Vet. Bil. Derg, (2004), 20,3: 103-107

BiR OÜVEOEKi OOGUŞTAN çiFT SERViKS ANOMAlisi

Mustafa Sönmez1@ Murat Yüksel2

Congcnital Double Cervix Abnormality in a Heifer

Özet: Bu raporda, esmer ırkı bir düvede dişi genita! kanalın doğmasal anomalilerinden biri olan çift serviks olgusu tarurnlandı.Ovaryum , ovidukt, komu uteri ve korpus uteri normal gelişim göstermesine rağmen, servikal kanalın kaudal kısmı iki kısma bö­lünmüştü. Çok nadir görülen bu durum, embriyonik gelişme sırasında paramesanefrik (müller) kanallannın kaudal kısmının lamolarak kaynaşmaması sonucu ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler : Düve , Çift Serviks, Anomali

Summary: In this report, a case of double cervix which is congenita! anolomica! defect of the female reproductive tracl wasdeseribed in a Brown Swiss heifer. The caudal portion of cervical cana! bifurcaled although ovarium , oviducı, comu uten andcorpus uteri were normal . This cond ilion is very seldom and altribute lo failure of fusion of Ihe cauda l portions of pa­ramesonepric (Muellerian) ducts during embrion ic development.

Key Words: Heifer, Double Cervix, Abnormality

Giriş

Pelvisin taban kısm ı üzerinde yerleşmiş bulunanserviks, uterus ile vaginayı birleştiren kıvrımlı , kassel veortasında ince kanalı olan bir organdır. Ineklerde 5-9cm uzunluğunda olup, kalın cidarl ı ve sert bir yapıyasahip olmasından dolayı palpasyonla vagina ve ute­rustan kolayca ayırt edilebilir. Ineklerde serviks ka­nalında uzunlamasına dürümler ve bunlarla birleşen 4adet fibröz yapıda ve yüzük şeklinde enine dürümlervardır. Bu dürümler sebebiyle, kanal girintili çıkınt ı lı biryapıya sahip olup kör kesecikler içermektedir. Servikskanalı , orificium uteri interna ile korpus uteri'ye, ori­ficium uteri extema ile de vaginaya açılı r. Serviks do­ğumda, yavrunun geçebileceğ i kadar genişleyip açı ­

labilme özelliğine sahiptir. Doğum dışında ise normalkoşullarda, sadece östrusta açık olup, sper­matozoonlann geçiş ine imkan sağlar. Diğer za­manlarda ise kapalıd ı r (Bearden, 2000; Demirci, 2002).

Ineklerin genilal organlarında rastlanan anatomikve fonksiyonel yap ı bozukluklan, infertilite olgulann ın

önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Bunlann klinikteşhisi büyük ölçüde rektal muayene ile yapılabilmekle

birlikte, fertiliteyi olumsuz yönde etkileyen, ancak siklikaktiviteyi bozmayan, doğuştan bozuklukların bir kısmı,

ancak postmortem muayene ile teşhis edilebilmektedir

(Summer, 1974; Leipold, 1986).

Kalıtsalolarak yavruya geçebilen anomaliler, hay­van yetiştiriciliği açısından önemli ekonomik problemleryaratmaktadır. Doğuştan anomalili doğan yavruların

çoğu, fölal dönemde ya da doğumdan hemen sonra öl­mektedir. Ancak genital organlarda ortaya çıkan an0­

malilerin çoğu, pubertaya hatta doğuma kadar, klinikmuayenelerde tespit edilememekte ve ekonomik yön­den önemli kayıplara yol açmaktadır (Jainudeen, 2000:Loads, 1993).

Doğuştan anomalilerin sebepleri tam olarak bi­linmemekle birlikte, embriyonal ve fötal dönemde mey­dana gelmektedir. Bu anomalilerin bir çoğu endojen ola­rak oyum ya da spermatozoonun, ya kromozomanomalilerine ya da gen mutasyonuna bağlı olarak: ek­sojen olarak ise fiziksel, kimyasal, viral, hormonal v.b.faktörlere bağlı olarak oluşmaktad ı r (Singh, 1989t

