BeowulfBeowulfanglo-saksoński poemat epickianglo-saksoński poemat epicki

ułożony około roku 750po Chrystusie,

zachowany w jednym tylko rękopisiez roku około 1000.

armorykaarmoryka

1

Beowulf

2

3

BeowulfBeowulf

anglo-saksoñski poemat epickiu³o¿ony oko³o roku 750 po Chrystusie,zachowany w jednym tylko rêkopisie

z roku oko³o 1000.

prze³o¿y³ Miros³aw Kropid³owski

ArmorykaSANDOMIERZ

4

Redaktor: Marta SarwaProjekt ok³adki: Juliusz Susak

Drzewa genealogiczne oraz indeks imion i nazw geograficznych:Maciej Kazula

Na pierwszej stronie ok³adki:Èëëþñòðàöèÿ èç Àáåðäèíñêîãî áåñòèàðèÿ, êîíåö XII â.

Óïîìèíàåòñÿ â ñòàòüå Àñïèä (licencja public domain),�ród³o Internet: http://www.bestiary.us/gallery-n.php

Na dwunastej stronie tekstu:Pierwsza strona spisanej wersji Beowulfa (licencja public domain),

�ród³o Internet: http://pl.wikipedia.org/wiki/Beowulf

Copyright © 2006 by Wydawnictwoi Ksiêgarnia Internetowa ARMORYKA, Sandomierz

Copyright © 2006 for the Polish translationby Miros³aw Kropid³owski

Wydawnictwo ARMORYKAul. Krucza 16

27�600 Sandomierztel (0�15) 833 21 41

e�mail: wydawnictwo.armoryka@interia.plhttp://www.armoryka. strefa.pl/

Druk: Drukarnia Diecezjalna Sandomierzul. ¯eromskiego 4

27-600 Sandomierz

ISBN 978-83-60276-45-7

5

Przedmowa 7

I. GRENDEL 13

II � MATKA GRENDELA 55

III � POWRÓT BEOWULFA 75

IV � SMOK 87

Mapy 119

rody 121

Indeks 123

6

7

Przedmowa

Nie mamy pewno�ci kiedy powsta³ Beowulf, jako poemat. Wed³ugniektórych tez jest to wiek VII (prawdopodobne, ¿e w KrólestwieNorthumbrii, za czasów Czcigodnego Bedy), albo VIII (KrólestwoMercji za panowania króla Orfy). Znacznie dok³adniej mo¿emy okre�liædatê powstania manuskryptu. D³ugo przewa¿a³a teoria, ¿e móg³powstaæ w latach 650-800, lecz teraz w�ród uczonych panujeprzekonanie, ¿e cezura powinna wygl¹daæ raczej tak: 975-1025.

Warto w tym momencie przyjrzeæ siê samemu manuskryptowi, aw³a�ciwie dwóm. Otó¿ na tzw. Beowulf Manuskrypt sk³adaj¹ siêzasadniczo dwa. Jeden, który nie zawiera tre�ci poematu powsta³prawdopodobnie w XII w. Drugi za�, tzw. Nowell Codex, przedstawiaju¿ nam tre�æ samego poematu, a prócz tego Cuda Wschodu, ¿ywot�w. Krzysztofa, poemat o Judycie oraz fikcyjny List Aleksandra Wielkiegodo Arystotelesa. Po³¹czenia dokona³ Robert Cotton.

Losy manuskryptu udokumentowane s¹ od roku 1563. Wiemyzatem, ¿e znajdowa³ siê w Bibliotece Cottona, gdzie w 1731r. zosta³uszkodzony na skutek po¿aru. Grímur Jónsson Thorkelin szukaj¹cdokumentów tycz¹cych siê Danii, odnalaz³ go w 1786r., a opublikowa³w 1815r. wraz z ³aciñsk¹ transkrypcj¹. Piêæ lat potem ukaza³ siêpierwszy przek³ad na jêzyk nowo¿ytny � duñski. T³umaczem by³Niko³aj Frederik Severin Grundtvig, historyk, pisarz i poeta. W 1833r.ukaza³o siê drugie wydanie na jêzyk nowo¿ytny � angielski.

