sobnosta na u~enicite na 9-10 godi{na vozrast za razbirawe na pi{a-ni materijali i za iskustvoto {to go imaat steknato vo procesot na os-posobuvawe vo ramkite na u~ili{teto i nivnoto semejstvo.

Vo ovaa studija sposobnosta za ~itawe so razbirawe se definirakako:

Sposobnost da se razberat i upotrebuvaat razli~ni formi napi{an materijal {to op{testvoto go bara ili/i individui-te go smetaat za vaèn. Mladite ~itateli moàt da konstru-

[TO E SPOSOBNOST ZA ÎTAWE SO RAZBIRAWE

1

P I R L S 22000011

12

iraat mislewe od razli~ni vidovi na tekstovi. Tie ~itaat zaradiu~ewe, aktivno vklu~uvawe vo sredinata na ~itateli i li~no zado-volstvo.

Sposobnosta za ~itawe e vaka definirana vrz osnova na pove}eteorii koi go objasnuvaat procesot na ~itawe kako konstruktivisti~kii interaktiven proces. Znaeweto od pro~itanoto se konstruira vo in-teraktiven proces me|u ~itatelot i sodrìnata na tekstot kako rezul-tatat na opredeleno ~ita~ko iskustvo. Vo procesot na ~itawe, ~ita-telot koristi repertoar od ve{tini, kognitivni i metakognitivnistrategii za ~itawe, kako i prethodni znaewa. Sekoja situacija, vo kojatreba ne{to da se pro~ita, bara anga`man i motivacija, kako i upotre-ba na soodvetni strategii za ~itawe.

PIRLS studijata e fokusirana na tri aspekti povrzani so~itaweto:

procesot na razbirawe;

celite zaradi koi u~enicite ~itaat;

navikite i stavovite za ~itaweto.

Vo slednata tabela e dadena zastapenosta na celite na ~itawe-to i procesite na razbiraweto vo PIRLS testovite.

PODRA^JATA NA OCENUVAWE I MEREWE

Celi na ~itaweto

barawe i koristewe na informacii 50%

literaturno iskustvo 50%

Procesi na razbiraweto

voo~uvawe i izvlekuvawe na eksplicitno dadeni informacii 20%

izvlekuvawe na direktni zaklu~oci 40%

interpretirawe i integrirawe na idei i informacii 25%

vrednuvawe na sodrìnata, stilot i tekstualnite elementi 15 %

2


KONCEPTUALNA RAMKA NA STUDIJATA2 13

Procesite na razbiraweto i celite na ~itaweto se vrednuvaa sopomo{ na testovi, a podatocite za navikite i stavovite na u~e-nicite kon ~itaweto se pribraa so pomo{ na pra{alnici.

TESTOVI

Vo ovaa studija se koristea 10 testovi od koi eden vo forma nadetsko spisanie. Testovite bea podeleni na dva dela i se re{avaa vodve testira~ki sesii so pauza me|u sesiite. Sekoj test sodrè{e in-formativen i literaturen tekst i test zada~i od tipot na pove}e~lenizbor, kratki odgovori i od otvoren tip. Site test zada~i se defini-rani so internacionalen konsenzus i se odobreni od dràvite u~esni-ci vo studijata.

PRA[ALNICI

Anketiraweto se vr{e{e so 4 razli~ni pra{alnici i toa:

pra{alnik za u~enici;

pra{alnik za oddelenskiot nastavnik;

pra{alnik za direktorot na u~ili{teto;

pra{alnik za roditelite na u~enicite.

Pra{alnicite za u~enicite bea nameneti za identifikuvawe nanivnite naviki i stavovi za ~itaweto, kako i za utvrduvawe na povr-zanosta me|u socio-ekonomskite faktori i postigawata na u~enicite.

Pra{alnicite za nastavnicite i u~ili{teto se dizajnirani takada moè da se priberat informacii za na~inot na pou~uvawe na u~e-nicite, metodite, formite i nastavnite sredstva koi na nastavniciteim se na raspolagawe vo u~ili{tata, kako i za formite na permanent-noto stru~no usovr{uvawe na nastavnicite koi gi prezemaat u~ili{-teto i specijaliziranite institucii.

So pra{alnicite, koi bea nameneti za roditelite, se pribraa in-formacii za toa kolku i kako roditelite gi pottiknu-vaat svoite deca za aktivnosti povrzani so ~itaweto,kolku doma{nata sredina e stimulativna za sozdava-we pozitivni naviki i stavovi za ~itaweto i kakvi sekvalitetot i obemot na komunikacijata me|u u~ili{-teto i roditelite.

INSTRUMENTI ZA PRIBIRAWE PODATOCI

3

3

POSTIGAWA NA UÊNICITE

VO ÎTAWE SO RAZBIRAWE


POSTIGAWA NA UÊNICITE VO ÎTAWE SO RAZBIRAWE3 17

R ezultatite za postigawata na u~enicite od zemjite u~esni~kivo ovaa studija, vo izve{tajov se prikaàni na slednive na-~ini:

na skala na postigawa na koja se dadeni sumarnite rezultatina zemjite u~esni~ki vo ~itawe so razbirawe4;

na skala na koja e prikaàna relativnata razlika me|u pro-se~nite postigawa na u~enicite spored celite na ~itaweto5;

tabeli so prose~ni rezultati na u~enicite spored skalite napostigawa i nivoata na zna~ajnost na razlikite me|u rezul-tatite na u~enicite od R. Makedonija i rezultatite nau~enicite od drugite dràvi;

tabeli so procent na u~enicite {to gi postignale nivoatadefinirani vo PIRLS vrz osnova na empiriski pokazateli;

tabeli so postigawa na razli~ni grupi u~enici na me|unarodnonivo i vo R. Makedonija.

NAÎN NA PRIKA@UVAWE NA REZULTATITE

4 PIRLS korisi teorija na odgovor na ispitna zada~a da gi sumira rezultatite od postigawata naskala so aritmeti~ka sredina 500 i standardna devijacija 100. Koristej}i povrzan nekompletendizajn na testovi, prose~niot rezultat na u~enikot se skalira na toj na~in {to se presmetuvaatrazlikite vo teìnata na razli~nite subsetovi od ispitnite zada~i.

5 Spored PIRLS definicijata, u~enicite ~itaat zaradi dve celi: barawe i koristewe na infor-macii i zaradi literaturno iskustvo.

1

P I R L S 22000011

18

S kalata i tabelata 3.1 pokaùvaat kakva e distribucijata napostigawata na u~enicite od site zemji koi u~estvuvaa vo stu-dijata. Rezultatite na zemjite u~esni~ki se prikaàni vo opa-

|a~ki redosled spored prose~niot rezultat. Pokraj toa, dadeni se po-kazatelite za nivoto na zna~ajnost na razlikite pome|u prose~niot re-zultat na sekoja zemja i internacionalnata aritmeti~ka sredina. Za-radi sporedlivost na rezultatite, dadeni se i godinite na formalno-to {koluvawe na u~enicite za sekoja zemja, kako i nivnata prose~navozrast vo vremeto koga testiraweto e sproveduvano.

Na grafikonot, postigawata na sekoja zemja se prikaàni prekuslednive percentilni to~ki6:

P5 - u~enici so mnogu niski postigawa;

P25 - u~enici so niski postigawa;

P50 - prose~ni u~enici;

P75 - u~enici so visoki postigawa;

P95 - u~enici so mnogu visoki postigawa.

Od prezentacijata na rezultatite moè da se voo~i deka prose~-niot rezultat na u~enicite od Republika Makedonija e 442 i deka raz-likata me|u prose~niot rezultat na postigawata na u~enicite od Re-publika Makedonija i intenacionalniot prose~en rezultat po u~enik estatisti~ki zna~ajna. Spored tabelata, na{ata zemja e na 29-to mestood 35 zemji koi u~estvuvaa vo ovaa studija. Republika Makedonija imazna~itelno poniski rezultati od 27 zemji, nezna~itelna razlika me|urezultatite ima so Turcija, a zna~itelno povisoki rezultati ima od 6zemji.

Zemji koi imaat najvisoki postigawa vo ovaa studija se [vedska,Holandija, Anglija i Bugarija, a najniski Maroko i Belize.

Isto taka, moè da se vidi deka vo skoro site zemji testirawetoe sprovedeno na u~enici koi imale 4 godini formalno {koluvawe ideka vo najgolem broj zemji prose~nata vozrast na testiranite u~enicie ne{to nad 10 godini. Vo ovie ramki nema zna~itelni otstapuvawa voodnos na populacijata {to be{e testirana vo R. Makedonija.

OP[TI SOGLEDUVAWA

6 Temnite delovi vo sredi{niot del od linijata ozna~uvaat 95 procenten interval na dover-livost na prose~noto postigawe za sekoja zemja.

2



5 25 75 95

Percentili na postigawe

Prose~en rezultat na postigawa zna~itelno povisok od internacionalniot prosek

Prose~en rezultat na postigawa zna~itelno ponizok od internacionalniot prosek

Dràva Skala na postigawa

Distribucija na postigawata za ~itawe so razbirawe

Prose~en Godini na Prose~na rezultat formalno vozrast

{koluvawe

Sredna vrednost i 95% interval na doverlivost

[vedska

HolandijaAnglijaBugarija

LatvijaKanada Litvanija

UngarijaSADItalija

GermanijaRepublika ê{kaNov Zeland

[kotskaSingapurRuska federacija

Hong KongFrancijaGrcija

Rep. Slova~kaIslandRomanija

IzraelSlovenijaInternac. prosekNorve{ka

KiparRep. MoldavijaTurcija

Rep. MakedonijaKolumbija

ArgentinaIranKuvajt

MarokoBelize

561 4 10.8554 4 10.3

553 5 10.2550 4 10.9

545 4 11.0544 4 10.0543 4 10.9

543 4 10.7542 4 10.2541 4 9.8

539 4 10.5537 4 10.5529 5 10.1

528 5 9.8528 4 10.1

528 3 ili 4 10.3528 4 10.2525 4 10.1524 4 9.9

518 4 10.3512 4 9.7512 4 11.1

509 4 10.0502 3 9.8500 4 10.3499 4 10.0

494 4 9.7492 4 10.8449 4 10.2

442 4 10.7422 4 10.5

420 4 10.2414 4 10.4396 4 9.9

350 4 11.2327 4 9.8

200 300 400 500 600 700 800

3.1

P I R L S 22000011

20

V o ovoj del }e bidat prezenirani postigawata na u~enicite voodnos na dvete celi na ~itaweto, koi bea vrednuvani vo PIRLS,a toa se:

~itawe zaradi steknuvawe na literaturno iskustvo;

~itawe zaradi barawe i koristewe na informacii.

PIRLS be{e dizajniran taka {to polovina od tekstovite i testzada~ite bea nameneti za proveruvawe na ednata cel, a polovina zaproveruvawe na drugata cel7. Isto taka, i procesite na razbirawe seproveruvaa preku sekoja od navedenite celi na ~itaweto.

Pri ~itaweto na literaturnite tekstovi dadeni vo test kni{kiteu~enicite se sre}avaa so zamisleni nastani, mesta, postapki, likovi,pri~insko-posledi~ni vrski, atmosfera, ~uvstva i idei, pri {to tre-ba{e da go koristat svoeto iskustvo, razbirawe na upotrebeniot jaziki znaewe za literaturnite vidovi na tekstovi. Za proveruvawe na cel-ta za steknatoto literaturno iskustvo bea koristeni tradicionalni imoderni skazni, basni i kusi raskazi. Pri ~itaweto na informativni-te tekstovi u~enicite se steknaa so soznanija i informacii za raz-li~ni aspekti od vistinskiot svet {to n¢ opkruùva. Preku ovie teks-tovi, tie moèa da razberat kakov e svetot ili kakov bil i zo{to ra-botite funkcioniraat onaka kako {to funkcioniraat. Bea iskoristenipove}e vidivi na informativni tekstovi i instruktivni materijali,koi glavno moàt da se podelat na hronolo{ki i nehronolo{ki orga-nizirani tekstovi.

Tabelata 3.2 ni gi prikaùva prose~nite rezultati za dvete celina ~itaweto, a skalata 3.2 ni ja pokaùva relativnata razlika me|uprose~nite postigawa na u~enicite vo ~itawe za steknuvawe na lite-raturno iskustvo i ~itawe za barawe i koristewe na informacii.

Moè da se zaklu~i deka kaj pogolemiot broj od zemjite u~esni~kipostojat razliki vo postigawata na u~enicite vo ~itaweto i razbira-weto za razli~nite celi na ~itaweto, odnosno u~enicite se podobri~ita~i za ednata vo sporedba so drugata cel na ~itaweto. Zemji koiimaat zna~itelno podobri rezultati vo ~itawe so razbirawe na lit-eraturni tekstovi se Soedinetite Amerikanski Dràvi, Island,Norve{ka, Anglija, Iran, Ungarija, Kipar, Italija, Grcija, Nov Zeland,Litvanija, Izrael i Kanada. Pokraj R. Makedonija, zemji so zna~itelno

POSTIGAWA NA UÊNICITE VO ODNOS NA CELITE NA ÎTAWETO

7 Odlukata za toa koi tekstovi }e bidat vklu~eni vo PIRLS-testovite be{e donesena od stranana grupata za razvivawe na test-zada~i i Nacionalnite koordinatori od site zemji u~esni~kivo studijata.

3



podobri rezultati vo ~itawe so razbirawe na informativni materi-jali se Moldavija, Hong Kong, Francija, Maroko, Republika Slova~ka,Latvija, Kuvajt, Ruskata Federacija, Slovenija i Turcija.

Razlikite vo postigawata vo odnos na celta na ~itaweto moàtda bidat povrzani so pove}e faktori, kakvi {to se: naglaskata vrzeden ili drug vid tekstovi vo tekot na nastavniot proces; tekstovite

Dràva

Literaturnitekstovi prose~en rezultat

Informativnitekstovi prose~en rezultat

Relativna razlika

SAD 550 533 17Island 520 504 16

Norve{ka 506 492 14Anglija 559 546 14Iran 421 408 12

Ungarija 548 537 11Kipar 498 490 8

Italija 543 536 7 Grcija 528 521 7Nov Zeland 531 525 7Litvanija 546 540 6

Izrael 510 507 3Kanada 545 541 3[kotska 529 527 2

Kolumbija 425 424 2Singapur 528 527 1[vedska 559 559 1

Internac. prosek 500 500 0Holandija 552 553 1

Romanija 512 512 1Rep. ê{ka 535 536 1

Germanija 537 538 2Bugarija 550 551 2Belize 330 332 3Argentina 419 422 3Turcija 448 452 4

Slovenija 499 503 4Rep. Makedonija 441 445 4Ruska Federacija 523 531 8Kuvajt 394 403 9

Latvija 537 547 10Rep. Slova~ka 512 522 10Maroko 347 358 11

Francija 518 533 15Hong Kong 518 537 20

Rep. Moldavija 480 505 25

Relativna razlika

Povisoki rezultati(literaturni

tekstovi)

Povisoki rezultati(informativni

tekstovi)

40 20 0 20 40

Relativna razlika vo postigawata me|u literaturna i informativna cel

Statisti~ki zna~ajna razlika

3.2

P I R L S 22000011

22

{to se sodràt vo ~itankite koi im se na raspolagawe na nastavnici-te; barawata vo nastavnite programi i strategiite za ~itawe {to sekoristat vo rabotata so u~enicite.

B idej}i za kreatorite na obrazovnata politika i nastavnicitevo sekoja zemja edna od prioritetnite celi e mladata popula-cija da se zdobie so sposobnost za ~itawe so razbirawe, od oso-

bena va`nost e tie da imaat podatoci za toa koi ~ita~ki ve{tini istrategii u~enicite gi koristat uspe{no, a koi s¢ u{te nedovolno us-pe{no, vo ~itaweto na razli~ni vidovi pi{ani materijali. Za da seovozmoì vakvata interpretacija na postignatite rezultati vo PIRLS,po empiriski pat se odredeni 4 to~ki na skalata na postigawa koi senare~eni internacionalni nivoa na postigawa i toa:

REZULTATI NA UÊNICITE NA INTERNACIONALNITE NIVOA NA POSTIGAWA

Dolna ~etvrtina - koja e odredena na 25-ot percentil i e so-odvetna na 435 poeni na skalata na postigawa. Ova nivo go postig-nuvaat okolu 75% od testiranite u~enici. Ovie u~enici umeat davoo~at eksplicitno dadeni informacii ili detali od litera-turni i informativni tekstovi i da odgovorat na nekoi test-za-da~i koi baraat direktni zaklu~oci bazirani naj~esto na infor-macii jasno sodràni i toa naj~esto vo edna re~enica ili fraza.

Sredno nivo - koe e odredeno na 50-ot percentil i e soodvet-no na 510 poeni od skalata na postigawa. Ovaa nivo go postignuva-at okolu polovinata od testiranite u~enici. Ovie u~enici umeatda donesuvaat zaklu~oci i pravat interpretacii na pomali i po-golemi delovi od literaturni tekstovi i toga{ koga informacii-te potrebni za zaklu~okot ili interpretacijata ne se tolku eks-plicitno dadeni i ne se nao|aat vo edna re~enica. Pri ~itawe nainformativni tekstovi, ovie u~enici umeeat da go lociraat delotod tekstot za da ja najdat potrebnata informacija. Isto taka, ovieu~enici umeeat da gi potkrepat svoite idei i stavovi so fakti odpro~itaniot tekst, da ja otkrijat porakata vo tekstot i pokaùva-at osnovno razbirawe za strukturalnite elementi na tekstot.

