Upload
cefainy-nguyen
View
230
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
2 2
BỆNH TẬT
3
KHAÙI NIEÄM VEÀ TÖÔNG TAÙC THUOÁC
Phoái hôïp nhieàu thuoác: ña beänh lyù, ña trieäu chöùng
Söû duïng ñoàng thôøi nhieàu thuoác: nguy cô töông taùc thuoác coù theå xaûy ra
Töông taùc thuoác laø moät phaûn öùng giöõa moät thuoác vôùi moät taùc nhaân thöù hai (thuoác, thöïc phaåm, hoaù chaát khaùc)
4
Trong laâm saøng, thaày thuoác muoán phoái hôïp thuoác ñeå: Taêng taùc duïng ñieàu trò Giaûm taùc duïng khoâng mong muoán
Trong thöïc teá ñieàu trò, söï phoái hôïp thuoác laø vieäc khoâng theå traùnh khoûi nhöng nhieàu khi khoâng ñaït ñöôïc nhö mong muoán
5 Smith JW, Seidl LG and Cluff LE, Ann Intern Med, 65, 629 (1969)
6-10 thuoác 16-20 thuoác
7%
40%
Theo Smith JW, 1969soá löôïng thuoác söû duïng caøng nhieàu thì nguy cô xaûy ra töông taùc thuoác caøng gia taêng
6
TÖÔNG TAÙC THUOÁC THUOÁC
+ VITAMIN MOÂI
TRÖÔØNG
DÖÔÏC LIEÄU
THÖÏC PHAÅM CHAÁT NOÄI
SINH
RÖÔÏU
7
I. TÖÔNG TAÙC THUOÁC - THUOÁC Duøng cuøng moät luùc hai hay nhieàu thuoác, laøm thay ñoåi Döôïc ñoäng hoïc Döôïc löïc PHAÂN LOAÏI: SÔ ÑOÀ TOÙM TAÉC QUAÙ TRÌNH TÖÔNG TAÙC THUOÁC
Hieäp löïc Ñoái khaùng
Cuøng receptor Khoâng cuøng
receptor
HAÄU QUAÛ LAÂM SAØNG
DÖÔÏC ÑOÄNG DÖÔÏC LÖÏC
Haáp thu Phaân boá Chuyeån hoùa Ñaøo thaûi
THUOÁC A THUOÁC B
8
YÙ nghóa laâm saøng: naâng cao hieäu quaû ñieàu trò Döï ñoaùn vaø ngaên ngöøa taùc duïng phụ-ñoäc tính khi phoái hôïp thuoác ÖÙng duïng veà ñoái khaùng: giaûi ñoäc thuoác vaø traùnh phoái hôïp laøm giaûm taùc duïng do ñoái khaùng ÖÙng duïng veà hieäp löïc: phoái hôïp nhaèm laøm taêng hieäu quaû trò lieäu nhöng khoâng taêng ñoäc tính
9
Lôïi vaø baát lôïi trong töông taùc thuoác
Hieäp löïc Ñoái khaùngLôïi Taêng hieäu löïc Giaûm ñoäc tính
Baát lôïi Möùc ñoä ñoäc tính gia taêng
Giaûm hieäu löïc
10
Nguy cô TTT gia taêng do nhieàu toá :- Nhieàu thuoác duøng chung- Lieàu cao- Ñöôøng duøng chung- Ñoä an toaøn thuoác heïp- Tuoåi BN- Tình traïng beänh
11
Töông taùc thuoác - thuoác, bao goàm: Töông taùc döôïc löïc hoïc:
Töông taùc ñoái khaùng Töông taùc hieäp löïc
Töông taùc döôïc ñoäng hoïc: Ñoái khaùng. Hieäp ñoàng haáp thu phaân boá chuyeån hoaù ñaøo thaûi thuoác
12
Töông taùc thuoác - thöùc aên, bao goàm:Thöùc aên döôïc ñoäng taùc duïng vaø ñoäc tính
Thöùc uoáng döôïc ñoäng taùc duïng vaø ñoäc tính Ngoaøi ra coøn coù söï töông taùc caàn löu yù: Töông taùc thuoác – traïng thaùi beänh lyù
13
1. TÖÔNG TAÙC VEÀ MAËT DÖÔÏC LÖÏC HOÏCLieân quan ñeán thuoác + receptor vaø mang tính ñaëc hieäu
Thuoác A coù taùc duïng laø aThuoác B coù taùc duïng laø b
