1

1. MC CH, YU CU CA MN HC

- Trang b cho hc vin chuyn ngnh C in (K v KM) cc kin thc c bn v cng dng, cu to, nguyn l lm vic, quy lut iu khin v c im nhn dng i vi cc loi my in s dng trong thc t v trn cc loi tu Hi qun.

- Nm chc c s l thuyt, cc ch lm vic ca my in, cc loi c tnh lm vic ca my in.

- Nm c cu trc c trng tng loi my in, bit cch nhn bit tng loi my in v khai thc, vn hnh my in mt cch hiu qu.

- Bit cch sa cha, thay th, u ni my in v a my in vo lm vic, nhn bit ch lm vic ca my in, quy trnh iu khin my in trn tu.

2. CU TRC CA B NGN HNG CU HI

B ngn hng cu hi gm c 50 cu c chn lc t cc ni dung nghin cu v my in trn 04 phn kin thc sau:

1- My bin p

2- My in khng ng b

3- My in ng b

4- My in mt chiu3. CCH T HP THI

1- S lng b thi: T 03 05 b thi cho mi lt thi theo quy nh;2- S lng phiu thi: Ln hn s hc vin d thi t 3 phiu thi tr ln;3- Cch lp phiu thi: Mi phiu thi gm 2 cu hi c chn ngu nhin cc phn kin thc c bn khc nhau trong b ngn hng cu hi.

4- Thang im chm: Chm theo thang im 10, trong :

- Cu 1: 5 im

- Cu 2: 5 im

4. B NGN HNG CU HI

4.1. Phn 1: MY BIN P (MBA)1. Chc nng, phn loi, cu to v nguyn l lm vic c bn ca MBA? 2. Th no l t u dy? Cch k hiu u dy v cc kiu u dy trong MBA?

3. Cc dng mch t trong MBA?

4. Xy dng phng trnh cn bng sc in ng trong MBA?

5. Mch in thay th v cc i lng quy i ca MBA?

6. Trnh by gin vct ca MBA trong trng hp ti mang tnh cht cm khng?7. Trnh by gin vct ca MBA trong trng hp ti mang tnh cht dung khng?

8. Cc ch lm vic c bn ca MBA? Trnh by gin nng lng ca MBA?9. Cng dng, cu to, nguyn l lm vic ca MBA t ngu?10. Cng dng, cu to v nguyn l hot ng ca MBA o lng?

4.2. Phn 2: MY IN KHNG NG B (KB)11. Nu cu to v nguyn l lm vic ca my in khng ng b? Giai thich cac ai lng cua may in khng ng b?

12. H s trt l g ? Ti sao ni h s trt l thng s c trng cho trng thi lm vic ca my in khng ng b?

13. Mch in thay th v cc phng trnh cn bng sc in ng ca my in khng ng b? 14. Cc yu cu khi khi ng ng c khng ng b? Phn tch cc phng php ci thin qu trnh khi ng ca ng c khng ng b rotor lng sc?15. Cc phng php ci thin khi ng ng c khng ng b rotor dy qun?16. Cc phng php iu chnh tc ng c KB ba pha rto lng sc? Phm vi ng dng?

17. Trnh by cu to v nguyn l lm vic ca ng c KB mt pha? Phng php s dng ng c ba pha trong li in mt pha?18. Trnh by cu to v nguyn l lm vic ca ng c KB hai pha? Phm vi ng dng?19. Cu to v nguyn l lm vic ca sen-sin mt pha ch truyn gc? V d minh ha

20. Cu to v nguyn l lm vic ca sen-sin mt pha ch bin p? V d minh ha

21. Cu to v nguyn l lm vic ca bin p quay ch sin cos? Vi du minh hoa?

22. Cu to v nguyn l lm vic ca bin p quay ch tuyn tnh? Vi du minh hoa?

4.3. Phn 3: MY IN NG B 23. Phn loi, cu to v nguyn l lm vic ca my in ng b ba pha? Pham vi ng dung?24. Phn tch t trng trong my in ng b? T trng my in ng b ph thuc nhng yu t no?25. Trnh by phn ng phn ng trong my in ng b? 26. S mch thay th v cc phng trnh cn bng in p ca my in ng b?

27. th vc t ca my in ng b lm vic ch my pht vi ti c tnh cht cm khng?

28. Trnh by cc dng tn hao v gin nng lng ca my in ng b?

29. Phn tch c tnh gc cng sut tc dng ca my pht in ng b?

30. Phn tch c tnh gc cng sut phn khng ca my pht in ng b?

31. iu chnh cng sut tc dng v cng sut phn khng trong cc my pht in ng b lm vic song song?32. Cc c tnh c bn ca my pht in ng b? V s th nghim v phn tch c tnh ngoi, c tnh iu chnh? 33. Phn tch iu kin ho ng b my pht in xoay chiu ba pha? Nu cac phng phap hoa ng b?

34. Phn tch phng php ho ng b bng h thng n quay?

35. Phn tch phng php ho ng b bng h thng n tt?

4.4. Phn 4: MY IN MT CHIU36. Phn loi, cu to v nguyn l lm vic ca my in mt chiu?

37. Cc khi nim, phn loi v c im ca dy qun my in mt chiu?

38. Phn tch t trng tng hp trong my in mt chiu khi khng ti v khi c ti?39. Trnh by phn ng phn ng trong my in mt chiu? nh hng ca phn ng phn ng n qu trnh lm vic ca my in mt chiu?40. Phn tch hin tng i chiu dng in trong dy qun phn ng my in mt chiu? nh hng ca hin tng i chiu dng in n s lm vic ca my in?

41. Phn tch cc nguyn nhn v bin php khc phc hin tng tia la in trn c gp my in mt chiu?

42. Phng trnh cn bng sc in ng, mmen v cng sut in t trong my in mt chiu?

43. Cc dng tn hao v gin nng lng ca my in mt chiu?

44. Cc c tnh ca my pht in mt chiu? Phn tch c tnh iu chnh v c tnh ngoi i vi my pht in mt chiu kch t hn hp?

45. Phn tch cc iu kin lm vic song song gia cc my pht in mt chiu? Quy trnh phn phi v chuyn ti gia cc my pht in mt chiu khi lm vic song song?46. Cc yu cu khi khi ng ng c in mt chiu? Trnh by cc phng php ci thin khi ng ng c in mt chiu?

47. Phn tch cc phng php iu chnh tc ng c in mt chiu?

48. Cng dng, cu to, nguyn l lm vic ca my in mt chiu t trng ngang?49. Cng dng, cu to, nguyn l lm vic ca my khuch i in t?50. Cng dng, c im cu to, nguyn l lm vic ca my in mt chiu khng chi than?5. P N5.1. Phn 1: MY BIN PCu 1: Chc nng, phn loi, cu to v nguyn l lm vic c bn ca my bin p? (5)

NI DUNGIM

1- Trnh by khi nim v my bin p (MBA):

MBA l mt thit b bin i in tnh lm vic trn nguyn l cm ng in t, bin i mt h thng dng in xoay chiu in p ny thnh mt h thng dng in xoay chiu in p khc vi tn s khng thay i.0,5

2- Chc nng ca my bin p: 0,25

- Truyn ti in nng

- Phn phi in nng

3- Phn loi MBA:

- Theo s pha: MBA 1 pha, 3 pha

- Theo mc in p c bin i: MBA tng p, MBA h p- Theo cch thc lm mt: MBA du, MBA kh- Theo cng dng: MBA in lc, MBA hn, MBA o lng,0,25

4- Cu to c bn ca MBA:

a- Li thp MBA:

- Li thp MBA c lm t cc l thp KT (tn Silic) c b dy khong 0,35 mm c ph lp sn cch in ln trn b mt v c ghp cht li vi nhau to thnh mt mch t kn, nhm lm gim dng in phuc (dng in xoy) to ra trong li thp do s bin thin ca dng in xoay chiu gy nn tn hao cng sut MBA v lm nng MBA trong qu trnh lm vic.0,25

- Li thp MBA gm 2 phn:

+ Phn tr: Phn mch t c qun dy MBA, k hiu (T)

+ Phn gng: Phn mch t khng c qun dy, k hiu (G)0,25

- Cc l thp KT c ch to (cn nng hoc cn ngui) theo nhiu hnh dng, kiu loi khc nhau v c ghp li to thnh mch kn.0,25

b- Dy qun MBA:

- Dy qun thng lm bng ng (hoc nhm nhng khng ph bin) c th l thit din trn (i vi my c cng sut nh v trung bnh), dt hoc l dy qun dng bng.0,25

- Dy qun MBA gm c dy qun pha s cp (cun dy s cp), dy qun th cp (cun dy th cp). 0,25

- i vi cc MBA cn bin i thnh nhiu mc in p khc nhau th my c th c nhiu cun dy th cp khc nhau hoc dng chung mt cun nhng c nhiu u dy ra tng ng. Tu thuc vo mc in p t vo dy qun m ngi ta chia ra dy qun cao p (CA), dy qun trung p (TA) v dy qun h p (HA).Cch thc qun dy: C th qun ng tm hoc qun xen k0,25

c- Thn, v my:

- Thng my: Thng c lm bng thp, c cu trc dng tn nhit ng, bo v MBA v tn nhit cho MBA trong qu trnh lm vic. tng cng kh nng tn nhit cho MBA th my c th c lm mt bng du, lm mt bng b tn nhit, lm mt bng khng kh t nhin (qut gi),

- Np my: y thng my v trn np c b tr thng gin du, s cu dy ra ca MBA, ng bo him,0,25

5- Nguyn l lm vic c bn ca MBA:

- Xt MBA 1 pha 2 cun dy s cp v th cp:

+ Cun dy s cp c cc thng s: u1, i1, w1, e1.

+ Cun dy th cp c cc thng s: u2, i2, w2, e2.

+ T thng chnh mc vng qua mch t: (+ T thng tn mc vng qua cc cun dy: (t0,25

- V hnh nguyn l ca MBA 1 pha 2 cun dy0,5

- Trnh by nguyn l lm vic c bn:

+ Khi t mt in p xoay chiu u1 vo dy qun s cp (1) th th trong n s xut hin mt dng in i1. Dng in i1 bin thin s sinh ra mt t thng ( bin thin chy trong li thp mc vng vi c dy qun s cp (1) v th cp (2) lm cm ng sc in ng e1, e2 trong cun s cp v th cp. Nu dy qun th cp ni vi ti th s c dng in ti i2 chy qua v in p ra trn ti l u2. Dng in i2 s c chiu sao cho t thng m n sinh ra chng li s bin thin ca t thng chnh ( sinh ra n.0,25

+ Gi s in p u1 t vo MBA c dng hnh sin th t thng do n sinh ra ( s bin thin theo quy lut hnh sin:

( = (msin(t

Khi cc s.. cm ng s l:

0,5

Trong : ; ; l cc gi tr hiu dng ca cc s.. dy qun s cp v th cp.0,25

- T s MBA:

0,5

Cu 2: Th no l t u dy? Cch k hiu u dy v cc kiu u dy trong MBA? (5)

NI DUNGIM

1- Cch k hiu u dy qun MBA:

- tin hnh u ni, cc cun dy qun ca cc pha c k hiu v nh du gia cc u dy cng tn vi nhau.

- Mi cun dy qun MBA gm c 2 u tn cng gi l u u v u cui. i vi dy qun 1 pha ta c th chn cc u mt cch tu . Tuy nhin i vi dy qun 3 pha th vic chn cc u ny phi thng nht vi nhau, ph thuc vo chiu qun ca cc cun dy pha bo m tnh i xng ca in p dy gia cc pha vi nhau0,5

- Trnh by cch k hiu cc cun dy qun MBA trong thc t0,5

2- Cc kiu u dy qun trong MBA:

- Dy qun MBA pha s cp v th cp ca cc pha c th u vi nhau theo kiu hnh sao (Y) hoc hnh tam gic (( hoc D) hoc cng c th u theo kiu zic-zc (Z) to thnh cc t ni dy c gc lch pha gia cc s.. cun dy s cp v th cp l khc nhau. Ni sao c ly trung tnh ra th u dy trung tnh c k hiu l Y0 hoc Yn.0,5

- Cch u theo cc kiu nh sau:

+ Sao Sao: Y/Y

+ Sao Tam gic: Y/( (hoc Y/D)

+ Tam gic Tam gic: (/(+ Tam gic Sao: (/Y0,5

3- Phn tch t ni dy trong MBA:

a- Khi nim t ni dy MBA: T ni dy MBA c hnh thnh do s phi hp kiu u dy s cp so vi kiu u dy th cp. N biu th gc lch pha gia cc sc in ng (s..) dy s cp v dy th cp ca MBA.0,25

- Nh vy, cc t ni dy khc nhau s c gc lch pha gia cc s.. dy s cp v th cp l khc nhau.0,25

- T ni dy ph thuc cc yu t sau:+ Chiu qun dy

+ Cch k hiu cc u dy

+ Kiu u dy qun s cp v th cp0,25

- Phn tch v s ph thuc ca sc in ng dy qun MBA vo cc yu t trn0,5

- Phng php xc nh t ni dy MBA: Theo phng php kim ng h0,25

b- Trnh by phng php kim ng h xc nh t ni dy MBA:

- Kim di ca ng h (kim pht) ch s.. dy s cp c t c nh con s 12.