4



Gorna ~etvrtina - koja e odredena na 75-ot percentil i e so-odvetna na 570 poeni na skalata na postigawa. Ova nivo go postig-nuvaat okolu 25% od testiranite u~enici. U~enicite koi go po-stignale ova nivo, umeat da donesuvaat zaklu~oci za razli~ni as-pekti povrzani so likovite ili nastanite od tekstot i da gi pot-krepat svoite zaklu~oci so relevantni dokazi od sodrìnata natekstot. Poto~no, tie umeat da donesuvaat zaklu~oci za postapki-te na likovite, kako i da gi sporeduvaat postapkite na likoviteso pomo{ na relevantni informacii od tekstovite.

Najvisoko nivo - koe e odredeno spored postigawta na najdob-rite u~enici od celata testirana populacija vo PIRLS, se nao|ana 90-ot percentil i odgovara na 615 poeni na skalata na posti-gawa. Ova nivo go postigaat okolu 10% od testiranite u~enici.Ovie u~enici umeat da integriraat idei i informacii od celiottekst i zatoa moàt ~uvstvata i odnesuvaweto na likovite da giinterpretiraat so relevantni fakti od sodrìnata na tekstot.Isto taka, umeat da integriraat informacii od informativnitekstovi dadeni na razli~ni na~ini (tekstualno ili grafi~ki) iuspe{no da gi apliciraat vo vistinski ìvotni situacii.

Na skalata i tabelata 3.3 vo opa|a~ki redosled, spored procen-tot na u~enici {to go postignale najvisokoto nivo, dadeni se podatociza procentot na u~enici od sekoja zemja u~esni~ka koi go postignalesekoe od internacionalnite nivoa na postigawa.

Koga distribucijata na postigawata na u~enicite spored ~etiriteinternacionalni niva bi bila ista vo site zemji, toga{ bi se o~ekuva-lo vo site zemji 75% od u~enicite da go postignat nivoto nare~enodolna ~etvrtina, 50% da go postignat srednoto nivo, 25% gornata ~et-vrtina, a 10% najvisokoto internacionalno nivo. Iako do vakvata dis-tribucija na rezultatite po nivoa se najblisku Romanija i Izrael,re~isi i da nema zemja koja ja sledi ovaa distribucija potpolno. Zem-jite koi postignaa visoki rezultati imaat i pogolem procent na u~eni-ci vo sekoe nivo, a zemjite so poniski rezultati imaat pomal procentna u~enici vo sekoe od nivoata. Ako go pogledneme vrvot na tabelata,}e zabeleìme deka vo Anglija i Bugarija, pove}e od 20% u~enici godostignale najvisokoto nivo, 45% od u~enicite ja postignale gornata~etvrtina, 72% od u~enicite go dostignale srednoto nivo, a 90 odnos-no 91% dolnata ~etvrtina. Iako [vedska ima za eden procent pomalkuu~enici vo najvisokoto nivo, vo site drugi nivoa ima najgolem procentili skoro site u~enici go imaat postignato najniskoto nivo. Golem e

P I R L S 22000011

24

Dràva Procent na u~enici spored postigawata na internacionalnite nivoa

AnglijaBugarija[vedska

SADNov Zeland

KanadaSingapurHolandija

Italija[kotskaUngarija

LitvanijaLatvijaGermanija

IzraelRomanijaRep. ê{ka

GrcijaFrancijaRuska Federacija

Rep. Slova~kaIslandHong Kong

Norve{kaKiparSlovenijaRep. Moldavija

Rep. MakedonijaTurcijaArgentina

IranKolumbija

MarokoKuvajtBelize

24 45 72 9021 45 72 91

20 47 80 9619 41 68 89

17 35 62 8416 37 69 9315 35 64 85

14 40 79 9814 36 69 9214 32 62 87

13 36 71 9413 36 71 9512 36 73 96

12 34 69 9311 28 54 7911 27 54 81

10 32 68 9310 28 60 89

9 26 60 90

8 27 64 927 23 59 887 23 53 85

6 26 64 926 19 48 806 18 45 77

4 17 48 834 15 42 793 10 28 55

2 7 25 582 5 17 461 4 16 42

1 3 14 451 3 8 230 2 10 360 1 5 16

Naj-visoko nivo

Gorna~etvr-

tina

Dolna~etvr-

tina

Srednonivo

0 25 50 75 100

Procent na u~enicina ili nadnajvisokotonivo

Procent na u~enicina ili nadgornata~etvrtina

Procent na u~enicina ili nadsrednotonivo

Najvisoko nivo (90-ti percentil) = 615Gorna ~etvrtina (75-ti percentil) = 570

Sredno nivo (50-ti percentil) = 510Dolna ~etvrtina (25-ti percentil) = 435

Procent na u~enici koi gi postignuvaat internacionalnite nivoa vo ~itawe so razbirawe

3.3



brojot na zemji koi imaat visok procent (okolu 80%) na u~enici koi godostignale najniskoto nivo. R. Makedonija ima samo tri procenti na u~e-nici koi go dostignale najvisokoto nivo, 10 procenti se nao|at vo gor-nata ~etvrtina, 28 procenti go dostignale srednoto nivo, a 55 procen-ti dolnata ~etvrtina ili najniskoto nivo.

A ko se sporedat rezultatite spored polot na u~enicite, moè dase konstatira deka vo R. Makedonija, kako i na internacional-no nivo devoj~wata postignale zna~itelno povisoki rezultati

vo odnos na mom~iwata. Ovaa razlika e najmala vo Italija, a najgole-ma vo Kuvajt. Internacionalnata prose~na razlika e 20 poeni, a pro-se~nata razlikata me|u postigawata na mom~iwata i na devoj~iwata voR. Makedonija iznesuva 21 poen.

Prose~niot rezultat na u~enicite koi nastavata ja sledele namakedonski jazik e 468, a u~enicite koi nastavata ja sledele na alban-ski jazik imaat prose~en rezultat 385. U~enicite koi nastavata ja sle-dele na makedonski jazik postignale zna~itelno podobri rezultati voodnos na u~enicite koi nastavata ja sledele na albanski jazik.

RAZLIKI VO POSTIGAWATA NA UÊNICITESPORED POLOT I NASTAVNIOT JAZIK

5

4

OPIS NA NIVOATA

I PRIMERI NATEST-ZADAÎ


OPIS NA NIVOATA I PRIMERI NA TEST-ZADAÎ4 29

V o ovoj del od izve{tajot e daden opis na sekoe od internacio-nalnite nivoa preku sposobnostite za ~itawe {to gi posedu-vaat u~enicite koi go postignale nivoto, primeri na test-za-

da~i koristeni vo studijata, kako i procentot na re{enost na sekoja odniv vo zemjite u~esni~ki.

P I R L S 22000011

30

Opis na nivoto dolna ~etvrtina na postigawa vo ~itawe so razbirawe

Nivo dolna ~etvrtina

îtawe za steknuvawe na literaturno iskustvo

Na dadeni kratki prikazni, koi sodràt edna ili dve problemski situa-cii i dva centralni lika, u~enicite {to go postignale ova nivo moàt da:

otkrijat i reproduciraat eksplicitno dadeni detali za postapkitena li~nostite i nivnite ~uvstva ako se dadeni vo forma na naraci-ja, opis ili dijalog;

go lociraat relevantniot del od prikaznata vo funkcija na done-suvawe na zaklu~ok koj mnogu jasno e sodràn vo tekstot.

îtawe zaradi barawe i koristewe na informacii

Na dadeni raznovidni kusi informativni materijali (tekst, mapi, ilustra-cii, dijagrami, fotografii) prezentirani tematski i hronolo{ki, u~eni-cite koi go postignale ova nivo moàt da:

gi lociraat i reproduciraat eksplicitno dadenite fakti zalu|eto, mestata ili ìvotnite;

lociraat re~enica so relevantna informacija vo funkcija nadonesuvawe na zaklu~ok {to mnogu jasno e sodràn vo tekstot.

4.1



Internacionalno nivo dolna ~etvrtina: primer test-zada~a 1

2. Od {to se zatresla celata zemja?

A od zemjotres

B od eden ogromen plod

V od razbeganite zajaci

G od pa|aweto na edno drvo

Procent na u~enici koi osvoile eden poen

Holandija 95

Rep. ê{ka 94

Litvanija 94

Latvija 93

Italija 93

Grcija 93

Kanada 93

Izrael 93

[kotska 92

Bugarija 92

Island 91

Rep. Slova~ka 91

Anglija 91

Francija 91

[vedska 91

SAD 91

Hong Kong 91

Germanija 90

Nov Zeland 90

Singapur 90

Rep. Moldavija 89

Kipar 89

Iran 82

Kolumbija 80

Rep. Makedonija 73

Argentina 69

Turcija 68

Kuvajt 64

Maroko 57

Belize 49

Prose~en rezultat na dràvatazna~itelno povisok

od internacionalniot prosek

Nema zna~itelna razlika me|uprose~niot rezultat na dràvata

i internacionalniot prosek

Prose~en rezultat na dràvatazna~itelno ponizok


Ungarija 88

Norve{ka 87

Ruska Federacija 87

Slovenija 86

Romanija 86

Internac. prosek 86

4.2

Cel: Literaturno iskustvo

Eden poen: primer na odgovor za eden poen i re{enie

P I R L S 22000011

32


1. Zo{to Labon sakal da se oslobodi od gluvcite?

A Toj otsekoga{ mrazel gluvci.

B Gi imalo premnogu.

V Tie glasno se smeele.

G Tie go izele celoto sirewe.


Holandija 94

[vedska 94

Latvija 92

Rep. ê{ka 91

Italija 90

Germanija 89

Litvanija 89

Grcija 89

Francija 89

Ungarija 88

Rep. Slova~ka 88

Slovenija 87

Kanada 86

Anglija 86

Romanija 85

SAD 84

Hong Kong 84

Izrael 84

Ruska Federacija 83

Kipar 83

Bugarija 83

Island 74

Turcija 71

Argentina 70

Iran 68

Norve{ka 65

Rep. Makedonija 64

Kolumbija 61

Maroko 56

Kuvajt 47

Belize 37







Nov Zeland 82

Internac. prosek 79

[kotska 79

Rep. Moldavija 79

Singapur 77

4.3






10. Kade gi stavil Labon gluvcite koga gi sobral od podot?


Rep. ê{ka 97

Litvanija 96

Rep. Slova~ka 95

Latvija 95

Ruska Federacija 95

[vedska 94

Germanija 94

Ungarija 94

Slovenija 93

Hong Kong 93

Francija 93

Holandija 93

Bugarija 92

Italija 92

Anglija 91

Island 90

Kanada 90

Grcija 89

Rep. Moldavija 89

Romanija 88

Singapur 88

Turcija 80

Rep. Makedonija 76

Iran 75

Kolumbija 68

Argentina 68

Kuvajt 51

Maroko 42

Belize 38







Kipar 87

SAD 87

Izrael 86

Nov Zeland 86

Norve{ka 86

Internac. prosek 84

[kotska 83

4.4



Vo korpata.

P I R L S 22000011

34


3. Zo{to morskite papagali doa|aat na ostrovot?

A za da bidat spaseni

B za da baraat hrana

V za da nesat jajca

G za da nau~at da letaat


Germanija 93

[vedska 92

Holandija 91

Anglija 88

Hong Kong 88

Grcija 87

Litvanija 87

Ungarija 87

Ruska Federacija 86

Latvija 86

Singapur 86

Rep. ê{ka 85

Bugarija 85

Rep. Slova~ka 85

Italija 85

Kanada 84

Norve{ka 84

[kotska 83

SAD 83

Kipar 74

Turcija 69

Argentina 63

Iran 62

Rep. Makedonija 61

Kolumbija 57

Kuvajt 54

Belize 53

Maroko 47







Island 81

Nov Zeland 81

Francija 80

Izrael 80

Romanija 78

Internac. prosek 78

Slovenija 76

Rep. Moldavija 76

4.5

Cel: Barawe i koristewe na informacii





3. Kade zapo~nuva patekata dol` rekata Bistrica?

A vo Bel kamen

B vo Kaleto

V Gradec

G parkot [iroka Dolina


Hong Kong 93

Norve{ka 93

Holandija 91

Italija 90

[kotska 90

Bugarija 90

Anglija 90

Grcija 90

SAD 89

Rep. ê{ka 89

Singapur 89

Francija 89

Rep. Slova~ka 88

Ruska Federacija 88

Nov Zeland 87

Romanija 87

Slovenija 86

Kanada 86

[vedska 86

Germanija 79

Iran 78

Izrael 78

Kolumbija 75

Turcija 72

Kuvajt 70

Island 70

Rep. Makedonija 69

Argentina 64

Maroko 59

Belize 55







Kipar 85

Rep. Moldavija 85

Ungarija 85

Latvija 84

Litvanija 83

Internac. prosek 82

4.6



P I R L S 22000011

36


4. Numeriraj gi mestata spored redosledot kako gi gleda{ na patekata dol` rekata od po~etokot do krajot. Brojot 1 e staven da ti pomogne od kade da po~ne{.

_____ tvrdinata Kale

_____ Bel Kamen

__1__ parkot [iroka Dolina

_____ hotelot ,,Biser”


Hong Kong 92

Francija 90

[vedska 90

Singapur 90

Kanada 90

Germanija 90

Italija 89

Anglija 89

Ungarija 89

Holandija 88

SAD 88

[kotska 86

Rep. ê{ka 86

Latvija 85

Bugarija 84

Ruska Federacija 84

Litvanija 83

Izrael 82

Nov Zeland 81

Island 80

Rep. Slova~ka 79

Grcija 66

Argentina 65

Rep. Moldavija 60

Kuvajt 58

Rep. Makedonija 57

Kolumbija 54

Turcija 53

Iran 47

Belize 38

Maroko 37







Kipar 79

Romanija 77

Norve{ka 77

Slovenija 76

Internac. prosek 76

4.7



4

2

3



Opis na srednoto nivo na postigawa vo ~itawe so razbirawe

Sredno nivo



prepoznavaat i vospostavuvaat vrski me|u nastanite (pr. zo{tone{to se slu~ilo) vrz osnova na fakti {to jasno se sogleduvaat vore~enicite od tekstot;

ja prepoznavaat porakata od tekstot;

gi identifikuvaat strukturalnite elementi na prikaznata, poto~nonastanot i likovite (pr. raskaùva~ot, ulogata na glavniot lik,redosledot na nastanite, po~etokot / krajot);

pravat elementarni interpretacii na postapkite i namerite nali~nostite.


Na dadeni raznovidni kusi informativni materijali (tekst, mapi, ilustra-cii, dijagrami, fotografii) prezentirani tematski i hronolo{ki, u~eni-cite {to go postignale ova nivo moàt da:

go lociraat soodvetniot del od bro{urata prezentiran vo forma natekst, tabela, mapa ili fotografija za da izvle~at relevantniinformacii;

dadat op{t vpe~atok za celiot tekst, ponekoga{ poddràn so speci-fi~ni primeri.

4.8

P I R L S 22000011

38

Internacionalno sredno nivo: primer test-zada~a 7

8. Misli{ li deka na lavot mu se dopa|al zajakot? [to od ona {to se slu~uva vo prikaznata ni go pokaùva toa?


Romanija 77

Anglija 71

Ungarija 71

Bugarija 70

Kuvajt 69

SAD 68

Kanada 67

Holandija 67

Francija 66

Rep. ê{ka 65

Italija 63

Hong Kong 62

[kotska 62

Island 60

Litvanija 60

Germanija 59

Kipar 59

Nov Zeland 58

Izrael 58

Singapur 58

Grcija 57

[vedska 45

Norve{ka 43

Rep. Makedonija 41

Turcija 41

Slovenija 35

Ruska Federacija 35

Latvija 33

Argentina 31

Iran 31

Rep. Moldavija 30

Rep. Slova~ka 25

Maroko 25

Kolumbija 19

Belize 5







Internac. prosek 51

4.9



Da, zatoa {to mu pomognal na zajakot da

razbere {to se slu~ilo.




9. Kako se menuvaat ~uvstvata na zajakot niz prikaznata?

Na po~etokot na prikaznata zajakot se ~uvstvuval

zatoa {to

Na krajot od prikaznata zajakot se ~uvstvuval

zatoa {to

Procent na u~enici koi osvoile dva poeni

[vedska 88

SAD 80

Holandija 80

Kipar 77

Anglija 75

Romanija 75

Italija 75

Kanada 73

Singapur 72

Grcija 71

Francija 70

Nov Zeland 70

Germanija 69

[kotska 68

Bugarija 68

Litvanija 66

Norve{ka 62

Latvija 62

Izrael 61

Rep. Makedonija 50

Rep. Slova~ka 49

Hong Kong 49

Ungarija 45

Ruska Federacija 43

Rep. Moldavija 43

Argentina 37

Kolumbija 36

Turcija 32

Island 24

Maroko 13

Iran 11

Belize 7







Rep. ê{ka 58

Kuvajt 58

Internac. prosek 56

Slovenija 55

4.10


Dva poeni: primer na odgovor za dva poeni i re{enie

zagrièno

mislel deka imalo zemjotres

zasrameno

lavaot mu pokaàl {to navistina se slu~ilo.

