108
Bölüm 9 DIFERANSİYEL AKIŞ ANALİZİ Akışkanlar Mekaniği: Temelleri ve Uygulamaları, 2nd Edition Yunus A. Cengel, John M. Cimbala McGraw-Hill, 2010 ANALİZİ

Bölüm 9 DIFERANSİYEL AKIŞ ANALİZİ

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Akışkanlar Mekaniği: Temelleri ve Uygulamaları, 2nd EditionYunus A. Cengel, John M. CimbalaMcGraw-Hill, 2010

Citation preview

Page 1: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Bölüm 9DIFERANSİYEL AKIŞ

ANAL İZİ

Akışkanlar Mekani ği: Temelleri ve Uygulamaları, 2nd EditionYunus A. Cengel, John M. Cimbala

McGraw-Hill, 2010

ANAL İZİ

Page 2: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

2

Bu bölümde akışkan hareketinin temel denklemleri türetilir ve basit bazı akışlar için analitik olarak nasıl çözüleceği gösterilir. Daha karmaşık akışlar örneğin resimde gösterilen bir tornado tarafından tetiklenen hava akışının kesin çözümü yoktur.

Page 3: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Amaçlar• Kütle ve momentum korumununa ait diferansiyel

denklemlerin nasıl türetildiğini anlayabilmelisiniz.

• Akım fonksiyonu ve baınç alanını hesaplayabilmeli ve verilen bir hız alanı için akım çizgilerini çizebilmelisiniz

• Basit akışlar için hareket denklemlerinin analitik çözümlerini elde edebilmelisiniz.

3

çözümlerini elde edebilmelisiniz.

Page 4: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

9–1 ■ GİRİŞKontrol hacmi tekni ği, kontrol hacmine giren ve kontrol hacminden çıkan kütlesel debiler veya cisimler üzerine uygulanan kuvvetler gibi bir akışın genel özellikleriyle ilgilendiğimizde yararlıdır.

Diferansiyel analiz, akışkan hareketinin diferansiyel denklemlerinin akış bolgesi olarak adlandirilan bir bölge boyunca akış alanındaki her noktaya uygulanmasını gerektirir.

4

(a) Kontrol hacmi analizinde kontrol hacminin içi bir kara kutu gibi ele alınır, fakat (b) diferansiyel analizde akışın film detayları akış bölgesindeki her bir noktada çizilir.

her noktaya uygulanmasını gerektirir.

Değişkenlerin sınır şartları da, girişleri, cıkışları ve katı çeperleri de içine alacak şekilde akış bölgesinin tüm sınırlarında belirtilmelidir.

Öte yandan eğer akış daimi değilse, akış alanının değişmeye devam ettiği zaman boyunca çozümümüzü yürütmek gereklidir.

Page 5: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

9–2 ■ KÜTLEN İN KORUNUMU VE SÜREKL İLİK DENKLEM İ

5

Bir diferansiyel korunum denklemini türetmek kontrol

hacmini sonsuz küçük boyuta küçülttüğümüzü

düşünüyoruz.

kontrol hacmi içerisindeki kütlenin birim zamandaki net değişim hızı, kontrol hacmine giren ve kotrol hacminden çıkan kütlesel debilerin farkına eşittir.

Page 6: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Diverjans Teoremini Kullanarak Türetme

Kütlenin korunumunun diferansiyel formunu türetmenin en hızlı ve anlaşılması en kolay yolu diverjans teoremini uygulamaktır

6

Bu denklem, henüz sıkıştırılamaz akış kabulü yapmadığımız için süreklilik denkleminin sıkıştırılabilir akış için geçerli bir formudur ve akış alanındaki her noktada geçerlidir.

Page 7: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Sonsuz küçük kontrol hacmini kullanarak türetme

Kutu merkezinden uzak noktalar için kutu merkezi civarındaki Taylor serisi açılımını kullanalım.

7

Kartezyen koordinatlarda kütlenin korunumununa ait diferansiyel denklemin türetilmesinde merkezi Pnoktası olan küçük bir kutu şeklindeki kontrol hacmi kullanılır: Mavi noktalar her bir yüzün merkezini gostörmektedir.

Page 8: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Bir yüzeyden geçen kütlesel debiρVnA’ya eşittir.

8

Diferansiyel kontrol hacminin her bir yüzünden kütle girişi ve çıkışı;

mavi noktalar her bir yüzün merkezini göstermektedir.

