Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Bartın Bilim ve Sanat Merkezi
BYF&ÖYG BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ
ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ
EĞİTİM PROGRAMLARI kazanımlar
yöntemler & teknikler
formlar Bartın,2014
1
Yavuz ÇİÇEK
Komisyon Başkanı
Bartın Bilim ve Sanat Merkezi Müdürü
Bu kitabın bütün hakları BARTINBİLSEM’e ait olup, yazılı izin alınmadan kısmen veya tamamen kullanılmaz, çoğaltılamaz, kopyası
çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.
2
İ Ç İ N D E K İ L E R
Açıklama 5
Bireysel Yetenekleri Fark Ettirici Eğitim Programı (BYFP) 6
Özel Yetenekleri Geliştirici Eğitim Programı (ÖYGP) 7
I.Bölüm Amaçlar ve Proses
Programların Amaçları 8
Programların Uygulama Süreleri 9
II. Bölüm Modüler Öğretim ve Modüler Programlama
Modüler Öğretim 10
Modüler Programlama 11
Modüler Öğretiminin Nitelikleri 12
III. Bölüm
Yöntemler Teknikler Bilimsel Araştirma Yöntemi 14 Problem Çözme Yöntemi 17
IV. Bölüm
Öğrenme Sitilleri 26
Görsel Ağirlikli Öğrenme 27
İşitsel Ağirlikli Öğrenme 27
Kinestetik Ağirlikli Öğrenme 28
Öğrenme Stili Testi 30
V. Bölüm
BYF/ÖYG Programlarının Kazanımları
Görsel Sanatlar 32 İşitsel Sanatlar (Müzik) 42
Dil Sanatlari 48
Coğrafya 73
Tarih 78
Matematik 85
Kimya 98
Fizik 104 Biyoloji 118 Türkçe 127
İngilizce 134 Bilişim Teknolojileri 148
Alanlara Ait Ortak Kazanımlar 154
3
VI. Bölüm
Proje Süreçleri
Hedefler 159
Kazanımlar 159 Proje Hazırlama 160
Neden Proje Yapılmalı 160
Bir Projenin Planlanmasinda Dikkat Edilmesi Gerekenler Hususlar Nelerdir?161
Proje Çalişmasi Nasil Yapilmalidir?162
Proje Raporu Nasil Yazilmalidir? 164
Proje Raporu Yazilirken Şu Siralamaya Dikkat Edilmelidir 165
Proje Seçimi, İşlenişi Ve Sunumu İle İlgili Özet Bilgiler 166
Ek Bilgi - Proje Tabanli Öğrenme Yaklaşimi 167
Örnek Proje Çalişmalari 172
Örnek Biyoloji Proje Raporu 172 Örnek Fizik Proje Raporu 174 Örnek Kimya Proje Raporu 176
Matematik Projelerinde Dikkate Alinmasi Gereken Hususlar 177
Coğrafya 179
Coğrafya Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 181
Örnek Coğrafya Proje Raporu 183
Sosyoloji 188 Sosyoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 188
Örnek Sosyoloji Proje Raporu 189
Tarih 191 Tarih Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 193
Örnek Tarih Projesi Raporu 193
VII. Bölüm Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı 196
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı 196
Neden Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı 196 Disiplin Hedef Değerlendirme Formunun Düzenlenmesi 197
Form Düzenleme Cetveli 210
VIII. Bölüm BYFP / ÖYGP Formları 211
BYFP Performans Derecelendirme Ölçeği (FORM-11) 212
BYFP Disiplin Hedef Değerlendirme Formu (FORM -12) 214
BYFP Proje Değerlendirme Formu (FORM -13) 215
BYFP Öğrenci Gözlem Kayit Belgesi (FORM -14) 216
ÖYGP Performan Derecelendirme Ölçeği (FORM -15) 217
ÖYGP Öğrenci Gözlem Kayit Belgesi (FORM -16) 219
ÖYGP Proje Sürecini Değerlendirme Formu (FORM -17) 220
ÖYGP Disiplin Hedef Değerlendirme Formu (FORM -18) 221
4
AÇIKLAMA
Bartın Bilim ve Sanat Merkezi PDR Birimi koordinatörlüğünde hazırlanmakta olan
“Bartın Bilim ve Sanat Merkezi Öğretim Programları ve Klavuzu” kitabının bir bölümü olarak
ele alınan “BYF/ÖYG Bireysel Yetenekleri Fark Ettirici Eğitim Programı ve Özel Yetenekleri
Geliştirici Eğitim Programı” “Kazanımlar” kitapçığı siz değerli öğretmenlerin uygulamalarına
ışık tutmak amacıyla hazırlanmıştır.
Bu kitapçıkta; On iki disiplin alanına ait kazanımlar bulunmaktadır. Bunlar, örnek niteliğinde olup fikir almak amacıyla kullanılabileceği gibi, konuyla ilgili olmak üzere ilgili kazanımlar değişiklik yapılmadan da kullanılabilecektir.
Ayrıca, programlar hazırlanırken dikkate alınacak modüler yaklaşım biçimi de, farklı
özellikleri bakımından tanıtılmaya çalışılmıştır.
Bu kitapta BYF/ÖYG programlarında öncelikle kullanılması gereken yöntemlerden, bilimsel
araştırma yöntemi ile problem çözme yöntemi ayrıntılarıyla anlatılmıştır.
Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına göre eğitim arayışı, bize onların aslında farklı bireyler
oldukları ve farklı algılama biçimlerine sahip oldukları gerçeğini kabul ettirmiştir. Bu
gerçekten hareketle, her çocuğun eğitim ortamı oluşturulurken öğrenme tarzına uygun
yapıların oluşturulması gerekmektedir. Bu da ancak çocukların öğrenme stillerini ortaya
çıkarmakla mümkün olabilmektedir. Kitapta öğrenme stillerinin kavramsal açıklamasıyla
beraber öğrenme stilini beliryen bir de test bulunmaktadır.
Öğrencilerin, mental düzeyleri belli bir bölümde olsa dahi özel yetenekleri, kişilik özellikleri vb.
birçok alanda birbirinden farklılık göstermektedir. Bu durum, tematik yaklaşımla ele alınan
program içeriği başta olmak üzere, farklı performans ve hızda ürün elde edilmesine neden
olmaktadır. Bu nedenle kitabın sonlarında örnek olarak sunulmuş formlar, modüler
programlama anlayışını temel alarak hazırlanmıştır. Bu programlama sayesinde
bireyselleştirilmiş eğitim modeli yaklaşımıyla, her öğrencinin çalışma hızını ve performansını
kontrol edilebilmesine olanak sağlanmış olacaktır.
Ayrıca kitapta, BYF ve ÖYG eğitim programı uygulamalarının geri bildirimleri ve öğrenci bireysel yapılanmasına ışık tutacak verileri elde etmek amacıyla formlara yer verilmiştir. Bu
formlar sayesinde öğrenci gelişimini takip etmek ve daha gerçekçi planlamalar yapmak
mümkün olacaktır. 5
BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ EĞİTİM PROGRAMI BYFP
Uyum ve destek eğitimi programında elde edilen bulgular sonucu öğrencilerin bilişsel, duyuşsal, sosyal ve devinişsel kapasiteleri dikkate alınarak yetenek alanları doğrultusunda gruplar oluşturulur.
Bu dönemde öğrencilerin sahip oldukları bireysel yeteneklerini fark ettirebilmek amacıyla akademik bilgilere dayalı olarak yaratıcılıklarını öne çıkaran ve bireysel farklılıklarına yönelik programlar hazırlanır ve uygulanır.
Öğrenme ortamlarının yaratıcı düşünmeyi destekleyen eğitim araç ve gereciyle donatılmasına özen
gösterilir.
BYF eğitim programı, öğrenci merkezli eğitim anlayışına göre disiplinler arası ilişkiler
dikkate alınarak modül eğitim programı şeklinde hazırlanır.
Bireysel yetenekleri fark ettirici dönemde disiplinler arası ilişkiler dikkate alınarak proje üretim çalışmaları devam ettirilir. Bu dönemde projeler destek eğitimi programına göre daha
kapsamlı hazırlanır. Tüm bu çalışmaların sonunda, öğrencilerden elde edilen bulgular, öğretmenler kurulunda değerlendirilerek her öğrencinin yetenek alanı belirlenir.
6
ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ EĞİTİM PROGRAMI ÖYGP
Bu döneme ait eğitim programı, öğrenci merkezli eğitim modeline uygun olarak disiplinler arası
modüler yapıda hazırlanır.
Özel yetenekleri geliştirici eğitim programları sayesinde, öğrencilere disiplinler ve disiplinler arası ilişkiler dikkate alınarak herhangi bir disiplinde derinlemesine veya ileri düzeyde bilgi, beceri ve davranış kazanmaları sağlanır.
Ayrıca bu dönemde, öğrencilerin bireysel yeteneklerinin farkında olmaları sağlanarak
kapasitelerini en üst düzeyde kullanmalarını sağlanır.
Öğrencilere bu dönemde, daha çok özel yetenek alanına yönelik proje üretim çalışmaları yaptırılır.
7
I. BÖLÜM
AMAÇLAR ve PROSES
(BYFP) Bireysel Yetenekleri Fark Ettirici Programın Amacı
Öğrencilerin kendi özel yeteneklerini tanımalarına ve farkına varmalarına katkı sağlayacak,
bilimsel temellere dayanan, yüksek potansiyellerini harekete geçiren, bireysel amaçların
ihtiyaca ve yeteneğe göre belirlendiği zengin, farklı ve onların kabiliyetlerini test
edici ortamlar sunmaktır.
(ÖYGP) Özel Yetenekleri Geliştirici Programın Amacı
Çocukların; öğrenci merkezli eğitim anlayışına uygun olarak, disiplinler arası ilişkiler çerçevesinde, herhangi bir disiplinde derinlemesine veya ileri düzeyde bilgi, beceri ve
davranış kazanmalarını sağlamak ve daha çok özel yetenek alanlarına yönelik proje üretim
çalışmaları yapmalarına yardımcı olmaktır.
BYF ve ÖYG Programlarının Etkinlik Örneklerinin Belirlenmesinde Yararlanılan
Ölçütler Etkinliklerin belirlenmesinde aşağıdaki ölçütler dikkate alınmalıdır
Modüler işleyişe imkân sağlayacak şekilde düzenlenmesi
Yüksek potansiyel barındıran ilgi ve yetenekleri fark ettirici olması
Bir sonraki programa hazırlayıcılığı
Öğrenciler tarafından zevkle gerçekleştirilebilirliği
Disiplinler arasında modüler yapılanmaya olanak sağlaması
Yakın çevrenin ihtiyaçlarına odaklı proje fikri oluşturabilmesi
Programların Değerlendirme Süreçleri
BYF/ÖYG programlarını değerlendirmede aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
Öğrencinin öz yeteneğini tespitte uygun teknik ve araçların kullanılması
Öğrencinin devam ettiği disiplinlerin öğretmenleri arasında işbirliği gerçekleştirilmesi
Danışman öğretmenlerin PDR birimiyle eşgüdümlü çalışması
Elde edilen verilerin PDR Birimince yorumlanması
Süreçte kaydedilen performans değerlerinin incelenmesi
8
Öğrencinin Uygulamalara Etkin Katılımını Sağlamada Yapılacaklar
Uygulamalar öğrencinin ihtiyacına uygun planlanmadır.
Uygulama hedefleri, birden çok ihtiyaca cevap verecek biçimde belirlenmelidir. Uygulama konuları, ilgi ve yeteneklere uygun olmalıdır.
Çok sayıda duyuya hitap eden eğitim yaşantısı sağlanmalıdır.
Uygulama konularının yeni ve ilginç oluşuna dikkat edilmelidir.
Kişisel gelişimine katkı sağlayacak, başarı duygusu oluşturan etkinlikler olmalıdır.
Yaparak yaşayarak öğrenmeye fırsat vermelidir
(BYFP) Bireysel Yetenekleri Fark Ettirici Eğitim Programının Uygulama Süresi
BYF eğitim programının süresi en fazla üç yıldır. Bir buçuk yıla yakın sürede gerçekleşen
destek eğitim programında disiplin alanlarını tanıma fırsatı bulan öğrencinin, yapılan
değerlendirmelerinde elde edilen üst düzey yetenek alanlarına göre BYF programında devam
edeceği disiplinler belirlenir. Bilimsel ve sanatsal alanlarının her ikisinde de olabilen bu
çalışmalar ikibuçuk üç yıllık bir süreyi kapsamaktadır. Devam eden bu süreçte eşgüdümlü
çalışan disiplinler, öğrenci için belirlenen ve yüksek performans sağlayabileceği özel yeteneği
belirleninceye kadar devam eder. Bu nedenle BYF (Bireysel Yetenekleri Fark Ettirici)
programında gerçekleşecek uygulamaların istenilen yararı sağlayabilmesinde gerekli olan süre
ikibuçuk üç yıl olarak düşünülmektedir.
