Bildirgelerle belirlenmiş, yönetmelik ve yasalarda da yer ...aysegulyildirimkaptanoglu.com/rsmlr/dosya/Bildirgelerle belirlenmiş... · makalelerinde, üç temel hakkın “hayat,

Bildirgelerle belirlenmiş, yönetmelik ve yasalarda da yer alan tıbbi mahremiyet,

tıbbi sır, hekim sırrı

Hastaların Hakları ve Hekim Sır , Mahremiyet unsurları

Birinci

kuşak

İkinci kuşak

Üçüncü

kuşak

2

SağlıkHakkı

• İkinci kuşak insan

hakkıdır.

• Sağlıklı yaşama hakkı

• Sağlık hizmetlerine

ulaşma hakkı

3

HastaHakları

• Üçüncü Kuşak İnsan

Hakları

• Barış Hakkı

• ÇevreHakkı

• Hasta Hakları

4

Hak-SorumlulukKavramıBirbiri tetikler

Hasta Hekim

Haklar

5

Sorumluluklar

Hekim Hasta İlişkisi

• Uzmanlık dalı

• Benimsenen hastalık kavramı

• Tıbbın yapısı ve tedavi biçimi

• Eğitimin neden olduğu bilgi, inanç ve tutumlar

• İlişkiden beklentiler

6

Mahremiyet Sözcüğü

• Mahremiyet sözcüğünün kökü olan “mahrem”, Arapça “haram” kelimesinden gelmekte olup “Yasaklamak, men etmek, mahrum etmek, mümkün olmamak, el sürmemek” gibi anlamlar içerir.

• Mahremiyet ise “gizlilik, bir şeyin (mahrem) gizli hali, bir şeyin gizli yönü” demektir. İngilizcede ise kavram, ‘privacy’ ve ‘confidentiality’, ‘intimacy’ gibi sözcüklerle ifade edilen bir kapsamı içerir; bu terimler yerine göre birbirini tamamlamaktadır.

• Mahremiyet kavramını ilk kez 1890 yılında Amerikalı yargıç Brandeis’in“yalnız bırakılma hakkı; hakların en kapsamlısı ve özgür insanlar tarafından en çok değer verileni” olarak tanımladığını belirterek, özgürlük ve birey olma kavramları ile mahremiyet kavramını ilişkilendirmektedir.

8

Mahremiyet

• Özel yaşamın dokunulmazlığı temel insan

haklarından biridir.

• Hekim hasta ilişkisinin özel yapısı nedeniyle

ortaya çıkan olası sorunlar:

– Elde edilen bilgilerin paylaşımı

– Bilgi paylaşımının zorunlu olduğu durumlar

– Sadece ilgili bilgilerin edinimi-sınırlama

Mahremiyet

Mahremiyet Hakkı

• Warren ve Brandeis’in “The Right to Privacy” (Mahremiyet Hakkı) başlığını taşıyan makalelerinde, üç temel hakkın “hayat, özgürlük ve mülkiyet” kavramlarının başlangıçtaki anlamlarını giderek kaybettiği belirtilmektedir.

• Yaşama hakkının, artık kişinin sadece kendi hayatı ve vücut bütünlüğü üzerinde hak sahibi olması anlamına gelmeyip, aynı zamanda yalnız başına kalma, özel yaşam alanına sahip olma hakkı anlamına da geldiği ifade edilmektedir.

• Mahremiyet ile mülkiyet, özel alan ve özgürlük kavramları ilişkilendirilmektedir. Vincent ise mahremiyet üzerine ilk resmi incelemenin Birleşik Krallık’tayayımlanan ‘Young Report’ olduğunu belirtmektedir.

• Önceleri dar bir çerçevede incelenen mahremiyet kavramı zamanla genişlemiş, toplumsal yapının değişimi, kültürel kaymalar ve teknolojinin de ilerlemesiyle daha geniş bir alanda ele alma ihtiyacı doğmuştur.