Düvelerde genilal organlann doğuştan ano­malilerine ovidukt, uterus, serviks yada vaginada tekbaşına veya birkaç organı kapsayacak şeki lde rast­lanabilir. Normal olarak genital organlara ait yapı sal

anomaliler çok sık görülmemesine rağmen genelolarakgörülme sıklığı %3.1-3.9 arasında olup, bunlar içindeservikse bağlı doğuştan anomalilerin görülme oran ı ise%0.06-0.1 arasındadır . (Bearden, 2000; Jainudeen,

Ge l i ş Tarihi : 19.03 .2004 @: msonmez@fırat.edu.trI. Fırat Ünivcrsircsi Veıeriner Fak ülıcsi, Dölerme ve Suni Tohumlama Anabilim Dall3<.,ELAZıG2. Fı rat Üniversite si Veteriner Fak ültesi, Doğum ve Jinekoloj i Anabilim Dalı , ELAZ lli

SÖNMEZ. YüKSEL

2000). Inek ve düvelerde servikse üişkin bir takım ya·pısal bozukluklarmevcuttur. Servikse ba~1ı yapısal bo­zulduklar içinde en önemli olgu çift sarviksür ve gö­rülme oranı oldukça düşüktür (Ataman, 1997;Hatipo{ılu, 2002).

Embriyonik gelişme döneminde mesonefrik veparamesonefrik kanaların gelişmesi ile dişi genitalkanal sisterra meydana gelir. Paramesonefrik (müller)kanallannın kaudal kısmının düzenli kaynaşarak bir­leşmasindeki başansızhklar. serviks ve vaginanın çiftolmasına yol açar. Eğer bu durum sarviksin son kıs­

mını içerirse, serviks kanalının vagina açılan taraftakibOIumunu etkileyerek, serviks kanalında de~işen de­recelerde bölünmelere (double cervix) yol açabilir. Budurumlar genelde frsemartin düvelerde ve beyazdüvehastalığında di~er anomalller1e birlikte şeklllenebüeceğl

gibi, tek başına bir do{ıuştan arıomali şeldinde de bu­lunabilir (McEnıse, 1990; Roberts, 1986).

Sunulan raporda, bir düvede gOrülen do{ıuştan

çift serviks anomaliolgusu tanımlanmaktadır.

Olgunun Tanımı

Materyaümizl 17 aylık esmer ırkı bir düve oluş­

turdu. Alınan anemnezde, hayvanın tek yavru olaraknormal bir do{ıumla d<>Odu~u, 13 aylıkken östrus gös ­termeye başladıO ı , 20-21 gün aralıklarla düzenli östrus

c

gösterdi~i, daha önce 4 kez tohumlandı~ ı ancak döl tut­madlOI için hayvanın sahibi tarafından kesime gellrild iği

ö{ırenildi.

Dış gözlemlerde hayvanda herhangi bir gelişme

kusurunun olmadığı , 1r1<a ait özellikleri yansıttı~ ı göz­lendi. Yapılan rektal muayenede ovaryumlann, komuve korpus U1erinin nonnal geHşim gösterdiği belirlendi.SelViksin nonnal uzunlukta olduğu , ancak vagina ta­rafındakı gırişinin nonnalden daha büyük olduğu tespitedildi. Spekulumla yapılan vaginal muayenede, va­ginada herhangi bir bozulduğa rastlanmazken, selVikskanalının çift delikle vaginaya açıldı~ı gOzlendi. Yapılan

katater uygulamasında her iki deliğinde kanalının ol­duğu ve korpusuteriye açıldığı tespit edildi.

Hayvanın kesim sonrası yapılan postmortem mu­ayenesinde, serviksdışındaki diğer dişı genital kanalOf­

ganlan incelendi~inde , normal gelişim gösterdi~i , ovar­yumlannın aktif oldu~u ve üzer1erinde çeşitl i

büyüklOklerde 101001 yapıtann ve folliküllerin bulunduğu

tespit edildi (Şe~1 1).

Serviks dıştan palpe edilerek, herhangi bir lezyonolup olmadığı araşnnkn. Daha sonra vaginadanuterusakadar ensizyon yapılarak, mukozalar ve serviks kanal ı

incelendi. Serviksin7.3 cm uzunluğunda ve 2.2 cm ka­lınlığında olduğu tes . edüdi. Serviksin va ina tarafına

Şeki l 1. Ovaryum. ovidukt, kamu uteri, kofpus Uleri ve vaginanOımaJ gelişim gösterirken (okIar) serviksiı'l kaudal kısmının (c) oor­malden büyük gOrCıImesi.