Polscy czytelnicy natomiast musieli czekaæ a¿ do koñca XX w., bymóc cieszyæ siê tym poematem. Bowiem nale¿y pamiêtaæ, ¿e niniejszet³umaczenie nie jest bynajmniej pierwszym polskim. W 1966r.nak³adem Naszej Ksiêgarni ukaza³o siê prozatorskie opracowanieBeowulfa autorstwa Rosemary Sutcliff, prze³o¿one przez AnnêPrzedpelsk¹-Trzeciakowsk¹. Jednak szybko zosta³o zapomniane i nieby³o dodruków.

O wiele powa¿niej wygl¹da³ projekt Roberta Stillera, poligloty it³umacza wielu dzie³. Jak sam twierdzi³, mia³ przet³umaczony ca³ytekst, nawet opublikowa³ fragment w Literaturze na �wiecie nr 67 (str.117-118). Ale co wa¿niejsze pisa³ (tam¿e str 110), ¿e ca³y przek³ad wys³a³do Pañstwowego Instytutu Wydawniczego i ma siê wkrótce ukazaæ.

8

Niestety do publikacji nie dosz³o, a sam przek³ad prawdopodobniezagin¹³.

Opowie�æ o Beowulfie jest histori¹ tragiczn¹, ale i historia Beowul-fa (jako poematu) jest nie mniej tragiczna. Poniewa¿ z kultury anglo-saskiej, niezwykle p³odnej przetrwa³o zaledwie 30 tys. linijek, z czego3182 stanowi Beowulf. Trzeba zwróciæ uwagê na fakt, ¿e Anglosasiwytworzyli literaturê we w³asnym, rodzimym jêzyku, co by³o de factoewenementem na skalê europejsk¹. Wszystko mia³o swój pocz¹tek 14pa�dziernika 1066 r. kiedy to nieopodal Hastings stanê³y armiedowodzone przez Wilhelma Zdobywcê oraz Harolda II. Wilhelm bitwêwygra³, gdy¿ wszelkie czynniki sprzyja³y w³a�nie jemu (Harold IIprzeby³ 150 mil spod Stamford, gdzie rozbi³ norweski najazd, a nadtonie mia³ koni), w skutek czego podporz¹dkowa³ sobie Angliê (st¹dprzydomek). Z czasem on i jego nastêpcy zdeklasowali anglosaskieelity, które by³y no�nikiem dawnej kultury i tradycji. W 1086r. ju¿ tyl-ko 6% ziemi nale¿y do szlachty anglosaskiej, tak¿e ludzie dla którychpowsta³ Beowulf po prostu zanikali. Kultura, literatura kontynentalnejFrancji przeniknê³a na wyspy, poezja anglosaska zosta³a wyparta przezchanson de geste, ludzie ju¿ nie podziwiali bohaterskiego ¿ywotaBoewulfa, gdy¿ jego miejsce zast¹pi³ hrabia Roland. Dochodzi dowynaturzenia kultury anglosaskiej, gdy¿ Anglia staje siê krajemfrankofoñskim.

St¹d te¿ siê bierze spór o to, jak okre�laæ jêzyk, którym w tamtychczasach mówili mieszkañcy Anglii. Miana anglosaski oraz staro-angielski s¹ poprawne, lecz to drugie podkre�la ci¹g³o�æ jêzykaangielskiego, choæ jêzyk Anglosasów w du¿ej mierze by³ odrêbnymjêzykiem i nie wywar³ du¿ego wp³ywu na rozwój angielszczyzny. Wtym¿e jêzyku spisany zosta³ Beowulf, a �ci�lej mówi¹c w dialekciezachodniosaskim i w rêkopisach zazwyczaj mam nie teksty oryginalne,lecz transkrypcjê na ten¿e w³a�nie dialekt. Czytelników chc¹cychzapoznaæ siê z gramatyk¹ oraz histori¹ jêzyka odsy³am do wy�mienitejpracy L. Bednarczuka pt. Jêzyki indoeuropejskie (str. 785-793).

