JU MJEŠOVITA SREDNJA SAOBRAĆAJNA ŠKOLA VAREŠ

MATURSKI RAD

Tema: Sigurnost u poštanskoj eksploataciji

Mentor: Učenik:Prof. Šahman Jasmin Halilović Berin

SADRŽAJ

UVOD .........................................................................................................31.SIGURNOST I ZAŠTITA U POŠTANSKOM SAOBRAČAJU...............41.1. Opšta definicija sigurnosti ...................................................................51.2. Integralni koncept zaštite .....................................................................51.3. Cilj i zadaci sigurnosti u poštanskom saobračaju ................................61.4. Podjela sigurnosti u poštanskom saobračaju .......................................61.5. Provjera sigurnosti obavljanja usluga u funkciji kvaliteta....................71.6. Primjena zakonskih propisa sa stanovišta kvaliteta.............................8

2. POSTUPAK POŠTANSKE EKSPLOATACIJE PO FAZAMA TEHNOLOŠKOG PROCESA ....................................................................9

3. SIGURNOST PRIJEMA POŠTANSKIH POŠILJAKA.........................123.1. Stavovi pri prijemu poštanskih pošiljaka...........................................13

4. SIGURNOST OTPREME POŠTANSKIH POŠILJAKA ......................134.1. Tehnologija otpreme pošiljaka ...........................................................134.2. Organizacija otpreme pošiljaka ..........................................................16

5. SIGURNOST TRANSPORTA POŠTANSKIH POŠILJAKA ...............175.1. Interni transport poštanskih pošiljaka ...............................................185.2. Eksterni transport poštanskih pošiljaka ............................................195.3. Sigurnost u obavljanju usluga i sigurnost transporta .........................20

6. SIGURNOST PRISPIJEĆA POŠTANSKIH POŠILJAKA....................206.1. Tehnologija prispijeća poštanskih pošiljaka.......................................22

7.SIGURNOST URUČENJA POŠTANSKIH POŠILJAKA......................227.1. Opšti uslovi uručenja pošiljaka ..........................................................237.2. Tehnologija uručenja pošiljaka ...........................................................237.3. Postupci za povećanje sigurnosti uručenja .........................................23

ZAKLJUČAK............................................................................................24LITERATURA .........................................................................................25

2

UVOD

Suštinski zadatak svakog poštanskog operatora sastoji se u prenosu, otpremanju i

dostavi poštanskih pošiljaka, brzo redovno i sigurno, a za obavljanje djelatnosti neophodna je

potpuna sigurnost. Sigurnost pošte možemo definisati kao sigurna otprema bez oštećenja

pošiljaka sa jednog na drugo mjesto, sigurnost poboljšava kvalitet poštanskog proizvoda i na

taj način proizvod će biti traženiji i moći će se prodavati po povoljnim uslovima na tržištu.

Ukoliko sigurnost prenosa ne bude na zadovoljavajućoj razini to će se direktno odraziti na

kvalitet usluge. U skladu sa navedenim cilj rada je da se da doprinos pri uočavanju opasnosti i

šansi s kojim se susreće poštanski operator kako bi se najbolje iskoristile prednosti koje

operator posjeduje.

3

1. SIGURNOST I ZAŠTITA U POŠTANSKOM SAOBRAĆAJU

Sistem zaštite je svaki sistem koji je projektovan i izveden s ciljem zaštite ljudi, informacija, uređaja i opreme od neovlaštenog (namjernog ili slučajnog) ”ulaska” u sistem s ciljem otuđenja, nanošenja materijalne štete i/ili narušavanja ugleda osobe, procesa i tvrtke.

Sa aspekta poštanskog saobraćaja pojam sigurnosti podrazumijeva usvajanje velikog broja mjera koje se istovremeno odnose na pakovanje, dostavu pošiljaka, preventivnih radnji protiv krađe, protiv prenosa zabranjenih predmeta, protiv kašnjenja u otpremanju pošiljaka, lošeg pakovanja i odsustva odgovarajućih dokumenata potrebnih za otpremu, kao i usvajanje novih tehničko-tehnoloških rješenja u odvijanju samog procesa prenosa poštanske pošiljke od primaoca do pošiljaoca. Sve to u svrhu obezbjeđivanja sigurnosti kvaliteta i kvantiteta poštanske pošiljke od predaje od strane korisnika do uručenja korisniku. Postoji pet ključnih elemenata svake sigurnosne strategije koji, nadovezujući se logičnim redoslijedom, sačinjavaju potpun plan osiguranja mreže, i to:

1. Pravila ponašanja Imate li jasna pravila ponašanja koja su u skladu sa ciljevima koje želiteda postignete poslovanjem? Da li su tim pravilima upoznati svi zaposleni u svim ograncima radne organizacije? Bez napisanih pravila ponašanja nemate jasan cilj koji želite da postignete, niti odgovarajući "aršin" da izmjerite postojeće stanje.

2. Planovi Kakva je vaša strategija za uvođenje pravila ponašanja? Imate li cjelovit sigurnosni plan svoje mreže za poslovanje?

3. Proizvodi Koje su ključne tehnologije i usluge potrebne za sprovođenje plana i postizanja zadatih ciljeva? Kako ih treba rasporediti da bi se ostvario neophodan nivo sigurnosti, učinka, prilagodljivosti i kvaliteta usluga? Koliko je za vaš izbor odgovarajućih proizvoda bitna podrška potrošača? Na ova pitanja nije lako odogovriti i često je potrebna detaljna analiza ponuda proizvođača da bi se izabralo najbolje moguće rješenje.

4. Postupci Kako ćete u hodu održavati svoju sigurnosnu infrastrukturu? Kakvim ćete mjerilom ocjenjivati svoj sigurnosni status? Ako dođe do narušavanja sigurnosti, na koji ćete način riješiti problem? Jasno definisani operativni postupci presudno utiču na uspjeh plana obezbjeđenja. Primjena sigurnosnih tehnologija neodvojiva je od stalnog nadgledanja, testiranja i prilagođavanja mreže.

5. Osoblje Koji su resursi neophodni za uspješno sprovođenje plana obezbjeđivanja i primjenu odgovarajućih proizvoda i postupaka? Da li ćete dio svoje sigurnosne infrastrukture povjeriti nekoj specijalizovanoj firmi ili ćete sve obaviti u okviru kuće?

4

Osoblje neophodno za uspješno osiguravanje poslovanja presudan je ali često zanemaren element koji može znatno da uveća sporedne troškove. S obzirom na to da su iskusni adminstratori u oblasti sigurnosti prava rijetkost, ovom pitanju treba posvetiti veliku pažnju.

Poštanski promet igra važnu ulogu u životu čovjeka, kao i same zemlje. Stoga je sigurnost i zaštita poštanskog saobraćaja jedan od vodećih faktora koji se treba proučavati i na koji treba davati poseban akcenat, kako bi se poštanski promet mogao samostalno održati i osigurati na taj način. Samo održivost ovog sistema sigurnosti je kompleksivan pojam, čija definicija ovisi od oblasti u kojoj se primjenjuje.1

1.1. Opšta definicija sigurnosti

Obuhvata cjelokupnu zaštićenost države od svih vidova subverzivnih djelatnosti vanjskog i unutrašnjeg neprijatelja i drugih štetnih djelovanja i pojmova. Ima više vrsta sigurnosti, što zavisi od potencijalnih izvora ugrožavanja, odnosno: državna sigurnost (od neprijateljskih aktivnosti, subverzije, špijunske djelatnosti), javna sigurnost (od djelovanja kriminalaca i narušitelja javnog reda i mira), sigurnost u saobraćaju (od prekršitelja saobraćajnih propisa sl.), kao zaštita ili sigurnost na radu, sigurnost letenja u avijacji.2. Poslovima državne sigurnosti bave se za to određeni organi i službe: obavještajna i kontra- obavještajna služba, razni organi, državne uprave i pravosuđe.

