Þjóðhagsreikningar og reikningsskil sveitarfélaga

• Fjármál hins opinbera í þjóðhagsreikningum

• Rekstrarjöfnuður, tekjujöfnuður og hrein eign

• Fjármál sveitarfélaga á þjóðhagsgrunni

• Kröfur alþjóðasamfélagsins um upplýsingar um fjármál

hins opinbera, þ.e. ríkis og sveitarfélaga

Þjóðhagsreikningar og reikningsskil sveitarfélaga

Fjármálaráðstefna sveitarfélaganna 11.11.2005Jóhann Rúnar Björgvinsson, hagfræðingur

Meginniðurstöður úr samanburði á uppgjöri sveitarfélag skv. þjóðhagsreikningum og uppgjöri þeirra skv. reikningsskilum sveitarfélaga eru eftirfarandi:

• Reikningskilauppgjör sveitarfélaga rúmast vel innan uppgjörs þjóðhagsreikninga

• Bæði uppgjörin eru á rekstrargrunni

• Þjóðhagsreikningauppgjörið leggur áherslu á tekjujöfnuðinn auk rekstrarjöfnuðs og jöfnuð hreinnar eignar

• Samkvæmt forskrift þjóðhagsreikningar eru eignir og skuldir skráðar á markaðsvirði á hverjum tíma

• Þjóðhagsreikningar draga fram heildarsýn á fjármál sveitarfélaga, en reikningsskilin aftur á móti á rekstrarafkomu einstakra rekstrareininga

Geiraskipting hagkerfisins

Almanna-tryggingar

RíkissjóðurA-hluti

Sveitarfélög

EignasjóðirInnkaupasjóðir

etc.

Jöfnunarsjóðursveitarfélaga

Sveitarsjóðir(aðalsjóðir)

Fjármála-stofnanir

Framleiðslu-fyrirtæki

Hið opinbera

Velferðar-stofnanir(NPISH)

Heimilin

OPFF OPFS

Opinberir aðilar (Opinberi geirinn)Einkageirinn

OPFF = Framleiðslufyrirtæki í opinberru eiguOPFS = Fjármálastofnanir í opinberri eigu

A-hluti

Þjóðhagsreikningar - SNA93/ESA95

FS FF HO HH VSVS FSFFHOHHUm-

heimurUm-

heimur

ViðskiptareikningarRáðstöfun Uppruni

Fjárfestingareikningur

Efnahagsreikningur

Eignabreyting Breyting skulda og nettó eignar

Eignir Skuldir ognettó eign

[Rekstrarjöfnuður / sparnaður]

[Tekjujöfnuður]

FS = Fjármálastofnanir , FF = Framleiðslufyrirtæki, HO = Hið opinbera, HH = Heimilin og VS = Velferðarstofnanir

Efnislegareignir

Hreyfingpeningalegar

eignir

Fjárfesting

Peningalegareignir

SkuldirMagn-

breytingskulda

Skuldir

Magnbr.peningalegra

eigna

Peningalegareignir

Magnbr.efnislegra

eigna

Efnislegareignir

Gjöld

Tekjur

Efnahags-reikningur

í upphafi árs

Viðskiptahreyfingar

Aðrar efnahagslegar hreyfingar

Efnahags-reikningur

í árslok

Hreyfingskulda

GFSM 2001 kerfið:

Endurmatefnislegra

eigna

Endurmatpeningalegra

eigna

Endurmatskulda

*

**

Endurmat Magnbreytingar

* rekstrarjöfnuður** tekjujöfnuður*** hrein eign

Breytingar á hreinni eignHrein eign Hrein eign

Heildstæður rekstra- og efnahagsreikningur

***

Efnislegareignir

Peningalegareignir

Fjárfesting

Peningalegareignir

SkuldirSKSkuldir

PEPeningalegar

eignir

EEEfnislegar

eignir

Gjöld

Tekjur


Aðrar efnahagslegar

hreyfingar

Skuldir

Tekjuflokkun skv. GFSM 2001

Tekjuflokkun:

1 Heildartekjur

11 Skattar111 Skattar á tekjur og hagnað112 Skattar á laun og vinnuafl113 Eignarskattar114 Skattar á vöru og þjónustu115 Skattar á alþjóðaverslun og viðskipti116 Aðrir skattar