Ka¿dy jêzyk wykorzystywany w poezji poci¹ga za sob¹ �rodkistylistyczne. Dominuj¹cym �rodkiem w staroangielskim (jak i poezjiPó³nocy w ogóle) jest aliteracja, której poemat (w oryginale) jestznakomitym przyk³adem. Polega na powtórzeniu w wersie jednej,lub kilku g³osek na pocz¹tkach wyrazów oraz/lub w akcentowanychpozycjach. Niestety, bardzo trudno j¹ oddaæ w jêzyku polski, tak wiêc

9

w przek³adzie nie wystêpuje (chocia¿ miejscami mo¿emy odnale�æ jej�lady). Aliteracja zespala wers, który jest podzielony �redniówk¹ nadwa cz³ony (hemistychy) zawieraj¹ce dwa lub trzy akcenty.Niebagateln¹ rolê, zaraz obok aliteracji, odgrywaj¹ kenningi, czyliomówienia opisuj¹ce proste wyrazy bardziej rozbudowanymi frazami.I tak np. walka to �taniec mieczy�(1041), morze �przej�cie wieloryba�(10) itp. Samym kenningiem jest imiê tytu³owego bohatera- Beowulfa.Znaczy to tyle co �wilk na pszczo³y� czyli �nied�wied�� i masymbolizowaæ nadnaturaln¹ si³ê i odwagê. Warto równie¿ pamiêtaæ,¿e s³owa �nied�wied�� nie u¿ywano (w poemacie nie wystêpuje anirazu), gdy¿ bano siê gniewu bestii. Niemniej jednak i tu sprawa niejest ca³kowicie klarowna. Imiê Beowulf mo¿e wi¹zaæ siê ze s³owembeow oznaczaj¹cym jêczmieñ. Nabiera to sensu, gdy spojrzymy napocz¹tek poematu i ujrzymy imiê Beowulf, jako syna Scylda synaScefa, czyli syna snopka�(stang. sceaf). Nie jest te¿ jasna etymologiaimienia przeciwnika Beowulfa � Grendela. Wed³ug niektórych teoriioznacza �zgrzytaj¹cego zêbami�, lecz niektórzy filolodzy imiê towywodz¹ od grand (piasek, dno morskie), co by by³o logiczne bior¹cpod uwagê miejsce zamieszkania olbrzyma i jego matki.

Oczywi�cie Beowulf to tylko cz¹stka dziedzictwa staroangielskiego(choæ spora, bo a¿ 10%), acz niew¹tpliwie najd³u¿sza. Oprócz wy¿ejwspomnianych utworów istniej¹ jeszcze dzie³a takie jak: Exodus, Christ,¯eglarz, Wêdrowiec, Sen o drzewie, Walka o Dwór Finna, Bitwa pod Mal-don, Genesis i wreszcie Widsith, by wymieniæ te najbardziej znacz¹ce.Polski czytelnik mo¿e zapoznaæ siê z a¿ szesnastoma krótkim utworamiw przek³adzie Roberta Stillera, które znajduj¹ siê na karatach Literaturyna �wiecie nr 67 (str. 109-129).

Ale czym jest Beowulf ? Bez dwóch zdañ piêkn¹ opowie�ci¹ (choæco do piêkna fabu³y zdania s¹ mocno podzielone), ale równie¿opowie�ci¹ o przodkach (bo wed³ug germañskiej tradycji, cz³owiekbez przodków jest niczym). Ten aspekt czyni³ dzie³o bardzo atrak-cyjnym dla historyków, gdy¿ dostarcza³ masê informacji o bitwach,królach i sytuacji politycznej w ówczesnym �wiecie. Akcjê poematuniejednokrotnie przerywaj¹ dygresje o czasach minionych (funkcjaretardacyjna, jak powiedzia³by literaturoznawca). I w³a�nie dziêki tymzwolnieniom akcji mamy okazjê poznaæ miêdzy innymi walkê o DwórFinna. Fakt, ¿e by³o to wydarzenie ze wszech miar donios³e w tamtych

10

czasach, potwierdza to, i¿ zachowa³ siê krótki fragment utworu w jê-zyku staroangielskim pt. Walka o Dwór Finna (por. Literatura na �wiecienr 67 str. 113-114). Mo¿emy poznaæ obyczaje ludzi tamtych czasów,jak na przyk³ad nadawanie pier�cieni, czy te¿ sposób przeprowa-dzenia pogrzebu i wygl¹d pochówka (istnieje analogia do s³ynnychpogrzebów Alaryka i Attyli z Gethica Jordanesa). Jak ju¿ wspomniano,poemat by³ niejednokrotnie przekopywany przez historyków, podczasgdy jego piêkno by³o zatracane. Dopiero 25 listopada 1936 rokuswym esejem Beowulf. Potwory i krytycy J.R.R. Tolkien udowodni³, ¿epoemat zawiera wspania³a i unikaln¹ fabu³ê i nie powinien byæbadany tylko i wy³¹cznie jako �ród³o historyczne. Zainteresowanychwywodami Tolkiena odsy³am do ksi¹¿ki Potwory i krytycy(wyd. Zyski S-ka).