1.2. Integralni koncept zaštite

Sigurnost je nedjeljiva i isključivo je tako treba posmatrati. Integralnu zaštitu čine:

mehanička zaštita, elektronička zaštita (protuprovalna, kontrola pristupa, video nadzor, detekcija metala,

eksploziva i dr.), tjelesna zaštita štićenih osoba i imovine, pratnja i nadzor novca i vrijednosnih pošiljaka u transportu, povezivanje sistema zaštite na centralni dojavni sistem, informacijska sigurnost, pisane procedure o postupanju i korištenju sistema zaštite, osposobljeni tim stručnjaka za nadzor nad radom i provedbom mjera zaštite.

1 N. Gulan, Organizacija eskploatacija poštanskog saobraćaja; 2 Enciklopedijski riječnik odbrane Bosne i Hercegovine, Ahmet Kasumović, Ćamil Husenibašić, Sarajevo, 2000. godine

5

Optimum zaštite je isključivo kombinacija tjelesne, tehničke i informacijske zaštite koji su objedinjeni, centralizirani i kontrolisani na jednom mjestu. Primjena optimalne zaštite tvrtkama u suvremenom poslovanju dugoročno stvara dobit posmatrajući je kao stratešku investiciju. Zaštita podrazumjeva interaktivnost i sposobnost stalne edukacije i kontrolu.

1.3. Cilj i zadaci sigurnosti u poštanskom saobraćaju

Shodno problematici i kompleksnosti pojava sigurnosti nastaje naučna disciplina sigurnosti poštanskog saobraćaja. Naučna disciplina sigurnosti u procesu izučava mogućnosti tehničko-tehnoloških usavršavanja procesa i organizacija rada u saobraćaju kroz društveno pravna okruženja u kojima se odvija radna aktivnost obuhvatajući pri tome odvijanje poštanskog saobraćaja, saobraćajna sredstva i metode rada u saobraćaju polazeći od načela-prilagođavanja poštanskog saobraćaja čovjeku, odnosno čovjeka poštanskom saobraćaju, predmet istraživanja u okviru ove naučne discipline je sa tehničko-tehnološkog gledišta. Kako što sigurnije, racionalnije i efikasnije prenijeti poštansku pošiljku , pri tom obezbijediti kvalitet i kvantitet poštanskih pošiljaka. Ako pođemo od činjenice da jedino što je u poštanskom saobraćaju prisutno je opasnost i rizik, možemo reći da je cilj sigurnosti da spriječi tj. da smanji štetne posljedice prenosa poštanskih pošiljaka kao i da obezbijedi visok kvalitet poštanskih usluga.

Sigurnost i nepovredljivost poštanske pošiljke osnovni su elementi kojima se obezbjeđuje kvalitet službe tako da poštanska sigurnost mora dobit prednost na svim nivoima upravljanja i eksploatacije. Suštinski zadatak pošte sastoji se u prenosu, otpremanju, i dostavi poštanskih pošiljaka, brzo, redovno i sigurno, a za obavijanje djelatnosti neophodna je potpuna sigurnost. Sigurnost pošte možemo definisati kao sigurna otprema bez oštećenja pošiljaka sa jednog na drugo mjesto. Sigurnost poboljšava kvalitet poštanskog proizvoda i na taj način proizvod će biti traženiji i moći će se prodavati po povoljnim uslovima na tržištu.

1.4. Podjela sigurnosti u poštanskom saobraćaju

Sigurnost u poštanskom saobraćaju podijeljena je u dva dijela, i to:

1. Interna sigurnost poštanskog prometa,2. Eksterna sigurnost poštanskog prometa.

Eksterna sigurnost u poštanskom saobraćaju obuhvata zaštita objekata pošte, zatim zaštita osoblja koji su u direktnom ili indirektnom kontaktu sa korisnicima, zaštita poštanskih vozila. Zaštita objekta pošte obezbjeđuje se video nadzorom, protiv provalnim sistemima kamera kao i mogućnost prisustva fizičke zaštite u svakom objektu pošte. Zaštita poštanskog osoblja, poštonoša obezbjeđuje se uvođenjem takozvanog gladijatora. Gladijator je hemijsko svojstvo, elektrošok naprava koja omogućava poštonoši da u slučaju otimanja torbe, novca i vrijednostica aktivira elektronskim sistemom hemijsku smjesu koja uništava novac i vrijednosnice, odnosno obilježava ih. Taj novac je neupotrebljiv u bankama i financijskim ustanovama. Zaštita vozila vrši se uvođenjem satelitskog nadzora nad vozilima.

6

Slika 1. Podjela sigurnosti u poštanskom saobraćaju3

Osim eksterne kontrole i sigurnosti u poštanskom saobraćaju neophodna je i interna sigurnost pošiljaka. Interna sigurnost pošiljaka predstavlja osiguranje kvaliteta pošiljke tj. nepovredivost poštanske pošiljke od pošiljaoca pa do primaoca u svim fazama tehnološkog procesa. Interna sigurnost tehnički predstavlja osiguranje pošiljaka.

1.5. Provjera sigurnosti obavljanja usluga u funkciji kvaliteta

Sigurnost poštanskih usluga kao element kvaliteta proističe iz obaveze, koja je zakonom regulisana, da poštansku pošiljku prenese i uruči primaocu u stanju u kome je predana, kao i da u procesu vršenja usluga bude obezbjeđena nepovredivost tajne poštanske pošiljke. Međutim, poštanski sistem je od ranije, a danas posebno meta nedozvoljenih radnji koje se javljaju u segmentima:

1. tradicionalne pismonosne službe,2. novih poštanskih usluga kao što je brza pošta i pošta na bazi elektronike,3. poštanskih paketa,4. financijske službe,5. poštanskih maraka,6. međunarodnih kupona za odgovor.

U vezi navedenih segmenata česte su zloupotrebe, kao:

3 Dr Abidin Deljanin, skripta „Sigurnost u poštanskom saobraćaju“, Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Sarajevo, 2007.god.,

7

Sigurnost u poštanskom saobraćaju

Eksterna sigurnost

Zaštita poštanskih objekata

Interna sigurnost

Sigurnost pošiljaka u prijemu

Zaštita osoblja

Zaštita poštanskih vozila

Fizička zaštita

Protupožarna zaštita

Sigurnost pošiljaka u preradi

Sigurnost pošilj. u transportu

Sigurnost pošilj. u prispijeću

Sigurnost pošiljaka u dostavi

otuđenje ili oštećenje pošiljaka, unošenje nedozvoljenih pošiljaka, prijenos narkotika putem pošte, prijenos eksploziva i drugih materija koje se ne prijavljuju, prijenos pornografskog materijala, napadi na poštanska vozila posebno ako prevoze novac, provalne krađe u objekte, i dr.