12 Tryggingagjöld121 Tryggingagjöld almannatrygginga122 Önnur tryggingagjjöld

13 Fjárframlög131 Frá erlendum stjórnvöldum132 Frá alþjóðastofnunum133 Frá öðrum opinberum aðilum

14 Aðrar tekjur141 Eignatekjur142 Sala á vöru og þjónustu143 Sektir og skaðabætur144 Frjálsar tilfærslur aðrar en fjárframlög145 Ýmsar tekjur og óskilgreindar tekjur

• Tekjur er skilgreindar sem þær viðskiptahreyfingar sem auka hreina eign• Tekjur eru að mestu brúttó-færðar

Efnahags-reikningur

í upphafi árs

Efnahags-reikningur

í árslok

Efnislegareignir


eignir

Fjárfesting

Peningalegareignir

SkuldirMagn-

breytingskulda

Skuldir

Magnbr.peningalegra

eigna

Peningalegareignir

Magnbr.efnislegra

eigna

Efnislegareignir

Gjöld

Tekjur

Efnahags-reikningur

í upphafi árs



Efnahags-reikningur

í árslok

Hreyfingskulda

GFSM 2001 kerfið:

Endurmatefnislegra

eigna


eigna

Endurmatskulda

*

**





***

Efnislegareignir

Peningalegareignir

Fjárfesting

Peningalegareignir

SkuldirSKSkuldir

PEPeningalegar

eignir

EEEfnislegar

eignir

Gjöld

Tekjur



hreyfingar

Skuldir

Hagræn útgjaldaflokkun skv. GFSM 2001

Efnahags-reikningur

í upphafi árs

Efnahags-reikningur

í árslok

Hagræn útgjaldaflokkun:

2 Gjöld

21 Laun og tryggingagjöld211 Laun212 Tryggingagjöld

22 Vörur og þjónusta, notkun

23 Afskriftir

24 Fjármagnskostnaður241 Til erlendir aðilar242 Til innlendir aðilar aðrir en hið opinbera243 Til hins opinbera

25 Framleiðslustyrkir251 Til opinberra fyrirtækja252 Til einkafyrirtækja

26 Fjárframlög261 Til erlendra stjórnvalda262 Til alþjóðastofnana263 Til annarra aðila hins opinbera

27 Félagslegar tilfærslur til heimila271 Tilfærslur almannatrygginga272 Félagsleg aðstoð273 Félagslegar tilfærslur atvinnurekenda

28 Önnur útgjöld281 Eignatekjur aðrar en fjármagnskostnaður 282 Ýmis útgjöld og óskilgreind útgjöld• Gjöld eru skilgreind sem þær viðskiptahreyfingar

sem rýra hreina eign

Yfirlit 6. Hagræn sunduliðun ríkisútgjalda

Fjárhæðir í milljörðum króna Reikningur 2004Fjárlög/ Fjáraukalög

2004

Útgjöld alls ...................................................................................................297.738 Launakostnaður .........................................................................................................92.266 Laun .................................................................................................................78.907 Lífeyrisskuldbinding ...................................................................................13.359 Kaup á vöru og þjónustu ......................................................................................................64.845 Afskriftir ........................................................................................... .. Fjármagnskostnaður .............................................................................. 14.152 Framleiðslustyrkir ................................................................................ 14.199 Greiðslur vegna búvöruframleiðslu ...................................................................................8.028 Ríkisábyrgð á launum v/gjaldþrots ...................................................................................762 Ferjur og flóabátar .................................................................. 578 Listasjóðir og óperan ................................................................................ 513 Byggðastofnun ....................................................................... 1.000 Ríkisútvarp ....................................................................... 2.382 Aðrir framleiðslustyrkir ................................................................. 936 Fjárframlög ....................................................................................... 75.748

