BİLEŞİK VE FORMÜLLERİ

• Saf maddelerHer yerinde aynı özelliğe sahip olan maddelere saf madde denir. Saf maddeler aynı cins atom yada moleküllerden meydana gelir.Saf maddelerin öz kütle, çözünürlük, öz ısı, erime noktası ve kaynama noktası gibi ayırt edici özellikleri vardır. Saf maddeler, kendi içinde element ve bileşik olarak iki kısma ayrılır.

• 1.Element2.BileşikElement: Aynı cins atomlardan meydana gelen maddeye denir.Elementler fiziksel veya kimyasal yollarla daha basit maddelere ayrılmaz.Genel olarak elementler kimyasal özelliklerine göre metal, ametal ve soy gazlar olmak üzere üçe ayrılır.

• Bileşikler: İki ya da daha fazla cins atomdan meydana gelen saf maddeye denir.Bileşikler;Elementlerin belirli oranlarda birleşmesiyle meydana gelir.Kendisini oluşturan elementlerin özelliklerinden tamamen farklı özellik taşır.Kendilerini oluşturan elementlere kimyasal yollarla ayrıştırılabilir.

• Bileşiklerin Ayrıştırılması:Elementler daha basit maddelere ayrıştırılamaz. Ancak bileşikler kendilerini oluşturan elementlere veya daha basit bileşiklere ayrıştırılabilirler. Fakat bu karışımlarda olduğu gibi fiziksel yöntemlerle olmaz.Bileşikler kimyasal yollarla bileşenlerine ayrıştırılabilirler.

• 1. Isı ile ayrıştırma:Bazı bileşikler ısıtıldığında kimyasal değişmeye uğrayarak daha basit maddelere ayrışabilirler.

Örnek: Civaoksit ---> Civa + Oksijen

2. Elektrik enerjisi ile ayrıştırma (Elektroliz)Elektroliz kaplamacılıkta yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir.Elektrolizle bir bileşik kendisini oluşturan elementlere ayrıştırılabilir.

• Örneğin su elektrolizle ayrışabilen bir bileşiktir.• Elektroliz.Su---> Hidrojen + Oksijen

Element, Bileşik ve Karışımın Özellikleri

ELEMENT BİLEŞİK KARIŞIM

• Elementlerden Bileşik OluşturulmasıElementlerin birleşerek bileşik oluşturmasına sentez denir. Hidrojen ve oksijenin birleşmesiyle su oluşur, bu olaya suyun sentezi denir.Bitki yapraklarında ışıkla gerçekleşen su ve karbondioksitin birleşmesi olayına fotosentez denir.

• Elementler bileşik haline gelirken kendi özelliklerini kaybederler. Yeni özelliklerde madde oluşur.• Elementler bileşik oluştururken belli oranlarda birleşirler.• Bileşikler kendilerini oluşturan elementlerin özelliklerini taşımaz.

Demir + Kükürt ısı Demir sülfür

• Demirsülfür kendini oluşturan maddelerin özelliklerini taşımaz Örneğin mıknatıs demir tozlarını çekerken demir sülfür bileşiğine etki etmez.

Kömürün yanması:Kömür karbon içerir, kömürün oksijenle yanması sonucunda karbondioksit oluşur. Karbondioksit bir bileşiktir.Karbon + Oksijen Karbondioksit

• Farklı elementlere ait atomların belirli oranlarda bir araya gelerek bağ yapmasıyla oluşan yeni ve saf maddeye bileşik denir.Bileşikler kendilerini oluşturan elementlerden tamamen farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir.Bileşikler moleküler yapıda olabilecekleri gibi, olmayabilirler de. Örneğin su, su moleküllerinden oluşur. Çünkü suyu oluşturan hidrojen ve oksijen arasında kovalent bağ vardır.( amonyak, karbondioksit, basit şeker, kükürtdioksit gibi.)Bileşikler moleküler yapıda değilse, bileşiği oluşturan atomlar arasında iyonik bağ vardır. Bu tür bileşiklere iyonik yapılı bileşik denir. İyonlar yığınlar halinde düzgün bir örgü oluşturur.