P I R L S 22000011

40


13. Koi zborovi najdobro ja opi{uvaat ovaa prikazna?

A seriozna i ta`na

B pla{liva i vozbudliva

V sme{na i pou~na

G vozbudliva i tainstvena


Grcija 90

Kipar 87

Holandija 87

Ungarija 83

[vedska 82

Norve{ka 81

SAD 81

Litvanija 80

Singapur 80

Rep. ê{ka 80

Germanija 79

Nov Zeland 77

Rep. Slova~ka 77

Anglija 77

Island 76

Italija 76

Kanada 74

Bugarija 72

Ruska Federacija 72

Francija 63

Izrael 61

Rep. Makedonija 58

Slovenija 57

Rep. Moldavija 54

Kolumbija 52

Turcija 47

Maroko 46

Argentina 45

Belize 38

Iran 35

Kuvajt 31







Latvija 71

[kotska 71

Hong Kong 70

Internac. prosek 68

Romanija 64

4.11






9. Spored tekstot, so kakva opasnost bile soo~eni morskite papagal~iwa?

A da se udavat koga sletuvale vo moreto

B da se zagubat vo gnezdata

V da ne dobivaat dovolnio hrana od svoite roditeli

G da bidat pregazeni od avtomobili i kamioni


[vedska 88

Germanija 87

Holandija 87

Francija 86

Ruska Federacija 85

Latvija 83

Rep. ê{ka 82

Kanada 82

Litvanija 81

Grcija 80

Ungarija 80

Rep. Slova~ka 78

Bugarija 78

Italija 78

SAD 76

Anglija 76

[kotska 76

Singapur 76

Nov Zeland 76

Izrael 63

Iran 61

Rep. Makedonija 56

Turcija 52

Kolumbija 51

Argentina 49

Kuvajt 37

Maroko 37

Belize 29







Romanija 74

Island 73

Hong Kong 73

Slovenija 72

Norve{ka 71

Internac. prosek 71

Rep. Moldavija 68

Kipar 68

4.12



P I R L S 22000011

42


5. Kolku bi ~inelo ako edno 10-godi{no dete iznajmi velosiped za cel den?


[vedska 91

Francija 89

Hong Kong 87

Anglija 85

Holandija 85

[kotska 84

Kanada 84

Germanija 84

Singapur 84

Bugarija 82

SAD 82

Rep. ê{ka 81

Latvija 80

Ungarija 79

Litvanija 78

Nov Zeland 76

Norve{ka 76

Izrael 75

Romanija 75

Ruska Federacija 75

Rep. Slova~ka 74

Italija 74

Island 72

Slovenija 63

Argentina 51

Turcija 49

Kuvajt 46

Rep. Makedonija 45

Kolumbija 44

Iran 35

Maroko 30

Belize 18







Internac. prosek 70

Rep. Moldavija 69

Grcija 68

Kipar 68

4.13



9 denari




6. Zipi kompanijata za iznajmuvawe velosipedi iznajmuva i oprema za deca. Napi{i dve raboti koi se nameneti za deca.

Procent na u~enici koi osvoile najmalku eden poen

Holandija 91 10

[vedska 86 14

Rep. Slova~ka 85 14

Ruska Federacija 84 14

Latvija 82 12

Hong Kong 81 29

Francija 79 9

Bugarija 78 14

Litvanija 78 19

Island 74 17

Anglija 74 14

Germanija 73 16

Ungarija 73 17

Izrael 72 24

Norve{ka 70 19

[kotska 70 17

Nov Zeland 70 21

Singapur 69 14

Kanada 69 15

Rep. ê{ka 69 12

SAD 68 19

Rep. Moldavija 60 16

Italija 59 18

Romanija 59 15

Kolumbija 51 23

Grcija 50 14

Argentina 49 16

Rep. Makedonija 45 23

Kuvajt 39 28

Iran 33 17

Turcija 31 12

Maroko 29 18

Belize 26 12







4.14


Eden od dva poeni: primer na delumen odgovor (za eden poen) i re{enie

Najmalku 1 poen

Samo 1 poen

Najmalku 1 poen

Samo 1 poen

Najmalku 1 poen

Samo 1 poen

Kipar 66 20

Internac. prosek 64 17

Slovenija 64 17

1. velosipedi za deca

2.

P I R L S 22000011

44

Opis na nivoto gorna ~etvrtina na postigawa vo ~itawe so razbirawe

Nivo gorna ~etvrtina


Na dadeni kratki prikazni, koi sodràt edna ili dve problemski situa-cii i dva centralni lika, u~enicite koi go postignale ova nivo moàt da:

gi sporeduvaat postapkite, karakteristikite i ~uvstvata nalikovite (pr. da opi{at po {to se razlikuvaat dva lika);

donesuvaat zaklu~oci so koi gi objasnuvaat vrskite me|u namerite,postapkite i nastanite i zaklu~ocite gi potkrepuvaat so fakti odtekstot;

go prepoznavaat zna~eweto na nekoj jazi~ni i tekstualni figuri (pr.personifikacija, apstraktni poraki).


Na dadeni raznovidni kusi informativni materijali (tekst, mapi, ilustra-cii, dijagrami, fotografii) prezentirani tematski i hronolo{ki, u~enici-te {to go postignale ova nivo moàt da:

otkrijat specifi~na informacija za koja treba vnimatelno ~itawe;

donesuvaat zaklu~oci vrz osnova na vrski koi se sodràt vo nekolkure~enici;

pravat interpretacii bazirani na intergrirawe na pove}e informa-cii od tekstot i na nivnite li~ni iskustva;

ja prepoznaat osnovnata namera na tekstot, kako i da gi razlikuvaatkarakteristikite na razli~nite vidovi na tekstovi;

razbiraat informacii preneseni preku ednostavni metafori.

4.15



Internacionalno nivo gorna ~etvrtina: primer test-zada~a 13

7. Navedi dve ne{ta so koi lavot se obidel da napravi zajakot da se ~uvstvuva podobro na krajot od prikaznata.

1.

2.


Ungarija 77

[vedska 68

Ruska Federacija 68

Rep. ê{ka 67

Romanija 61

Anglija 61

Litvanija 60

Singapur 59

[kotska 57

Rep. Slova~ka 57

Izrael 56

Italija 56

Francija 56

Holandija 54

Slovenija 53

Kanada 52

Nov Zeland 52

Turcija 42

Rep. Moldavija 39

Argentina 30

Kolumbija 29

Kuvajt 27

Iran 22

Hong Kong 21

Belize 16

Maroko 12







Kipar 52

Germanija 51

Grcija 50

Bugarija 49

SAD 48

Internac. prosek 48

Norve{ka 47

Rep. Makedonija 46

Latvija 46

Island 44

4.16



Ne griì se brat~e - rekol toj. Site nie duri i jas

ponekoga{ se pla{ime od raboti {to ne gi razbirame.

Toj se nasmevna lubezno.

P I R L S 22000011

46


10. Od ona {to go pravat vo prikaznata, ti dozna kakvi se lavot i zajakot. Opi{i vo {to se razlikuvaat lavot i zajakot i {to pravi sekoj od niv {to go pokaùva ova?

Procent na u~enici koi osvoile najmalku dva poeni

Latvija 76 62

Litvanija 74 51

Ungarija 74 53

Hong Kong 71 42

Grcija 71 56

Holandija 70 57


Anglija 68 48

[vedska 67 51

Bugarija 66 32

Singapur 64 47

Kanada 60 47

Francija 59 43

SAD 59 46

Romanija 57 37

Rep. ê{ka 57 47

Italija 57 33

Nov Zeland 55 42

Germanija 52 39

Izrael 40 20

Norve{ka 37 31



Turcija 26 16

Island 25 20

Kipar 23 16

Iran 16 13

Kolumbija 14 13

Argentina 13 10

Maroko 12 7

Kuvajt 11 11

Belize 4 3







4.17


Dva od tri poeni: primer na delumen odgovor (za dva poeni) i re{enie

Najmalku 2 poeni

Samo 2 poeni

Najmalku 2 poeni

Samo 2 poeni

Najmalku 2 poeni

Samo 2 poeni

[kotska 50 41

Rep. Slova~ka 50 41

Slovenija 49 30


Lavot i zajakot se razlikuvaat eden od

drug zatoa {to zajakot e srame`liv i

pla{liv, a lavot e hrabar i vesel.




11. Dali misli{ deka e lesno gluvcite da se izlaàt? Navedi edna pri~ina zo{to e lesno ili zo{to ne e lesno?


[vedska 72

Kanada 62

Anglija 61

Bugarija 55

Rep. ê{ka 55

SAD 54

Singapur 50

Litvanija 50

Francija 50

Nov Zeland 49

Holandija 48

Hong Kong 46

Ungarija 44

[kotska 41

Germanija 31

Rep. Moldavija 30

Grcija 29

Island 26

Rep. Slova~ka 26

Kipar 24

Turcija 19

Rep. Makedonija 18

Slovenija 17

Iran 14

Argentina 13

Maroko 12

Kuvajt 10

Belize 9







Latvija 41

Romanija 40

Izrael 39

Norve{ka 38

Italija 37

Internac. prosek 37

Ruska Federacija 36

Kolumbija 33

4.18



Ne. Labon potro{i 2 no}i za da uspee

da gi nadmudri.

P I R L S 22000011

48


13. Dali bi sakal i ti da pojde{ i da spasuva{ morski papagal~iwa so Hala i nejzinite drugar~iwa? Iskoristi go ona {to si go pro~ital za da ti pomogne da objasni{.


Grcija 69

Kipar 67

SAD 65

Romanija 63

Rep. Makedonija 63

Italija 63

Kanada 61

Anglija 61

Hong Kong 60

Bugarija 56

Nov Zeland 56

Latvija 54

Holandija 54

Rep. Moldavija 54

Francija 53

[vedska 50

[kotska 50

Ruska Federacija 39

Singapur 36

Ungarija 36

Rep. Slova~ka 31

Turcija 30

Norve{ka 28

Island 28

Argentina 28

Kolumbija 19

Iran 16

Maroko 16

Belize 5







Kuvajt 50

Germanija 48

Slovenija 47

Izrael 45

Internac. prosek 45

Litvanija 45

Rep. ê{ka 41

4.19



Da, jas bi sakala zatoa {to sigurno e

vozbudlivo da odi{ da bara{ morski

papagal~iwa na polno}.




7. Koja informacija za velosipedite na Zipi ti kaùva deka tie velosipedi za iznajmuvawe se vo dobra sostojba?


Bugarija 70

Ruska Federacija 68

Latvija 67

Rep. ê{ka 67

Francija 66

Italija 65

[vedska 63

Anglija 59

Kanada 58

Ungarija 58

Germanija 54

Romanija 53

Rep. Slova~ka 52

SAD 51

Hong Kong 42

Slovenija 40

Grcija 38

Kipar 35

Rep. Makedonija 29

Turcija 29

Kolumbija 29

Maroko 25

Argentina 25

Kuvajt 25

Iran 20

Belize 14







Rep. Moldavija 51

Litvanija 48

Nov Zeland 48

Island 48

[kotska 47

Izrael 47

Singapur 47

Internac. prosek 46

Holandija 44

Norve{ka 43

4.20



Tie se zamenuvaat sekoja godina i

redovno se servisiraat.

P I R L S 22000011

50


9. Koe mesto dol` patekata na rekata moè da go poseti semejstvoto? Objasni zo{to tie bi sakale da odat tamu.


[vedska 66

Anglija 65

Nov Zeland 64

SAD 59

Kanada 59

Singapur 57

Holandija 54

Germanija 54

[kotska 53

Rep. ê{ka 50

Francija 50

Bugarija 48

Grcija 43

Norve{ka 43

Island 42

Litvanija 42

Kipar 33

Ruska Federacija 33

Rep. Slova~ka 32

Hong Kong 32

Latvija 31

Turcija 28

Ungarija 26

Slovenija 25

Rep. Moldavija 23

Argentina 20

Kolumbija 17

Rep. Makedonija 13

Iran 10

Maroko 10

Kuvajt 8

Belize 7







Romanija 41

Izrael 38

Internac. prosek 37

Italija 35

4.21



Tie moàt da ja posetat tvrdinata

Kale. Tamu ima mnogu eleni i

decata moèbi }e sakaat da gi vidat.



Opis na najvisokoto nivo na postigawa vo ~itawe so razbirawe

Najvisoko nivo



integriraat idei sodràni vo celiot tekst za da gi interpretiraatpostapkite, namerite i ~uvstvata na likovite i svoite interpreta-cii gi potkrepuvaat so fakti od tekstot;

integriraat idei sodràni vo celiot tekst za da go objasnatpo{irokoto zna~ewe ili temata na tekstot.


Na dadeni raznovidni kusi informativni materijali (tekst, mapi, ilustra-cii, dijagrami, fotografii) prezentirani tematski i hronolo{ki, u~enici-te {to go postignale ova nivo moàt da:

integriraat informacii od razli~ni tekstovi i nivnite li~ni poz-navawa i go primenuvaat toa vo situacii koi moàt da se slu~at vovistinskiot ìvot;

re{avaat problemski situacii sli~ni na onie od realniot ìvot,integriraj}i informacii od razli~ni tekstovi so nivnite li~ni poz-navawa.

4.22

P I R L S 22000011

52

Internacionalno najvisoko nivo: primer test-zada~a 19

10. Od ona {to go pravat vo prikaznata, ti dozna kakvi se lavot i zajakot. Opi{i vo {to se razlikuvaat lavot i zajakot i {to pravi sekoj od niv {to go pokaùva ova?

Procent na u~enici koi osvoile tri poeni

Bugarija 34

Hong Kong 29

Italija 23

Litvanija 23

Ruska Federacija 23

Ungarija 20

Anglija 20

Romanija 20

Izrael 20

Slovenija 19

Singapur 17

Francija 17

Turcija 11

Rep. ê{ka 10

[kotska 10

Rep. Moldavija 10

Rep. Slova~ka 9

Kipar 7

Norve{ka 7

Maroko 5

Island 5

Argentina 4

Iran 3

Kolumbija 2

Kuvajt 1

Belize 1







[vedska 16

Grcija 16

Latvija 14

Rep. Makedonija 14

Holandija 14

Germanija 14

Internac. prosek 14

Nov Zeland 13

Kanada 13

SAD 13

4.23


Tri poeni: primer na odgovor za tri poeni i re{enie

Zajakot navistina e zagrièn i

neseriozen, a lavot e mudar i ne e

pla{liv. Lavot mu pokaà na zajakot

{to go predizvikalo boèmniot

zemjotres, a zajakot pobegnal vedna{

bez da proveri.




4. Zo{to Labon se nasmeal koga videl deka nema gluvci vo stapicite?


Bugarija 57

Anglija 51

Kanada 48

SAD 47

Island 46

Nov Zeland 45

Holandija 43

Izrael 41

Singapur 41

Litvanija 41

Hong Kong 39

Latvija 38

Norve{ka 37

Italija 36

[vedska 36

Francija 35

Germanija 28

Rep. Makedonija 27

Romanija 27

Rep. Slova~ka 26

Rep. Moldavija 22

Ruska Federacija 21

Slovenija 21

Turcija 15

Maroko 15

Argentina 15

Kolumbija 11

Iran 9

Kuvajt 8

Belize 6







Grcija 34

Ungarija 34

[kotska 34

Kipar 33

Internac. prosek 31

Rep. ê{ka 30

4.24



Labon znael deka gluvcite ne go znaat

trikot {to toj planiral da go napravi.

P I R L S 22000011

54


12. Ti dozna kakov e Labon od ona {to toj go pravi. Opi{i kakov e toj i navedi dva primeri od toa {to toj pravi {to go pokaùva toa.

Procent na u~enici koi osvoile najmalku dva poeni

Anglija 56 30

[vedska 55 29

Bugarija 51 24

Ungarija 50 33

SAD 49 28

Grcija 49 34

Kanada 45 28

Singapur 44 30

Litvanija 42 30

Nov Zeland 39 25

Italija 35 25

Holandija 35 23

Hong Kong 25 17

Island 25 19


Turcija 24 14

Francija 21 14

Slovenija 20 17

Iran 19 16

Argentina 16 12

Rep. Slova~ka 15 13


Maroko 10 4

Kolumbija 7 5

Belize 4 3

Kuvajt 4 3







4.25


Dva od tri poeni: primer na delumen odgovor (za dva poeni) i re{enie

Najmalku 2 poeni

Samo 2 poeni

Najmalku 2 poeni

Samo 2 poeni

Najmalku 2 poeni

Samo 2 poeni

Kipar 33 23

Latvija 32 24


Romanija 31 18

Germanija 30 23


[kotska 30 23

Izrael 29 16

Norve{ka 29 19

Rep. ê{ka 27 20

Toj bil mudar. Toj smislil dobar na~in

za toa kako da gi nadmudri gluvcite.




10. Zo{to treba da e dewe koga decata gi osloboduvaat morskite papagal~iwa? Koristi gi informaciite od tekstot za da objasni{.


Ungarija 38

Latvija 37

Island 37

Ruska Federacija 35

Rep. ê{ka 34

Litvanija 34

Rep. Slova~ka 33

Germanija 33

Izrael 31

Grcija 31

Kanada 29

Anglija 29

Hong Kong 28

[vedska 28

Turcija 20

Rep. Moldavija 19

Norve{ka 18

[kotska 17

Slovenija 17

Kipar 16

Kolumbija 15

Rep. Makedonija 13

Argentina 12

Maroko 10

Iran 9

Belize 7







Romanija 29

Kuvajt 28

Italija 28

Nov Zeland 27

Holandija 25

Internac. prosek 25

Singapur 24

Francija 24

Bugarija 23

SAD 22

4.26



Treba da bide dewe koga se osloboduvaat

papagal~iwata za da ne gi zbunuvaat

uli~nite svetla vo seloto.

P I R L S 22000011

56


12. Napi{i dve razli~ni ~uvstava koi Hala moèbi gi imala otkako gi pu{tila morskite papagal~iwa na sloboda.

1.

2.


