Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Singh

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    1/19

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    2/19

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    3/19

     1

    GN ns gKv tjhnK L

    ro ekb d fJfsjk;e ;os tiA :rdkB

    (frnkBh roik f;x ih d BN)

    ifsdo gkb f;x

     

    GN tjhnK

     pq kjwDK dhnK w[ y r' sK d' jB f̂Je r" V ns/ d{ ih ;ko;[ s, r" V pq kjwD finkdk so ;[ o;sh Bdh d/ g[ op fdPk tb gkJ/ iKd/ ;B ns/ ;ko;[ s pq kjwD ;[ o;sh s' A gSw tkbh soc ofjz d/ jB.fJj nkgD/ iiwkBK pko/ ghVQ h do ghVQ h t/ otk fbyd/ nkJ/ jB.GN jo iiwkB se gj[ z uD bJh x[ z wd/ ofjz d/ ;B, T[ BQ K B{ z d/ ; d/  d{ o d[ okv/ fjf;nK se ikDk g? Adk ;h. GN tjhnK fJe nfijk d;skt/ i jB, i' fe GNK d[ nkok d{ o^d{ o se x[ z w^x[ wk e/ ngD/ iiwkBK pko/ fi; soQ K dk th t/ otk fwbdk ;h, T[ j nkgDhnK tjhnK ftu fby b? Ad/  ;B. fJj GN tjhnK GNkyoh ftu fbyhnK rJhnK jB.gvk tjhnK

     gz vk Ppd gz vs dk jh S' Nk Bkw j?.Gkos ftu pj[ s ;fwnK s'A nB/e shoE ;EkBK fit/ A fe rz rk, iwBk ns/  ;[ o;sh BdhnK d/ Bkb brd/ shoE n;EkB, fiE/ iiwkB nkgD/ foPs/ dkoK dhnK n;EhnK fJBQ K shoE n;EkBK T[ s/ gqtkj eod/ ;B, sK fJj gz vs nkgDhnK tvhnK̂ tvhnK tjhnK ftu,wkfJnk b? e/ e[M ikDekoh doi eod/  ;B,fi; ftu T[j nkJ/ iiwkB dk fdB,;z ws,fgsk̂ fgskwk,g[ so s/ fgz v nkfd d/ Bkw fby b?Ad/ ;B,fJBQ K B{ z gz vk tjhnK efjz d/ jB,seohpB ;kohnK gz vk tjhnK GNkyoh ftu fbyhnK iKdhnk ;B,go wNB nkfd eJh irQ k i'  fe ;q hBro s' A Bidhe j?,fJE/ gz vk tjhnK Pkodk fbgh ftu fbyhnK iKdhnK jB.ro ekb d fJfsjk;e ;os tiA GN s gvk tjhnK dk :rdkB

     eJh GN tjhnK ftu r[ o{ ;kfjpkB pko/ T[BQ K d/ gqekP,r[ fonkJh,:ksok,i' sh i' fs ;wkT[D ns/ j' o nB/ e xNBktK pko/ fdsh ikDekoh Pkwb j?.GN ns/ gz vk tjhnK d' jK ftu fJj ikDekoh Pkwb j?.T[go' es xNBktK s'A fJbktk

     j' o th eJh rbK pko/ ikDekoh fwb iKdh j?. GNK dk ;z pz X f;y Xow Bkb shi/ r[ o{ ;kfjpkB s' A P[ o{ j' fJnk s/ gz uw gksPkj d/ ;w/A nB/ e GN f;y pD rJ/  ns/ r[ o{ ;kfjpkB dhnK ;orowhnK dk b/ yk gso :Ek̂ Pefs nkgDhnK tjhnK ftu doi eoB br/.fybohnK g[ bohnK N[ eK fwbdhnK jB,fiBQ K ftu ;wK,;EkB dk ;z e/ s d/ D s'A fJbktk jo gqw[ y ftnesh dh tbdhns(ykBdkB) th Bkb^Bkb fbyh j' Jh j?. r[ o{ ekb dhnK fJBQ K tjhnK ftu r[ o{ ;kfjpkB s' A fJbktk j' o r[ of;yK fit/ A pkpk ;q h uz d, pkpk p[ Yk ih, pkpk fgq Eh uz d, GkJh r[ odk; ih d/ nekb ubkD/ ns/ pkpk r[ ofdsk, pkpk okw okfJ, pkpk fwjotkB nkfd d/ iBw s/ Bkb i' sh i' fs ;wkT[ D dhnK fsEhnK th fwbdhnK jB.fJBQ K tjhnK ftu eJh fJfsjk;e

     ;kyhnK s' A fJbktk r[ o{ jfor' fpz d ;kfjp ih s' A b? e/ r[ o{ r' fpz d f;z x ih se dhnK w[ y xNBktK,jo ;ke/ dk ;wK, ;EkB, ;z ws ns/ fsEhnK ;w/ s gq wkfDs t/ otk fdsk frnk j?.fJ; gq eko n;hA efj ;ed/ jK fe f;y fJfsjk; ftu fJBQ K gz vk s/ GN tjhnK dk :' rdkB pj[ s tvw[ bk j?. jEb/ ekoi okjhA n;hA GN tjhnK d/ jtkb/ Bkb ;q h r[ o{ r' fpz d f;z x ih d/ ihtB Bkb i[ VhnK e[ M xNBktK pko/ ikDekoh d/ oj/ jK,fi; ftu r[o{ r' fpz d f;z x ih Bkb i[ VhnK wjstg{ oB fsEhnK pko/ ikDekoh w[ y j?.fJj ikDekoh frnkBh roik f;z x ih d[ nkok ehsh T[ BQ K dh nDEe y' i ftu' A gq kgs GN tjhnK d/ nXko s/ fbyh, ngq ekfPs jE^fbys g[ ;se ‘okPNo tho ;q h r[ o{ r' fpz d f;z x ih’ ftu' A bJh rJh j?,i' fe j' o rq z EK fit/ A fe pz ;ktbhBkwkL (feq s e/ ;o f;z x fSpo), ;q h r[ o ;' GkL (feq s eft ;? Bkgfs), Pjhd fpbk;L(feq s ;/ tk f;z x), r[ o{ ehnK ;kyhnKL (feq s ;o{ g f;z x e" fPP) ns/ d;t/ A gksPkjh d/ rq z E ftub/ jtkfbnK Bkb ;z g{ oB ehsh rJh j?.fJj ouBk gz ikph :{ Bhtof;Nh, gfNnkbk dh w[ y bkfJpo/ oh d/ vkH rz vk f;z x

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    4/19

     2

     o? co? A; ;? ePB ftu ckJhb Bz zH 28 nXhB ;[ ofyns j? 1, fJ; ouBk dhnK d' ekghnK w" i{ d jB,fJe ekgh NkJhg ehsh j' Jh ns/ d{ ih frnkBh roik f;z x ih dh jE f̂bys j?.n;hA jEb/ ekoi bJh d' tK dh tos' A ehsh j?.;G s' A gfjbK NkJhg g[ ;se ftu' A B' N bJ/ rJ/, fco T[ ; dk fwbkB jE fbys ftu' A eoe/ T[ ; ftu gkJhnK T[ ekJhnK B{ z mhe ehsk frnk.NkJhg ehsh rJh g[ ;se ftu nDfrDs T[ ekJhnK jB,fit/ A fe

     c[ N^B' N ns/ jtkb/ mhe Yz r Bkb BjhA do;kJ/ rJ/,nB/ e irQ k T[ go ftnkeoBe T[ ekJhnK jB ns/ eJh PpdK B{ z gVQ B ftu th rbsh ehsh rJh j?.fJ; d/ ;[ Xko bJh frnkBh roik f;z x ih dh jE f̂bys d/  jtkb/ b? e/ T[ ekJhnK mhe ehshnK rJhnK jB, go ekch rbshnK jE f̂bys ftu th fJ;/ jkbs ftu fwbdhnK jB,fiz BQ k B{ z  ;z gkde d[ nkok do[ ;s ehsk frnk j?.fJ; gou/  ftu f;oc Ppd^i' VK s/  ftnkeoBe ;z pz Xh rbshnK dh jh ;' X ehsh rJh j? b/ ye dh w{ b ouBk Bkb e' Jh S/ V^SkV BjhA ehsh rJh.fiE/ fes/ b' V ;wMh rJh j? gd fNgDh fdsh rJh j?. fJ; g[ ;se ftu nkJ/ jtkfbnK ftu GN s/ gKv/ tjhnK d/ i' o? co? A; d/ e/ T[BQ K d/ i' fB;fus ;EkB do;kJ/  rJ/ jB, fJj w{ b fbykoh d[ nkok jh do;kJ/ rJ/ jB, fiBQ K dh w" i{ dk ;fEsh pko/ fJj nB[ wkB BjhA brkfJnk

     ik ;edk fe fJj ni th T[ E/ jh w" i{ d jB iK BjhA.b/ye d[ nkok eJh jtkb/ i' fe w{ b gkm ftu d/ D/ ukjhd/  ;B, T[ j gd f̂NgDh ftu do;kJ/ rJ/ jB, fit/ A fe;/ d/ Bkw, ;EkB dk t/ otk ns/ eJh PpdK d/ Gkt noE, fJBQ K B{ z ;z gkde d[ nkok w{ b gkm ftu jh tvhnK po? eNK ftu oy e/ g/ P ehsk frnk j?. jEb/ ekoi ftu ;z g{ oB feskp dk ftubk f;oc r[ o{ r' fpz d f;z x ih d/ ihtB Bkb ;z pz Xs gy jh S[ fjnk frnk j?,fiBQ K B{ z GN tjhnK d/ jtkfbnK d/ nXko s/ g/ P ehsk frnk j?.

    wb fbys

    ;h d;w; ih dk ftnkj s ro sr pjkdo ih dh Pjkds

     r[ o{ s/ r pjkdo ih d/ ue BkBeh ftu nktD s/ 1730 fpH(1673 JhH)dh ft;kyh B{ z uz rk i' V w/ b j' fJnk.wfjwk gq ekP 2 s/ i;k f;z x,fpB' d 3 d/ w[ skfpe ;fsr[ oK wky' tkb (ue BkBeh) dk Bkw nBz d ;kfjp dhnK gz i gT[ VhnK gV e/ nBz dg[ o ofynk.fJ;h ;w/ A GkJh joi; okfJ ;fGyh ysoh bkj" o fBtk;h B/ nkgDh g[ soh ;q h ihs' ih dh wz rDh ;q h d;w/ ; ih Bkb ehsh.4 fJ;h ;kb 1730 fpH 15 i/ m (1673 JhH) B{ z Bro bkj" o ou e/ r[ o{ s/ r pjkdo ih B/ ;kfjpikdk ;q h r' fpz d dk; dk ftnkj eo fdsk.5 g{ i wksk ihs' ih dk w[ ebktk ;q h d;w/ ; ih B/ 1735 fpH i/ m ;[ dh gz uwh (1678 JhH) B{ z fbnKdk.6  r[ o{ s/ r pjkdo ih ;z ws 1732 fpH 11 ;ktD (1675 JhH) B{ z ;q h nBz dg[ o s' A ube/ ;o;k Bdh gko j' nkgD/  ;kde w[ okd Pkj gk; wbeg[o oz xVk gorDk o' gV ftu ik mfjo/.J/ E' A ;[ Gk 12 ;ktD B{ z r[ o{ ih, ;w/ s fsB f;yK (GkHfdnkb dk;,;shdk;,wshdk;) d/ frq csko j' J/,fi; dk gsk ;kBz  { j/ m fbyhnk fbysK s' A brdk j?L(T) r[ o{ s/ r pjkdo ih wjb BktK e/ B{ o w[ jwd ykB fwoik uT[ Aeh o' gV pb' A B/ ;kb ;soK ;? psh;

     ;ktB gofp;N? pkoK e' wbeg[ o gorBk xB" bk! ;/ geV eo ;ojz d gj[ z ukfJnk.;kE ;shdk; wshdk; p/ N/  jhok wb fSpo e/ ;kE fdnkb dk; p/ Nk wkJhdk; pbT[ s ek gefVnk ;ojz d nkfJnk.uko wKj ;ojz d n" o fdbh e/ pz dh ykB/ w/ A oj/.7[* xB" bk o' gV s' BkbkrV tkbh ;Ve 6H5 whb j?] fJj fsz B'  PjhdhnK uKdBh u" Ae fdbh ftu ;fsr[ oK d/ ;kjwD/  j' JhnK r[ o{ ;kfjp GkD/  B{ z  wz Bd/ d/ yd/  oj/,nyho ;fsr[ oK dh tkoh nkJh,ibkd B/ sbtko wko e/ ;fsr[ oK dk ;h; XV Bkb' A i[ dk eo fdsk fJ; xNBk B{ z GN tjh ftu fJz i fpnkB ehsk j?L fdnkb dk; p/ Nk wkJhdk; ek g' sk pb{ ek gVg' sk w{ b/ ekHHHHr[ o{ r? b' ;kb ;soK ;? psh; wz r;o!  ;[ dh gz uwh e' fdbh uKdBh u" e e/ wbjkB ;kjh j[ ew r? b wkok frnk.;kE ;shdk; wshdk; p/ N/ jhok wb e/ 8 