- Kim ngn ca ng h ch s.. dy th cp t tng ng cc con s t 1, 2, 3, .,11, 12 tu vo gc lch pha gia s.. dy s cp so vi th cp l 300, 60, 90,..,330, 3600 (00).0,5

- K hiu trn s t ni dy:+ MBA 1 pha: I/I-K trong K = 1, 2, .,12 (vd: I/I 12 tc l s.. dy s cp lch pha vi s.. th cp mt gc 3600 hay 00 trng pha).0,25

+ MBA 3 pha: tu theo cch u gia cc pha ca dy qun s cp v th cp m c cc k hiu Y/Y K; (/Y K;0,25

c- V hnh minh h, xc nh t ni dy MBA 3 pha0,5

Cu 3: Cc dng mch t trong MBA? (5)NI DUNGIM

- MBA lm vic da trn s h cm gia cun dy s cp v cun dy th cp thng qua mch t. V vy mch t l mt b phn khng th thiu . Vic nghin cu v tnh ton mch t gip cho ta nm chc cc hin tng vt l v cc qu trnh nng lng trong MBA. T phc v cho vic thit k, ch to cng nh khai thc mt cch hiu qu MBA0,5

- Cc dng mch t MBA gm:

1- Mch t MBA 1 pha:

- Kt cu mch t c 2 loi l mch t kiu tr (li) v mch t kiu bc.0,5

- V hnh minh ha0,5

2- Mch t MBA 3 pha: Trn c s MBA 1 pha ngi ta chia h thng mch t thnh h thng mch t chung v h thng mch t ring0,5

- H thng mch t ring: L h thng mch t trong cc pha ca MBA s dng mt mch t ring, cc u dy tng pha c u ni vi nhau theo cc t ni dy nht nh. Hay ni cch khc, MBA 3 pha dng h thng mch t ring l t hp ca 3 MBA 1 pha. MBA 3 pha c ghp t 3 MBA 1 pha c gi l MBA 3 pha. 0,5

- V hnh minh ha trng hp dng h thng mch t ring0,5

- H thng mch t chung: Mch t ca cc pha c ghp li vi nhau to thnh mt h thng thng nht c quan h t thng vi nhau. i vi loi ny ta c cc loi mch t l:

+ MBA 3 pha 3 tr

+ MBA 3 pha 5 tr,0,5

- V hnh minh ha trng hp dng h thng mch t chung0,5

3- Phn tch u nhc im ca tng h thng mch t:

- MBA mch t ring c u im l d tho lp, d vn chuyn i xa nhng c nhc im l cng knh, tn nhiu mch t khng cn thit nn n ch dng i vi cc MBA 3 pha cng sut ln (t 3x6000kVA tr ln).0,5

- MBA mch t chung: c u im l nh gn, tn t li thp nhng c nhc im l t thng gia cc pha v dng in cc pha l khng i xng do kt cu mch t pha gia ngn hn hai pha cn li (dng in t ha: I0 A ( I0 C = (1,2 ( 1,5)I0 B), tuy nhin gi tr dng in t ho l rt nh so vi dng in ti nn nh hng ca s khng i xng li thp cng khng ng k. V vy h thng mch t chung l loi c s dng ph bin0,5

4- ng dng thc t ca cc dng mch t0,5

Cu 4: Xy dng phng trnh cn bng sc in ng trong MBA? (5)

NI DUNGIM

1- V hnh minh ha MBA 1 pha 2 cun dy

0,5

2- Trnh by tm tt nguyn l lm vic ca MBA 1 pha 2 cun dy

Xt MBA 1 pha 2 dy qun nh trn hnh v.

- Khi t vo dy qun s cp ngun in xoay chiu u1 th trong cun dy ny s c dng in i1 chy qua. Nu pha th cp c ni ti th trong cun dy th cp s c dng in i2 chy qua.0,25

- Cc dng in i1 v i2 s to ra cc sc t ng s cp w1i1 v th cp w2i2.

- T thng do cc dng in sinh ra phn ln khp mch qua li thp c gi l t thng chnh (. Mt phn nh s b tn ra ngoi li thp v khp mch qua khng kh (hoc mi trng du) gi l t thng tn ((.0,25

- T thng chnh bin thin lm cm ng cc s.. cun s cp v th cp:

0,25

- Trong (1 = w1( v (2 = w2( c gi l t thng trong cun dy s cp v th cp ng vi t thng chnh (.0,25

- T thng tn s lm cm ng cc s.. tn trong cun dy s cp v th cp:

+ T thng tn qua cun dy s cp ((1 do dng i1 sinh ra

+ T thng tn qua cun dy th cp ((2 do dng i2 sinh ra 0,25

0,25

- Trong ((1 = w1((1 v ((2 = w2((2 l t thng ti mc vng trong cun dy qun s cp v th cp.0,25

- V t thng tn ch yu khp mch qua mi trng khng t tnh nn t thm c coi l hng s ( = const v vy ta c th xem ((1 v ((2 t l tuyn tnh vi cc dng in i1 v i2. 0,25

- C th ta coi:

trong L(1 v L(2 l cc h s in cm tn cun dy s cp v th cp0,25

- V vy cc s.. tn s c gi tr:

0,5

3- Thnh lp phng trnh cn bng sc in ng trong MBA:

- p dng nh lut kirhf 2 cho mch vng nh sau:

EMBED Equation.3 trong r1, r2 l cc in tr ca cun dy s cp v th cp.0,25

- Coi in p, s.. v dng in trong MBA l nhng i lng bin thin theo quy lut hnh sin th ta c th biu din chng di dng s phc nh sau:

0,25

- Gi s v th ta c cc s.. tn tng ng l:

Trong x1 = (L(1 v x2 = (L(2 l cc in khng tn trong cun dy c cp v th cp.0,5

- T biu thc ta thy s.. tn cng bin thin theo quy lut hnh sin v chm pha sau dng in mt gc 900, v vy c th biu din chng di dng s phc:

0,25

- Phng trnh cn bng sc in ng cui cng cho dy qun s cp v th cp MBA:

Trong : v l tng tr dy qun s cp v th cp.0,5

Cu 5: Mch in thay th v cc i lng quy i ca MBA? (5)

NI DUNGIM

- Mch in thay th l mch th hin mi quan h in - t xy ra trong qu trnh my lm vic. Trng mch bao gm cc phn t l in tr v in khng c trng cho MBA.0,25

- s dng chung 1 ngun in vo ta phi quy i cun dy s cp v th cp hoc ngc li. Thng thng ta quy i cun dy th cp v s cp (coi cun dy th cp v s cp c cng s vng dy).0,25

1- Cc i lng quy i trong MBA:

- iu kin quy i: Qu trnh quy i tuyt i khng c lm thay i cc qu trnh vt l v nng lng xy ra trong MBA nh cng sut truyn ti, tn hao, nng lng tch ly trong t trng ca MBA.0,25

a- Sc in ng v in p th cp quy i v :

- Khi quy i ta coi w1 = w2 nn t phng trnh: ta c

0,25

- M ta bit:

Vy s.. quy i: vi k l h s quy i MBA t th cp v s cp.0,25

- Tng t in p th cp quy i:

0,25

b- Dng in th cp quy i :

- Vic quy i phi bo m cng sut th cp MBA trc v sau khi quy i phi khng i, tc l:

0,5

c- in tr, in khng v tng tr th cp quy i:

- Khi quy i, v cng sut khng i nn tn hao ng dy qun th cp trc v sau quy i ca phi bng nhau, tc l:

0,5

- Tng t ta c:

+ in khng th cp quy i:

+ Tng tr th cp quy i:

+ Tng tr ca ti mch th cp:

0,25

d- Cc phng trnh quy i:

Sau khi quy i ta c cc phng trnh cn bng nh sau:

0,5

2- Mch in thay th ca MBA:

- V mch in thay th hnh T:

0,5

- Gii thch cc i lng trn s hnh T0,5

- V mch in thay th n gin:

0,5

- Gii thch cc i lng trn s mch0,25

Cu 6: Trnh by gin vct ca MBA trong trng hp ti mang tnh cht cm khng? (5)

NI DUNGIM

- th vc t l th biu din mi quan h v tr s v gc lch pha gia cc i lng vt l trong MBA nh t thng, s.., dng in,ng thi thy r c s bin thin ca cc i lng ny cc ch lm vic khc nhau theo tnh cht ca ph ti ngi ta dng h to cc OXY biu din cc i lng di dng s phc.0,5

- Cc phng trnh cn bng trong MBA:

0,5

- Cch thc v th vc t:+ Trc honh c quy c l trc ca t thng (m. T c s ta s v cc i lng cn li tu thuc vo gi tr v tnh cht ca tng i lng. Thng thng trc tung theo chiu dng biu din quan h in t trong cun s cp.0,5

+ V vt pha trc (m mt gc (

0,5

+ V dng theo quy tc cng vct0,5

+ V cc thnh phn s.. v in p theo cc phng trnh cn bng s.. ca MBA0,5

- V th vc t biu din cc i lng ca MBA theo phng trnh cn bng:

1,0

- Gii thch cch v cc thnh phn vc t0,5

- nh gi v th vc t ca MBA khi lm vic vi ti tnh cht cm khng0,5

Cu 7: Trnh by gin vct ca MBA trong trng hp ti mang tnh cht dung khng? (5)

NI DUNGIM

- th vc t l th biu din mi quan h v tr s v gc lch pha gia cc i lng vt l trong MBA nh t thng, s.., dng in,ng thi thy r c s bin thin ca cc i lng ny cc ch lm vic khc nhau theo tnh cht ca ph ti ngi ta dng h to cc OXY biu din cc i lng di dng s phc.0,5

- Cc phng trnh cn bng trong MBA:

0,5

- Cch thc v th vc t:

+ Trc honh c quy c l trc ca t thng (m. T c s ta s v cc i lng cn li tu thuc vo gi tr v tnh cht ca tng i lng. Thng thng trc tung theo chiu dng biu din quan h in t trong cun s cp.0,5

+ V vt pha trc (m mt gc (

0,5

+ V dng theo quy tc cng vct0,5

+ V cc thnh phn s.. v in p theo cc phng trnh cn bng s.. ca MBA0,5

- V th vc t biu din cc i lng ca MBA theo phng trnh cn bng:

1,0

- Gii thch cch v cc thnh phn vc t0,5

- nh gi v th vc t ca MBA khi lm vic vi ti tnh cht dung khng0,5

Cu 8: Cc ch lm vic c bn ca MBA? Trnh by gin nng lng ca MBA? (5)

NI DUNGIM

1- Trnh by cc ch lm vic c bn ca MBA:

- Ch khng ti: U1m, I2 = 0 (h mch th cp). Dng in khng ti I0 thng bng 2 3,5% dng nh mc (i vi my nh) v bng 0,5 1,5% dng nh mc (i vi my in c ln). Cng sut khng ti thng chim 0,3 0,5 % cng sut nh mc ca MBA (c th xem cs ch ny chnh l cs gy tn hao trong li thp MBA: P0 = pFe = rmI02). Tn tht trn li thp ch ny vo khong vi ot/1kg, h s cng sut cos(0 rt thp (thng thng cos(0 0,1) nn khng nn MBA vn hnh khng ti.0,25

- Ch ngn mch: Dy qun th cp ni ngn mch U2 = 0, dy qun s cp t in p sao cho dng in dng in qua n l nh mc (v vy U1 thng rt nh gi l in p ngn mch Un. Nu gi tr in p ngn mch ln th dng in qua n s rt ln, nh hng n cch in, bn c v nhit ca MBA). Thng thng Un = (3 7)% U1m i vi MBA nh v trung bnh v bng 6 -17% i vi MBA c ln. V gi tr in p ngn mch nh nn t thng trong mch l rt nh nn tn hao st t cng rt b.0,25

- Ch ti: L ch pha th cp c u vi ti. Cc mi quan h in t xy ra ph thuc vo ch ti.0,25

2- Gin nng lng ca MBA:

- V mch in thay th ca MBA:

0,5

- Gi P1, pCu1, pFe, Pt ln lt l cng sut tc dng a vo cun dy s cp, cs tn hao ng cun dy s cp, tn hao st t MBA v cs in t c truyn t pha s cp sang pha th cp ca MBA.0,25

- Gi P2, pCu2 ln lt l cng sut tc dng u ra trn cun dy th cp v cs tn hao ng cun dy th cp MBA.0,25

- Gi Q1, q1, qm, Qt ln lt l cs phn khng u vo m li in cp cho MBA cun s cp, cs to ra t trng tn trong cun dy s cp, cs to ra t trng trong li thp v cs in t a sang pha th cp.0,25

- Q2, q2 l cs phn khng u ra trn cun dy th cp v cs to ra t trng tn trong cun dy th cp;0,25

T mi quan h in t trong MBA ta c:

- Cng sut tc dng m li in cp cho MBA: P1 = U1I1cos(1- Cng sut tn hao ng trn cun dy s cp:

- Cng sut tn hao trong li thp MBA:

0,5

- Cng sut in t c truyn t pha s cp sang pha th cp:

- Cng sut tn hao ng trong cun dy th cp:

- Cng sut tc dng u ra trn cun dy th cp l cs hu ch cp cho ti:

0,5

- Cng sut phn khng u vo MBA:

- Cng sut tn hao to ra t trng tn trong cun dy s cp:

- Cng sut tn hao to ra t trng trong li thp MBA:

0,5

- Cng sut in t c truyn t pha s cp sang th cp:

- Cng sut phn khng u ra cp cho ti:

0,5

Xt s cn bng nng lng trong MBA theo tnh cht ca ph ti:

- Khi ti c tnh cht in cm: Cs phn khng c truyn t pha s cp sang pha th cp (Q1 > 0 c suy ra t th vct hoc cc phng trnh cn bng s..).0,25

- Khi ti c tnh cht in dung: :

+ Nu Q1 < 0 th Cs phn khng c truyn t pha th cp sang pha s cp.

+ Nu Q1 > 0 th ton b cs phn khng ca MBA (Q1 v Q2) u c dng t ho MBA0,25

Gi ( l hiu sut ca MBA. Khi :

Hiu sut MBA t gi tr cc i khi my lm vic ch ti bo m tn hao ng bng tn hao st t. Thng thng MBA lm vic vi h s ti bng 0,5 0,7 nn cn ch to MBA bo m hiu sut t cao nht ch ny

Cu 9: Cng dng, cu to, nguyn l lm vic ca MBA t ngu? (5)

NI DUNGIM

1- Cng dng: My bin p t ngu mt pha thng c cng sut nh, c dng trong cc phng th nghim v trong cc thit b lm ngun c kh nng iu chnh c in p u ra theo yu cu. V d: Dng khi ng ng c KB ba pha theo phng php gim in p ngun; 0,25

2- Cu to:- MBA t ngu thng l mt dng MBA c bit mt pha. Trong pha s cp v pha th cp ca my ch c mt cun dy chung.0,25

- MBA t ngu mt pha gm c dy qun thp p (s vng dy w2) l mt phn ca dy qun cao p (s vng dy w1).0,25

- Nu s cp c s vng dy w1 v th cp c s vng dy w2 th ta c MBA t ngu tng p.0,25

- Ngc li nu s cp c s vng dy w2 v th cp c s vng dy w1 th ta c MBA t ngu h p (gim p).0,25

- V hnh minh ha trng hp MBA u thun: 0,5

- V hnh minh ha trng hp MBA u ngc:

0,5

3- Nguyn l lm vic:- Cng tng t nh MBA bnh thng0,25

- Cng sut truyn ti ca MBA t ngu gm hai thnh phn:+ Truyn qua nh t trng trong li thp

+ Truyn dn trc tip0,25

- Dung lng thit k ca MBA t ngu l dung lng truyn dn nh t trng trong li thp:

0,25

- Dung lng MBA t ngu truyn qua lc vn hnh c ti:

0,25

- T s bin i in p ca MBA t ngu:

(nu coi w1 l phn s cp, w2 l phn th cp)0,25

- T s bin i in p ca li in:

Thng thng K < 2.50,25

- Trng hp MBA t ngu u thun:

0,25

- Trng hp MBA t ngu u ngc:

0,25

- Nh vy kiu ni thun trong MBA t ngu c li hn nn thng c s dng

4- c im c bn ca MBA t ngu:

- My t bin p c tit din li thp b hn my bin p thng thng nhng vn m bo cng sut; - My t bin p trong cun thp p l mt phn cun cao p cho nn tit kim c dy dn, v gim c tn hao;0,25

- Lc vn hnh, tn hao trong MBA t ngu cng nh hn MBA bnh thng:

Tc l tn hao ch cn bng so vi tn hao ca MBA hai cun dy bnh thng0,25

- in p Un ca MBA t ngu bng so vi MBA 2 cun dy bnh thng c cng cng sut. V vy m st p ca n cng tng ng nh hn.