• Bu genişleme aynı zamanda birey ve toplumun ahlaki gelişimine yönelik tehditleri de ortaya çıkarmıştır

MAHREMİYET KAVRAMININ BOYUTLARI, BAŞKA DEĞERLERLE İLİŞKİSİ VE SAĞLIK HİZMETLERİNDEKİ ÖNEMİ

• Tıp etiği ilkelerinin en önemlilerinden biri de mahremiyet ilkesidir. Mahremiyet, sır olarak saklanıp, herkese açılmayan şeyin hali, gizliliktir.

• Kişinin özel yaşamı çok yakınları tarafından bilinir. Yani özel yaşam insanın oturma ve çalışma nedeniyle kendisine çok yakın olan insanların bileceği ve onlarla paylaştığı yaşamdır.

• Özel hukuk, kişinin özel yaşamını gizlilik olarak sayar ve korur. Hasta kendi özel yaşamı ve hastalığı ile ilgili bilgileri çoğu zaman en yakını gibi kabul edebileceği hekimine verir.

• Hekimin, önemli bir tıp etiği ilkesi olan gizliliğe saygı ilkesine uyarak bu bilgileri bir sır olarak saklaması gerekir .

Fizik Muayene ve Mahremiyet İlkesi

• Tüm hastalıklarda fakat özellikle dahiliye, deri hastalıklarında, Üroloji, Solunum yolu, meme, batın ve jinekolojik rahatsızlıklarda ve diğer hasta için mahrem olabilecek her durumda bu ilke büyük önem kazanır.

• Örneğin; dermatolojide, üroloji ve kadın doğumda hastanın soyunması gereken durumlarda hasta çekingen davranabilir.

• Bu nedenle hasta geldiğinde soyunması sağlanıp, tam bir fizik muayenesinin yapılması gerekir.

Hekimin yanında bir hemşirenin de bulunması gerekir.

• Bunun için de hastanın perde, paravan vbarkasında soyunduktan sonra muayene önlüğü giymesi veya muayene örtüsü örtülmesi gerekir.

• Burada hekimin yanında bir hemşirenin de bulunması gerekir.

• Fakat bazen yoğun hastane poliklinik ortamlarında bu konuda hiç de etik kurallara uygun davranıldığı söylenemez.

• Çoğu kez perde kullanılmadığı gibi tam bir soyunma da sağlanmamakta ve emir verici ifadelerle hastanın hastalıklı kısımlarını göstermesi istenilmektedir.

• Eğer hekim bu konuda ikna edici ve empati ile yaklaşan bir tutum içinde olursa hasta, hekimine güvenir ve muayene de gerçekleşir.

SırSaklama

Tıbbi Sır

• Hipokrat Andında “Hastama ait bilgileri kimseye açıklamayacağım ve onları sır olarak saklayacağım” ifadesi yer alır.

• Sağlık personeli, sağlık kurumunda hastalar hakkında öğrendiği tüm bilgileri gizli tutmak durumundadır.

• Personel, hizmet verdiği bireyin fiziksel, ruhsal ve sosyal açılardan mahremiyetinin korunmasını sağlar.

• Hizmet verdiği bireyin kendisi ya da ailesi ile ilgili olarak paylaştığı bilgileri, yasal zorunluluk ve kendisinin ya da üçüncü kişilerin hayatını tehdit eden bir zorunluluk olmadığı sürece bireyin rızası olmaksızın başka bireylerle paylaşamaz.

• Kayıtların gizliliğine özen gösterir ve kayıtlara hastanın bakım ve tedavisiyle doğrudan ilgili olmayan kişilerin ulaşmasını engelleyici önlemleri alır.

SırSaklama

• Sağlıkmesleği mensubu deyiminden tabip,

diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire vesağlık

hizmeti veren diğer kişileranlaşılır.

16

1981 yılında Lizbon’da toplanan Dünya Tabipler Birliği tarafından yayınlanan Lizbon Bildirgesi’nin 4 üncü maddesi;

•“Hasta, kendisiyle ilgili tüm tıbbi ve kişisel

bilgilerin gizliliğine gereken saygıyı göstermesini hekiminden bekleme hakkına sahiptir.” Şeklinde bir düzenleme getirerek, şahsî sağlık verilerinin

gizliliğine vurgu yapmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bürosu Avrupa Hasta Hakları Danışma Konseyince Mart 1994’te yayımlanan Amsterdam Bildirgesinin, 4 üncü maddesi “Mahremiyet ve özel

hayat” başlığını taşımaktadır.