     Gkort r' so/ fSpo pq kjwB wko/ rJ/.9

    [* wxo dk wjhBk ]

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    5/19

     3

     GN tjh d/ w[ skfpe GkJh byh Pkj B/ Brkjhnk nkfd g[ soK s/ j' o ;kEhnK dh ;jkfJsk Bkb r[ o{ ih dk XV wxo ;[ dh SN (12 Btz po) B{ z uKdBh u" Ae fdbh s' A T[ mke/ nkgD/ xo o;he/ fgz v (oekp rz i) fbnk e/  ;z ;eko eo fdskL 

     byhnk p/ Nk r' X{ ek,Brkjhnk j/ wk jkVh p/ N/ byhJ/ e/ pVshJ/ eBkts.BfJe X{ wk p/ Nk ekBQ  / ek

     fpibT[ s r[ o{ s/ r pjkdo ih wjb BKt/ eh b' E T[ mkfJ bkfJ.;kb ;soK ;? psh; wz r;o ;[ dh SN ;[ eotko e' dkr dhnk nkX xVh oks rJh.10 

     byh Pkj ;fsr[ oK d/ i' sh i' fs ;wktD s' A e' Jh gz i e[ ;kb pknd fdbh oekp rz i fty/ ;z ws 1737 fpH30 i/ m ;[ dh 11 ;[ eotko (28 wJh 1680 JhH) B{ z fJ; d[ Bhnk s' A ub tf;nk ;h,fJ;dh ;skothA s/ gfjbh po;h s/ GN e/ ;'![* fJj GN p' jE dk g[ so s/ GN ehos dk g' sok j?] d/ ej/ uko d' fjnK s' A r[ o{ ;kfjp d/  XV u[ e e/ fbnktD s/ ;;eko eoB! [* ;;eko eoB t/ b/ r[ o{ jfookfJ ih d/ tv/ g[ so ;q h okw okfJ w" i{ d ;B ] ;z pz Xh e[ M o' PBh g? Adh j? 11 L

     d' jk

     ubk ubkJh j' ojh, rY rY T[ yo/ w/ y, byh Brkjhnk! b? ub/,![* r[ o{ ih d/ g[ so dk ;;eko BrkjhJ/ f;y B/ ehsk ]  s{ z yok swk;k d/ y.1. byh Brkjhnk by rJ/, j/ w jVkT{ nkm,! [* byh d/ nm g[ so ] . ;yk Xohyk! by rJ/, ! [* ;yk ;ohyk Gkt j' o ;kyh BkfJe X{ wk nkfd ]  pj[ o BK nkJ/ fJ; pkN.2.

     d' jk f;wo GN GT[ ;fsr[ o nkgDk,XzB XT[ bk rVQ Xkok.j[ ew j{ nk ;uk ;kfjp ek,byh pVshnk ;_ or f;Xkok.nkm'  p/ N/  j' J/  fJem/,eki eoB eh pkok.Brkjhnk,j/ wk,jkVh nkJ/,nkfJnk ;hs{  s/  g[ z vkok.

     py;h,pkbk,iwkjo nkJ/, p/ X/, poSh,eow eNkok.wfjz x/ w' b T{ m wz rkJ/  uVB/  e'  x/ o/, ekB' w/ A pkok.BrkjhJ/ e/ f;o gkr pz XkJh,pz ; mkeo ek   G:' T[ iÎkok.i; i' V e/ ;' GN GfBnk ;kb ;soK ;?  ;? Ashnk j' Jh i? i? ekok.3.[* byh Pkj dk dkdk ] 

     d' jk f;wo ;[ bskB fjod/ d/ frnkB ;kfjp e', eo{ z :kd ;fsr[ o eo' ;jkfJ. BrkjhJ/ sT[ byh e/ iBw bhnk,oT[ s okB/ A YkJ/ oB/![* Gkt iz r ftu ], S' ok Bjh dkBK! [* Gkt fJe th fiz dk Bjh ofjD fdsk ],

     ikbkg[ o! e/ nAp eNkJ/.[* Gkt itkbkg[ o jfod[ nko d/ Bidhe ]  XB gkoK d/ Jh ‘rq kpBh’ g{ s iBfwnk Brkjhnk,  gKu ;? j/ Vh! wko GrkfJ r[ o{ eh b' E T[ mkfJ fbnkBh,[* fJe iksh ]  i; ir w? A gkfJnk,fgsk g{ s 12 o' PB GJ/ nkfd. i; rkT{ sT[ byhJ/,r' X{ mkeo ek,skih! pz X/ pko, [* Gkt x' V/]  T{ m' A p? b' A eh ;' j/ bko,pq kjwB GN' A e' dhnk dkB, p/ b s/ oh e' r[ o{ pXkfJ. i;[ i' V e/ ;' GN GfBnk,;kb ;soK ;? nmshnk

     oekp rz i e/ wbjkB! ez w B? eh i' Vh, [*

     Gkt irk ]

      w[ jo? A eh wkbk GN? A eh gfjBkfJ.4.13 

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    6/19

     4

    13 Btz po B{ z ;t/ o/ GkJh BkB' A s/ i? s/ f;y B/ A 14  shi/ Bkb GkJh T{ dk ‘okm" o’ p/ Nk y/ w/ ‘uz dBh’ ek tk;h bkvtk! (fibk eoBkb) B{ z fwbke/ ;fsr[ oK dk ;h; fdbh s' A b? e/ wxo ;[ dh d;thA (15 Btz po) B{ z ehosg[ o gj[ z ukfJnk s/ 16 Btz po B{ z ;q h wky' tkb (nBz dg[ o) ftu dkr fdsk.fi;dk gsk ;kB{ z j/ m fbyh ;{ uBk s' A brdk j?L[* J/ E/ GkJh T[ d/ dh pz ; j[ D BjhA,Bkb brd/ fgz v b[ jkV/ ftu j?] 

     i? sk p/ Nk nkfrnk okw ek! [* fJj th fJBQ K fdBK ftu nBz dg[ o nkfJnk ;h ], BB{ p/ Nk pkx/ ek,T{ dk p/ Nk y/ w/ A ek,g' sk Xow/ A ek, r[ o{ ek ;h; gkfJ ehosg[ o gorBK efjb{ o nkJ/, ;kb ;soK ;? psh; wz r;o ;[ dh d;wh e/ fdB. frnko; e/ dkr dhnk wky' tkb w/ A. 15 pkpk Xhowb s pkpk okw ud ih dk Biopdh ftu ofje rogoh gXkoBk.

     r[ o{ s/  / r pjkdo ih B{ z Pjhd j' fJnk ni/ 11 e[ wjhB/ j' J/ ;B fe pekb/ Bro ftu fJe d[ ydkJh xNBk tkgoh.;oeko fdbh d/ j[ ew Bkb r[ o{ s/r pjkdo ih d/ jeheh Gshi/  / r[ o{ jfookfJ ;kfjp d/ tv/ Gok

     pkpk Xhowb B{ z fdbh p[ bkfJnk frnk.r[o{ Xhowb r[ogqDkbh  eosk d" bs okfJ GN nB[ ;ko pkpk Xhowb ih 1733 fpHn;{ tdh d[ nkd;h (1676 JhH) B{ z pekb/ s' A fdbh B{ z rJ/.pkdPkj n" oz ri/ p B/ fJBQ K B{ z pz dhtkB pDk e/ rVQ oD pz G' o d/ feb/ ftu pz d eo fdsk.GN tjh ftu fJz i fbfynk j?L

     r[ o{ Xhowb ih ;wkJ/ rY oD pz G' o.v/ Y gfjo fdB uY/.;kb ;soK   ;? u" shA; wz r;o ;[ dh d{ i 16  ;[ eotko e'  fJe ;kb d' wkj gKu fdB pz dh ykB/ pz d oj/!.d[ ;N' A B/ ;oho e' pj[ s xBK d[ y dhnk.17 [* GN tjh d/ fbykoh B/ pz dh ykB/ dk ;wK pekb/ s' A fbnk ikgdk j?] 

     pkpk Xhowb ih d/ gob' e rwB eoB d/ pkd fJBQ K d/ tv/ ;g[ so pkpk okw uz d ih B{ z pkdPkj n" oz ri/ p B/  fdbh p[ bke/ pz dh ykB/ ftZ u pz d eo fdsk.pkpk okw uz d ih :kot/ A fdB r[ og[ oh gXko rJ/.GN tjh nB[ ;koL

     r[ o{ okw uz d ih p/ Nk r[ o{ gho wb ih ek ;kb ;soK ;? g? Ash; Gkdtk pdh J/ ew p[ Xtko e/ fdB

     ;wkJ/  / fdbh w/ A 18 fJe xVh fdB uY/ frnkoK fdB pz dh ykB/ pz d oj/ s[ oe' A B/ ;oho e' xBk e;N dhnk r[ o{ B/ GkD/ e' wkBk.19 

    ro rfpd okfJ ih dk nBdgo sA gkTAN Pfjo ikDk

    ;kfjp nihs f;x dk iBw ns GrkDh dk ir

     ;fsr[ oK B{ z gkT[ AN/ nkfJnK ni/ d' ;kb j' J/ ;B fe r[ o{ ;kfjp d/ xo g{ i wksk ;[ z doh ih 20 d/ T[ do EhA ;z ws 1743 fpH 29 wkx (1686 JhH)21 B{ z ;kfjp nihs f;z x (oDihs f;z x) [ fJj T[ gBkw gq kuhB fbysK ftu' A fwbdk j?] dk iBw j' fJnk. fJ; y[ Ph d/ ;wkrw s' A fJe ;kb pknd 1744 fpH Gkdo' A ;[ dh ns/ 1 n;{ (4 ;sz po 1687 JhH) B{ z 22 ;kfjp okwokfJ ih Bro y[ otXh (d/ jokd{ B) fty/ r[ og[ oh gXko rJ/.

     Gz rkDh dh iz r ;q h okw okfJ ih dh gfjbh po;h! s' A 26 fdB fgS' A 1745 fpH 18 n;{ ;[ dh uT[ E (18 ;sz po1688 JhH) wz rbtko d/ o' i j' Jh ;h.fJj iz r fgSb/ gfjo fPeko y/ vD frnK gkT[ AN/ s' A 6 whb froh s/  iwBk Bdh d/ ftueko okik csfj Pkj Bkb e/ tb v/ Y gfjo j' Jh ;h.Gz rkBh d/ fJ; v/ Y gfjo d/ iz r ftu4 f;yK B/ Pjkds gkJh,fiBQ K dk gsk ;kB{ z j/ m fbyh ;{ uBk s' A brdk j?L[* po;h 1745 fpH 24 Gkdo' ;[ dh 24 nr;s 1688 JhL B{ z ;h ]  T[ dhnk p/ Nk y/ w/ uz dBhJ/ ek,g' sk Xow/ ek![* bkvtk fibk eoBkb fBtk;h ]HHHokm" o owkBk,r[ o{ eh p{ nk e/  p/ N/,;z r' Pkj,ihs wb![* fJj fgz v wbk fibk pfmz vk d/ t;Bhe ;B  ] p/ N/ ;kX{ e/ g' s/ Xow/ e/ y' ;b/ ysohnK r/ b ;kb ;soK ;? gz skbh; n;[ i goftPN/ nmkoK Gz rkBh e/ wbjkB,iwBK froh e/ wfXnkB oki BkjB J/ e xVh fdB yV/ oB i{ Ms/ ;{ foUA r? b ;kw/ A wkE/ i{ M eo wok.r? b' jmh uz d![* T[ gBkw osB uz d ] p/ Nk wkJhdk; ek pbT[ s![* gowko okig{ sK dh fJe w{ z jh j? ] wok.23 

