BEZBJEDNOSNA BEZBJEDNOSNA KULTURAKULTURA

-preduslov obezbjedjivanja savremene -preduslov obezbjedjivanja savremene bezbjednostibezbjednosti

Ciljevi izučavanja predmeta:

Važnost kulture za bezbjednost, u kojem obliku i u kojoj mjeri?

Koliko vrijednosti utiču na bezbjednost i na odlučivanje o realnim ciljevima politike i društva?

Indikatori (vrijednosti) bezbjednosne kulture pojedinca, društva, države

Da li bezbjednosna kultura za ishod ima političke i socioekonomske posledice?

Djelimične aspekte bezbjednosne problematike izučavaju različite discipline, koje su još u procesu svog naučnog utemeljenja

Bezbjednosna kultura je podisciplina studija bezbjednosti koja propisuje stavove, znanja, vještine i pravila iz oblasti bezbednosti

Podsticaj za istraživanje bezbjednosne kulture - kulturni “talas” u velikoj broju disciplina društvenih nauka

Najopštije značenje kulture - definiše način ljudskog postojanja, od nje zavisi duhovno i duševno stanje pojedinaca i grupa i njome se stvara zajednički sistem vrijednosti

Funkcija kulture za predmet bezbjednosna kultura - organizovani sistem, koji oblikuje ponašanje pojedinaca, društvenih grupa, organizacija, država

Kako vrijednosti oblikuju naš način razmišljanja – vrijednosti i bezbjednost?

Neki od aspekata značaja kulture za bezbjednost:a)od nje zavisi opstanak i napredak pojedinca, društva i zajednice; b) važan je elemenat u razvojnim procesima i institucionalizaciji društva (emancipacija, podizanje svijesti...);

c) doprinosi promjeni i razvoju koncepta bezbjednosti i međunarodnih odnosa (spoljna politika)

Bezbjednost se izgrađuje i jasnije sagledava kroz emancipaciju, koja počiva na kulturi – razvoj kulture bezbjednosti

Bezbjednost podrazumjeva najmanje tri aspekta:

1. stanje, 2. činjenica ili djelatnost , 3. osjećanje

Zajedničke teorijske osnove fenomena kulture i bezbjednosti - bezbjednost kao ljudska aktivnost nastaje sa pojavom kulture u najširem smislu

Predmet savremene bezbjednosti je proširen -(ekonomsko blagostanje, politička nezavisnost, demokratske slobode i sl.)

Tri nivoa bezbjednosne kulture – individualni (mikro); društveni (makro) i međunarodni

“Svjetski kulturni modeli” gdje kultura ima zapaženo mjesto (P.Katzeinstein):

1. kultura je utkana u funkcionisanje formalnih institucija bezbjednosti (NATO, OEBS, ZEU)

2. politička kultura međunarodne politike i komponente izgradnje identita (međunarodno pravo, pravo na suverenitet, standardizacija društvenih i političkih institucija i modela ekonomske politike, politički diskurs transnacionalnih organizacija i pokreta..)

3. istaknute kulturne dimenzije obrazaca prijateljstva i neprijateljstva

Tipologija proučavanja predmeta bezbjednosne kulture: bezbjednosna kultura društva, kultura diskursa bezbjednosti, bezbjednosna kultura načela koja određuju cjelinu sistema bezbjednosti

Osnovne karakteristike kulture bezbjednosti su: - podstiče razmišljanje o bezbjednosti, - utiče na procjenu bezbjednosti i - odlučuje o pristupu bezbjednosti

Ovdje se podrazumjeva pristup za koji se akteri bezbjednosti odlučuju, a bezbjednosna kultura im služi kao “analitički alat” u procesu odlučivanja (npr. kada država donosi odluku da li će se opredijeliti za neki od savremennih pristupa - članstvo u međunarodnim organizacijama, kooperativni model, bezbjednosna zajednica,neutralnost i sl.)

Značaj za obezbjedjivanje bezbjednosti u HR – strateška kultura kao okvir za djelovanje države na spoljnopolitičkom planu

Strateška kultura –alat za analizu djelovanja država na planu bezbjednosti i odbrane, koncept koji se razvija i tretira sva pitanja vezana za bezbjednosnu politiku neke države (sukobi, mirna rješenja, geopolitika i dr.)