- My t bin p c nhc im l mc an ton in khng cao. V vy khi lm vic cn phi c ni t chc chn.0,25

Cu 10: Cng dng, cu to v nguyn l hot ng ca MBA o lng? (5)

NI DUNGIM

1- My bin in p (BU)

a- Cng dng: Dng bin i in p xoay chiu c tr s rt cao xung in p thp o lng bng cc dng c o in thng thng. Cng sut ca BU khong 25 1000 KVA0,5

b- Cu to:

- C bn ging nh MBA mt pha hai cun dy qun bnh thng- Phn tch cu trc nh i vi cu to chung ca MBA0,5

- c im ring ca BU: S vng dy cun th cp phi t hn s vng dy cun s cp. Tit din dy qun s cp nh hn tit din dy qun th cp.0,25

- V hnh minh ha MBA BU:

0,25

c- Nguyn l lm vic:

- Cng tng t nh i vi nguyn l lm vic chung ca MBA 0,5

- T s MBA BU:

0,25

- BU c dy qun s cp ni vi li in v dy qun th cp ni vi vn mt, cun dy p ca watt k, cun dy ca cc rle bo v, hoc cc thit b iu khin khc. Cc dng c ny c tng tr rt ln nn my BU coi nh lm vic ch khng ti do sai s v in p nh, c xc nh bng:

0,25

- Trong khi lm vic, khng c cho my bin in p ngn mch th cp, v nh vy ng ngha vi vic ni tt s cp ( ni tt li in ( Ngn mch li in.0,25

2- My bin dng in (BI):

a- Cng dng: Dng bin i dng in xoay chiu c tr s ln xung dng in nh o lng v mt s mc ch khc. Cng sut ca BI thng t 5 100 VA0,25

b- Cu to:

- Cu trc cng tng t nh MBA hai cun dy thng thng- Phn tch cu trc nh i vi cu to chung ca MBA0,5

- c im ring ca BI: V dng in th cp nh hn dng in s cp nn s vng dy th cp nhiu hn s vng dy s cp. Tit din dy qun th cp nh hn tit din dy s cp.0,25

- V hnh minh ha MBA BI:

0,25

c- Nguyn l lm vic:

- Cng tng t nh i vi nguyn l lm vic chung ca MBA 0,25

- T s MBA BU:

0,25

- MBA BI c s vng dy qun s cp t c mc ni tip vi mch cn o dng v dy qun th cp gm nhiu vng dy ni vi ampe mt, cun dy dng ca watt k, cun dy ca cc rle bo v, hoc ca cc thit b iu khin khc. Cc loi dng c ny c tng tr Z rt nh nn MBA BI coi nh lm vic trng thi ngn mch, khi li thp BI khng bo ha v ( = (0,8 1) Wb, do sai s o lng c tr s nh:

0,25

- i vi my bin dng khng c h mch th cp. V nh vy th dng in t ha I0 = I1 s c tr s rt ln v li thp bo ha nghim trng s nng ln lm chy cun dy qun, hn na t thng bng u s sinh ra sc in ng nhn u dy qun th cp c th xut hin in p cao n hng nghn vn lm cho dy qun th cp v ngi s dng khng an ton. 0,25

5.2. Phn 2: MY IN KHNG NG B

Cu 11: Nu cu to v nguyn l lm vic ca my in khng ng b? Giai thich cac ai lng cua may in khng ng b? (5)

NI DUNGIM

1- Trnh by cu to ca my in khng ng b:

a- Phn tnh (Thng l stato):

- V my: Thng lm bng gang (my cng sut nh v trung bnh) hoc thp tm (my cng sut rt ln) ghp li, thng c cu trc dng tn nhit, dng c nh li thp v dy qun startor cng nh gn trc my v cc chi tit ph (qut gi, hp u dy,). Phn v ca my in KB khng dng lm mch dn t.0,25

- Li st: Lm bng cc l thp k thut in c b dy 0,35 0, 5mm c ph lp sn cch in trn b mt ghp li vi nhau. Li thp c s rnh t dy qun startor v dng lm mch dn t. 0,25

- Dy qun stato: c lm bng Cu dng dy qun trn t vo cc rnh ca li thp v c cch in tt vi li. Dy qun c th c s pha l m = 1, 2, 3. Vi dy qun m = 3 pha th cc cun dy qun c t lch nhau 1200 in hay cc thnh phn s.. lch pha nhau mt gc 1200. tng cng tnh cch in, kh nng tn nhit, chng m v bn c in th dy qun c ph mt ln sn cch in ln b mt.0,25

b- Phn quay (gi l rto):

- Li thp: c ch to t cc l thp KT ghp li (ging nh startor). Li st c dp nh hnh gn trc quay rto v c th c l thng gi dc trc0,25

- Roto v dy qun roto: C nhim v to ra dng in kch t cho my in. C 2 loi dy qun: Dy qun kiu lng sc v kiu dy qun tng ng ta c 2 kiu rto l rto lng sc v rto dy qun.0,25

+ Rto dy qun: Ging dy qun ca startor. Loi rto dy qun, trong rnh li thp rto, t dy qun ba pha. Dy qun rto thng ni sao, ba u ra ni vi ba vng tip xc bng ng, c nh trn trc rto v c cch in vi trc. Nh 3 chi than t st vo 3 vng tip xc, dy qun rt c ni vi 3 bin tr bn ngoi, m my hay iu chnh tc .

Thng dng cho cc loi ng c c cng sut trung bnh hoc ln, c nhiu cp tc (s dng cc cun dy ring hoc dng chung mt cun v i ni cch u dy).0,25

+ Rto lng sc: Trong cc rnh ca li thp rto c t lng sc gm cc thanh dn bng Cu hoc Al di ra khi li st v hai u ca thanh dn c ni ngn mch bng 2 vng ngn mch bng Cu hoc Al (lng sc khng cn cch in vi li st). Cc thanh dn c th t thng gc hoc t cho (thng my c nh) so vi ng trc kh sng iu ho rng sinh ra.0,25

ci thin kh nng m my (gim dng in khi ng) rnh ca rto c th ch to theo kiu rnh su hoc lng sc kp (2 rnh lng sc).0,25

- Khe h khng kh: rto quay c th gia phn tnh v phn ng c mt khe h nh. V rto l mt khi trn nn khe h u. Khe h trong my in khng ng b rt nh (t 0, 2 n 1mm trong my in c nh v va) hn ch dng in t ha ly t li vo v nh vy mi c th lm cho h s cng sut ca my cao hn.0,25

c- Cc b phn ph: np ng c, cnh qut lm mt, v che bo v, gi chi thanh, hp u dy.0,25

2- Nguyn l lm vic ca my in khng ng b:

- Da trn nh lut cm ng in t v lc in t:

+ t vo dy qun startor mt in p xoay chiu u1 tn s f1 th trong li thp startor s c t trng quay vi tc ng b n1 = 60f1/p (p l s i cc ca my s i cc ca startor, n1 l tc t trng quay bc 1). Khi trong dy qun startor s c dng in i1 v sinh ra t thng lm cm ng s.. e1. T trng ny qut qua cc dy qun nhiu pha ngn mch ca cun dy rto v lm cm ng s.. e2 v dng in tng ng i2.0,25

+ Dng in i1 v i2 s to ra cc sc t ng tng trong khe h khng kh lm cho rto quay vi vn tc n ( n1 (nu n = n1 s khng c s chuyn ng tng i, my in s khng quay). 0,25

+ Khong chnh lch tc gi l trt s ca my in:

0,25

- V hnh, gii thch vi cc ch lm vic tng ng:

0,5

+ Khi chiu quay n trng vi chiu quay n1 v 0 < n < n1:

T ta c 0 < s < 1 ( Lc t cng chiu t trng quay. y l ch ng c (hnh a)0,25

+ Khi chiu quay n trng vi chiu quay n1 v 0 1 ( Lc t quay cng chiu n1, n quay ngc chiu nn c tc dng hm my v vy y l ch hm (hnh c). 0,25

3- Cc tr s cua may in khng ng b :

- Cng sut nh mc u trc (kW hay W, mt s my c th ghi m lc HP)

- Dng in dy nh mc Im (A); in p dy nh mc Um (V);

- Cch u dy (Y hay ); Tc quay nh mc nm (vg/ph);

- Hiu sut nh mc (m , H s cng sut nh mc cosm, 0,5

Cu 12: H s trt l g ? Ti sao ni h s trt l thng s c trng cho trng thi lm vic ca my in khng ng b? (4)

NI DUNGIM

1- Trnh by khi nim trt (H s trt):

H s trt ca my in khng ng l sai lch gia tc ng b n1 (tc t trng quay ca stato) vi tc quay ca roto n thng tnh bng phn trm (khng th nguyn):

0,5

2- Gii thch ngha ca trt s:

H s trt l thng s c trng cho trng l vic ca my in v cn c vo gi tr ca h s trt ta c th xc nh c ch lm vic ca my in. 0,25

- Khi 0 < s < 1 ( chiu quay n trng vi chiu quay n1 v 0 < n < n1 ( Lc t cng chiu t trng quay. y l ch ng c. c trng cho ch ng c l:0,5

+ Cng sut c ca ng c Pc bng :

( ng c to ra cng sut c0,25

+ Cng sut in ly t li in:

P1 = m1U1I1cos(1 > 0 ( ng c tiu th cng sut t li0,25

+ Cng sut phn khng ly t li:

Q1 = m1U1I1sin(1 > 0 ( ng c tiu th cng sut phn khng t li

0,25

- Khi s < 0 ( chiu quay n trng vi chiu quay n1 v 0 0 ( ng c vn tiu th cng sut phn khng t li. l c im ca my pht khng ng b.0,25

- Khi s > 1 ( chiu quay n ngc chiu n1 (n < 0; n1 > 0) ( Lc t quay cng chiu n1, n quay ngc chiu nn c tc dng hm my v vy y l ch hm. c trng cho ch ng c l:0,5

+ Cng sut c ca ng c Pc bng :

( ng c nhn cng sut c0,25

+ Cng sut in ly t li in:

P1 = m1U1I1cos(1 > 0 ( ng c nhn cng sut t li0,25

+ Cng sut phn khng ly t li:

Q1 = m1U1I1sin(1 > 0 ( ng c tiu th cng sut phn khng t li.0,25

- Tt c cng sut c v in ly ngoi vo u bin thnh tn hao ng trn mch rto v dng stator tng cao:

0,25

V tt c nng lng ly vo u tiu th trn my nn theo quan im pht nhit th khi U1= Um ch cho php my lm vic trong khong thi gian tng i ngn.0,25

Cu 13: Mch in thay th v cc phng trnh cn bng sc in ng ca my in khng ng b? (5)NI DUNGIM

1- Trnh by mch in thay th ca my in KB:

a- Cc gi thit khi xy dng mch in thay th ca my in KB:

- 3 pha ca ng c l i xng.

- Cc thng s ca mch khng thay i, ngha l khng ph thuc nhit , in tr ca mch rto khng ph thuc vo tn s ca dng in trong n. Mch t khng bo ha, do in khng ca cun dy stato x1 v ca rto x2 khng thay i.

- Tng dn ca mch vng t ha khng thay i, dng in t ha khng ph thuc vo ph ti m m ch ph thuc vo in p t stato ca ng c.

- B qua tn tht trong ma st, tn tht trong li thp.

- in p li hon ton hnh sin v i xng.0,5

b- Cc i lng quy i ca my in KB dng cho mch in thay th:Khi tnh ton cc thng s da vo s mch in thay th cn quy i cc i lng rotor v pha stator:0,25

- H s quy i s..:

0,5

- H s quy i dng:

0,5

- H s quy i in tr, in khng:

0,5

c- V mch in thay th ca M KB

0,5

Hoc bin i c dng sau:

0,5

- Gii thch cc i lng trn s mch thay th0,25

2- Trnh by cc phng trnh cn bng sc in ng:

a- Phng trnh cn bng in p dy qun stator:

- Da vo nh lut Kichp 2 vit cho mch vng:

0,25

- Gii thch cc i lng trong phng trnh:

l sc in ng pha dy qun stator

w1, Kdq1 l s vng dy v h s dy qun ca mt pha stator. Kdq1 < 1 ni ln s gim sc in ng ca dy qun do qun ri trn cc rnh v bc rt ngn so vi dy qun tp trung nh MBA.

l in khng tn ca dy qun stator, c trng cho t thng tn stator

f1 l tn s dng in stator

L1 l in cm tn dy qun stator

(max l bin t thng ca t trng quay0,25

b- Phng trnh cn bng in p dy qun rotor:

- Trng hp roto ng yn (dng di in, n = 0, s = 1) th tc quay ca t trng dy qun roto l nn tn s dng in rotor l:

Vy phng trnh cn bng in p dy qun rotor khi n = 0:

hay

Vi:

0,5

- Trng hp rotor quay vi tc n 0:

Phng trnh cn bng in p l:

hay

0,25

Hay c th vit di dng:

Trong vi:

E2s = sE2=4,44.s.w2.Kdq2.f1.(max

Thng khi M KBlm vic ti nh mc th s = 0,02 ( 0,05.0,25

Cu 14: Cc yu cu khi khi ng ng c khng ng b? Phn tch cc phng php ci thin qu trnh khi ng ca ng c khng ng b rotor lng sc? (5)

NI DUNGIM

1- Trnh by cc yu cu khi khi ng ng c KB:

- Phn tch gi tr dng in khi ng:

+ Khi khi ng, ban u n = 0 nn s = 1 v vy:

0,5

+ Trn thc t, v cc gi tr R1 v R2 c tr s rt nh; khi mch t tn bo ha rt nhanh, in khng gim xung nn khi in p nh mc, nn khi khi ng, dng in roto v stator c th t t (5 ( 10)Im. Dng in qu ln khng nhng lm cho bn thn my b nng m cn lm cho in p li gim st nhiu, nht l i vi nhng li in cng sut nh.

- i vi mmen khi ng khi l khng ln lm, c th bng (0,5 ( 1,5)Mm.

gim dng in v tng mmen khi ng ngi ta cn p dng cc phng php khi ng cho ph hp.0,5

- Phn tch cc yu cu c bn khi khi ng ng c:

+ Phi c mmen m my ln thch ng vi c tnh c ca ti;

+ Dng in m my cng nh cng tt;

+ Phng php m my v thit b cn dng n gin, r tin, chc chn;

+ Tn hao cng sut trong qu trnh m my cng thp cng tt.

+ i vi ng c thng xuyn phi khi ng, dng, hm, o chiu quay v thay i tc th i hi thi gian khi ng v dng phi nhanh.