Najčešći subjekti koji vrše zloupotrebe u poštanskoj mreži su sljedeći:

a) korisnici poštanskih usluga koji ne poštuju propise i zloupotrebljavaju poštu kao javnog operatora,

b) spoljni počinioci,c) službenici raznih kompanija koji su u kooperantskim odnosima sa poštom.

Pogled na sigurnost obavljanja usluga kao segmenta koji obezbjeđuje kvalitetu poštanske usluge, upućuje na zaključak da je neophodna veća saradnja među poštanskim upravama u okviru UPU-a. Kroz saradnju je potrebno, pored razmjene informacija i iskustava, kreirati i nove, kvalitetnije strategije koje će biti u stanju efikasnije odgovoriti na nove zloupotrebe. Evidencija o oštećenju, nestanku ili krađi poštanske pošiljke daje potrebne podatke o stepenu kvaliteta sigurnosti pošiljke. Također, evidencija o neovlaštenom saznanju, o sadržaju pošiljke i predaja neovlaštenom licu ili saopštenje podataka o pošiljci, smatra se narušavanjem kvaliteta sigurnosti poštanskih pošiljaka i povlači odgovarajuću sankciju za poštanski sistem i učesnika u tehnološkom procesu.

1.6. Primjena zakonskih propisa sa stanovišta kvaliteta

Kvalitet poštanskih usluga koji je u vezi sa primjenom propisa ogleda se u obimu prekršenih odredbi iz domena poštanskih usluga, i to:

propisi iz domena novčanog poslovanja ako se ne primijene pravilno, redovito imaju dalekosežne posljedice na poštanski sistem i pojedinačnog učesnika u radnom procesu, jer izazivaju troškove uslovljene neprimjenom,

krađe i utaje naročito kod novčanih pošiljaka, ako se ne prijave po odredbama zakona izazivaju posljedice krivičnog postupka,

nepropisno pakovanje pošiljaka, zanemarivanje prijava za uočene nedostatke kod prijema, otpreme i uručenja

pošiljaka se odražava na ukupni tehnološki proces, korektna primjena propisa je dio kvaliteta u izvršavanju usluga.

Međutim, značajno je napomenuti da, poštanski sistem u bilo u kojoj organizacijskoj formi da djeluje u okviru države, treba da ima uređeno zakonodavstvo. Tu se, prije svega misli na Zakon o poštanskom saobraćaju koji treba da regulira brojna pitanja iz odnosa operatora i usluga, kao i međunarodni poštanski saobraćaj.

8

Ovaj segment je posebno značajan ako u zemlji posluje više poštanskih operatora, onda je čak imperativ da se takvim zakonom reguliraju međusobna prava i obaveze operatora u procesu saobraćaja, usluga i odnosi u okviru UPU-a po pitanju prijema, otpreme i plaćanja naknada za učinjene usluge. Ovo pitanje je posebno aktualno u našoj zemlji gdje djeluju tri poštanska operatora.

2. POSTUPAK POŠTANSKE EKSPLOATACIJE PO FAZAMA TEHNOLOŠKOG PROCESA

Planom proizvodnje poštanskih usluga obuhvaćene su sve faze tehnološkog procesa prenosa, od prijema pošiljke do njenog uručenja krajnjem korisniku. Tehnološki proces prenosa poštanskih pošiljaka odvija se po već unaprijed određenim fazama koje obuhvataju:

- prijem poštanskih pošiljaka,- otprema poštanskih pošiljaka,- transport poštanskih pošiljaka,- prispijeće poštanskih pošiljaka,- uručenje poštanskih pošiljaka.

Vezu između pojedinih faza predstavlja prerada poštanskih pošiljaka koja pošiljke priprema

za sljedeću fazu tehnološkog procesa, i to je predstavljeno na slici 3.

Slika 3. Tehnološki proces prenosa poštanskih pošiljaka po tehnološkim fazama4

4 Dr Ivan Bošnjak, Poštanski promet I“, Sveučilište u Zagrebu, Fakultet prometnih znanosti, Zagreb, 1995.god.,

9

pošiljalac PRIJEM POŠTANSKIH POŠILJAKA

PRERADA POŠILJAKA (U OTPREMI)

OTPREMA POŠILJAKA

TRANSPORT POŠTANSKIH POŠILJAKA

PRISPIJEĆE POŠTANSKIH POŠILJAKA

PRERADA POŠILJAKA (U PRISPIJEĆU)

URUČENJE POŠTANSKIH POŠILJAKA

DOSTAVA POŠILJAKA

ISPORUKA POŠILJAKA

primalac

Prva i početna faza tehnološkog procesa prenosa poštanskih pošiljaka je prijem poštanskih pošiljaka. Ova faza počinje od momenta preuzimanja pošiljke od pošiljaoca, a završava se žigosanjem, tj. postupkom kojim se označava da je pošiljka opremljena u skladu sa važećim propisima u pogledu adresovanja, pakovanja, plaćanja poštarine itd. Prijem pošiljaka vrši se u jedinicama poštanske mreže (JPM), putem poštanskih kovčežića i putem poštonoša. U jedinicama poštanske mreže vrši se prijem svih vrsta poštanskih pošiljaka, a kao mjesta prijema pošiljaka formirani su šalteri (komunikacioni pultovi) gdje se susreću korisnici poštanskih usluga i radnici same pošte. Preko poštanskih kovčežića primaju se pošiljke bez posebnih usluga. Putem poštonoša primaju se samo određene vrste pošiljaka. U JPM-e vrši se prijem pisama, dopisnica, tiskovina, sekograma, paketa, kako od fizičkih tako i od pravnih lica. Vrijednosna pisma u međunarodnom saobraćaju se primaju samo za one zemlje kod kojih je dozvoljen prijem, pri čemu se popunjava carinska deklaracija. Za sve posebne usluge pri predaji pošiljke pošiljaocu se izdaje „Potvrda o prijemu pošiljke“, na kojoj korisnik treba da naznači koju posebnu uslugu želi.

Pod otpremom poštanskih pošiljaka, podrazumijeva se priprema prethodno primljenih pošiljaka za prevoz u pravcu odredišta, prema kartovnim vezama i sačinjenim zaključcima. U JPM-e šalterski radnik nakon prijema, popunjava obrazac „popis otpremljenih pošiljaka“, gdje popunjava prijemni broj pošiljke i poštanski broj prijemne pošte. Nakon popisa pošiljaka poštanski službenik popunjava „Kartu zaključka“. Pošiljke se sortiraju po svežnjevima na koje su stavljene svežanjske nazivnice i stavljaju se u odgovarajuće zaključke (vreće). U šalterskoj službi se koriste „R“ „V“ „P“ i „S“ zaključci za otpremu poštanskih pošiljaka. Preporučene pošiljke i obični paketi u unutrašnjem saobraćaju se skupno kartuju, dok se vrijednosna pisma, vrijedni paketi i preporučene pošiljke u međunarodnom poštanskom saobraćaju kartuju pojedinačno.