Ale Beowulf to nie tylko nawi¹zania do zdarzeñ historycznych(Ermanaryk to w istocie Hermanaryk, historyczna sylwetka gockiegow³adcy, podobnie jak i Higlak, którego datê �mierci okre�la siê na rok516 lub 520, a który nadto wystêpuje w Historii Franków Grzegorzaz Tours pod imieniem Chochilaicus), ale i legendarnych. Wzmiankilegendarne (jak zaraz zobaczymy) zaczerpniête s¹ z mitów i legend,jakie kr¹¿y³y w�ród ludzi tamtych czasów. Przyk³adem mo¿e byæ tunaszyjnik Brisingów, Zygmund (znanym z Volsungasaga), Weland (poja-wiaj¹cy siê na kartach Eddy), Froda (za którego panowania, wed³ugSnorriego Sturlusona i Saxo Grammaticusa, nie by³o rozbojów, mor-derstw, dlatego okres jego panowania okre�la siê mianem Fróða-frið,pokojem Fródiego). Wystêpuj¹ te¿ liczne motywy charaktery-stycznedla poezji Pó³nocy, takie jak choæby Fafnisbani czyli Zguba Fafnira(motyw walki ze smokiem), tudzie¿ walka z olbrzymem (Grendelem),rodem z Sagi o Grettirze. Pojawia siê tak¿e motyw smoczego skarbu,który stanowi kanw¹ Pie�ni o Nibelungach.

Na koniec chcia³bym wyja�niæ Czytelnikowi kilka kwestii, któremog¹ wprowadziæ w b³¹d podczas lektury. Pierwsza to odniesieniachrze�cijañskie. Co bystrzejszy czytelnik zauwa¿y, ¿e wiara chrze�ci-jañska przeplata siê tu z wierzeniami pogañskimi. Jest to skutkiemtego, i¿ manuskrypt, który znamy zosta³ spisany rêk¹ chrze�cijanina.Lecz to niesie ze sob¹ wiêcej konsekwencji. W wersie 112 elfy wystêpuj¹jako z³e pomioty, potomkowie Kaina, podczas gdy bardzo prawdo-podobne jest, ¿e istoty te darzono czci¹ i powa¿aniem. Diabelskiwizerunek elfów jest chrze�cijañsk¹ ingerencj¹.

11

Akcja poematu rozgrywa siê na terenie zwanym Gautlandi¹, alenie nale¿y go uto¿samiaæ z wysp¹ Gotlandi¹, tylko z po³udniow¹Szwecj¹. A bohaterami samego Beowulfa s¹ w du¿ej mierze Gauci,plemiê któremu warto siê przyjrzeæ. S¹ to, dobrze wszystkim znani,Goci, tyle ¿e ci, którzy nie wywêdrowali pod dowództwem Beriga zeSkandynawii. Zostali w rodzinny stronach, podczas gdy na kontynencieszaleli Wizygoci i Ostrogoci.

Warto jeszcze wspomnieæ, ¿e poemat sta³ siê inspiracj¹ dla W³adcyPier�cieni J.R.R. Tolkiena, Grendela J. Gardnera, filmu Beowulf. Drogado Sprawiedliwo�ci (2006), Trzynasty wojownik (1999) oraz dla planowanejna rok 2007 hollywoodzkiej superprodukcji pt. Beowulf.

Maciej Kazula

12

13

I. GRENDEL

SKILD, ZA£O¯YCIEL DYNASTII SKILDINGDZKIEJ.JEGO OBRZÊDY POGRZEBOWE.

Pos³uchajcie! Znam s³awê chwalebn¹1

2. któr¹ niegdy� zdobyli królowie duñscy,heroiczne czyny szlachetnych panów.

£awy im czêsto zabiera³ Skild2 ,5. syn Skefa, wrogim ludom;

budzi³ strach ten co zosta³ przygarniêty3

w ¿a³osnym opuszczeniu. Pociechê mu dano,i wkrótce pod niebem ¿y³ chwa³¹i wszystkie ludy co brzeg zamieszkuj¹

10. przej�cia wieloryba, mia³ pod swoj¹ w³adz¹4 ,daninê mu sk³adali. Znakomitym by³ królem!