Nhng yu cu trn thng mu thun vi nhau nh khi i hi dng in m my nh th thng lm cho mmen m my gim theo hoc cn thit b t tin. V vy phi cn c vo iu kin lm vic c th m chn phng php m my thch hp.0,5

2- Phn tch cc phng php khi ng ng c KB roto lng sc:

a- Phng php khi ng trc tip: y l phng php m my n gin nht, ch vic ng trc tip ng c in vo li in l c. Nhng lc m my trc tip, dng in m my tng i ln. Nu qun tnh ca ti tng i ln, thi gian m my qu di th c th lm cho my nng v nh hng n in p ca li in. Nhng nu ngun in tng i ln th nn dng phng php ny v m my nhnh, n gin.0,5

Phng php khi ng trc tip ch p dng cho loi ng c cng sut thp (khong vi KW)0,25

b- Gim in p khi ng: Mc ch ca phng php ny l gim dng in m my nhng ng thi mmen m my cng gim xung, do i vi nhng ti yu cu c mmen m my ln do i vi nhng ti yu cu c mmen m my ln th phng php ny khng dng c. Tuy vy, i vi nhng thit b yu cu mmen m my nh th phng php ny rt thch hp. C nhng cch h in p sau:0,25

- Ni in khng ni tip vo mch in stato:

+ V hnh minh ha:

0,25

+ Phn tch: Khi m my trong mch in stato t ni tip mt in khng. Sau khi m my xong bng cch ng cu dao D2 th in khng ny b ni ngn mch. iu chnh tr s ca in khng th c th c c dng in m my cn thit. Do c in p ging trn in khng nn in khng nn in p m my trn u cc ng c in Uk s nh hn in p li U1. Gi dng in m my v mmen m my khi m my trc tip l Ik v Mk. Sau khi thm in khng vo, dng in m my cn li Ik = kIk trong k < 1. Nu cho rng khi h m my, tham s ca my in vn gi khng i th khi dng in m my nh i, in p u cc ng c in s bng Uk = kU1. V mmen m my t l vi bnh phng ca in p nn lc mmen m my bng Mk = k2Mk0,5

- Dng bin p t ngu h in p m my:

+ V hnh minh ha:

0,25

+ Phn tch: S lc m my nh hnh 2, trong T l bin p t ngu, bn cao p ni vi li in, bn h p ni vi ng c in. Sau khi m my xong th ct T ra (bng cch ng cu dao D2 vo v m D3 ra). Thay i v tr con chy cho lc m my in p t vo ng c nh, sau dn dn tng ln bng nh mc. Gi k l h s bin p ca my t bin p. U1 l in p pha ca li in, Zn l tng tr ng c lc m my. in p pha t vo ng c khi m my l:

Dng in chy vo ng c lc c my t bin p:

Dng in I1 li in cung cp cho ng c lc c my t bin p l ( dng in s cp ca my t bin p):

Khi m my trc tip, dng in I1 bng:

So snh ta thy, lc c my t bin p, dng in ca li in gim i k2 ln. y l mt u im so vi phng php dng in khng. V th phng php dng my t bin p c dng nhiu hn i vi ng c cng sut ln. in p t vo ng c gim i k ln, mmen s gim i k2 ln.0,5

- M my bng phng php Y (

+ V hnh minh ha:

0,25

+ Phn tch: Phng php ny ch dng c cho nhng ng c bnh thng ni hnh tam gic.Khi m my ta chuyn v hnh sao in p t vo mi pha gim ln. Sau khi m my xong ta chuyn dy ni ng c v hnh tam gic nh ng qui nh ca my.

Dng in dy khi ni hnh tam gic:

Dng in dy khi ni hnh sao:

So snh hai biu thc trn ta thy lc m my kiu i ni sao tam gic dng in dy mng in gim i 3 ln. Cng nh trn, phng php ny mmen gim iln = 3 ln.

Trong cc phng php h in p m my ni trn, phng php m my Y -( tng i n gin nn c dng rng ri i vi nhng ng c in khi lm vic u tam gic.0,5

Qua vic nghin cu cc phng php trn chng ta u thy mmen m my gim xung nhiu. khc phc iu ny, ngi ta ch to loi ng c lng sc kp v loi rnh su c c tnh m my tt.0,25

Cu 15: Cc phng php ci thin khi ng ng c khng ng b rotor dy qun? (5)

NI DUNGIM

1- Gii thiu cc phng php ci thin khi ng thng dng:

- i vi ng c KB roto dy qun, ci thin khi ng ngi ta cng p dng cc phng php tng t nh loi ng c roto lng sc. Song do c th v cu to nn khng th ng dng phng php khi ng i ni Y - ( c m thay th vo l phng php khi ng bng cch a thm in tr ph vo trong mch in dy qun roto.0,5

- Phn tch ti sao khng p dng phng php i ni Y - ( cho loi ng c KB roto dy qun.0,5

2- Phn tch cc phng php khi ng ng c KB roto dy qun:

a- Phng php khi ng trc tip: y l phng php m my n gin nht, ch vic ng trc tip ng c in vo li in l c. Nhng lc m my trc tip, dng in m my tng i ln. Nu qun tnh ca ti tng i ln, thi gian m my qu di th c th lm cho my nng v nh hng n in p ca li in. Nhng nu ngun in tng i ln th nn dng phng php ny v m my nhnh, n gin.0,5

Phng php khi ng trc tip ch p dng cho loi ng c cng sut thp (khong vi KW)0,25

b- Gim in p khi ng: Mc ch ca phng php ny l gim dng in m my nhng ng thi mmen m my cng gim xung, do i vi nhng ti yu cu c mmen m my ln do i vi nhng ti yu cu c mmen m my ln th phng php ny khng dng c. Tuy vy, i vi nhng thit b yu cu mmen m my nh th phng php ny rt thch hp. C nhng cch h in p sau:0,5

- Ni in khng ni tip vo mch in stato:

+ V hnh minh ha:

0,25

+ Phn tch: Khi m my trong mch in stato t ni tip mt in khng. Sau khi m my xong bng cch ng cu dao D2 th in khng ny b ni ngn mch. iu chnh tr s ca in khng th c th c c dng in m my cn thit. Do c in p ging trn in khng nn in khng nn in p m my trn u cc ng c in Uk s nh hn in p li U1. Gi dng in m my v mmen m my khi m my trc tip l Ik v Mk. Sau khi thm in khng vo, dng in m my cn li Ik = kIk trong k < 1. Nu cho rng khi h m my, tham s ca my in vn gi khng i th khi dng in m my nh i, in p u cc ng c in s bng Uk = kU1. V mmen m my t l vi bnh phng ca in p nn lc mmen m my bng Mk = k2Mk0,5

- Dng bin p t ngu h in p m my:

+ V hnh minh ha:

0,25

+ Phn tch: S lc m my nh hnh 2, trong T l bin p t ngu, bn cao p ni vi li in, bn h p ni vi ng c in. Sau khi m my xong th ct T ra (bng cch ng cu dao D2 vo v m D3 ra). Thay i v tr con chy cho lc m my in p t vo ng c nh, sau dn dn tng ln bng nh mc. Gi k l h s bin p ca my t bin p. U1 l in p pha ca li in, Zn l tng tr ng c lc m my. in p pha t vo ng c khi m my l:

Dng in chy vo ng c lc c my t bin p:

Dng in I1 li in cung cp cho ng c lc c my t bin p l ( dng in s cp ca my t bin p):

Khi m my trc tip, dng in I1 bng:

So snh ta thy, lc c my t bin p, dng in ca li in gim i k2 ln. y l mt u im so vi phng php dng in khng. V th phng php dng my t bin p c dng nhiu hn i vi ng c cng sut ln. in p t vo ng c gim i k ln, mmen s gim i k2 ln.0,5

c- M my bng cch thm in tr ph vo rto:- V hnh minh ha:

0,25

- Phn tch: Phng php ny ch p dng vi nhng ng c in rto dy qun v c im ca loi ng c in ny l c th thm in tr vo cuc dy rto. Nh ta bit, khi in tr rto thay i th c tnh M = f(s) cng s thay i. Sau khi my quay, duy tr mt mmen in t nht nh trong qu trnh m my, ta ct dn in tr thm vo rto lm cho qu trnh tng tc ca ng c in thay i t ng M = f(s) ny sang ng M = f(s) khc.

+ Dng ng c in rto dy qun c th t c mmen m my ln, ng thi c dng in m my nh nn nhng ni no m my kh khn th dng ng c in loi ny.

+ Nhc im ca ng c in rto dy qun l rto dy qun ch to phc tp hn rto lng sc nn t hn, bo qun cng kh khn hn, hiu sut ca my cng thp hn.0,5

Qua vic nghin cu cc phng php trn chng ta u thy mmen m my gim xung nhiu. khc phc iu ny, ngi ta ch to loi ng c lng sc kp v loi rnh su c c tnh m my tt.0,5

Cu 16: Cc phng php iu chnh tc ng c khng ng ba pha rto lng sc? Phm vi ng dng? (5 )

NI DUNGIM

1- Gii thiu chung v cc phng php iu chnh tc i vi ng c KB:

Cc phng php thay i tc u da trn 2 hng chnh:

- Trn stator : Thay i in p, thay i s i cc, thay i tn s.

- Trn r to: Thay i in tr ph ca r to dy qun, ni cp r to

i vi ng c KB ba pha roto lng sc ch c nhm phng php thay i trn stato0,5

2- Phn tch cc phng php iu chnh tc c bn i vi ng c KB ba pha roto lng sc:

a- Thay i in p stator:

- Khi thay i in p li, v d gim xung x ln (x < 1) in p nh mc (U1 = xUm) th mmen s gim xung cn x2 ln : M = x2Mm.0,5

- V ng c tnh c khi thay i in p trn stato:

- Nhn xt c tnh c: Cng gim in p t vo stato th h s trt s cng tng khi lm vic cng vi mt ph ti : n1 > n2 > n3.0,25

- thay i in p t vo stator c th thc hin bng cc phng php:

+ Dng bin p t ngu;

+ i ni Y- trn dy qun stato;

+ Dng b bin i bn dn (v d dng cc cp thyristor u ngc nhau).0,5

- c im ca phng php: S suy gim m men ln, bin thay i tc hp, cu trc b iu khin phc tp.0,25

- Phm vi ng dng ca phng php: Vi cc nhc im nh nu nn phng php ny t c s dng (hu ht ch s dng phng php i ni Y-).0,25

b- Thay i s i cc ca dy qun stato:

- ng c in khng ng b trong iu kin lm vic bnh thng c h s trt nh, do tc ca ng c in gn bng tc ng b n1 = 60f1/p. T y ta thy khi tn s khng i th tc ng b ca ng c in t l nghch vi s i cc, do khi thay s i cc ca dy qun stato c th thay i c tc .0,5

- Cc my c th c t 2, 3 hoc 4 cp tc khc nhau. Vi s cp tc nhiu hn(t 5 tr ln) rt kh b tr dy qun v kch thc my tng ln nhiu nn t c dng ng c loi ny.

- C nhiu cch thay i s i cc trong my:

+ i cch ni c s i cc khc nhau trn mt dy qun stato. Dng trong ng c in hai tc theo t l 2 : 1;

+ Trn rnh stato c t hai dy qun c lp c s i cc khc nhau, thng t hai tc theo t l 4 : 3 hay 6 : 5;

+ Trn rnh stato c t hai dy qun c lp c s i cc khc nhau, mi dy qun li c th i cch ni c s i cc khc nhau, dng trong ng c in ba, bn tc .0,25

- c im ca phng php: S thay i tc khng mn (tc thay i c cp).

- Phm vi p dng: c p dng nhiu nhng ni khng yu cu mn tc nh h neo, lm hng.0,25

c- Thay i tn s ngun cp vo stato:

- Nh ta bit, tc ca ng c in khng ng b bng :

Khi h s trt thay i t th n t l thun vi f1.0,25

- Phng php thay i tn s iu chnh tc l mt phng php iu chnh bng phng, ng c in c th quay vi bt c tc no. Mun vy phi s dng mt ngun in c bit, do ch khi no c nhiu ng c in cng thay i tc theo mt quy lut chung th cch iu chnh ny mi c ngha thc t, v c th dng mt ngun in bin tn chung.0,5

- thay i tn s ngun cung cp th cn s dng b bin tn. Thng thng khi thay i tn s th ngi ta kt hp thay i c in p ngun cung cp c cc quy lut iu chnh khc nhau. V d nh:

+ Vi ph ti yu cu m men ng tr :

0,25

+ Vi ph ti yu cu cng sut ng tr :

0,25

- c im ca phng php: Tc thay i mn (v cp), phm vi thay i tng i rng v ch yu l iu chnh tc vng tc thp hn nh mc, tn hao trn b bin i thp, cu trc b iu khin phc tp.

- Phm vi p dng: i vi h truyn ng in i hi cht lng iu chnh cao,0,25

Cu 17: Trnh by cu to v nguyn l lm vic ca ng c KB mt pha? Phng php s dng ng c ba pha trong li in mt pha? (5)

NI DUNGIM

1- Cu to ca ng c KB mt pha:

- V cu to ca ng c KB mt pha c bn ging nhau nh mt ng c in ba pha. Rto thng l loi lng sc. Trn stato c b tr cun dy chnh (hay cun dy lm vic). to ra mmen quay cho ng c KB mt pha, cu trc ca n c th c cc dng sau:0,5

- S dng cun dy ph (hay gi l dy qun m my) b tr trn stato, lch pha v khng gian v thi gian so vi cun dy chnh mt gc 900. dng in trong hai cun dy ny lch pha nhau mt gc 900 th ngi ta s dng t in u ni tip vi cun dy ph. V vy loi ng c ny gi l ng c KB mt pha kiu in dung. C cc trng hp s dng cun dy ph nh sau:0,25

+ Cun dy ph ch lm vic trong giai on khi ng (n khi tc ng c t 75% - 80% tc ng b). ngt t v cun dy ph ra khi mch ngi ta dng cng tc kiu ly tm.0,25

+ Cun dy ph c u vo lm vic lin tc trong sut qu trnh lm vic ca ng c. Khi hiu sut ca ng c s b gim (tn tht tng). Trng hp ny ch p dng cc loi ng c cng sut nh nh cc loi qut trn, qut bn.0,25

- S dng vng Cu ngn mch c t trn din tch khong 1/3 thit din ngang ca li thp stato dng cc li, dy qun tp trung. Vng Cu ngn mch ny ng vai tr l cun dy ph khi ng. Dng in trong 2 cun dy ny s to ra t trng lch pha nhau mt gc no v chng to thnh t trng quay tng hp trong khe h khng kh. Loi ng c ny gi l ng c KB 1 pha kiu vng ngn mch, thng ch dng cho my c cng sut nh.0,25

2- Nguyn l lm vic ca ng c KB mt pha:

- Khi dy qun lm vic ni vi in p mt pha th dng in trong dy qun s sinh ra t trng p mch (. T trng ny c th phn tch thnh hai t trng quay ngc chiu nhau (t v (n c tc bng nhau v bin bng mt na t trng p mch. 0,25

- V hnh minh ha t trng p mch:

0,25

- Nh vy c th xem ng c in mt pha tng ng nh mt ng c in ba pha m dy qun stato gm hai phn ging nhau mc ni tip v to thnh cc t trng quay theo nhng chiu ngc nhau. Tc dng ca cc t trng quay thun nghch vi dng in roto ca chng sinh ra to thnh hai mmen ngc nhau MA v MB. Khi ng c ng yn (s = 1) th hai mmen bng nhau v ngc chiu nhau, do mmen quay tng bng khng.0,25

- Khi quay roto (bng tay) theo chiu quay ca t trng quay thun th t trng ny s lm cm ng trong roto mt dng in i2t c tn s l:

(vi f1 l tn s li in)0,25

- T trng quay ngc c chiu ngc vi chiu quay ca roto nn s lm cm ng trong mch roto mt thnh phn dng in i2n c tn s bin thin bng:

y (2 s) chnh l h s trt ca rto i vi t trng (n.0,25

- Cc dng in i2n v i2t s ln lt sinh ra cc mmen quay M2n v M2t c chiu ngc nhau:

+ Khi ng c quay v lm vic vi ti (xt vi ti nh mc) th h s trt s nh, mmen quay ca ng c ch yu do M2t to nn.