Što se tiče transporta, to je faza koja obuhvata procesod otpreme pošiljaka do njihovog prispijeća u odredišnu poštu ili poštanski centar. Za ovu fazu često se kaže da je najvažnija u tehnološkom procesu, jer od nje zavisi brzina prenosa pošiljaka, kako u unutrašnjem tako i u međunarodnom saobraćaju. Transport poštanskih pošiljka organizovan je na tri nivoa:

prvi transportni nivo povezuje jedinice poštanske mreže za pružanje poštanskih usluga korisnicima sa pripadajućim poštanskim centrom,

drugi transportni nivo povezuje poštanske centre sa glavnim poštanskim centrom. Transport pošiljaka na drudom transportnom nivou počinje poslije prerade pošiljaka u poštanskom centru, a završava se kada se transportno sredstvo vrati u polazni poštanski centar. Transport na drugom transportnom nivou obično se obavlja u toku noći, prema unaprijed utvrđenom redu prevoza,

treći transportni nivo obuhvata prevoz međunarodnih zaključaka u polasku, dolasku i tranzitu. Transport zaključaka između izmjeničnih i tranzitnih pošta, obavlja se transportnim sredstvima poštanske mreže.

10

Kako bi kvalitet poštanskih usluga bio zadovoljavajući, transport poštanskih pošiljaka treba posmatrati sa dva aspekta. Prvi je organizacioni aspekt, na osnovu koga se razmatra sistem transportnog povezivanja u poštanskoj mreži, a drugi je tehnički aspekt, na osnovu koga se vrši izbor transportnih sredstava za pojedine relacije prevoza. Organizacija prevoza poštanskih pošiljaka, odnosno organizacija povezivanja mjesta prerade, utvrđena je „Opštim redom prevoza poštanskih pošiljaka“ kao jednim posebnim aktom koji reguliše organizaciju prevoza poštanskih pošiljkaka u unutrašnjem i međunarodnom poštanskom saobraćaju.“Opštim redom prevoza“ utvrđuju se linije, vrste transportnih sredstava, njihov kapacitet, odnosno svi elementi koji su od značaja za organizaciju prevoza poštanskih pošiljaka, dužinu same relacije, vrijeme polaska i dolaska transportnog sredstva.

Pod prispjećem poštanskih pošiljaka podrazumijeva se preuzimanje i otvaranje zaključaka u poštanskom centru radi dalje otpreme i uručenja pošiljaka primaocu. Preuzimanje zaključaka se vrši na osnovu spiska razmjene, a zatim se pristupa komisijskom otvaranju vreća, odnosno vrši se priprema pritiglih pošiljaka za uručenje (dostavu i isporuku). U prispijeće ubrajamo: preuzimanje zaključaka, sravnavanje, postupci sa greškama u dopremi pošiljaka i dr.

I na kraju, kada je u pitanju uručenje poštanskih pošiljaka, jedinice poštanske mreže (isporučno-dostavna služba) vrše isporuku svih vrsta poštanskih pošiljaka putem poštanskih pregradaka u pošti, zatim vrše dostavu paketa po pozivu primaoca i dostavu svih vrsta poštanskih pošiljaka na svom dostavnom području. Isporučno-dostavna služba dobija popis otpremljenih paketa sa sprovodnicama koji se upisuju u knjigu prispjelih paketa koja se vodi mjesečno. Na osnovu sprovodnice se popunjava „Izvještaj o prispijeću paketa“, gdje se upisuju svi potrebni podaci sa sprovodnice (adresa primaoca, prijemni broj, odredišno mjesto i mjesto pošiljaoca). U proizvodnom ciklusu prenosa poštanskih pošiljaka, koji počinje prijemom pošiljke od strane korisnika, uručenje poštanskih pošilljaka predstavlja završnu fazu jedinstvenog tennološkog procesa. S obzirom na način na koji se pošiljke uručuju primaocu, razlikujemo dva organizaciona oblika uručenja, i to: dostavu i isporuku. Kada govorimo o dostavi, tada mislimo na uručenje pošiljaka primaocu u stanu ili neposredno u njegovoj poslovnoj prostoriji. S druge strane pod isporukom se podrazumijeva uručenje pošiljaka u samoj pošti, odnosno preko poštanskog pregradka, isporučnog ili post-restant šaltera.

11

3. SIGURNOST PRIJEMA POŠTANSKIH POŠILJAKA

Prijem poštanskih pošiljaka vrši se prema uslovima, načinu i postupku koji je utvrđen u adekvatnoj zakonskoj regulativi i pravilnikom koji utvrđuje poštanski sistem, odnosno po tehnološkom postupku koji se primjenjuje u poštanskom sistemu. Pored pravilnika, primjenjuju se i drugi specifični propisi i uputstva, posebno ako se radi o uslugama koje to zahtijevaju, kao npr. carinski propisi, devizni propisi, uputstva za zabranjene materije, i dr.

Korisnik, u skladu sa opštim uslovima, ima pravo da za svoje potrebe odabere svaku uslugu koja odgovara sadržaju pošiljke, vrijednosti, odnosno prema prioritetu obavljanja. Za svaku uslugu korisnik, u pravilu, treba unaprijed izvršiti uplatu prema cjenovniku pošte, a istu može predati u svim jedinicama poštanske mreže koje su tehnološki orijentirane na prijem pošiljaka.

Pošiljka se smatra primljenom kada prijemna pošta po predviđenoj kontroli stavi otisak poštanskog žiga. Ako se radi o knjiženoj pošiljci, pošiljka se smatra primljenom kada pošta korisniku uruči predviđeni dokument o prijemu poštanske pošiljke.

Pravilnikom o vršenju poštanskih usluga i prema potrebi tehnološkog propisa u pogledu kontrole pošiljaka od strane radnika pošte i u odnosu na obaveze korisnika, tj. pošiljaoca, izdvajamo nekoliko važnih napomena:

- adresovanje pošiljaka podliježe obavezi korisnika i provjeri pošte u vezi pisma, adrese, mjesta uručenja, poštanskog koda i drugih osobina važnih za uručenje pošiljaka,

- pakovanje i zatvaranje pošiljaka podliježe provjeri u skladu sa vrstom pošiljke i to: načinu predaje pošiljke, tj. zatvorena ili otvorena, vrsti pošiljke i načinu rukovanja, sadržaju pošiljke, težini, vrijednosti, načinu prijevoza i prioritetu,

- pošiljke sa ograničenom ili stalnom zabranom podliježu obaveznom uvidu u sadržaj pošiljke, posebno ako se radi o pošiljkama sa eksplozivnim materijama ili drugih sadržaja koji mogu biti opasni po radnike, sredstva pošte ili ostale poštanske pošiljke,

- pošiljke za koje je obavezna carinska kontrola mogu se predati u svim jedinicama poštanske mreže za rad sa korisnicima. Takve pošiljke su u pravilu primaju kao knjižene pošiljke. Pošiljalac uz predaju takve pošiljke popunjava poseban obrazac koji je predviđen kao carinska deklaracija,

- pošiljke za otpremu živih životinja trebaju se primati po posebnom postupku u odnosu na zakonsku regulativu i pravila pošte. Provjeri podliježu sve odredbe koje se odnose na ovu vrstu pošiljaka.

12

3.1. Stavovi pri prijemu poštanskih pošiljaka

Za poštanske usluge davatelj usluga obvezan je osigurati prijam pošiljaka onda kada je to dogovoreno s korisnicima poštanskih usluga, pismenim putem ili ugovorom o poslovnoj suradnji. Davatelj usluga primit će poštanske pošiljke, svakim radnim danom i subotom osim za vrijeme blagdana i državnih praznika od 8 sati do 16 sati.