Strateška kultura - koncept koji dokazuje uticaj kulturnih faktora na strateško ponašanje, kojim se uvažavanjem istorijskog iskustva, sjećanja i kolektivnih vrijednosti, oblikuje politika i strategija država

Države imaju različite strateške prioritete, uslovljene sa postojanjem više elemenata: iskustva države i filozofske, političke, kulturne i kognitivne karakteristike države i njenih elita

U pristupu predmeta istraživanja, bezbjednosna kultura kreće u okviru tri orjentacije:

- prve, koja je usmjerena na ideje, stavove, vjerovanja, vrijednosti i dr.;

- druge, koja je usmjerena na interpretativno-teorijsku analizu;

- treće, koja je usmjerena na ulogu kulture kao načina života

Primjer: pod bezbjednosnom kulturom međunarodne bezbjednosti, podrazumjeva se zajednički sistem međusobnih, društveno-konstruisanih značenja o onome što je važno u međunarodnoj politici i koji su njeni izazovi

BK se odnosi na bezbjednost drustva u cjelini, stoga je njen pristup multidisciplinaran (bezbjednost, politika, sociologija, psihologija, pravne nauke, istorija, itd.)

Predmet izučavanja BK obuhvata više sfera nauke, kulture, obrazovanja, života....

Osnovne karakteristike BK su:

1.dio je opšte kulture (pojedinca, grupe...)2.obuhvata stavove, znanja i vještine iz

bezbjednosti

3.ima pozitivnu i preventivnu ulogu,zasnovanu na znanjima i vještinama4. odlika je svih nivoa bezbjednosti (od

pojedinačnog do globalnog)5. najviši cilj i težnja joj je da očuva vrijednosti

društva, da zaštiti i obezbjedi društvo od svih oblika ugrožavanja

BK treba posmatrati i kao instrument obezbjedjivanja i očuvanja svih nivoa i sektora bezbjednosti

Ciljevi proučavanja i razumjevanja ove naučne discipline su:

1. naučna i teorijska analiza2. sinteza teoretskih i praktičnih znanja3. izučavanje porijekla, načina sticanja i razvoja s ciljem

unapredjenja BK4. ukazivanje na njen značaj za održavanje bezbjednosti5. povečanje svjesnosti i odgovornosti za bezbjednost svih

subjekata6. identifikovanje njenih specifičnosti na svim nivoima i

sektorima bezbjednosti7. otkrivanje uzročno-posledičnog odnosa sa društvenim

pojavama koje ugrožavaju bezbjednost8. podsticanje na dalji naučni razvoj i unapredjenje znanja iz

ove oblasti

Tri bitna obilježja BK i njenih značenja:

1. BK je ono što predstavlja temeljni osnov organizacije i funkcionisanja sistema bezbjednosti2.BK se odnosi na dimenzije, vrijednosti, značenja i smisao bezbjednosti koji su povezani s kulturom i društvom3. BK je usmjerena ne samo na proces funkcioniranja i razvoja sistema bezbjednosti već i na proces njegove promjene

Aspekti bezbjednosne kulture•Više različitih aspekata uslovljavaju razvoj i efikasnost BK, ona od njih zavisi i u medjusobnoj su vezi (etički, sociološki, pravni)•Etika i bezbjednosna kultura – etička procjena dobra i zla, donošenje odluke za način obezbjeđivanja bezbjednosti, bezbjednosno djelovanje (ponašanje)•Moralna odluka uslovljena je prethodno usvojenim sistemom vrijednosti •Etički aspekt bezbjednosne kulture ogleda se:1. Primjena etičkih principa u obavljanju funkcija bezbjednosti2.Unaprijeđenje društvene etike kao preduslova za pozitivno stanje bezbjednosti društva 3.Podsticanje shvatanja i svijesti o razumjevanju značaja zaštite bezbjednosti (lične, nacionalne...)

4. Djelovanje na savjest i svijest svih pripadnika zajednice

5. Razvijanje osjećaja dužnosti i odgovornosti (društvene i lične)

6. Razvijanje tolerancije (nacionalne, religijske)7. Razumjevanja moralnih normi i sistema

vrijednosti onih koji ugrožavaju bezbjednost (npr.kriminalci, teroristi)

8. Implementacija etičkih standarda u normativne, starteške i druge bezbjednosne dokumente

9.Izgradnja kodeksa profesionalne etike svih službi koje čine sistem nacionalne bezbjednosti

Bezbjednosna kultura i etika – dva nivoa: prvi, pozitivni (etika bezbjednosti) i drugi, negativni (patološke društvene pojave koje narušavaju bezbjednost)

BK i moral su društvene kategorije, koje se izgrađuju i u medjusobnoj su interakciji

Dvije dimenzije – unutrašnja (koja se samoizgradjuje u svakom pojedincu) i spoljašnja (koja je propisana)

Etički aspekt BK ima izuzetan značaj za uspjeh bezbjednosne i zaštitne funkcije društva (Stajic, Mijalkovic, Stanarevic)

• Sociološki aspekti BK – bezbjednosna kultura je dio opšte kulture društva; način organizacije društva u sferi bezbjednosti i jedna od društvenih vrijednosti

• Potreba određivanja mjesta i uloge BK – u društvenom i političkom sistemu, ekonomiji, obrazovanju, istorijskom i normativnom okviru, kulturnom sistemu, itd.