+ Khi khi ng th tc n = 0 nn h s trt st = sn = 1 th ta c M2t = M2n nhng ngc chiu nhau, v vy mmen tng s c tr s bng 0. V vy ng c khng th t quay.0,25

- cho ng c KB mt pha t quay c th phi dng bin php khi ng ng c bng vic s dng cun dy ph hoc vng ngn mch nh kt cu ca my nu trn. Khi t trng tng trong khe h khng kh gm t trng cun dy lm vic v t trng cun dy ph, chng lch pha nhau mt gc 900 v n chnh l t trng quay.0,25

- Pham vi ng dung: Lam ng c cng sut nho, ng c chp hanh iu khin theo pha.0,25

3- Phng php s dng ng c KB ba pha trong li in mt pha:

- Mc ch: p dng trong trng hp khi ngun in ba pha b mt pha. Tuy nhin trong trng hp ny cng sut nh mc n ch cn khong 70% cng sut nh mc ca ng c 3 pha tng ng lm vic bnh thng li in ba pha.0,25

- Khi u ng c KB ba pha vo li in mt pha th gc lch pha gia cc cun dy qun stato ng c KB ba pha l 1200 ch khng phi 900 nh ng c in mt pha bnh thng.0,25

- Phng php u ni: Thc hin theo nguyn l ca ng c KB mt pha, c th u ni theo mt trong cc cch nh hnh sau:

a) b) 0,5

c) d)

0,5

Cu 18: Trnh by cu to v nguyn l lm vic ca ng c KB hai pha? Phm vi ng dng? (5)

NI DUNGIM

1- Trnh by cu to ca ng c KB 2 pha:

- ng c KB 2 pha c kt cu roto kiu lng sc, stato c qun 2 cun dy pha AX v BY. Hai cun dy ny lch pha nhau v khng gian v v in mt gc 900.0,5

- Phn tch tng t nh ng c KB mt pha dng s dng cun dy ph.0,25

2- Nguyn l lm vic:

- thnh lp t trng quay trong my in khng ng b 2 pha th trn li thp stato ngi ta t hai cun dy AX v BY lch nhau v khng gian mt gc 900, trong c hai dng in lch pha nhau v thi gian mt gc 900:

iA = Im.sin(t

iB = Im.sin((t 900)0,25

-V s u dy v biu din t trng dy qun 2 pha:

0,5

- V th vc t biu din dng in trong hai pha:

0,25

- Xt cc thi im a, b, c ta thy chiu dng in trong 2 cun dy pha c biu din nh ln lt trn cc hnh a, b v c tng ng:

+ Ti thi im a: iA = Im; iB = 0

+ Ti thi im b: iA = iB v chng cng chiu nhau

+ Ti thi im c: iA = 0; iB = ImTa thy tng hp t trng do 2 cun dy to ra l t trng quay. C sau 1 chu k s quay c mt vng, ngha l t trng quay c hai cc. Nu s cun dy trong mi pha tng ln gp i th t thng s c bn cc v tc quay s b gim mt na.0,5

- c c hai dng in c cng bin nhng lch pha nhau mt gc 900 (tc chu k) trong thc t ngi ta thc hin cch u ni tip vi t in (hoc cng c th u ni tip vi cun khng, tuy nhin s khng c c gc lch pha 900 nh mong mun) vo mt trong 2 cun dy pha.0,25

- o chiu quay ca ng c 2 pha ngi ta tin hnh i chiu in chy trong 1 cun dy pha (nu i chiu c 2 dng in trong 2 cun dy pha th chiu quay ca ng c khng i) bng cch o u dy u trn bn cc ra ca cc pha.0,5

- iu chnh tc ca ng c ta tin hnh iu chnh in p t vo mt trong hai cun dy pha l c. c th iu chnh in p mt trong 2 cun dy pha, ngi ta lp thm mch khuch i bn dn (v d b bin i thiristor).0,5

3- Phm vi ng dng:

- Trong thc t s dng ng c khng ng b 2 pha kiu t in s t ng ha, cun dy u ni tip vi t in c u c nh vi li in, cn cun dy th 2 c cung cp t mt b khuch i in t (K) nh trn hnh sau:0,5

0,5

- Nu u ng c 2 pha (vi gc lch pha v khng gian l 900 v gc lch pha v thi gian l 900) vo li in 3 pha (vi gc lch pha nhau v khng gian v thi gian l 1200) th hiu sut ca ng c s b gim. V vy khi s dng cn u vo li in mt pha thng thng.0,5

Cu 19: Cu to v nguyn l lm vic ca sen-sin mt pha ch truyn gc? V d minh ha? (5)

NI DUNGIM

1- Cu to ca xenxin mt pha:

- Xenxin ging 1 my in khng ng b rto dy qun gm 2 phn :

+ Stato: li st trn t dy qun 3 pha u theo kiu hnh Y, t lch nhau trong khng gian 120 in. Dy qun ny c gi l dy qun ng b. Cc u ra thng c k hiu l C1, C2, C30,5

+ Roto: c li st dng cc t v dy qun kch thch kiu tp trung. ni in vi rto ta phi dng 2 vnh trt v 2 chi. Cc u ra ca r to thng c k hiu l P1, P2.0,25

Vi xen xin khng tip xc, dy qun kch thch c qun trn 1 mch t ring v t st mch t stato.0,25

2- S mch in ca xen-xin mt pha ch truyn gc:

- S h xenxin lm vic ch truyn gc gm c 2 xen xin mt lm my pht (F) v mt lm my thu (T). Trc ca r to my pht c ni vi trc c kh ca thit b cn ch bo(v d nh bnh li). Trc ca r to xen xin thu c gn vi trc ca mt hin th (v d kim ch ca ng h ch bo gc b li)0,25

- Cun dy r to ca my pht v my thu ni vi li in xoay chiu (thng l 127V 50Hz, hay 127V, 400Hz)0,25

- Cun dy stato ca hai xen xin u vi nhau theo ng th t pha.0,25

- V hnh nguyn l ca xenxin mt pha lm vic ch truyn gc:

0,5

3- Nguyn l lm vic ca xen-xin mt pha ch truyn gc:

- Khi cho dng in mt pha vo dy qun rto th trong khe h sinh ra t trng p mch. T trng ny s lm cm ng trong cc cun dy qun stato cc sc in ng pha tng ng. Cc sc in ng ca cc pha xenxin pht v thu u c tr s v gc lch pha tng ng nh nhau. Nu trc ca 2 rto so vi 3 cun dy stato l nh nhau, th cc sc in ng cm ng trong 3 cun dy stato ca c 2 xen xin l nh nhau. V vy dng in chy trong cc pha bng 0.0,5

- Vit cc phng trnh sc in ng cm ng trong cc cun dy pha ca cc xenxin thu v pht ng vi gc lch roto (0,5

- Gi s di tc ng ca mt ngoi lc t thit b lm rto my pht F quay i mt gc (, trong khi v tr ca r to xen xin pht vn nm v tr c, lp tc trong mch s xut hin dng cn bng chy gia cc cp pha ca 2 xen xin.0,5

- Kt qu l trong c 2 xen xin u xut hin lc cn bng c xu hng ko cho 2 r to v cng trc (in) vi nhau. Nhng do trc c ca xen xin pht c ni cng vi thit b nn r to xen xin pht khng chu tc ng ca lc cn bng ny(lc c gi tr qu b). 0,25

- i vi r to xen xin thu, do ch ni vi trc kim ch th nn c th coi trc r to xen xin thu l t do. V di tc dng ca lc cn bng r to ca xen xin thu s quay theo hng thu hp gi tr lch v gc gia xen xin pht v thu.0,25

- Nh vy nu quay rto my pht mt gc ( th rto my thu cng quay i mt gc (.0,25

4- Vi du minh hoa: Ve s mach in chi bao goc lai dung xensin0,5

Cu 20: Cu to v nguyn l lm vic ca sen-sin mt pha ch bin p? V d minh ha? (5)

NI DUNGIM

1- Cu to ca xenxin mt pha:

- Xenxin ging 1 my in khng ng b rto dy qun gm 2 phn :

+ Stato: li st trn t dy qun 3 pha u theo kiu hnh Y, t lch nhau trong khng gian 120 in. Dy qun ny c gi l dy qun ng b. Cc u ra thng c k hiu l C1, C2, C30,5

+ Roto: c li st dng cc t v dy qun kch thch kiu tp trung. ni in vi rto ta phi dng 2 vnh trt v 2 chi. Cc u ra ca r to thng c k hiu l P1, P2.0,5

Vi xen xin khng tip xc, dy qun kch thch c qun trn 1 mch t ring v t st mch t stato.0,25

2- S mch in ca xen-xin mt pha ch bin p:

- S h xenxin lm vic ch bin p gm c 2 xen xin mt lm my pht (XXP) v mt lm my thu (XXT). Trc ca r to my pht c ni vi trc c kh ca thit b iu khin (v d nh bnh li). Trc ca r to xen xin thu ng hoc ni vi trc c kh ca thit b phn hi.0,5

- Cun dy r to ca my pht c ni vi li in xoay chiu c in p Uv- Cun dy roto ca my thu dng ly tn hiu ra xoay chiu Ur0,25

- V hnh nguyn l ca xenxin mt pha lm vic ch bin p:

0,5

3- Nguyn l lm vic ca xen-xin mt pha ch truyn gc:

- in p t vo cun kch t (cun dy 1 pha trn roto) ca XXP l: uv = Umsint th trn cun ny s xut hin dng in mt pha sinh ra t trng p mch. T trng ny s lm cm ng trong cc cun dy qun stato cc sc in ng pha tng ng (theo nguyn l lm vic ca my bin p).0,5

- V cc cun dy 3 pha trn stato ca XXP v XXT ni vi nhau nn cc thnh phn sc in ng cm ng trn cun dy 3 pha trn stato ca XXP s gy ra dng in chy lin mch qua cc pha tng ng ca XXT.0,25

- Dng in chy qua dy qun stato XXT s to ra t trng lm cm ng sc in ng trn cun dy 1 pha ca roto XXT (theo nguyn l my bin p) v gi tr in p u ra thu c l:

0,5

Trong :

- k l h s bin p ca XXT;- (1, (2 l gc lch ca roto 2 xenxin0,25

Nhn xt:

- in p ra cng tn s vi in p vo

- Bin ca in p ra ph thuc vo gc lch 1 v 2

+ Nu 1 = 2 ur= 0; ta gi XXP v XXT ng b vi nhau

+ Nu 1 2 < 1800 ur cng pha vi uv+ Nu 1 2 > 1800 ur ngc pha vi uv0,5

4- Vi du minh hoa: ng dng trong h thng li t ng, XXP c ni vi trc ca vlng li hoc trc ca la bn con quay ng b hng i, XXT c ni vi trc ca c cu phn hi gc b li0,5

Cu 21: Cu to v nguyn l lm vic ca bin p quay ch sin cos? Vi du minh hoa? (5)

NI DUNGIM

1- Trnh by cu to:

- V hnh minh ha cu to ca BAQ:

0,5

- Stato: mch t c lm t cc l st k thut in trn c 2 dy qun lch pha 90 in . Mt dy qun l dy qun kch thch, 1 dy qun l dy qun b. Cc u dy stato thng c k hiu l C1 ( C40,5

Rto: mch t c lm t l st k thut in trn c 2 dy qun lch pha 90 in, 1 dy qun gi l dy qun cos CC, 1 dy qun gi l dy qun sin SS.0,25

Thng s rnh ca cc dy qun trn stato l nh nhau v trn roto cng th:

Nhng c th bng hoc khc

0,5

- Cc dy qun ny c thit k c dng hnh sin m bo trong khe h khng kh l hnh sin. Khi my bin p xoay c ti, dng in i2 v i"2 trong cc dy qun w2, w2 to nn t trng (2 v (2, c th chia cc phn dc v ngang trc t trng dy qun s cp (1. 0,5

- T trng ngang trc (2cos( v (2 sin( lm cho t trng tng b mo i, nn quan h hnh sin ca s... vi gc ( b ph hy. trit tiu thnh phn ny, trn stato ta t dy quy ngn mch wn vung gc vi dy qun w1.0,5

- Dng in trong dy qun ngn mch ny s sinh ra t trng b thnh phn t trng ngang trc, do c th gim sai s n mc ti thiu.

dy qun thng thng cc bi dy ca cc loi dy qun (b, kch t,....) t trong 1 rnh th s vng dy l nh nhau, nhng dy qun hnh sin s vng dy trong 1 rnh l hm hnh sin ca v tr khng gian trong khe h . trong 1 rnh ca dy qun hnh sin th :

: gc ca rnh trong t trng khe h0,5

2- Nguyn l lm vic ca my bin p xoay ch sin-cos:

t vo dy qun kch thch s cp w1 trn stato mt in p xoay chiu th khi xoay rto i mt gc ( ta s nhn c u ra dy qun th cp w2 v w2 nm trn rto mt in p xoay chiu u2 bng :

0,5

trong :

0,25

- Nh vy ta thy tr s hiu dng ca in p a ra t l vi sin( v t l vi cos(. 0,25

My bin p xoay c dng trong cc my tnh, cc h tu ng v cc s h thng quay trong trm rada. v.v...0,25

3- Vi du minh hoa: Ve mach in iu khin chn vi bin bc trn tau 159A0,5

Cu 22: Cu to v nguyn l lm vic ca bin p quay ch tuyn tnh? Vi du minh hoa? (5)NI DUNGIM

1- Trnh by cu to:

- V hnh minh ha cu to ca BAQ:

0,5

- Stato: mch t c lm t cc l st k thut in trn c 2 dy qun lch pha 90 in . Mt dy qun l dy qun kch thch, 1 dy qun l dy qun b. Cc u dy stato thng c k hiu l C1 ( C40,5

- Rto: mch t c lm t l st k thut in trn c 2 dy qun lch pha 90 in, 1 dy qun gi l dy qun cos CC , 1 dy qun gi l dy qun sin SS. Thng s rnh ca cc dy qun trn stato l nh nhau v trn roto cng th:

Nhng c th bng hoc khc

0,5

- Cc dy qun ny c thit k c dng hnh sin m bo trong khe h khng kh l hnh sin. dy qun thng thng cc bi dy ca cc loi dy qun ( b, kch t,....) t trong 1 rnh th s vng dy l nh nhau, nhng dy qun hnh sin s vng dy trong 1 rnh l hm hnh sin ca v tr khng gian trong khe h . trong 1 rnh ca dy qun hnh sin th :

: gc ca rnh trong t trng khe h0,5

2- Nguyn l lm vic ca my bin p xoay lm vic ch tuyn tnh:

- S h bin p quay lm vic ch tuyn tnh:

0,5

- Khi my bin p xoay c ti, dng in i2 v i"2 trong cc dy qun w2, w2 to nn t trng (2 v (2, c th chia cc phn dc v ngang trc t trng dy qun s cp (1.0,5

- T trng ngang trc (2cos( v (2 sin( lm cho t trng tng b mo i, nn quan h hnh sin ca s... vi gc ( b ph hy. trit tiu thnh phn ny, trn stato ta t dy quy ngn mch wn vung gc vi dy qun w1.0,5

- Dng in trong dy qun ngn mch ny s sinh ra t trng b thnh phn t trng ngang trc, do c th gim sai s n mc ti thiu.0,25

- Khi gc xoay ( trong khong 0o < ( < 65o, in p u cui hai dy qun ni ni tip w2 v wn t l thun vi gc xoay (, cn dy qun w2 rto ni kn mch vi tng tr Z1 dng b t trng ngang trc.0,25

- My bin p xoay ngy nay c sai s in p khng qu 5%. Trong trng hp c bit, c th lm cho sai s b hn 0,05 ( 0,07%.0,25

- Cng sut ca my bin p xoay thng thng trong khong vi VA vi U = 115V v ( = 50 Hz n 400 ( 2500 Hz.0,25

3- Vi du minh hoa: Trong cc h thng iu khin t ng 0,5

5.3. Phn 3: MY IN NG BCu 23: Phn loi, cu to v nguyn l lm vic ca my in ng b ba pha? Pham vi ng dung? (5)

NI DUNGIM

1- Phn loi my in B:

- Theo kt cu c th chia my in ng b thnh hai loi:

+ My ng b cc n thch hp vi tc quay cao (s cc 2p = 2)

+ My ng b cc li thch hp khi tc quay thp (2p ( 4).0,5

- Theo chc nng, c th chia my in ng b thnh cc loi ch yu sau:

+ My pht in ng b (MF tua bin hi, MF tuabin nc, MF diezel)

+ ng c in ng b (thng P >200KW)

+ My b ng b ( b cng sut phn khng cho li in)0,5

2- Trnh by cu to ca my in B ba pha:

- Phn tnh (stato): Hon ton tng t nh my in KB ba pha (xem p n cu 11)

+ V my (phn tch ging cu 11)0,25

+ Li thp stato (phn tch ging cu 11)0,25

+ Dy qun stato (phn tch ging cu 11)0,25

- Phn quay (roto): Gm li thp v dy qun roto. Ty theo loi my in B ba pha roto cc li hoc cc n m c kt cu c trng:

a- Kt cu roto ca my in ng b cc n:

- Li thp: Rto ca my ng b cc n lm bng thp hp kim cht lng cao, c rn thnh khi hnh tr, sau gia cng v phay rnh t dy qun kch t. Phn khng phay rnh ca rto hnh thnh mt cc t. Cc my in ng b hin i cc n thng c ch to vi s cc 2p = 2, tc quay ca rto l 3000vg/ph v hn ch lc ly tm, trong phm vi an ton i vi thp hp kim ch to thnh li thp rto, ng knh D ca rto khng vt qu 1,1 ( 1, 15 m. tng cng sut my, ch c th tng chiu di l ca rto. Chiu di ti a ca rto vo khong 6,5 m.0,25

- Dy qun: Dy qun kch t t trong rnh rto c ch to t dy ng trn tit din ch nht, qun theo chiu mng thnh cc bi dy ng tm. Cc vng dy ca bi dy ny c cch in vi nhau bng mt lp mica mng. c nh v p cht dy qun kch t trong rnh, ming rnh c nm kn bi cc thanh nm bng thp khng t tnh. Phn u ni (nm ngoi rnh) ca dy qun kch t c ai cht bng cc ng tr thp khng t tnh0,25

b- Kt cu rto ca my ng b cc li:

- Li thp: My ng b cc li thng c tc quay thp, v vy khc vi my ng b cc n, ng knh rto D ca n c th ln ti 15 m trong khi chiu di (l) li nh, vi t l l /D = 0,15 ( 0,20,25

+ Rto ca my in ng b cc li cng sut nh v trung bnh c li thp c ch to bng thp v gia cng thnh khi lng tr hoc khi hnh tr (bnh xe) trn mt c t cc cc t. cc my ln, li thp c hnh thnh bi cc tm thp dy 1 ( 6 mm, c dp hoc c nh hnh sn ghp thnh cc khi lng tr v li thp ny thng khng trc tip lng vo trc my m c t trn gi ca rto. Gi ny lng vo trc my. Cc t t trn li thp rto c ghp bng nhng l thp dy 1 ( 1,5 mm.

+ Vic c nh cc t trn li thp c thc hin nh ui hnh T hoc bng cc bulng xuyn qua mt cc v vt cht vo li thp rto.0,25

- Dy qun: Gm c:

+ Dy qun kch t: c ch to t dy ng trn tit din ch nht qun un theo chiu mng thnh tng cun dy. Cch in gia cc vng dy l cc lp mica hoc aming. Cc cun dy sau khi gia cng c lng vo thn cc.0,25

+ Dy qun cn (nu ch to lm my pht ng b) hoc gi l dy qun m my (nu ch to lm ng c ng b) c t trn cc u cc. Cc dy qun ny ging nh dy qun kiu lng sc ca my in khng ng b ngha lm bng cc thanh ng t vo rnh cc u cc v c ni hai u bi hai vng ngn mch. Dy qun m my ch khc dy qun cn ch in tr cc thanh dn ca n ln hn. Tc dng ca dy qun cn (dy qun m my) l dng cho ch ng c khi khi ng bng phng php khng ng b (lc ny dy qun m my ging nh dy qun roto lng sc ca my in KB).0,25

3- Nguyn l lm vic:My in ng b ch yu lm my pht in nn y s trnh by nguyn l lm vic ch my pht in:

- Khi cho ng c s cp quay rto my pht vi tc nh mc n, ng thi cho dng in mt chiu it vo dy qun rto (dy qun kch thch), th rto s tr thnh nam chm in. T trng ca rto (t s qut qua cc thanh dn ca dy qun stato v cm ng nn trong chng cc s... xoay chiu bin thin vi tn s f1 = n.p/60 (vi n l tc quay ca rto, p l s i cc ca my)0,5

- V hnh minh ha t trng quay 3 pha v dng in tng ng trn cc thanh dn:

0,5

- Gi tr hiu dng ca s... cm ng trong mi pha ca dy qun stato l:

E = 4,44f.w.kdq.0trong : 0 - t thng trong khe h di mt cc t;

w - s vng dy ca mi pha dy qun phn ng;

kdq - h s dy qun.0,25

- Khi dy qun phn ng ca my (dy qun 3 pha stato, c th y hnh Y hoc (.) c ni vi ti bn ngoi, dng in ba pha i xng i lch nhau v thi gian 1200 in chy trong dy qun ba pha t lch nhau trong khng gian mt gc 1200 in s sinh ra t trng quay vi tc l: n1 = 60f1/p = n0,25

4- Phm vi ng dng:

- Ch yu dng lm my pht in 1 pha, 3 pha- Lm my b ng b trong cc khu cng nghip (b lng cng sut phn tc dng m cc ng c khng ng b tiu th)0,25

Cu 24: Phn tch t trng trong my in ng b? T trng my in ng b ph thuc nhng yu t no? (5)NI DUNGIM

1- Nu tn cc thnh phn t trng:

a- Trng hp khi my lm vic khng ti (I = 0): T trng my in ng b ch c thnh phn t trng cc t Ft do dng in kch t mt chiu it to nn0,25

b- Trng hp khi my lm vic c ti (I 0): Trong my ngoi t trng Ft cn c t trng F do dng in xoay chiu phn ng I to nn. Vi my 3 pha F l t trng quay, t trng ny bao gm t trng c bn v cc thnh phn t trng bc cao. Cc thnh phn t trng bc cao ny nu c tr s ln s gy ra cc tn hao ph trong my in ng thi gy ra nhiu v tuyn i vi cc thit b in.0,25

T trng tng hp (t trng h cm) trong khe h khng kh F ( c to ra do s tng hp ca t trng cc t v t trng phn ng. Tc dng ca t trng phn ng F ln t trng cc t Ft c gi l phn ng phn ng.F( = Ft + F0,25

2- Phn tch cc thnh phn t trng trong my in ng b:

a- Thnh phn t trng cc t:

* V hnh minh ha v gii thch:

0,5

* Phn tch:

- Thnh phn ca t trng cc t gm:

+ T trng chnh (t: Khp mch qua khe h khng kh ( m mc vng vi dy qun phn ng to nn s.. cm ng trn dy qun phn ng e0.0,25

+ T trng tn ((t: Khng i qua khe h khng kh m mc vng vi cc cun dy khc cc ca chnh dy qun kch t. T trng ny khng gy tn hao trong cun dy kch t (v y l dy qun c dng 1 chiu chy qua nn ec. = -jX.Ikt = 0)0,25

* Bn cht ca t trng cc t:- T trng cc t c to ra do dng in kch t sinh ra i vi my in roto cc li v cc n u c dng khng sin.0,25

- Do khe h gia mt cc v phn ng khng u: nh gia v ln hn mm cc nn mt t thng s tp trung ln hn gia mt cc (Ti khe h nh th t tr s gim). to ra dng sng ca t trng c dng hnh sin th vic ch to mt cc t l ht sc kh khn nn trn thc t thy sng bin thin ca t trng cc t khng c dng hnh sin.0,25

- i vi my in roto cc n: Bc cc c hnh thnh trn mt cc c khe h u nhau gm 2 phn: mt phn c qun dy kch t v 1 phn khng cha dy qun. Chnh v vy, dng sng ca t trng cc t c dng bc thang trn mt cc.0, 25

Ta c th phn tch dng sng ca t trng cc t thnh cc thnh phn t trng c bn v cc thnh phn t trng bc cao (3, 5, 7,). Tuy nhin nh hng ca cc thnh phn t trng bc cao l khng ln c th b qua. ng thi chng cng c th b hn ch nh p dng cc k thut nh rt ngn bc dy qun kch t, thc hin qun ri, ch to mt cc hp l hay to rnh xo trn roto. V vy khi nghin cu c th coi t trng cc t bin thin theo quy lut hnh sin.0,25

b- Thnh phn t trng dy qun phn ng (t trng phn ng):

* V hnh minh ha v gii thch:

0,5

* Phn tch:

- Khi mch t khng bo ha th c th coi t trng phn ng khng ph thuc vo t trng cc t.

- Cng tng t nh t trng cc t, t trng phn ng do dng in phn ng sinh ra bao gm 2 thnh phn:0,25

+ T trng chnh: Khp kn mch qua khe h khng kh tc dng ln t trng cc t to nn phn ng phn ng v cm ng trong dy qun phn ng s.. e.0,25

+ T trng tn: Mc vng qua cc vng dy ca dy qun phn ng m khng i qua khe h khng kh. V vy n khng nh hng n hnh dng khe h khng kh (nh hng khng r rt, nn my in roto cc n v cc li u nh nhau). Thnh phn t trng ny s lm cm ng trong dy qun phn ng s.. tn e (.0,25

* Bn cht ca t trng dy qun phn ng:- T trng phn ng ph thuc vo kt cu my in c dng roto cc li hay cc n.0,25

+ i vi my cc li: Do khe h dc trc v ngang trc l khc nhau nn t trng phn ng theo hai trc ny cng c dng khc nhau. Mc d sc t ng phn ng dc trc v ngang trc u bin thin theo quy lut hnh sin nhng t cm phn ng dc trc v ngang trc cc li c dng khng sin. y l nguyn nhn khin cc thnh phn s.. phn ng bin thin khng c dng hnh sin ng thi gy ra cc tn hao trong my in. Tuy nhin khi nghin cu ta c th b qua cc thnh phn t trng bc cao ny v c th ci thin dng sng bng cc bin php nh trnh by trn.0,25

- i vi my in roto cc n: Do khe h khng kh l u nn t cm do thnh phn s.t. sng c bn sinh ra cng c dng hnh sin. Chnh v vy khi nghin cu khng cn phi phn tch thnh cc thnh phn t trng dc trc v ngang trc nh trng hp my roto cc li.0,25

- Khi xem xt c th coi chng u bin thin theo quy lut hnh sin v to ra cc s.. bin thin theo dng hnh sin0,25

Cu 25: Trnh by phn ng phn ng trong my in ng b? (5)

NI DUNGIM

1- Khi nim v phn ng phn ng trong my in ng b:Tc dng ca t trng phn ng ln t trng cc t c gi l phn ng phn ng. Ty theo tnh cht ca ti m trc t trng phn ng s lm thnh mt gc nht nh vi trc t trng cc t. Nh vy phn ng phn ng s mang tnh cht khc nhau ty theo tnh cht tr, dung hay cm khng ca ti. Ngoi ra v trong my in cc n khe h l u, cn trong my in cc li khe h dc trc v ngang trc khc nhau, nn s... cm ng trong dy qun phn ng do t trng phn ng v cc in khng ca t trng phn ng hai loi my hon ton khng ging nhau v cn c nghin cu ring bit.0,5

- nghin cu phn ng phn ng trong 2 loi my in ta xt tng quan v t trng cc t vi t trng phn ng ca my in ng b 3 pha, mi pha c tng trng bng mt vng dy ti thi in t v chiu dng in nh biu din trn hnh0,25

- V hnh minh ha v gii thch:

0,5

- Ti thi im t ta c:

0,25

- Xt tnh cht phn ng phn ng theo tnh cht ca ti: Xt ti pha A ca my in c ti Zt = Rt + jXt; Xb = X + X(; EA l s.. khng ti pha A (EA = E0)

- Gc lch pha gia dng v s.. cm ng c tnh theo cng thc:

0,25

- Nguyn tc v v xc nh gc lch pha:

+ Gi s t trng kch t c dng: khi ta c s.. cm ng do t trng cc t to ra l EA = E0:

nh vy, t trng cc t s vt pha trc s.. cm ng mt gc 900.