(ÖYGP) Özel Yetenekleri Geliştirici Eğitim Programının Uygulama Süresi
ÖYG eğitim programı öğrenci farklılıklarına göre iki ikibuçuk yıl kadar sürede
gerçekleşmektedir. Bir önceki dönemlere göre alanında daha derinliği söz konusu bilgilerin
verildiği ve çalışma ortamlarının oluşturulduğu bu eğitim dönemi için oluşturulan modül
programlar, belirlenen sürelerde olmak üzere öğrencideki davranış ve becerileri geliştirecek
biçimde planlanmalıdır.
9
II. BÖLÜM
MODÜLER ÖĞRETİM ve MODÜLER PROGRAMLAMA
Modüler Öğretim
Bir davranış kazandırma mühendisliği olan eğitim; ekonomik, politik, toplumsal sistemlerin bir
alt sistemi konumundadır. Bu alt sistemin görevini etkinlikle yapabilmesi, tabi olduğu üst
sistemlerin felsefelerini dikkate almasına bağlıdır. Eğitim programlarının amaçlarını
belirlerken dikkate alınan birey, toplum ve konu alanı varsayımları daha çok felsefi
niteliktedir. Bunun nedeni toplumun yetiştirmek istediği insanda bulunması gereken
özellikleri kazandırmak için eğitimi işe koşuyor olmasıdır. Bu bağlamda da eğitimin bazı
eğitim felsefesi akımlarından yararlanarak programlarını tasarlaması, geliştirmesi ve
uygulamaya koyması gerekmektedir.
Modüler öğretimi bir program geliştirme yaklaşımı olarak ele aldığımızda, bazı felsefe
akımlarına dayanması kaçınılmazdır. Özellikle öğrenci merkezli öğrenmeye ağırlık veren pragmatist felsefesinin eğitime yansıması olan ilerlemecilik akımının ilkelerinin, modüler
öğretimde dikkate alındığının belirtmek yanlış olmayacaktır (Sönmez ve diğerleri, 2000: 44).
Çünkü modüler öğretim, programlı öğretim, bireyselleştirilmiş sistem programı, bilgisayar
destekli öğretim, yeterliğe dayalı eğitim, kendi kendine planlanan eğitim, tam öğrenme gibi öğretim yaklaşımlarını merkeze alarak gelişen bir öğretim yöntemidir.
Modüler öğretim, öğrenciyi merkeze alarak öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve yetenekleri
doğrultusunda öğretimi yönlendirmeye çalışır. Öğretmene rehberlik ve davranış mühendisliği
rollerini yükleyerek, demokratik bir sınıf ortamının oluşmasına yardım eder. Böyle bir sınıfta
öğrenci kendi öğrenme hızına göre ilerleyerek tam ya da etkili olarak öğrenebilmektedir.
Öğrenci öğretim süreci boyunca değerlendirilmekte, değerlendirme sürekli ve gerçek
ortamından seçilmiş olgular ya da problemlerin çözümüyle yapılmaktadır. İşte böyle bilimsel
dayanakları olan modüler öğretim nedir? Şimdi bu soruyu cevaplandırmaya çalışalım:
Tanım
Modül, kelime anlamıyla bir bütünün bölünebilen parçası anlamına gelmektedir. Bir başka
deyişle, kendi içinde anlam bütünlüğü olan küçük bir birimdir. (TDK, 1988: 1033) modülü, “
bir yapının çeşitli bölümleri arasında orantıyı sağlamak için kullanılan ölçü birimi” ve “bir
uzay taşıtının bütün yapısı içinde yer alan bağımsız bölüm”dür şeklinde tanımlamaktadır.
Tanımlara bakıldığında modülü kendi içinde bir bütün olarak, fakat ayrıca daha büyük bir
bütünün de parçası olan bir birim olarak tanımlayabiliriz. Modül kavramını eğitimde daha
farklı bir anlamda kullanmaktayız. Özellikle yeterliğe dayalı programlar ile beraber modül
kavramının kullanıldığını görmekteyiz. Bu kapsamda modül, bir yazılı materyal olup
ilgiliyeterliğin tanımı, amaçları, bu amaçlara ulaşmak için yapılması gereken etkinlikleri ve
ölçme araçlarını içermektedir. Modül, belirli bir becerinin karşılığında ölçülebilir bir öğretim
hedefinin belirli bir parçasıdır. Terim aynızamanda belirli bir bilgi ya da beceriyi konu alan
bir kitapçığı anlatmak içinde kullanılır (ILO, 1987: 33). Modül aynı zamanda birkaç saatlik
10
öğrenim durumlarının tanımlanması ve sunulması için de kullanılmaktadır. Görüldüğü gibi
modül, bir öğrenme birimi olarak kabul edilmektedir.
Ancak gerçek modüler öğretimin anlamı bundan daha farklıdır. (Aklan, 1989: 15)
Eğitim açısından modülü, “ulaşılacak öğrenme hedeflerini davranışsal olarak gösteren,
hedeflere ulaşabilmek için gerekli etkinlikleri belirleyen, hedeflere ne derece ulaşıldığını
kontrol etme olanağı veren ve değişik öğrenme koşulları içinde bulunan bireylerin
öğretiminde etkilibiçimde kullanılma özelliği taşıyan, kendi içinde bütünlüğü olan bir
öğrenme elemanı” olarak tanımlamaktadır. Tanımlamaya göre, modülün bireyin kendi
kendine öğrenebilmesine imkân sağlayacak bir öğrenme birimi olduğunu söyleyebiliriz.
Modül kavramı eğitimde modüler programlama kavramı yoluyla uygulamaya
dönüştürülmektedir. Modüler programlama genel olarak öğretimin modüler programlar aracılığıyla sürdürülmesi anlamındadır.
Modüler Programlama: “Öğrenme-öğretme etkinliklerinin kendi kendine öğrenme olanağı
sağlayacak tarzda kendi içinde bütünlüğü olan ve birbirlerini işlevsel olarak tamamlayacak
biçimde bağımsız öğrenme elemanları şeklinde düzenlenmesidir. Bu kavramın ifade ettiği öğrenme elemanına “modül”, “modüler birim”, “ünite”, “işe dönük birim” gibi adlar
verilmektedir. Bu öğrenme elemanına dayalı olarak geliştirilen bir programa modüler
programlama adı verilmektedir” (Alkan, 1989: 15).
Modüler programlama kendi içinde bir bütün olan parçaların birleşmesiyle daha büyük bir bütünün meydana geldiği bir programdır. Büyük bütünün oluşması için parçaların her biri
bireyin ihtiyacına göre çok değişik biçimlerde bir araya getirebilir. Eğitimde kullanılan
modülün ne olduğu ve özellikleri şu şekilde sıralanmaktadır (Alkan, 1989: 15-16):
Öğrencinin ulaşacağı öğrenme hedeflerini davranışsal olarak gösterir.
Hedeflere ne derece ulaşıldığını kontrol etme imkânı verir.
Değişik öğrenme koşullarındaki bireylerin öğretiminde etkili birşekilde kullanılabilme özelliğini taşır.
Kendi içinde bütünlüğü olan bir öğrenme elemanıdır.
Açıklamalar doğrultusunda eğitimde kullanılan modül, “ulaşılacak olanhedefleri açık bir
şekilde ortaya koyan, bu hedeflere ulaşmada değişik etkinlikleri içeren, hedeflere ne derece
ulaşıldığını kontrol etme imkanı verenve kendi içinde bütünlüğü olan bir öğrenme birimidir,” denilebilir. Buna göre modüler programlamayı tarif etmek gerekirse şu şekilde
tanımlayabiliriz: Bir öğretim sürecinde bireysel ve yeterliğe dayalı öğrenmenin gerçekleşmesi
için kazandırılacak içeriğin belli analiz teknikleriyle düzenlenip, uygun öğrenme öğretme
ortamını oluşturacak şekilde düzenlenmesini amaçlayan bir program yaklaşımıdır.
Günümüzde mesleki teknik eğitim alanında daha yaygın olarak kullanılan modüler
programlama ve öğretim, ülkelerin eğitim sistemlerini yeniden yapılandırmaları
doğrultusunda, bir eğitim organizasyonu yapısı olarak ele alınmaktadır. Özellikle eğitimde adaptasyon ve verimlilik oranının yükseldiği, esneklik özelliğinden dolayı eğitimin her
alanına uygulanabileceği, sürekli eğitim ve yaşam boyu eğitim gibi kavramlarla uygun bir
yapı oluşturabileceği ifade edilmektedir. Bu yönüyle (D’ Hainaut ve Vasamillet, 1990: 32)
11
modüler öğretimi bir metot olarak değil, bir eğitim organizasyonu ve yapısı olarak kabul
etmektedirler.
(Alkan 1991: 187) modüler öğretim kavramının, eğitim teknolojisinde görülen yeni teknolojik gelişmelerden program düzenleme yöntemleri ile ilgili bir uygulama olduğunu belirterek;
modüler öğretimi şöyle tanımlamaktadır:“Öğrenme-öğretme etkinliklerinin kendi kendine öğrenme olanağı sağlayacak tarzda, kendi içinde bütünlüğü olan ve birbirlerini işlevsel olarak
tamamlayacak biçimde bağımsız öğrenme elemanları şeklinde düzenlenmesidir.” (Aydın,
1991: 197) modüler öğretimi, “kişiye kazandırılacak davranışların modüler birimler halinde
planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi” şeklinde tanımlamaktadır.
Yukarıdaki tanımlar yönünde organize edilen ve yapılandırılan bir program bütününde yer
alacak modüller; bireye yönelik, açıkça belirtilmiş amaçlar etrafında yapılandırılmış, kendi
içinde bütünlüğü olan ve bireysel performansın değerlendirilmesine imkân sağlayan birimlerden meydana gelmelidir.
Bu öğrenme elemanının temel nitelikleri bütünlük, amaçların davranışsal olarak ifade
edilmesi, değişik öğrenme durumlarının düzenlenmesi ve öğrenci etkinlikleri yönünde sonuç
hakkında dönüt düzeltme verilmesi şeklinde özetlenebilir. Başka bir ifadeyle modül,
öğrenme amaçlarını gösteren, amaçlara ne derece ulaşıldığını kontrol imkanı veren, değişik
öğrenme durumları içinde bulunan bireylerin etkili bir biçimde kullanabilme özelliği taşıyan,
kendi içinde bütünlüğü olan bir yaklaşımdır.
Modüler Öğretiminin Nitelikleri
Modüler öğretim sürecinin gelişimine bakıldığı zaman bireysel öğrenme ile ilgili çalışmaların
bugünkü durumun temelini oluşturduğu söylenebilir. Modüler öğretimi adlandıran modül
kavramının yeterliğe dayalı programlar ile beraber kullanıldığını görmekteyiz. Modül daha çok
bir öğretim materyali olarak ifade edilirken, modüler programlama daha geniş kapsamlı bir
kavramdır (Külahçı, 1995: 27).
Modül kavramı, bir yazılı materyal olup ilgili yeterliğin tanımı, amaçları, bu amaçlara
ulaşmak için yapılması gereken etkinlikleri ve ölçme araçlarını içermektedir. Yeterliğe dayalı
programlar ile birçok benzer özellikleri olan modüler öğretim; 1960’lı yıllardan sonra,
öğretmen yetiştirme, mesleki ve teknik eğitim ile yaygın eğitim alanında kullanılmaya başlanmıştır.
Modüler programlamada uygun öğretim materyallerinin geliştirilmesi son derece önemlidir.
Genelde bireysel öğrenmeye yönelik olan öğrenme modüllerinin her biri belirli beceri
ve/veya bilgiyi kapsar ve şu unsurlardan oluşur:
Giriş
Davranışsal amaçlar
Gerekli-araç-gereç, donanım
Açıklamalar, şekiller, öğrenim etkinlikleri
Amaçların gerçekleştirilme düzeyini ölçmeye yardım edecek ölçme araçları
Değerlendirme
Bir modülde hedeflenen sonuçlara ulaşabilmek için bu bölümler ya da bölümlerden biri
bulunmazsa, ortaya konulan materyalin modüler öğretimin özelliklerine göre hazırlanmış
olduğunu söylemek mümkün değildir. Her modülün modüler öğretimin ilkeleri doğrultusunda
hazırlanıp, uygulamayahazır hale getirilmesi gerekir.
12
Modüler öğretim uygulamasında öğrenci çalışacağı modülleri belirler ve çalışmaya başlar.
Çalışmalarında ihtiyaç duydukça öğretmeni ya da danışmanı ile bir araya gelir. Bunun yanında grup etkileşimi uygulamalarıyla öğretim desteklenebilir. Öğrenci çalıştığı modülle ilgili
yeterlikleri danışmanı önünde sergilemek zorundadır.
Genel hatları belirtilen modüler öğretimin nitelikleri şu şekilde özetlenebilir:
Modüler öğretim bireyin ilgi, istek ve yeteneklerini dikkate alır.
Bireysel öğretime imkan verir ve bireyin isteğine göre seçme şansıtanır.
Programın içeriği bireysel farklılıklara göre düzenlenebilir.
Eğitim uygulamalarına farklı bir anlayış kazandırır.
Örgün ve yaygın eğitim kurumları arasında geçiş yapma imkanı söz konusudur.
Hazırlanan modülleri bilgisayar destekli öğretim, uzaktan destekli öğretim gibi
sistemlere uyarlamak mümkündür (Alkan, 1989: 16-17).