Khi phoái hôïp thuoác A vôùi thuoác B coù taùc duïng laø c
14
RChaát chuû vaän
Chaát ñoái khaùng
RChaát chuû vaänChaát ñoái
khaùng
1.1. TAÙC ÑOÄNG ÑOÁI KHAÙNG: c < a + b : taùc duïng ñoái khaùngTrong laâm saøng, duøng taùc duïng ñoái khaùng ñeå giaûi ñoäc
Ñoái khaùng döôïc lyù: töông taùc caïnh tranh cuøng receptor Ñoái khaùng caïnh tranh Atropin khaùng acetylcholin vaø pilocarpin taïi RM Naloxon khaùng morphin taïi R morphin Ñoái khaùng khoâng caïnh tranh Phenoxybenzamin >< epinephrin
15
Ñoái khaùng sinh lyù: caïnh tranh khoâng cuøng Receptor Epinephrin >< Histamin
Ñoái khaùng hoùa hoïc: ñoái khaùng gaén tröïc tieáp leân chaát bò ñoái khaùng vaø ngaên chaát naøy tieán tôùi muïc tieâu taùc ñoäng Dimercaprol >< Chì vaø caùc kim loïai naëng khaùc Pralidoxim >< Thuoác tröø saâu loïai phospho höõu cô
16
1.2. TAÙC ÑOÄNG HIEÄP LÖÏC Hieäp löïc boå sung: c = a + b 2 = 1 + 1 Thí duï: beta-blocker + thuoác lôïi tieåu thiazidHieäp löïc boäi taêng: c > a + b 2> 1 + 1 Thí duï: Sulfamethoxazol + trimethoprim = bactrimSöï taêng tieàm löïc: 2 = 1 + 0 Thí duï: Amoxicillin + acid clavulanic = Augmentin
17
1.3. Töông taùc do phoái hôïp thuoác coù cuøng kieåu ñoäc tínhlaø töông taùc baát lôïi do voâ tình söû duïng Thí duï: Furosemid + gentamycin laøm taêng ñoäc tính treân thaän vaø tai Corticoid + NSAIDs Thuoác gaây haï kali maùu (lôïi tieåu quai hoaëc thiazid, thuoác corticoid) laøm taêng ñoäc tính treân tim cuûa caùc digitalis
18
Phoái hôïp caùc thuoác cuøng nhoùm vôùi nhau do coù cuøng moät kieåu ñoäc tính:Thí duï: Phoái hôïp 2 thuoác NSAIDs (aspirin + diclofenac) Phoái hôïp 2 khaùng sinh nhoùm aminosid (gentamycin + amikacin)
19
II. TÖÔNG TAÙC VEÀ MAËT DÖÔÏC ÑOÄNG HOÏC
Moät thuoác laøm thay ñoåi moät trong boán quaù trình döôïc ñoäng seõ daãn ñeán söï thay ñoåi döôïc ñoäng hoïc cuûa moät thuoác khaùc vaø haäu quaû laâm saøng coù theå xaûy ra nhö sau:
Taêng hoaëc giaûm taùc ñoäng trò lieäu Taùc duïng phuï ï- ñoäc tính
20
Töông taùc döôïc ñoäng coù theå do: Thay ñoåi haáp thu taïi vò trí ñöa thuoác Thay ñoåi phaân boá cuûa thuoác trong cô
theå Thay ñoåi chuyeån hoùa cuûa thuoác taïi
gan Thay ñoåi baøi xuaát thuoác qua thaän
21
Thay ñoåi yeáu toá lyù hoùa :ª Thay ñoåi ñoä ion hoùa cuûa thuoácª Taïo phöùc hay taïo chelatª Taïo lôùp ngaên cô hoïc Thay ñoåi yeáu toá döôïclyù :ª Toác ñoä laøm roãng daï daøyª Nhu ñoäng ruoätª Heä vi khuaån ñöôøng ruoät
1. Töông taùc thuoác laøm thay ñoåi söï haáp thu thuoác
22