• Razvoj bezbjednosne kulture i razvoj društva – paralelni procesi

• BK je dio strukture društva i svi društveni elementi utiču na nju (npr.religija)

• Uticaj BK na sociološku sferu: 1. izgradnja obrazaca društveno (ne)prihvatljivog ponašanja; 2. uticati na devijantna i nepravilna društvena ponašanja

pojedinaca i grupa3. Promoviše društveno prihvatljive i pozitivne obrasce i

pravila ponašanja i poštovanje normi i standarda (npr.kampanja u saobraćaju)

4. Promoviše kulturu tolerancije i poštovanja drugačije bezbjednosne kulture u grupama

5. Izgradjuje veći nivo bezbjednosne kulture u okviru bezbjednosnih službi NSB (vojska, policija, obavještajne službe, tužilaštvo..)

6. Prilagodjava BK savremenim izazovima bezbjednosti (npr.terorizam, migracije...)

• Politički aspekt bezbjednosne kulture

• Bezbjednosna kultura je prositekla iz političke kulture i služi kao mehanizam politike (uspostavljanje bezbjednosne kulture u određenim oblastima i zloupotreba BK)

• Savremena BK se izgradjuje međusobnom interakcijom medjunarodne i nacionalne bezbjednosti (npr.medjunarodna praksa i izazovi postaju nacionalni kroz saradnju u bezb.zajednicama)

• Politika se poziva na bezbjednost koju “propagira” bezbjednosnom kulturom kojom se objašnjava koja politička, ekonomska, vojna, policijska i dr.sredstva treba upotrijebiti za obezbjedjivanje bezbjednosti

• Bezbjednosna kultura propisuje šta je bezbjedno, a šta ne (npr.sekuritizacija-davanje bezbjednosnog značaja nekoj pojavi ili fenomenu; desekuritizacija-oduzimanje bezbjednosnog značaja pojavi ili fenomenu)

• Ekonomski aspekt BK – povezanost BK sa materijalnim uslovima života pojedinca i grupe, preventivna funkcija za pojedinca i društvo

• Ekonomsko blagostanje i stabilna ekonomski situacija pogoduju efikasnosti BK

• Naučno-obrazovni aspekt BK : u razvijenim društvima su elementi i struktura BK dio obrazovnog sistema, ne samo u bezbjednosnom obrazovnom procesu (vojne i pol.akademije), već i u okviru civilnog obrazovanja

Principi bezbjednosne kulture

MoralnostZakonitostDoslednost

OdgovornostNeprekidnost

Pravovremenost

Važna zapažanja o BK kao preduslovu za obezbjedjivanje bezbjednosti:

1.Dosledno unaprijedjivanje BK svih aktera2. Jedna od pretpostavki za uspjeh integracijskih

procesa3.Usaglašavanje aktivnosti na unapriedjivanju BK

društva i sistema nacionalne bezbjednosti, sa sistemima bezbjednosti u koje država planira integrisanje

4.Unapredjivanje aktivnosti na teorijskom i praktičnom jačanju ove discipline i njenog promovisanja

Predlozi za čitanje: Baylis, J., Wirtz, J., Cohen, E.& Gray, C., “Strategy in the Contemporary World: an

introduction to strategic studies”, Oxford University Press, 2nd edition, 2007 Bauwens, W.,Clesse, A.&Knudsen, O.,”Small States and the Security Challenge in

the New Europe”, Brassey’s,1996 Blank, S. & group of authors, “Conflict, culture and history”, Air Univeristy Press,

Alabama, 1993 Johnston, A., “Thinking about Strategic Culture”, International Security, Vol.19,

No.4, 1995 Jager, S., M., “On the Uses of Cultural Knowledge”, Strategic Studies Institute,

November 2007 Katzenstein, P., “The culture of national security: norms and identity in world

politics”, Columbia University Press, New York, 1996 Kay,S.,”Global Security in the Twenty-First Century”, Rowman&Littlefield

Publishers, 2006 Kim, J., “Cultural Dimensions of Strategy and Policy”, U.S. Army War College,

2009

Owens, T.M.,”Strategy and the Strategic Way of Thinking”, Naval War College Review, Vol.60, No.4, Autumn 2007

Snyder, J., “One world, rival theories”, Foreign Policy, No.145, Nov/Dec 2004, pp.53-62

Stoicescu, M. R., ” Cultural aspects of strategy and security in international relations”, Graduate Institute of International Studies, Hague, 2004

Toje, A., „Strateška kultura kao analitički alat: istorija, mogućnosti, geopolitika i vrednosti – primer EU“, Bezbednost Zapadnog Balkana, CCVO, godina IV, broj 14, Beograd, 2009

Vukadinović, R., „Nuklearne strategije i međunarodni odnosi“, Politička kultura, Zagreb, 2006.

Williams, M., “Culture and security: symbolic power and the politics of international security”, Routledge, London, 2007

HVALA NA PAŽNJI!!!