Za kurirske usluge davatelj usluga obvezan je osigurati prijam, pošiljaka onda kada je to dogovoreno sa korisnicima usluga, pismenim putem, telefonskim putem ili ugovorom o poslovnoj suradnji. Opšte odredbe koje moraju da budu zadovoljene pri prijemu poštanskih pošiljaka su:

- adresovanje pošiljaka,- pakovanje i zatvaranje pošiljaka,- pakovanje i zatvaranje vrijednosnih i otkupnih pošiljaka,- način prijema pošiljaka,- prijem pošiljaka bez posebnih usluga,- prijem paketa i pošiljaka sa posebnim uslugama,- carinske odredbe pri prijenosu poštanskih pošiljaka.

4. SIGURNOST OTPREME POŠTANSKIH POŠILJAKA

Pod otpremom poštanskih pošiljaka treba podrazumijevati preradu pošiljaka, pripremu zaključaka, pripremu pošiljaka za transport kao i sam transport pošiljaka u pošte odredišta. Formiranje zaključaka sa pošiljkama svakako je različito u odnosu na vrstu pošiljaka, tj. da li se radi o običnim ili knjiženim i paketskim pošiljkama.

Otprema zaključaka iz poštanskog centra koji je prethodno prikupio ukupne pošiljke sa svog područja, izvršio potrebnu preradu, vrši se u nekoliko faza.prvo se obavi razmjena zaključaka, a zatim otprema prema propisanim kartovnim vezama i redu prijevoza na određene destinacije.

4.1. Tehnologija otpreme pošiljaka

Pod otpremom pošiljaka podrazumijevamo tehnološke procese kroz koje prolazi svaka poštanska pošiljka u cilju uručenja primaocu, i to:

prvu tehnološku fazu prijenosa pošiljaka koja nastaje po prijemu pošiljaka, a preko uslužnih jedinica i sredstava poštanske mreže kao kovčežića, sabirališta, pošta, i dr.,

13

tehnološke operacije i postupke sa otpremom u ostalim posredujućim jedinicama prerade kroz koje svaka poštanska pošiljka prolazi do njenog prispijeća u odredišnu poštu i uručenja primaocu.

Ovako posmatrana tehnologija otpreme čini da se ista pošiljka pojavljuje u:

lokacijama prihvata pošiljaka, pošti prijema, poštanskom centru porijekla pošiljke, glavnom poštanskom centru gdje se vrši prerada, poštanskom centru odredišta gdje se također vrši dio prerade, putujućoj pošti, izmjeničnoj pošti.

Neke varijante otpreme poštanskih pošiljaka prikazane su na slici 8.

Slika 8. Varijante otpreme poštanskih pošiljaka5

Pp = prijemna pošta (pošta porijekla pošiljke) Po = odredišna poštaPCp = poštanski centar porijekla pošiljkePCo = poštanski centar odredišta pošiljkePP = prerada pošiljaka u drugim punktovima

Varijante otpreme

5 Dr Ivan Bošnjak, „Poštanski promet II“, Sveučilište u Zagrebu, Fakultet prometnih znanosti, Zagreb, 1995.god.,

14

Pp 1 Po 2

PCp 3

PCo 4

PCo 4PCp 3

PCp 3 PP 4 PCo 5

GPC

- s jednom otpremom (1 – 2)- s dvije otpreme (1 – 3 – 2), (1 – 4 – 2)- s tri otpreme (1 – 3 – 4 – 2)- s četiri otpreme (1 – 3 – 4 – 5 – 2)

U prvom slučaju pošiljka se direktno otprema iz prijemne u odredišnu poštu i to je najjednostavniji oblik otpreme pošiljaka. U drugom slučaju pošiljka prije nego što stigne u odredišnu poštu pojavljuje se u poštanskom centru porijekla pošiljke odnosno poštanskom centru odredišta pošiljke, gdje se pošiljka prerađuje i priprema za otpremu. Za treći slučaj karakteristično je to da se pošiljka pojavljuje i u poštanskom centru porijekla pošiljke i u poštanskom centru odredišta pošiljke.

Posljednji tj. četvrti slučaj je istovremeno i najsloženiji jer se u odnosu na treći slučaj pošiljka pojavljuje i u glavnom poštanskom centru zbog prerade, da bi se preradila za sljedeći korak u otpremi pošiljaka. Pregled organizacijskih faza koje se standardno javljaju i proučavaju u okviru otpreme pošiljaka pokazuje slika 9.

Slika 9. Otprema poštanskih pošiljaka6

4.2. Organizacija otpreme pošiljaka

6 Doc. dr Enes Arnautović,“Tehnologija i tehnika poštanskih komunikacija“, Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Sarajevo, 2003,

15

otprema iz pošte prijema

OTPREMA POŠILJAKA

usmjeravanje pošiljaka

priprema i prerada u PC

formiranje i otprema zaključaka

manipulativne isprave

Tehnološki propisi i pravilnici

otprema u PC porijekla pošiljke

Mrežasti sistem

Rokovi otpreme prema ORP

prerada običnih pism. pošiljaka

interni transport

karta

Postupci u preradi „R“ pošiljaka

zvjezdasti (radijalni) sistem

otprema u GPC

dijeljenje korespoden-cije

Spisak razmjene

pregled kartiranja

postupci u preradi „VP“

kombinovani sistem

otprema u PC odredišta

pregled radadijeljenje „AO“ pošiljakat

usmjarivač

otprema u izmjeničnoj pošti

postupci prerade paketa

sačinjavanje zaključaka „S“ „V“ „Z“ „R“

drugi tehnološki priručnici

otprema u putujućoj pošti

kartiranje pošiljaka

Organizacija otpreme obavlja se u više faza, i to:

Prva faza otpreme iz pošte prijema obuhvata otpremu u :

poštanski centar porijekla pošiljaka, otpremu u glavni poštanski centar, otpremu u izmjeničnoj pošti, otpremu u putujućoj pošti.

U organizacijskom smislu radi se o koncentraciji pošiljaka, a to podrazumjeva funkciju poštanskog centra za prikupljanje dnevnih količina pošiljaka primljenih kod pošta na području poštanskog centra radi prerade i otpreme u pravcima odredišnih pošta u zemlji i inozemstvu.

Druga kategorija iz ovog ciklusa je difuzija pošiljaka koja podrazumijeva funkciju poštanskog centra da preradi pošiljke prispjele u poštanski centar iz zemlje i inozemstva za pošte na području poštanskog centra i otpremi ih do odredišta i uručenja primaocu.

Treća tehnološka faza, tj. prijem i prerada u poštanskom centru je vrlo značajna. U preradi pošilljaka prisutno je grupisanje pošiljaka, shodno zahtjevima prerade, i to:

- obične LC7 pošiljke standardnih dimenzija,- posebna prerada preporučenih i vrijednosnih pošiljaka,- prerada AO8 pošiljaka (glomazne pismonosne pošiljke),- prerada paketa,- prerada nove strukture pošiljaka na bazi hitnosti uručenja.

U tehnologiji i organizaciji prerade pošiljaka veoma je važna podjela rada koja polazi od osnovne podjele pošiljaka. Kao posljedica podjele rada i strukture usluga u vezi prerade pošiljaka ustalili su se određeni tokovi pošiljaka. Pošiljke prolaze kroz posebnu homogenu grupu poslova, i to:

- pražnjenje kovčežića,- proces sređivanja pošiljaka,- žigosanje pošiljaka,- obrada kroz tokove pošiljaka u skladu sa stepenom automatizacije,- formiranje zaključaka.