Kaynak: http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/SBED/article/viewFile/221/216
13
III.BÖLÜM
YÖNTEMLER/TEKNİKLER
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMİ
Kapsam
Araştırma Yöntemleri; sunuşu, araştırma yöntemlerindeki farklı anlayışları, yaygın olarak
kullanılan araştırma tekniklerini, araştırma basamaklarını, veri toplama ve analizini,
yorumunu, rapor yazma esaslarını, kaynakça ve dipnot gösterme tekniklerini kapsamaktadır.
Temel amaç; araştırma sürecini (sorun belirleme, veri toplama, veri analizi ve sonuçları
yorumlama) incelemek, belli başlı bilimsel araştırma yöntemlerini (deneysel yöntem,
betimleme yöntemi, tarihi yöntem vd.) gözden geçirmek ve belirli bir konu hakkında araştırma yapabilmek için gereken literatür bulma, veri toplama, verileri değerlendirme ve rapor yazma tekniklerini yazmaktır.
Bilimsel Araştırmanın Aşamaları
Belirlenen bir konuda araştırma yapılırken, belli aşamaları takip etmek, çalışmanın daha hızlı ve
verimli olmasını sağlayacaktır. Bu aşamalar 8 başlık altında toplanabilir.
Araştırmanın Konusu
Araştırmanın Amacı ve Önemi
Araştırmanın planlanması
Problem Cümlesi
Kaynak Taraması (Anahtar kelimeler, veri toplama yöntem ve teknikleri: Veri türleri /
kaynakça (ilgili kurumlar, kütüphaneler, ilgili kişiler, internet) Verileri
toplama/sınıflandırma)
Varsayımlar
Tanımlar ve Sınırlılıklar (Araştırmanın içeriği, Başlıklar/alt başlıklar)
Yazım/sunum (rapor yazma teknikleri)
Bilimsel araştırmada verilen bir araştırma konusunu;
Bilimsel araştırma yöntemlerine uygun olarak yürütebilmek,
Araştırma sonucuna uygun çözüm önerileri geliştirebilmek,
Araştırma konusuna ait çözüm önerilerini analiz edebilmek,
Bilimsel kurallara uygun olarak rapor edebilmek,
Araştırma konusuna uygun amaç, önem, varsayım, sınırlılık ve tanımları yazabilmek,
Araştırma amacına uygun veri toplama aracını uygulayabilmek,
14
Araştırma verileri üzerinde temel istatistiksel işlemler ve çözümlemeler yapabilmek,
Bulguların yorumlanması ile ilgili özellikleri açıklayabilmek,
Araştırmada elde edilen bulguları yorumlayabilmek,
Araştırma sonucuna göre öneriler geliştirebilmek,
Yapılan araştırmayla ilgili özet yazabilmek,
Araştırma raporunun yazımında dikkat edilmesi gereken kuralları açıklayabilmek,
Kurallarına uygun olarak raporlaştırabilmek, gerekmektedir.
Bilimsel bir araştırma iki evreden oluşur.
A. Araştırmanın Amacı ve Önemi, Veri Toplama Teknikleri B. Rapor Yazma Teknikleri
A. ARAŞTIRMANIN AMACI VE ÖNEMİ, VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ
Araştırma yapılacak konuda, amacı ortaya tam koyabilmek, çalışmanın önemini
vurgulamak,
Bilimsel araştırma teknikleri doğrultusunda, seçilen konu üzerinde araştırma yaparak, değişik kaynaklardan veri toplamak ve elde edilen verileri doğru olarak analiz edebilmek
Veri türleri
o Belgesel tarama (kütüphane) o Gözlem
o Görüşme
o Yazışma
o Internet
Çalışmanın bu aşamasında dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıdaki gibidir.
Seçtiği konuyla ilgili kaynak taraması yapabilmek
Konuyla ilgili kaynak eser ve kişileri belirleyip yazma
Kaynak taraması için uygun bir plân hazırlama
Kütüphane çalışmalarında katalog kullanma
Yararlandığı kaynak ve kişilerden elde ettiği bilgileri not ve fişlere yazma
Basın yayın organlarını takip ederek konuya ilişkin bilgileri toplama
Internet’ten araştırma yapma
Araştırma konusuna uygun amaç, önem, varsayım, sınırlılık ve tanımları yazabilmek
Araştırma konusuna uygun olarak araştırmanın amacını yazma
Araştırma konusuna göre araştırmanın önemini yazma
Araştırmanın dayandığı temelleri yazma
Araştırma konusunun sınırlılıklarını yazma
Araştırma konusuna uygun tanımları yazma
Araştırma verileri üzerinde temel istatistiksel işlemler ve çözümlemeler yapabilmek
Elde ettiği verileri amacına uygun olarak sınıflayıp yazma
Sınıflandırdığı veriler üzerinde gerekli olan istatistiksel işlemleri yapma
Verileri tablo halinde gösterme
Sonuçları kontrol etme
15
Bulguların yorumlanması ile ilgili özellikleri açıklayabilmek
Bulguların nasıl yorumlanacağını yazma
Yorumlamada dikkat edilmesi gereken özellikleri yazma
Bulguların yorumlanmasını örnek vererek açıklama
Araştırmada elde ettiği bulguları yorumlayabilmek
İstatistiksel tekniklerle elde ettiği bulguları yazma
Bulgular doğrultusunda yorumunu yazma
Yaptığı yorumun doğruluğunu tabloya göre kontrol ederek yazma
Araştırma sonucuna göre öneriler geliştirebilmek
Araştırma sonuçlarına dayalı olarak gerçekleştirilebilecek öneriler yazma
Bu önerileri önemine göre sıralayıp yazma
Yaptığı araştırmayla ilgili özet yazabilmek
Araştırmanın tüm aşamalarını özetleyerek yazma
Yazdığı özeti, araştırmanın ilgili bölümüne yerleştirme
B. RAPOR YAZMA TEKNİKLERİ
Araştırma raporunun yazılmasında temel kurallar
o Bilimsel kurallar
o İçerik ile ilgili kurallar
• Alıntıların kullanılması
• Dipnotların yazılması
• Kaynak belirtme amaçlı dipnot
• Ek bilgi verme amaçlı dipnot
Araştırma raporunun yazılması
o Ön bölüm • Başlık sayfası
• Önsöz
• İçindekiler
• Listeler o Ana bölüm/Metin
• Giriş
• Problem
• Amaç
• Önem • Sınırlılıklar
• Tanımlar
o Kaynak araştırması
o Materyal ve yöntem
• Evren ve örneklem • Araştırma modeli
• Veriler ve toplanması
• Verilerin işlenmesi
16
o Araştırma sonuçları
• Tartışma
• Sonuç
• Öneriler • Özet
o Arka bölüm
• Ekler
• Kaynaklar listesi
Çalışmanın bu aşamasında dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda özetlenmiştir.
Raporlaştırma ile ilgili temel kavramlar bilgisi
• Rapor, dipnot, kaynakça, metodoloji kavramlarının tanımlarını yazma • Verilen bir kavramın tanımını, verilen bir dizi tanım arasından seçip işaretleme
• Verilen bir dizi kavramla, bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme
Araştırma raporunun bölümlerini sıralayabilmek
• Araştırma raporunda bulunması gereken bölümleri sırasıyla yazma • Sırası karışık verilen bölümleri sıraya koyma
• Verilen bir bölümde bulunması gereken öğeleri yazma
Araştırma raporunun yazımında dikkat edilmesi gereken kuralları açıklayabilmek
• Araştırma raporunun yazılmasında dikkat edilmesi gereken kuralları yazma • Raporlaştırmada kullanacağı dilin özelliklerini açıklama
• Kapak düzeninin nasıl olacağını yazma
• Raporlaştırmada kâğıt düzeninin nasıl olacağını yazma
• Raporlaştırmada başlık ve paragraf düzeninin nasıl olacağını yazma
• Raporlaştırmada şekil ve tabloların yerleştirilmesinde dikkat edilecek özellikleri açıklama
• Dipnot yazımında dikkat edilmesi gereken kuralları açıklama
• Alıntı yapılırken dikkat edilmesi gereken kuralları açıklama
• Kaynakça yazımında dikkat edilmesi gereken kuralları açıklama
• Özet yazmada dikkat edilmesi gereken kuralları açıklama
PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ
Problem: Giderilmek istenen her güçlük problemdir. Bir durumun problem olarak
tanımlanabilmesi için şu iki koşulu taşıması gerekir.
• Kişide rahatsızlık uyandırmalı. • Birden fazla çözüm yolu olmalı.
Problem çözme, problem olan durumun belirlenerek, çözüm yollarının aranması ve problem
durumunun aydınlatılması sürecidir.
Problem Çözme Yönteminin Aşamaları • Problemin belirlenmesi.
17
• Problemin anlaşılması.
• Problem için hipotezlerin oluşturulması.
• Problemle ilgili bilgi toplanması.
• Hipotezlerin test edilmesi.
• Hipotezler arasından deney ve karşılaştırmalar yoluyla probleme en uygun olanın
seçilmesi ve uygulanması. • Hipotezlerin test edilmesinden sonuçlar çıkararak genel bir sonuca varılması.
Problemin Belirlemesi:
Öğrencilerin bir güçlükle karşılaşması veya öğretmenin bir güçlüğü sınıfa getirmesiyle
problem ortaya çıkarılmış olur. Ancak güçlüğün öğrenciler tarafından belirtilmesi daha
önemli ve daha eğitseldir. İlk zamanlarda problemin ortaya çıkarılmasında öğretmenin rolü
daha fazla olmaktadır. Öğretmen problemi doğrudan doğruya belirtebileceği gibi, sınıfta problemin
hissedilmesi için uygun bir durum oluşturabilir. Bunun yanında problem sınıfta kendiliğinden
ortaya çıkabilir. Karşılaşılan bu durum öğrenciyi etkilemekte ve bu durum onda belli bir
düzeyde rahatsızlık yaratmaktadır.
Örnek: Öğretmen nüfus sorununun ana hatlarının çizilmesi konusunda öğrencilere yardım
etmek için birkaç soru sorar:
Nüfus artışı ile ilgili neler biliyorsunuz?
Nüfus artışı konusunda geçerli bilgiler nelerdir?
Teknolojik gelişme ile nüfus artışı arasında bir ilişki var mıdır?
Sorulara verilen cevaplar doğrultusunda problem nüfus artışının nedenleri olarak belirlenir
Problemin Anlaşılması:
Bu aşamada kendimize soracağımız birkaç soru bizeproblemin analiz edilmesinde ve anlaşılmasında yardımcı olacaktır.
Problemle ilgili ne anlıyorum?
Problemle ilgili neyi biliyorum?
Problemle ilgili neyi bilmiyorum?
Yukarıdaki sorular cevaplandığında problemi hem analiz etmiş oluruz. Hem de problemle ilgili
bildiklerimiz ve bilmediklerimiz ortaya çıkar. Bu soruların cevapları bize diğer aşamalarda
yardımcı olur.
Hipotezlerin Oluşturulması:
Bir hipotezi oluştururken, öğrenci mümkün olan en kısa zamanda, mümkün olduğu kadar çok
olasılık düşünmelidir. Hipotezlerin oluşturulması, problemin çözümü ile ilgili yapılabilecek
olanların sınırlarını çizer. Hipotez, bilinmeyeler konusunda, bilinen ve yaşanmış deneyimlerle
yapılan, tahminlere dayalı geçici önerilerdir. Bu tanım çerçevesinde öğrenciler, her biri öneri
niteliğinde olan ve problemin çözümü ile ilgili karar vermeye yardımcı olacak hipotezler
geliştirirler.
Örnek: Öğrenciler, nüfus artışının nedenlerini belirlemeye yönelik 3 hipotez geliştirirler.
Bunlar:
Ekonomik yönden zayıf insanların daha fazla sayıda çocuk sahibi olmaları.
18
Sanayileşmiş toplumlarda (Fransa, İsveç, Japonya vb) nüfus artışı sorunun
bulunmaması.
Nüfus artışı sorunu olan ülkelerin aynı zamanda çevre kirliliği, açlık,..vb sorunlarının olması.
Problemle İlgili Bilgi Toplanması: Bilmediğimiz konuları problemin anlaşılması
aşamasında belirledikten sonra ,problem çözümünde yararlanılacak uygun kaynaklar
belirlenmeli ve onlardan yararlanılmalıdır. Bu aşamanın planlı yürütülmesi gerekir. Çünkü
oluşturduğumuz hipotezlerin test edilmesinde elde ettiğimiz bilgilerden ve oluşturduğumuz
materyallerden faydalanacağız. Kaynak olarak interneti, konu ile ilgili bir kitabı , konu ile ilgili
bir materyali kullanabiliriz. Ancak bunların, konunun bütün yönlerini yansıttığından ve gerçekleri
dile getirdiğinden emin olunmalıdır.
Hipotezlerin Test Edilmesi: Bu aşamada oluşturulan hipotezler test edilir. Hipotezlerin test
edilmesinin amacı ise, gerçekten problemin çözümlerinden biri olup olmayacağını anlamaktır. Bu
aşamada toplanan bilgilerden yararlanılır. Öğrenciler hipotezlerin geçerliliğinin
gösterilmesi ve test edilmesi konusunda neler yaptıklarını açıklarlar.