Wówczas syn mu siê urodzi³,dziedzic w pa³acu. Posy³a³ go Bógku uldze ludu: On zna³ jego ¿a³o�æ

15. z czasów minionych, gdy bardzo cierpielibez w³adcy. Pan ¿ycia,Bóg Niebios, nada³ mu rozg³os:s³awny by³ Beowulf, daleko chwa³a

5

syna Skilda rozesz³a siê po Skanii.6

1 W rzeczywisto�ci poemat ma jako protagonistê pewnego Gauta, Beowulfa,który jedyny kontakt z Dani¹ mia³ podczas swojej trzydniowej tam wizyty.

2 £awy zabiera³ im: zdobywa³ ich twierdze, podporz¹dkowywa³ ich sobie.3 Skild przyby³ do Dani w dzieciñstwie w dryfuj¹cej ³odzi (sprawd� ww.44 nn); jego sytuacja by³a wiêc, na pocz¹tku ¿a³osna, gdy¿ by³ pozbawionyopieki ze strony rodzinnego klanu.

4 Morza.5 Nie mo¿na myliæ tego Beowulfa z bohaterem poematu.6 Skania okre�la tutaj tereny duñskie obejmuj¹ce wówczas aktualn¹prowincjê szwedzk¹, która w³a�nie posiada tak¹ nazwê i wyspy Seeland,Laaland, Fionia, itd., ale nie Pó³wysep Jutlandzki.

14

20. Wiele m³odzieniec potrafi zdzia³aæ7

� rozdaj¹c podarki, ju¿ w domu ojca �aby wkrótce, gdy zmê¿nieje, gdy przyjdzie mu walczyæ,prêdko przybyli jego odwa¿ni ludzie,by wsparli go mê¿owie. Przez szlachetne dzia³ania

25. ma powodzenie w³adca ka¿dego narodu!

Jego godzina nadesz³a, na nieustraszonego Skilda.Pomaszerowa³ na spotkanie Pana Chwa³y.Jego ukochani wojowie zabrali go wówczasna brzeg morza, tak, jak on rozkaza³,

30. monarcha Skildingów, kiedy móg³ mówiæ;8

d³ugie by³o królowanie dzielnego wodza.

Ju¿ by³ gotowy, ze zgiêtym dziobem,pokryty �niegiem okrêt królewski;zosta³ u³o¿ony dzielny w³adca

35. szczodry pier�cieniami na pok³adzie ³odzi,9

u stóp masztu. By³y tam obfiteskarby i ozdoby z ziem odleg³ych.Nie wiem o innym statku, który by tak wyposa¿onow wojenny rynsztunek, w miecze, zbroje

40. i kolczugi; wype³niona zosta³awspania³ymi klejnotami, które daleko z nimpowinny by³y wyruszyæ w mocy wód.Bogatym skarbem wyposa¿yli króla:w niczym nie gorszym od tego, jaki niegdy� obok niego

45. z³o¿yli ci, którzy, samotnego w ³odzi,bêd¹cego bardzo m³odym, oddali morzu.

7 To jest, jak uczyni³ Beowulf.8 Skildingdzki oznacza potomka Skilda i, przez rozszerzenie, równie¿oznacza Duñczyka; w tym drugim znaczeniu stosuje w³a�nie to okre�leniesam Skild.

9 Epitetem czêsto u¿ywanym w przypadku królów germañskich jestrozdzielca pier�cieni. U¿ywaj¹c s³owa pier�cieni trzeba jednak¿e rozumieægo w szerszym znaczeniu, poniewa¿ najczê�ciej dawanym podarunkiemby³a w rzeczywisto�ci bransoleta.

15

Nad szlachetnym wodzem podnie�li nastêpniepoz³ocisty sztandar. Pozwolili mu ruszyæ,

10

zabra³y go fale. Z sercem smutnym,50. zmartwieni, zostawali. Nie istnieje zaprawdê

¿aden bohater pod niebem, jaki� m¹dry m¹¿,który potrafi³by powiedzieæ, komu przypad³ ten ³adunek.

Potomkowie Skilda.Hrodgar buduje pa³ac Herot.