Četvrta faza otpreme pošiljaka obuhvata više segmenata, među kojima je najznačajnije pitanje formiranja i otpreme zaključaka.

Iz navedenog se vidi da pošiljka već u fazi otpreme prolazi kroz komplikovane procese. Put do uručenja pošiljke korisniku je dug, i na tom putu pošiljka je izložena opasnosti od oštećenja. Interes korisnika je da njegova pošiljka prođe kroz čitav proces neoštećena, dok 7 LC (fr. Lettes Cartes) → pismonosne pošiljke standardnih dimenzija8 AO (fr. Autres Objects) → pismonosne pošiljke nestandardnih dimenzija i oblika

16

je interes operatora da sadržaj korisnikove pošiljke ne ošteti druge pošiljke. S tim u vezi preporučuje se nekoliko korisnih savjeta prilikom pakovanja pošiljke, koje ćemo obraditi u narednom poglavlju.

5. SIGURNOST TRANSPORTA POŠTANSKIH POŠILJAKA

Pod transportom u užem smislu podrazumijeva se prevoz stvari sa jednog mjesta na drugo. Pod pojmom transporta u širem smislu podrazumijevaju se sve aktivnosti neophodne za obavljanje prevoza i drugih prevoznih radnji, čuvanje i obezbjeđenje stvari i dokumentacije tokom transporta. Transport ima svoje opravdanje u činjenici da se mjesto proizvodnje i mjesto potrošnje rijetko poklapaju. Sa aspekta poštanskog saobraćaja, transport je faza u kojoj se prevoze poštanske pošiljke. Značajna uloga u procesu pružanja poštanskih usluga pripada organizaciji rada u svim fazama prenosa poštanskih pošiljaka (prijem, otprema, transport, uručenje) kao i ekonomično korišćenje svih raspoloživih tehničkih sredstava u poštanskom saobraćaju. Iz priloženog slijedi da je transport jedna od bitnih faza tehnološkog procesa jer objedinjuje linije koje povezuju poštanske centre prerade odnosno poštanske centre pripreme sa jedinicama poštanske mreže. Prema Generalnom planu, poštansko-transportna mreža formirana je na principu tri nivoa prevoza, i to:

1. prvi transportni nivo - transportne veze na području poštanskog centra, 2. drugi transportni nivo - transportne veze na području glavnog poštanskog

centra, 3. treći transportni nivo - obuhvata međunarodne tranzitne, dolazne i polazne

veze.

Prvi nivo prevoza obuhvata linije koje povezuju poštanske centre (PC) sa jedinicama poštanske mreže (JPM) za pružanje usluga korisnicima, koje pripadaju području tog centra u cilju tzv. koncentracije i difuzije pošiljaka.

Drugi nivo prevoza čine linije između pojedinih PC posredstvom glavnih poštanskih centara, kao i linije između glavnih poštanskih centara međusobno.

Treći nivo prevoza čine linije kojima se obezbeđuje prevoz tranzitnih zaključaka u međunarodnom poštanskom saobraćaju. Za pošiljke u međunarodnom saobraćaju nadležne su tzv. izmjenične pošte (IP) kao specijalizovane jedinice za preradu poštanskih pošiljaka.

Zadatak organizacije prevoza poštanskih pošiljaka na prvom transportnom nivou je:

17

da se koncentracijom poštanskih pošiljaka obuhvati cjelokupno područje PC, odnosno da se pošiljke prevezu od jedinica za pružanje usluga korisnicima do jedinica poštanske mreže za preradu pošiljaka. Optimalno vrijeme prispijeća u jedinice za preradu određuje se u zavisnosti od količina pošiljaka koje treba preraditi do otpreme i vremena neophodnog da se pošiljke nakon prerade prevezu do krajnjeg odredišta, ali,

da se difuzijom poštanskih pošiljaka obuhvate sve pošiljke koje su prispjele u PC u toku noći, te da se prerade i prevezu u JPM radi uručenja primaocu.

Redom prevoza poštanskih pošuljaka (RP) za odgovarajuću godinu svaki PC utvrđuje sopstvene autohodove, vrijeme polaska i dolaska vozila itd. Svaka poštanska organizacija mora predvideti najmanje jednu vezu u toku dana između PC i njemu pripadajućih JPM. Autohod je, u stvari, put motornog vozila od/ka PC do najudaljenije JPM u toku odvijanja procesa difuzije i koncentracije.

Vrijeme dolaska i polaska prevoznih sredstava, kojima se obezbeđuje koncentracija i difuzija pošiljaka na području jednog PC, odnosno veze na I transportnom nivou prevoza, mora biti usklađeno sa polascima prevoznih sredstava na II i III transportnom nivou. Na ovaj način se obezbjeđuje kontinuitet prevoza na linijama koje povezuju odgovarajući PC sa ostalim PC i glavnim poštanskim centrima.

Danas, u našoj zemlji, skoro 90% pošiljaka na I transportnom nivou se prevozi drumskim saobraćajem, bilo korištenjem sopstvenih vozila, bilo vozila drugih javnih prevoznika. Kada nije moguće organizovati sopstveni prevoz na nekoj relaciji, koriste se linije javnog prevoza pod uslovom da on može da obezbedi isti kvalitet i utvrđene rokove prenosa.

5.1. Interni transport poštanskih pošiljaka

Interni transport se javlja kao dio tehnološkog procesa prevozne funkcije pošte. Obavlja se unutar poštanskog centra i drugih organizacionih jedinica pošte. Njegovo djelovanje i prostor su ograničeni. U pravilu nije povezan sa javnom saobraćajnom infrastrukturom. Može biti pogonski, ako djeluje u PC-u kao proizvodnoj jedinici, jer je u tom slučaju vezan za proizvodne procese prerade pošiljaka, bilo da se radi o mehanizovano – automatizovanom procesu, gdje je njegov obim manji ili manuelnom gdje su potrebe internog transporta veće. Interni transport poštanskih pošiljaka zavisi od sljedećih faktora: 

visine objekta (u prizemnim objektima nema potrebe za vertikalnim transportom, što utiče na smanjenje troškova eksploatacije),

tehnološko-eksploatacionih karakteristika transportnih sredstava voznog parka, pretovarnih rampi, mehanizacije pretovara, pojavnog oblika ukrupnjenih i neukrupnjenih poštanskih pošiljaka,

18

primjene kontenerizovanog saobraćaja, definisanosti transportnih tokova u okviru kompleksa, količine poštanskih pošiljaka i dr.

5.2. Eksterni transport poštanskih pošiljaka

Kada je u pitanju eksterni transport prevoz poštanskih pošiljaka organizuje se na tri transportna nivoa, i to:

1. prvi transportni nivo,2. drugi transportni nivo,

3. treći transportni nivo.

Prvi transportni nivo prevoza poštanskih pošiljaka obuhvata linije koje povezuju centar prerade sa JPM za pružanje usluga korisnicima koje pripadaju području određenog centra prerade. Na ovom transportnom nivou, za prevoz poštanskih pošiljaka, koriste se drumska transportna sredstva. Organizacija prevoza poštanskih pošiljaka na prvom transportnom nivou definisana je Opštim redom prijevoza.