Framlög til alþjóðastofnana ................................................................... 1.724 Framlög til almannatrygginga ....................................................... 62.253 Bætur samkvæmt lögum um félagslega aðstoð ........................ 6.082 Lífeyristryggingar .................................................................................29.526 Sjúkratryggingar ........................................................................... 14.949 Atvinnuleysistryggingar ............................................................. 4.980 Fæðingarorlof ............................................................. 6.716 Önnur framlög til almannatrygginga .................................... 1.783 Framlög til sveitarfélaga ....................................................... 11.771 Framlag í Jöfnunarsjóð sveitarfélaga .......................................................7.209 Framhaldsskólar og menningarstofnanir .................................................................678 Málefni fatlaðra .................................................................... 800 Vegagerð og hafnarmannvirki ..........................................................................1.020 Ofanflóðasjóður ..................................................................... 700 Önnur framlög til sveitarfélaga .............................................. 1.364 Tekjutilfærslur til heimila ............................................................... 11.348

Barnabætur .................................................................................. 5.440 Vaxtabætur .................................................................................. 5.458 Aðrar tekjutilfærslur til heimila .............................................. 450 Önnur gjöld ................................................................................ 10.380

Rekstrartilfærslur ........................................................................ 4.530 Framlög til kirkjumálefna ..................................................... 2.700 Jöfnun á námskostnaði ..................................................................... 500

Efnislegareignir

Peningalegareignir

Fjárfesting

Peninga-legar eignir

SkuldirSkSkuldir

PEPeninga-

legareignir

EEEfnislegar

eignir

Gjöld

Tekjur


Skuldir

Málaflokkasundurliðun gjalda (COFOG)

Málaflokkun gjalda:

7 Heildarútgjöld

701 Almenn opinber þjónusta702 Varnarmál

703 Löggæsla og öryggismál

704 Efnahags- og atvinnumál7041 Alm. atvinnumál, viskipti og launþegamál7042 Landbúnaðar og sjávarútvegsmál7043 Eldsneytis- og orkumál7044 Iðnaðarmál7045 Samgöngumál7046 Fjarskiptamál7047 Annar iðnaður7047 Rannsóknir og þróun7048 Önnur atvinnumál ó.t.a.

705 Umhverfismál

706 Húsnæðis og skipulagsmál

707 Heilbrigðismál

708 Menningar-, íþrótta- og trúmál709 Fræðslumál

710 Almannatryggingar og velferðarmál

Efnahags-reikningur

í upphafi árs

Efnahags-reikningur

í árslok


hreyfingar

COFOG = Classification of Functions of Government

Efnislegareignir


eignir

Fjárfesting

Peningalegareignir

SkuldirMagn-

breytingskulda

Skuldir

Magnbr.peningalegra

eigna

Peningalegareignir

Magnbr.efnislegra

eigna

Efnislegareignir

Gjöld

Tekjur

Efnahags-reikningur

í upphafi árs



Efnahags-reikningur

í árslok

Hreyfingskulda

GFSM 2001 kerfið:

Endurmatefnislegra

eigna


eigna

Endurmatskulda

*

**





***

Efnislegareignir

Peningalegareignir

Fjárfesting

Peninga-legar eignir

SkuldirSkSkuldir

PEPeninga-

legareignir

EEEfnislegar

eignir

Gjöld

Tekjur


Skuldir

Flokkun eigna og skulda

Efnahags-reikningur

í upphafi árs

Efnahags-reikningur

í árslok


hreyfingar

Efnislegar eignir:

FastafjármunirMannvirki• Íbúðarhúsnæði• Atvinnuhúsnæði• Önnur mannvirki

Vélar og tæki• Flutningatæki• Aðrar vélar og tæki

Aðrir fastafjármunir• Ræktuð auðlind• Óáþreifanlegir fastafjármunir

BirgðirListmunir Nátturuauðlindir• Land• Námur og aðrar jarðauðlindir• Aðrar nátturuauðlindir• Óáþreifanlegar nátturuauðlindir

Peningalegar eignir og skuldir:

Sjóður og innistæðurVerðbréf önnur en hlutabréfLánHlutabréfLífeyrisskuldbindingarAfleiður (Financial derivatives)Viðskiptaeign/skuldir

Viðskiptahreyfingar efnislegra eigna• öflun• ráðstöfun• afskriftir

Heildstæður rekstrar- og efnahagsreikningur

Árið 1999

92,100

120,329

-28,229

19,370

19,370 0 47,599

37,601 9,998

Efna-hagur

1/1

107,802

154,150

-46,348

25,169

25,169 0 71,517

59,670 11,847

-19,578

0

-19,578

0 0 0 19,578

19,578 0

27,734

23,561

4,173

2,986

2,986 0 -1,187

-602 -585

71,680

64,135

7,545

10,260

-2,715

2,813

2,813 0 5,527

3,093 2,434

Heildartekjur......................................................