Hipotezler Arasından En Uygun Olanının Seçilmesi: Bu aşamada hipotezlerden probleme en
uygun olanı seçilir. Hipotezlerle ilgili araştırmalar ve/veya deneyler yapılır. Kanıtlar
toplanır. Toplanan bu bilgiler ışığında hipotezlerle ilgili karşılaştırmalar yapılır. Ve problemin
çözümüne yönelik en uygun hipotez seçilir.
Genel Bir Sonuca Varma: Problem çözme yönteminin son aşamasıdır. Hipotezlerin test
edilmesinden sonuçlar çıkartılarak genel bir sonuca varılır. Hipotezin probleme ne ölçüde ve nasıl
bir anlam kazandırdığına dair yazılı bir rapor hazırlanır.
Problem Çözme Yönteminin Sınırlılıkları • Çok zaman alan bir yöntemdir.
• Bütün disiplinlere uygulanması mümkün değildir.
• Öğrencilere bir takım maddi külfetler yükleyebilir.
• Problem çözümünde gerekli olacak bir takım materyal kaynaklarının öğrenci
tarafından sağlanması güç olabilir. • Öğrenmenin değerlendirilmesi güçtür.
Problem Çözme Yönteminin Faydaları
• Öğrenciler etkindir.
• Öğrenciler öğretme-öğrenme sürecinde etkin oldukları için kalıcı izli öğrenmeler sağlanabilir.
• Öğrencilerde öğrenme sorumluluğunu arttırır.
• Öğrencilerde problem çözümü için bağımsız düşünme yeteneğini geliştirir.
• Öğrenmeye karşı ilgi ve istek uyandırır.
• Karar verme sürecinde öğrencilerin çok yönlü düşünme yeteneğini geliştiri
• Öğrencilere başkalarıyla yardımlaşmanın ve başkalarının fikirlerinden yararlanılmasının gerektiği görüşünü benimsetir.
• Öğrencilere birden fazla kaynaktan sentez yaparak çalışmayı öğretir.
• Öğrencilere önerilerde bulunma ve hipotezler ileri sürme yeteneği kazandırır.
19
Problem Çözmede Başarısızlık Nedenleri
Problemleri çözmek karışık bir süreçtir herkes her bir aşamasında gerektiği kadar etkili
olamayabilir. Bunun sonuçlarını şu şekilde özetleyebiliriz.
• Metodik çalışmamak • Yeterli istek ve kararlılığa sahip olmamak
• Problemi yanlış tanımlamak
• Gereken teknik ve yeteneklerden mahrum olmak
• Teknikleri etkili bir şekilde kullanamamak
• Yanlış bir teknik kullanmak • Yetersiz yada doğru olmayan bilgi
• Yaratıcı ve çözümleyici zihinsel yetenekleri yeterince kullanmamak
• Çözümü bir şekilde uygulamaya sokamamak
Yukarıdaki engeller dışında çözüm önünde duran bir çok gizli faktörde vardır.
PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİNDE KULLANILAN TEKNİKLER
A. Beyin Fırtınası
Bireylerin eleştirilme endişesi olmadan fikirlerini rahatlıkla ifade ettikleri grup tartışma
tekniğidir. Beyin fırtınası, değişik fikirlerin ortaya konulmasını destekler, böylece kısa sürede çok
sayıda farklı fikirler üretilir. Bu tekniğin uygulanmasında fikirlerin niteliğinden çok, sayıca
çokluğu önemlidir.
Gruplar, bu tekniği uygulayarak daha yaratıcı bir şekilde belirli bir konuda hızlı bir süreç
içinde çok sayıda fikir üretirler. Fikirler, gruptakilerin bilgilerini, tecrübelerini ve ileri
görüşlerini birleştirir bir şekilde toparlanarak listelenir ve ortaya çıkan fikirler listesinden
kullanılabilecek olanlar seçilir:
Beyin Fırtınasının Yararları:
Grubun bütün olarak bilgilerini ve deneyimlerini ortaya koymasına yardımcı olur.
Yaratıcılığı destekler.
Grubun bütününün katılımını sağlar.
Nasıl Beyin Fırtınası Yaparız?
Ekip lideri beyin fırtınası için konuyu yeniden gözden geçirerek netleştirir,
Belirli bir süre tespit edilir,
Gruptaki her üye sıra ile bir fikir ortaya atar,
Ekip lideri her fikri tahtaya yazar. Fikir özetlenerek tahtaya yazılır ise fikri ortaya atan kişinin fikrin anlamını koruduğunu kabul etmesi gerekir,
Fikirlerin sayıca çokluğu önemlidir. Bir kişinin fikri daha önce kaydedilen bir başka
fikre bağlantılı olabilir,
Süreç, gruptakilerin bütün fikirlerini tamamlanıncaya kadar devam eder,
Ekip lideri bir sonraki aşamaya geçmeden önce gruba kaydedilecek daha başka
fikirlerinin olup olmadığını sorar.
Beyin Fırtınası için Kurallar:
Her grup üyesi her seferinde yalnız bir fikir söyler,
Fikirler dönüşümlü olarak söylenir,
20
Fikirler söylenirken ortaya atılan fikirle ilgili olarak hiçbir yorum ve eleştiri yapılmaz,
fikirler sorgulanmaz veya yargılanmaz,
Hızla bir kişiden diğerine geçilir,
Grup üyeleri eğer sıra kendilerine geldiğinde söyleyecek fikirleri yok ise "beni geçin"
der,
Her fikir; çılgınca, mantıksızca, aptalca, uygun değil veya tekrar ediliyor gibi görülse bile, kabul edilir,
Tartışma / Açıklama Bölümü:
Bütün fikirlerin ortaya atılışı tamamlandıktan sonra tartışma/açıklama bölümüne geçilir. Ortaya atılan fikirler üzerinde tartışılarak fikirlerin tam olarak anlaşılması
sağlanır. Bu bölümün sonunda bütün grup üyelerinin uzlaşması ve bir fikir üzerinde hemfikir oluşması zorunluluk değildir.
Grup üyelerinin aydınlanmasını istedikleri noktalar üzerinde beyin fırtınası yaratılarak
tartışılır,
Amacına uygun olmayan, grubun becerilerinin dışında ve daha önceden tamamlanmış
fikirler elenir,
Aynı özelliği taşıyan fikirler gruplandırılarak birleştirilir.
Beyin Fırtınasını Ne Zaman Kullanabiliriz?
Amaçlar belirlenirken,
Öğretmen/öğrenci katılımını sağlamak için,
Öğrenci/personel/veli fikirleri arasından öncelik taşıyanların belirlenmesinde,
Fazla sıklıkla toplanmayan gruplarda fikir üretiminde,
Büyük değişim yaratacak fikirleri ortaya çıkarmada,
Personele görüşlerini açıklama fırsatı tanımada,
Eleştiriyi formülleştirmede,
Görüş birliğine ulaşmada,
Gelişim hedeflerinin belirlenmesinde,
Problem çözümünde,
Yaratıcı fikirler üretmede.
Beyin Fırtınasının temel kuralları:
Bütün öneriler kabul edilir ve listelenir,
Hiçbir öneri eleştirilmez,
Fikirlerin özgürce açıklanması desteklenir,
Bütün fikirler ortaya konuluncaya kadar önerilerin ortaya konuşu devam eder,
Fikirlerin sınıflandırılması sağlanır,
Benzer fikirler fikri ortaya atanın kabulü ile gruplandırılır,
Öneriler, fikri ortaya atanın kabulü ile geliştirilir.
B. Görüş Geliştirme Tekniği
Eğitim ortamında bir konuda yapılan düşünce alışverişinde, tartışmasında kişinin kendi
görüşünü diğer görüşlerden de yararlanarak geliştirmesini ve savunmasını ya da
değiştirmesini, karşı çıktığı görüşü benimsemesini sağlayan bir öğretme - öğrenme tekniğidir.
Görüş geliştirme, belirgin çelişkiler ve kutuplanmış tutumları kapsayan konuların öğretiminde
öğrencilerde görüş geliştirmek için kullanılan bir tartışma yöntemi olarak tanımlanabilir.Bu
yöntemin kullanılması için konuların belirgin çelişkiler ve kutuplaşmış tutumlar içeren
21
konuların öğretiliyor olması gerekir.Görüş geliştirme, bütün sınıfın katılımı ile gerçekleştirilir.
Yararları
Öğrencilerin bütün halinde katıldıkları bir çalışmadır.
Öğrencilere kendi görüşlerini ifade etme, bu görüşleri gerekçeleriyle savunma ve fikir
değişikliği yapma olanağı tanır.
Öğrencilere, diğer düşüncelere saygı duymayı, yeni fikirlere açık olmayı öğretir.
Öğrencilerin bir konuyla ilgili değişik bakış açıları oluşturmalarını ve konuya eleştirel
olarak bakmalarını sağlar.
Öğrencilerin ilgi ve dikkatlerini artırarak derse aktif katılımlarını sağlar.
Sınıf içinde zevkli ve eğlenceli bir ortam oluşmasını sağlar.
Sınırlılıkları
Tartışmalı konu bulmak her zaman mümkün olmayabilir.
Öğrenciler dinleme ve tartışma kuralları için gerekli davranışları kazanmamışlarsa,
sınıf içinde aynı anda konuşma ve tartışma yaşanmasına ve sınıfta aşırı bir
gürültü yaratılarak dersin akışının bozulmasına neden olabilir.
Öğrencilerin birbirlerinden etkilenerek benzer düşünceleri savunmaları durumda farklı
düşüncelerin ortaya çıkması mümkün olmaya bilir.
Uygulama Aşamaları
Konunun geçerli bir çelişki içerecek nitelikte olması gerektiğini bilmelidir.Birbirleriyle ilişkili
birden çok tartışma konusu belirlenir. Seçilen konuların tartışmaya açık konular olmasına
dikkat edilmelidir.
Slogan kullanılmasını engellemelidir.
Örnek: o Nükleer santrallerin sayıları arttırılmalıdır.
Kişilik gelişiminde çevre kalıtıma göre daha etkilidir.
o Beş ayrı kartona
Kesinlikle katılıyorum
Katılıyorum Fikrim yok
Katılmıyorum
Kesinlikle katılmıyorum, yazılarak sınıfta farklı yerlere asılır.
Konular tahtaya yazılır ve öğrencilere bir süre düşünme fırsatı verilir.Öğrencilerin kendi
görüşlerini gösteren kartonun altında yer alması istenir. Öğrenciler yerini aldıktan sonra
tartışmaya başlanır. Öğrencilerin bulundukları noktada neden durduklarını, açıklamaları,
birbirini dinlemeleri ve ikna etmeye çalışmaları sağlanır. Öğrencilerin arkadaşlarının
açıklamalarından etkilenip etkilenmedikleri sorulurken, ikna olanların yerlerini değiştirmeleri
sağlanmalıdır. Bütün öğrencilerin tartışmaya katılması için çaba harcanır.Konunun yeterince
tartışıldığına emin olunduğunda tartışma sona erdirilebilir.Bu yöntemin sonunda “şu görüş
doğru, bu görüş yanlıştır.” denilemez. Öğrencilerde; karşıt görüşü dinleme, karşıt görüşe
saygılı davranma, aynı konunun farklı bakış açılarını görme, kendi görüşlerinin değişebileceği
kazanımlar ortaya çıkar.
Görüş geliştirme tekniğinde öğretmenin görevleri: 22
Konunun geçerli bir çelişki içerecek nitelikte olması gerektiğini bilmelidir. Slogan kullanılmasını engellemelidir.
Tartışılacak konuyu tekniğe uygun şekilde belirlemelidir. Sınıfta saygı ortamı yaratmalıdır. Öğrencilerin sınıf ortamında tartışmalarına olanak verilmelidir.
Görüş belirten öğrencilerden görüşlerinin nedenlerini istemesi, yanlı davranmaması ve
öğrencilerin düşüncelerini eleştirmemesi gerekir.
Sınıf yönetiminde becerikli olmalıdır. Görüş geliştirme tekniği münazaradan tamamen
farklıdır.
Görüş geliştirme tekniğinde;
İki zıt düşünce yoktur, iki uç noktanın ara noktaları da vardır. Bütün sınıf tartışmaya katılabilir, jüri yoktur.
Tartışmada kazanan, kaybeden grup yoktur.
Öğrenciler başta savundukları görüşü terk edip başka bir görüşe, hatta karşı çıktığı
görüşe katılabilirler.
C. Balık Kılçığı Şeması (Sebep-Sonuç DİYAGRAMI)
Belirli bir problemin veya durumun olası nedenlerini belirlemek, ortaya çıkarmak için
kullanılır. Grubun problemin içeriğine odaklanmasını sağlar Problem hakkındaki grup
bilgisinin ortaya çıkmasını sağlar
Detaylı bir sebep-sonuç DİYAGRAMI balık kılçığı şeklindedir, bu yüzden balık kılçığı DİYAGRAMI olarak da adlandırılır. Şemanın yapısı üyelerin sistematik bir şekilde düşünmesine yardımcı olmaktadır.