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    7/19

     5

    ro ih dk okDh ugk d ;d s fpbk;go ikDk s BdkTD dh ir

     r[ o{ ih B[ z nBz dg[ o nkfJnK ni/ e[ M fdB jh j' J/ ;B,fe okik Ghw uz d dh wksk uz gk![* fJj wz vh tkb/ oki/  dh bVeh ;h ] B/ ;fsr[ oK tb p/ Bsh gso G/ i e/ fpbk;g[ o p[ btkfJnk r[ o{ ih okDh dh p/ Bsh B{ z gotkD eoe/ 1745 fpH (1688 JhH) wxo ;[ dh J/ ew Bz  { GkH wBh f;z x nkfd w[yh f;yK ;w/ s fpbk;g[ o gj[ z u

     rJ/.24 okDh uz gk B/ ;fsr[ oK dk pj[ s nkT[ Grs ehsk s/ G/ Nk ukVh.25 okik Ghw uz d B/ Bro skokg[ o![* fJ; dh i{ j ftu skokrVQ febk ;h ] s/ nrwg[ o/![* fJE/ nrwrVQ febk pBtkfJnk ] dh e[ M iwhB ;fsr[ oK B{ z G/ Nk eoh.26 r[ o{ ;kfjp okDh uz gk ns/ okik Ghw uz d gk;' A ftdÎk j' e/ tkg; nBz dg[ o nk rJ/. r[ o{ ;kfjp d/ rq fj fty/ wksk ihs' ih d/ T[ do EhA 1747 fpH u/ sq tdh d;thA ;fBuotko (1690 JhH) B{ z  nBz dg[ o ;kfjp i[ Mko f;z x dk iBw j' fJnk.27 fJ;h ;kb 6 feb/! fsnko eoB dk j[ ew fdsk. [* nBz drVQ, skokrVQ,nrwrVQ,b' jrVQ,j' brVQ,e/ ;rVQ s/ csfjrVQ] gjkVh okfinK B/ eJh ;kbK s' A ;oekoh wkwbk (Pkjh eo) Bjh ;h fdsk.fJ;B{ z t;{ b eoB tk;s/ nbc yK,efjb{ o nkfd okfinK tb uVQ nkfJnk.okik Ghw uz d s/ T[ ; d/ ;kEh okfinK c? ;bk ehsk fe oki eo

     Bk skfonk ikt/.T[ BQ K B{ z gsk ;h fe fJ; BKj dk Bshik iz r j' t/ rh.T[ j iz r bJh fsnko j' gJ/.okik Ghw uz d B/ r[ o{ ih s' A ;jkfJsk wz rh. fJj iz r 1747 fpH 22 u/ so ;[ eotko (20 wkou 1691 JhH) B{ z j' fJnk ;h.fJ; iz r ftu ;fsr[ oK dh ;jkfJsK Bkb okik Ghw uz d dh cs/ j' Jh.nbcykB jko yke/ Gi frnk.;fsr[ oK Pjhd j' J/ f;yK dk e' Jh yk; fieo Bjh ehsk.GN tjhnK d/ nXko s/ d' f;yK B/ PjhdhnK gkJhnK,fit/ A fe L

    (1)   GkJh ;' jB uz d 28 g[ sq GkJh wkJhdk; dk fgz v nbhg[ o, PwkJh fibQ k tk s;hb w[ icorV (gkfe;skB).

    (2)   GkJh w{ b uz d! g[ so GkHox[ gs okfJ fSpo ez p'[* fJj GkJh wBh f;z x w[ bskBh dk Gok ;h ], tkbh y/ weoD,fibQ k nz fwq s;o.

     GN tjh d/ fJj nyo jBL ;' jB uz d p/ Nk wkJhdk; ek g' sk pb{ ek,gVg' sk w{ b/ ek,uz do pz ;h Gkod_ kih r' sok gz tko.pz ; phAM/  ek pz MoT[ s odT[ s ibjkBh.;kb ;soK ;? ;z skbh u? s gq ftPN/ pkJh; ;[ eotko e/ o' i r[ o{ ek j[ ew gkfJ BdT[ B e/ wbjkB,;kw/ wkE/ i{ M eo wok.r? b' w{ bk p/ Nk ox[ gs ek,fBpo ez p' pk;h y/ w eoB gorBk e;{ o wok.29 

     Bd" D dh iz r s' A fsz B ;kb pkd GN d/ ;{! [* d/ ;k f;z x GN p' jE dk g[ so ]  B1750 fpH u/ so tdh J/ ew (2 wkou1693 JhH) B{ z ;q h nBz dg[ o d/ w[ ekw s/ fusq, pfusq s/ T{ d/! [* fJj fsB/ Gok GkHwBh f;z x d/ g[ so ;B ] d/ ftnkj dh tXkJh ;w/ A ej/ fJe d' j/ ftu Gz rkDh s/ Bd" D d/ iz r dk fJPko/ wkso fieo ehsk j?,s/ d;dk j? fe ;fsr[ oK

     tb' A fJe w[ yhJ/ f;y GkJh wBh okw (wBh f;z x) B/ d' jK iz rk ftu fJê fJe okDk wkfonk s/ Bd" D iz r ftu w[ ybcK dh c" i dk fieo eodk j' fJnk fbydk j?,fe x'V uV/ ;ko/ 70 ;B,i? ;k fe L

     f;wo GN sT[ ;fsr[ o nkgBK,frnkB pskt? ;uk. sT[ p/ yk gz tko phAM/ ek nXokeB![* Gkt nXeko ] sT[ p/ yk oig{ sh ekBek![* w[ Y^w{ b ].fdbh br XKe ;[ Bh s/ oh pb{,sT[ ikB/ Pkj u[ rsk![* Gkt Pkj ijkB pkdPkj ].;g{ s g' sk![* wkJhdk; dk g[ so ] sT[ rkT{ A wBh okw o' PB pz ; ib/ dk fesk.gfjbK   j/ m Gz rkBh wkoh,okBK xkb ehnk oB fisk.;kek ehnk BdktD s? B/ A,xkfbnk okBK phu gopsk.x' V/  ph; guk; frDsh e/  nkJ/,g? db nkJ/  pj[  oig[ sk.Xz B X̂z B wksk wXoh pkJh!30 [* wkJhdk; d/ xo' A GkJh fdnkb dk; s/ wBhA okw dh wksk ] sT[ ikfJnk wBh okw g{ s ;[ gsk ;g{ s p/ Nk sT[ rkT{ A fdnkb dk;,ihs/ ih,d/ r/ T[ p fbsk![* Gkt fdbh uKdBh u" Ae ftu d/ r/ ftu T[ pkb fdsk ].i; i' V d/ ;{ GN GfBnk,nBz dg[ o e/ wbjkB![* Gkt

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    8/19

     6

     EK ].gT[ A ;/ w{ z v *[* w{ j ] GN' A ek Go fdsk,eh pXkJh p/ N/ fuso,pfusq,T{ d/ fpnkfj eh ;kb ;sq K ;?  guk; ;h fpsk.w? fjr/ w' b eoo? j? [ Gkt T{ m ] dhB/,w[ o eh pu eBhn" pkfbsk![* ez BK d/ tkb/]31 

    gik fgnkfonK dh uD s nfws SekTDk

     ;fsr[ ok B/ A 1695 JhH1 dh t? ;kyh B{ z gz i ;h; G/ N wz r/,s/ gz i fgnko/ u[ D/.yz v/ dk nz fwq s fsnko eoe/ gz iK

     B{ z SekfJnk.GN tjh ftu fJz i fbfynk j?L r[ o{ r' fpz d f;z x ih wjb d;t/ A B/ ;kb ;soK ;? pktB p? ;kyh e/ fdB gKu f;y' A e' yz v/ gj[ b dh f;z x Bkw okyk.gq Ew/ A d? nk okw ;' csh f;z x pBk ;kp e' Bhb p;so g[ nkJ/.tjh t/ ; ngBK ehnk.j[ ek jbkb jikws fNek iz i{ X' sh ek fsnkr eokfJnk.whB/,Xho wbhJ/,okw okJhJ/,f;or[ w/  w;z d eh posB pz d eh.eVk feogkB ez xk eS? ok ;p e' dhnk.;p e/ ;kXkoh ehJ/.;G ek iBw gNBk ;kfjp ek pk;h nBz dg[ o eh pskJh.32 

    iMko f;x jKv dh uVkJh eoBh,;kfjp iokto f;x s cs f;x dk iBw

     fdbkto yK B/ nkgDh jko B{ z d/ y e/ fgSbhnK fPe;sK d/ X' D/ X' D bJh nkgD/ nXhB sz  [ wD dko i[ Mko f;z x

     jKvk! B{ z bkj" o'A N' fonk.uz d/ b (fpbk;g[ ohJ/) T[ ; Bkb ob rJ/,go GbkD d/ fJbke/ 1752 fpH 21 u/ sq ;t/ o d/  ;w/ A oki f;z x gw/ B/ i[ Mko f;zx d/ db s/ nukBe Skgk wkfonk d' B' gkf;nK s' A nVe/ iz r j' fJnk nyho Bo? D uz d i[ Mko f;z x fJ; iz r ftu wko/ rJ/.Pkjh db y[ z p mgk e/ bkj" o B{ z B; frnk.33[* fJe okig{ sK dh j? ]  ;z ws 1753 fpH13 ;ktD (13 i[ bkJh 1696 JhH) ;' wtko B{ z pkdPkj n" oz ri/ p dk fNek pkdPkj ikdk w[ jwd w[ nIw (pjkdo Pkj) w[ bskB dh ;{ p/ dkoh s/ fgsk pkdPkj dh nkr:k gke/ nkgD/ tv/ g[ so wkI[ dhB ;w/ s nkro/ s' A gz ikp tb ufVnk 34,sK i' fJ; gk;/ dh ftrVh jkbs w[ V ;tko/. ;z ws 1753 fpH wxo ;[ dh 3 (1696 JhH) B{ z 35 wksk ihs' ih d/ T[ do EhA shik ;kfjpikdk r[ o{ ;kfjp d/  xo ;kfjp i' okto f;z x dk iBw j' fJnk.fJ;h ;kb pkdPkj tb' A skVBk j' D s/ wkx crD (iBtoĥ cotoh1697 JhH) B{ z pjkdo Pkj B/ uko njdhJ/ j' o nrV fgSV nBz dg[ o s/ r[ nkYh oitkfVnK T[ s/ ukV G/ i/.36 

    nBdgo s fBowjrV nkfd dhnK irk ftu ykb; uhc s

    okfinK B JhB wB bDh.

     nyho okik niw/ o uz d B/ nkgDh fsnkoh eoe/ nBz dg[ o d/ feb/ skokrVQ B{ z x/ o/ ftu b? fbnk.r[ o{ ;kfjp B/ febk skokrVQ d/ f;z xK dh wdd tk;s/ pkeh d{ ;fonK fefbnK fdnK f;z xK B{ z ;kfjp nihs f;z x![* T[ wo e/ tb 14 e[ ;kbK dh ;h  ] dh ewkB j/ m G/ fink.fJj iz r nBz dg[ o s' A 3 whb febk skokrVQ d/ ;kjwD/ Bro skokg[ o![* fJ; fgz v dh iwhB niw/ o uz d dh dkdh uz gk B/ 1745 fpH(1688 JhH) ftu ;fsr[ oK B{ z fdsh ;h ] d/  w? dkB ftu 1757 fpH T[ BZ sh (1700 JhH) thotko d/ fdB j' Jh fi; dk gsk ;kB{ z j/ m fbyh ;{ uBK s' A brdk j?L(T) JhPo f;x p/ Nk e/ tb ek g' sk nkv{ ek fpibT[ s![* s{ o okig{ sK dh wz  { jh ] efbnkB f;z x p/ Nk

     fdnkb dk; ek![* fJj fdnkb dk; r[ o{ s/ r pjkdo ih Bkb fdbh Pjhd j' fJnk ;h ].g' sk wkJhdk; ek.HHHwz rs f;z x![* pkpk ;z rs ;kfjp (GkH c/ o{) dk Gok ].p/ Nk fpB/ T[ gb ek.;kb ;soK ;? ;fstz ik Gkdtk gq ftPN/ T[ BZ sh; thotko e/ fdB r[ o{ e/ ;kfjpikd/ nihs f;z x ek puB gkfJ skokrVQ e/  wbjkB gorBk skokg[ o fJe gfjo x' o i[ X eoe/ ;kw/ wE/ oBw/ A i{ M eo wo/.xB/ gopsh wko/  rJ/.okik rz Gho uz d ek p/ Nk xwz v uz d r[ o{ e/ Pkjikd/ jkE ;/ xkfJb j{ nk.37 

     skokrVQ  dh iz r ftu gfjb/  jwb/  Jh;o f;z x nkfd f;z xK B/  Pjhdhnk gkJhnK.fJj iz r ;kok fdB j' fJnk.oks B{ z feb/ ftu' A s/ pkjo' A ckfJfoz r j[ z dh ojh d' sochA ikBh B[ e;kB pj[ s j' fJnk.38 niw/ o uz d B/  nrb/ fdB skokg[ o s/ nBz dg[ o d/ dofwnkB i' febk csfjrVQ ;h fJ; s/ jwbk eotk fdsk.fJj iz r th

    1  gzziK fgnkfonK dh u'D ns/ nzfwqs SekT[D dh ;jh skohy 1699 JhHft;kyh dh jh ;jh j?.