( kalsiyumoksit, sodyumiyodür gibi.)Bileşikler içerdikleri elementlere göre adlandırılır. Bileşikleri göstermek için element sembollerini kullanırız. Bunlara formül denir. Bir bileşik formülünde, o bileşiği oluşturan elementlerin sembolleri ve o elementin atomlarından kaç tane olduğu yazılır. Örneğin:CO de 1 karbon atomu, 2 oksijen atomu,HCI’de 1 hidrojen atomu, 1 klor atomu,C H O ‘da 6 karbon, 12 hidrojen, 6 oksijen atomu vardır

• Bileşikler : Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere sahip milyonlarca yani madde yani bileşik oluştururlar. Elementler doğada genelde saf halde değil de bileşikler halinde bulunurlar.Bilinen element atomlarından sadece soy gaz atomları kararlıdır ve kararlı oldukları için kimyasal bağ oluşturmayıp doğada tek atomlu halde bulunurlar.

• Soy gazların dışındaki metal ve ametal atomları kararsız olup kararlı hale geçmek için elektron alış verişi yaparak veya elektronlarını ortaklaşa kullanarak kimyasal (iyonik ve kovalent) bağ oluştururlar. Kimyasal bağ oluşturan farklı atomlar da bir araya gelerek farklı kimyasal özelliklere sahip yeni maddeler yani bileşikler oluştururlar.

• İki ya da daha fazla farklı element atomunun kendi özelliklerini kaybedip belirli oranlarda bir araya gelerek kimyasal bağ oluşturması sonucu meydana gelen yeni ve saf maddelere bileşik denir. Bu nedenle elementlerin bileşikleri oluşturması kimyasal değişmedir.İki ya da daha fazla elementin kendi özelliklerini kaybederek belirli oranlarda ve kimyasal tepkimeler sonucu oluşturdukları saf maddelere bileşik denir.

• Örnekler :

1- • Sodyum elementi sadece sodyum atomlarından oluşur, gümüş rengindedir ve (bıçakla kesilebilecek kadar) yumuşaktır.• Klor elementi sadece klor moleküllerinden oluşur, sarı – yeşil renkli zehirli bir gazdır.• Sodyum elementindeki sodyum atomları birbirinden ayrılır.• Klor elementindeki klor moleküllerinin atomları birbirinden ayrılarak sodyum atomlarına yaklaşır kendi kimliklerini kaybederek ve sodyum klorür bileşiğini oluştururlar.

• • Sodyum ve klor atomlarından (elementlerinden) oluşan sodyum klorür (yemek tuzu) bir bileşiktir ve kendini oluşturan sodyum ve klor elementlerinden farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir. Sodyum klorür şeffaf, katı ve ufalanabilen bir bileşiktir.

2- • Hidrojen elementi sadece hidrojen moleküllerinden oluşur, renksiz, kokusuz, yanıcı bir gazdır.

• Oksijen elementi sadece oksijen moleküllerinden oluşur, renksiz, kokusuz, yakıcı bir gazdır.• Oksijen ve hidrojen atomlarından (elementlerinden) oluşan su, bir bileşiktir ve kendini oluşturan oksijen ve hidrojen elementlerinden farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir. Su, yanıcı ve yakıcı özellikte olmayan sıvı halde bir bileşiktir.

• 2- Bileşiklerin Oluşması :Elementler bileşik oluştururken, elementi oluşturan aynı cins element atomları arasındaki kimyasal bağlar kopar ve element atomları birbirinden ayrılır. Birbirinden ayrılan element atomları, farklı cins element atomları ile yeni kimyasal bağlar oluşturarak bir araya gelir ve bunun sonucunda da bileşikler meydana gelir. Bu nedenle bileşikler oluşurken farklı element atomları kimyasal bağlar sayesinde bir araya gelir ve yeni maddeler oluşur.

• Atomlar bileşik oluşturduklarında atomların arasındaki uzaklık değişir. Atomların element halindeyken aralarındaki uzaklık çok azdır. Atomlar bileşik oluşturduklarında ise aralarındaki uzaklık artar. Bunun nedeni, atomların element halinde iken aralarındaki kimyasal bağların, bileşik oluşturduklarında aralarında oluşan kimyasal bağlardan faklı olmasıdır.

• 3- Bileşiklerin Özellikleri :

1- Bileşikler, kendini oluşturan elementlerin özelliklerini göstermezler ve kendini oluşturan elementlerden tamamen farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere yani kimliklere sahiptir.2- Bileşiği oluşturan elementler kendi özelliklerini yani kimliklerini kaybederler.3- Bileşiği oluşturan elementler belirli oranlarda birleşirler.4- Bileşiği oluşturan element atomları arasında kimyasal bağlar bulunur.5- Bileşikler oluşurken enerji alışverişi olur.6- Bileşikler, kimyasal değişmeler sonucu (tepkimelerle) oluşur ve kimyasal yollarla ayrılırlar.