• Yukarıdaki ilgili madde uyarınca hastanın sağlık durumu, tıbbidurumu, tanısı, prognozu (hastalığın gidişatı), tedavisihakkındaki ve kişiye özel diğer tüm bilgiler, ölümden sonrabile gizli olarak korunmalıdır.

• Hastaya ait bu bilgiler, yalnızca hastanın açık izni veyamahkemenin kesin isteği üzerine açıklanabilir.

• Hastanın tedavisi ile ilgili diğer sağlık personeline ihtiyaç sözkonusu olduğunda hastanın onayı olduğu varsayılarakdavranılır.

Dünya Tabipler Birliğinin Eylül 1995’te yayınladığı Bali Bildirgesi’nde “Gizlilik hakkı” başlıklı 8 inci madde ile Amsterdam Bildirgesine paralel

kurallardan bahsedilmiştir.

• Yine hastanın kimliğine dair bilgiler korunmalıdır ve bu bilgilerin korunması usulüne uygun yapılmalıdır. Bu tür verilerin alındığı insan ürünleri de aynı şekilde korunmalıdır.Dünya Tabipler Birliğinin Eylül 1995’te yayınladığı Bali Bildirgesi’nde “Gizlilik hakkı” başlıklı 8 inci madde ile Amsterdam Bildirgesine paralel kurallardan bahsedilmiştir.

• Madde ile hastanın sağlık durumu, tıbbi durumu, tanısı, prognozu, tedavisi ve kişiye özel diğer tüm bilgilerinin ölümden sonra bile gizli olarak korunması gereği tekrarlanmıştır.

• İstisna olarak hasta yakınlarının kendileri ilgili sağlık risklerini öğrenmeleri açısından bu bilgilere ulaşabilme hakkı olabileceği belirtilmiştir.Hasta Haklarına İlişkin 2002 tarihli Avrupa Statüsü (Ana Sözleşmesi)’nün “Özel ve Gizlilik Hakkı” başlıklı 6. maddesi ile de aşağıdaki şekilde bir düzenlemede bulunulmuştur.

20

Hasta Hakları Yönetmeliği

• Mad. 21: …Eğitim verilen sağlık kurum ve

kuruluşlarında, hastanın tedavisi ile doğrudan

ilgili olmayanların tıbbi müdahale sırasında

bulunması gerekli ise; önceden veya tedavi

sırasında bunun için hastanın ayrıcarızası

alınır.

Sır saklama yükümlülüğü ülkemiz mevzuatında vekalet sözleşmesine ilişkin Borçlar Kanunu hükümleri arasında açıkça düzenlenmemiştir.

• “Bir bireyin sağlık durumuna veya ona uygulanan tıbbi/cerrahi tedaviye ilişkin bilgi ve veriler gizli olmalı ve öyle muhafaza edilmelidir. Tıbbî cerrahi müdahale sırasında bile kişisel gizliliğe saygı gösterilmeli, yani uygun ortamda yapılmalı ve gerçekten orada bulunması gerekli olan kişiler (hastanın onayı veya özel bir talebi olması durumları hariç) nezdinde yapılmalıdır.”Sır saklama yükümlülüğü ülkemiz mevzuatında vekalet sözleşmesine ilişkin Borçlar Kanunu hükümleri arasında açıkça düzenlenmemiştir. Bununla birlikte sır saklama yükümlülüğünün sadakat yükümlülüğünden kaynaklanan alt bir yükümlülük olduğu kabul edilmektedir.

• Sadakat yükümlülüğü, hekimlerin ve sağlıkla ilgili kurum ve kuruluşların hastanın sağlığını korumak için gerekli her şeyi yapması, zarar verecek şeylerden kaçınmasını ifade etmektedir.