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    9/19

     7

     fdB s/ oks dh ;h.fJ; bVkJh ftu ;fsr[ oK tb' A pkxB s' g tosh rJh.fJ; Xow i[ X ftu GkJh GrtkB f;z x nkfd f;z xK B/ ;kw/ wkE/ w? dkB ftu bVe/ PjkdsK gkJhnKL GrtkB f;z x p/ Nk wBh f;z x ek![* fusq f;z x,pfusq f;z x nkfd wBh f;z x w[ bskBh d/ 10 g[ so ;B  ] g' sk wkJhdk; ek.HHHHitkjo f;z x p/ Nk byhJ/ ek![* byh Pkj dk g[ so ] g' sk r' X{ ek pVshnk eBkts.Bz d f;z x

     p/ Nk nkbw f;z x ek![* fJj nkfbw f;z z x shik r[ o{ ;kfjpK dk u" o podko ;h ] g' sk dohnk ek ibjkBk ;kb ;soK ;? ;stz ik Gkdtk goftPN/ sh; (30) ;[ eotko e/ fdB r[ o{ ek j[ ew gkfJ csfjrVQ gorBk nBz dg[ o e/ wbjkB ;kw/ wkE/ i{ M eo wo/.39 

     okik niw/ o uz d B/  ;[ rz X u[ eh j' Jh ;h,fe r[ o{  B{ z  wko e/  iK nBz dg[ o' A eY e/  tkg; fpbk; g[ o iktKrk.febk csfjrVQ dh iz r s' A pknd okik niw/ o uz d B/ shi/ feb/ nrwrVQ s/ jwbk ehsk.40 fJj febk ;q h nBz dg[ o s' A e' Jh YkJh e[ whb d/ ck;b/ s/ ;h.fJj iz r 31 Gkdo' A ;fBuotko d/ fdB j' Jh.r[ o{ ih e/ ;? B gkb T[ d/  f;z x B/![* wBh f;z x d/ shi/ g[ so B/]  f;z x c" i Bkb nr/ tXe/ gjkVhnK B{ z uz r/ uB/ upkJ/.GN tjh w[ skfpe GkJh pkx f;z x nkfd B/ bVe/ PjhdhnK gkJhnKL

     pkx f;z x p/ Nk okfJ f;z x ek g' sk wkJhdk; ekHHH xopkok f;z x![* dhtkB dotkok f;z z x fdbh tkb/ dk tvk Gok ]  p/ Nk BkB{ z  f;z x ek g' sk pkx/  ek ;kb ;soK ;?  ;stz ik Gkdt goftPN/  fJesh; ;fBuotko e/ fdB r[ o{ ek puB gkfJ nrwrVQ e/ wbjkB gorBk nrwg[ ok gopshU ;ky x' o i[ X eoe/ ;kw/ wkE/ i{ M eo ;[ nk; dhJ/.41 

     fJj iz r 1757 fpH gfjbh n;{ (1 ;sz po 1700 JhH) B{ z j' Jh ;h fJ; iz r d/ w[ yhJ/ GkJh wBh f;z x s/ fJ;d/  d' t/ A g[ sq pfusq f;z x,T[ d/ f;z x s/ u" Ek nkfbw f;z x ;h.GN tjh d/ fJj nyo jBL

     r[ o{ dk j[ ew gkfJ wBh f;z x 42 p/ Nk wkJhdk; ek,HHHpfusq f;z x T[ d/ f;z x p/ N/ wBh f;z x e/HHHnkfbw f;z x p/ Nk d[ or{ ek g' sk gdw/ ek jikts nkp nkBKHHH;kb ;soK ;? ;stz ik n;[  [ i goftPN/ gfjbh n? stko e/ fdB b'jrVQ ;/ ykb;k db e' r? b b? uoB rz rk e/ wbjkB x' o i[ X ehnk.pfusq f;z x B/ 

     jkEh e' wko GrkfJnk.T[ d/ f;z x e/ jkE ;/ e/ ;oh uz d i;ktkbhnk,wkok frnk.wBh f;zx nkbw f;z x ;ys xkfJb j{ J/.nkfbw f;zx p/ Nk dohnk ek g' sk w{ b/ ek ibjkBk,;[ yk f;z x p/ Nk okfJ f;z x ek g' sk wkJhdk; ekHHHy[ Pkb f;z x p/ Nk wyB Pkj ek g'sk dk;/ ekHHHg/ bhnk oD w/A ;kw/ Q wkE/ i{ M eo wko/.43 

     GkJh d/ ;k f;z x GN e/ 1763 fpH i/ m ;[ dh u" E (1706 JhH) B{ z ;q h nz fwq s;o GkJh wBh f;z x d/ g' so/ Gkr{  f;z x dh tXkJh ;w/ ej/,d' j/ ftu T[ d/ f;z x s/ pfusq f;z x dh phosk dk fieo fJz i fbfynk j?L

     ibjkB/! gz tko pKe/ nbh g[ o e/ pz MoT[ s' sT[ ;? [* ib/ dh w[ z jh tkb/ ibjkB/ gz tko ]  e" B no?.i;tkoh okw ek wkfonk e/ ;oh jkEh r? b bo?. pfusq f;z x s/ oh poSh! o' PB, [* fJj poSh (BkrBh) sys ;q h e/ ;rVQ s/ j? ] 

     s/ oh ;Kr Mowb eo?![* ;Kr (s/ rk) ;q h nekb sys s/ w:{ d j?,fi; dk tiB 10 ;/ o gek j?]44

      s/ o/ Bkw Eh fog Eo Eo eKg?,s/ oh gopsh jbe go?. XB wksk sT[ ;hs' pkJh![* GkJh wBh f;z x dh ;gsBh ],s/ o/ gKu ;g{ s oB? bo wo?. pho wBh f;z x i; sT[ ek rkT{ A,s/ ok Bkw uT[ A ez  [ Nh w[ yoo?. XB XB fdnkb dk; i; sT[ ek!,yz v pq jwz v ;G [* GkJh wBh f;z x dk tvk Gok ]  T[ uo?.uko poB yN doPB ;ko/ oNs Bkw fB; pk;o xo?. i; i' V d/ ;k f;z x GN GfBnk!,;kb [* GN p' jE dk g[ so s/ ehos GN dk g' sok ]  ;soK ;? sq  ? ;m/,T[ ib dkB dhU rb i' N eoo?!.eh pXkJh g' s/ Gkr{ f;z x [* Gkt T{ m ]

     eh r[ o{ ue e/ wbjkB i/ m uBkBk uT[ E ogT[ A ;/ w{ z v GN' A ek Go/.

    45

     

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    10/19

     8

     febk nBz drV fsnkrB s' A ;st/ A fdB fBow' j dh gfjbh iz r niw/ o dh cT[ i Bkb j' Jh fJj iz r 7 efse wz rbtko d/ fdB bVh rJh.GN tjh ftu fJz i fbfynk fwbdk j?L^

     ;kjp f;z x p/ Nk wshdk; ek g' sk jhok wb fSpo ekHHHHHH wEok f;z x p/ Nk fdnkb dk; ek,g' sk wkJhdk; ekHHHHHH

     ;{ os f;z x p/ Nk e/ tb ek g' sk nkv{ ek fpibT[ sHHHHH d/ tk f;z x p/ Nk s/ rk ek g' sk ;[ y/ ek T[ dkBKHHHHH ;kb ;soK ;? ;stz ik efse goftPN/ ;sthA wz rbtko e/ fdB fBow' jrV dh iz r ftu ;kw/ wkE/ i{ M eo wo/.46 

     GN tjh w[ skfpe fJ; d{ ih iz r ftu fjws f;z x nkfd fiBQ K f;yK B/ t? oh db Bkb bV e/ PjkdsK gkJhnK T[ BK ;pz Xh GN tjh d/ fJj nyo jBL^

     fjws f;z x p/ Nk ihs f;z x ek g' sk okwK ek T[ dk BK w/ jo f;z x p/ Nk X{ w/ ek fpibT[ s,;kb ;soK ;?  ;stz ik efse goftPN/ pkoK fdB n? stko fBow' jrVQ e/ wbjkB ;kw/ wkE/ i{ M eo wo/.47 

     fBow' j rV dh shih iz r 13 efse ;' wtko d/ fdBHHHHj' Jh ;h fi;dk gsk ;kB{ z j/ m fbyhnK fbysK s'A brdk j?L̂(T) ihs f;z x B/ sk f;z x p/ N/ okw/ e/ g' s/ ;[ y/ e/,T[ dkB/ pz ; T{ d/ ekHHHH;kb ;soK ;? ;fstz ik efse goftPN/ s/ oK fdB ;' wtko fBow' jrV e/ wbjkB gorBK efjb{ o oD w/ ;kw/ wkE/ i{ M eo wo/.48 

    (n) e/ ;o f;z x p/ Nk Sphb f;z x ek g' sk uz dB okfJ ek!, [* fJj uz dB okfJ Gz rkDh iz r ftu Pkwb ;h ] Bkw ;T[ s G[ NkDKHHHw' eb f;z x p/ Nk dohnk ek g' sk w{ b/ ekHHHH;kb ;soK ;? ;fstz ik efse goftPN/  uT[ dj wz rbtko e/ fdB fBow' jrVQ e/ wbjkB ;fsb[ i e/ feBko/ x' o i[ X j{ nk oB i{ Ms/ ;{ foU r? b ;kw/ wkE/ i{ M eo wo/.49 

     fJ;h ;kb 1757 fpH19 efse (1700 JhH) n? stko d/  fdB ebw' N fgz v d/  r[ ioK ykb;/  dh w[ m G/ V j' Jh.fJ; iz r ftu GkJh ihtB f;z x B/ Pjkds gkJh.GN tjh ftu fJz i fbfynk fwbdk j?L^

     ihtB f;z x p/ Nk go/ w/ ek g' s/ w{ b/ ek ibjkBkHHHHHH;kb ;soK ;? ;stz ik efse gq ftPN? T[ Bh; n? stko e/ fdB ebw' N e/ wbjkB gorBk fp;kbh ;kw/ wkE/ jB w/ i{ M eo ;[ nk; dhJ/.50 

    ;d pr s nbc yK Bkb ykb; dh wm GV p;h tkb gmkD gk;A

    pkjwD dh nos tkg; fdbkTDh

     ;z ws 1759 fpH 8 wkx (6 iBtoh 1703 JhH) p[Xtko br/ ;{oi rqfjD ;w/A ;fsr[o{ ih e[ oeP/so

     ik ftoki/.frH r[ofds f;z x n?wHn?b ;h dh y'i nB[;ko d/;k f;zx d/ Gok joh f;zx nkfd B/ fJ;

     br/ rqfjD ;w/A nkgD/ iiwkB pfusq  f;zx gk;'A fwbe/ dkB bhnk ns/ tkg;h s/ 16 wkx (14

     iBtoh) thotko B{z uwe"o Bro d/ gk; okik niw/o uzd dh Pfj s/ ;?d p/r s/ nbc yK d' w[rb

     ;odkoK B/ ;fsr[oK B[z x/o e/ geVBk ukfjnk.T[; t/b/ ;fsr[oK d/ jwoekp GkJh T[d/ f;zx nkfd e/tb 60 e[ f;z x ;B.UXo'A ;w/ f;o nBzdg[o'A f;zxK d/ gj[zu ikD Bkb niw/o uzd dh ukb

     fB;cb rJh.51 fJ;h ;kb fJe d/teh dk; Bkw dk pqkjwD nBzdg[o r[o dopko ftu nke/ 

     cfonkdh j'fJnk fe,w?A w[ ebktk b? e/ pXh (j[ fPnkog[o) d/ Bidhe dh id bzfxnk sK UE'A d/

     gmkB ipo izr ykB B/ w/oh fJ;soh y' j bJh.52 r[o{ ih B/ ;kfjp nihs f;zx!B{z ;w/s B{z ;w/s

     pqkjwD dh fJ;sq h d/ J/E/ fbnke/ g/; eo'.[* fJBQK dh Ta[wo fJ; t/b/ 16 e[ ;kbK dh ;h ] 

     ;kfjp nihs f;z x B/ u/ sq tdh J/ ew (1703 JhH) B{ z p;h gj[ z u gmkD s/ pq kjwD fJ;sq h d' jK B{ z ;q h nBz dg[ o fbnke/ r[ o{ ih d/ g/ P ehsk.;fsr[ oK pq jwD fJ;sq h d/ teh dk; d/ jtkb/ ehsh s/ ipo iz r ykB B[ z T[ jdh

     ehsh dk cb G[ rskfJnk.