Anglija 53

SAD 53

Kanada 51

Nov Zeland 46

[kotska 44

Germanija 38

Singapur 33

Izrael 32

Latvija 32

Bugarija 32

Holandija 31

Grcija 31

Italija 31

Norve{ka 22

Hong Kong 20

Francija 16

Island 16

Rep. Makedonija 15

Slovenija 14

Kuvajt 13

Argentina 10

Kolumbija 9

Turcija 6

Iran 4

Maroko 3

Belize 1







Romanija 28

Rep. ê{ka 27

Rep. Moldavija 27

Ruska Federacija 25

[vedska 25

Internac. prosek 25

Ungarija 25

Kipar 24

Rep. Slova~ka 23

Litvanija 23

4.27



Taa moèbi e sre}na zo{to im pomognala na

morskite papagal~iwa koga im bilo najpotrebno

No moèbi e ta`na zo{to zabavata {to ja imale

za vreme na no}ite na morskite papagal~iwa

pominala.




8. Kakvi velosipedi }e mu trebaat na semejstvoto? Iskoristi go ona {to go pro~ita vo liv~eto za da odgovori{.


[vedska 58

Holandija 53

Germanija 43

Francija 41

Norve{ka 39

Anglija 39

Litvanija 38

Latvija 36

Rep. ê{ka 35

Island 35

Nov Zeland 34

Ungarija 34

Bugarija 33

Kanada 32

[kotska 32

Rep. Slova~ka 31

Slovenija 22

Romanija 20

Hong Kong 17

Singapur 17

Grcija 15

Rep. Moldavija 12

Maroko 12

Argentina 12

Rep. Makedonija 11

Turcija 11

Kuvajt 9

Kolumbija 5

Belize 3

Iran 1







SAD 29

Izrael 29

Kipar 27

Internac. prosek 26

Italija 26

Ruska Federacija 23

4.28



Niv bi im trebalo detsko sedi{te

prika~eno na drug velosiped i tandem.

5

FAKTORIPOVRZANI SOPOSTIGAWATANA UÊNICITE


FAKTORI POVRZANI SO POSTIGAWATA NA UÊNICITE5 61

Vo PIRLS bea sobrani mnogu podatociza okolnostite vo koi deteto u~i da~ita vo semejstvoto i vo u~ili{teto,

kako i za postavenosta na ~itaweto vo sistemot na obrazovanieto za dase utvrdat faktorite koi vlijaat na uspe{nosta vo ~itaweto so razbi-rawe. Ispituvanite u~enici odgovaraa na pra{awa vo vrska so nivno-to iskustvo svrzano so ~itaweto vo domot i vo u~ili{teto. Nivniteroditeli odgovaraa na pra{awa vo vrska so aktivnostite {to tie giprezemale so nivnoto dete na predu~ili{na vozrast za da go pottiknatnegoviot interes kon ~itaweto, a nastavnicite i direktorite na pra-{awa vo vrska so organizacijata i izveduvaweto na nastavata vo niv-noto u~ili{te.

Od roditelite se pribrani podatoci vo vrska so iskustvoto nanivnite deca koga u~ele da ~itaat, za toa kolku tie samite ~itaat ikakvi obrazovni resursi poseduvaat vo semejstvoto.

POSTAPKI VO SEMEJSTVOTO SVRZANI SO ÎTAWETO

I ako za formalnoto opismenuvawe e zadolèno u~ili{-teto, nema somnenie deka osnovata na ~itaweto i razbi-raweto na pi{uvani materijali se postavuva na rana

vozrast. Ova go potvrduvaat i mnogu nau~ni soznanija sporedkoi klu~no e deteto da bide vo sredina vo koja se odvivaatrazni aktivnosti svrzani so ~itaweto.

1

P I R L S 22000011

62

KAKVI BILE AKTIVNOSTITITE NA RODITELITE POVRZANI SO ÎTAWETO NA NIVNITE DECA NA PREDUÎLI[NATA VOZRAST

Za da se utvrdi kakvi se prvite iskustva na decata vo vrska so~itaweto, roditelite bea pra{ani kolku na decata tie ili nekoj drug im~itale knigi, raskaùvale prikazni, peele pesni, igrale igri so bukvii zborovi, glasno ~itale znaci i etiketi vo predu~ili{na vozrast.

Rezultatite na me|unarodno nivo pokaùvaat deka u~enicite {tose najuspe{ni vo ~itaweto so razbirawe imaat roditeli koi odgovo-rile deka ~esto gi pravele navedenite raboti so decata, dodeka rodi-telite na u~enicite {to se najmalku uspe{ni vo ~itaweto toa nikoga{ili re~isi nikoga{ ne go pravele.

Vo tabelata 5.1 se dadeni podatocite na me|unarodno nivo i zaR. Makedonija.

* Indeksot e izveden od odgovorite za toa kolku ~esto (1- nikoga{ ili re~isi niko-ga{, 2 - ponekoga{, 3 - ~esto) vo predu~ili{na vozrast na deteto mu ~itale knigi,raskaùvale prikazni, peele pesni, igrale igri so bukvi i zborovi, glasno im~itale znaci i etiketi.

Spored odgovorite na roditelite, R. Makedonija e me|u zemjite sovisok indeks na aktivnosti vo domot svrzani so ~itaweto. Od tabela-ta se gleda deka decata od semejstvata kade so niv vo predu~ili{navozrast roditelite ~esto organizirale aktivnosti povrzani so ~ita-weto imaat podobri postigawa vo ~itawe so razbirawe od decata kade{to takvi aktivnosti se izveduvale poretko.

Indeks na aktivnosti vo domot svrzani za ~itaweto vo predu~ili{na vozrast*5.1

8 Rangot go ozna~uva mestoto na R. Makedonija me|u 35-te zemji {to u~estvuvaa vo studijata.

R. Makedonija 9 62 460 31 433 7 432

Internacionalenprosek 52 520 35 499 13 481

visok indeksaktivnostiza ~itawe

% postigawe

rang8 sreden indeksaktivnostiza ~itawe

% postigawe

nizok indeksaktivnostiza ~itawe

% postigawe



KOI OBRAZOVNI RESURSI GI IMAAT UÊNICITE VO SVOJOT DOM

Mnogu istraùvawa9 pokaùvaat deka uspe{nosta na u~enicite vooddelni obrazovni podra~ja e tesno povrzana so obrazovnite resursi{to u~enicite gi imaat vo domot. Vo PIRLS obrazovnite resursi seprikaàni preku indeks izveden vrz osnova na odgovorite na 4 pra{a-wa vo vrska so brojot na knigite vo domot, uslovite za u~ewe i obrazo-vanieto na roditelite.

Generalno, decata od semejstva koi imaat pove}e resursi za u~e-we postignuvaat podobri rezultati vo ~itawe so razbirawe.

* Indeksot e izveden od odgovorite na u~enicite na 2 pra{awa za brojot na knigi-te vo domot, poseduvawe kompjuter, rabotna masa/mesto za u~ewe i sopstveni kni-gi) i odgovorite na roditelite na 2 pra{awa: brojot na detski knigi vo semej-stvoto i obrazovanie na roditelite. Visok indeks zna~i: pove}e od 100 knigi, po-ve}e od 25 detski knigi, poseduvawe 3 ili 4 od navedenite ne{ta potrebni zau~ewe i visoko obrazovanie na barem eden od roditelite. Nizok indeks zna~i:pomalku od 25 knigi, pomalku od 25 detski knigi, poseduvawe 2 ili pomalku odnavedenite ne{ta potrebni za u~ewe i nezavr{eno sredno obrazovanie na ro-ditelite.

Najgolem broj (81%) od u~enicite vo R. Makedonija se od semejstvaso sredno nivo na obrazovni resursi vo domot. Me|utoa, vo sporedba sodrugite zemji, Republika Makedonija spa|a vo kategorijata so poniskonivo na obrazovni resursi. Osobeno e golem brojot na semjstvata (30%){to doma imaat pomalku od 10 knigi za vozrasni i pomalku od 10 knigi

9 Elley, W. B. (1992), How in the world do students learn?, The Hague, IEA;

Aleksova A., (2001) TIMSS - Izve{taj za postigawata na u~enicite od osnovnoto obrazovanievo Republika Makedonija - Matematika, Skopje, MON, BRO - Oddelenie za ocenuvawe;

Mickovska G., B. Naceva, A., Aleksova, (2002). Nacionalno ocenuvawe na postigawata na u~eni-cite vo oddelenska nastava: Postigawa na u~enicite po maj~in jazik i po matematika- 2001,Skopje, MON, BRO - Oddelenie za ocenuvawe.

Indeks na obrazovni resursi vo domot*5.2

R. Makedonija 27 4 476 81 462 15 403


visok indeksna obrazovni

resursi

% postigawe

rang sreden indeksna obrazovni

resursi

% postigawe

nizok indeksna obrazovni

resursi

% postigawe

P I R L S 22000011

64

za deca, a brojot na knigi, osobeno knigi za deca se pokaàl kako oso-beno zna~aen faktor za postigawata na decata vo ~itaweto. Obrazov-nite resursi i voop{to obrazovniot kontekst e povrzan so nivoto naobrazovanie na roditelite, nivnata profesija i vrabotenosta.

Na internacionalno nivo obrazovanieto na roditelite e povrza-no so uspe{nosta na decata vo ~itaweto. Roditelite na decata vo R. Ma-kedonija imaat vo prosek ponisko nivo na obrazovanie sporedeno sointernacionalniot prosek.

* Zemen e podatokot za roditelot so povisoko obrazovanie

U~enicite od R. Makedonija ìveat vo semejstva kade {to nivotona vrabotenost na roditelite e pod internacionalniot prosek. Sporeddobienite podatoci 25% od u~enicite se od semejstva kade nitu edenod roditelite ne e vo postojan raboten odnos. Od zemjite u~esni~ki voPIRLS ponepovolna e sostojbata samo vo R. Moldavija. U~enicite odsemejstva kade {to dvata roditeli se vraboteni se zna~itelno pous-pe{ni vo ~itawe so razbirawe od u~enicite od semejstva vo koi dvataroditeli nemaat postojana rabota.

KOLKU RODITELITE NA UÊNICITE ÎTAAT

Za da se vidi dali postoi povrzanost me|u ~ita~kite naviki naroditelite i postigawata na nivnite deca vo ~itaweto, roditeliteodgovaraa na pra{awa za toa kolku ~itaat i kakov odnos imaat kon~itaweto.

Postigawata na u~enicite vo ~itaweto i na internacionalno ni-vo i vo R. Makedonija se povrzani so toa kolku nivnite roditeli voop-{to ~itaat i kolku ~itaat zaradi sopstveno zadovolstvo. Spored toakolku ~itaat, roditelite na u~enicite od R. Makedonija se vo ramkitena internacionalniot prosek. I spored stavovite vo odnos kon ~ita-

Obrazovanie na roditelite*5.3

R. Makedonija 11 487 14 524 26 468 26 466 23 397

Internacionalenprosek 23 549 15 531 36 511 17 480 9 452

visoko obrazovanie

% postig.

vi{e obrazovanie

% postig.

sredno obrazovanie

% postig.

osnovno obrazovanie

% postig.

nezavr{enoosnovno

obrazovanie

% postig.



weto R. Makedonija ne se razlikuva zna~ajno od internacionalniotprosek. Stavovite na roditelite kon ~itaweto se isto taka povrzaniso uspe{nosta vo ~itaweto so razbirawe kaj nivnite deca.

* Stavovite bea mereni preku stepenot na soglasnost so slednive tvrdewa: 1. î-tam samo koga moram; 2. Sakam da razgovaram za knigi so drugi lu|e; 3. Sakam da~itam vo slobodno vreme; 4. îtam samo koga mi treba nekoja informacija; 5.îtaweto e va`na rabota vo mojot dom.

Podatoci za toa kako se organizira i izveduva nastavata se pri-brani od nastavnicite, direktorite i od roditelite na u~enicite od IVoddelenie. Pra{awata se odnesuvaa na aktivnostite {to se prezemaatvo vrska so podgotovkata za ~itawe vo predu~ili{niot period, orga-nizacijata na nastavata vo u~li{tata, aktivnostite svrzani so ~ita-weto so razbirawe i na strategiite {to se koristat za rabota so u~e-nici koi imaat problemi vo ~itaweto i razbiraweto na pro~itanoto.

Roditelite ~itaat doma*5.4

R. Makedonija 20 474 25 461 38 443 17 419

Internacionalenprosek 17 524 24 520 41 505 19 478

pove}e od 10 ~asa sedmi~no

% postigawe

6 - 10 ~asa sedmi~no

% postigawe

1 - 5 ~asa sedmi~no

% postigawe

pomalku od 1 ~as

sedmi~no

% postigawe

Postojat golemi razliki me|u obrazovnite sistemi vo raz-li~ni zemji spored toa kakva e postavenosta na ~itawe-to vo nastavnite programi za osnovnoto obrazovanie. Is-

to taka, zemjite mnogu se razlikuvaat i spored toa kako se orga-nizira i realizira nastavata koga e vo pra{awe ~itaweto i raz-biraweto na pro~itanoto.

ORGANIZACIJA I REALIZACIJA NA NASTAVATAVO UÎLI[TATA

2

P I R L S 22000011

66

KOLKU UÊNICITE SE PODGOTVENI ZA ÎTAWE

Vo razli~ni zemji se koristat razli~ni na~ini u~enicite da sepodgotvat za uspe{no poa|awe vo u~ili{te. So cel da go podgotvat de-teto za osnovno obrazovanie, vo najgolem broj zemji postojat predu~i-li{ni ustanovi koi realiziraat programi {to imaat razli~no traewe.

Vo re~isi site zemji u~esni~ki vo PIRLS, so isklu~ok na Iran,Turcija, Belize i Litvanija, najmalku 3/4 od decata posetuvale pred-u~ili{ni ustanovi, a vo 14 od 35 zemji {to u~estvuvaa vo studijata po-ve}e od polovina od decata posetuvale predu~ili{ni ustanovi podol-go od 2 godini. Na internacionalno nivo se pokaà deka dolìnata napredu~ili{noto obrazovanie e povrzana so postigawata na decata vo~itaweto vo IV oddelenie.

Spored dolìnata na posetuvawe na predu~ili{ni organizacii,R. Makedonija e me|u zemjite10 vo koi najgolem broj od decata posetuvaatpredu~ili{no obrazovanie vo traewe do 1 godina.

Vo okolu polovina od zemjite decata poa|aat vo osnovno obrazo-vanie so pomalku od 7 godini, a vo drugata polovina so 7 godini. Voz-rasta na poa|awe vo osnovno obrazovanie ne se pokaàla povrzana souspe{nosta vo ~itaweto vo IV oddelenie. Se ~ini deka pova`no od voz-rasta e kolku decata, koga }e dojdat vo prvo oddelenie, se podgotveniza ~itawe vo smisla da: prepoznavaat pogolem broj od bukvite, ~itaatnekoi zborovi ili ~itaat re~enici, pi{uvaat bukvi i pi{uvaat zboro-vi. Za da se utvrdi vlijanieto na podgotvenosta na decata za poa|awena u~ili{te so uspehot {to tie go postignale vo studijata, direktoritena u~ili{tata i roditelite na decata procenuvaa koi od navedeniteve{tini gi poseduvale decata koga trgnale na u~ili{te.

Spored procenkite na direktorite na u~ili{tata, vo najgolembroj zemji pove}e od polovina od decata vo nivnite u~ili{ta se zapi-{uvaat bez da bidat podgotveni za ~itawe. Vo R. Makedonija 80% od

Broj na godini vo predu~ili{no obrazovanie5.5

R. Makedonija 25 433 48 446 12 458 15 485


ne posetuvale

% postigawe

do 1 godina

% postigawe

1 - 2 godini

% postigawe

pove}e od 2 godini

% postigawe

10 Vo ovaa grupa na zemji vleguvaat: Argentina, Kolumbija, Latvija, [kotska, Slovenija i [vedska.



u~enicite u~at vo u~ili{ta vo koi, spored procenkata na direktorite,u~enicite poseduvale pomalku od 50% od navedenite ve{tini kogatrgnale na u~ili{te. Procentot na deca podgotveni za ~itawe ne elinearno povrzan so uspe{nosta vo ~itaweto. Me|utoa procenkite naroditelite za podgotvenosta na nivnoto dete za ~itawe se povrzani souspe{nosta vo ~itaweto i razbiraweto vo IV oddelenie. Spored pro-cenkite na nivnite roditeli, decata vo R. Makedonija poa|aat popod-gotveni za ~itawe sporedeno so internacionalniot prosek.

* Indeksot e izveden vrz osnova na odgovorite za toa kolku dobro nivnoto detepred poa|awe vo u~ili{te prepoznavalo pogolem broj od bukvite, ~italo nekoizborovi, ~italo re~enici, pi{uvalo bukvi i pi{uvalo zborovi.

KOLKAVO ZNAÊWE IM SE DAVA NA VE[TINITE ZA ÎTAWE VO NASTAVATA

Za da se obezbedi pregled za toa na koi ve{tini i strategii za~itawe im se dava posebna naglaska vo sekoe od oddelenijata vo prviotciklus od osnovnoto obrazovanie, direktorite na u~ili{tata go iden-tifikuvaa oddelenieto vo koe za prv pat se pridava pogolemo zna~ewena sekoja od slednive ve{tini za ~itawe:

poznavawe na bukvite;

vrskata me|u glasot i bukvata;

~itawe zborovi, ~itawe izdvoeni re~enici, ~itawe povrzantekst;

identifikuvawe na osnovnata ideja vo tekstot;

objasnuvawe na pro~itaniot tekst so fakti od sodrìnata natekstot;

sporeduvawe na tekstot so sopstvenoto iskustvo;

Procenki na roditelite za podgotvenosta za ~itawe pred poa|awe vo u~ili{te*5.6

R. Makedonija 39 471 34 452 19 426 7 406


mnogu dobro

% postigawe

sredno

% postigawe

ne ba{ dobro

% postigawe

nepodgotveni

% postigawe

P I R L S 22000011

68

predviduvawe {to sledno }e se slu~i vo tekstot;

voop{tuvawe i zaklu~uvawe vrz osnova na tekstot;

opi{uvawe na stilot i strukturata na tekstot.