Page 9: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

9

Kartezyen ve silindirik koordinatlarda diverjans işlemi.

Page 10: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Örnek 1: Hava-Yakıt Karı şımının Sıkıtırılmasıİçten yanmalı bir motorun silindirinde hava-yakıt karışımı bir piston ile sıkıştırılmaktadır. y koordinatının başlangıcı şekilde gösterildiği gibi silindirin tavanında ve yönü aşağı doğrudur. Pistonun yukarıya doğru sabit bir vp hızıyla gittiği varsayılmaktadır. Silindirin tavanı ile piston kafası arasındaki L mesafesi L=Lbottom-Vpt ilişkisi uyarınca zamanla azalmakta olup burada Lbottom şekilde gosterildigi gibi t= 0 anında piston alt olü noktadayken pistonun konumunu gostermektedir. t= 0 anında hava-yakıt karışımının yoğunluğunun silindir içerisinde heryerde aynı ve ρ(0) olduğu bilindigine gore, pistonun yukarı çıkışı sırasında hava-yakıt karışımının yoğunluğunu zamanın ve verilen parametrelerin fonksiyonu olarak elde ediniz.

10

İçten yanmalı bir havanın pistonla motorun silindirinde yakıt ve havanın sıkıştırılması

Page 11: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

11

Page 12: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

12

Örnek 9-1 için boyutsuz

yoğunluğun boyutsuz zaman

ile değişimi.

Page 13: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Süreklilik Denkleminin Alternatif Formu

13

Bir maddesel eleman akış alanında hareket ederken yoğunluğu Denklem 9-10 uyarınca değişir.

Page 14: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Silindirik Koordinatlarda Süreklilik Denklemi

14Silindirik koordinartlarda hız bileşenleri ve birim vektörler: (a) xy- veya rθdüzleminde iki boyutlu akış, (b) üç boyutlu akış

Page 15: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Süreklilik Denkleminin Özel Durumları

Özel Durum 1: Daimi Sıkı ştırılabilir Akı ş

15

Page 16: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Özel Durum 2: Sıkıştırılamaz Akış

16

Bir patlamadan sonra oluşan düzensizlik şok dalgası gözlemciye ulaşıncaya kadar hissedilmez.

Page 17: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

17

Yüksek-hızlı bir rüzgar tüneli için tasarlanmış yakınsak kanal (çizim ölçekli değildir).

Page 18: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

18

Page 19: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

19

Örnek 9–2’deki yakınsak kanala ait

akım çizgileri.

Page 20: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

20

Page 21: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

21

Süreklilik denklemi eksik hız bileşeni

bulmak için kullanılabilir

Page 22: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

22

Page 23: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

23(a) Çizgisel çevri akışı ve (b) spiral şekilli çizgisel çevri/kuyu akışına ait akım çizgileri ve hız profilleri

Page 24: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

24

Page 25: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Discussion The final result is general—not limited to Cartesian coordinates. It applies to unsteady as well as steady flows.

25

(a) Sıkıştırılamaz bir akış alanında akışkan elemanları ötelenebilir, dönebilir ve şekilleri değişebilir fakat hacimleri değişmez; (b) sıkıştırılabilir bir akış alanında ise akışkan elemanaları ötelenirken, dönerken ve şekilleri bozulurken hacimleri değişebilir.

flows.

Page 26: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

26

Page 27: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

9–3 ■ AKIM FONKS İYONUKartezyen Koordinatlarda Akım Fonksiyonu

Kartezyen koordinatlarda, sıkıştırılamaz, iki boyutlu akım fonksiyonu:

Akım fonksiyonu ψψψψ

27

fonksiyonu ψψψψ

Akım fonksiyonunun değişik koordinat sistemlerine göre

tanımlamaları

Page 28: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Sabit akım fonksiyonu eğrileri

28

Sabit akım fonksiyonu eğrileri akışın akım çizgilerini temsil eder

Sabit ψψψψ eğrileri akışın akım çizgileridir.

Page 29: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

29

Page 30: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

30

Örnek 9-8'deki hız alanına ait akım çizgileri her bir akım çizgisi için sabit ψ değerleri ve dört farklı konumda hız vektorleri gösterilmiştir.