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    11/19

     9

    nBdgo dh nkyoh bVkJh s gjkVh okfinK tbA nBdgo B xok gkTDk

     GN tjhnK d/ w[ skfpe fJe jwbk niw/ o uz d tb' A 1760 fpH wxo ;[ dh gz uwh n? stko (1703 JhH) B{ z  j' fJnk,fi; ftu j/ w f;z x g[ so byh Pkj s/ ekoB f;z x p/ Nk B/ sk f;z x nkfd f;z xK B/ PjhdhnK gkJhnK.53  niw/ o uz d nkfd Jhoykb{ s/ ;" V BiohJ/ okfinK B/ ;fsr[ oK d/ tX oj/ goskg B{ z nkgD/ bJh ysok

     goshs ehsk.fJBQ K fdbh s/ bkj" o d/ jkewK gk; u[ rbhnK bke/ eJh tko jwb/ ehs/ s/ eotkJ/.fJBQ K jwfbnK ;w/ A niw/ o uz d B{ z jw/ PK w{ z j dh ykDh gJh.fJ;h ;kb d/ nyho p[ ojkBg[ oh [ ;hH ghH dk ofjD tkbk ] GkJh i/ mk f;z x ;w/ s gq tko ;fsr[ oK d/ doPB eoD ;q h nBz dg[ o nkfJnk.fJ;B/ nkgDh g[ soh phph skok pkJh dh ;kdh! 1761 fpHwkx ;[ dh J/ ew (1704 JhH) B{ z ;fsr[ oK d/ j[ ew Bkb nihs f;z x ih Bkb eo fdsh.fi; dk gsk ;kB{ z fJz i brdk j?L[* fJ;dh e[ y' A ;kfjp joh f;z x B/ iBw fbnk ] (T) r[ o{ r' fpz d f;z x ih wjb d;t/ A e/ p/  / N/ nihs f;z x ek ftnkj i/ mk f;z x pk;h p[ ojkBg[ o eh p/ Nh

     skok pkJh ;/ j' nk!.;kb ;soK ;? fJekjm wkx ;[ dh J/ ew e' nBz dg[ o e/ wbjkB.54 [* fJ; eh ;wkX fJ;d/ g[ so joh f;z x dh ;wkX d/ gk; j?.] 

     fJ;h ;kb 1761 fpH20̂ 21 u/ sq  (1705 JhH) B{ z okik niw/ o uz d B/ nBz dg[ o s/  fJe pj[ s tvk jwbk ehsk.55 fJ; tv/ jwb/ ftu GkH y/ w f;z x p/ Nk ;[ z do f;z x!.[!SkJ/ dh pz ; ftu' A ST[ s w{ z jh d/ gz tko ] s/ d' t/ A Gok pho f;z x nwo f;z x p/ N/ T{ d/ ‘Pjhd’ d/ nkfd f;z xK B/ PjkdsK gkJhnK.56 okik niw/ o uz d y[ z p mgke/  ;D/ ;kEh okfinK d/ fdbh,bkj" o s/ f;oz d ike/ cfonkdh j' fJnk.fJ; soQ K fdbh bkj" o s/ ;ofjz d dhnK c" iK iz w{ d/ c" idko ;w/ s ;kfonK,gjkVh okfinK dh wdd s/ gj[ z u nBz dg[ o s/  fco ipod;s jwbk ehsk.fJj iz r eJh fdB j[ z dk fojk nkyo s[ oe jkewK d/ wPto/ Bkb nBz dg[ o B{ z x/ o/ ftu oy e/ pkjo' A o;d nkfd d/ pz d eoB dk c? ;bk ehsk frnk.GN tjh d/ w[ skfpe 1762 fpH i/ m gq ftPN/ 5 (1705 JhH) B{ z  nBz d g[ o B{ z x/ o/ ftu okikUA s/ s[ oe c" i B/ x/ o/ ftu b? fbnk.

    febk nBdrV fsnkrDk s uweo dk :X

     fJj ikBDk io{ oh j?,fe fgSkVh oye iE/ dk iE/ dko ;kfjp nihs f;z x ;h.fBow' jrV gj[ uB se d't/ A iE/ fJem/ j' rJ/ ;B.GkJh T[ d/ f;z x 40 f;z xK ftu' A ;h s/ pkeh 50 f;z x i/ V/ T[ d/ f;z x eh iE/ dkoh j/ m bV/ s/  PjhdhnK gkJhnK,fJj d{ ;o/ iE/ d/ f;z x ;B.GkJh T[ d/ f;z x B/ ;B/ ;kEh f;z xK d/ fJe gfjo fBow' jrV s' A 1 whb MyhnK fgz v dh i{ j ftu Pkjh fNph s/ x' o i[ X ehsk fi; dk gsk ;kB{ z j/m fbyh ;{ uBk s' A brdk j?L^(T) T[ d/ f;z x p/ Nk wBh f;z x ek 57 g' sk

     wkJhek; ek,gVg' sk pb{ ek HHHHH ;kb ;soK ;? pk;m g' j ;[ dh d{ i p[ Xtko e/ fdB Pkjh fNph e/ wbjkB  

     gorBk ehosg[ o r[ o{ ek j[ ew gkfJ guk; f;y' A e' r? b b? okik niw/ o uz d eh c" i ;kE fJe gfjo xo' eoe/ ;B/ A ;kEhnK xB/ gopshnK e' wko e/ wok.58 

     r[ o{ ih d/ e' Nb/ ub/ nkT[ D/ s' A T[ goz s nrb/ fdB 8 g' j (7 fd;z po) B{ z fe;/ dh w[ ypoh s/ o' gV dh uT[ Aeh d/ fJz ukoi B/ A fBjz r ykB d/ xo dh sbk;h bJh e' Jh f;y BK fwfbnk.fi; e' mVh ftu GkJh pfusq f;z x ih iywhA dh jkbs ftu wz ih s/ b/ N/ j' J/ ;B.ns/ fBjz r ykB dh S' Nh bVeh T[ woh!i/ Vh ez tkoh ;h.fJ;h e' mVh ftu p? mh j' Jh ;h.jkew uT[ Aeh d/ g[ SD fe fJj e" D jB.nr' A T[ so fwfbnk w/ oh Xh s/ itkJh,sbk;h BK j' Jh.GN tjh d/ fJj nyo jBL[* phph i? Bk s' A tvh ] 

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    12/19

     10

     pfusq f;z x p/ Nk wBh f;z x ek 59 g' sk wkJh dk; ek gVg' sk pb{ ekHHHHgz to pz ; phAM/ ek pz MoT[ s ibjkBKHHHHHr[ o{ ek j[ ew gkJ/ ;kb ;soK ;? pk;m g' j ;[ dh d{ i wbeg[ o e/ wbjkB gorBK o' gV i[ X w/ A xkfJb j'  e/  e' Nb/  gmkB e/  xo ojk.g' j ;[ dh uT[ E J/ e xoh oks ojh ;[ nk; g{ o/  j' J/.gmkB eh gs r[ o{ oyh fJ; eh p/ Nh ek ;s ojk.60 

     fJ; soQ K ;z ws 1764 fpH19 efse ;[ dh SN (20 nes{ po 1707 JhH) ;' wtko B{ z  r[ o{  ih s/  gkfbe ;kfjpikdk ;fsr[ oK B{ z nk fwfbnk.r[ o{ ih s/ pkdPkj pjkdoPkj 1765 fpH 5 t? ;ky (2 nfgq b 1708 JhH) P[ eotko B{ z  fus" V rV ik ftoki/.61 nrb/ fdB 6 t? ;ky (3 n? fgq b) PfBuotko B{ z ;kfjp i' okto f;z x‘gkfbe’ wkB f;z x nkfd 20 ;kEhnK ;w/ s Pjhdh gkJh.62 GN tjh d/ fJj nyo jBL

     wkB f;z x p/ Nk wkJhdk; ek g' sk pb{ ek gVg' sk w{ b/ ek uz do pz ;h Gkodtkih r' sok gz tko pz ; phAM/,pz MoT[ s,odT[ s ibjkBK pbT[ s,;kb ;soK ;? g? A;m fwsh p? ;ky gofpPN? SN rz FGho Bdh e/  feBko/ rVQ fus" V w? A s[ oe' A r/b ;kw? wkE? i{ M eo wok.r? b' A i' okto f;z x p/ Nk BE{ ek pk;h p;h gmkDk pkYh ;[ ssok.T[ Bh; ;kEh j' o wo/ rz Gho Bdh e/ feBko/ dkr dhnk.63 

     fJ; soQ K i' okto f;z x gkfbe 7 fd;z po 1705 JhH B{ z uwe" o dh iz r ftu' A iywh j' e/ fiz dk pu e/ fBeb rfJnk,s/ nyho 3 nfgq b 1708 JhH B{ z fus" VrFVQ (oki;EkB) ftu ike/ Pjhd j' rfJnk.[ fJ;d/ d' tv/  Gok j' o ;B,tvk y[ Phnk s/ S' Nk tho f;z x y[ PhJ/ dh pz ; d/ fyiok pkdhJ/ (fibk o' gV)wjz s jB s/ tho f;z x dh T[ bkd p;h gmkDk tkb/ b' N/ r' s d/ okwrVhJ/] r[ o{ ih gk; uwe" o 7 fd;z po ;[ eotko dh oks B{ z 40 w[efsnK ftu' A e/ tb gz i f;z x ofj rJ/ ;B.r[ o{ ehnK ;kyhnK s/ wfjwK gq ekP pkpk ;o{ g dk; d/ eEB nB[ ;ko GkHBph ykB s/ rBh ykB!d' t/ A Bhbh podh b? e/ uwe" o dh rVQ h ftu Xh s/ s/ fJ; dk GkJh fgS' A nkfJnk i? ;k. [* fJj d' t/ A o[ jhb/ gmkD c? o' tkb (fibk nz fwq s;o) d/  ofjD tkb/ ;B.fJBQK dh ojkfJP wkShtkV/ dh ;h.fJj d' t/ A okik niw/ o uz d d/ ;d/ s/ efjb{ o nkJ/ ;B.] 

    ;fsroK dk wkShtkV sA ubDk s wes;o dh ir

     ;fsr[ o{ ih uwe" o s' dfJnk f;z x nkfd 7 ;kEhnK ;w/ s GkJh gz ikp/ d/ tv/ GkJh r[ bkp/ w;z d d/ g[ so ihtB f;z x d/ uT[ pko/ ftu 8,9 s/ 10 fd;z po dh oks ofj e/ 12 g' j ;[ dh ;s/ A (11 fd;z po) fdB wz rbtko B{ z ;[ Gk wkShtkV/ s' ub e/ Bro d[ okj/ dh ;oK ftZ u fJe oks oj/64,i? ;k fe L fgz v fydokD/ (w[ es;o) dh iz r dk gsk d/ D tkbk ;G s' A gfjbk ;wekbh fbykoh GN d/ ;k f;z x! j?.fi;B/  df;nk fe fJj iz r 1762 fpH gq ftPN/ 30 (29 fd;z po 1705 JhH) B{ z j' Jh ;h.fJ; B/ Pjhd j' D tkfbnK dh frDsh 40 d;h j?.fJBK 40 PjhdK ftu' A okfJ wjK f;z x s/ ;hsb f;z x fsz Bk d/ Bkw d;/ jB.pkeh 37 PjhdK s/ 41thA wksk Gkr e" o dk Bkw d;D tb' A u[ g j?.[* fJj ;q h d;w/ ; dk ji{ oh f;y s/ fJ;dh Pjhdh 6 GN f;yK ;w/ s 1768 fpH 9 efse (1711 JhH) B{ z fgz v nb' tkb gq rBk bkj" o ftu j' Jh.] 