+ Dng in phn ng v t trng phn ng cng pha nhau (theo cng thc nu).

+ Gc lch pha gia dng in phn ng v s.. pha phn ng ph thuc vo tnh cht ca ti.0,25

2- Phn tch phn ng phn ng trn hnh v theo ti:

a- Trng hp ti thun tr: Zt = Rt:- V hnh minh ha v gii thch:

0,5

- Kt lun: Phn ng phn ng i vi ti thun tr l ngang trc0,25

b- Trng hp ti thun cm: Zt = jXt (Xt > 0):- V hnh minh ha v gii thch:

0,5

- Kt lun: Phn ng phn ng i vi ti tnh cht thun cm l ngang trc v dc trc kh t0,25

c- Trng hp ti thun dung: Zt = -jXt (Xt > 0):

- V hnh minh ha v gii thch:

0,5

- Kt lun: Phn ng phn ng i vi ti tnh cht thun cm l ngang trc v dc trc tr t0,25

d- Trng hp ti hn hp: Zt = Rt + jXt:

- V hnh minh ha v gii thch:

0,5

- Kt lun: Ti hn hp c th l ti tnh cht cm hoc tnh cht dung khng a ra kt lun.

+ Ti tnh cht cm khng (0 < ( < (/2): p..p. l ngang trc v dc trc kh t

+ Ti tnh cht dung khng (- (/2 < ( < 0 ): p..p. l ngang trc v dc trc tr t0,25

Cu 26: S mch thay th v cc phng trnh cn bng in p ca my in ng b? (5)

NI DUNGIM

1- S mch in thay th ca my in ng b:- V cu to ca my in ng b c th l cc n hoc cc li v tng ng my s c nhng c im khc cho nn trong tng vn trn ta cng cn xt ring bit i vi tng loi my;0,25

- Ch lm vic ca my in ng b tc quay n = const c th hin r rng thng qua cc quan h gia cc i lng E, U, I, It, cos(, trong mt s quan h chnh c suy ra t phng trnh cn bng in p ca my. ti i xng ta c th xt ring r tng pha v phng trnh cn bng in p tng qut ca mt pha lm c s.0,25

- V mch in thay th ca mt pha:

0,5

- Gii thch cc i lng trn s 0,5

2- Vit phng trnh cn bng in p ca my in ng b:a- Ch my pht in:

- i vi my in ng b roto cc n:

0,5

- i vi my in ng b roto cc li: Phn s.t. phn ng F thnh hai thnh phn dc trc Fd v ngang trc Fq

vi:

0,5

T thng (d, (q tng ng vi cc s.t. . Fd , Fq s sinh ra trong dy qun phn ng cc s..:

0,5

Phng trnh cn bng in p c dng:

0,5

S.. tn do t trng tn phn ng sinh ra khng ph thuc vo t dn khe h nn c tr s khng i theo 2 hng dc trc v ngang trc l nh nhau. Tuy nhin tin biu din ta c th phn tch chng thnh cc thnh phn nh sau:

0,5

Cui cng ta c phng trnh cn bng in p:

Trong t:

l in khng ng b dc trc (cun dy phn ng)

l in khng ng b ngang trc (cun dy phn ng)0,25

b- Ch ng c in:- Khi chuyn sang lm vic nh ng c in ng b, my pht ra cng sut m a vo mng in hay ni khc i tiu th cng sut in ly t mng bin thnh c nng. Nh bit, ng c ng b thng c cu to cc li nn nu gi in p li in l U, th ta s c phng trnh cn bng in p ca ng c in ng b roto cc li s l0,5

- Phng trnh cn bng in p:

0,25

Cu 27: th vc t ca my in ng b lm vic ch my pht vi ti c tnh cht cm khng? (5)NI DUNGIM

1- Vit cc phng trnh cn bng in p ca my pht in ng b:- i vi my in ng b roto cc n:

0,5

- i vi my in ng b roto cc li:

0,5

2- Trnh by quy tc v th vc t:

- Da vo cc cng thc cho xc nh v tr tng i gia cc thng s trong mch in:

+ vi Ft = F0 l t trng cc t (thnh phn t trng ca my in lc khng ti) v F l t trng phn ng (Ch tnh cc thnh phn t trng c bn). Xc nh theo quy tc hnh bnh hnh (cng vc t).

+ sinh ra nn s vt pha trc mt gc 900.

+ cng pha vi dng in phn ng sinh ra n l

+ Gc lch pha gia v ph thuc theo tnh cht ca ti.

- thun li khi v ta ly vc t lm chun (nm trn trc tung) sau cn c vo mi quan h in t gia cc thnh phn v vc t dng ( ( ((

0,5

- Ta v th vc t da vo mi quan h in t v tnh cht ca ti:

+ Ti tnh cht cm: 0 < ( < 900 (hnh 2a): Phn ng phn ng l ngang trc v dc trc kh t v vy

+ Ti tnh cht dung: - 900< ( < 0 (hnh 2b): : Phn ng phn ng l ngang trc v dc trc tr t v vy

0,5

2- V th vc t v gii thch quy trnh v i vi ch my pht, ti tnh cht cm:a- Trng hp my pht in ng b roto cc n:- V hnh theo quy trnh:

0,5

- Gii thch cc thnh phn c v0,5

- Rt ra kt lun t th vc t0,5

b- Trng hp my pht in ng b roto cc li:- V hnh theo quy trnh:

0,5

- Gii thch cc thnh phn c v0,5

- Rt ra kt lun t th vc t0,5

Cu 28: Trnh by cc dng tn hao v gin nng lng ca my in ng b? (5)

NI DUNGIM

1- Cc dng tn hao trong my in ng b:- Tn hao ng l cng sut mt mt trn dy qun phn tnh vi gi thit l mt dng in phn b u trn tit din ca dy dn. Tn hao ny ph thuc vo tr s mt dng in, trng lng ng v thng c tnh nhit 75(C;0,5

- Tn hao st t l cng sut mt mt trn mch t (gng v rng) do t trng bin i hnh sin (ng vi tn s f1). Tn hao ny ph thuc vo tr s ca t cm, tn s, trng lng li thp, cht lng ca tn silic, trnh cng ngh ch to li thp;0,5

- Tn hao kch t l cng sut tn hao trn in tr ca dy qun kch thch v ca cc chi than. Nu my kch thch t trn trc ca my ng b th cng sut tn hao trn phi chia cho hiu sut ca my kch thch;0,5

- Tn hao ph bao gm cc phn sau:

+ Tn hao ph do dng in xoy cc thanh dn ca dy qun stato v cc b phn khc ca my di tc dng ca t trng tn do dng in phn ng sinh ra.

+ Tn hao b mt cc t hoc b mt ca li thp rto my cc n do stato c rnh v nh vy t cm khe h c sng iu ha rng. Do tc dng mn chn ca dng xoy, su trong li thp khng c tn hao ny.

Tn hao rng ca stato do s p mch ngang v dc ca t thng chnh v do cc sng iu ha bc cao vi tn s khc f1.0,5

- Tn hao c bao gm:+ Tn hao cng sut cn thit a khng kh hoc cc cht lm lnh khc vo cc b phn ca my.

+ Tn hao cng sut do ma st trc v b mt rto v stato khi rto quay trong mi cht lm lnh (khng kh, . . .)0,5

- nh gi tn hao bng hiu sut my in ng b:

trong :

P2 l cng sut u ra ca my;

(p l tng tn hao trong my.

0,5

Hiu sut ca cc my pht ng b lm lnh bng khng kh cng sut 0,5 ( 3 ngn kW vo khong 92 ( 95%; cng sut 3,5 ( 100 ngn kW vo khong 95 ( 97,8%. Nu lm lnh bng hyr th hiu sut cng c th tng khong 0,8%.0,5

2- Gin nng lng my in ng b:

- Trng hp my pht in ng b:

+ Gi th rng my ng b c cu to thng thng, ngha l cc t t ln rto v my kch thch t trn cng trc.

+ trng hp my pht in ng b th cng sut in t Pt chuyn t rto sang stato bng cng sut c P1 a vo tr cc tn hao c pc, tn hao kch t pt v tn hao ph pf do cc t trng bc cao trong st stato v rto:

Pt = P1 ( pc + pt + pf).0,5

+ Cng sut in P2 u ra s bng cng sut in t tr i tn hao ng pCu trn dy qun phn ng v tn hao st t pFe.

P2 = Pt pCu pFe

0,5

- Trng hp ng c in ng b: i vi ng c in th qu trnh bin i nng lng tin hnh ngc li. S nng lng ca my pht in v ng c in ng b trnh by trn hnh 5. Ta thy trng hp ng c in, cng sut in t Pt truyn qua t trng t stato sang rto, ngoi ra tn hao kch t pt ly t cng sut in ca mng khc vi trng hp my pht in, ly t cng sut c trn trc.0,5

Cu 29: Phn tch c tnh gc cng sut tc dng ca my pht in ng b? (5)

NI DUNGIM

1- Khi nim:c tnh gc cng sut tc dng ca my in ng b l quan h P = f(() khi gi Eo = const (tc gi cho dng in kch t It = const), U = const, trong ( l gc ti gia cc vct s... Eo v in p U. Vic nghin cu c tnh ny cho php gii thch c nhiu tnh cht quan trng ca my. Trong khi nghin cu c tnh gc , n gin ta b qua R v tr s ca n rt nh so vi cc in khng ng b (Xb, Xd, Xq).0,5

2- Phn tch c tnh gc cng sut tc dng ca my in ng b:Nh bit, cng sut ca my ng b u cc ca my bng:

P = m1.U.I. cos(; Q = m1.U.I. sin(- ch my pht in: P > 0 ( cos( > 0

+ Nu Q > 0 ( sin( > 0: My pht cng sut phn khng cp cho li in

+ Nu Q < 0 ( sin( < 0: My tiu th cng sut phn khng ca li in0,5

- ch ng c: P < 0 ( cos( < 0:

+ Nu Q > 0 ( sin( > 0: My pht cng sut phn khng cp cho li in

+ Nu Q < 0 ( sin( < 0: My tiu th cng sut phn khng ca li in0,5

a- c tnh gc cng sut tc dng ca my in ng b cc li:

- V th vc t dng bin i ca my in ng b cc li:

0,5

- i vi my cc li, theo th vct dng bin i coi R = 0, ta c:

trong : gc lch pha ( = ( ( 0,25

Do :

P = m1UI cos( = m1UI cos(( ()

= m1U(Icos( cos( + Isin( sin()

= m1U(Iq cos( + Id sin()

hay:

0,25

trn l biu thc ton hc ca cng sut tc dng P = f(() trong iu kin Et (hoc it) khng i v in p U ca my in u cc my khng i.0,25

- Tr s ca Pu nh hn nhiu so vi Pe. Ta thy trong biu thc th quan h P = f(()trong my cc gm hai thnh phnt: thnh phn Pe t l vi sin ( v ph thuc vo Eo (hoc it) v thnh phn Pu t l vi sin2( v khng ph thuc vo Eo (hoc it).- Khi khng c hoc mt kch t It = 0 ( Ft = 0 ( E0 = 0 ( Pe = 0 nhng P = Pu ( 00,25

b- c tnh gc cng sut tc dng ca my in ng b cc n:

- i vi my in roto cc n: V khe h u nn t tr dc trc v ngang trc l nh nhau nn Xd = Xq = Xb v vy ta c phng trnh:

0,5

- Nh vy i vi my in roto cc n th khi It = 0 ( Ft = 0 ( E0 = 0 ( P = 0

- Da vo c tnh gc cng sut tc dng ta chia my ra cc ch lm vic:

+ Ch my pht: P > 0 ( sin( > 0 ( 0 < ( < 1800

+ Ch ng c: P < 0 ( sin( < 0 ( - 1800 < ( < 00,5

3- V th c tnh gc cng sut tc dng tng qut:

0,5

- Kt lun: Nh vy nu gi cho gi tr ca cc thnh phn E0 v U khng i th cng sut tc dng ca my in s thay i ty thuc vo gi tr ca gc ti (. Da vo th vc t ta thy, gc ti thay i khi tnh cht hoc gi tr ca ti thay i.0,5

Cu 30: Phn tch c tnh gc cng sut phn khng ca my pht in ng b? (5)

NI DUNGIM

1- Khi nim:c tnh gc cng sut phn khng ca my in ng b l quan h Q = f(() khi gi Eo = const (tc gi cho dng in kch t It = const), U = const, trong ( l gc ti gia cc vct s... Eo v in p U. Trong khi nghin cu c tnh gc , n gin ta b qua R v tr s ca n rt nh so vi cc in khng ng b (Xb, Xd, Xq).0,5

2- Phn tch c tnh gc cng sut tc dng ca my in ng b:

Nh bit, cng sut ca my ng b u cc ca my bng:

P = m1.U.I. cos(; Q = m1.U.I. sin(- ch my pht in: P > 0 ( cos( > 0

+ Nu Q > 0 ( sin( > 0: My pht cng sut phn khng cp cho li in

+ Nu Q < 0 ( sin( < 0: My tiu th cng sut phn khng ca li in0,5

- ch ng c: P < 0 ( cos( < 0:

+ Nu Q > 0 ( sin( > 0: My pht cng sut phn khng cp cho li in

+ Nu Q < 0 ( sin( < 0: My tiu th cng sut phn khng ca li in0,5

a- c tnh gc cng sut phn khng ca my in ng b cc li:

- V th vc t dng bin i ca my in ng b cc li:

0,5

- Cng sut phn khng ca my in ng b bng:

Q = mUI sin( = mUI sin(( ()

= mU(Isin( cos( + Icos( sin()

= mU(Id cos( Iq sin()

Sau khi bin i ta c:

0,5

b- c tnh gc cng sut phn khng ca my in ng b cc n:

0,5

T cc cng thc ta c cc ch lm vic ca my nh sau:

- Ch my pht: P > 0 ( sin( > 0 ( 0 < ( < 1800

+ Nu Q > 0 ( cos( > U/E0: My pht cng sut phn khng cp cho li in

+ Nu Q < 0 ( cos( < U/E0: My tiu th cng sut phn khng ca li in0,5

- Ch ng c: P < 0 ( sin( < 0 ( - 1800 < ( < 0+ Nu Q > 0 ( cos( > U/E0: My pht cng sut phn khng cp cho li in

+ Nu Q < 0 ( cos( < U/E0: My tiu th cng sut phn khng ca li in0,5

3- V th c tnh gc cng sut tc dng tng qut:

0,5

- Kt lun, khi gii hn gc (:

+ My pht ra cng sut phn khng khi ( < ( < +(tng ng vi ch my lm vic qu kch t.