Page 31: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

31

Page 32: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

32

Page 33: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

33

Örnek 9-9'daki hız alanına ait akım çizgileri her bir akım çizgisi için sabit ψψψψ değerleri gösterilmiştir

Page 34: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Bir akım çizgisinden diğerine ψ değerleri arasındaki fark, birim genişlik başına bu iki akım çizgisi arasından geçen hacimsel debiye eşittir.

34

(a) xy düzleminde akım çizgileri ψ1 ve ψ2 ile sınırlandırılmış kontrol hacmi ile A ve B dilimleri;

(b) Sonsuz küçük ds uzunluğu etrafındaki bölgenin büyütülmüş görüntüsü.

Page 35: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Akım fonksiyonu ψ’nın değeri xy-düzleminde akış yönünün soluna doğru artar

Sol-taraf kuralı çizim üzerinde gösterilmiştir. xy düzleminde akım fonksiyonunun değeri akış yönünün soluna doğru artar.

35

doğru artar.

Şekilden görülebileceği gibi, akım fonksiyonu, akışın ne kadar kıvrıldığına ve döndüğüne bakılmaksızın akış yönünün soluna doğru artmaktadır.

Akım çizgilerinin birbirinden uzaklaştığı (sağ alt kısım) kısımlardaki hızın büyüklüğü (akışkan hızı), akım çizgilerinin birbirlerine daha yalan olduğu kısımlardakine (orta kısım) oranla daha küçük kalır.

Akım çizgileri daraldığında aralarındaki en-kesit alanı azalır ve akım çizgileri arasındaki debiyi korumak için hız artmalıdır.

Page 36: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Örnek 9. Akım Çizgilerinden Bulunan Ba ğıl HızHele-Shaw akışı, bir sıvıyı paralel plakalar arasındaki İnce bir aralıktan geçmeye zorlamak suretiyle elde edilir.Şekilde eğik plaka üzerindeki akış için örnek bir Hele-Shaw akışı verilmiştir. Çıkış çizgileri, yukarı akımbölgesinde eşit aralıklı noktalardan salınan mürekkep ile oluşturulmuştur. Akış daimi olduğundan akım çizgileriile çıkış çizgileri çakışmaktadır. Akışkan su olup cam plakalar 1.0'er mm aralıkla yerleştirilmiştir. Akım çizgisideseninden yola çıkarak akış hızının, akış alanının belirli bir bölgesinde yüksek veya düşük (göreceli olarak)olduğunu nasıl söyleyebileceğimizi irdeleyiniz.

Kabuller: 1 Akış daimidir. 2 Akış sıkıştırılamazdır. 3 Akış xy-düzleminde iki-boyutlu potansiyel akışı modellemektedir.Analiz: Bir akım fonksiyonunun eşit aralıklı akım çizgilerinin birbirlerinden uzaklaşması, o bölgede akış hızının düştüğünü gösterin Benzer şekilde eğer akım çizgileri birbirlerine yaklaşıyorsa bu bölgede akış hızı artıyordur. Şekilden, akım çizgileri eşit aralıklı olduğundan plakanın yukarıakımının uzağında akışın düz ve üniform olduğu anlaşılmaktadır: Akışkan plakanın.alt tarafına doğru yaklaştıkça, özellikle durma noktası civarında akım çizgileri arasındaki geniş aralıklarından anlaşıldığı gibi akışın hızı yavaşlamaktadır. Öte yandan akış, plakanın keskin köşeleri civarında: birbirine.iyice yaklaşmış akım çizgilerinin gösterdiği gibi

36

Eğik bir plaka üzerinden Hele-Shaw akışı ile oluşturulan çıkış çizgileri. Çıkış çizgileri, aynı en-kesit şekline sahip iki-boyutlu eğik bir plaka üzerindeki potansiyel akışa ait (Bölüm 10) akım çizgilerini modellemektedir.

yandan akış, plakanın keskin köşeleri civarında: birbirine.iyice yaklaşmış akım çizgilerinin gösterdiği gibi yüksek hızlara doğru ivmelenmektedir: :İrdeleme: Hele-Shaw akışının çıkış çizgileri, Bölüm 10'da tartışılacağı gibi potansiyel akışa benzer bir yapı sergiler.