    ;fsroK dk pjkdo Pkj Bkb dyD B ikDk

     ;fsr[ o{ ih fJswkdg[ o s' A ube/ 12 wkx (10 iBtoh 1708 JhH) ;fBuotko B{ z nz p/ o Broh dh Xosh Bz  {  Gkr bkJ/ 22 wkx (20 iBtoh) Bz  { niw/o ik gj[ z u/.1 s' A 3 crD (29 wkou) se g[ Peo shoE g[ o ik ftoki e/ r' fpz d xkN,tkbh G{ whA uoB etbK dh S[ j Bkb gktB ehsh!.;fsr[ o{ ih Pkjh bPeo Bkb ik oj/  ;B.14 u/ sq (12 wkou) P[ eotkfo B{ z w[ fV niw/ o Bro nk rJ/.;z ws 1765 fpH5 t? ;ky (2 n? fgq b1708 JhH) ;[ eotko B{ z ;fsr[ o{ ih s/ pkdPkj pjkdo Pkj fus" VrV ik ftoki/.65 nrb/ fdB 3 n? fgq b B{ z ;fsr[ oK d/ gkfbe ;kfjpikd/ ;kfjp i' okto f;z x ih wkB f;z x nkfd 20 f;yK ;w/ s fus" VrVQ dk febk d/ yD rJ/  s[ oeK Bkb bVe/ PjhdhnK gk rJ/.66 GN tjh ftu fJz i fbfynk j?L[* :kd ftu J/ E/ r[ od[ nkok j?] 

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    13/19

     11

     wkB f;z x p/ Nk wkJhdk; ek g' sk pb{ ek gVg' sk w{ b/ ekHHHHHH;kb ;soK ;? g? A;m fwsh p? ;ky gq ftPN?  SN rz Gho Bdh e/ feBko/ rY fus" V w? s[ oe' A r? b ;kw/ wkE/ i{ M eo wok.r? b' i' okto f;z x p/ Nk BE{  ek pk;h,p;h gmkDk pkYh ;[ swok.T[ Bh; ;kEh j' o wo/.rz Gho Bdh e/ feBko/ dkr dhnk.67 

    19 i/ m (17 wJh) ;' wtko B{ z p[ ojkBg[ o ftu GkH Xow f;z x Bo ;T[ s,ekBQ k w[ Skb GkH phek G{ ehnk nkfd

     f;y Bro p' ok y/ Vk! yKvtk,y{ z NhnK,phbT[ X,Skbgk,f;z X{ ykb,wksk g[ o,s/ v' Jh c' Vhnk nkfd BroK dh ;z rs b? e/ r[ o{ ji{ oh ftu nk jkio j' J/.68[* fJj Bro j[ D se e/ ;kXkoh j?] 

    wkXdk; dk f;x ;ie gikp B nkTDk

     fJ;h ;kb efse ;[ dh J/ ew n? stkfo d/ fdB GN e/ ;' f;z x d/ g[ sq eopN f;z x B/ pkD rz rk (r[ dktoh) d/ feBko/ nkgD/ iiwkB Grtz s f;z x (Gkr{ f;zx) dh gzukfJs ftu fJe d' jk fejkL̂

     f;wo{ gq Ew/ ;kodk wksk d/ th ;fsr[ o ;u/ frnkB pskfJnk pbT[ s ibjkB' A ;ks' G[ ik s[ wkoh!;ks' A ek i; uj[ z e[ z Nh SkfJnk.[* Gkt ;s/ Gok ] 

     j[ ew GfJnk ;u/ ;kfjp ek,Grtz s BkfJe e' r[ o{ pXkfJnk.

     nip eh G[ z r shB pBB/,yhAu ;Kr sT[ w{ z v GwkfJnk. ekbw yK B/ bkJh poSh gKu jikoh ek wB;p sT[ gkfJnk. p' bk ishnk w/ A T[ ib j{ nk,pz ; ib/ ek Bkw pYkfJnk. eowK pkJh i; sT[ ek rkT{ A ;ks ;g{ s pho' A eh wkfJnk!.[* wksk ]  pki f;z x eT[ o f;z x sT[ p/ N/ rkT[ A wB;p fiBek ;h d{ D ;pkfJnk. i; rkT{ A sT[ w{ b/ pb{ Bmhnk ek,fij eh pz ;!  r[ o j[ ew [* pfusq f;z x nkfd ]  pikfJnk dkB dhnk GN' A e' T[ ib Ekb w[ jo? A ek Grtz s f;z x Go fbnkfJnk.1 ;kb ;soK ;? g? A;m nkjk Bop[ N d' jk i' V ;[ BkfJnk. pkD rz rk dh xkNh s/ yV pho ibjkB' A ek iZ ; rkfJnk.269 

     GN tjh w[ skfpe GN e/ P' dk g[ sq GN Bop[ d ;' bkg[ o nkgD/ A iiwkB Gkr{ (Grtz s f;z x) d/ Bkb ;h.T[ ;B/ T[ ; t/ b/ dh y[ Ph ftZ u fJe d' jk fenk.

     pbT[ s![* pb{ s' A w{ z jh ubh ] gz tko![* gz tko okig{ s ] pKe/ y? og[ o e/![* gS' eV y? og[ o fibk w[ icorV dk ] ibjkB' A *[* ib/ s' A w{ z jh ibjkBK pDh ] ;ks' G[ ik s[ wkoh sT[ ;? eT[ B no?.Gkr{, e[ ohnk, pki{,;[ yhnk oB{ z  PkwK,;z rsh *[* ;z rs f;z x pz r/ ;oh i' uwe' o Pjhd j' fJnk ] x[ o/ dwkw/ d{ jo/,w' o/ j' j' bo?.pb{ okT[ e/ wb{ eh iBwh![* wBh f;z x Pjhd dh G{ nk ],ir w/ T[ ib j' Jh dkB d/ j w{ z v GN' A ek Go/.Gkr{ s/ o/ jkE ;o e' b pKXh,w[ y phVk ykfJnk s/ oh pz r/ ;o jbe go?.gKu jikoh ek wB;p sT[ gke/,o' PB ehnk GkVk pb{ ek [ Gkt w{ jh pb dh pb iK pbT[ s ] s/ ok Bkw uT[ e[ z Nh w[ y oj?.pb{![* fJ; dh Pjhdh,1691 fpH17 t? ;ky (1634

     JhH) B{ z nz fwq s;o S/ t/ A r[ o{ dh iz r ;w/ j' Jh.] Bmhnk *[* fJj 1692 fpH31 t? ;ky (1635 JhH) wz rbtko B{ z  eoskog[ o fibk ibz Xo dh iz r ftu ;ys iywh j' fJnk ;h.] ;w ehnk sT[ ;kbk ekwb ykB! [* wksk ] e/  bkJh poSh s/ oh ;Kr Mowb ej?.yKv{ ;/ fprVh Bopdk xkNh ykBd/ ;![* fJj d/ ; wfXnk gq d/ ; nkfd ;{ p' A w/ A fwb rfJnk j?] XV ekfJnk,S' ok Bjh dkBk,;' bkg[ o e/ yKv{ ;Gh wo?.i; i' V e/ ;' GN GfBnk.;sok ;?  guktB ;' bk g[ o e/ wbjkB s/ ok Bkw fsob' eh ;p T[ uo?.70 

    ;h ro rE ;kfjp B rfonkJh s ;fsroK dk ish ifs ;wkTDk

     GN tjh sbT[ vk d/ w[ skfpe r[ o{ ih B/ nkgDk nz sw ;wK BIdhe ikB e/ 1765 fpH 3 efse ;[ dh d{ i ;' wtko B{ z pz dk f;z x d/ gz ikp ikD s' A fJe fdB gfjb' A ;dht ekb bJh ;q h r[ o{ rq z E ;kfjp B{ z r[ fonkJh d/ e/ 

     gz E B{ z fJ; dh skfpnk eo fdsk.

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    14/19

     12

    ;pfXs xNBktbh

     T[ es fbys d/ ;ko ti' ;kv/ ;kjwD/ j/ m fbyh ikDekoh gq kgs j[ z dh j?.1.   ;z ws 1730 fpH (1673 JhH) B{ z ft;kyh tkb/ fdB r[ o{ s/ r pjkdo ih dk ue BkBeh nkT[ Dk s/ ;q h

     r' fpz d dk; ih dh ;q h ihs' ih Bkb wz rDh . 

    2. 

     ;z ws 1730 fpH 15 i/ m (1673 JhH) B{ z r[ o{ s/ r pjkdo ih d[ nkok Bro bkj" o dh ;EkgBk ns/  ;kfjpikdk r' fpz d dk; dk ftnkj.

    3.   ;z ws 1732 fpH 11 ;ktD (1675 JhH) B{ z r[ o{ s/ r pjkdo ih nkgD/ ;pd w[ okd Pkj gk; wbeg[ o oz xVK gq rBk o' gV ftu mfjo/.

    4.   ;z ws 1732 fpH 12 ;ktD B{ z r[ o{ ih GkH fdnkb dk;, ;shdk;, wshdk; fsz B f;yK ;w/ s frq csko j' J/.

    5.   ;z ws 1732 fpH wxo ;[ dh SN (12 Btz po 1675 JhH) B{ z byh Pkj B/ uKdBh u" Ae fdZ bh s' A XV T[ mk e/ nkgD/ xo o;he/ fgz v (oekp rz i) fbnk e/ ;z ;eko ehsk.

    6. 

     ;z ws 1732 fpH 13 Btz po (1675 JhH) B{ z ;t/ o/ GkH BkB', GkH i? s/ ns/ GkH T[ d/ B/ ;fsr[ oK dk ;h; fdZ bh s' A b? e/ wxo ;[ dh 15 Btz po B{ z ehosg[ o gj[ z ukfJnk.7.   ;z ws 1732 fpH 16 Btz po B{ z r[ o{ ih dk ;h; wky' tkb (;q h nBz dg[ o) ftu dkr fdsk frnk.8.   ;z ws 1733 fpH n;{ tdh d[ nkd;h (1676 JhH) B{ z pkpk Xhowb ih fdbh ;oeko d/ p[ bkt/ s/ pekb/ 

     s' A fdbh B{ z rJ/.9.   ;z ws 1734 fpH wz r;o (wxo) ;[ dh d{ i ;[ eotko (1677) B{ z fJe ;kb d' wjhB/ gz i fdB pkd pz dh

     ykB/ ftu xBk d[ y ;fjD eoB s' A pknd pkpk Xhowb ih gXko rJ/.10.  ;z ws 1735 fpH i/ m ;[ dh gz uwh (1678 JhH) B{ z ;q h d;w/ ; ih wksk ihs' ih dk w[ ebktk b? e/ nkJ/.11.  ;z ws 1735 fpH GkdT[ ;[ dh J/ ew p[ Xtko (1678 JhH) d/ fdB pkpk Xhowb d/ tv/ g[ so pkpk okw

     okfJ ih fdbh fty/ gob' e f;Xko rJ/.12.  ;z ws 1737 fpH30 i/ m ;[ dh 11 ;[ eotko (28 wJh 1680 JhH) B{ z byh Pkj oekp rz i fty/ fJ;

     d[ BhnK s' A ub tf;nk.13.  ;z ws 1743 fpH29 wkx (1686 JhH) B{ z ;kfjpikdk nihs f;z x dk iBw wksk ;[ z doh ih d/ T[ do EhA

     gkT[ ANk ;kfjp ftu j' fJnk.14.  ;z ws 1744 fpH Gkdo' ;[dh,1 n;{ (4 ;sz po 1687 JhH) B{ z ;kfjp okwokfJ ih Bro (y[ otXh)

     d/ jokd{ B fty/ r[ og[ oh gXko rJ/.15.  ;z ws 1745 fpH 24 Gkdo' A (24 nr;s 1688 JhH) B{ z pkpk okwokfJ dh gfjbh po;h wBkJh.

    16. 