104

Bir Düvedek! Doğuştan Çift .••

Şekil 2. Paramesonefrik kanallann embriyonal devredetam kaynaşmaması sonucu serviksin kaudal kısmının ikiye ayrılması ilekarakterize çiftserviksolgusu(oklar).

Şekil 3. Her iki kanalında. açık olduğJ ve uygulanan kataterterin utenıse ulaştığının gör(ınümü (oklar).

105

Şekil 4. Kaudaldeiki ayn kanal olarak başlayıp orta kısımda birleşerek tek bir kanal şeklinde uterusaaçılan serviksin"Y"şeklindekigörünümü(oklar).

açılan deliği olan orificium uteri extema'nın çift olduğubelirlendi (Şekil 2). Bu deliklerin kanallarının olduğu, bukanalların serviksin orta kesiminde birleşerek tek birkanal halinde uterusa açıldığı ve serviksin "Y" şeklinde

bir görünüm aldığı belirlendi. (Şekil 3 ve 4). Serviks ka­nalında az miktarda berrak renkte yapışkan bir sıvı tes­pit edildi. Serviks kanalının mukozası normal gö­rünümlü olup, herhangi bir patolojik lezyonarastlanmadı.

Tartışma ve Sonuç

Genital organlarda oluşan anomalilere, ineklereoranla düvelerde daha fazla rastlanmaktadır. Do­ğuştan varolan bu anomaliler, fertilitenin azalmasına

veya steriliteye yol açtığından, bu tür hayvanların iş­

letmede tutulması önemli ekonomik kayıplara yol aç­maktadır. Bu kayıplar özellikle bireysel yetiştiricilik

yapan hayvan sahipleri için daha önemlidir. Yetiştirmeprogramlarında uygulanan progeny test ve genetik se­leksiyon çalışmalan neticesinde bu tür anatomik ano­malilerin büyük ölçüde azaldığı görülmesine rağmen,

ender de olsa rastlanabilmektedir. (Bearden, 2000; Ja­inudeen, 2000).

Infertil hayvanların değerlendirilmesinde serviksinincelenmesi oldukça önem taşımaktadır. Myingo(1993), yaptığı mezbaha araştırmasın da %1.66 ora-

106

nında serviks anomalilerine rastladığını, bunlann sı­

ğırlardaki infertifitesebeplerinden biri olduğunu ve özel­likle siklik ineklerde, klinik olarak çok zor tespit edildiği

bildirilmiştir. Benzer şekilde, Dinç ve ark. (1987), yap­tıkları mezbaha araştırmasında, servikse bağlı do­ğuştan anomalilerin görülme oranının %0.05 olduğunu

ve bunların tedavi edilme şansı olmayan kalıtsal bo­zukluklar olduğunu bildirmiştir.

Mylrea (1962), genital organlarda şekillenen ano­mafiferinbüyük oranda infertiliteye ve steriliteye yol aç­tığını bildirirken, Fathalla (2000), yaptığı mezbaha ça­lışmasında, her komu uterinin ayn ayrı servikal kanallavaginaya açıldığı uterus dubleks anomalisi şekillenmişbir düvede, komuların birinde gebelik tespit ettiğini vebu tür anomalilerin gebelik oluşumuna engel ol­madığını, ancak gebeliğin akıbetinin nasılolacağının bi­Iinmediğini bildirmiştir.

Ataman ve ark. (1997), üç doğum yapmış bir inek­te her iki serviksin ayrı ayn korpus uteriye açıldığı çiftserviks olgusu tespit ettiklerini ve bu tür vakalardaabortus, güç doğum gibi problemlerin şekillenme ora­nının normal hayvanlara göre daha fazla olmayacağı

kanısına varmışlardır.

Roberts (1986), paramesonefrik kanalların kay­naşmasındaki bozukluklar sebebiyle görülen, tam şe-

Bir Düvedeki Doluştan çın...

killenmemiş çift sevtes olgulanılda, ovaıyumlann lonk·siyone l olması durumunda. gebeliQin şekillenebileceOi ,

ancak cIoQum sırasında yavrunun ayaklannın farklı ka­nallardan gelmesi ve cervixin yeterince ge­rıişleyememesi gibi durumlann güç do{ıumlara yolaça­bileceğini bildirirken, ' AIam (1984), seıviks

anomalilerine sahip hayvanlann gebe kalma şansının

olmasına raQmen bu tür bozulduldann kalıtsal olarakbir sonraki kuşaklara aktarılma ihtimali sebebiyle ye­t iştirme dış ı bırakılması gerektiQini ifade etmiştir.