Töông taùc do thay ñoåi pH ôû daï daøy-ruoät: Thuoác gaây trung hoaø hay giaûm tieát HCl (Antacid, thuoác khaùng thuï theå H2, thuoác öùc cheá bôm proton) seõ laøm giaûm haáp thu moät soá thuoác Thuoác coù baûn chaát acid thì moät soá thuoác keùm beàn trong moâi tröôøng acid seõ bò phaù huûy nhieàu hôn taïi daï daøy
23
Töông taùc do taïo phöùc giöõa caùc thuoác phoái hôïp, thuoác seõ khoù haáp thu: Tetracyclin, fluoroquinolon taïo phöùc ion kim loaïi hoùa trò cao ( Ca2+ , Al3+, Fe2+ vaø Fe3+) Cholestyramin: taïo phöùc vôùi caùc thuoác duøng chung (nhö digoxin, warfarin, thyroxin)
24
Töông taùc do caûn trôû cô hoïc: Sucralfat, smecta laøm khoù haáp thu caùc thuoác khaùc (ciprofloxacin, norfloxacin) Töông taùc do thay ñoåi toác ñoä laøm roãng daï daøy Metoclorpramid laøm taêng toác ñoä laøm roãng daï daøy Morphin laøm giaûm thôøi gian laøm roãng daï daøy
25
Aûnh höôûng cuûa heä vi khuaån ñöôøng ruoät
40% Digoxin (PO) bò chuyeån hoaù bôûi vi khuaån ñöôøng ruoät thaønh daïng khoâng coù hoaït tính
Ampicillin laøm taêng taùc duïng cuûa thuoác do phaù huûy heä vi khuaån ñöôøng ruoät
Tan trong dung dòch khoâng haáp thu
Vit/daàu + daàu Parafin dd daàu chöùa thuoác khoâng haáp thu
26
2. TÖÔNG TAÙC LAØM THAY ÑOÅI SÖÏ PHAÂN BOÁ THUOÁC Trong söï phaân boá thuoác: Thuoác ôû daïng töï do: coù taùc duïng döôïc lyù phaân phoái ôû caùc moâCoù yù nghóa vôùi caùc thuoác: Tyû leä gaén keát vôùi protein huyeát töông cao Phaïm vi ñieàu trò heïp
27
Söï öùc cheá töông tranh giöõa 2 thuoác cuøng gaén treân protein huyeát töông: Thuoác coù aùi löïc maïnh ñaåy thuoác coù aùi löïc yeáu ra khoûi nôi gaén vaøo protein huyeát töông keát quaû laøm taêng noàng ñoä thuoác coù aùi löïc yeáu trong maùu
28
Töông taùc trong quaù trình thuoác gaén protein huyeát töông. Söï öùc cheá töông tranh: Töông taùc xaûy ra ôû huyeát töông Aspirin – tolbutamid Acid valproic - diazepam Phenylbutazon - warfarin Töông taùc xaûy ra ôû moâ: Quinidin - digoxin
29
3. TÖÔNG TAÙC LAØM THAY ÑOÅI SÖÏ CHUYEÅN HOÙA THUOÁC
30
CYTOCHROME P450 naèm trong löôùi noäi sinh chaát cuûa teá baøo gan, ruoät non, vaø moät ít ôû thaän, phoåi, naõo.Quaù trình töông taùc thuoác coù theå do :caûm öùng enzymecaûm öùng enzyme : laøm taêng chuyeån hoùa cuûa thuoác khaùc (Inducers). ÖÙc cheá enzymÖÙc cheá enzym : laøm giaûm söï chuyeån hoùa cuûa moät thuoác khaùc (Inhibitors).
CHUYEÅN HOÙA THUOÁC
31
Caûm öùng enzym:Phenylbutazon phenytoin, digoxin, propranolol Caûm öùng
Enzyme môùi sinh
CHAÁT CHUYEÅN HOÙA
ÑAØO THAÛI NHANH, MAÏNH
32
TÖÔNG TAÙC DO CAÛM ÖÙNG ENZYME
Khi keát hôïp Rifampicin (600 mg/ngaøy) vôùi Ketoconazol seõ laøm taêng söï chuyeån hoùa cuûa Ketoconazol vaø do ñoù laøm giaûm noàng ñoä cuûa chaát naày trong huyeát töông.