Page 37: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Örnek 11: Hacimsel Debinin Akım Çizgilerinden Bulunması

Bir su kanalının taban yüzeyindeki dar bir yarıktan su emişi yapılmaktadır. Kanaldaki su V= 1.0 m/s üniformhızıyla soldan sağa doğru akmaktadır. Yarık xy-düzlemine dik ve tüm kanal kesitinde z-ekseni boyuncauzamakta olup genişliği w= 2.0 m'dir. Dolayısıyla akışın xy-düzleminde iki-boyutlu olduğu düşünülmektedir.

Şekilde bazı akım çizgileri çizilmiş ve işaretlenmiştir. Kalın akım çizgisi akışı ikiye ayırdığından bölen akımçizgisi olarak adlandırılır. Bu bölen akım çizgisinin altındaki tüm su yarık tarafından emilirken, bölen akımçizgisinin üzerinde kalan su aşağı akım yönünde yoluna devam etmektedir. Yarıktan emilen suyun hacimseldebisi nedir? A noktasındaki hızın büyüklüğünü belirleyiniz.

37

Üzerinde dar bir emiş yarığı bulunan bir çeper boyunca olan serbest akım akışına ait akım çizgileri; akım çizgilerinin değerleri m2/s birimindedir; kalın olan akım çizgisi bölen akım çizgisidir. A noktasındaki biz vektörünün yönü sol-taraf kuralına göre belirlenmiştir.

Page 38: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

38

Page 39: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Silindirik Koordinatlarda Akım Fonksiyonu

39

Silindirik koordinatlarda z-eksenine göre dönel simteriye sahip bir eksenel simetrik cisim üzerindeki akış; ne geometri ne de hız alanıθ'ya bağlıdır ve uθ =0’dır.

Page 40: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Örnek 12: Silindirik Koordinatlarda Akım Fonksiyonu

Hız bileşenlerinin ur=0 ve uθ = K/r (K-sabit) olarak verildiği, daimi,düzlemsel ve sıkıştırılamaz bir çizgisel çevriyi göz önüne alınız. Buakış aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Akım fonksiyonu ψ(x,y) için birifade geliştiriniz ve akım çizgilerinin dairesel olduğunu gösteriniz.

40

Hız alanına ait akım çizgileriK = 10 m2/s and C = 0 alınarak çizilmiştir. Bazı akım çizgileri için sabit ψdeğerleri gösterilmiştir.;

Page 41: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Sıkıştırılabilir Akım Fonksiyonu

41

Page 42: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

9–4 ■ DOĞRUSAL MOMENTUM KORUNUMU –CAUCHY DENKLEM İ

Kartezyen koordinatlarda düzgün altıyüzlü şeklindeki sonsuz küçük bir

42

altıyüzlü şeklindeki sonsuz küçük bir kontrol hacminin pozitif yüzlerindeki (sağ, üst ve ön) pozitif gerilme tansörü bileşenleri. Mavi noktalar her bir yüzün merkezini göstermektedir. Negatif yüzlerdeki (sol, alt ve arka) pozitif bileşenler şekilde gösterilenlerin tersi yönlerdedir.

Page 43: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Diverjans Teoremi Kullanarak Türetilmesi

43

Diverjans teoreminin genişletilmiş formu sadece vektörler için değil aynı zamanda tensörler için de kullanışlıdır. Denklemde Gij ikinci mertebeden bir tensör, W hacim ve A ise hacmi çevreleyen ve tanımlayan yüzeyin alanıdır.

Cauchy denklemi doğrusal momentumun korunumu yasasının diferansiyel formudur. Her akışkan tipine uygulanır.

Page 44: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Sonsuz Küçük Kontrol Hacmi Kullanarak Türetilmesi

Sonsuz küçük bir kontrol hacminin her

44

kontrol hacminin her bir yüzünden geçen doğrusal momentumun x-bileşeninin giriş ve çıkışları; kırmızı noktalar her bir yüzün merkezini göstermektedir.

Page 45: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

45

Yer çekimi vektörünün mutlaka belirli bir eksen ile hizalanması gerekmez. En genelhalde sonsuz küçük bir akışkan elemanına etkiyen ağırlık kuvvetinin üç bileşeni vardır.

Page 46: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

46

Diferansiyel bir kontol hacminin her bir yüzü üzerindeki ilgili gerilme tansörü bileşeninden kaynaklanan ve x-yönünde etkiyen kuvvetleri gösteren şematik çizim; kırmızı noktalar her bir yüzün merkezini göstermektedir.