Analiz edilen sorun açık bir şekilde tanımlanmalı ve ekip üyelerinin tümü tarafından
anlaşıldığından emin olunmalıdır.
o Sayfanın ortasına soldan sağa, sağ tarafta kutu içinde sonuç (sorun) yer alacak şekilde
ana kılçık çizilir. Sonuca etki eden farklı kategoriler bu ana kılçık üzerine, yine kutu
içinde olacak şekilde çizilir. Belirlenen diğer sebepler küçük kılçıklar olarak temel
kılçıklara eklenir.
o Temel kılçıklar olarak, personel, çevre, malzeme, yöntem, yönetim, ölçülebilirlik kullanılabilir ya da beyin fırtınası uygulanarak daha uygun olanları da bulunabilir. Başlıkların konu ile uyumlu ve mantıklı olması önemlidir.
o Beyin fırtınası ya da diğer analiz yöntemleri kullanılarak sebepler bulunur. Sebeplerin kısa ve özlü tanımlar haline getirilmesi önemlidir. Sebeplerin belli bir kategori içinde
diyagrama yerleştirilmesi ve sıralanması sorunun net bir şekilde görülmesine yardımcı
olacaktır.
o İlk kılçıktan başlayarak sebepler eklenir ve diğer kılçığa geçilir. Her kılçık veya sebep
birçok alt kılçıklara sahip olabilir. Sebepler ve alt sebepler sıralanırken “Bu niçin
oldu?” veya “Buna sebep olan nedir?” türü sorular sorulmalıdır.
Bu aracın kullanılmasının amacı insanların karşılaştıkları sorunun sebeplerinden hangilerinin
önemli olduğunu belirlemelerini sağlamaktır.
D. Püko Döngüsü
Adım - adım plan yaparak sonuca ulaşmakta kullanılan sistematik bir yaklaşımdır. (Planla - Uygula - Kontrol Et - Önlem Al)
23
Planla
o Amacın kesin belirlenmesi (neyi başarmak istiyoruz, nerede, ne zaman ) o Hedeflerin belirlenmesi
o Detaylı plan hazırlama (uygulama planı)
Uygula
o İlgili her kişiyi bilgilendirme ( Ne, Kim, Ne Zaman ) o Faaliyet planını izleme ve gerçekleştirme
o Uygulama sonuçlarını yakın takip etme
Kontrol Et o Hedef veya hedeflere ulaşıldı mı ?
o Olası sapmaları tespit etme ve kaydetme o İlgili kişileri bilgilendirme
Önlem Al o Etkili önlemleri standartlaştırma
o Gerekli eğitim ve yönlendirmeleri sağlama o Kalıcı bir izleme sistemi kurma
24
E. Sınama-Yanılma
En çok başvurulan tekniklerden biridir. Eğer bilgi ve tecrübe eksikse, yeterli araştırma ve
inceleme vakti yoksa, problem iyi tanımlanmamış, sınırlanmamış veya üzerinde fazla
düşünülmemişse, bu teknikle çözülmeye çalışılır. Eğitsel değeri yoktur. Ancak, eğer bir
probleme sınama-yanılma yoluyla çözüm aranacaksa, mümkün çözümler arasından en
isabetlisini seçme yolu da öğretilmelidir.
F. Tümdengelim
Tümevarım tekniğinin tersidir. Daha önceden ulaşılmış bazı genel yasalar veya kurallar, formüller çocuğa verilir ve bunu birçok tekil olaya uygulaması istenir. Herhangi bir olayın
genel yasaya uygunluğu zihinsel olarak kontrol edilir. Öğretimde tümdengelim tekniği
mümkün olduğunca geç kullanılmalıdır. Çünkü bu teknik tamamen soyut kavramlardan ve
bilimsel yasa ve formüllerden hareket eder. Meselâ, üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece olması kuralı genel bir kuraldır ve bütün üçgenleri kapsar. Bunun temeli olarak önce
çocuğun kafasında soyut üçgen kavramını ve değişik açı kavramlarını yerleştirmelidir.
Benzer bilimsel araştırma tekniklerinden yararlanma: Dünyanın değişik yerlerinde binlerce
bilim adamı değişik nesneler ve olguları bilimsel yönyemlerle inceliyorlar. Biz de yakın
çevremizde bilimsel araştırmalar yaparken, daha önce bu alanda benzer bilimsel araştırmalar
yapılıp yapılmadığını, yapıldı ise hangi teknikler kullanıldığını ve ne gibi sonuçlara
ulaşıldığını bilmeliyiz. Eğitimde genellikle daha önce yapılmış deney ve araştırmalar özetlenir ve
kısaca sınıf huzurunda da yapılmaya çalışılır.
G. Tümevarım
Adeta keşfetme yoluyla öğretimin metodudur. Tabiattaki birçok varlıklar ve olaylar dikkatli
bir şekilde gözlemlenir. Bunlar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar bulunur. Daha sonra
benzerliklerden, "soyutlama" veya "genelleme" denilen tekniklerle genel kurala veya yasaya
ulaşılır. Bunun için önce benzer olayları sistemli bir şekilde gözlem yolu öğretilmelidir.
Sistemli gözlem sonuçları analiz ve sentez yoluyla yeni işlemlerden geçirilir. Bu işlemler
sonucu, olaylar veya varlıklar arasındaki genel yasayı ortaya çıkartır. Çocuklara, hazır bilgiler
vermek yerine bu şekilde keşfettirme çok daha doğru olacaktır. Hayat Bilgisi, Fen Bilgisi,
Geometri, Dil Bilgisi gibi derslerde tümevarım metodu sıkça kullanılmaktadır. İlköğretim
safhasında soyut kavramlar hazır olarak verilmeden önce, çocuklara uzun uzun örnekler
vererek o kavrama ulaştırmak gerekir. Matematik, geometri, fizik, kimya, bir takım yüksek
manevî kavramlar ancak bu yöntemle rahat öğretilebilir. Bugüne kadarki bilimsel bilgilerin
çoğuna tümevarım tekniği ile ulaşılmıştır.
Analitik Düşünme
Yaratıcı Düşünme
o Dikey yaklaşımlar
o Yatay yaklaşımlar
Takım Çalışması 25
IV. BÖLÜM
ÖĞRENME SİTİLLERİ
Öğrenmek ve öğretmek için birçok yol vardır. Herkes öğrenebilir ama herkes aynı şekilde
öğrenmez. Bütün çocuklara uyan bir öğrenme stili yoktur. Herkesin en iyi öğrendiği yolu
bulup o yolu açmalı ve orada ilerlemeyi kolaylaştırmalıdır.
Bir öğrencinin öğrenme stilini belirleyerek gerekli düzenlemeleri yapılması öğrenci performansını arttırır.
Gerekli düzenlemelerin başında her öğrenme stiline uygun öğretim malzemesi ve öğretim
stratejisi hazırlamak gelir. Her öğrencinin en iyi öğrendiği yol, onun öğrenme stilidir. Bir
öğrencinin algılamasını, çevredeki diğer insanlarla ilişkilerini ve öğrenme çevresindeki
davranışlarına etki eden bilişsel, duyuşsal ve fizyolojik yapısı, onun öğrenme stilini belirler.
Öğretimin bireyselleştirilmesinin en sağlam yollarından biri de öğrenme stilleririnin
belirlenmesidir.
İyi veya kötü öğrenme stili yoktur. Önemli olan her öğrenciye en uygun şekilde öğreneceği
stille öğretmektir.
İnsanların farklı öğrenme ve farklı bilgi işleme sistemlerine sahip olduğu, dolayısıyla farklı öğrenme stillerine sahip olduğunu artık bilinmektedir. Öğretmen, karşısındaki öğrencilerin
farklı öğrenme stillerine sahip olduklarını, hangi öğrencinin hangi stille daha iyi öğrendiğini
bilmeli ve ona göre sunumunu yapmalıdır.
Üç temel öğrenme biçiminden bahsedebiliriz:
• GÖRSEL: Görerek ve okuyarak bilgi edinilen yöntemdir. Kendi kendine okuyarak
öğrenme, renkli eşyaları, grafik ve haritaları tercih etme eğilimindedirler.
• İŞİTSEL: İşiterek, dinleyerek ve tartışarak bilgi edinilen yöntemdir.
• KİNESTETİK: Hareket enerjisini kullanarak bilgi edinilen yöntemdir. Öğrenilecek şeylerle fiziksel temas kurarak öğrenirler; tat/dil, kişinin el ile duyumsamasına dayanır. Kinestetik; gezme, pandomim vs.yi kapsar
Öğrencilerin bu üç tip öğrenmeden hangisine yatkın olduğu (bilgi alma ve işleme yönünden)
tespit edilirse, ona göre öğretim materyali hazırlanabilir.
Bir öğrencinin bu tiplerden hangisine girdiğine karar vermek için basit gözlemler yapmalıdır:
Öğrenci gün boyu şarkı söyleyerek dolaşıyor ise işitsel, öğrenci öğrendiği her şey hakkında
sizinle konuşmak istiyorsa sosyal, parlak resimli kitaplar ilgisini çekiyorsa görsel, bütün
bunların dışında çok hareketli bir çocuk ise kinestetik bir öğrenici olabilir.
1.GÖRSEL AĞIRLIKLI ÖĞRENME
Öne Çıkan Yönleri
İyi giyinir, ayrıntıları ve renkleri hatırlar, okumayı, yazmayı sever, insanların yüzünü hatırlar
ama isimlerini unutur. Yazılarda görülen isimleri hatırlar, zihinsel (görsel) imgeler yaratır.
26
Problem Çözme Yeteneği
Talimatları okur, problemleri listeler, düşünceleri düzenlerken grafiksel malzemeler kullanır. Akış
kartları kullanır, kağıt üzerinde grafiksel çalışmaları görür ve akılda canlandırır.
Değerlendirme ve Test Etme Yöntemleri
Görsel-yazılı testler, araştırma raporları, yazılı raporlar, grafiksel gösterimlerden yararlanır.
Yazılı sınavlarda başarılıdır.
En İyi Öğrenme Yolları
Not alarak, liste yaparak, öğrenilecek bilgileri okuyarak, bir gösteriyi izleyerek öğrenir.
Kitaplardan video filmlerinden ve basılı materyallerden yararlanır.
Okuma / Çalışma Yöntemleri
Eğlenmek veya dinlenmek için okur, uzun süre çalışamaz, çalışma sırasında sessiz ortam ister,
hızlı okur, kelimelerin sesinden ziyade yazılı şeklini hatırlar.
Okuldaki Güçlükleri
Ne yapılacağını görmeden hareket etmekte zorlanır. Gürültülü ve hareketli çevrede çalışamaz. Ses
akort edemez. Görsel resim ve malzeme olmadan öğretmeni dinleyemez, öğretmenin hoş olmayan görüntüsü ile ilgilenir. Sıkıcı ve düzensiz bir sınıfta çalışmak istemez,
konsantrasyonu bozan florasan ışığı altında çalışmaktan verim alamaz.
Genel Değerlendirme
Özel yaşamlarında genellikle düzenli olurlar. Karışıklık ve dağınıklıktan rahatsız olurlar.
Dağınık bir masada çalışamazlar. Önce masayı kendine göre düzenlerler, daha sonar
çalışmaya başlarlar. Kalem, silgi, kalemtıraş gibi araçlar için masada kendilerine göre yer
belirlerler ve araç gereçlerini hep bu yerlerde tutarlar. Çantaları dolapları her zaman
düzenlidir. Yazmayı sevmeseler bile defterlerini düzenli ve itinalı kullanırlar. Düz anlatım
dediğimiz okullarda dersi öğretmenin veya öğrencinin anlatması- yönteminden yeterince
yararlanamazlar. Tam olarak anlaşılması için dersin görsel malzemelerle mutlaka
desteklenmesi gerekir. Harita, poster, şema, grafik gibi görsel araçlardan kolay etkilenirler ve bu
araçlardan öğrendiklerini kolay hatırlarlar. Öğrendikleri konuları gözlerinin önüne getirerek
hatırlamaya çalışırlar.
2.İŞİTSEL AĞIRLIKLI ÖĞRENME
Öne Çıkan Yönleri
Doğaçlama konuşur, ayaküstü düşünür, karşılaştığı insanların yüzlerini unutur ama adlarını
hatırlar, kelimelerle ve dille çalışır, hafif sesli ortamlardan hoşlanır.
Problem Çözme Yeteneği
Tartışmalardan hoşlanır, seçenekler hakkında konuşur, bir durumda ne yapılacağını o durumu yaşayanlara sorar, hedefi sözle ifade eder, sözlü tekrarlar yapar.
Değerlendirme ve Test Etme Yöntemleri
Yazılılardan ziyade sözlülerde başarılı olur, projelerini sözlü olarak sunar, ne öğrendiğinin
birileri tarafından sorulmasını ister, şiir okumaktan, şarkı söylemekten hoşlanır.
27
En İyi Öğrenme Yolları
Yüksek sesle anlatım, bir öğretmeni dinleme küçük ve büyük grup tartışması yapma, çalışma
yerinde fon olarak sessiz müzik dinleme ile daha iyi öğrenir.
Okuma / Çalışma Yöntemleri
Diyalog ve oyunları okuma, karşılaştırma için içten ve dıştan seslendirme, okurken ne
okuduğu hakkında kendi kendilerine ve başkalarına konuşma ve yeni kelimeleri
seslendirmede başarılıdır.