Vo pove}eto zemji, vo I oddelenie decata ja u~at azbukata, u~at da~itaat zborovi, re~enici i povrzan tekst; vo II oddelenie za prv patakcent se stava vrz identifikuvaweto na osnovnata ideja vo tekstot,objasnuvaweto na pro~itaniot tekst so fakti od sodrìnata na teks-tot; vo III oddelenie vrz sporeduvaweto na tekstot so sopstvenoto iskus-tvo, predviduvaweto {to sledno }e se slu~i vo tekstot, voop{tuvawe-to i zaklu~uvaweto vrz osnova na tekstot, a vo IV oddelenie vrz opi-{uvaweto na stilot i strukturata na tekstot. Sli~na dinamika na os-posobuvawe vo u~ili{tata e i vo R. Makedonija, samo {to spored odgo-vorite na direktorite od pove}eto zemji, edna godina podocna akcentse stava vrz povrzuvaweto na pro~itanoto so sopstvenoto iskustvo (voIII oddelenie) i voop{tuvaweto i zaklu~uvaweto vrz osnova na tekstot(IV oddelenie).

Za da se dobie pocelosna slika za nastavata svrzana so osposobu-vaweto na u~enicite za ~itawe, nastavnicite bea pra{ani koi aktiv-nosti za razvoj na ve{tinite za ~itawe vo IV oddelenie gi izveduvaatso u~enicite najmalku edna{ sedmi~no. Podatocite se prikaàni votabelata 5.7.

Aktivnosti {to nastavnicite gi pravat so u~enicite najmalku edna{ sedmi~no5.7

Internacionalenprosek

Procent na u~enici

RepublikaMakedonija

Identifikuvaat osnovna misla

Objasnuvaat ili go potkrepuvaatnivnoto razbirawe so fakti odtekstot

Go povrzuvaat pro~itano so sopstvenoto iskustvo

Sporeduvaat so drugi pro~itaniraboti

Predviduvaat {to sledno }e seslu~i vo tekstot

Voop{tuvaat i zaklu~uvaat vrzosnova na tekstot

Gi opi{uvaat stilot i strukturatana tekstot

99

96

84

74

65

91

91

90

90

73

59

61

71

52

Aktivnosti



Nastavnicite od R. Makedonija, spored sopstvenite odgovori, po-~esto od nastavnicitr vo mnogu drugi zemji, so u~enicite od IV oddele-nie izveduvaat najraznovidni aktivnosti svrzani so ~itaweto i raz-biraweto na tekstovi. Nastavnicite vo nekoi od zamjite {to imaat naj-dobri postigawa vo ~itaweto, navedenite aktivnosti gi izveduvaat po-~esto od prosekot, kako na pr. vo Anglija i Bugarija, dodeka pak vo [ved-ska i Holadija gi izveduvaat poretko.

KOLKU NASTAVNO VREME SE POSVETUVA NA ÎTAWETO

Za vkupnoto nastavno vreme vo u~ili{teto podatoci davaa di-rektorite na u~ili{tata. Vkupnoto nastavno vreme se dviì od 602~asa vo prosek vo Slovenija do 1082 vo Holandija. Internacionalniotprosek e 837 ~asa godi{no, a R. Makedonija e na 28-to mesto so 675 ~asanastava godi{no. Spored odgovorite na nastavnicite vo IV oddelenie,R. Makedonija e zemja so najmalku nastavni ~asovi nedelno za maj~in ja-zik, 3 ~asa (180 minuti), sporedeno so internacionalniot prosek koj iz-nesuva 7 ~asa nedelno. Isto taka, vo R. Makedonija nastavnicite vo pro-sek posvetuvaat 1 nastaven ~as za ~itawe {to, sporedeno so internacio-nalniot prosek od 5 ~asa nedelno i so site ostanati zemji u~esni~ki, uka-ùva deka sme zemja so najmalku nastavni ~asovi posveteni za ~itaweto.

KAKO E ORGANIZIRANA NASTAVATA PO ÎTAWE

Vo najgolem broj zemji naj~est priod vo osposobuvaweto na u~e-nicite za ~itawe e koristeweto na ista programa, no so razli~na di-namika. Na internacionalno nivo, 60% od u~enicite u~at vo u~ili{takoi go koristat ovoj priod za osposobuvawe za ~itawe, a vo R. Makedo-nija 64 % od u~enicite u~at vo vakvi u~ili{ta. Vo pomal broj od zemji-te11 koi u~estvuvaa vo studijata, dominanten priod vo osposobuvawetoza ~itawe e so pomo{ na razli~ni nastavni programi so teìnski ni-voa. Spored podatocite od nastavnicite vo R. Makedonija, 10% od u~e-nicite u~at vo u~ili{ta koi go koristat ovoj priod. Najretko nastav-nicite koristele ista nastavna programa realizirana so ista dinami-ka za site u~enici. Na toj na~in se osposobuvani 11% od decata na in-ternacionalno nivo, a 26% od decata vo R. Makedonija. Pokraj R. Make-donija, ovoj priod ~esto go koristat i nastavnicite vo Bugarija, Grcija,Rusija, Slova~ka, Iran i Hong Kong.

11 Kanada, Anglija, Island, Izrael, Kuvajt, Nov Zeland i [vedska.

P I R L S 22000011

70

Nastavnicite naj~esto vo nastavata po ~itawe koristat isti ma-terijali za u~enicite so razli~no nivo na osposobenost za ~itawe, noso u~enicite se raboti individualizirano vo soglasnost so nivnataosposobenost za ~itawe so razbirawe. Na internacionalno nivo, 56%od u~enicite se u~eni od takvi nastavnici, a vo R. Makedonija 55% odu~enicite. Vo R. Makedonija, zna~itelno po~esto od pove}eto drugi zem-ji, vo nastavata za ~itawe se koristat isti nastavni materijali i nas-tavata se izveduva so ista dinamika bez ogled na nivoto na osposobe-nost na u~enicite za ~itawe. Na internacionalno nivo, 6 procenti odu~enicite se osposobuvaat za ~itawe na ovoj na~in, dodeka vo R. Make-donija procentot na u~enici osposobuvani taka e 13.

Ve{tinite za ~itawe i razbirawe na pro~itaweto moè da seu~at na pove}e na~ini, preku sodrìni vo ramkite na poseben nastavenpredmet i/ili preku sodrìnite na drugite nastavni predmeti {to giizu~uvaat u~enicite.

Spored odgovorite na nastavnicite, nastavnata praktika vo R. Ma-kedonija ne se razlikuva mnogu od nastavnata praktika vo pove}etozemji. Naj~esto u~enicite se osposobuvaat da ~itaat so razbirawe sodr-ìni i vo ramkite na poseben i vo ramkite na drugite nastavni pred-meti. Me|utoa, dodeka vo najgolem broj zemji nema razlika vo posti-gawata na u~enicite ~ii nastavnici gi u~at ~itawe so razbirawe vorazli~ni delovi od nastavnite programi, vo R. Makedonija pouspe{nise onie u~enici ~ii nastavnici gi u~at da ~itaat ne samo na ~asovitepo maj~in jazik tuku i na ~asovite po drugite predmeti.

Brojot na decata vo paralelkite vo R. Makedonija e ist kako i pro-sekot na internacionalno nivo - 26. Na internacionalno nivo, golemi-nata na paralelkata na ~asovite za ~itawe ne e povrzana so posti-gawata na u~enicite.

Nastavnicite go procenuvaa i nivoto na osposobenost za ~itawena nivnite u~enici.

Kako nastavnicite gi u~at u~enicite da ~itaat vo ramkite na nastavnite predmeti?5.8

R. Makedonija 16 464 22 405 62 450


podednakvo niz nastavatavo poseben predmet i vo

drugi predmeti

% postigawe

niz nastavata vo poseben

predmet

% postigawe

niz nastavata po razli~ni

predmeti

% postigawe



Na internacionalno nivo nastavnicite dobro gi procenile spo-sobnostite na nivnite u~enici za ~itawe. Toa ne vaì za nastavniciteod R. Makedonija i se ~ini deka tie koristele drugi kriteriumi od oniespored koi se meri postigaweto vo ~itaweto so razbirawe vo PIRLS.

KAKO UÎLI[TETO IM POMAGA NA UÊNICITE SO TE[KOTII VO ÎTAWETO

Nastavnicite bea pra{ani kolkav broj na u~enici vo nivnata pa-ralelka imaat specijalni obrazovni potrebi i dali vo nivnite u~i-li{ta postojat specijalisti za ~itawe ili drugi specijalisti koi biizlegle vo presret na potrebite na ovie u~enici. Vo R. Makedonija, voprosek, vo paralelkite ima 2 u~enika koi imaat te{kotii so razbira-weto na usniot govor, na 5 im treba pomo{ vo ~itaweto, vo prosek 4 u~e-nici po paralelka dobivaat dopolnitelna pomo{ koga im e potrebna, aprose~no 9 u~enici, koi pobrgu napreduvaat vo ~itaweto, dobivaatdodatni instrukcii. Spored brojot na u~enicite za koi nastavniciterekle deka dobivaat dodatni instrukcii, R. Makedonija e na vrvot za-edno so Slova~ka, Moldavija, Iran, Maroko, Turcija i Belize. Vo R. Ma-kedonija za 82% od u~enicite ne postoi mo`nost da dobijat pomo{ odspecijalist za ~itawe, a 41% od u~enicite nemaat mo`nost da dobijatpomo{ od bilo kakov specijalist12. Toa se procenti pod internacio-nalniot prosek na dostapnost na specijalisti koi moàt da im pomog-nat na u~enicite so problemi vo ~itaweto. Vo zemjite so visoki posti-gawa vo ~itaweto, po pravilo, ima pove}e mo`nosti na u~enicite da imse pruì pomo{ od specijalist koga imaat problemi vo ~itaweto irazbiraweto na pro~itanoto.

Procenka na nastavnicite za nivoto na ~itawe na u~enicite5.9

R. Makedonija 17 444 81 446 1 - 1 -


natprose~no

% postigawe

prose~no

% postigawe

potprose~no

% postigawe

mnogu varira

% postigawe

12 Se misli na defektolozi, pedagozi, psiholozi.

P I R L S 22000011

72

Vo ovoj del se dadeni podatoci za nastavnicite i na~inite nanivnata rabota vo oblasta na osposobuvaweto na u~enicite za ~itawe{to se sobrani so pra{alnici.

KAKVA E PODGOTVENOSTA NA NASTAVNICITE ZA NASTAVA PO ÎTAWE

Vo tabelata 5.10 se dadeni osnovni podatoci za nastavnicite.

Vo odnos na pove}eto zemji koi u~estvuvaa vo studijata, vo R. Ma-kedonija ima pove}e maì nastavnici, nastavnicite se povozrasni ispored toa podolgo se vo nastavata. Praktikata oddelenskite nastav-nici da ostanuvaat 4 godini so isti u~enici, kakva {to e vo R. Make-donija, postoi u{te vo Bugarija, Litvanija, Moldavija i Romanija. Vodrugite zemje nastavnicite ne ostanuvaat tolku dolgo so u~enicite.

NASTAVNICI I NASTAVA PO ÎTAWE

Iako semejstvoto ima zna~ajna uloga vo aktivnostite na de-teto svrzani so ~itaweto na rana vozrast, nema somneniedeka nastavnicite i metodite {to gi koristat se najva`-

ni vo osposobuvaweto na u~enicite za ~itawe so razbirawe. Nas-tavnicite opredeluvaat {to }e se ~ita, osmisluvaat aktivnos-ti, go sledat napredokot na u~enicite vo steknuvaweto na ve{-tini za ~itawe i vo koristeweto na strategii za ~itawe i im soz-davaat mo`nosti na u~enicite da zboruvaat za toa {to go pro-~itale.

Pol i vozrast i godini vo nastava na nastavnicite5.10

R. Makedonija 65 35 13 23 27 37 19 6


procent na u~enicite spored karakteristikite na nastavnicite

pol vozrast

` m pod 29 g. 30-39 g. 40-49 g. nad 50 g.

kolku godini se vo nastava

vo site vo IVodd. odd.

3



Pove}e od polovina od u~enicite (54%), koi bea testirani vo PIRLSstudijata, vo IV oddelenie gi pou~uval samo eden nastavnik po site nas-tavni predmeti. Vo R. Makedonija, 83% u~enici imaat samo eden nas-tavnik za site predmeti vo IV oddelenie. Takva praktika e ra{irena ivo Rusija, Litvanija, Iran, Island i Belize. Na internacionalno nivone e ~esta praktikata nastavnicite da ja spodeluvaat odgovornosta voparalelkata13. Samo 7% od u~enicite od site testirani u~enici se po-u~uvani od nastavnici koi me|usebno ja spodeluvaat odgovornosta vo pa-ralelkata, no vo trite zemji so najvisoki postigawa: Bugarija, Holandi-ja i [vedska, pove}e od 1/4 od u~enicite se vo taka organizirana nastava.

Makedonskite nastavnici vo prosek imaat ponisko nivo na obrazo-vanie od nastavnicite vo pove}eto drugi zemji. Samo 26% od u~enicitevo IV oddelenie se pou~uvani od nastavnici {to imaat visoko obrazo-vanie. Na internacionalno nivo 65% u~enici se pou~uvani od nastav-nici so visoko obrazovanie.

Od druga strana, spored nivnite odgovori na toa koi oblasti va`-ni za nastavata po ~itawe14 imale zna~ajno mesto vo nivnoto {koluva-we za nastavnik, makedonskite nastavnici se nad internacionalniotprosek vo site oblasti, {to bi trebalo da zna~i deka se steknale sosite potrebni znaewa i ve{tini za organizirawe i izveduvawe na nas-tavata za ~itawe so razbirawe.

KOI NASTAVNI SREDSTVA I MATERIJALI GO KORISTAT NASTAVNICITE

Vo osposobuvaweto na u~enicite za ~itawe i razbirawe na raz-li~ni vidovi pi{uvani materijali, nastavnicite vo razli~ni zemji pre-feriraat da koristat razli~ni materijali. Podatoci za toa koi mate-rijali se koristat vo nastavata za ~itawe bea pribrani od direkto-rite na u~ili{tata. Op{to zemeno 3/4 od u~enicite odat vo u~ili{tavo koi vo nastavata svrzana so ~itaweto se koristat u~ebnici, a okolupolovina vo u~ili{ta vo koi se koristat ~itanki. Vo R. Makedonija,kako i vo pove}eto drugi zemji, kako osnovni materijali vo u~eweto na~itaweto se koristat ~itanki i u~ebnici, a kako dodatni materijali,no vo mnogu pomal procent, se koristat detski knigi i spisanija imaterijali {to se koristat vo drugi nastavni predmeti.

Vo R. Makedonija 85% od u~enicite se pou~uvani od nastavnicikoi za ~itawe sekojdnevno koristat u~ebnici (internacionalen proseke 68% od u~enicite), a 14% (internacionalen prosek 32%) od nas-

13 Celodnevna nastava, nastavnik so pomo{nik nastavnik i drugi oblici na organizirawe na nastava, no osnoven kriterium za podelba na rabotata ne e spored nastavni predmeti.

14 Jazik, literatura, metodika na nastavata za ~itawe i pi{uvawe, psihologija, dopolnitelnanastava po ~itawe, teorija na ~itaweto, razvoj na jazikot kaj decata, specijalno obrazovanie.

P I R L S 22000011

74

tavnici koi sekojdnevno koristat rabotni tetratki i rabotni listovi.U~enicite so koi po~esto se koristat rabotni tetratki i rabotni lis-tovi vo nastavata i na internacionalno nivo, a osobeno vo R. Makedo-nija, imaat poniski postigawa vo ~itaweto.

Na internacionalno nivo 3/4 od u~enicite imaat mo`nost najmakuedna{ mese~no da gi dopolnat svoite aktivnosti za ~itawe so ~itawedetski knigi i spisanija ili koristewe na kompjuter i internet. Vo R. Ma-kedonija re~isi site nastavnici najmalku edna{ mese~no koristat det-ski knigi i spisanija vo rabotata so u~enicite, no mnogu mal broj, samo6% u~enici se pou~uvani od nastavnici (na internacionalno nivo 20%)koi barem edna{ mese~no koristat kompjuter vo nastavata po ~itawe.

Vo PIRLS se proveruv{e osposobenosta na u~enicite za ~itawena literaturni i informativni tekstovi. Zatoa nastavnicite odgova-raa na pra{awa za toa kolku ~esto baraat od u~enicite da ~itaat li-teraturni i drugi vidovi tekstovi.

Nastavnicite na 80% od u~enicite od R. Makedonija baraat odniv najmalku edna{ vo nedelata da ~itaat literaturni tekstovi {to ene{to pod internacionalniot prosek (84%). Generalno, na internacio-nalno nivo i vo R. Makedonija, nema razlika vo postigawata na u~eni-cite vo ~itawe kaj nastavnicite {to po~esto i {to poretko baraat odu~enicite da ~itaat literaturni tekstovi.