     ;z ws 1745 fpH 18 n;{ ;[ dh uT[ E (18 ;sz po 1688 JhH)wz rbtko B{ z Gz rkDh dk iz r j' fJnk,fi; ftu uko f;yK (GkH T[ dk,r[ o{ ih dh G{ nk d/ p/ N/ ;z r' Pkj, ihs wb ns/ jmh jz d) B/ Pjhdh gkJh.17.  ;z ws 1745 fpH (1688 JhH) wxo ;[ dh J/ ew B{ z GkH wBh f;z x nkfd f;yK ;w/ s r[ o{ ih okDh uz gk

     d/ ;d/ s/ fpbk;g[ o rJ/ ns/ ;fsr[ oK B{ z skokg[ o s/ nrwg[ o/ dh iwhB G/ AN ehsh.18.  ;z ws 1747 fpH u/ sq tdh d;thA ;fBuotko (1690 JhH) B{ z nBz dg[ o ;kfjp fty/ ;kfjpikdk i[ Mko

     f;z x ih dk iBw wksk ihs' ih dh T[ do EhA nBz dg[ o ;kfjp ftu j' fJnk.19.  ;z ws 1747 fpH 22 u/ so ;[ eotko (20 wkou 1691 JhH) B{ z okik Ghw uz d d/ ;d/ s/ r[ o{ ;kfjp

     Bd" D dh iz r ftu Pkwb j' J/,fi; ftu ;' jB uz d s/ w{ b uz d nkfd f;y Pjhd j' J/.20.  ;z ws 1750 fpH u/ so tdh J/ ew (2 wkou 1693 JhH)B{ z fusq, pfusq ns/ T[ d/ f;z x d/ ftnkj ;w/ A

     d/ ; f;z x tb' A Bd" D s/ Gz rkDh dh iz r ftu ehsh pjkdoh ;z pz Xh d' j/ rkJ/ rJ/.

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    15/19

     13

    21.  ;z ws1752 fpH t? ;kyh d/ fdB (1695 JhH) B{ z r[ o{ ih B/ gz i ;h; G/ N wz r/, s/ gz i fgnko/ u[ D/ ns/  yz v/ dk nz fwq s fsnko eoe/ gz iK B{ z SekfJnk.

    22.  ;z ws 1752 fpH 23 crD (20 cotoh 1696 JhH) B{ z r[  [ o{ ih dh wdd Bkb r[ b/ o d/ w? dkB ftu oki f;z x ‘r' gkb’ f;z x dh iz r j[ ;? B ykB Bkb j' Jh.

    23. 

     ;z ws 1752 fpH 21 u/ sq (wkou 1696) B{ z GbkD d/ fJbke/ ftu i[ Mko f;z x jKv/ s/ oki f;z x gz w/  Bkb iz r j' Jh,fi; ftu Bo? D uz d s/ i[ Mko f;z x wko/ rJ/.

    24.  ;z ws 1753 fpH 13 ;ktD (13 i[ bkJh 1696 JhH);' wtko B{ z n" oz ri/ p dk fNek pkdPkj w[ jz wd w[ nIw (pjkdo Pkj) B{ z brkfJnk s/ nkr:k gk e/ nkro/ s' A gz ikp tb ufVnk.

    25.  ;z ws 1753 fpHwxo ;[ dh 3 (1696 JhH)B{ z nBz dg[ o ftu wksk ihs' ih d/ T[ do EhA ;kfjp i' okto f;z x ih dk iBw j' fJnk.

    26.  ;z ws 1754 wkx^crD (iBtoh^cotoh 1697 JhH) B{ z pjkdo Pkj B/ uko njdhJ/ nBz dog[ o s/  r[ nKYh oitkfVnK T[ s/ ukV G/ i/.

    27. 

     ;z ws 1757 fpH 29 GkdT[ (1700 JhH) thotko d/  fdB ;kfjp nihs f;z x dh ewkB j/ m okik niw/ o uz d Bkb skokrVQ dh iz r j' Jh,fi; ftu JhPo f;z z x nkfd f;yK B/ PjhdhnK gkJhnK.28.  ;z ws 1757 fpH 30 GkdT[ (1700 JhH) ;[ eotko d/ fdB skokrVQ dh iz r d/ d{ i/ fdB GrtkB f;z x,

     itkjo f;z x ns/ Bz d f;z x nkfd Pjhd j' J/  /.29.  ;z ws 1757 fpH 31 Gkdo' ;fBuotko(nr;s 1700 JhH)B{ z nrwrVQ dh iz r ftu pkx f;z x,

     xopkok f;z x,GkJh d{ Bh uz d nkfd Pjhd j' J/.30.  ;z ws 1757 fpH 1 n;{ (1 ;sz po 1700 JhH)B{ z b' jrVQ dh iz r ftu nkbw f;z x,;[ yk f;z x,y[ Pkb

     f;z x nkfd B/ PjhdhnK gkJhnK.31.  ;z ws 1757 fpH efse goftPN/ 7(1700 JhH)wz rbtko B{ z  fBow' jrVQ dh iz r j' Jh,fi; ftu GkH

     fjz ws f;z x ns/ GkJh T[ dk f;z x Pjhd j' J/.32.  ;z ws 1757 fpH efse goftPN/ 13 B{ z fBow' jrVQ dh shih iz r ftu ihs f;z x,B/ sk f;z x Pjhd

     j' J/,nrb/ fdB 14 goftPN/ fdB wz rbtko B{ z e/ ;o f;z x ns/ w' eb f;z x Pjhd j' J/.33.  ;z ws 1757 fpH 19 efse (1700 JhH) r[ o{ ih fPeko y/ vD rJ/ sK n? stko B{ z ebw' N fgz v d/ r[ ioK

     Bkb ykb;/ dh w[ m G/ V ftu ihtB f;z x Pjhd j' J/.34.  ;z ws 1759 fpH 8 wkx (6 iBtoh 1703 JhH)p[ Xtko B{ z ;{ oi rq fjD ;w/ A r[ o{ ih e[ oeP/ so ik

     fpoki/ ns/ tkg;h s/ 16 wkx (14 iBtoh) thotko B{ z uwe" o Bro d/ gk; ;? d p/ r s/ nbc yK B/  ;fsr[ o{ B{ z x/ o e/ geVBk ukfjnk go Bkekw oj/.

    35. 

     ;z ws1760 fpH u/ sq tdh J/ ew (1703 JhH) B{ z ;kfjpikdk nihs f;z x B/ p;h gj[ z u e/ pq kjwD fJ;sq h d/ teh dk; pq kjwD d/ jtkb/ ehsh.36.  ;z ws 1760 fpH wxo ;[ dh gz uwh n? stko (1703 JhH) B{ z niw/ o uz d tb' A fJe jwb/ ftu j/ w f;z x

     ns/ ekoB f;z x nkfd f;z xK B/ PjhdhnK gkJhnK.37.  ;z ws 1761 fpH wkx ;[ dh J/ ew (1704 JhH) B{ z ;fsr[ oK d/ j[ ew Bkb GkJh i/ mk f;z x B/ nkgDh

     g[ soh phph skok pkJh dh Pkdh ;kfjpikdk nihs f;z x ih Bkb eo fdsh .38.  ;z ws 1761 fpH 20 2̂1 u/ sq (1705 JhH) B{ z okik niw/ o uz d B/ nBz dg[ o s/ fJe pj[ s tvk jwbk ehsk fi;

     ftu GkHy/ w f;z x s/ d' t/ A Gok pho f;z x,nwo f;z x p/ N/ T{ d/ ‘Pjhd’ d/ nkfd f;z xK B/ PjkdsK gkJhnK.39.  ;zws 1762 fpH i/m (1705 JhH) B{z r[o{ ih B{z okfinK s/ s[oe c"i B/ nBzdg[o d/ x/o/ ftu

     b? fbnk.

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    16/19

     14

    40.  ;z ws 1762 fpH g' j ;[ dh d{ i p[ Xtko e/ fdB GkJh T[ d/ f;z x p/ Nk wBh f;z x dk 50 f;z xK Bkb niw/ o uz d dh c" i Bkb bVd/ Pjhd j' J/.

    41.  ;zws 1762 fpHg'j ;[dh 8,9,10 (7,8,9 fd;zpo 1705 JhH)B{z GkJh r[bkp/ w;zd d/ uT[pko/ ftu ofj e/ 12Hg'j ;[dh (11 fd;zpo) fdB wzrbtko wkShtkV/ s'A ub e/ Bro d[okj/ dh

     ;oK ftu fJe oks oj/.42.  ;z ws 1762 fpHgq ftPN/ 30 (29 fd;z po 1705 JhH) B{ z d/ ;k f;z x GN nB[ ;ko w[ es;o (fydokD/) dh

     iz r j' Jh, fi; ftu 40 f;z x Pjhd j' J/.43.  ;z ws 1763 fpH i/ m ;[ dh u" E (1706 JhH) B{ z d/ ;k f;z x GN B/ GkJh wBh f;z x ih d/ g'so/ Gkr{ f;z x

     dh tXkJh d/ w" e/ d' j/ ftu T[ d/ f;z x ns/ pfusq f;z x dh pjkdoh dk fieo ehsk.44.  ;z ws 1764 fpH 19 efse ;[ dh SN (20 nes{ po 1707 JhH) ;' wtko B{ z  r[ o{  ih d/  gkfbe

     ;kfjpikdk ;fsr[ oK B{ z nk fwfbnk.45.  ;z ws 1765 fpH12 wkx (10 iBtoh 1708 JhH) ;fBuotko B{ z r[ o{ ih B/ nz p/ o Broh gj[ z u/,22 wkx

    (20 iBtoh) B{ z niw/ o ik gj[ z u/,1 s' A 3 crD (29 wkou) se g[ Peo shoEg[ o ik ftoki e/ r' fpz d xkN tkbh Xosh T[ go gj[ z u rJ/,14 u/ so 12 wkou B{ z fco niw/ o nk rJ/.46.  ;z ws 1765 fpH 5 ft;ky (2 ngq  ? b 1708 JhH)P[ eotko B{ z r[ o{ ih s/ pjkdoPkj fus" VrVQ (oki;EkB)ik

     ftoki/,nrb/ fdB 6 ft;ky (3 ng? q b) ;fBuotko B{ z gkfbe ;fjpikdk i' okto f;z x nkfd 20 ;kEhnK ;w/ s fus" FVrVQ fty/ Pjhdh gkJh,i' fe (7 fd;z po 1705 JhH) B{ z uwe" o dh iz r ftu' A iywh u' e/ fiz dk pu e/  fBeb frnk ;h.

    47.  ;z ws 1765 fpH3 (1708 JhH) efse ;[ dh d{ i ;' wtko B{ z ;q h r[ o{ rz q E ;kfjp B{ z r[ fonkJh d/ e/ ;dht ekb bJh gz E dh skfpnk eo fdsk,d{ i/ fdB efse ;[ dh 4 B{ z pkpk pz dk f;z z x gz ikp otkBk j' J/.

    ;ko 

     fJ; gq eko T[ go' es ouBk s' A ;kB{ z ;kv/  fJfsjk; ekb dhnK pj[ s ;kohnK wjstg{ oB skohyK dk gsk brdk j?.fit/ A fe L

    1.   jEb/ gou/ w[ skpe ;z ws 1730 fpH 15 (1673 JhH) B{ z ;q h r[ o{ s/ r pjkdo ih d[ nkok ;kfjp r' pz d dk; ih dk ftnkj wksk ihs' ih Bkb j' Dk df;nk j?. frnkBh roik f;z x dh fJfsjk;e y' i ftu ;z ws sK fJj' j?,go Jh;th 1672 do;kJh rJh j?.71 

    2.   GkJh oDXho f;z x ih B/ r[ o{ ih dk wksk ihs' Bkb ftnkj ;z ws 1743 fpH 24 jkV dk (22 i{ B1686) n? stko B{ z j' fJnk do;kfJnk frnk j?.72 

    3.   GkJh oDXho f;z x ih B/ ;kfjpikdk nihs f;z x ih d/ iBw dh skohy ;z ws 1743 fpH 29 wkx dh

     EK 1742 fpH i/ m 15 (13 wJh 1685) p[ Xtko B{ z j' Jh d;h j?.73

     4.   GkJh oDXho f;z x ih B/ ;kfjp i{ Mko f;z x ih dk iBw wksk ihs' ih dh e[ y' A ;z ws 1753 fpH 29

     wxo ;[ dh 1 (29 Btz po 1696 JhH) B{ z j' fJnk.74  fJ;/ soQ K ;kfjpikdk i[ Mko f;z x d/ iBw dh skohy bJh jEb/ gou/ ftu ;z ws 1747 fpH u/ sq tdh d;whA ;fBuotko (1690 JhH) doi ehsh rJh j?.fJfsjk;e y' i ftu ;z ws sK T[ jh j? go Jh;th 1691 do;kJh j?.75 

    5.   oDXho f;zx ih d[ nkok ;kfjpikdk i' okto f;zx ih dk iBw ;zws 1753 fpH wxo ;[dh 3(1696 JhH) dh EK ;z ws 1747 u/sq 21 wf;nk(19 wkou 1691 JhH)thotko B{ z wksk ihs' ih dh e[y'A j'fJnk df;nk j?.76 

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    17/19

     15

    6.   jEb/ gou/ ftu r[ o{ r' fpz d f;z x ih d[ nkok ykb;k gz E dh ;kiBk fdt; dk ;z ws 1752 fpH ft;kyh tkb/ fdB (1695 JhH) df;nk frnk j?. r' fpz d ;kro ftu fgnkok f;z x gdw B/ nz fwq s ;z uko d/ d' ;z ws fds/ jB fJe ;z ws 1752 df;nk j? fe r[ o{ ;kfjp B/ gfjbh tko yz v/ dh gkj[ b fsnko eoe/ f;yK B{ z SekJh. d{ ik ;z ws 1756 fpH

     ft;kyh B{ z ;h;^G/ AN dk e" se tv/ g? wkB/ s/ j' fJnk s/ nz fwq s ;z uko j' fJnk fbfynk j?.77  fJfsjk;e y' i ftu th ;z ws 1752 fpH ft;kyh (1695 JhH) jh do;kfJnk frnk j?.78  go ;jh s/ gq wkfDs skohy 1699 JhH dh ft;kyh dh jh j?.