Rekstrargjöld....................................................

Rekstrarjöfnuður (hrein eign) ..............................

Fjárfesting í efnislegum eignum..........................

Tekjujöfnuður (hrein peningaleg eign) ....................

Peningalegar eignir .........................................

Innlendar ......................................................... Erlendar .......................................................... Skuldir ..............................................................

Innlendar ......................................................... Erlendar ..........................................................

Efna-hagur

31/12

Magn-

breyt.Endur-

mat

Við-skipta-

hreyf.

Fjárhæðir í milljónum króna

Rekstrar- og efnahagsreikningur sveitarfélaga á Íslandi árið 1999 birtur í riti Alþjóðagjaldeyrissjóðsins“Supplement to the 2002 Government Finance Statistics Yearbook”.

Ríkisfjármálaaðgerðir (fiscal policy)

Fyrirtækjageirinn

+ Tekjur- Útgjöld

= Tekjujöfnuður = Fjármögnun

Heimilin ogvelferðarstofn.

ÚtlöndHiðopinbera

+ Tekjur- Útgjöld1)


+ Tekjur- Útgjöld


+ Tekjur- Útgjöld


Innlendir geirar Erlendur geiri

1) Fjárfesting meðtalin

+ Afgangur (FG) + Halli (OG) + Afgangur (HG) = Jöfnuður (EG) => Tekjuhallinn fjármagnaður innanlands

+ Tekjuhalli (FG) + Tekjuhalli (OG) + Tekjuhalli (HG) = - Halli (EG) => OG ↑ skattahækkun eða ↓ niðurskurður útgjalda

• Ríkisfjármálastefnan (fiscal policy) / ýmsir möguleikar

Hrein eign / sustainability

Fyrirtækjageiri

= Hrein eign

+ Efnislegar eignir+ Peningalegar eignir- Skuldir

Heimilin ogvelferðar-stofnanir

ÚtlöndHið opinbera

Innlendir geirar Erlendur geiri

= Hrein eign


= Hrein eign


+ Financial assets- Liabilities

Sustainability: 2000 2001 2002 2003

2004 6 Hrein eign (6 1+62-63) 0 30 80 150

180 61 Efnislegar eignir 500 650 740 850

920 62 Peningalegar eignir 500 480 540 600

660 63 Skuldir 1,000 1,100 1,200 1,300

1,400

Rekstrar- og tekjujöfnuður sveitarfélaga sem hlutfall af tekjum

-12,5

-10,0

-7,5

-5,0

-2,5

0,0

2,5

5,0

7,5

10,0

12,5

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Rekstrarjöfnuður

Tekjujöfnuður

Rekstrar- og tekjujöfnuður sveitarfélaga 1995 til 2006 Spá Spá

Milljarðar króna: 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

1. Heildartekjur 40,9 46,9 55,5 62,9 69,9 77,7 89,5 99,8 104,3 112,7 124,5 135,0

2. Rekstrargjöld 37,1 42,6 50,8 56,7 62,4 69,8 80,9 93,8 101,0 108,1 116,6 126,2

Rekstrarjöfnuður (1-2) 3,8 4,3 4,6 6,2 7,5 7,9 8,6 6,0 3,3 4,7 7,9 8,8

3. Fjárfestingarútgjöld 5,3 4,7 7,6 10,4 10,4 10,5 13,9 9,4 7,0 15,0 14,2 12,2

Tekjujöfnuður (1-2-3) -1,4 -0,4 -3,0 -4,3 -2,9 -2,6 -5,3 -3,4 -3,8 -10,3 -6,4 -3,3