[ Brass C., Antimicrob Ag Chemother., 21, 1982]
RIFAMPICIN - KETOCONAZOL
33
CHAÁT CHUYEÅN HOÙA
ÑAØO THAÛI CHAÄM
TAÊNG TÍCH LUÕYTAÊNG TAÙC
DUÏNGTAÊNG ÑOÄC TÍNHTÍCH LUÕY
ÖÙC CHEÁ
Enzyme
ÖÙc cheá enzym: Cimetidin diazepam
34
4. TÖÔNG TAÙC LAØM THAY ÑOÅI SÖÏ ÑAØO THAÛI THUOÁCCoù yù nghóa khi thuoác baøi xuaát qua thaän ôû daïng coøn hoïat tính Loïc qua quaûn caàu thaän: Aminoglycosid - Digoxin Söï taùi haáp thu ôû tieåu quaûn thaän Thuoác daïng khoâng ion hoùa môùi ñöôïc taùi haáp thu Thay ñoåi pH nöôùc tieåu: thay ñoåi ñoä ion hoùa
35
Thí duï: Barbital coù pKa = 7,5, ôû pH = 7,5 thì 50% thuoác bò ion hoùa. Nhöng ôû pH = 6,5 thì chæ coù 9% thuoác bò ion hoùa, ôû pH = 9,5 thì 91% thuoác bò ion hoùa. Vì vaäy, khi bò ngoä ñoäc caùc thuoác barbiturat, truyeàn dòch NaHCO3 ñeå base hoùa nöôùc tieåu seõ laøm taêng baøi tieát barbiturat Caùc thuoác laø acid yeáu (Vitamin C, amoni clorid) duøng lieàu cao acid hoùa nöôùc tieåu taêng thaûi tröø thuoác coù tính base yeáu (Benzodiazepin, quinin)
36
Söï baøi tieát chuû ñoäng qua bieåu moâ oáng thaänHai chaát cuøng coù cô cheá baøi tieát chung taïi oáng thaän neân tranh chaáp nhau, chaát naøy laøm giaûm baøi tieát chaát khaùc: Probenecid – Penicillin Quinidin - Digoxin
37
TƯƠNG TÁCTƯƠNG TÁC
THUỐC & THỰC PHẨMTHUỐC & THỰC PHẨM
38
II. TÖÔNG TAÙC THUOÁC - THÖÙC AÊN - ÑOÀ UOÁNGThöùc aên vaø ñoà uoáng:
Aûnh höôûng ñeán döôïc ñoäng hoïc cuûa thuoác
Laøm thay ñoåi taùc duïng döôïc lyù vaø ñoäc tính
Moät soá thuoác khi söû duïng keùo daøi cuõng aûnh höôûng ñeán: sinh lyù cuûa boä maùy tieâu hoùa laøm giaûm hoaëc toån haïi ñeán quùa trình haáp thu caùc chaát dinh döôõng töø thöùc aên
39
Höôùng daãn cho beänh nhaân caùch choïn nöôùc ñeå uoáng thuoác thôøi gian uoáng thuoác hôïp lyù traùnh nhöõng thöùc aên, ñoà uoáng coù aûnh höôûng nhieàu ñeán taùc duïng hoaëc ñoäc tính cuûa thuoác
40
Trong quùa trình ñieàu trò thuoác keùo daøi: chæ daãn cuï theå cho ngöôøi beänh veà caùch aên, uoáng boå sung vitamin…thích hôïp traùnh taùc duïng phuï cuûa thuoác
41
1. TÖÔNG TAÙC THUOÁC - THÖÙC AÊNTHÖÙC AÊN LAØM THAY ÑOÅI DÖÔÏC ÑOÄNG HOÏC 1.1. Thöùc aên laøm thay ñoåi haáp thu Thöùc aên laøm thay ñoåi thôøi gian laøm roãng daï daøy Thöùc aên aûnh höôûng ñeán pH daï daøy Uoáng thuoác luùc ñoùi, thuoác chæ giöõ laïi trong daï daøy khoûang 10-30 phuùt Uoáng thuoác luùc no, thuoác bò giöõ trong daï daøy khoûang 1-4 giôø. Ñieàu naøy aûnh höôûng ñeán sinh khaû duïng cuûa nhieàu thuoác
42
Do ño caàn chuù yùù: Thuoác deã taïo phöùc vôùi nhöõng thaønh
phaàn/ thöùc aên Thuoác keùm beàn/ moâi tröôøng acid