Beowulf Skilding, ukochany w³adca,wtedy przez czas d³ugi królowa³ w swej twierdzy

55. wielbiony miêdzy ludami: ju¿ znajdowa³ siê jego ojciecbez ¿ycia ziemskiego. Urodzi³ siê mu pó�niejdzielny Halfdan, który, jak d³ugo ¿y³,� okrutny w bitwie i stary � rz¹dzi³ Duñczykami.

Temu szlachetnemu w³adcy przysz³o na �wiat,60. jeden po drugim, czworo spadkobierców:

Herogar, Hrodgar, odwa¿ny Halga i córka Onela;Która � powiadaj¹ � Irsa by³a ¿on¹,towarzyszk¹ ³o¿a dzielnego Skilfinga.

11

Wybitny Hrodgar wielk¹ fortunê12

65. na wojnach posiad³ dlatego rado�niewspiera³ go lud: wielkie by³o jego wojsko -m³odzi bohaterowie. Zapragn¹³ król ówaby ludzie mu wznie�li bogaty pa³ac,wybudowali wspania³¹ siedzibê

10 Mo¿na zauwa¿yæ, ¿e Skild przybywa do Dani i j¹ opuszcza w taki sam,tajemniczy sposób. Okrêty pogrzebowe znalezione w Skandynawii i wAnglii zawiera³y wyprawê we wszystkim podobn¹ do tej tutaj opisanej.W tej z Sutton Hoo (Suffolk), z VII wieku, jednej z najbogaciejwyposa¿onych, znaleziono nawet dr¹¿ek sztandaru.

11 Skilfindzy to Szwedzi.12 Nie wspomina siê tutaj o królowaniu Herogara, który w³ada³ przed

Hrodgarem (sprawd� w ww. 467 nn.).

16

70. � salê wy�mienit¹, i wiêksz¹ ni¿ jakakolwiek,aby tam dzieliæ pomiêdzy m³odych i starych

13

wszystkie dobra, które otrzyma³ od Boga,z wyj¹tkiem ziemi albo ¿ycia ludu.S³ysza³em jak mówiono, ¿e do odleg³ych narodów,

75. które zamieszkuj¹ �wiat, nakaz nadszed³by wznie�æ dom. Ukoñczono szybkoznakomitemu wodzowi � w ustalonym terminie �jego bogat¹ siedzibê; nazwê Herotwówczas jej nada³ ten o wielkiej w³adzy.

80. Wykona³ swój projekt: obdarowywa³ podczas ucztwspania³ymi klejnotami. Wysoki i piêknypa³ac siê wznosi³. Szanowa³y go jeszcze

14

³apczywe p³omienie: to dopiero pó�niejpojawi³a siê pomiêdzy te�ciem i ziêciem

85. � strasznymi wrogami � nienawi�æ mieczy.

Grendel, rozw�cieczonychrze�cijañskimi pie�niami,

które tam siê �piewa,atakuje Herot.

Z³y potwór ze straszn¹ w�ciek³o�ci¹wówczas siê rozsierdzi³ w ponurych ciemno�ciach,dzieñ po dniu, s³ysz¹c w saliprzyjemn¹ wrzawê, d�wiêk harfy

90. i �piew barda, który dobrze t³umaczy³pierwotne pochodzenie wszystkich ras,jak Potê¿ny Bóg ziemiê stworzy³� s³odk¹ równinê, któr¹ obejmuj¹ morza �jak uczyni³ Wiekuisty s³oñce i ksiê¿yc,

95. by �wiat³em by³y ludziom, co �wiat zamieszkuj¹;polom � powiada³ � za ozdobê da³

13 Chodzi tutaj o aluzjê do szczodro�ci króla.14 Pa³ac mia³ byæ podpalony wiele lat pó�niej, kiedy dosz³o do walk pomiêdzy

Hrodgarem i Ingeldem (sprawd� w ww. 2024-2069). Nienawi�æ mieczy:wojna.

17

zio³a i ga³¹zki, a ¿yciem obdarzy³rozmaite istoty, co oddech posiadaj¹.