Drugi transportni nivo prevoza poštanskih pošiljaka obuhvata linije prevoza poštanskih pošiljaka kojim se prevoze direktni zaključci između centara prerade istih i različitih organizacionih nivoa.

Treći transportni nivo prevoza poštanskih pošiljaka obuhvata linije prevoza međunarodnih zaključaka u površinskom, avionskom i pomorskom saobraćaju u polasku, dolasku i tranzitu. Organizacija prevoza poštanskih pošiljaka na drugom i trećem transportnom nivou definisana je Opštim redom prevoza.

Na drugom i trećem transportnom nivou koriste se drumska i željeznička transportna sredstva u vlasništvu pošte, kao i vazdušna transportna sredstva u vlasništvu raznih avio kompanija. Razvoj transportne mreže u poštanskom saobraćaju u posljednjih nekoliko godina usmjeren je ka substituciji poštanskih vagona drumskim prevoznim sredstvima.

5.3. Sigurnost u obavljanju usluga i sigurnost transporta

19

Sigurnost poštanskih usluga, kao element kvaliteta, proističe iz obaveze koja je zakonom regulisana da poštansku pošiljku prenese i uruči primaocu u stanju u kome je predana, kao i da u procesu vršenja usluga, bude osigurana nepovredivost tajne poštanske pošiljke. Međutim poštanski sistem je od ranije, a danas posebno meta nedozvoljenih radnji koje se javljaju u segmentima poštanske mreže.

Evidencija o oštećenju, nestanku ili krađi pošiljke daje stepen kvaliteta i sigurnosti pošiljke. Također neovlašteno saznavanje sadržaja pošiljke kao i predaja podataka o pošiljci narušavaju kvalitet i od interesa su za državne institucije.

6. SIGURNOST PRISPIJEĆA POŠTANSKIH POŠILJAKA

Kao jedna od faza u ukupnom tehnološkom procesu, posebno se tretira i proučava prispijeće pošiljaka zbog specifičnosti u preradi i uručenju. U prispijeće ubrajamo: preuzimanje zaključaka, sravnavanje, postupci sa greškama u dopremi pošiljaka i dr. U fazi prispijeća je potreban cjelovit proces prerade pošiljaka za pripremu uručenja na datom poštanskom centru. Proces prispijeća dat je na slici 13. Postoji mogućnost da se ovaj vid prerade djelomično ili u cjelosti automatski obradi ako je centralizovana prerada i tako organizovana da vrši usmjeravanje i dijeljenje do svih krajnjih korisnika na teritoriju koji pokriva operator.

Tehnološke operacije u preradi slične su ili istovjetne sa fazom otpreme. Kod prispijeća u odredišni poštanski centar, organizira se rad istih radnika i opreme koji su uključeni u otpremu pošiljaka, a to znači da se ne angažuju posebni radnici koji vrše dijeljenje i pripremu za uručenje. Kod prispijeća u odredišnu poštu koja ima mali obim saobraćaja, u pravilu poštari vrše i poslove dijeljenja i pripreme za dostavu.

U procesu prerade posebno se usmjeravaju i obrađuju knjižene pošiljke, preporučene pošiljke, vrijednosne pošiljke, otkupne pošiljke, odvajaju se svežnjevi LC i AO običnih pošiljaka, pošiljke za nadoplatnu poštarinu, vojne ekspedite, decentralizovane dostavne pošte i pošiljke na osnovu brzine uručenja. Napomene navedene u otpremi poštanskih pošiljaka vrijede i u ovoj fazi, a naročito se to odnosi na pakovanje pošiljaka.

Nakon prerade slijedi dijeljenje pošiljaka koje se može realizovati kao direktno ili indirektno. Direktno dijeljenje se primjenjuje kada se radi o manjim količinama pošiljaka. Kada se radi o većim količinama pošiljaka, istovremeno se formiraju ekipe za dijeljenje, koristi se dvofazni sistem dijeljenja. Primarnim dijeljenjem pošiljke se grupišu po zonama užeg dostavnog područja ili prema početnom slovu naziva ulice. Sekundarnim dijeljenjem se grupišu pošiljke po rejonima.

Obavljanje manuelnog dijeljenja je naporno, posebno u noćnim službama, i kada je opterećenje radnika izrazito. To povećava mogućnosti pravljenja pogrešaka u ovoj fazi.

20

Uvođenjem automatizacije u tehnološke procese poštanskog sistema, istovremeno se stvara sveobuhvatna podloga baze statističkih podataka koja cjelokupan sistem analize i rješenja čini kvalitetnijim, bržim i efikasnijim.

Kada se radi o obimu saobraćajnog opterećenja za knjižne pošiljke, primjenjuje se povremeno brojanje, podaci sa stroja za žigosanje, mjerenje težine pošiljaka, ili pomoću gabaritakoji omogućuju približnu procjenu broja pošiljaka. Za knjižene pošiljke koristi se dokumentirana evidencija knjiženih pošiljaka, tj. stalna ili povremena statistika. Uvođenjem automatizacije u tehnološke procese poštanskog sistema, istovremeno se stvara sveobukvatna podloga baze statističkih podataka koja cjelokupan sistem analize i rješenja čini kvalitetnijim, bržim i efikasnijim, a omogućava usmjeravanje pošiljaka do krajnje destinacije i korisnika.

 

Slika. 13. Proces prispijeća poštanske pošiljke9

6.1. Tehnologija prispijeća poštanskih pošiljaka

9 Doc. dr Enes Arnautović,“Tehnologija i tehnika poštanskih komunikacija“, Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Sarajevo, 2003, str.319

21

prispijeće u PC odredišta

PRISPIJEĆE POŠILJAKA

odredbe o prispijeću pošiljaka

prerada zaključaka u PC

prerada knjiženih pošiljaka

tranzitiranje odredišnim poštama

operacije u odredišnoj pošti

prispijeće u odredišnu poštu

preuzimanje zaključaka

preuzimanje zaključaka i paketa

prerada običnih pošiljaka

sravnavanje s kartovnim podacima

dostavnim poštama

prerada knjiženih pošiljaka

sravnavanje sa spiskom razmjene

sortiranje po odredišnim poštama

isporučnim poštama

otvaranje i provjera

metode kartiranja

postupci s neispravnim pošiljkama

vojnim ekspeditima

sačinjavanje karte za odredišne poš.

sortiranje pošiljaka

mehanizacija i automatizacija

otvaranje zaključaka i preuzimanje p.

predaja običnih pošilj. za dostavu

nepravilnosti u zaključcima

prekartiranje zaključaka

priprema knj.pošilj. za dostavu ili isp.

prerada ili priprema paketa za dost.

Iz slike 13. vidljivo je da postoji veliki broj kritičnih tačaka, tj. mjesta u kojima je povećana mogućnost da se pošiljka ošteti, izgubi ili otuđi. Ovu fazu možemo djelomično poistovjetiti sa otpremom poštanskih pošiljaka gdje pošiljka prolazi kroz različite procese da bi se pripremila za narednu fazu, tako da je i ovdje poštovanje standardizacije pošiljka i pravilno pakovanje veoma značajno za siguran prenos pošiljke.Nakon što zaključci (vreće) stignu u poštanski centar, po otvaranju , vreću treba isprazniti, tako da u njoj ništa ne ostane. Zatim se uzima svežanj sa kartom, preuzimaju se pojedinačno kartovane pošiljke na taj način što se upoređuju svi podaci upisani u kartu sa podacima pošiljaka. Kada se vrši skupno kartovanje pošiljaka, pošiljke se moraju prebrojati da bi se na taj način utvrdilo da li se stvarno stanje slaže sa stanjem upisanim u karti. Na taj način utvrđuje se da li su sve pošiljke prispjele u poštanski centar.