Okuldaki Güçlükleri
Görsel öğrencilerden daha yavaş okur, uzun süre sessiz okuyamaz, okuduğu parçada
resimleri umursamaz, okunması ve yazılması gereken zamana bağlı testlerde ayrıntıları
görmede, sessizleştirilmiş ortamda yaşamada ve uzun süre sessiz kalmakta sıkıntı yaşar.
Genel Değerlendirme
Küçük yaşlarda kendi kendilerine konuşurlar. Ses ve müziğe duyarlıdır. Sohbet etmeyi,
birileri ile çalışmayı severler. Genellikle ahenkli ve güzel konuşurlar. Yabancı dil
öğreniminde (konuşma ve dinleme becerilerinde) başarılıdır.
3.KİNESTETİK AĞIRLIKLI ÖĞRENME
Öne Çıkan Yönleri
Çeşitli spor ve danslarla uğraşmayı sever, yarışmalardan ve maceradan hoşlanır, zorluklara meydan okur. Koşma, sıçrama, atlama, yuvarlanma ve büyük motor kasları kullanmayı gerektiren eylemlerden hoşlanır.
Problem Çözme Yeteneği
Harekete geçer, daha sonra da sonuçlara bakarak plan yapar, problemleri güç kullanarak
(fiziksel olarak) çözmeye çalışır. Önemli ölçüde bedensel çaba gerektiren çözümler arar.
Problemleri bireysel olarak veya çok küçük gruplarla çalışarak çözmeyi tercih eder,
denemeyanılma ve keşfetme yoluyla öğrenir.
Değerlendirme ve Test Etme Yöntemleri
Performansa dayalı ve proje yönelimli değerlendirmelerde başarılı olur. Öğrencinin öğrendiği
şeyi sergileme veya gösterme eğilimi vardır. Bir şeyi anlatmaktan ziyade nasıl
yapılacağını göstermeyi tercih eder.
En İyi Öğrenme Yolları
Canlandırma, taklit yaparak, gezerek ve performansa dayalı öğrenmeyle daha iyi öğrenir.
Küçük tartışma grupları ile öğrenir.
Okuma / Çalışma Yöntemleri
Eğlenmekten ziyade anlamak için okur, bir şeyin nasıl yapılacağını öğrenmek için okur. Kitapları, öğrendiği şeyleri, oyunları pratiğe döker. Kısa kitapları okumayı sever. Kısa dönemli çalışmalardan hoşlanır, parça parça çalışmaktan hoşlanır.
Okuldaki Güçlükleri
Okunaklı el yazısına sahip değildir. Dışa dönük rahattır. Uzun süre oturamaz, 40 dk. dan daha fazla dikkatini toplayamaz. Kelimeleri doğru okuma ve kullanmada sıkıntı yaşar,
28
duyulan görülen ve yapılan şeyleri hatırlamakta zorlanır. Fiziksel bir hareket olmaksın
duygularını açıklayamaz, uzun süre herhangi bir eylemi devam ettiremez.
Genel Değerlendirme
Oldukça hareketli olurlar. Sınıfta yerlerinde duramazlar. Sürekli hareket halindedirler.
Tahtayı silmek, pencereyi açmak, tebeşir getirmek, kapıyı örtmek hep onların görevi olsun
isterler. Uzun müddet oturmaya zorlanırlarsa derste ne olup bittiğini anlamaz hale gelebilirler.
Bu hareketlilik uygun işlere yönlendirilmezse genelde sınıfta problem çıkarırlar. Genellikle
istenmeyen öğrenci haline gelirler. Tahta-tebeşir-anlatım ders işleme sisteminden en az
yararlanırlar, bu nedenlerden dolayı da yaramaz, tembel, ya da zeki olmadıkları ileri
sürülebilir. Dersin anlatılması veya görsel malzemelerle zenginleştirilmesi bu tür öğrencilere
beklenildiği ölçülerde katkı sağlamaz. O nedenle sınıflarımızda ideal ders araçları olarak
kabul edilen, şema, harita, fotoğraf gibi görsel araçlar görsel öğrencilere göre kinestetik
öğrenciler için daha az değer taşır. Anlatımdan da yararlanamazlar. Öğrenebilmeleri için
mutlaka elini kullanabilecekleri, yaparak yaşayarak öğrenme dediğimiz yöntemlerin
kullanılması gerekir. Sınıf yerine okul bahçesi veya laboratuarda dokunarak, ellerini
kullanarak, olayların içinde yaşayarak en iyi öğrenirler. Çalışırken sık sık ara vermeye
gereksinim duyabilir. Sözcükleri ya da sözel bilgileri öğrenirken onları kuma yazması, yada
kilden yaratması gibi öğrenirken ellerini kullanabilmesi, ders çalışırken hareket edebilmesi
öğrenmesini kolaylaştırabilir. Örneğin küçük çocuklar çarpım tablosunu öğrenirken ip
atlayabilirler.
Öğrenme stilleri ile zekâ arasında bir bağlantı tespit edilmemiştir. Her insanın bu
stillerden yalnız birine sahip olması gerekmez. İkisini hatta üçünü de taşıyabiliriz. Bazı
kişilerde iki stil ağırlıklı olarak vardır. Bazı kişiler bu üç özellikten birini diğer ikisine göre
çok daha ağırlıklı sahip olurlar, bu durumda klasik kağıt kalem okul sisteminde bu kişiler
zorlanırlar. Özellikle ağır dokunsal/kinestetik veya ağırlıklı işitsel olan ve diğer stillerin
özelliklerini göstermeyen öğrenciler bu gruba girmektedirler.
Dokunsal/kinestetik ağırlıklı öğrenciler mutlaka dersi ellerini kullanarak yapmak isterler.
Oysaki öğrenci sınıfta oturmak, öğretmende aktif olmak zorundadır. Bu öğrenciler
arkadaşlarını rahatsız eder ve sınıfın düzenini bozarlar. İşitsel ağırlıklı öğrencileri gözle
okumaları sıkıntıya düşürebilir, çünkü sesin işitilmesi öğrenmelerini kolaylaştırır hatta bazı
durumlarda öğrenmeleri için şarttır. O nedenle ilkokulda öğrencileri alıştırmaya çalıştığımız
gözle okuma işitseller için bir sorun olabilir. Bu konuda işitsel öğrencilere yardımcı
olunmalıdır.
Her üç stildeki öğrencilerinde dersten yararlanabilmesi için sınıfta öğrencilerin aktif, öğretmenlerin de rehber olması gerekir. Bunun yapılabilmesi için dersin senaryo benzeri bir
etkinlik ile işlenmesi önerilir. Senaryo sözcüğü ile drama veya tiyatro kastedilmekte, yaşamın
benzerinin öğrenme ortamına taşınması vurgulanmaktadır.
Öğrenme stilleri bireyin doğuştan sahip olduğu ve onun başarısını etkileyen karakteristik özelliğidir. Öğrenmeyi öğrenmenin temel basamaklarından biri olan öğrenme stilleri öğretmenler ve öğrenciler başta olmak üzere tüm toplum tarafından bilinmelidir.
29
ÖĞRENME STİLİ TESTİ
Adı Soyadı:…...……………………………………… Yaşı:……………
Uygulama Tarihi :……/……./20….
Lütfen aşağıdaki ifadeleri okuyup, size göre uygun olan kutucuğun içine (X) işareti koyunuz.
Uygun Az Çok
ÖLÇÜTLER Değil Uygun Uygun
1 Daha çok grup arkadaşlarımla birlikte tartışarak ve sohbet ederek öğreniyorum
2 Kendi kendime düşünüp çalışarak daha kolay öğrenebiliyorum
3 Bütün yanlışlarımı öğretmenimin anlatarak düzeltmesini isterim
4 Oturduğum sıranın temiz ve düzenli olması benim için çok önemlidir
5 Bence iyi bir öğretmen sınıfa hareketli olmalıdır
6 Fıkra anlatmaktan/dinlemekten oldukça hoşlanırım
7 Defterlerimin içini genellikle resimlerle süslemeyi severim
8 Müzik ve ritmi tutarak daha kolay öğreniyorum
9 Öğrenirken ellerimi kullanarak bir şeyler yapmaktan hoşlanıyorum
10 Elimde olmadan, sınıfta çok fazla konuşuyorum
11 Öğretmenlerim ve arkadaşlarım asla çalışmadığımı düşünürler
12 Öğretmenlerim ve arkadaşlarım sınıfta çok fazla hareket ettiğimi düşünürler
13 Boş zamanlarımda çokça okurum
14 Arkadaşlarımla konuşmayı ve onlara şaka yapmayı seviyorum
15 Arkadaşlarıma göre daha çok sporla ilgileniyorum
16 Sürekli çalışamıyorum ve sık sık ara verip, başka şeylerle uğraşıyorum
17 Arkadaşlarıma el şakası yapmaktan hoşlanıyorum
18 Resimli roman okumayı çok seviyorum
19 Fırsat buldukça resimli bulmacalar çözüyorum
20 Sessiz okumayı tercih ediyorum
21 Okunmakta olan bir yazıyı takip etmezsem yazılanları anlayamıyorum
22 Yüksek sesle okumayı seviyorum
23 Masal ve kitap kasetleri dinlemeyi, okumaktan daha çok seviyorum
24 Bir konuyu sözle anlatmayı, yazarak anlatmaya göre daha çok tercih ediyorum
25 Harita, poster ve şemalarla anlatılan konuları daha kolay öğreniyorum
26 Görmediğim şeyi kavramakta zorlanıyorum
27 İzleyici olmaktansa, etkinliğin içinde olmayı tercih ederim
28 Kendi kendime çalışmaktan çok öğretmeni dinleyerek öğrenmeyi seviyorum
29 Öğretmenlerim sık sık eşyalara dokunmamam gerektiğini söyler
30 Sınıfta tahta silmeyi, pencere ya da kapı açıp kapamayı hep ben yapmak istiyorum
31 Kendi okuduğumu değil de, başkasının okuduğunu daha iyi anlıyorum
32 Gördüklerimi çok iyi hatırlıyorum
33 Olaylar ve/veya konular şemayla gösterilirse daha iyi anlıyorum
30
DEĞERLENDİRME ANAHTARI
Uygun Değil Az Uygun Çok Uygun
1 2 3 Puan Puan Puan
GÖRSEL AĞIRLIKLI
Soru 2 4 13 18 19 20 21 25 26 32 33 TOPLAM
Puan
İŞİTSEL AĞIRLIKLI
Soru 1 3 6 8 10 14 22 23 24 28 31 TOPLAM
Puan
DOKUNSAL/KİNESTETİK AĞIRLIKLI
Soru 5 7 9 11 12 15 16 17 27 29 30 TOPLAM
Puan
31
V.BÖLÜM
BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ EĞİTİM PROGRAMI (BYFP)
ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ EĞİTİM PROGRAMI (ÖYGP)
ÖRNEK KAZANIMLAR
A. GÖRSEL SANATLAR
“Değer”i insana özgü bir kavram olması açısından sorgular.
“Estetik nesne” ve “estetik özne” kavramlarından hareketle “güzel” kavramına ulaşır.
“Estetik özne”, “estetik nesne” kavramlarını felsefi açıdan sorgular.
“Güzel” kavramının göreceliliğini sorgular.
“Güzel” ve “beğeni duygusu” arasında bağlantı kurar.
“Güzel” ve “fayda” kavramlarını ayırt eder.
“Güzel” ve “hakikat” kavramları arasındaki farkları sorgular.
“Güzel” ve “yüce” kavramları arasındaki farkları örneklerle ortaya koyar.
“Restorasyon” ve “konservasyon” kavramlarını tanır.
“Sanat eseri” ile onu değerlendiren arasındaki ilişkiyi yorumlar.
“Sanat eseri” ve “endüstri ürünü” arasındaki farkı söyler.
“Sanat eseri”nin insan zekâsının yaratma faaliyeti olduğunu belirler.
Açık ve kapalı kompozisyonları çizimle ifade eder.
Açık ve kapalı kompozisyonlarla ilgili çizimler yapar.
Açılara göre parça ve bütün ilişkilerini yüzeye aktarır.
Afiş tasarımını fark eder.
Afiş ve tipo tasarım çalışmaları örneklerle açıklar.
Alanı ile ilgili sanat eleştirilerini görsel, işitsel kaynaklardan takip eder.
Algıladığı yapısal farklılıkları çözümler
Amblem, logo ve logotype tasarımları yapar.
Amblem, marka ve logo çalışmaları için özgün tasarımlar yapar.
Anatomide eklemleri, hareketi ve oranları saptar.
Anatomik parçalarla düzenlemeler yapar.
Anatomik yapıların biçimsel ve yapısal niteliklerini çözümler.
Animasyon kavramını örneklerle açıklar.
Anlık çizim ve leke etkilerini yüzeyde çözümler.
Anlık çizimlerle kompozisyon ilke ve kurallarını kullanır.
Anlık ve dinamik (hareketli) çizgilerle çalışmayı saptar.
Aynı konunun değişik teknik, malzeme ve anlatım biçimleriyle ifade edilebileceğini
bilir.
Basılı malzemeleri tanır.