Page 47: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

47

Page 48: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Cauchy Denkleminin Alternatif Formu

48

Page 49: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Newton’un İkinci Yasasını Kullanarak Türetme

Diferansiyel akış elemanı eğer maddesel bir eleman ise, akış ile birlikte hareket

49

ise, akış ile birlikte hareket eder ve Newton'un ikinci

yasası doğrudan uygulanabilir.

Page 50: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

9–5 ■ NAVİER STOKES DENKLEM İ

Giri ş

ττττij, viskoz gerilim tansörü

50

Durgun haldeki akışkanlarda akışkan elemanı üzerindeki tek gerilme, daima her bir yüzeyin normali doğrultusunda ve içeri doğru etkiyen hidrostatik basınçtır.

Mekanik basınç, bir akışkan elemanı üzerinde içe doğru etki eden ortalama normal gerilmedir.

Page 51: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Newton tipi ve Newton Tipi Olmayan Akı şkanlarReoloji: Akmakta olan akışkanların deformasyonunun incelenmesine denir.

Newton tipi akı şkanlar: Kayma gerilmesinin şekil değiştirme hızıyla doğrusal değiştiği akışkanlardır.

Newton tipi olmayan akı şkanlar: Kayma gerilmesi ile şekil değiştirme hızının doğrusal olmadığı akışkanlardır.

Viskoelastik: Uygulanan gerilme kaldırıldığında baştaki asıl şekline (tamamen

51

Akışkanların reolojik davranışları; şekil değiştirme hızının fonksiyonu olarak kayma gerilmesi.

kaldırıldığında baştaki asıl şekline (tamamen ya da kısmen) dönen akışkana denir.

Bazı Newton tipi olmayan akışkanlar, ne kadar hızlı şekil değişimine uğrarlarsa o denli daha az viskoz duruma geldiklerinden incelen akışkanlar veya sanki- plastik akı şkanlar olarak adlandırılır.

Plastik akı şkanlar incelme etkisinin en fazla görüldüğü akışkanlardır.Bazı akışkanlar harekete geçirebilmek

için akma gerilmesi denilen sonlu birgerilmenin uygulanmasına ihtiyaç vardır.Bu tür akışkanlar Bingham plastikakışkanları olarak bilinir.

Page 52: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Kabalaşan akışkanlar veya kabaran (dilatant) akı şkanlarda gerilme veya şekil değişimi hızı arttıkça akışkan daha viskoz hale gelir.

52

Bir mühendisin bataklık kumuna (bir dilatant akışkan) düştüğündeki hali. Daha çok hareket etmeye çalıştıkça akışkan daha viskoz hale gelmektedir.

Page 53: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Sıkıştırılamaz İzotermal Akı ş için Navier-Stokes Denkleminin Türetilmesi

Sıkıştırılamaz akış yaklaştırmı yoğunluğun; izotermal yaklaştıranı ise viskozitenin sabit olduğu anlamına gelir.

53

Page 54: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

54

Sıkışırılamaz Navier-Stokes denkleminin vizkoz terimlerinde görülen Laplace operatörünün Kartezyen ve silindirik koordinatlardaki açılımı.

Page 55: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Navier-Stokes denklemi; daimi olmayan,

55Navier-Stokes denklemi akışkanlar mekaniğinin köşe taşıdır

Navier-Stokes denklemi; daimi olmayan, doğrusal olmayan, ikinci mertebeden bir kısmi diferansiyel denklemdir.

Denklem 9-60 dört bilinmeyene (üç hız bileşeni ve basınç) sahip olmakla birlikte sadece 3 denklemi (vektörel denklem olduğundan üç bileşeni vardır) temsil eder.

Açıkça anlaşılıyor ki bu denklemi çözülebilir hale getirmek için bir denkleme daha ihtiyaç vardır. Dördüncü denklem sıkıştırılamaz süreklilik denklemidir

Page 56: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Kartezyen Koordinatlarda Süreklilik ve Navier–Stokes Denklemleri

56

Page 57: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Silindirik Koordinatlarda Süreklilik ve Navier–Stokes Denklemleri

57

Page 58: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Navier–Stokes denklemindeki r-ve θbileşenlerinde ilk iki viskoz terim için alternatif bir form

58

Page 59: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

9–6 ■ AKIŞ PROBLEMLER İNİN DİFERANSİYEL ANAL İZİDiferansiyel hareket denklemlerinin (süreklilik ve Navier-Stokes) kullanışlı olduğu iki tür problem vardır:

• Bilinen bir hız alanı için basınç alanının hesaplanması

• Bilinen geometri ve sınır şartlan için hem hız hem de basınç alanlarının hesaplanması

59

Sabit özelliklere sahip genel üç-boyutlu fakat sıkıştırılamaz akış alanında dört bilinmeyeni bulmak için dört denkleme ihtiyaç vardır.