Tekjujöfnuður ríkis og sveitarfélaga sem hlutfall af tekjum

-12,5

-10,0

-7,5

-5,0

-2,5

0,0

2,5

5,0

7,5

10,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Ríkissjóður

Sveitarfélög

Rekstrarjöfnuður ríkis og sveitarfélaga sem hlutfall af tekjum

-5,0

-2,5

0,0

2,5

5,0

7,5

10,0

12,5

15,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Sveitarfélög

Ríkissjóður

Fjárfesting sveitarfélaga sem hlutfall af tekjum

0,0

2,5

5,0

7,5

10,0

12,5

15,0

17,5

20,0

22,5

25,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

• Samfélagsleg fjárfesting annars eðlis en fjárfesting fyrirtækja • skilar sér ekki að fullu í beinum tekjum til sveitarfélaga á líftíma sínum • Í flestum tilfellum fjármögnuð með sköttum (til lengri tíma litið)

• Yfir lengra tímabil verða ‘tekjur = rekstrargjöld + fjárfesting’

Upplýsingar til alþjóðastofnana

• Efnahags- og framfarastofnunin (OECD)

• Hagstofa ESB (Eurostat)

• Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (IMF)

• Evrópski seðlabankinn (ECB)

• Norðurlandaráð

• Fleiri aðilar; s.s. matsfyrirtæki

• -------------------------------------------------------• ársupplýsingar (hið opinbera, ríkisjóður og sveitarfélög)• ársfjórðungsupplýsingar (hið opinbera, ríki og sveitarfélög)• mánaðarlegar upplýsingar (ríkissjóður)

http://www.imf.org/external/pubs/ft/gfs/manual/supp.pdf

http://www.imf.org/external/pubs/ft/gfs/manual/supp.pdf

Meginniðurstöður

• Mikilvægt að nota bæði rekstrarafkomu og tekjuafkomu við afkomumælingu sveitarfélaga

• Yfir lengri tíma þurfa tekjur að duga fyrir bæði rekstrargjöldum og fjárfestingu í efnislegum eignum

• Í alþjóðatölfræði er áherslan á hið opinbera; því er nauðsyn á öflun sambærilegra upplýsinga fyrir bæði ríki og sveitarfélög

• Við beitingu opinberra fjármála við hagstjórn (fiscal policy) er hið opinbera oftast undir við mælingu á tekjujöfnuði á alþjóðavettvangi

• Til að kljást við fjárhagsvanda sveitarfélaganna er mikilvægt að hafa heildstæða og skýra mynd af fjármálum þeirra og að aðilar tali sama tungumálið

Samræming reikningsskila- og þjóðhagsreikningastaðla

IFACIPSAS

GFSM2001

SNA93ESA95

• OECD• IMF• Eurostat• ECB• World Bank• IFAC-PSC

• System of National Accounts 1993• European System of Accounts 1995• Government Finance Statistics Manual 2001• International Accounting Standards (IAS)• International Finance Reporting Standards (IFRS)• International Public Sector Accounting Standards (IPSAS)

VH-IVH-II

Staðlar:

Stofnanir:

TFHPSA = The Task Force on Harmonization of Public Sector Accounting

Einkaframkvæmd / einkafjármögnun

• Einkaframkvæmd: þar sem einkaaðili byggir upp eign og veitir hinu opinbera þjónustu

• Hver ber fyrst og fremst hina fjárhagslegu áhættu ?

• Eurostat: Ef einkaaðilinn ber (1) áhættuna af fjárfestingunni og (2) áhættuna af að tryggja magn og gæði þjónustunnar eða áhættuna af eftirspurnar-breytingum þá skrást eignin (skuldbindingar) hjá einkaaðilanum

• Fjárfestingaráhætta nær til þátta eins og seinkun framkvæmda, viðbótarkostnaðar, ónógra gæða fjárfestingar, tæknilegra mistaka og annarra utanaðkomandi þátta. Ef hið opinbera greiðir án tillit til þessara þátta þá ber það í rauninni áhættuna

• Áhættan af að tryggja magn og gæði. Ef hið opinbera greiðir einkaaðilanum óháð þjónustustigi ber það í raun áhættuna

• Áhætta af eftirspurnarbreytingu nær til þátta eins áhrifa af hagsveiflu, markaðs-þróun, samkeppni og tækniframförum á þörfina fyrir þjónustuna. Ef einkaaðilinn þarf ekki að bera áhættuna af slíku er áhættan mest hjá hinu opinbera