(ampicillin, erythromycin) neáu bò giöõ laâu trong daï daøy seõ bò phaù huûy
Vieân bao tan/ruoät, vieân giaûi phoùng chaäm thì vieäc giöõ laïi daï daøy laâu seõ bò phaù vôõ: uoáng tröôùc böõa aên chöøng 30 phuùt ñeán 1 giôø hoaëc 1 - 2 giôø sau khi aên
Thuoác gaây kích öùng ñöôøng tieâu hoùa: uoáng vaøo luùc no
43
Thöùc aên laøm caûn trôû söï di chuyeån cuûa thuoác trong loøng ruoät:
Neáu uoáng thuoác sau böõa aên, thuoác seõ bò khoái thöùc aên caûn trôû vaø di chuyeån chaäm trong oáng tieâu hoùa. Do ñoù, thuoác giaûi phoùng chaäm caàn uoáng vaøo thôøi ñieåm sau khi aên 1 - 2 giôø
44
Thöùc aên kích thích söï tieát maät, ñaëc bieät laø thöùc aên giaøu chaát beùo:
Ñieàu naøy seõ coù lôïi cho vieäc haáp thu caùc thuoác tan nhieàu trong môõ nhö griseofulvin, vitamin A, D, E, K…
45
Thöùc aên hoaït hoùa heä thoáng enzyme vaän chuyeån caùc chaát qua thaønh ruoät: giuùp haáp thu toát caùc thuoác coù baûn chaát laø caùc hôïp phaàn dinh döôõng nhö vitamin, glucose, acid amin caùc muoái khoaùng
46
Aûnh höôûng cuûa thöùc aên ñeán söï haáp thu thuoác coøn phuï thuoäc nhieàu vaøo daïng baøo cheá cuûa thuoác: caùc daïng thuoác raén, thuoác coù ñoä tan thaáp bò aûnh höôûng bôûi thöùc aên nhieàu hôn caùc daïng thuoác loûng, thuoác ôû daïng dung dòch Moät soá thuoác khoâng bò aûnh höôûng cuûa thöùc aên coù theå uoáng baát cöù luùc naøo nhöng neân uoáng vaøo böõa aên ñeå traùnh kích öùng daï daøy.
47
THÖÙC AÊN:LAØM GIAÛM
HAÁP THU LAØM CHAÄM
HAÁP THU LAØM TAÊNG HAÁP THU
AminophyllinlincomycinAmpicillin, aspirinKetoconazol, captoprilAcetazolamid, INHErythromycin stearatRifampicinoxytetracyclin
Diclofenac, piroxicam
Metronidazol, quinidinAcetaminophen, digocinAspirin, amoxicillinCephalexin, muoái kaliSulfanilamid,sulfadiazin
CarbamazepinLithium
chlorothiazidGriseofulvin PropranololRiboflavin
propoxyphenSpironolacton, nitrofurantoin
48
1.2. Thöùc aên aûnh höôûng ñeán chuyeån hoaù thuoác
Böõa aên laøm taêng löu löôïng doøng maùu qua gan laøm taêng löôïng thuoác qua gan Taêng löôïng thuoác hoaït tính trong maùu (thuoác coù clearance gan lôùn nhö: thuoác öùc cheá beta, morphin, caùc hocmon..)
Moät soá loaïi thöùc aên kích thích enzyme chuyeån hoaù thuoác (baép caûi, cuû caûi..) neáu aên löôïng lôùn daãn ñeán giaûm hoaït tính moät soá thuoác (E < 0,3): thuoác choáng ñoäng maùu, phenytoin, theophylin
49
1.3. Thöùc aên laøm thay ñoåi söï ñaøo thaûi thuoác
Khi aên moät löôïng lôùn thöùc aên coù theå aûnh höôûng ñeán pH nöôùc tieåu vaø do ñoù, laøm thay ñoåi baøi xuaát thuoác.