Kada su pošiljke preuzete na navedeni način, sravlja se jasan otisak poštanskog žiga na kartu i potpis radnika koji su otvorili vreću i preuzeli pošiljke, kao dokaz da je sadržina zaključka prezeta ispravno. Prilikom preuzimanja knjiženih pošiljaka radnici pošte su dužni da se uvjere u ispravnost preuzetih pošiljaka. Preuzete knjižene pošiljke odvajaju se i dalje se postupa s njima po odredbama za otpremu, odnosno dostavu i isporuku. Radnici na isporuci poštanskih pošiljaka vrše razvrstavanje svih poštanskih pošiljaka po poštanskim pregradcima za korisnike, a pripremu pošiljaka za dostavu vrše obračunski radnici.

7. SIGURNOST URUČENJA POŠTANSKIH POŠILJAKA

Kada govorimo o dostavi, tada mislimo na uručenje pošiljaka primaocu u stanu ili neposredno u njegovoj poslovnoj prostoriji. S druge strane pod isporukom se podrazumijeva uručenje pošiljaka u samoj pošti, odnosno preko poštanskog pregradka, isporučnog ili post-restant šaltera. Veoma važna karakteristika i dostave i isporuke je ta, da oba oblika zahtijevaju dobro postavljenu organizaciju u samom poštanskom sistemu, odnosno u svakoj jedinici poštanske mreže.

Sistem isporuke samo jedno područje djelatnosti, odnosno unutrašnju organizaciju na pripremi pošiljaka za isporuku. Sistem dostave zahtijeva dva područja djelatnosti. Jedan je proizvodni (unutrašnja organizacija pripreme pošiljaka za dostavu), a drugi je uslužni (djelatnost poštonoše na dostavnom rejonu). Da bi smo izvršili organizaciju dostavnih rejona i samu dostavu moramo sagledati i karakteristike dostavnog područja. Jer karakteristike kao sto su geografske, demografska struktura i gustina naseljenosti stanovništva bitno utiču na proces organizacije dostave. Vrlo je bitno dobro ih sagledati i uklopiti u cjelinu koja omogućava brzu, efikasnu, sigurnu i kvalitetnu dostavu.

7.1. Opšti uslovi uručenja pošiljaka

22

Uručenje poštanskih pošiljaka slijedi nakon faze prispijeća koja podrazumijeva preuzimanje i otvaranje zaključaka od strane jedinica poštanske mreže. Priprema za uručenje počinje preuzimanjem pošiljaka iz zaključaka i otvaranjem svežnjeva za isporuku. Pošiljke se zatim dijele po grupama za dostavu i isporuku bilo na kućnu adresu, velikim korisnicima na način kako je organizovano uručenje za ovu kategoriju ili na poste - restante.

Poseban postupak je sa knjiženim pošiljkama u kome se vrši posebna evidencija. Uručenje pošiljaka podrazumijeva prijem pošiljaka od strane primaoca, isplatu uputnica ili paketa prema odredišnoj adresi. Kod dostave i uručenja pošiljaka, važna činjenica je da li se radi o pošiljkama vrlo hitnim, hitnim ili običnim. Vrsta pošiljaka opredjeljuje brzinu uručenja, a treba se obaviti prema odredbama pravilnika o vršenju usluga.

7.2. Tehnologija uručenja pošiljaka

Poštanske pošiljke uručuju se u pravilu osobno primatelju, zakonitom zastupniku ili osobi koju je on ovlastio za za primanje pošiljaka. Iznimno, pojedine vrste pošiljaka mogu se uručiti odraslom članu kućanstva, osobi stalno zaposlenoj u kućanstvu ili poslovnoj prostoriji primatelja, te putem posrednika (poduzeće, hotel, odmaralište, bolnica i sl.).

Primatelj preporučene pismovne pošiljke, pošiljke s potvrđenim uručenjem, vrijednosnog pisma, EMS pošiljke, paketa i uputnice obvezan je potvrditi prijem pošiljke svojim potpisom te upisati se u dnevnik prijema. Za potvrđivanje prijema pošiljke ne može se upotrijebiti obična olovka.

Primatelj može odbiti prijem pošiljke u kojem slučaju na pošiljku stavlja zabilješku "NE PRIMAM" koju ovjeri potpisom. Poštanske pošiljke uručuju se dostavom pošiljaka na adresu primatelja ili predajom u poštanskom uredu. Svaki poštanski ured s dostavnim područjem obuhvata područje (uže, a može imati i šire, te najšire) koje određuje Centar pošta. Dostava pošiljaka na užem dostavnom području obavlja se šest puta sedmično, na širem najmanje tri puta sedmično, a na najširem najmanje dva puta sedmično.

7.3. Postupci za povećanje sigurnosti uručenja

U cilju povećanja sigurnosti prijema poštanskih pošiljaka, poštanski operatori poduzimaju niz koraka kojim se provjerava ispravnost pošiljke. Pored toga što se provjerava sadržaj pošiljke, prilikom slanja određenih pošiljaka neophodno je i izvršiti identifikaciju pošiljaoca. Ovo se posebno odnosi pri slanju vrijednosnih pošiljaka.

ZAKLJUČAK

23

Analizirajući sigurnost prenosa poštanskih pošiljaka u svom radu, došao sam do

zaključka da je sigurnost prijema poštanskih pošiljaka na zadovoljavajućoj razini, dok je kod

ostalih faza potrebno povećati mjere sigurnosti, kako bi sigurnost obavljanja usluge bila na

zadovoljavajućoj razini. To se posebno odnosi na faze u kojima se prerada obavlja manuelnim

putem, gdje je potrebno uvesti automatizovani sistem prerade i na fazu uručenja pošiljaka.

Tehnološka dostignuća u oblasti sigurnosti poštanskog saobraćaja iz dana u dan ostvaruju sve

veće napretke uz pomoć računarske i internetske tehnologije. Poštanski operator mora da ide

u korak sa vremenom i da ta dostignuća primjenjuje u svim fazama tehnološkog procesa

prenosa poštanskih pošiljaka

LITERATURA

24

Doc. dr Enes Arnautović,“Tehnologija i tehnika poštanskih komunikacija“, Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Sarajevo, 2003,

Dr Ivan Bošnjak, „Poštanski promet I“, Sveučilište u Zagrebu, Fakultet prometnih znanosti, Zagreb, 1995.god.,

Dr Ivan Bošnjak, „Poštanski promet II“, Sveučilište u Zagrebu, Fakultet prometnih znanosti, Zagreb, 1995.god.,

N. Gulan, Organizacija eskploatacija poštanskog saobraćaja;

Enciklopedijski riječnik odbrane Bosne i Hercegovine, Ahmet Kasumović, Ćamil Husenibašić, Sarajevo, 2000. godine

Dr Abidin Deljanin, skripta „Sigurnost u poštanskom saobraćaju“, Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Sarajevo, 2007.god.,

25