¯yli Duñczycy wielk¹ rado�ci¹100. w piêknej siedzibie a¿ do dnia, w którym przyszed³

i ich przygnêbi³ piekielny wróg.Nazywa³ siê Grendel ten straszliwyi przewrotny wygnaniec: ¿y³ w bagnach,w jaskiniach i stawach. Od najdawniejszych czasów

105. ¿y³a ta bestia po�ród piekielnego ludu,odbywaj¹c karê, któr¹ Bóg na³o¿y³na Kaina i jego rasê. Ukara³ surowoPan Chwa³y �mieræ Abla;nie zdo³a³ mieæ Kain ze swego czynu korzy�ci:

110. Bóg go wypêdzi³, odsun¹³ od ludzi.To od niego pochodz¹ z³e istoty,olbrzymy i elfy oraz wszystkie potwory,a tak¿e giganty co przez czas bardzo d³ugisprzeciwiali siê Panu. Na³o¿y³ na nich karê!

15

115. Skrycie, w nocy, Grendel maszerowa³do piêknego pa³acu, pragn¹c poznaæ,co ludzie robili po uczcie.Ujrza³, ¿e snu, szlachetni Duñczycy,

16

tam za¿ywali: niczego z³ego siê nie obawiaj¹c,120. ¿adnego nieszczê�cia. Piekielny demon,

szkodliwy i w�ciek³y i zarazem przygotowany,trzydziestu wasalów z gniewem i z w�ciek³o�ci¹pochwyci³ z ich ³o¿y. I zaraz potem uszed³,dumny z ³upu, zabieraj¹c ze sob¹

125. makabryczn¹ zdobycz do swej ponurej kryjówki.

15 Kara, do której siê czyni tutaj aluzjê, to powszechny potop.16 Na noc wojownicy mieli zwyczaj pozostaæ, aby spaæ, w tej samej sali,

gdzie ucztowano. Król i inni wysocy dygnitarze mieli do dyspozycji ma³e,oddzielne alkowy (sprawd� w w. 1235 nn.).

18

Duñczycy przez dwana�cie latprze¿ywaj¹ ataki Grend ela,

nie mog¹c siê od niego uwolniæ.

Kiedy nadszed³ �wit z przyj�ciem porankarze� Grendela zosta³a odkryta:po �wiêcie us³yszano skargi bardzo wielkie,p³aczliwy zgie³k. S³awny król,

130. znakomity pan, nape³ni³ siê smutkiem;Dopad³ go ból, przeszkadza³a mu szkoda,obraza, co nadesz³a od z³ego nieprzyjaciela,przeklêtego ducha. Wówczas nasta³ smutek,bardzo wielkie strapienie! Krótki rozejm mu da³,

135. poniewa¿ zaraz dokona³, ju¿ nastêpnej nocy,wiêkszego bezprawia: z ca³¹ zuchwa³o�ci¹zaatakowa³ i niszczy³. Jego pod³o�æ go pobudza³a!£atwo by³o znale�æ wojownika, co jak najdalejstara³ siê znale�æ od bezpiecznego ³o¿a,

140. od ³ó¿ka lepszego, kiedy by³a ju¿ znanai przez wyra�ne znaki bardzo dobrze dowiedzionaw�ciek³o�æ Grendela: ratowa³ siê w bezpiecznym,w miejscu oddalonym, kto mu by³ uszed³.Wbrew wszelkiemu prawu prze�ladowa³ ludzi

145. i sta³o siê, ¿e opustosza³a17

wynios³a siedziba. Wszystko to trwa³o:nastêpnych lat dwana�cie. Cierpia³ zniewagêskildingowy pan, tê ciê¿k¹ niedolêi gorycz bole�ci. W smutnych pie�niach

150. szerzy³a siê wie�æ i �wiat obiega³a;�piewano, i¿ Grendel zatarg z Hrodgaremmia³ od dawna, ¿e krzywdzi³ go bardzoz nienawi�ci¹ i z³o�ci¹ od dawnego czasu,prze�laduj¹c go ci¹gle. Nie chcia³ on pokoju

155. z ¿adnym cz³owiekiem z duñskiego luduani przestaæ zabijaæ w zamiast za haracz.

17 Jedynie jako nocne kwatery przestano u¿ywaæ pa³acu. Podczas dnia dalejodbywa³y siê w niej uczty, o których w dalszej czê�ci jest mowa.