Chuû yeáu do ñoà uoáng: nöôùc ngoït ñoùng hoäp nöôùc khoaùng coù gas dòch quaû
50
1.4. Thöùc aên laøm thay ñoåi taùc duïng – ñoäc tính Do söï caûn trôû cô hoïc cuûa thöùc aên ñoái vôùi thuoácngaên caûn söï tieáp xuùc cuûa thuoác vôùi beà maët oáng tieâu hoaù, haäu quaû: Giaûm löôïng thuoác vaøo maùu Thuoác coù taùc duïng toaøn thaân: giaûm taùc duïng Thuoác taùc duïng taïi choã (thuoác trò giun saùn, nhuaän traøng kích thích, antacid): taêng taùc duïng Traùnh ñöôïc taùc duïng kích öùng nieâm maïc daï daøy cuûa moät soá thuoác (aspirin, quinin, erythromycin base)
51
2. Töông taùc cuûa caùc hôïp phaàn trong thöùc aên vôùi thuoác
Neáu thöùc aên maën: aûnh höôûng ñeán tac duïng phuï cuûa corticoid. Nhöng ñang duøng thuoác chöùa lithi thì caàn coá ñònh möùc ñoä Na trong cheá ñoä aên
Thöùc aên chöùa nhieàu tyramin (phomat, röôïu vang ñoû, chuoái, bia, gan gaø..) coù theå gaây taùc duïng phuï (taêng nhòp tim, taêng HA) khi duøng thuoác IMAO (nialamid, iproniazid, isocarboxazid, phenelzin..)
Thöùc aên chöùa nhieàu vitamin K (baép caûi, rau coù laù maøu xanh, caø chua, ñaäu quaû...caûn trôû taùc duïng cuûa caùc thuoác choáng ñoäng daïng uoáng (warfarin)
52
Thöïc phaåm chöùa nhieàu histamin (phomat, caù ngöø, khi duøng vôùi isoniazid seõ gaây chöùng ñoû böøng maët, nhöùc ñaàu, khoù thôû, buoàn noân, nhòp tim nhanh)
Khoâng duøng thöùc aên chöùa ion kim loaïi hoùa trò 2 (Ca2+, Fe2+) khi duøng tetracyclin, ciprofloxacin, norfloxacin, tripotassium dicitrate bismuthat
53
2. TÖÔNG TAÙC THUOÁC - ÑOÀ UOÁNG 2.1. Nöôùc
Laø ñoà uoáng thích hôïp cho moïi loaïi thuoác vì khoâng xaûy ra töông kî
Laø phöông tieän daãn thuoác vaøo daï daøy - ruoät:Traùnh ñoïng vieân thuoác hoaëc hoaït chaát ôû thaønh thöïc quaûn giaûm gaây kích öùng vaø gaây loeùt (erythromycin, doxycyclin, quinin, saét, aspirin..)
Nöôùc laøm taêng tan raõ vaø hoøa tan hoïat chaát, giuùp haáp thu thuoác toát
54
Löôïng nöôùc nhieàu giuùp thuoác baøi xuaát nhanh qua thaän giaûm ñoäc tính cuûa nhieàu loaïi thuoác nhö: cyclophosphamid; hoaëc giaûm taùc duïng phuï do taïo soûi cuûa caùc sulfamid
Löôïng nöôùc caàn ñeå uoáng thuoác: 50 - 100 ml
Moät soá loaïi thuoác: 30 – 50 ml ñeå uoáng (niclosamid, antacid daïng boät, vieân bao tan trong ruoät, vieân giaûi phoùng chaäm)
Neân traùnh duøng nöôùc hoa quaû, nöôùc khoaùng kieàm, nöôùc ngoït ñoùng hoäp coù gas vì coù theå taêng taùc duïng phuï hoaëc ngoä ñoäc thuoác
55
2.2. SỮA
56
Söõa Baûn chaát cuûa söõa laø caseinat
calci. Ion calci taïo phöùc vôùi nhieàu thuoác
Caùc lipid trong söõa hoøa tan moät soá thuoác vaøo trong ñoù vaø giöõ thuoác laïi
Thuoác gaén vaøo protein cuûa söõaTaát caû quaù trình treân ñeàu laøm caûn trôû haáp thu (phaàn lôùn khaùng sinh)
Gaây HC söõa kieàm khi duøng chung vôùi antacid chöùa calci
57
Fluoroquinolone : (ciprofloxacin, levofloxacin)
Tetracycline, Cefuroxime.