• 7- Bileşikler en az iki farklı elementten yani atomdan oluşurlar.8- Bileşiklerin belirli erime, kaynama, donma ve yoğunlaşma sıcaklıkları vardır.9- Bileşiklerin öz kütleleri sabittir.10- Bileşikler formüllerle gösterilirler.11- Bileşikler saf ve homojen maddelerdir.12- Bileşikler, moleküler yapılı bileşikler ve moleküler yapılı olmayan bileşikler olarak iki çeşittir.13- (Bileşiklerin en küçük yapı birimleri moleküllerdir).

• 4- Bileşik Çeşitleri :Bileşikler moleküler yapılı bileşikler ve moleküler yapılı olmayan bileşikler olarak iki grupta incelenirler.

a) Moleküler Yapılı Bileşikler :Bileşikler, farklı cins element atomlarından oluşan moleküllerden oluşmuşsa böyle bileşiklere moleküler yapılı bileşikler denir.• Moleküler yapılı bileşikler moleküllerden oluşur.• Bileşiklerdeki molekülleri oluşturan atomlar arasında kovalent bağ bulunur

Bileşiğin İsmi Bileğin Formülü Bileşik Molekülünü

Oluşturan AtomlarSu H2O 1 Su molekülü; 2 H, 1 O atomundan oluşur.Amonyak NH3 (KÖK) 1 Amonyak molekülü; 1 N, 3 H atomundan oluşur.Karbon Di Oksit CO2 1 Karbon Di Oksit molekülü; 1 C, 2 O atomundan oluşur.Kükürt Di Oksit SO2 1 Kükürt Di Oksit molekülü; 1 S, 2 O atomundan oluşur.Hidrojen Klorür HCl 1 Hidrojen Klorür molekülü; 1 H, 1 Cl atomundan oluşur.Hidrojen Florür HF 1 Hidrojen Florür molekülü; 1 H, 1 F atomundan oluşur.Azot Di Oksit NO2 1 Azot Di Oksit molekülü; 1 N, 2 O atomundan oluşur.Karbon Mono Oksit CO 1 Karbon Mono Oksit molekülü; 1 C, 1 O atomundan oluşur.Kükürt Mono Oksit SO 1 Kükürt Mono Oksit molekülü; 1 S, 1 O atomundan oluşur.Azot Mono Oksit NO 1 Azot Mono Oksit molekülü; 1 N, 1 O atomundan oluşur.Basit Şeker (Glikoz) C6H12O6 1 Basit Şeker molekülü; 6 C, 12 H, 6 O atomundan oluşur.Amonyum NH4 (KÖK) 1 Amonyum molekülü; 1 N, 4 H atomundan oluşur.Fosfat PO4 (KÖK) 1 Fosfat molekülü; 1 P, 4 O atomundan oluşur.Sülfat SO4 (KÖK) 1 Sülfat molekülü; 1 S, 4 O atomundan oluşur.Nitrat NO3 (KÖK) 1 Nitrat molekülü; 1 N, 3 O atomundan oluşur.Hidroksit OH (KÖK) 1 Hidroksit molekülü; 1 O, 1 H atomundan oluşur.Karbonat CO3 (KÖK) 1 Karbonat molekülü; 1 C, 3 O atomundan oluşur.Hidrojen Sülfat H2SO4 1 Hidrojen Sülfat molekülü; 2 H, 1 S, 4 O atomundan oluşur.

• b) Moleküler Yapılı Olmayan Bileşikler :Bileşikler, moleküllerden oluşmayıp bileşiği oluşturan farklı cins element atomları bir yığın oluşturacak şekilde bir araya gelmişse böyle bileşiklere moleküler yapılı olmayan bileşikler denir. • Moleküler yapılı olmayan bileşiklerdeki iyonlar düzenli bir yığın oluştururlar.• Moleküler yapılı olmayan bileşikler sonsuz örgü tipi bileşiklerdir• Moleküler yapılı olmayan bileşiklerdeki iyonlar düzenli bir örgü oluştururlar.• Moleküler yapılı olmayan bileşikleri oluşturan zıt yüklü iyonlar arasında iyonik bağ bulunur. (İyon sayısı yığının büyüklüğüne göre değişir).