Beğenilerin zaman, eğitim, kültür vb. etkenlere göre değişebileceğini fark eder.
Biçim algılamada görsel algı yanılmasını açıklar
Biçim algılamada görsel algının önemini yorumlar
Biçimleri küçükten büyüğe doğru sıralayarak büyük- küçük, uzak -yakın, boşluk- doluluk ilişkisini kurar
32
Biçimlerin karanlık ve aydınlık ortamlarda büyük- küçük, dar- geniş etkiler
gösterdiğini saptar
Bir eserin, görsel sanatların hangi dalına ait olduğunu ayırt eder.
Birbirini dengeleyen figürler ile kompozisyonlar kurar
Birimlerden yüzey üzerinde düzenlemeler oluşturur
Birlik ve bütünlük için biçim ve kurgu oluşturur.
Birlik-bütünlük, kompozisyon ve perspektifi çözümler.
Broşür ve insört tasarımlarını tanır.
Büst çalışmasında yüz anatomisinin geometrik düzenini belirler
Büstü örnek eserlerden faydalanarak açıklar
Canlı figürleri farklı pozisyonlarda imgesel olarak tasarlar
Canlı modelde deseni oluşturan elemanlarla kompozisyonu belirler.
Canlı modelde oran-orantı, yön ve hareketin geometrik yapısını çizer.
Canlı modelde parça-bütün ilişkisini çizerek belirler.
Canlı modelden büst çalışması yapar
Canlı modelden heykel çalışması yapar
Canlı modelden kısa süreli kroki ve eskizler çizer.
Canlı modelin organik yapısını çözümler.
Canlıların anatomik yapılarını tanır
Coğrafi ve kültürel etkenlerin renk seçimindeki belirleyici rolünü tartışır.
Çalışmalarında diğer alanların müzik, şiir, öykü, masal, anı, efsane gibi ürünlerinden
esinlenir.
Çalışmalarında farklı boyama ve kalıp alma tekniklerini kullanır
Çalışmalarında kütle, boşluk, doluluk planlarını kullanır
Çalışmalarında ve izlediği sanat eserlerinde görsel biçimlendirme ögelerini ayırt eder.
Çalışmalarını sergilemekten ve arkadaşlarının yaptığı çalışmaları izlemekten zevk alır.
Çalışmalarını sergilemekten ve başkalarının sergilediği çalışmaları izlemekten
mutluluk duyar.
Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü, masal, anı, efsane gibi türlerinden
yararlanarak görsel çalışmalar yapar.
Çeşitli sanat tarzlarının ifade araçlarının anlatımdaki farklılıklarını belirler.
Çevresindeki renk uyumsuzluklarının farkına varır.
Çevresindeki tarihi, kültürel değerleri koruma isteği duyar
Çizgi, renk, ton, kütle ve hacim gibi unsurlarla eserin düzeni arasında ilişki kurar
Çizgilerin kişiye özgü olduğunu kavrar.
Çizginin desendeki yerini belirler.
Çizimlerle figürde hareket, yön ve açı oluşturur.
Çok figürlü konuları zihinde yorumlar ve yüzeyde çözümler.
Çok figürlü ortamlardan eskizler çizer.
Çukur baskı (gravür) malzemelerini tanır.
Çukur baskı (gravür) resim tekniğinin özgün baskı resim tekniklerinden biri olduğunu
fark eder.
Çukur baskı (gravür) ve kalıbının hazırlar.
Değişik kültürlere saygı duyar.
Değişik malzemeleri kullanarak hayvan ve bitki figürlerini yontarak modle eder
Dengenin desendeki yerini sorgular.
Desen araç - gereçlerini ve kullanım alanlarını tanır.
Desen çalışmalarında kompozisyon ilke ve kurallarını kullanır.
33
Desen elemanlarının portre ve oto portre için kullanılmasını sorgular.
Desen örnekleri üzerinde çözümlemeler yapar.
Desende birlik ve bütünlüğü bozan unsurları ayırt eder
Desende birlik ve bütünlük için eskizler çizer.
Desende boşluk ve doluluğu yüzeye aktarır.
Desende çizgi perspektifini belirler ve çizer.
Desende derinliğin sağlanmasını çözümler.
Desende hareketin yerini belirler.
Desende hava perspektifini belirler ve çizer.
Desende kişisel üslûbun sanatçının yaşamıyla ilişkisini sorgular.
Desende parça ve bütün ilişkisinin önemini açıklar.
Desende ritim düzenlemeleri yapar.
Desende ritim-denge ve hareketi belirler.
Desende temel sanat kavramlarına yönelik estetik elemanları çözümler.
Deseni oluşturan elemanları kullanarak birlik ve bütünlüğü yüzeye aktarır.
Deseni oluşturan elemanları tanır.
Deseni oluşturan elemanları ve temel prensipleri belirler.
Desenin temel prensiplerini açıklar.
Desenle ilgili araştırma ve incelemeleri yorumlar.
Dijital tasarım çalışma yöntemlerini kullanarak tasarım yapar.
Dijital tasarımı örneklerle açıklar.
Dijital tasarımın günümüzdeki uygulama alanlarına örnekler verir.
Dijital tasarımın toplum üzerindeki etkilerini fark eder.
Doğada karşılaştığı nesnelerin özelliklerini açıklar.
Doğadaki güzellik ile sanattaki güzelliği karşılaştırır.
Doğadaki her nesnenin farklı bir özellik taşıdığını çizgi ile belirler.
Doğadaki nesneleri ışıkla birlikte gözlemleyerek çizer.
Doğadaki obje - mekân ilişkisini sorgular
Doğadan objeleri çözümler
Doğadan seçilen bir kesiti desen elemanlarını kullanarak yüzeye aktarır.
Doğadan seçtiği nesnelerin yapısal özelliklerini tahlil eder.
Doğal birimlerden yeni sanatsal bütünlükler oluşturur
Doğal objeleri farklı malzemelerle biçimlendirerek dokular oluşturur
Doğal objeleri kullanarak rölyef çalışmaları yapar
Doğal objelerin dokularını ve doku farklılıklarını saptar
Doğal objelerin yapı elemanlarını saptar
Doğanın, sanat eserinin oluşumundaki rolünü örnekler vererek açıklar.
Doğru değerlendirme ile değer atfetme ve değer biçme arasındaki farklılığı belirler.
Dokunun desendeki yerini belirler.
Dokunun üç boyutlu sanattaki etkisini belirler
Duygu ve düşüncelerini görsel sanatların farklı dalları ile ifade edebileceğini bilir.
Duygu ve ruh hâllerini yansıtmada renklerin etkili olduğunu fark eder.
Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder.
Duyguların sanatsal yaratıcılığa katkısını fark eder.
Duygularını, düşüncelerini ve izlenimlerini yansıtan görsel tasarımlar yapar.
Duygusal tepkiler ile kompozisyon öğeleri arasındaki ilişkiyi açıklar
Düzlemde derinlik ve perspektif oluşturur.
34
Eserler aracılığıyla Anadolu uygarlıklarını tanır.
Eskiz çalışma yönteminin, tasarım sürecinde ilk adım olduğunu fark eder.
Eskiz çalışma yöntemiyle orijinal ürünler oluşturur.
Eskiz ve taslak hazırlama yöntemlerinin yaratıcı sürece katkılarını saptar.
Estetiğin kapsamının sınırlarını sorgular.
Estetiğin tarihî gelişimini özetler.
Estetik” kavramını felsefi açıdan sorgular.
Farklı duyguların yüze yansıyışını çalışmalarında uygular
Farklı ifade biçimlerinin sanatın dallarını oluşturduğunu fark eder.
Farklı objelerin birimlerinden yararlanarak yeni ve özgün bir yapı oluşturur
Farklı sanat akımları hakkında bilgi edinir.
Farklı teknikleri kullanarak geometrik formlar oluşturur
Figürde canlı ve cansız varlıklar arasındaki ilişkiyi belirler.
Form, oran, ritim, denge ve hareketi açıklar.
Form, oran-orantı, ritim, denge, hareket vb. kompozisyon elemanlarını tanır.
Formları yığarak, keserek biçimlendirir
Formların birbirleriyle olan ilişkilerini açıklar
Formun ve anatominin desendeki yerini belirler.
Geometrik öğelerin kullanımının gerekçelerini açıklar.
Gördüğü sanat eseri hakkında estetik bir yargıya varır
Gördüğü tarihî eserlerden yola çıkarak görsel tasarımlar yapar.
Göreceliliği zaman, mekân ve toplumsal şartlar açısından sorgular.
Görsel çalışmalarında ton derecelendirmeleri ile derinlik etkisi oluşturur.
Görsel doku oluşumunda nokta, çizgi, renk, biçim ve leke tekrarlarının etkisini fark
ederek çalışmalarında kullanır.
Görsel düşünme ile görsel algı arasındaki ilişkiyi belirler
Görsel sanat eserinin oluşmasında, dönemin düşünce ve inanç sistemlerinin, coğrafi
özelliklerinin ve çeşitli olayların etkisini tartışır.
Görsel tasarımlarında Anadolu uygarlıklarına ait eserlerden yararlanır.
Gösterilen eserin konusunu göz önünde bulundurarak sanatçının çevresinden nasıl
etkilendiğini tartışır.
Gösterilen sanat eserinde anlatılan ve anlatılması mümkün olan fikirler ve duyguları
tahmin
Gösterilen sanat eserindeki görsel biçimlendirme ögelerinin sanatsal düzenleme
ilkelerine göre nasıl düzenlendiğini açıklar.
Gösterilen sanat eserlerinden edindiği izlenimlerden yola çıkarak görsel tasarımlar
yapar.
Grafik sanatlarda tipografiyi örneklerle açıklar.
Grafik tasarım ürünlerinde sembol, işaret, renk ve lekelerin işlevlerini ayırt eder.
Gravür baskı resim tekniğinin uygulama aşamalarını teknik olarak gösterir.
Günümüzdeki sanatın popüler olan kısmıyla olmayanını ayırt eder.
Güzellik kavramının ölçütlerinin kültürlere göre farklılaşabileceğini değer sistemine
katar.
Hacim etkilerini ve ifadeyi çözümler.
Hacimlerin boşluktaki yeri ve yüzeye yerleştirimini sorgular.
Harf karakterlerini ve özelliklerini tanır.
Her rengin bir leke değeri olduğunu fark ederek renklerin açık-orta-koyu değerleri ile kompozisyonlar yapar.
35
Heykel çalışmalarında değişik teknikleri açıklar
Heykel sanatında organizasyon öğelerini belirler
Heykel sanatının evrensel dilini sorgular
Heykel sanatının temel özelliklerini açıklar
Heykelde estetik unsurunun önemini açıklar
Işığın yüzeye ve hacme, biçime ve renge katkılarını belirler.
Işığın zaman, mekân ve olaylar üzerindeki etkilerini çözümler.
Işık - gölge ve ton değerlerinin desendeki yerini saptar.
Işık - gölgenin nesne mekân ilişkisi üzerindeki etkilerini belirler.
Işık - gölgenin sağladığı açık, orta, koyu çizgi değerlerini belirler.
Işık - gölgenin yüzey ve hacme etkilerini çözümler.
İç mekân ve dış mekânda seçilen nesnelerin özelliklerini belirler.
İki ve üç boyutlu çalışmalarında benzerlik, zıtlık ve tekrarları kullanır.
İletişim grafiğinde, yöntem ve teknikleri sorgular.
İletişim grafiğinin insan ilişkileri ve günlük yaşantıdaki önemini açıklar.
İlgi duyduğu sanat eserleri hakkında araştırma yapar.
İlgi duyduğu sanat eserleri ve sanatçılar hakkında araştırma yapar.
İlgili tasarım programlarıyla özgün tasarımlar yapar.
İncelediği desenlerin hangi sanat akımına ait olduğunu ayırt eder.
İnsan figürünün devinim özelliklerini açıklar
İnsan iskelet ve kas yapısını tanır
İnsan vücudunun orantılarını tanır
İnsanın başarılarını değerlerle ilişkilendirir.
İnsanın diğer (bilgi, bilim felsefe gibi) insani başarılarını göz önünde bulundurarak
“sanat” kavramını temellendirir.
İnsanın neden değerli olduğunu belirler.
İnsanın sanat yapmaktaki amacını sorgular.
İstenilen yazılımlar aracılığıyla illüstrasyon oluşturur.
Karakter belirlemeye yönelik el çizimleri yapar.
Karşılaştığı evrensel ve ulusal sanat eserlerinin sanatçılarının yaşam öykülerini
öğrenmeye istek duyar.
Kendi heykel çalışmaları ile arkadaşlarının çalışmalarını uygulama tekniği açısından
karşılaştırır
Kendini açıklayacak şekilde simgesel ve kavramsal tasarımlar yapar.
Kili plastik değer açısından biçimlendirir
Kitap kapağı, broşür, CD kapağı vb. çalışmaları örneklerle açıklar.
Kompozisyon çeşitlerine uygun eskizler çizer.
Kompozisyon çeşitlerine uygun kroki ve eskizler çizer.
Kompozisyon ilgi merkezini belirler.
Kompozisyon ilgi merkezini kroki çizimleri ile belirler.
Kompozisyon öğeleri arasında ilişki kurar.