Milljarðar króna á Magnbreytingarverðlagi hvers árs frá fyrra ári %

Brb. Brb.2004 2005 2006 2007 2004 2005 2006 2007

1. Einkaneysla 506,1 568,9 609,8 638,3 6,9 9,5 4,3 0,6

2. Samneysla 226,3 243,3 259,9 277,3 2,8 2,4 2,2 2,2

þ.a. ríkissjóður 126,5 135,8 143,8 152,6 2,5 2,0 1,6 1,8

þ.a. sveitarfélög 78,2 84,0 90,6 96,8 2,5 2,5 2,5 2,5

3. Fjármunamyndun 207,2 257,9 279,4 222,8 21,0 28,5 0,8 -23,8

Atvinnuvegafjárfesting 123,9 161,4 180,9 119,2 23,3 48,0 1,9 -35,8

Fjárfesting í íbúðarhúsnæði 47,1 63,7 69,9 68,7 5,7 12,0 6,5 -3,4

Fjárfesting hins opinbera 36,1 32,8 28,6 34,9 26,9 -12,3 -15,4 19,9

4. Neysla og fjárfesting alls 939,5 1.070,1 1.149,0 1.138,3 8,7 12,2 2,9 -5,2

5. Birgðabreytingar 1) -3,3 0,0 0,0 0,0 -0,2 0,4 0,0 0,0

6. Þjóðarútgjöld, alls 936,2 1070,1 1149,0 1.138,3 8,4 12,8 2,9 -5,2

7. Útflutningur vöru og þjónustu 316,1 307,4 342,4 397,6 8,3 1,4 6,2 11,6

8. Innflutningur vöru og þjónustu 367,3 411,5 440,2 426,1 14,2 18,3 1,9 -8,8

9. Verg landsframleiðsla 885,0 966,1 1051,3 1.109,8 6,2 6,0 4,6 2,5

10. J öfnuður þáttatekna -21,6 -23,0 -29,2 -41,0 - - - -

11. Rekstrarframlög -1,2 -1,3 -1,3 -1,4 - - - -

12. Viðskiptajöfnuður (7.–8.+10.+11.) -73,9 -128,3 -128,3 -70,9 - - - -

13. Vergar þjóðartekjur (9.+10.) 863,4 943,1 1022,1 1068,8 4,9 5,7 4,2 1,6

14. Viðskiptakjaraáhrif 2) - - - - -0,6 0,5 -0,1 -0,9

15. Vergar þjóðartekjur með viðskiptakjaraáhrifum - - 4,3 6,3 4,1 0,6

16. Viðskiptajöfnuður, % af VLF - - - - -8,4 -13,3 -12,2 -6,4

Skýringar:1) Hlutfallstölurnar sýna vöxt eða samdrátt í birgðabreytingu milli ára sem hlutföll af landsframleiðslu fyrra árs,

reiknað á föstu verðlagi.2) Hlutfall af vergum þjóðartekjum fyrra árs, reiknað á föstu verðlagi.

Tafla 1: Þjóðhagsyfirlit 2004 - 2007

Spá Spá

Efnislegareignir


eignir

Fjárfesting

Peningalegareignir

SkuldirMagn-

breytingskulda

Skuldir

Magnbr.peningalegra

eigna

Peningalegareignir

Magnbr.efnislegra

eigna

Efnislegareignir

Gjöld

Tekjur

Efnahags-reikningur

í upphafi árs



Efnahags-reikningur

í árslok

Hreyfingskulda

GFSM 2001 kerfið:

Endurmatefnislegra

eigna


eigna

Endurmatskulda

*

**


• skýr skil milli viðskiptahreyfinga og annarra hreyfinga• meðferð söluhagnaðar• skráning tekna og gjalda• meðferð afskrifaðra skattkrafna• meðferð lífeyrisskuldbindinga• skilvirkni talnagagna og ársfjórðungsuppgjör• þróun á metadata• fleira


Samræming reikningskila- og þjóðhagsreikningastaðla

***

Documents

Þjóðhagsreikningar og reikningsskil sveitarfélaga