• Kısaca belirtmek gerekirse sadakat yükümlülüğü hastanın menfaatlerinin hekim ve sağlık kuruluşlarının kendi menfaatlerinden üstün tutulması anlamına gelmektedir.

TheDoctor

•122dakika

•1991 Amerikayapımı

•Yönetmen: RandaHaines

•Oyuncular: William Hurt, Christine Lahti

•A taste of my ownmedicine

•Edward RosenbaumMD

•Jack McKee zengin ve başarılı bir doktordur. Düzgün

seyrinde giden hayatı kanser teşhisi konmasıyla değişecektir.

Yıllarca hekim-hasta ilişkisine hekim gözüyle bakan Jack,

olaya bir de hasta gözüyle bakmak zorunda kalacak ve

yaptığı hataların farkına varacaktır.

23

Hasta Hakları Yönetmeliği• Mad. 21:Hastanın, mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır. Hasta

mahremiyetinin korunmasını açıkça talep de edebilir. Her türlü tıbbi müdahale,

hastanın mahremiyetine saygı gösterilmek suretiyle icra edilir.

• Mahremiyete saygı gösterilmesi ve bunu istemek hakkı;

• a) Hastanın, sağlık durumu ile ilgili tıbbi değerlendirmelerin gizlilik içerisinde

yürütülmesini,

• b) Muayenenin, teşhisin, tedavinin ve hasta ile doğrudan teması gerektiren diğer

işlemlerin makul bir gizlilik ortamındagerçekleştirilmesini,

• c) Tıbbensakıncaolmayan hallerde yanında bir yakınınınbulunmasına izin

verilmesini,

• d) Tedavisi ile doğrudan ilgili olmayan kimselerin, tıbbi müdahale sırasında

bulunmamasını,

• e) Hastalığın mahiyeti gerektirmedikçe hastanın şahsi ve ailevi hayatına müdahale

edilmemesini,

• f) Sağlık harcamalarının kaynağının gizli tutulmasını, kapsar.

• Ölüm olayı, mahremiyetin bozulması hakkınıvermez.

24

İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi

• Madde 10. (Özel yaşam ve bilgilendirilme hakkı)

• 1. Herkes, kendi sağlığıyla ilgili bilgiler bakımından, özel yaşamına saygı gösterilmesini isteme hakkınasahiptir.

• 2. Herkes, kendi sağlığı hakkında toplanmış herhangi bir bilgiyi öğrenme hakkına sahiptir. Bununla beraber, bireylerin, bilgilendirilmeme istekleri de gözetilecektir.

Dünya Hekimler Birliği Hasta Hakları Bildirgesi

• Bir hastanın sağlık durumu, tıbbi durumu,

tanısı, prognozu ve tedavisi hakkındaki tüm

tanımlanabilen bilgiler ile diğer tüm kişisel

bilgileri, ölümünden sonra bilegizli

tutulmalıdır.

• Bununla beraber, hastanın ailesi kendi

sağlıklarıyla ilgili riskleri öğrenmek üzerebu

bilgilere erişme hakkına sahip olabilirler.

25


• Gizli bilgiler, ancak hasta onam verirse ya da

yasa tarafından açık biçimde istenirse

açıklanabilir. Hasta açık bir onam vermedikçe

kendisi hakkındaki bilgiler ancak ‘bilmesi

gereken’ sağlık çalışanlarına açıklanabilir.

26


• Hastaya ait tanımlanabilen tüm bilgiler

korunmalıdır. Verilerin korunması depolanma

biçiminin uygunluğunu da kapsar. İnsanlardan

alınan kimlik belirtici veri üretilebilecekher

türlü örnek de aynı biçimdekorunmalıdır.

27

TTB Hekimlik Meslek EtiğiKuralları

• Sır Saklama Yükümlülüğü

• Madde 9-Hekim, hastasından mesleğini uygularken

öğrendiği sırları açıklayamaz. Hastanın ölmesi ya da o

hekimle ilişkisinin sona ermesi, hekimin bu

yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

• Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının

hasta ya da öteki insanların yaşamını tehlikeye

sokması durumunda, hastanın kişilik haklarının

zedelenmemesi koşuluyla, hekim bu sırrı saklamakla

yükümlü değildir.