Na internacionalno nivo, 2/3 od u~enicite se pou~uvani od nas-tavnici koi baraat barem edna{ nedelno da ~itaat prikazni; vo R. Ma-kedonija 40% u~enici se pou~uvani od nastavnici koi imaat vakvibarawa. Dodeka na internacionalno nivo od 1/3 u~enici se bara baremedna{ nedelno da ~itaat podolgi knigi, vo R. Makedonija toa se barasamo od 8% u~enici. Samo vo Grcija, Argentina, Kuvajt, Honk Kong iRomanija tolku retko se bara od u~enicite da ~itaat podolgi knigi,dodeka vo tri od zemjite so najvisoki postigawa obi~no se o~ekuva ba-rem edna podolga kniga u~enicite da pro~itaat vo tekot na sedmicata.Vo Anglija 56% u~enici, vo Holandija 76% u~enici i [vedska 90%

Materijali {to vo u~ili{teto se koristat vo nastavata po ~itawe kako osnoven i kako dodatni materijali

5.11

R. Makedonija 73 12 96 3 17 68 16 68 11 50

Internacionalenprosek 49 34 75 17 15 69 5 54 13 57

materijaliod razli~ni

nastavnipredmeti

osn. dodat.

detskispisanija

osn. dodat.

detskiknigi

osn. dodat.

u~ebnici

osn. dodat.

~itanki

osn. dodat.

Procent na u~enici koi u~at vo u~ili{ta {to koristat:



u~enici se pou~uvani od nastavnici koi o~ekuvaat nivnite u~enici dapro~itaat barem edna podolga kniga vo tekot na sedmicata. R. Makedo-nija e zemja vo koja od najgolem broj u~enici (27%) se bara barem edna{nedelno da pro~itaat dramski tekst.

îtaweto tekstovi razli~ni od literaturnite vklu~uva opi{u-vawe i objasnuvawe za predmetite, lu|eto i nastanite, upatstva za toakako predmetite funkcioniraat i tabeli, dijagrami i grafici. Vo R. Ma-kedonija nastavnicite na 64% od u~enicite baraat da ~itaat takvi teks-tovi barem edna{ nedelno (internacionalen prosek e 54% od u~enici-te). Postigawata na u~enicite generalno ne se razlikuvaat kaj nastav-nicite {to po~esto od edna{ nedelno i {to poretko od edna{ nedel-no baraat nivnite u~enici da ~itaat poinakvi tekstovi od literatur-nite.

[to se odnesuva do koristeweto na televizijata, videoto i fil-mot vo nastavata svrzana so ~itaweto, na internacionalno nivo od43% od u~enicite se bara da gledaat filmuvana verzija na detska kni-ga ili prikazna barem edna{ mese~no, od 60% da gledaat filmovi, vi-deo ili televizija za da dojdat do informacii i od 56% da gi spore-duvaat materijalite prezentirani vo razli~ni mediumi. Gledawetofilmovi i obezbeduvaweto informacii so pomo{ na televizijata im eosobeno prepora~uvano i toa na pove}e od 90% od u~enicite vo R. Ma-kedonija, Bugarija i Romanija.

KOLKU ÊSTO UÊNICITE GLASNO I SAMOSTOJNO ÎTAAT NA ÂSOVITE

Nastavnicite i u~enicite odgovaraa i na pra{awa svrzani sostrategiite {to se koristat na ~asovite za ~itawe.

Vo vrska so specifi~nite sposobnosti za ~itawe {to u~enicitetreba da gi sovladaat, nastavnicite vo site zemji sekojdnevno posve-tuvaat pomalku vnimanie na toa kako da gi nau~at u~enicite da gi de-

Vidovi literaturni tekstovi {to se koristat5.12

R. Makedonija 59 40 8 61 27

Internacionalenprosek 45 65 31 41 8

basni i bajki

Procent na u~enici ~ii nastavnici baraat barem edna{ nedelno da ~itaat

prikazni podolgiknigi

pesni drami

P I R L S 22000011

76

kodiraat zborovite {to gi pro~itale15, a pove}e vnimanie posvetuvaatna razbiraweto na zna~eweto na zborovite. Vo R. Makedonija 67% odu~enicite sekojdnevno dobivaat pomo{ vo razbiraweto na zna~eweto nazborovite, {to e ne{to pomalku od internacionalnoto nivo - 72%. Tak-vata raspredelba na vnimanieto na ovie sposobnosti za ~itawe vero-jatno se dolì na toa {to se raboti za u~enici vo IV oddelenie koi glav-no ja imaat sovladano tehnikata na ~itaweto.

R. Makedonija, Grcija, Kipar, Kolumbija, Kuvajt i Maroko se zemjivo koi na pove}e od 85% od u~enicite nastavnicite sekojdnevno glas-no im ~itaat na ~asovite16. Sekojdnevnoto glasno ~itawe od strana nanastavnicite e povrzano so povisoki rezultati na u~enicite samo voR. Makedonija i Maroko, dodeka vo pove}eto drugi zemji ne{to se pous-pe{ni u~enicite ~ii nastavnici im ~itaat poretko.

I na internacionalno nivo i vo R. Makedonija u~enicite koi po~estoglasno ~itaat na ~asovite postignale poniski rezultati vo ~itaweto sorazbirawe. R. Makedonija, pokraj Argentina, Kolumbija i Romanija, e zem-ja vo koja re~isi polovina u~enici sekojdnevno na ~asovite glasno ~ita-at. Na internacionalno nivo 23% od u~enicite ~itaat glasno sekojdnevno.

So povrzanosta na samostojnoto ~itawe so postigawata vo ~ita-weto situacijata e poinakva. U~enicite koi izjavile deka po~esto sa-mostojno ~itaat na ~asovite postignuvaat podobri rezultati.

* Bazirano vrz odgovorite na u~enicite za toa kolku ~esto tie: samostojno vo sebe~itaat; ~itaat knigi po sopstven izbor.

KAKVI AKTIVNOSTI SE IZVEDUVAAT NA ÂSOVITE VO VRSKA SO ÎTAWETO

Za da se obezbedat informacii za vidovite na aktivnosti {to seorganiziraat za da se zgolemi i prodlabo~i razbiraweto na u~eniciteza toa {to go pro~itale, u~enicite i nastavnicite odgovaraa na pra{a-wa za toa {to pravat otkoga na ~asot }e se pro~ita predvideniot tekst.

15 Okolu 1/4 od u~enicite dobivaat takva pomo{ sekojdnevno.16 63% od u~enicite na internacionalno nivo.

Odgovori na u~enicite za samostojno ~itawe*5.13

R. Makedonija 73 453 23 431 3 409 1 -


sekoj den ilire~isi sekoj den

% postigawe

edna{ ili dvapati nedelno

% postigawe

edna{ ili dvapati mese~no

% postigawe

nikoga{ ilire~isi nikoga{

% postigawe



Generalno, u~enicite se izjasnile deka naj~esto usno odgovaraatna pra{awa za pro~itanoto. Vo internacionalni ramki re~isi polovi-na od u~enicite toa go pravat sekojdnevno, vo R. Makedonija vaka se iz-jasnile 69% od u~enicite. Na internacionalno nivo pismeno odgovara-at na pra{awa najmalku edna{ nedelno 80% od u~enicite, a vo R. Make-donija 97% od u~enicite. R. Makedonija, Bugarija, Kipar i Maroko sezemji kade {to u~enicite naj~esto usno, a Makedonija, Argentina i Ko-lumbija kade {to naj~esto pismeno odgovaraat na pra{awa za pro~ita-noto. U~enicite od R. Makedonija, sporedeno so internacionalniot pro-sek, po~esto razgovaraat so sou~enicite i po~esto izrabotuvaat proek-ti za pro~itanoto.

Vo zemjite17 ~ii u~enici se najuspe{ni vo ~itaweto, so isklu~okna Bugarija, spored odgovorite na u~enicite navedenite aktivnosti nese praktikuvaat sekoj den tuku zna~itelno poretko.

Spored odgovorite na nastavnicite, re~isi site najmalku edna{nedelno po pro~itanoto baraat u~enicite da odgovaraat na pra{awaili nakuso da go preraskaàt pro~itanoto, a okolu 2/3 od u~enicite nainternacionalno nivo i nad 80% od u~enicite vo R. Makedonija se pot-tiknuvani od nastavnicite da pi{uvaat ne{to vo vrska so pro~itanotoili da razgovaraat so sou~enicite za pro~itanoto. Nastavnicite se iz-jasnile deka poretko od u~enicite baraat da crtaat, dramatiziraat,pravat proekti. Vo Makedonija nastavnicite baraat od 77% od u~eni-cite da pravat barem edna{ nedelno tri ili pove}e od navedeniteaktivnosti, {to e po~esto od internacionalniot prosek.

17 [vedska, Anglija i Holandija.

Odgovori na u~enicite za aktivnostite {to gi pravat po ~itaweto vo u~ilnicata5.14

re~isi sekojden

% postig.

edna{ ilidvapatinedelno

% postig.

edna{ ilidvapatimese~no

% postig.

nikoga{ ili re~isi

nikoga{

% postig.

R. Makedonija 69 452 24 444 6 394 1 -

Internacionalen 45 497 31 502 13 495 11 496prosek

Odgovaraat usno na pra{awa

Odgovaraatpismeno napra{awa

Razgovaraat sosou~enicite zapro~itanoto

R. Makedonija 67 446 30 448 2 - 1 -


R. Makedonija 46 441 38 453 10 447 5 426


Izrabotuvaatproekti zapro~itanoto

R. Makedonija 29 402 33 444 29 477 9 495


P I R L S 22000011

78

KAKO SE KORISTI BIBLIOTEKATA

Nesomneno dostapnosta do knigi i drugi pi{ani materijali e va`-na poddr{ka na procesot na u~eweto na ~itaweto. Vo PIRLS bea prib-rani i podatoci za toa dali vo u~ili{tata postojat u~ili{ni biblio-teki i ~ita~ki kat~iwa vo u~ilnicite i so kolkav broj na knigi raspo-lagaat. Vo R. Makedonija 92% od u~enicite u~at vo u~ili{ta {to imaatu~ili{na biblioteka i toa obi~no so nad 500 knigi, a samo 4% od u~e-nicite u~at vo u~ili{ta vo koi bibliotekite dobivaat pove}e od 10naslovi na spisanija. Na internacionalno nivo vo prosek 85% od u~e-nicite u~at vo u~ili{ta {to imaat biblioteki, a 20% vo u~ili{ta vokoi bibliotekite dobivaat pove}e od 10 naslovi na spisanija.

Spored procentot na u~enici {to u~at vo u~ili{ta vo koi re~isisekoja u~ilnica ima biblioteka, R. Makedonija e na poslednoto mestoso 11% u~enici koi u~at vo takvi u~ili{ta, dodeka internacionalniotprosek e 57% u~enici vo takvi u~ili{ta.

Kako {to se gleda od tabelata 5.15, bibliote~noto kat~e vo u~il-nicata vo R. Makedonija se koristi dosta razli~no otkolku vo pove}etodrugi zemji, odnosno samo okolu 1/4 od u~enicite moàt da go koristatbarem edna{ nedelno. Tolku retko se koristi u{te samo vo Iran, Ko-lumbija i Kuvajt. Vo R. Makedonija bibliote~noto kat~e moè vo golembroj u~ilnici da se koristi za u~enicite da pozajmuvaat knigi, no pro-se~niot broj knigi (21) i spisanija (2) vo niv e tri pati pomal od pro-sekot na internacionalno nivo.

Za~estenosta na koristeweto na bibliotekata vo u~ilnicata i vou~ili{teto vo R. Makedonija e povrzana so postigawata na u~enicitevo ~itawe: najdobri rezultati vo ~itaweto i razbiraweto na pro~ita-noto imaat onie u~enici ~ii nastavnici sekojdnevno gi pottiknuvaatu~enicite da ja koristat biblioteka, a najslabi onie ~ii u~enici toago pravat poretko od edna{ nedelno.

Kolku u~enicite ja koristat bibliotekata vo u~ilnicata5.15

R. Makedonija 45 13 15 72 87 21 2

Internacionalenprosek 69 37 22 40 82 60 6

im

a b

ib

li

ote

ka

il

i k

at~e

v

o u

~il

ni

cat

a Nastavnicite im dozvoluvaat da ja

koristat bibliotekata

Procent na u~enici ~ii nastavniciodgovorile

Golemina na bibliotekata

pomalkuod

edna{nedelno

mo

è

da

gi p

oza

jmat

kn

igi

te

prose~enbroj naknigi

prose~enbroj na

spisanija

edna{nedelno

sekojden



[to se odnesuva do dostapnosta do kompjuter {to bi se koristelvo nastavata po ~itawe, R. Makedonija e me|u 14-te zemji vo koi na po-ve}e od 3/4 od u~enicite ne im e dostapen kompjuter vo u~ili{tata.Prose~no vo R. Makedonija 60% od u~enicite mnogu retko i nadvor odu~ili{teto koristat kompjuter.

KAKVA E ULOGATA NA DOMA[NITE ZADAÎ

Spored odgovorite na u~enicite vo R. Makedonija, 79% od u~eni-cite dobivaat doma{na rabota vo vrska so ~itaweto 3 ili pove}e pativo nedelata.

Za da se sogleda odnosot na nastavnicite kon doma{nite zada~iizveden e indeks na ~itawe za doma{na rabota koj e kombinacija na za-~estenosta na zadavaweto na doma{na rabota i vremeto potrebno taada se zavr{i. R. Makedonija e na vrvot na zemjite, posle Ungarija i Mol-davija, spored toa kolku nastavnicite o~ekuvaat da se ~ita kako del oddoma{nata rabota za site nastavni predmeti. Interesno e deka Holan-dija, edna od trite najuspe{ni zemji vo PIRLS e na posledno mesto spo-red indeksot na ~itawe za doma{na rabota.

* Indeksot e izveden od odgovorite na nastavnicite na pra{awata: Kolku ~estozadavate da se ~ita kako del od doma{nata rabota (po bilo koj predmet)? i Kolkuvreme o~ekuvate u~enikot da pomine vo ~itawe vo vrska so doma{nata rabota (pobilo koj predmet)?

KAKO NASTAVNICITE GO OCENUVAAT ÎTAWETO

Nastavnicite imaat na raspolagawe razli~ni postapki za sle-dewe i ocenuvawe na napreduvaweto na u~enicite vo ~itawe so razbi-rawe. Op{to zemeno, nastavnicite najmnogu se potpiraat na sopstveno-to mislewe vo sledeweto na napreduvaweto na u~enicite vo ~itawe itoa 79% u~enici vo R. Makedonija, odnosno 70% na internacionalno

Indeks na ~itawe za doma{na rabota*5.16

R. Makedonija 3 82 447 16 434 1 -


visok indeksna ~itawe za

doma{na rabota

% postigawe

rang8 sreden indeksna ~itawe za

doma{na rabota

% postigawe

nizok indeksna ~itawe za

doma{na rabota

% postigawe

P I R L S 22000011

80

nivo, u~at kaj takvi nastavnici. Nastavnicite na 70% od u~enicite voR. Makedonija odgovorile deka mnogu vnimanie posvetuvaat i na testo-vite {to sami gi izgotvuvaat.

Spored odgovorite na makedonskite nastavnici, tie ~esto (najmalkuedna{ nedelno) i zna~itelno pove}e od nastavnicite vo drugite zemji,gi koristat razli~nite postapki za ocenuvawe na u~enicite vo ~itaweto.

KAKVI SE DEMOGRAFSKITE KARAKTERISTIKI NA UÎLI[TATA

Vo R. Makedonija pove}e od polovinata u~enici (57%) u~at vou~ili{ta vo urbani sredini, a toj broj e nad prosekot na internacio-nalno nivo koj iznesuva 46% u~enici. U~enicite vo u~ili{tata od ur-banite sredini postignale povisoki rezultati vo ~itaweto na inter-nacionalno nivo, no razlikite se osobeno golemi vo R. Makedonija (vi-

Priodi vo ocenuvaweto na ~itaweto5.17

R. Makedonija 59 76 55 98 85 79


Procent na u~enici ~ii nastavnici barem edna{ nedelno koristat

zad

a~i

so

po

ve}

e~l

eni

zbo

r

usn

or

ask

aùv

awe

na

pr

o~i

tan

oto

sled

ewe

na

glas

no

to~i

taw

e n

au~

eni

ci

te

zad

a~i

so

po

op

{i

rn

io

dgo

vo

ri

zad

a~i

so

kus

i

od

gov

or

i

usn

o

pr

a{uv

awe

na

u~en

ic

ite

USLOVI VO UÎLI[TATA4

U slovite vo u~ili{teto i u~ili{nata sredina se isklu~i-telno va`ni za organiziraniot obrazoven proces. U~ili{-tata se razlikuvaat vo odnos na toa kade se nao|aat i kak-

vi se sociodemografskite karakteristiki na nivnite u~enici.Tie okolnosti vlijaat vrz organizacijata i realizacijata na nas-tavniot proces.



di tabela 5.18). Vo trite zemji so najvisoki postigawa vo ~itaweto,kako i vo mnogu razvieni zemji, takvi razliki ili ne postojat ili se voprilog na u~ili{tata vo ruralnite sredini.

So ogled na ekonomskata sostojba na semejstvata na u~enicite,spored procenkite na direktorite, vo makedonskite u~ili{ta u~at po-golem broj u~enici {to doa|aat od siroma{ni semejstva. I na interna-cionalno nivo i vo R. Makedonija brojot na u~enicite od siroma{ni se-mejstva e povrzan so postigawata na u~enicite vo u~ili{teto.

KOLKU NASTAVNICITE VO UÎLI[TETO SORABOTUVAAT

Najgolem broj u~enici, 72% na internacionalno nivo i 92% vo R.Makedonija, u~at vo u~ili{ta vo koi sorabotkata me|u nastavnicite edel od oficijalnata politika na u~ili{teto. Nema razlika vo posti-gawata na u~enicite so ogled na toa dali u~ili{teto oficijalno pro-movira ili ne sorabotka me|u nastavnicite.