+ My tiu th cng sut phn khng ca li in khi ( < ( hoc ( > +(tng ng vi ch my lm vic thiu kch t.

+ Khi khng ti th E0 = U v ( = 0 nn Q = Qmax. Nu tng ti v ( tng th Q gim0,5

Cu 31: iu chnh cng sut tc dng v cng sut phn khng trong cc my pht in ng b lm vic song song? (5)NI DUNGIM

1- ngha vic phn phi:- Ti ca cc ph ti tiu th thng lun thay i theo iu kin ca sn xut hoc cng c th c trng hp tuy ti khng thay i nhng do iu kin vn hnh ca li in m cn thit phi thay i ch lm vic ca cc my pht in, do trn thc t phi iu chnh cng sut tc dng P v cng sut phn khng Q ca my pht in ng b;

- Cng sut tc dng v cng sut phn khng thay i s nh hng n kh nng mang ti ca cc my pht in v lm thay i h s cos(.0,25

2- iu chnh cng sut tc dng:a- Trng hp my pht in lm vic trong h thng in cng sut v cng ln:- Khi my pht in lm vic trong h thng in c cng sut v cng ln (cng sut li ln hn rt nhiu cng sut ca mt my pht) th khi s thay i cc thng s ca mt my pht s khng lm thay i in p U v tn s ca li in.0,25

- Vit cng thc tnh cng sut P:

0,25

- V hnh minh ha, gii thch cc thnh phn:

0,5

- trng hp ny U v f l khng i nn nu gi dng in kch thch it khng i th Eo l hng s th P l hm s ca gc (. 0,25

- ch lm vic xc lp cng sut tc dng P ca my ng vi gc ( nht nh phi cn bng vi cng sut c trn trc lm quay my pht in. ng biu din cng sut c ca ng c s cp c biu th bng ng thng song song vi trc ngang v ct c tnh gc im A. 0,25

- Nh vy mun iu chnh cng sut tc dng P ca my pht th phi thay i gc (, ngha l giao im A bng cch thay i cng sut c trn trc my (ngha l iu chnh lng nhin liu ca ng c iezel).0,25

- Phm vi iu chnh: Trong gii hn lm vic n nh ca h thng. Trn thc t vn hnh, phng trng hp U hoc Eo gim hoc nhng nguyn nhn khc lm cho cng sut P a ra li in gim theo nhung vn duy tr c ng b, my pht in thng lm vic vi cng sut nh mc Pm ng vi ( < 30(.- Cn ch rng khi iu chnh cng sut tc dng P, do ( thay i nn cng sut phn khng cng thay i theo0,25

b- Trng hp my pht in cng sut tng t lm vic song song

Gi th c hai my pht in cng sut bng nhau lm vic song song. trng hp ny, trong iu kin ti ca li in khng ti, khi tng cng sut tc dng ca mt my m khng gim tng ng cng sut tc dng ca my kia th tn s ca li in s thay i cho n khi c s cn bng mi v khin cho h dng in phi lm vic trong iu kin tn s khc nh mc. V vy, gi cho f = const khi tng cng sut tc dng ca mt my th phi gim cng sut tc dng ca my kia. Chnh cng bng cch m c th thay i s phn phi cng sut tc dng gia hai my.0,5

3- iu chnh cng sut phn khng ca my pht in ng ba- Trng hp my pht in lm vic trong h thng in cng sut v cng ln:

(khi cng sut tc dng ca my c gi khng i)

- Vit cng thc tnh Q trng hp my in roto cc n:

0,25

- V hnh minh ha:

0,5

- V P = mUIcos( ( OA l khng i, v vi iu kin U = const nn khi thay i Q, mt ca vct I lun nm trn ng thng 1, thng gc vi U. Vi mi tr s ca I s c mt tr s ca cos ( v v th vct s... tng ng s xc nh c ln ca vct Eo, t suy ra c dng in kch thch it cn thit sinh ra Eo. Cng cn ch rng, P = mUEosin(/xd ( P1 = const, trong U, xd khng i nn P ( Eosin( = OB = const v mt ca vct Eo lun nm trn ng thng 2 thng gc vi OB.0,25

- Khi gi U, f, v P khng i th:

+ NuE0cos( < U th Q < 0

+ NuE0cos( = U th Q = 0

+ NuE0cos( > U th Q > 00,25

- Khi Q < 0 ngha l my tiu th cng sut phn khng ca li in to ra t trng, my thiu kch t.

- Khi Q > 0 my pht cng sut phn khng cung cp cho ti, my qu kch t.0,25

- Nhn cc cng thc trn, mun thay i cng sut phn khng v gi cho P = const, th phi thay i E0 ngha l phi iu chnh dng kch t. Mun tng cng sut phn khng pht ra, phi tng dng in kch t. 0,25

b- Trng hp my pht in cng sut tng t lm vic song song

Trong trng hp cng sut ca li in nh (th d ch c hai my pht in cng sut bng nhau lm vic song song), nu tng dng in kch thch it ca mt my m vn gi dng in kch thch ca my th hai khng i, th do cng sut phn khng ca my I tng, tng cng sut phn khng s tng lm thay i in p U ca li in, nh hng n trng thi lm vic bnh thng ca h dng in. Nh vy duy tr trng thi lm vic bnh thng ca li in vi U = const, khi tng dng in kch thch ca mt my th phi gim tng ng dng in kch thch ca my th hai. Bng phng php s thc hin c s phn phi li cng sut phn khng Q gia hai my pht in0,5

Cu 32: Cc c tnh c bn ca my pht in ng b? V s th nghim v phn tch c tnh ngoi, c tnh iu chnh? (5)NI DUNGIM

1- Trnh by cc c tnh c bn ca my pht in ng b:- c tnh khng ti Uo = Eo = f(it) khi I = 0; f = fm- c tnh ngn mch In = f(it) khi U = 0; f = fm- c tnh ngoi U = f(I) khi it = const; cos( = const; f = fm- c tnh iu chnh it = f(I) khi U = const; cos( = const; f = fm- c tnh ti U = f(it) khi I = const; cos( = const; f = fm0,5

2- V s mch th nghim xy dng cc ng c tnh ca my pht ng b:

0,5

3- Phn tch cc ng c tnh iu chnh v c tnh ngoi:a- c tnh ngoi:- Khi nim: c tnh ngoi l quan h gia in p my pht v dng in ti (U = f(I)) khi gi dng kch t khng i (it = const), tnh cht ti khng i (cos( = const) v tn s my pht bng nh mc (f = fm).0,25

- c tnh ngoi cho thy lc gi kch thch khng i, in p ca my thay i nh th no theo ti.0,25

- V hnh c tnh ngoi ca my pht in ng b:

0,5

- Ch rng trong mi trng hp phi iu chnh dng in kch thch sao cho khi I = Im c U = Um, sau gi n khng i khi thay i ti. Dng in it ng vi U = Um; I = Im; cos( = cos(m; f = fm c gi l dng in t ha nh mc.0,5

- Nhn xt: + T c tnh ngoi ta thy dng ca c tnh ngoi ph thuc vo tnh cht ca ti. Nu ti c tnh cm khi I tng, phn ng kh t ca phn ng tng, in p gim v ng biu din i xung. 0,5

+ Ngc li nu ti c tnh dung khi I tng, phn ng phn ng l tr t, in p tng v ng biu din i ln.0,25

2- c tnh iu chnh ca my pht ng b:- Khi nim: c tnh iu chnh l quan h it = f(I) khi U = const; cos( = const; f = fm. c tnh cho bit chiu hng iu chnh dng in it ca my pht ng b gi cho in p U u my khng i. 0,25

- V hnh c tnh iu chnh ca my pht in ng b:

0,5

- Nhn xt v c tnh iu chnh:

+ Ta thy vi ti cm khi I tng, tc dng kh t ca phn ng phn ng cng tng lm cho U b gim. gi cho U khng i phi tng dng in t ha it0,5

+ Ngc li vi ti dung khi I tng, mun gi U khng i phi gim it.0,25

+ Thng thng cos(m = 0,8 (ti cm), nn t khi khng ti (U = Um; I = 0) n ti nh mc (U = Um; I = Im) phi tng dng in t ha it khong 1,7 ( 2,2 ln.0,25

Cu 33: Phn tch iu kin ho ng b my pht in xoay chiu ba pha? Nu cac phng phap hoa ng b? (5)NI DUNGIM

1- Nu tn cc iu kin khi ha ng b cc my pht in xoay chiu ba pha:

- Mc ch ca vic ha ng b: Khi ghp mt my pht in ng b lm vic song song trong h thng in lc hoc vi mt my pht in ng b khc, trnh dng in xung v cc mmen in t c tr s rt ln c th sinh ra s c lm hng my v cc thit b in khc, gy ri lon trong h thng in lc th cc tr s tc thi ca in p my pht in v h thng in lc phi lun bng nhau.0,5

- Cc iu kin ha ng b:

+ in p ca my pht UF phi bng in p ca li in UL0,5

+ Tn s ca my pht fF phi bng tn s ca li in fL0,5

+ Th t pha ca my pht phi ging th t pha ca li in0,5

+ in p ca my v ca li phi trng pha nhau.0,5

2- Phn tch cc iu kin ha ng b:

- Nu khng m bo ng cc iu kin ni trn khi ghp song song my pht in c th xy ra cc s c nghim trng, th d nh khi ng cu dao m in p ca my pht v ca li lch pha nhau 180( th s tng ng vi ni ngn mch my pht in vi in p UF - UL = 2UF ; dng in xung khi ng cu dao c th ln gp hai ln dng in ngn mch thng thng; lc v mmen in t s ln gp bn ln, ph hng dy qun, kt cu thp, li thp, trc, . . . ca my pht in.0,5

- Khi ghp song song, vic iu chnh in p UF ca my pht ng b c thc hin bng cch thay i dng in kch thch ca my, tn s fF ca my c iu chnh bng cch thay i mmen hoc tc quay ca ng c s cp lai my pht in.0,5

- S trng pha gia in p ca my pht in v ca li in c kim tra bng n, vnmet c ch s khng hoc dng c o ng b. Th t pha ca my pht in thng ch c kim tra mt ln sau khi lp rp my v ha ng b vi li in ln u.0,5

3- Nu tn cc phng php ha ng b :

- Nhm phng php ha ng b chnh xc: Tun th tt c cc iu kin trn

+ Phng php dng h thng n quay

+ Phng php dng h thng n ti (n tt)

+ Phng php dng ng b k kiu in t0,5

- Phng php t ng b (ha ng b khng chnh xc): Khng phi so snh tn s, tr s gc pha cc in p ca my pht in cn c ghp song song v ca li in. Cn ng ptmt my pht cn ha vo li in trc khi tin hnh cp ngun kch t cho my pht in.0,5

Cu 34: Phn tch phng php ho ng b bng h thng n quay? (5)

NI DUNGIM

- S mch in ho ng b gia 2 my pht in theo kiu n quay:

0,5

0,5

- Gii thiu s : F1 l my pht in ang lm vic v F2 l my pht in cn em ghp song song vi F1. B ng b kiu nh sng c hnh thnh bng cc bng n 1, 2 v 3. Hai trong ba bng n th d cc n 2, 3 phi c ni vi cc u khng tng ng ca cu dao D2. 0,5

- Quy trnh thc hin ha ng b:

+ Kim tra iu kin in p U: Trong qu trnh ha ng b thng phi iu chnh ng thi in p UF v tn s fF ca my pht in F2. in p UF ca my pht in c kim tra theo iu kin UF = UL(trong UL l in p ca li in v cng l in p ca my pht in F1 ang lm vic) bng vnmt V c cu dao i ni. 0,5

+ Tn s v th t pha c kim tra bng b ng b vi ba n 1, 2 v 3.

Trong qu trnh ghp song song nu th t pha ging nhau th khi fF ( fL cc n 1, 2, 3 s ln lt sng v tt to thnh nh sng "quay".0,5

- Gii thch nguyn l: V in p t vo cc n s khng bng nhau v thay i ln lt trong phm vi 0 ( (U ( 2UF theo s vect. Khi fF > fL nu n quay theo mt chiu nht nh th khi fF < fL nh sng s quay theo chiu ngc li. Tc quay nhanh hoc chm ph thuc vo s khc nhau gia fF v fL. 0,5

+ Thc hin ng b f: iu chnh cho fF = fL v tc n quay tht chm (fF ( fL) v i cho khi n khng ni cho (n 1) tt hn v cc n ni cho (2 v 3) sng bng nhau ng vi lc cc in p ca my pht in v li in trng pha nhau th c th ng cu dao D2.0,5

- Ch khi thc hin ha: Khi ha ng b bng b ng b kiu n, nu theo s ni tt m kt qu c n quay hoc nu theo s ni kiu n quay m kt qu c n cng sng v tt th nh vy l th t pha ca my pht in khc vi th t pha ca li in. 0,5

Trong trng hp phi trao i hai trong ba u dy tc l hai trong ba pha ca my pht in vi cu dao D2.0,25

- u im: Cu to n gin, d thc hin, mc ch d phng cho phng php khc.0,25

- Nhc im : Thi im ng p t mt hon ton tu thuc vo kinh nghim ngi vn hnh, nn c kh nng gy xung dng trong mng in. Thi gian ho c th ko di.0,25

- Phm vi p dng: Phng php ha ng b dng nh sng thng c dng cho cc my pht in ng b cng sut nh.0,25

Cu 35: Phn tch phng php ho ng b bng h thng n tt? (5)

NI DUNGIM

- S mch in ho ng b gia 2 my pht in theo kiu n tt:

0,5

0,5

- Gii thiu s : F1 l my pht in ang lm vic v F2 l my pht in cn em ghp song song vi F1(hoc li in). B ng b kiu nh sng c hnh thnh bng cc bng n 1, 2 v 3. Mi bng n 1, 2, 3 ca b ng b c ni gia hai u tng ng ca cu dao D2.0,5

- Quy trnh thc hin ha ng b:

+ Thc hin ng b U: Trong qu trnh ha ng b thng phi iu chnh ng thi in p UF v tn s fF ca my pht in F2. in p UF ca my pht in c kim tra theo iu kin UF = UL(trong UL l in p ca li in v cng l in p ca my pht in F1 ang lm vic) bng vnmt V c cu dao i ni.0,5

+ Tn s v th t pha c kim tra bng b ng b vi ba n 1, 2 v 3.

Khi tn s fF ( fL th in p UF - UL t vo cc n 1, 2, 3 s c tn s fF - fL. Nu th t pha ca my pht in v ca li in ging nhau th c ba bng n s ln lt cng tt v cng sng nh nhau vi tn s fF - fL .0,5

+ Gii thch nguyn l: S d nh vy l v cc in p (U t ln ba bng n chnh l hiu s cc in p pha tng ng ca hai hnh sao in p ca my pht in F2 v ca li in, quay vi cc tn s gc (F = 2(fF v (L = 2(fL nh trn s vect. R rng l khi fF ( fL th cc in p t vo ba bng