Page 60: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Bilinen Bir Hız Alanı İçin Basınç Alanının Hesaplanması

Birinci örnek grubu, bilinen bir hız alanı için basınç alanının hesaplanmasını içermektedir.

Süreklilik denkleminde basınç bulunmadığından, hız alanını teorik olarak sadece kütlenin korunumuna dayanarak oluşturabiliriz.

Bununla birlikte hız, hem süreklilik hem de Navier-Stokes denkleminde bulunduğundan bu iki denklem bağlıdır.

60

denkleminde bulunduğundan bu iki denklem bağlıdır.

Buna ilave olarak basınç, Navier-Stokes denkleminin her üç bileşeninde de yer alır ve böylece hız ve basınç alanları da bağlı haldedir.

Hız ve basınç arasındaki bu yakın bağımlılık, bilinen bir hız alanı için basınç alanını hesaplamamıza olanak verir.

Page 61: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

61

Page 62: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

62

Page 63: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

63

xy-düzleminde iki-boyutlu bir akış alanında P basıncının düzgün bir fonksiyon olup olmadığını anlamak için çapraz türeve başvurulur.

Page 64: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

64

Page 65: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Sıkıştırılamaz bir akışın hız alanı, basıncın mutlak büyüklüğünden değil sadece basınç farklarından etkilenir.

Sıkıştırılamaz Navier-Stokes denkleminde basınç sadece bir gradyen olarak ortaya çıktığından, basıncın mutlak büyüklüğü önemsizdir -sadece basınç farktan

65

basınç farktanönemlidir.

Boğazlı bir kanaldan aşağıya doğru olan hava akışına ait dolu basınç konturu, hız vektörü konturu ve akım çizgileri: (a) 1 durumu, (b) P'nin her yerde 500 Pa artması dışında, 1

durumu ile özdeş 2 durumu. Gri ölçekli kontur çizimlerinde koyu yerler düşük basıncı, açık

yerler ise yüksek basıncı ifade etmektedir.

Page 66: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

66

Page 67: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

67

Bir çizgisel çevriye ait akım çizgileri ve hız vektörleri.

Page 68: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

68

Page 69: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

69

rθ-düzleminde iki-boyutlu bir akış alanı için çapraz türev olarak P basıncının düzgün bir fonksiyon olup olmadığını görülebilir.

Page 70: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

70

Page 71: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

İki-boyutlu çizgisel çevri, hortumun basit bir yaklaştırımıdır; en düşük basınç çevrinin

71

merkezindedir.

Page 72: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Süreklilik ve Navier-Stokes Denklemlerinin Tam Çözümleri

Sınır şartları

72

Sıkıştırılamaz süreklilik ve Navier-Stokes denklemlerinin çözümünde izlenecek yol.

Bir silindir içerisinde Vp hızıyla hareket eden bir piston. Piston ile silindir arasında ince bir yağ filmi bulunmakladır; şekilde filmin büyütülmüş görünüşü gösterilmiştir.Kaymama sınır koşulu çepere bitişik akışkanın hızının çeperin hızına eşit olmasını gerektirir.

Page 73: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

İki akışkanın arayüzünde akışkanların hızları birbirine eşit olmalıdır. Ayrıca arayüze paralel kayma gerilmeleri de her iki akışkanda eşit olmalıdır.

73

Su ve havanın yatay serbest yüzeyiboyunca hava ve suyun hızları ve kayma gerilmeleri birbirine eşit olmalıdır. Bununla beraber, µair << µwater, olduğundan su yüzeyindekikayma gerilmelerini ihmal edilebilir derecede küçük kabul etmek doğru bir yaklaştırımdır.