Na internacionalno nivo postigawata na u~enicite ne se povrza-ni so toa kolku ~esto nastavnicite se sretnuvaat da diskutiraat za pra-{awa svrzani so nastavata. Spored odgovorite na makedonskite nastav-nici, tie se sostanuvaat po~esto od nastavnicite vo pove}eto drugi zem-

Lokacija na u~ili{teto5.18

R. Makedonija 57 472 15 462 28 387


ruralna sredina

% postigawe

suburbana sredina

% postigawe

urbana sredina

% postigawe

Odgovori na direktorite za u~enicite koi doa|aat od siroma{ni semejstva5.19

R. Makedonija 13 476 18 456 31 438 37 424


0 - 10%siroma{ni

% postigawe

11 - 25%siroma{ni

% postigawe

26 - 50%siroma{ni

% postigawe

pove}e od 50%siroma{ni

% postigawe

P I R L S 22000011

82

ji t.e. 70% u~enici u~at kaj nastavnici koi se sostanuvaat barem edna{nedelno, a internacionalniot prosek e 54%. Vo R. Makedonija, u~enicite{to gi u~at nastavnici koi se sostanuvaat barem edna{ nedelno postig-nale povisoki rezultati vo ~itaweto.

Vo prosek na internacionalno nivo, a sli~no e i vo R. Makedonija,okolu 3/4 od u~enicite imaat nastavnici {to vo izminatite dve godi-ni pominale pomalu od 15 ~asovi na seminari. Vo R. Makedonija postoiizvesna razlika vo postigawata na u~enicite ~ii nastavnici pominalepove}e od 35 ~asa na seminari i onie koi voop{to ne bile na seminarivo poslednite dve godini.

KAKVA E SORABOTKATA ME\U UÎLI[TETO I SEMEJSTVOTO

Sorabotkata so roditelite ovozmoùva podobro sledewe na napre-dokot na u~enikot i poddr{ka na aktivnostite na u~enikot za koi se ve-ruva deka }e obezbedat podobri rezultati vo u~eweto. U~ili{tata narazli~ni na~ini ja obezbeduvaat sorabotkata so roditelite. Vo PIRLS,nivoto na sorabotkata e izrazeno preku indeksot na sorabotkata.

R. Makedonija e me|u zemjite so najmala sorabotka na u~ili{tetoi semejstvoto.

* Indeksot e izveden od odgovorite na direktorite za toa vo {to i kolku ~estoroditelite u~estvuvaat vo roditelski sostanoci; kolku ~esto im se ispra}aatpisma, kalendari, informacii, pi{uvani izvestuvawa za postigawata na detetoi kolku se pokanuvani na nastani vo u~ili{teto.

KAKO DIREKTORITE JA PROCENUVAAT KLIMATA ZA RABOTA VO UÎLI[TETO

U~ili{nata sredina e preduslov za vospostavuvawe na pozitiv-na klima za u~ewe. Vo PIRLS studijata taa e izrazena preku indeks naklimata za u~ewe vo u~ili{ta.

Indeks na sorabotka so semejstvoto*5.20

R. Makedonija 32 10 457 17 466 74 434


visok indeksna sorabotka

% postigawe

rang sreden indeksna sorabotka

% postigawe

nizok indeksna sorabotka

% postigawe



* Indeksot e izveden od procenkata na direktorite za: zadovolstvoto od rabota-ta kaj nastavnicite, o~ekuvawata {to gi imaat nastavnicite vo odnos na posti-gawata na u~enicite, poddr{kata {to im ja pruàat roditelite na decata voodnos na postigawata, odnosot na u~enicite kon u~ili{niot imot i èlbata nau~enicite za visoki postignuvawa.

Od tabelata se gleda deka vo prosek okolu 1/3 od u~enicite nainternacionalno nivo se nao|aat vo najvisokata kategorija, pove}eto(62%) vo srednata i samo dva procenti vo najniskata kategorija. U~e-nicite koi u~at vo u~ili{tata za koi direktorite procenile dekaimaat mnogu pozitivna klima za u~ewe, generalno postignale povisokirezultati vo sporedba so u~enicite koi u~at vo u~ili{ta za koi direk-torite procenile deka klimata za u~ewe ne e mnogu pozitivna. Vo R.Makedonija okolu 1/4 od u~enicite u~at vo u~ili{ta vo koi direkto-rite procenile deka klimata za u~ewe e mnogu pozitivna, a ostanatitevo u~ili{ta vo koi klimata za u~ewe e sredna. I vo R. Makedonija u~e-nicite, koi u~at vo u~ili{ta vo koi klimata za u~ewe e mnogu pozitiv-na, postignale povisoki rezultati od ostanatite u~enici.

KAKVI UÎLI[NI RESURSI SE DOSTAPNI ZA PODDR[KA NA NASTAVATA ZA ÎTAWE

Resursite koi se dostapni vo u~ili{teto pridonesuvaat za soz-davawe stimulativna sredinata za u~ewe vo u~ili{teto. Vo PIRLS ekreiran indeks na dostapnost do resursi vo u~ili{teto za da se vidivlijanieto na resursite vrz postigawata na u~enicite vo ~itawe sorazbirawe (tabela 5.22).

Vo prosek, na internacionalno nivo, 43% od u~enicite u~at vo u~i-li{ta koi imaat soodvetna dostapnost do resursi, a 18% vo u~ili{tavo koi dostapnosta do resursi e mala. U~enicite koi u~at vo u~ili{tavo koi ima adekvatna dostapnost do resursi, imaat vo prosek povisokipostigawa od onie u~enici ~ii direktori se izjasnile deka dostapnos-ta do najgolem broj od navedenite resursi naj~esto e odvaj prisutna vou~ili{teto. Vo R. Makedonija 90% od u~enicite u~at vo u~ili{ta sovisok ili sreden indeks na dostapnost do resursi, no kaj nas dostap-

Indeks na klimata za u~ewe vo u~ili{tata*5.21

R. Makedonija 17 27 462 71 433 1 /

Internacionalenprosek 36 511 62 491 2 /

visok indeksna klima za u~ewe

% postigawe

rang sreden indeksna klima za u~ewe

% postigawe

nizok indeksna klima za u~ewe

% postigawe

P I R L S 22000011

84

nosta do resursite ne e povrzana so podobi postigawa na u~enicite t.e.vo u~ili{tata za koi direktorite se izjasnile deka imaat nedostatokili neadekvatnost od navedenite resursi u~enicite vo prosek imaatnajvisoki postigawa.

* Indeksot e izveden od odgovorite na direktorite za toa vo kolkava mera vo nivno-to u~ili{te vo izveduvweto na nastavata vlijae nedostatokot ili neadekvatnostaod: nastaven kadar, nastavnici kvalifikuvani da predavat ~itawe, nastavnisredstva, nastavni materijali, u~ili{na zgrada i dvor, sistemi za greewe, la-dewe i osvetluvawe, prostor za u~ewe (u~ilnici), specijalna oprema za deca sofizi~ki nedostatoci, kompjuteri vo nastavata, kompjuterski softver za nas-tavni celi, nastaven kadar za informatika, knigi vo biblioteka i audio-vizuel-ni nastavni sredstva.

Indeks na dostapnost na resursite vo u~ili{tata*5.22

R. Makedonija 17 41 428 49 446 10 464


visok indeksna dostapnost

do resursi

% postigawe

rang sreden indeksna dostapnost

do resursi

% postigawe

nizok indeksna dostapnost

do resursi

% postigawe

STAVOVI NA UÊNICITE KON ÎTAWETO, SLIKAZA SEBESI I VONUÎLI[NI AKTIVNOSTI

5

A ktivnostite, vo u~ili{teto i domot, preku koi u~enici-te se osposobuvaat za ~itawe so razbirawe, go potiknuva-at pozitivniot stav na u~enicite kon ~itaweto. Vo najgo-

lem broj zemji, pozitivniot stav kon ~itaweto e dominantna celvo nastavnite programi. U~enicite koi {to uìvaat vo ~itaweto,obi~no ~itaat po~esto, a toa pridonesuva tie da go pro{iruvaatnivnoto znaewe za slu~uvawata vo tekstovite, da go pro{iru-vaat nivnoto literaturno iskustvo i da gi podobruvaat nivnitesposobnosti za razbirawe.



KAKVI SE STAVOVITE NA UÊNICITE KON ÎTAWETO

Za da se ispitaat pogledite na u~enicite vo ~etvrto oddelenievo odnos na ~itaweto so zadovolstvo i kon knigata voop{to, sozdadene indeks na stavovite na u~enicite kon ~itaweto koj e baziran vrz os-nova na toa kolku u~enicite se soglasuvaat so slednive iskazi:

jas ~itam samo koga moram;

jas sakam da diskutiram so drugi za knigite {to sum gi pro~ital;

jas bi bil sre}en koga nekoj bi mi podaril kniga;

jas mislam deka ~itaweto e zdodevno;

jas oboùvam da ~itam.

* Indeksot e izveden od odgovorite na u~enicite za toa kolku se soglasuvaat so go-renavedenite iskazi. Srednata vrednost e dobiena od 4-stepena skala: mnogu nese soglasuvam = 1; malku ne se soglasuvam = 2, se soglasuvam malku = 3; se sogla-suvam mnogu = 4. Odgovorite od negativnite iskazi bea obratno kodirani.

Generalno zemeno, stavovite na u~enicite kon ~itaweto se pozi-tivni. Na internacionalno nivo, vo prosek, okolu polovina od u~eni-cite se nao|aat vo kategorijata so najvisok indeks, a 90 % od niv se ilivo najvisokata ili vo kategorijata so sreden indeks na stavovi kon~itaweto. Najgolem procent na u~enicite vo R. Makedonija (62%) imaatmnogu pozitiven stav kon ~itaweto, a samo eden procent od u~enicitenemaat pozitiven stav kon ~itaweto. Vo R. Makedonija, kako i vo sitezemji u~esni~ki vo studijata, u~enicite koi imaat mnogu pozitiven stavkon ~itaweto imaat najvisoki rezultati vo ~itawe so razbirawe.

Indeks na stavovi na u~enicite kon ~itaweto*5.23

R. Makedonija 3 62 432 37 395 1 /


visok indeksna stavovi kon

~itaweto

% postigawe

rang sreden indeksna stavovi kon

~itaweto

% postigawe

nizok indeksna stavovi kon

~itaweto

% postigawe

P I R L S 22000011

86

KAKO UÊNICITE GI VREDNUVAAT SVOITE SPOSOBNOSTI ZA ÎTAWE

U~enicite na ovaa vozrast poseduvaat sposobnost za samoocenu-vawe na svoite postigawa, no i pote{kotiite koi gi imaat vo u~eweto.Pozitivnata slika za sopstvenite sposobnosti moè da ima vlijanievrz nivnoto nastojuvawe uspe{no da gi zavr{at zada~ite ili da gi pot-tikne da se vklu~uvaat vo aktivnosti koi se povrzani so ~itaweto. Zada se ocenat gledi{tata na u~enicite za nivnite sposobnosti za ~ita-we, vo PIRLS studijata od u~enicite se bara{e da dadat odgovori naslednive iskazi za toa kolku uspe{no tie ~itaat:

~itaweto e mnogu lesno za mene;

jas ne ~itam tolku dobro kako {to ~itaat u~enicite vo mojataparalelka;

mene mi e mnogu te{ko da ~itam na glas.

Alternativite bea rangirani na ~etiristepena skala, od mnogu nese soglasuvam do se soglasuvam mnogu. Vo studijava, so kombinirawe naodgovorite na u~enicite na navedenite tri izjavi, se sozdade indeksna slika za sopstvenite sposobnosti za ~itawe kaj u~enicite.

Vo R. Makedonija, kako i na internacionalno nivo, pomalku odpolovinata od u~enicite se nao|aat vo najvisokata kategorija na ovojindeks, a skoro site ostanati vo srednata kategorija. Vo site zemjiu~esni~ki u~enicite so pozitivna slika za sopstvenite sposobnosti za~itawe postignale najvisoki rezultati.

KOLKU ÊSTO UÊNICITE ÎTAAT PO SOPSTVENA @ELBA

Poradi razli~ni potrebi, u~enicite vo svoite domovi ~itaat raz-ni vidovi na pi{ani materijali. Tie ~itaat prikazni, raskazi ili stri-

Indeks na slikata za sopstvenite sposobnosti za ~itawe kaj u~enicite (SSÛ)5.24

R. Makedonija 15 45 490 53 413 2 /


visok indeksna SSÛ

% postigawe

rang sreden indeksna SSÛ

% postigawe

nizok indeksna SSÛ

% postigawe



povi zaradi razonoda, no i spisanija, vesnici i razni nau~no-popular-ni knigi zaradi informacii. îtaweto vo domot zaradi li~na potrebae mnogu va`na aktivnost vo razvijot na deteto, bidej}i moè da ja zgo-lemi vnatre{nata motivacija za u~ewe i da go zgolemi obemot na zna-ewe.

Za da se vidi kakvi ~ita~ki naviki imaat u~enicite na deset-godi{na vozrast, tie odgovaraa na nekolku pra{awa povrzani so vre-meto {to go posvetuvat na ~itaweto i vidovite na pi{ani materijali{to gi ~itaat.

Na internacionalno nivo, vo prosek, 40% od u~enicite ~itaat za-radi razonoda sekoj ili re~isi sekoj den, a 29% toa go pravat baremedna{ nedelno. Vo R. Makedonija 47% od u~enicite ~itaat zaradi za-bava sekoj ili re~isi sekoj den, 28% barem edna{ nedelno, 12% baremedna{ mese~no, a 13% nikoga{ ili re~isi nikoga{ ne ~itaat vo svoitedomovi. R. Vo Makedonija, kako i vo re~isi site zemji u~esni~ki, u~e-nicite {to ~itaat sekoj den postignale najvisoki rezultati vo PIRLS.

Vo odnos na toa kolku ~esto u~enicite ~itaat raskazi i noveli, akolku materijali koi nudat informacii, vo prosek na internacional-no nivo sekojdnevno 32% od u~enicite ~itaat raskazi i noveli, a 18%materijali koi nudat informacii. Vo R. Makedonija noveli i raskazisekojdnevno ~itaat 49% od u~enicite, edna{ nedelno 34 %, 14% edna{mese~no, a voop{to ili re~isi voop{to 3% od u~enicite. Zaradi dobi-vawe na informacii sekojdnevo ~itaat 37% od u~enicite vo R. Make-donija, edna{ nedelno 47%, 14% edna{ mese~no, a voop{to ili re~isivoop{to 2% od u~enicite.

Odgovori na u~enicite za ~itawe zaradi zadovolstvo*5.25

R. Makedonija 47 457 28 448 12 420 13 440


sekoj den ilire~isi sekoj den

% postigawe

edna{ ili dvapati nedelno

% postigawe

edna{ ili dvapati mese~no

% postigawe

nikoga{ ilire~isi nikoga{

% postigawe

6

ZAKLU^NISOGLEDUVAWA


ZAKLU^NI SOGLEDUVAWA6 91

Vo 2001 godina e izvedeno glavnotoPIRLS testirawe vo R. Makedonija.PIRLS e internacionalna studija di-

zajnirana za merewe na postigawata na u~enicite vo ~itawe so razbi-rawe na 9-10 godi{na vozrast, kako i na faktorite {to vlijaat vrzpostigawata na u~enicite. Osnovna cel na studijata PIRLS e kreato-rite na obrazovnata politika i prakti~arite da se obezbedat so va-lidni informacii i indikatori za postigawata na u~enicite vo ~i-tawe, a {to e osnova za ponatamo{ni analizi so koi }e se objasnat pri-~inite za postigawata na u~enicite.

Vo ovoj pregled voop{teno se dadeni najva`nite sogleduvawa zapostigawata na u~enicite od R. Makedonija vo ~itawe so razbirawe iza obrazovnite i socioekonomskite faktori koi vlijaele vrz nivnitepostigawata.

Prose~niot rezultat na u~enicite od IV oddelenie vo R. Make-donija e 422 na internacionalnata skalata na vkupni rezultativo ~itawe so razbirawe. Vkupniot rezultat na R. Makedonija na

ova testirawe e pod internacionalniot prose~en rezultat (koj iznesu-va 510), a razlikata na postigawata na na{ite u~enici i internaci-onalniot prose~en rezultat e statisti~ki zna~ajna. Makedonija na ta-belata na vkupni rezultati e na 29-to mesto od 35 zemji koi u~estuvaavo ovaa studija.

Devoj~iwata na ova testirawe postignale zna~itelno podobrirezultati od mom~iwata.

POSTIGAWA NA UÊNICITE VO ÎTAWE SO RAZBIRAWE

1

P I R L S 22000011

92

U~enicite vo R. Makedonija postignale zna~itelno povisoki re-zultati vo ~itawe so razbirawe na informativni tekstovi vo odnos narezultatite od ~itawe so razbirawe na literaturni tekstovi.

Samo 3 procenti od u~enicite vo Makedonija go postignale najvi-sokoto internacionalno nivo, 10 procenti se nao|aat vo nivoto nare-~eno gorna ~etvrtina, 28 procenti go dostignale srednoto nivo, a 55procenti od u~enicite go dostignale najniskoto nivo, odnosno nivotonare~eno dolna ~etvrtina.

U ~enicite, ~ii roditeli se izjasnile deka mnogu ~esto na svoitedeca vo predu~ili{niot period im ~itale knigi, im raskaùva-le prikazni ili igrale so niv razni jazi~ki igri, postignale

zna~itelno povisoki rezultati vo ~itawe so razbirawe vo IV oddele-nie vo odnos na onie u~enici ~ii roditeli toa go pravele retko ilire~isi nikoga{.