Sunulan vakada, hayvanın daha önceden birkaçkez tohumlanmasına raOmen gebe kalmadlOI bil­di rilmiştir. Ancak ovaryum ve diQer genital kanalda her­hangi bir bozuldul)a rastlanmadlQından infertilitenin se­bebi belirlenememiş olup hayvanın gebe kalmaşansının olabileceği tespit edilmiştir. Ancak do{ıum sı­

rasında karşrıaşılabilecek güçlükler ve kalıtsal aro­malinin genelik olarak cIoQacak yavrulara ak­tanlabüeceqi düşüncesiyle, hayvan yetiştirme dışı

b ı rakılarak kesime sevk edilmesi uygun görüırTlt1ştur.

Sonuç olarak, özellikle pubertaya erişmiş dü·veıerce, genital organlann raklal palpasyon ve vaginalinspeksiyon yoluyla rmayenelerinin dikkatli yapılmasıve doOuştan anomaliler yönünden de incelenmesi,gerekinfertilite, gerekse hayvan ıslahı açısından yaranı

olacaktı r.

Kaynaklar

A1am, M.G.S. (1984). Abbottoir studies of geMaI organs ofcows. Vet. Rec. 114: 195.

Alaman, M. 8. , HatpoğIu. F., Yıldız, e. (1997). Bir inekte çiftcervix olgusu. Y.Y.O. Vel Fak. Oerg., 8, 1·2, 38-39.

Bearden, H.J., Fuquay, J,W. (2000). AppIied Animar ROJ>rodJction. Prentce Han, NewJersey.

Demirei, E. (2002). Evcil hayvanlarda reproduksiyon, suni lo­humlama ve androIoji ders notlan Fırat Onv. Vet Fak. Yay.No: 53, Elazı{ı.

Dinç, DA, GlAer, M. (1987) . ınalderde infertilile nedeni olan

107

genita! organ bozukJuldan üzerinde postmortem çalışma. Sel­çu k Onv.vet, Fak. Derg. 3( 1): 109-119.

FathaJla, M. (2000). Pregnarıcy in a oow with uterus d ·de~.~. Vet.J. 78:616.

Hatipoglu. F. , OrtataUı,M., Kıran, M.M., Erer, H., Çiftçi, M. K(2002). An Ahattok Study ot Genital Pathology in Cows: 2.Uterus, Cervix and Vagina, Revue de M6decine veterıoaıre.

153, 2, 93-100.

Jainudeen, M.R., Hafez, E.S.D. (2000). ReproWclive failurein Females. In -Aeproduction in term animals- Ed Hafez,E.S.E., Hafez, B. 261·278. Uppincott w mems anel Wilkins,Philadelphia.

Leipold, H.W., Dennis. S.M. (1986) . Congenital defecl af­fecling bovine reproduction. In. "Current Therapy in The­riOgenOIOg(, 410-44 1. W.B. Saunders, Philadelphia.

loads, P.W. (1993). Congenital anormalites ot the genitallaol cattle, sheep, goats and pigs . Vel elin. North Amer., FoodMm. Pra c. 9(1): 127· 143.

McEntee, K (1990) The ulerus: coogenital anomalies. In"Reproductive pathology ot domestical animais- 118-121.Academic press, san Diego.

Miyingo , K.L (1993): Studes ot the reproductive eliiciency ofthe rogenous catlle ot Uganda under smail scafe ma­nagemenl IntemationaJ Foundation for Science Workshop:Animaı PrcxiJction Scientific Workshop fOf East African IFSGnYrtees,KampaIa,Uganda

Mylrea" P.J. (1962): Macroscopic iesions in the genila! or­gans ol COWS. Aust.Vet.J. 9: 457-461.

Roberts, S.J. (1986). Hereditaıy of congenita! anatomic de­lecls ot the reprod.Jctive lract In:Veterinaıy obstetrics andgenital oeeesee." Woodslock.

Singl, A.P. (1989). Congenital ma/foımalions in n.ıminants.

Indan Vet J. 66( 10): 981-965.

Swvners, P.M. (1974): An abbottoir study of the genilal pat­hOIOgY ot cows in Northem Australia. Aus. Vel J . 50; 403­406 .