58
2.3. Caø pheâ, traø
59
TRÀTRÀ
60
Sắt Trà chứa acid tannic hấp thu sắt
Warfarin INR, do làm tăng hàm lượng vitamin K
61
Hoaït chaát Cafein/caø pheâ, traø: Taêng taùc duïng thuoác haï soát - giaûm ñau Taêng taùc duïng phuï duøng thuoác loïai IMAO Cafein vaø phenylpropranolamin gaây côn taêng HA
Tanin/traø gaây tuûa caùc thuoác coù Fe hoaëc loïai alcaloid
Cafein gaây tuûa aminazin, haloperidol, laøm giaûm haáp thu, nhöng laïi laøm taêng hoøa tan ergotamin, laøm deã haáp thu
62
2.4. Töông taùc vôùi nöôùc böôûi
Do chöùa naringin öùc cheá Cyt P450
ThuốcThuốc [c] huyết tương[c] huyết tươngAmlodipine 15%
Nifedipine 35%
Felodipine >300%
Nisoldipine 400%
63
2.5. ALCOOL Röôïu vaø caùc thuoác taùc ñoäng leân TKTW Röôïu vaø caùc thuoác NSAIDs Röôïu vaø thuoác isoniazid Röôïu vaø thuoác choáng taêng huyeát aùp Röôïu vaø thuoác haï ñöôøng huyeát Röôïu vaø caùc thuoác khaùng khuaån (cephalosporin, ketoconazole, metronidazol…)
64
3. AÛNH HÖÔÛNG CUÛA SÖÛ DUÏNG THUOÁC LAÂU DAØI ÑEÁN SÖÏ HAÁP THU CHAÁT DINH DÖÔÕNG TÖØ THÖÙC AÊN Phenytoin: taêng chuyeån hoùa vitamin D vaø calci daãn ñeán chöùng nhuyeãn xöông Thuoác nhuaän traøng: caûn trôû haáp thu caùc chaát dinh döôõng Duøng laâu daøi antacid chöùa ion Al: gaây caûn trôû haáp thu vitamin A, thiamin, phosphat Cholestyramin: giaûm haáp thu caùc vitamin tan/ daàu Isoniazid: laøm maát hoaït tính pyridoxin Thuoác khaùng folat (sulfamid, pyrimethamin, methotrexat) gaây thieáu folat Khaùng sinh phoå roäng gaây toån haïi vi sinh vaät ôû ruoät laøm giaûm toång hôïp vitamin
65
III. THÔØI ÑIEÅM UOÁNG THUOÁC: Choïn thôøi ñieåm uoáng thuoác hôïp lyù 1. Thuoác neân uoáng caùch xa böõa aên (1 giôø tröôùc hoaëc 1-2 giôø sau böõa aên) Caùc thuoác bò giaûm haáp thu do thöùc aên Thuoác coù taùc duïng baêng veát loùet daï daøy, uoáng 1hø tröôøc khi aên (sucralfat) Antacid phaûi uoáng 1 giôø sau khi aên Thuoác khoâng neân giöõ laâu trong daï daøy (vieân/ ruoät, phoùng thích chaäm…)
66
2. Thuoác neân uoáng vaøo luùc no (trong hoaëc ngay sau böõa aên)
Thuoác kích thích baøi tieát dòch vò, caùc enzyme tieâu hoùa, thuoác trò tieåu ñöôøng (öùc cheá gluconidase) neân uoáng tröôùc böõa aên 10-15 phuùt
Thuoác gaây kích öùng nieâm maïc daï daøy (NSAID, quinin, doxycyclin..)
67
Caùc thuoác ñöôïc thöùc aên laøm taêng haáp thu hoaëc caùc thuoác caàn coù thôøi gian haáp thu do thöùc aên laøm chaäm toáng thuoác xuoáng ruoät (Vitamin tan trong daàu, vieân nang amoxicillin)
Nhöõng thuoác haáp thu quaù nhanh luùc ñoùi, deã gaây taùc duïng phuï (levodopa, diazepam, thuoác khaùng histamin H1)
68
3. Thuoác neân uoáng vaøo buoåi saùng, ban ngaøy
Caùc thuoác kích thích TKTÖ, thuoác lôïi tieåu, thuoác trò beänh cao HA
Corticoid4. Thuoác neân uoáng vaøo buoåi toái, tröôùc khi ñi nguû
Caùc thuoác an thaàn - gaây nguû Caùc thuoác antacid, khaùng histamin H2
, ngoøai vieäc chæ ñònh duøng thuoác theo böõa aên, caàn phaûi uoáng moät lieàu vaøo tröôùc khi ñi nguû
69
•
XIN CAÛM ÔN SÖÏ CHUÙ YÙ
Moät phuï nöõ ñeán keå cho döôïc só nghe vôùi söï lo laéng: “ñaõ coù thai maø
khoâng bieát vaø ñaõ duøng BACTRIM. Caàn khuyeân ñieàu gì ?
70