    7.   fJfsjk;e y' i nB[ ;ko ;kfjp i' okto f;z x (gkfbe) dk r[ o{ ih B{ z fwbDk,nkro/ ftu ;z ws 1764 fpH 19 ese ;' wtko (1707 JhH) B{ z do;kfJnk j?.79 

     GkJh oDXho f;z x ih d[ nkok r[ o{ r' fpz d f;z x ih d/ gkfbe ;kfjp i' okto f;z x ih dk r[ o{ ;kfjp B{ z nkro/  fwbD dk fposKs ;z ws 1764 efse 19 (20 nes{ po) ;' wtko B{ z do;kfJnk frnk j?.80  fgnkok f;z x gdw fJ; fposKs B{ z ;z ws 1764 fpH 22^23 ;ktD dk j' fJnk do;kT[ Ad/ jB.81 

     jEb/ gou/ ftu th gkfbe ;kfjp i' okto f;z x dk r[ o{ ih B{ z fwbDk ;z ws 1764 fpH 19 efse ;[ dh SN (20 nes{ po 1707 JhH) dk jh do;kfJnk j?.

      n?wHfcbH y'ikoEh, Xow nfXn?B ftGkr,gzikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk,w'pkfJb 9915148555HID [email protected]

    1 fJ; ekoi bJh w? GkJh ekBQ f;z x BkGk bkfJpo/oh dh w[yh w?vw dk sfj fdb'A XzBtkdh jK fiz BQK B/ w? B{z fJ; d;skt/i dk T[skok eoB dh nkfrnk fdsh ns/ Bkb jh nkgD/ fBrokB dh, fiBQK B/ fJ; ezw ftu w/ oh P[ o{ s' A nzs se jo ;z Gt wdd ehsh.

    2  ;kyh 2,gzBk 40H 

    3  gz Bk 27H 

    4  GN tjh sbT[vk ,gqrBk ihAd. 

    5  ofjsBkwk ,feqs uT[gk f;zx,fbysh pz;ktbhBkwK uoB d;tK s/ i;k f;zx, fpB'd ,gzBk 27H 

    6  r[o{ ehnK ;kyhnK ,;kyh 42H 

    7  GN tjh g{oph dyDh ,ckJhb BzH 7,gz ikp fj;Nkoheb ;NvhI ftGkr,gzikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk.(fJ; T[es

     fbys dk GN tjh ftu'A fbnk c'N' wfjew/ d/ gk; j?.)8  gzvk tjh ,GrhoE dk; egb d/ t,jfod[nko,gzikp fj;Nkoheb ;NvhI,gz ikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk, ckJhb BzH2 s/ 6H

    9  GN tjh sbT[vk  s/ w[bskBh f;zXh  .

    10  GN tjh ikdt pz;hUA eh ,yksk pVshJ/ eBkts'A ek. 

    11  r[ofpbk; gkHS/thA ,nfXHnmtK,Szd 208,feqs ;' jB eh,ofuB ekb 1775 fpH (1718 JhH)H(;zgkde tb' A B'NL fJj g[ ;se ;'jB dh feqs BjhA,GkH Grs f;z x dh j?)

    12  f;y fJfsjk; fjz dh ,b/H mkeo d/; oki,gzBk 73H 

    13  GN tjh ikdt pz;hUA eh . 

    14  pz ;ktbhBkwk uoB BktK. 

    15  GN tjh w[bskBh f;z Xh ,fJ; ek w[ewb e[o;hBkwk s/ ykBdkBh jkbks,ckJhb BzH 1 s/ 6 (gzikp fj;Nkoheb ;NvhI,gzikph :{ Bhtof;Nh,gfNnkbk, ckJhb BzH3,gz Bk 75H) 

    16  ufbsqa i'sh i'fs ;wktD/ ek,nkfd phV p[zrk okrhnK ,sys ;qh npub ji{o ;kfjp ‘Bd/ V’. 

    17  GN tjh w[bskBh f;z Xh ,gz ikp fj;Nkoheb ;NvhI,gzikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk,ckJhb BzH 3,gz Bk 75H 

    18  r[o{ Xhowb r[ogqDkbh  (fbysh),b/HdT[bs okfJ GN s/ ufbsq i' sh i'fs ;wktD/ ek nkfd phV p[zrk okrhnK sys npub Bro.19

      GN tjh w[bskBh f;z Xh ,gz ikp fj;Nkoheb ;NvhI,gziph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk,ckJhb BzH 3,gzBk 75H 20

      r[o{ ehnK ;kyhnK ,;kyh 57,gzBk 29H 21

      GN tjh pBG"oh  ,gorDk ihAd s/ pz;ktbhBkwk,uoB d;tK,ckJhb BzH6,gzBk 29H 22 ufbsq i'sh i'fs ;wktD/ ek nkfd phV d/jokd{B,r[o{ ih e/ w[zj/ ehnK ;kyhnK, r[Hwzih ;kfjp ehosg[o,r[ogqDkbh   eft

     r[ bkp f;zx feqs,ckJhb BzH6,gzBk 29H 23

      GN tjh w[bskBh f;z Xh . 24

      GN tjh sbT[vk  ,gqrBk ihAd,gzH fjH ;Nvh,gzikph :{ Bhtof;Nh,gfNnkbk,ckJhb BzH 6,gzBk 34H 25

      r[o{ ehnK ;kyhnK ,feqs ;o{g f;zx,;kyh 67H 26

      r[o{ ehnK ;kyhnk ,;kyh 67 s/ GN tjh sbT[vk. 27

      GN tjh sbT[vk ,ckJhb BzH6,gzBk 36H 28

      Pjhd fpbk; ,gzB/ 54,105H 29

      GN tjh w[bskBh f;z Xh ,ckJhb BzH6,gzBk 36H 30  Pjhd fpbk; ,gzBk 54H 31

      GN tjh w[bskBh f;z Xh  s/ Pjhd fpbk; ,;/tk f;zx feqs,gzzBk 26H 

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    18/19

     16

    32 GN tjh w[bskBh f;zXh tk sbT[vk  gqrBk ihAd,gzikph :{ Bhtof;Nh,gfNnkbk,ckJhb BzH3,gzBk 77H 33

      GN tjh Gkd;'A ,gqrBk EB/;o. 34

      pfusq BkNe ,gkH10 thA,nfXH s/otK. 35

      GN tjh Gkd;   'A. 36

      pfusq BkNe ,gkH10 thA,nfXHs/otK. 37  GN tjh fpibT[s s{o'A eh ,gzikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk,ckJhb BzH 4 s/ 6,gz B/ 77,39H 38

      ;qh r[o gqskg ;{oi rq zE ,o[ s u"Eh,nz;{ 16H 39

      GN tjh ikd' pz;hnK eh ,gz ikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk,ckJhb BzH3,gzBk 77H 40

      G/ V/ dh tko  feqs ;zw okw fSpo. 41

      GN tjh sbT[vk,gqrBk ihAd,gzikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk,ckJhb BzH3,gz Bk 78H 42

      e[o;hBkwk ,ckJhb BzH 7,gz Bk 19H 43

      GN tjh sbT[vk ,gqrBK ihAd,ckJhb BzH 3,gzBk 78H 44 wjkB e'P , ekBQ f;zx BkGk,gz Bk 107H 45

      GN tjh w[bskBh f;z Xh . 46

      GN tjh w[bskBh f;z Xh ,ckJhb BzH 3,gsok 79,gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk.  47

      GN tjh sbT[vk  gq rBk ihAd,ckJhb BzH3,gsok 79,gzikph :{Bhtof;Nh. 48

      GN tjh w'joK tkbh ,ckJhb BzH 3,gsok 79,gz ikph :{Bhtof;Nh. 49

      GN tjh w[bskBh f;z Xh ,ckJhb BzH3,gsok 80,gzikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk. 50  GN tjh sbT[vk ,gqrBk ihAd,ckJhb BzH 3,gsok 80,gz ikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk. 51

      r[o{ ehnK ;kyhnK ,feqs ;o{g f;zx,;kyh 108H 52

      GN tjh eof;z X   {,gqrBk ;chd'A. 53

      GN tjh ikd' pz;hnK  s/ w'joK tkbh ,gz ikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk,ckJhb BzH 6,gzBk 42H 54

      GN tjh g{oph dyDh ,ckJhb BzH 7H 55

      GN tjh w[bskBh f;z Xh . 56

      GN tjh eof;z X{ s/ sbT[vk . 57

      ;qh r[o gqskg ;{oi rqzE ,o[ s shih,nz;{ 20 s/ Pjhd fpbk; ,;/tk f;zx feqs,;ck 105H 58

      GN tjh Gkd;'A  gqrBk EB/;o. 59

      ;qh r[o gqskg ;{oi rq zE ,o[ s shih,nz;{ 20H 60

      GN tjh sbT[vk ,gq rBk ihAd,ckJhb BzH 3,gsok 71,gzikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk. 61

      sIfeok s[b ;bkshB u[rsk . 62

      (T)eft ;? Bkgfs,;qh r[o ;'Gk ,nfXH;skotK,Szd 7^19H (n)w"bth npd[ b o;{b,skohy w[niw Pkj cko;h ,fbysh gzB/ 6^9H(J)gzikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk,ckJhb BzH 3,6 s/ 7H 

    63  GN tjh g{oph dyDhA . 

    64  GN tjh w[bskBh f;zXh.

    65  sI fBij s[b ;bkshB u[ rsk. 

    66  w"bth npd[b o;{b,skohy w[niw Pkj  cko;h ,gzB/ 6^9H 

    67  GN tjh g{oph dyDh. 68

      GN tjh p{vkDk ,gq rBk w[icoBro :{HghH. 69

      GN tjh sbT[vk ,gq rBK ihAd. 70

      GN tjh sbT[vk ,gq rBk ihAd,gz ikph :{Bhtof;Nh,gfNnkbk,ckJhb BzH 3,gzB/ 82,83H 71

      frnkBh roik f;z x dh fJfsjk;e y' i ,(;z gkH) r[ ow[ y f;z x,f;z x podoI,nz fwq s;o,2010,gz Bk 99H 72

      f;y fJfsjk; d/  gqsy doPB , (;z gkH) oDXho f;z x,P' qH r[H gqH eH,nz fwq s;o,1957,gz Bk 99H 73

      T[ jh  . 74  T[ jh,gz Bk 92H 

    75  frnkBh roik f;z x dh fJfsjk;e y' i ,(;z gkH) r[ ow[ y f;z x,f;z x podoI,nz fwq s;o,2010,gz Bk 106H 

    76  f;y fJfsjk; d/  gqsy doPB ,(;z gkH) oDXho f;z x,P' qH r[H gqH eH,nz fwq s;o,1957,gz Bk 88H 

    77  r' fpz d ;kro,fgnkok f;z x gdw,ebw wz fdo,b' fJo wkb,gfNnkbk,1967,gz Bk 30̂ 1H 

    78  frnkBh roik f;z x dh fJfsjk;e y' i ,(;z gkH) r[ ow[ y f;z x,f;z x podoI,nz fwq s;o,2010,gz Bk 107H 

    79  T[ jh,gz Bk 119H 

    80  f;y fJfsjk; d/  gqsy doPB , (;z gkH) oDXho f;z x,P' qH r[H gqH eH,nz fwq s;o,1957,gz Bk 103H 81

      r' fpz d ;kro,fgnkok f;z x gdw,ebw wz do,b' fJo wkb,gfNnkbk,1967,gz Bk 35H

  • 8/20/2019 Bhatt Tey Pandey Vahian - Guru Kaal Dey Itihasik Sarot Vajon Yogdan (Gyani Garja Singh Dey Note) - Jatinderpal Si…

    19/19