U~enicite, koi vo svojot dom imaat pove}e resursi za u~ewe (so-odveten prostor, knigi, kompjuter...), postignale povisoki rezultati voodnos na onie koi tie uslovi za u~ewe gi imaat vo zna~itelno pomalobem. I obrazovanieto i vrabotenosta na roditelite se povrzani sopostigawata na u~enicite. U~enicite koi imaat roditeli so visoko ilivi{e obrazovanie, postignale zna~itelno podobri rezultati od oniekoi imaat roditeli so osnovno ili nezavr{eno osnovno obrazovanie.Roditelite na decata vo R. Makedonija imaat vo prosek ponisko obra-zovanie sporedeno so internacionalniot prosek.

U~enicite od R. Makedonija ìveat vo semejstva kade {to nivotona vrabotenost na roditelite e pod me|unarodniot prosek. Spored do-bienite podatoci, 25% od u~enicite se od semejstva kade nitu eden odroditelite ne e vo postojan raboten odnos. Od zemjite u~esni~ki voPIRLS, ponepovolna e sostojbata samo vo Moldavija. U~enicite od se-mejstva kade {to dvata roditeli se vraboteni se zna~itelno pouspe{-ni vo ~itawe so razbirawe od u~enicite od semejstvata vo koi dvataroditeli nemaat postojana rabota.

U~enicite so najvisoki postigawa vo ovaa studija imaat roditelikoi ~itaat pove}e od 6 ~asovi nedelno i imaat mnogu pozitiven stavkon ~itaweto.

POSTAPKI VO SEMEJSTVOTO SVRZANI SO ÎTAWETO

2



Spored dolìnata na posetuvawe na predu~ili{ni organizacii,Makedonija e me|u zemjite vo koi najgolem broj od decata pose-tuvaat predu~ili{ni ustanovi vo traewe do 1 godina. Dolì-

nata na predu~ili{noto obrazovanie e povrzana so postigawata nau~enicite vo ~itawe vo ~etvrto oddelenie.

Vo R. Makedonija 80% od u~enicite u~at vo u~ili{ta vo koi spo-red procenkata na direktorite poseduvale pomalku od 50% od sled-nive ve{tini koga trgnale na u~ili{te:

prepoznavawe na pogolem broj od bukvite;

~itawe zborovi;

~itawe re~enici;

pi{uvawe bukvi;

pi{uvwe re~enici.

Roditelite na 73% od u~enicite se izjasnile deka nivnite decana u~ili{te trgnale mnogu dobro ili sredno podgotveni za ~itawe.Procenkata na roditelite za podgotvenosta na nivnite deca za ~itawepred poa|aweto vo u~ili{te e povrzana so postigawata na u~enicite vo~etvrto oddelenie. U~enicite, ~ii roditeli se izjasnile deka tie bilesredno ili mnogu dobro podgotveni za ~itawe, postignale zna~itelnopodobri rezultati vo odnos na onie u~enici ~ii roditeli se izjasniledeka bile malku ili voop{to ne bile podgotveni za ~itawe.

R. Makedonija e zemja so najmalku nastavni ~asovi za maj~in jazik(3) i nastavni ~asovi za ~itawe (1) nedelno vo IV oddelenie.

Naj~est priod vo osposobuvaweto na u~enicite za ~itawe vo u~i-li{tata vo R. Makedonija e koristeweto na ista programa, no so razli~-na dinamika na realizacija.

Nastavnicite naj~esto vo nastavata po ~itawe koristat isti ma-terijali za u~enicite so razli~no nivo na osposobenost za ~itawe, noso u~enicite se raboti individualizirano vo soglasnost so nivnataosposobenost za ~itawe so razbirawe, a samo 13% od u~enicite se po-u~uvani od nastavnici koi koristat isti materijali za site u~enicibez razlika na nivoto nivo na osposobenost za ~itawe.

Nastavnicite vo R. Makedonija naj~esto gi organiziraat sledniveaktivnosti vo procesot na osposobuvawe na u~enicite za ~itawe sorazbirawe:

identifikuvawe na osnovnata misla vo tekstot;

objasnuvawe na sopstvenite gledi{ta;

ORGANIZACIJA I REALIZACIJA NA NASTAVATAVO UÎLI[TATA

3

P I R L S 22000011

94

voop{tuvawe i zaklu~uvawe vrz osnova na tekstot;

opi{uvawe na stilot i strukturata na tekstot.

Vo R. Makedonija za 82% od u~enicite ne postoi mo`nost da do-bijat pomo{ od specijalist za ~itawe, a 41% od u~enicite nemat mo`-nost da dobijat pomo{ od bilo kakov specijalist18. Naj~estiot priod{to na{ite nastavnici go koristat vo rabotata so u~enicite koi imaatpote{koti vo ~itaweto so razbirawe e odvojuvaweto na pove}e vremeza rabota so tie u~enici.

Vo R. Makedonija kako osnovni materijali vo u~eweto na ~itawe-to se koriatat ~itanki i u~ebnici, a kako dodatni materijali, novo mnogu pomal procent, se koristat detski knigi i spisanija.

Vo prosek vo R. Makedonija u~enicite vo u~ili{tata ~itaat pove-}e literaturni odo{to informativni tekstovi. Nastavnicite na 80%od u~enicite se izjasnile deka barem edna{ nedelno koristat litera-turni tekstovi vo nastavata, dodeka 64% od u~enicite imaat nastav-nici koi koristele i informativni tekstovi.

Vo R. Makedonija i nastavnicite i u~enicite se izjasnile deka voprosek naj~esto interpratacijata na tekstot ja zapo~nuvaat so glasno~itawe od strana na nastavnikot i od strana na u~enicite.

Pogolem del od u~enicite re~isi sekojdnevno imat aktivnosti po-vrzani so samostojno ~itawe na pi{ani materijali. Sekojdnevnoto sa-mostojno ~itawe na ~asovite e povrzano so povisoki postigawa na u~e-nicite. Vo prosek, mo`nost za sekojdnevno samostojno ~itawe na ~aso-vite imale 73% od u~enicite, a 23% vakvata mo`nost ja imale edna{nedelno.

Usnoto i pismenoto odgovarawe na pra{awa povrzani so teksto-vite {to gi interpretirale vo u~ili{tata se naj~esti aktivnosti {togi osmisluvaat nastavnicite vo rabotata so u~enicite.

Vo R. Makedonija 92% od u~enicite u~at vo u~ili{ta {to imaatu~ili{na biblioteka i toa obi~no so nad 500 knigi, a samo 4% od u~e-nicite u~at vo u~ili{ta vo koi bibliotekite dobivaat pove}e od 10naslovi na spisanija. Spored procentot na u~enicite {to u~at vo u~i-li{ta vo koi re~isi sekoja u~ilnica ima ~ita~ko kat~e, R. Makedonijae na posledno mesto so 11% od u~enicite koi u~at vo takvi u~ili{ta.

NASTAVA PO ÎTAWE4

18 Se misli na defektolozi, pedagozi, psiholozi.



Za~estenosta na koristeweto na bibliotekata vo u~ilnicata i vou~ili{teto vo R. Makedonija e povrzana so postigawata na u~enicite vo~itawe. Najdobri rezultati vo ~itawe so razbirawe imaat onie u~eni-ci ~ii nastavnici sekojdnevno gi pottiknuvale da ja koristat biblio-tekata, a najslabi onie ~ii nastavnici toa go pravat poretko od edna{nedelno. Me|utoa, samo na 13% od u~enicite nastavnicite im dozvolu-vaat sekoj den da ja koristat bibliotekata vo u~ilnicata.

R. Makedonija e me|u 14-te zemji vo koi na pove}e od 3/4 u~enicivo u~ili{te ne im e dostapen kompjuter. Prose~no vo R. Makedonija 60%od u~enicite mnogu retko i nadvor od u~ili{teto koristat kompjuter.

Nastavnicite naj~esto najmnogu se potpiraat na sopstvenoto mis-lewe i rezultatite od testovite {to sami gi izgotvuvaat vo sledewe-to na napredokot na u~enicite vo ~itawe.

Spored odgovorite na makedonskite nastavnici, tie ~esto (naj-malku edna{ nedelno) i zna~itelno pove}e od nastavnicite vo drugitezemji, koristat razli~ni postapki za ocenuvawe na postigawata nau~enicite vo ~itawe.

Vo R. Makedonija pove}e od polovina u~enici (57%) u~at vo u~i-li{ta vo urbani sredini, a toj broj e nad prosekot na me|unarod-no nivo koj iznesuva 46% u~enici. U~enicite vo u~ili{tata od

urbanite sredini postignale povisoki rezultati vo ~itawe so razbi-rawe.

So ogled na ekonomskata sostojba na semejstvata na u~enicite, spo-red procenkite na direktorite vo makedonskite u~ili{ta u~at po-golem broj u~enici {to doa|aat od siroma{ni semejstva. I na me|una-rodno nivo i vo R. Makedonija brojot na u~enicite od siroma{ni semej-stva e povrzan so postigawata na u~enicite vo u~ili{teto.

Sorabotkata me|u semejstvoto i u~ili{teto e mnogu bitna vo sle-deweto na napredokot na u~enicite, no R. Makedonija e me|u zemjite sonajmala sorabotka na u~ili{teto i semejstvoto.

Vo R. Makedonija okolu 1/3 od u~enicite u~at vo u~ili{ta vo koidirektorite procenile deka klimata za u~ewe e mnogu pozitivna, aokolu 2/3 vo u~ili{ta vo koi klimata ne e mnogu pozitivna. U~enicitekoi u~at vo u~ili{ta vo koi klimata za u~ewe e mnogu pozitivnapostignale povisoki rezultati od ostanatite u~enici.

USLOVI VO UÎLI[TATA5

P I R L S 22000011

96

Najgolem procent na u~enicite vo R. Makedonija (62%) imaat mno-gu pozitiven stav kon ~itaweto, a samo eden procent od u~eni-cite nemat pozitiven stav kon ~itaweto. Vo R. Makedonija, kako

i vo site zemji u~esni~ki vo studijata, u~enicite koi imaat mnogu pozi-tiven stav kon ~itaweto imaat najvisoki rezultati vo ~itawe so raz-birawe.

Vo R. Makedonija pomalku od polovinata od u~enicite smetaat de-ka se mnogu dobro osposobeni za ~itawe so razbirawe. Vo site zemjiu~esni~ki u~enicite so pozitivna slika za sopstvenite sposobnosti za~itawe postignale najvisoki rezultati.

Vo R. Makedonija 47% od u~enicite ~itaat zaradi zabava sekojili re~isi sekoj den, 28% barem edna{ nedelno, 12% barem edna{ me-se~no, a 13% nikoga{ ili re~isi nikoga{ ne ~itaat vo svoite domovi.Vo R. Makedonija, kako i vo re~isi site zemji u~esni~ki, u~enicite {to~itaat sekoj den postignale najvisoki rezultati vo PIRLS.

STAVOVI NA UÊNICITE KON ÎTAWETO,SLIKA ZA SEBESI I ÎTA^KI NAVIKI

6

97

Early Intervention and culture, Preparation for Literacy: the interface between theory and practice, (Netherlands NationalCommission for UNESCO, 1993).

Literacy Within Lifelong Learning: elements of good practice in five European countries, / edited by Bill Goddard, MagnusPersson and Monika Tatnik, national Education Institute,Ljubljana, 2000.

PIRLS 2001 Framework.

PIRLS 2001 Encyclopedia / edited by Ina V. S. Mullis, Michael O. Martin, Ann M. Kennedy, Cheryl Flaherty, International StudyCenter, Lynch School of Education, Boston College, 2002.

PIRLS 2001 International Report / edited by Ina V. S. Mullis,Michael O. Martin, Eugenio J. Gonzales, Ann M. Kennedy,International Study Center, Lynch School of Education, BostonCollege, 2003.

PIRLS 2001 Technical Report / edited by Ina V. S. Mullis, MichaelO. Martin, Ann M. Kennedy, International Study Center, LynchSchool of Education, Boston College, 2003.

KORISTENA LITERATURA

SODR@INA

1. VOVED1.1 KOJ GO SPROVEDUVA[E PIRLS

1.2 PRIMEROK

1.3 KOLKAVA E MO@NOSTA ZA SPOREDUVAWE NA REZULTATITE

1.4 [TO NI OVOZMO@I VKLUÛVAWETO VO OVAA STUDIJA

2. KONCEPTUALNA RAMKA NA STUDIJATA2.1 [TO E SPOSOBNOST ZA ÎTAWE SO RAZBIRAWE

2.2 PODRA^JATA NA OCENUVAWE I MEREWE

2.3 INSTRUMENTI ZA PRIBIRAWE PODATOCI

Testovi

Pra{alnici

3. POSTIGAWA NA UÊNICITE VO ÎTAWE SO RAZBIRAWE3.1 NAÎN NA PRIKA@UVAWE NA REZULTATITE

3.2 OP[TI SOGLEDUVAWA

3.3 POSTIGAWA NA UÊNICITE VO ODNOS NA CELITE NA ÎTAWETO

3.4 REZULTATI NA UÊNICITE NA INTERNACIONALNITE NIVOA NA POSTIGAWA

3.5 RAZLIKI VO POSTIGAWATA NA UÊNICITE SPORED POLOT I NASTAVNIOT JAZIK

4. OPIS NA NIVOATA I PRIMERI NA TEST-ZADAÎNivo dolna ~etvrtina

Sredno nivo

Nivo gorna ~etvrtina

Najvisoko nivo

5. FAKTORI POVRZANI SO POSIGAWATA NA UÊNICITE5.1 POSTAPKI VO SEMEJSTVOTO SVRZANI SO ÎTAWETO

Kakvi bile aktivnostitite na roditelite povrzani so ~itaweto na nivnite deca na predu~ili{na vozrast

Koi obrazovni resursi gi imaat u~enicite vo svojot dom

Kolku roditelite na u~enicite ~itaat

3

5

6

6

7

9

11

12

13

13

13

15

17

18

20

22

25

27

30

37

44

51

59

61

62

6364

5.2 ORGANIZACIJA I REALIZACIJA NA NASTAVATA VO UÎLI[TATA

Kolku u~enicite se podgotveni za ~itawe

Kolkavo zna~ewe im se dava na ve{tinite za ~itawe vo nastavata

Kolku nastavno vreme se posvetuva na ~itaweto

Kako e organizirana nastavata po ~itawe

Kako u~ili{teto im pomaga na u~enicite so te{kotii vo ~itaweto

5.3 NASTAVNICI I NASTAVA PO ÎTAWE

Kakva e podgotvenosta na nastavnicite za nastava po ~itawe

Koi nastavni sredstva i materijali gi koristat nastavnicite

Kolku ~esto u~enicite glasno i samostojno ~itaat na ~asovite

Kakvi aktivnosti se izveduvaat na ~asovite vo vrska so ~itaweto

Kako se koristi bibliotekata

Kakva e ulogata na doma{nite zada~i

Kako nastavnicite go ocenuvaat ~itaweto

5.4. USLOVI VO UÎLI[TATA

Kakvi se demografskite karakteristiki na u~ili{tata

Kolku nastavnicite vo u~ili{teto sorabotuvaat

Kakva e sorabotkata me|u u~ili{teto i semejstvoto

Kako direktorite ja procenuvaat klimata za rabota vo u~ili{teto

Kakvi u~ili{ni resursi se dostapni za poddr{ka na nastavata za ~itawe

5.5 STAVOVI NA UÊNICITE KON ÎTAWETO, SLIKA ZA SEBESI I VONUÎLI[NI AKTIVNOSTI

Kakvi se stavovite na u~enicite kon ~itaweto

Kako u~enicite gi vrednuvaat svoite sposobnosti za ~itawe

Kolku ~esto u~enicite ~itaat po sopstvena èlba

6. ZAKLU^NI SOGLEDUVAWA6.1 POSTIGAWA NA UÊNICITE VO ÎTAWE SO RAZBIRAWE

6.2 POSTAPKI VO SEMEJSTVOTO SVRZANI SO ÎTAWETO

6.3 ORGANIZACIJA I REALIZACIJA NA NASTAVATA VO UÎLI[TATA

6.4 NASTAVA PO ÎTAWE

6.5 USLOVI VO UÎLI[TATA

6.6 STAVOVOI NA UÊNICITE KON ÎTAWETO, SLIKA ZA SEBESI I ÎTA^KI NAVIKI

KORISTENA LITERATURA

65

66

67

69

69

71

72

72

73

75

76

78

79

79

80

80

81

82

82

83

84

85

86

86

89

91

92

93

94

95

96

97

BIRO ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETOODDELENIE ZA OCENUVAWE

Ul. „Ru|er Bo{kovi}“, b.b., Skopje

Za izdava~ot:]amil XELADINI, direktor na BRO

Bojana NACEVA, Gorica MICKOVSKA

PIRLS 2001IZVE[TAJ ZA POSTIGAWATA

NA UÊNICITE OD ÊTVRTO ODDELENIE VO ÎTAWE SO RAZBIRAWE

Lektura:Nove CVETANOVSKI

Dizajn i kompjuterska podgotovka:Biljana MIHAJLOVSKA

Tira`:500 primeroci

Pe~ati:„HERAKLI KOMERC“

Documents

Bojana NACEVA - dic.edu.mkdic.edu.mk/wp-content/uploads/2017/09/PIRLS_2001Izveshtaj_za_posti... · veduva na makedonski i albanski nastaven jazik. ... Duri i vo po~etnata faza na