19

Nie mo¿na by³o liczyæ na l�ni¹ce bogactwa,18

¿e zap³at¹ miast �mierci bêd¹ potworowi!Przeklêta bestia, okrutne stworzenie,

160. m³odych i starych szuka³a i prze�ladowa³a,zawsze zaczajona. W wiecznych mrokachbagno jego by³o, ale ma³o co wiadomoo miejscu, które zamieszkuje jego piekielna rasa.Wiele z³a przynosi³ ten, co ludzi nienawidzi³,

165. powoduj¹c czêsto, drapie¿ny samotnik,straszliw¹ szkodê. Przyw³aszcza³ sobie Herot,wy�mienit¹ salê, w ciemne noce;lecz on nie przychodzi³ przed tron Hrodgara

19

� tak Bóg nakazywa³ � ani tam nie dziêkowa³.170. Wielkie nieszczê�cie król musia³ znosiæ,

bolesny ciê¿ar. Mieli zwyczaj zbieraæ siêw tajemnicy ludzie jego: szukali sposobu,czego�, co zrobiliby silni wojownicy,tak ¿eby skoñczyli nieszczê�cie d³ugotrwa³e.

175. Czêsto bogom w pogañskich �wi¹tyniach20

sk³adali ofiary, wznosili b³agania,oczekuj¹c pomocy w nie koñcz¹cej siê udrêceod tego, co dusze zabija. Taki by³ zwyczajniewierz¹cych ludzi: umieszczali swoje umys³y

180. tam w piekle. Nie wiedzieli o Bogu,o dobrym Stwórcy, o Potê¿nym Panu;nigdy nie wielbili Króla Niebiañskiego,Pana Chwa³y. Nieszczêsny jest ten,kto w strasznym nieszczê�ciu ducha swego oddaje

185. u�ciskowi ognia! Ulgi niech nie czeka,ju¿ nigdy nie bêdzie wolny! Szczê�liwy m¹¿,

18 Z punktu widzenia prawa Grendel by³ zobowi¹zany finansowo wyrównaærachunek za spowodowane przez siebie �mierci.

19 Te wiersze, niejasne, zdaj¹ siê mówiæ, ¿e chocia¿ Grendel przebywa³ wpa³acu, to jednak nie otrzymywa³ od króla podarków, za które móg³bypodziêkowaæ.

20 Aluzja do pogañstwa Duñczyków � lub niektórych z nich � jest jedyn¹ zca³ego poematu, który zazwyczaj ich przedstawia, anachronicznie, jakochrze�cijan. Germañscy bogowie po nawróceniu zostali uznani za demony.

20

który w Dniu Ostatnim przed Bogiem stajei jest przyjêty na ³ono Ojca!Syn Halfdana trapi³ siê bardzo

190. z tej sta³ej szkody; nie potrafi³ dobry króluwolniæ siê od z³a. Jego lud znosi³d³ugotrwa³¹ udrêkê, nieprzerwany smutek,gdy¿ noc po nocy z³y atakowa³.

Beowulf udaje siê do Danii,aby s³u¿yæ swoj¹ pomoc¹ Hrodgarowi

Nêkanie Grendela dosz³o do uszu195. odwa¿nego Gauta, wasala Higlaka.

21

Si³¹ swoj¹ przewy¿sza³ ten szlachetny m¹¿wszystkich mê¿czyzn, którzy wówczas ¿ylina tym �wiecie. Nakaza³ wyposa¿yæ siêwodny wêdrowiec: zdecydowa³ kroczyæ

22

200. po �cie¿ce ³abêdzia23

by pomóc królowi,dzielnemu wodzowi, któremu brak by³o ludzi.Bardzo ma³o zastrze¿eñ mieli do jego wêdrówkim¹drzy starcy, chocia¿ by³ kim� drogim:do wyruszenia go zachêcali widz¹c przepowiednie.

205. Mia³ zabraæ ze sob¹ najlepszych Gautów,wybranych wojowników, najcenniejszych,jakich móg³ znale�æ. Piêtnastu wyruszy³owodn¹ ³odzi¹: p³yn¹ce drewno

24

�mia³o na wybrze¿e swoich ludzi zabiera³.210. Nadesz³a chwila. U stóp ska³

unosi³ siê okrêt; odwa¿ni mê¿owiewskoczyli na pok³ad. Miota³y siê falemorza przeciw piaskowi. Wojownicy u³o¿yliwewn¹trz ³odzi wspania³e rzeczy,

21 Tutaj pojawia siê Beowulf, bohater poematu, którego imienia nie wymieniasiê a¿ do wiersza 343.

22 Wodny wêdrowiec: ³ód�.23 Po �cie¿ce ³abêdzia: po morzu.24 P³yn¹cym drewnem: ³odzi¹.