28


• Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor

düzenlemesi de, meslek sırrının açıklanması

anlamına gelmez.

• Hekim, tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye

çağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu ileri

sürerek bu görevlerinden çekilebilir.

29

30

Türk CezaKanunu

• TCK Madde 280: Sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirmemesi

• Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile karşılaşmasınarağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar hapis cezası ilecezalandırılır.

31


• Tedaviyi Reddetme veDurdurma

• Madde 25- Kanunen zorunlu olan haller

dışında ve doğabilecek olumsuz sonuçların

sorumluluğu hastaya ait olmak üzere;hasta

kendisine uygulanması planlanan veya

uygulanmakta olan tedaviyi reddetmek veya

durdurulmasını istemek hakkına sahiptir.

32


• Bu halde, tedavinin uygulanmamasından

doğacak sonuçların hastaya veya kanuni

temsilcilerine veyahut yakınlarına anlatılması

ve bunu gösteren yazılı belge alınması gerekir.

Bu hakkın kullanılması, hastanın sağlık

kuruluşuna tekrar müracaatında hasta

aleyhine kullanılamaz.

HastayıReddetme

• Hekim hastasını tedavi etmeyi reddedebilir

mi?

• Hangi koşullarda?

33

HastayıReddetme

• Kişinin sağlık durumu acil bir girişim

gerektirmiyor olmalıdır.

• Sağlık hizmeti sunulacak kişi erişilebilir ve

gereksinimle uyumlu nitelikteki bir başka

hekime yönlendirilebiliyor olmalı ve bu

yönlendirme kişinin sağlığını tehlikeye atmıyor

olmalıdır.

•

34

HastayıReddetme

• Hekim hizmet sunduğu kişiyle ilgili edindiği

tüm tıbbi bilgileri meslektaşına aktarmakla

yükümlüdür.

• Hekim hizmet sunmayı reddetme nedeni ve

diğer hizmet olanakları konusunda hastayı

bilgilendirmelidir.

• TTB Etik Bildirgeleri- Hekim HaklarıBildirgesi

35

36

Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi

• Madde 18 - Tabip ve diş tabibi, âcil yardım,

resmî veya insani vazifenin ifası halleri hariç

olmak üzere, mesleki veya şahsi sebeplerle

hastaya bakmayı reddedebilir.

• Madde 19 - Tabip ve diş tabibi mesleki veya

şahsi sebeplerle, tedaviyi bitirmeden hastasını

bırakabilir.

37

Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi

• Ancak, bu gibi hallerde, diğer birmeslektaşıntedavi veya müdahalesine imkân verecek zamanı evvelden hesaplayarak hastayı vaktinde haberdaretmesi şarttır. Hastanın bırakılmasıhalindehayatının tehlikeye düşmesi veya sıhhatinin zarara uğraması muhtemel ise, diğer bir meslektaşteminedilmedikçe, hastayı terk edemez.

• Hastayı bu suretle terk eden tabip veya diştabibi, lüzum gördüğü veya hasta tarafından talepedildiği takdirde, tedavi zamanına ait müşahadenotlarını verir.


• Madde 25-Hekim, ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar verdiğinde ve hastasınınbaşvurabileceği başka bir hekimdurumlarda, hastanın bakımını ve

38

bulunduğu tedavisini

üstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir.Yukarıdaki koşullarda tedaviyi bırakacak hekim, budurumu ve hastanın sağlığının tehlikeye düşmeyeceğinihastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımlailgili başka olanaklar konusunda bilgilendirir. İkincihekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz. Hekim,tedaviyi üstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tümbilgileri aktarmakla yükümlüdür.

Documents

Bildirgelerle belirlenmiş, yönetmelik ve yasalarda da yer ...aysegulyildirimkaptanoglu.com/rsmlr/dosya/Bildirgelerle belirlenmiş... · makalelerinde, üç temel hakkın “hayat,