Page 74: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Diğer sınır şartlan problemin kurulumuna bağlı olarak ortaya çıkar.Örneğin sıklıkla giri ş sınır şartlarını ,akışkanın giriş yaptığı bir akış

74

Bir simetri düzlemi boyunca sınır şartları, simetri düzleminin bir tarafındaki akış alanının diğer tarafındaki akış alanının aynadaki görüntüsü alacak şekilde tanımlanır. Şekilde yatay simetri düzlemi gösterilmiştir.

akışkanın giriş yaptığı bir akış bölgesinin sınırında tanımlama gereği duyarız. Benzer şekilde çıkış sınır şartlarını da bölgeyi terk eden akış üzerinde tanımlarız. Öte yandansimetri sınır şartları bir eksen veya simetri düzlemi boyunca yararlıdır. Daimi olmayan akış problemleri için ayrıca başlangıç şartlarına (başlangıç anında, genellikle t = 0) ihtiyacımız olur.

Page 75: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Örnek 9-15'in geometrisi: iki adet sonsuz büyüklükteki plaka

75

sonsuz büyüklükteki plaka arasındaki viskoz akış; üst plaka hareket ederken alt plaka sabit durmaktadır.

Page 76: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

76

Hız profilinin aşağı akım yönünde alınan mesafe ile değişmediği tam gelişmiş akış alanı bölgesi. Tam gelişmiş akışlara uzun ve düz kanallar ile borularda rastlanır. Şekilde tam gelişmiş Coutte akışı gösterilmiştir burada x2 'deki hız profili x1 'deki hız profili ile aynıdır.

Page 77: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

77

Page 78: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

78

Page 79: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Serbest yüzeyleri bulunmayan sıkıştırılamaz akış alanlarındaki hidrostatik basınç, akış alanının dinamiğine herhangi bir etkide bulunmaz.

79

bulunmaz.

Page 80: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Örnek 9-15'deki doğrusal hız profili: Paralel iki plaka arasındaki Coutte akışı.

80

Page 81: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Alt yüzü Örnek 9-15'deki alt plaka ile temas halinde bulunan dikdörtgen şeklindeki iki- boyutlu diferansiyel akışkan elemanına etkiyen gerilmeler.

81

Page 82: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Dönel bir viskozimetre; ωaçısal hızıyla dönmekte olan iç silindire akışkanın viskozitesini hesaplamada kullanılan Tuygulanan torku uygulanmaktadır.

82

Page 83: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

83

Page 84: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

84

Page 85: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

85

Page 86: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

86

Page 87: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

87

Page 88: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

88

Page 89: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

89

Page 90: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

90

Page 91: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

91

Page 92: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

92

Page 93: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

93

Page 94: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

94

Page 95: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

95

Page 96: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

96

Page 97: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

97

Page 98: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

98

Page 99: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

99

Page 100: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

100

Page 101: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

101

Page 102: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

102

Page 103: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

103

Page 104: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

104

Page 105: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

105

Page 106: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

106

Page 107: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

Özet• Giriş• Kütlenin korunumu- Süreklilik denklemi

� Diverjans Teoremini Kullanarak Türetme� Sonsuz küçük kontrol hacmini kullanarak türetme� Süreklilik denkleminin alternatif formu� Silindirik Koordinatlarda Süreklilik Denklemi� Süreklilik Denkleminin Özel Durumları

• Akım Fonksiyonu

107

• Akım Fonksiyonu� Kartezyen Koordinatlarda Akım Fonksiyonu� Silindirik Koordinatlarda Akım Fonksiyonu� Sıkıştırılabilir Akım Fonksiyonu

• Doğrusal Momentum Korunumu-Cauchy denklemi� Diverjans Teoremi Kullanarak Türetilmesi� Sonsuz Küçük Kontrol Hacmi Kullanarak Türetilmesi� Cauchy Denkleminin Alternatif Formu� Newton’un İkinci Yasasını Kullanarak Türetme

Page 108: Bölüm 9  DIFERANSİYEL AKIŞ  ANALİZİ

• Navier-Stokes Denklemi� Giriş� Newton tipi ve Newton Tipi Olmayan

Akışkanlar

� Sıkıştırılamaz İzotermal Akış için Navier-Stokes Denkleminin Türetilmesi

� Kartezyen Koordinatlarda Süreklilik ve Navier–Stokes Denklemleri

108

� Silindirik Koordinatlarda Süreklilik ve Navier–Stokes Denklemleri

• Akış Problemlerinin Diferansiyel Analizi

� Bilinen Bir Hız Alanı İçin Basınç Alanının Hesaplanması

� Süreklilik ve Navier-Stokes Denklemlerinin Tam Çözümleri