Kompozisyon öğelerini çalışmalarında bütünlük içinde kullanır
Kompozisyon öğelerini kullanarak soyut sanatsal düzenlemeler yapar
Kompozisyonda değer dengelerinin dağılımını saptar.
Kompozisyonda mekân, boşluk ve doluluğu belirler.
Kompozisyonlarında renk armonilerinden yararlanır.
Kompozisyonlarında üç boyutluluk etkisi yaratmada ışık ve gölgeyi kullanır.
36
Kompozisyonu oluştururken estetik düzenlemeleri belirler.
Konuya uygun bilgisayar yazılımlarını tanır.
Kurumsal kimlik çalışması yapar.
Kültürel miras olan eserlerin, kaçakçılığının sonuçlarını tartışır.
Kültürel mirasa sahip çıkmanın önemini pekiştirmede bilişim teknolojilerinden
yararlanır.
Lavi tekniğinin özelliklerini açıklar.
Lavide açık-orta-koyu değerleri çözümler.
Lavide kullanılacak malzemeleri ve dikkat edilecek noktaları açıklar.
Lekenin desendeki yerini belirler.
Mekân düzenlemede geometrik biçimlerin etkisini açıklar
Mekân düzenlemede perspektif kurallarını uygular
Mekân düzenlemede simetri-asimetri ilişkisini saptar
Mekân düzenlemede simetrik-asimetrik özgün tasarımlar yapar
Mekân ile ilgili kompozisyonunu seçer ve eskizini belirler.
Mekân oluşturmada düzen ilkelerini uygular
Mekân ve olaylara göre figürleri çizimle saptar.
Merkezî, simetrik ve asimetrik dengeyi çalışmalarında kullanır.
Model ve mekân ilişkilerini yüzeyde belirler.
Model ve mekân ilişkisini tespit eder.
Model ve objeler arasında boşluk ve doluluk ilişkisini çözümler.
Modelde ayrıntıları, maddesel ve organik yapı özelliklerini gösterir.
Modelde bütünlük, hareket ve oranları saptar.
Modelde en-boy ve derinliği yüzeyde çözümler.
Modelde hareketi çizimlerle geometrik olarak saptar.
Modelde parça ve bütün ilişkisini kroki çizimleri ile belirler.
Modelin mekândaki nesnelerle ilişkisini sorgular.
Modelin yapısal özelliklerini çizer.
Modüller arasında oran-orantı ilişkisini kurar
Monotipi baskı resim çalışmaları yapar.
Monotipi baskı resim tekniğini açıklar.
Monotipi baskı resmin özgün baskı resim tekniklerinden biri olduğunu fark eder.
Müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. yerlerde edindiği bilgileri ve gördüğü eserlerin
tarihle ilişkisini arkadaşları ile tartışır.
Müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. ziyaretleri yapmaya istek duyar.
Müzedeki eserler, tarihî yapılar, anıtlar vb. den yola çıkarak görsel tasarımlar yapar.
Müzedeki eserlerden yola çıkarak çeşitli görsel tasarımlar yapmanın kendi kültür
birikimine katkısını tartışır.
Müzedeki eserlerle, bu eserlerin ait oldukları dönemlerdeki sanat anlayışı arasında
ilişki kurar.
Müzelerin, ulusal ve evrensel kültür ürünlerinin geçmişten geleceğe taşındığı
mekânlar olduğunu kavrar.
Nesne ve figürleri yalın bir anlayışla geometrik biçimlere dönüştürür.
Nesne ve figürlerin geometrik biçimleri olduğunu algılar.
Nesnelerde düzenli ve düzensiz formları belirler.
Nesneleri çizgisel, lekesel ve hacimsel olarak etüt eder.
Nesnelerin birbiriyle ilişkisini anlık çizimlerle saptar.
Nesnelerle birlik-bütünlük, kompozisyon ve perspektif oluşturur.
37
Nokta etkisi yaratan varlıklara çevresinden örnekler göstererek nokta, benek ve
lekelerle renkli özgün kompozisyonlar yapar.
Nokta ve çizgi etkisi veren üç boyutlu malzemelerle özgün çalışmalar yapmaktan zevk
alır.
Nokta ve çizgi etkisini üç boyutlu çalışmalarında kullanır.
Nokta ve çizgiyi maddi form açısından açıklar
Nokta, çizgi ve leke özelliklerini fark eder.
Nokta, çizgi, leke ve doku ile form oluşturur.
Nokta, çizgi, leke ve dokunun önemini yorumlar.
Nokta, çizgi, leke ve dokuyu tanır.
Noktanın desendeki yerini belirler.
Obje üzerinde oran ve orantıyı oluşturur.
Obje ve model parçalarının geometrik yapısını sorgular.
Obje ve modelin çevresi ile birlikte kompozisyonu çözümler.
Objeler arasındaki benzerlik ilişkisini kurar
Objeleri çözümleme yoluyla özgün tasarımlar oluşturur
Objelerin yapısını ve yapı elemanlarını belirler
Organik formların fiziksel yapısını tanır
Organik ve inorganik nesneleri ayırt eder.
Özgün kompozisyonlardan tasarladığı çalışmalar üzerinde yeniden düzenlemeler yapar
Özgün tasarımlar için tipografiyi kullanır.
Parça ve bütünde oran ve orantıyı saptar.
Perspektif çeşitlerini tanır.
Perspektif kuralları ve çeşitlerine yönelik çizimlerle nesne-mekân ilişkisi kurar.
Perspektif ve perspektif çeşitlerini hatırlar.
Perspektif ve perspektif kurallarını açıklar.
Perspektifi ve planları belirler.
Perspektifte deseni oluşturan elemanları yüzeye aktarır.
Piktogramların evrensel görsel semboller olarak günlük yaşamdaki önemini kavrar.
Plastik sanatlarda desenin önemini yorumlar.
Plastik sanatlarda formda ışık gölgenin önemini saptar.
Plastik sanatların temeli olan desen çeşitlerini tanır.
Plastik sanatların temeli olan deseni oluşturan elemanları tanır.
Pozitif ve negatif biçimlerin ilişkisini kurar.
Resim düzleminin olanaklarını belirler.
Rölyef çalışmalarında farklı teknikleri özgün biçimde kullanır
Rölyef çalışmalarını teknik ve konu bakımından çözümler
Rölyef çeşitlerini ve yapım tekniklerini açıklar
Rölyef sanatının kültür ve inanç, kültür ve medeniyetlere göre teknik, konu açısından
farklılıklarını belirler
Rölyef sanatının özelliklerini örnek eserlerden yararlanarak açıklar
Rölyefin sanat tarihindeki yerini sorgular
Rölyefte kullanılan araç gereçleri tanır
Sadeleştirme ve soyutlama yoluyla farklı grafiksel anlatımlar oluşturur.
Sanat ” kavramını günlük yaşamdaki ve felsefi anlamı ile sorgular.
Sanat bilgisinin insan için önemini ve değerini ortaya koyar.
Sanat eğitiminin sanatı algılamaya olan etkilerini belirler.
38
Sanat eserinin özelliklerini kavrar.
Sanat eserinin tek ve özgün olduğu fikrini sorgular.
Sanat eserinin toplumla sanatçısı arasında bir iletişim aracı olduğunu fark eder.
Sanat eserlerindeki denge unsurunu tartışır.
Sanat eserlerindeki konu çeşitliliğini sorgular
Sanat eserlerindeki soyut ve somut ifade biçimlerini ayırt eder.
Sanat eserlerinin değerlendirilmesindeki farklılıkları sorgular.
Sanat eserlerinin kişi değerleriyle ilgisini kurar.
Sanat ve zanaat arasındaki farkı belirler.
Sanat” ve “güzel” kavramları arasında ilişki kurar.
Sanatçı” ve “sanat eseri” arasında ilgi kurar.
Sanatçıların desenlerindeki farklılıkları tespit eder.
Sanatçıların, mekânı belirtmek için ışık ve gölgeyi nasıl kullandığını tartışır.
Sanatçı-zanaatçı ayrımını yapar.
Sanatın bir insan başarısı olarak değerini sorgular.
Sanatın kendine özgü evrensel bir dili olduğunu kabul eder.
Sanatın kültürü aktarma yollarından biri olduğuna ilişkin örnekler verir.
Sanatın tarzı ve dilinin, çeşitli dönemler bakımından neden farklılaştığını tespit eder.
Sanatsal anlatımda temel elemanları kullanarak düzen ve formu oluşturur.
Sanatsal düzenleme ilke ve unsurlarını kullanarak kompozisyonlar oluşturur.
Sanatsal düzenleme ilkelerinden yararlanarak özgün kompozisyonlar oluşturur.
Sanatsal düzenleme ilkelerine doğadan ve çevresinden örnekler gösterir.
Sanattaki niteliği insan eli ve duyarlığının belirlediğini fark eder.
Seçtiği bir sanatçının desenleri hakkında yorum yapar.
Seçtiği herhangi bir eserin müzeye ulaşma sürecini araştırır.
Seçtiği kompozisyonun eskizini çizer.
Soğuk ve sıcak renkleri ayırt eder.
Somut objelerden soyut birimler elde eder
Soyut biçimlendirme çeşitlerini karşılaştırır
Soyut biçimlendirmenin üç boyutlu sanattaki yerini sorgular
Soyut biçimleri mekânda ve uzamda kullanır
Soyut biçimleri uzamda ve yüzeyde kullanır
Soyut formların psikolojik algılamadaki önemini açıklar
Soyut formların yarattığı psikolojik algıları açıklar
Soyut ve somut formları kullanarak özgün heykel yapar
Soyut ve somut konular arasındaki ilişkiyi belirler.
Soyut ve soyutlamayı örnek eserlerden yararlanarak açıklar
Soyutlamaları üç boyutlu sanat çalışmalarında kullanır
Strüktürü yapı elemanları ile inşa eder
Şablon baskı çalışmaları yapar.
Şablon baskı resim tekniğini açıklar.
Şablon baskı resim tekniğinin özgün baskı resim tekniklerinden biri olduğunu fark
eder.
Şiir, öykü, masal, efsane, mitoloji, karikatür gibi çeşitli alanların ürünleri ile ilişki
kurarak görsel biçimlendirme çalışmaları yapar.
Tabiatta ve sanatta “güzel” arasındaki farkı yorumlar.
Tanıtım amaçlı dijital grafiğin endüstriyel tüketime etkilerini sorgular.
39
Tanıtım ve kurumsal kimlik tasarımlarına örnekler verir.
Tarih, kültür ve görsel sanatlar arasındaki ilişkinin
Tarihî eser ile sanat eserinin özellikleri arasındaki farkı belirler.
Tarihî eserlerimize sahip çıkılmasının herkes için bir ulusal görev olduğunu benimser.
Tarihî eserlerin müzelere teslim edilmesi gerektiğinin bilincine ulaşır.
Tarihî eserlerin özelliklerini açıklar.
Tarihî eserlerin ve kültürün taşıyıcısı niteliğindeki sanat eserlerinin kayıt altına
alınmasının gerekliliğini ve önemini fark eder.
Tasarım oluşturmada eskiz aşamalarının yaratıcılığa katkısını belirler.
Tasarım öğeleri ve ilkelerini kullanarak özgün çalışmalar yapar
Tasarım öğeleri ve ilkelerini kullanarak yüzeyde yeni modül elde eder
Tasarımına uygun objeleri birimlerine ayırır
Tasarımına uygun yapay ve doğal objeleri belirler
Tasarımlar oluşturmada bilgisayar yazılımları kullanır.
Tasarımlarını sanatçıların örnek eserlerinden faydalanarak sorgular
Tekniğe uygun afiş çalışmaları yapar.
Tekniğe uygun broşür ve insört çalışmaları yapar.
Tekniğe uygun Çukur baskı (gravür) çalışmaları yapar.
Tekniğe uygun kitap ve dergi kapağı tasarlar.
Tekniğe uygun yüksek baskı çalışmaları yapar.
Teknik-mekanik desen ile kroki ve şematik çizimleri tanır.
Teknoloji ile sanat arasındaki ilişkiyi belirler.
Teknolojik gelişmelerin görsel sanatlara etkisini açıklar.
Temel sanat kavramlarını ve estetik elemanları iki boyutta tahlil eder.
Transformasyon kavramını üç boyutlu sanat bağlamında açıklar
Transformasyonun aşamalarını belirler
Türk müzeciliğinin kurulmasında öncülük eden kişileri araştırarak bilgi edinir.
Ulusal kültür mirasımızdan örnekler verir.
Ulusal kültürü yansıtan ve tanıtan görsel çalışmalar yapar.
Ulusal kültürümüze sahip çıkmanın önemini kabul eder.
Ulusların tanınmasında güzel sanatların önemini tartışır.
Uzak ve yakın çevresindeki doğal güzelliklerin, kültürel yapıların özelliklerinin
bozulmaması gerektiğini nedenleri ile açıklar.
Uzak ve yakın çevresindeki doğal ve tarihî güzellikleri tanır.
Uzak ve yakın çevresinin doğal ve tarihî güzelliklerini görsel çalışmalarında kaynak
olarak kullanır.
Üç boyutlu çalışmalarda kompozisyon kavramlarını kullanır
Üç boyutlu çalışmalarda tasarım öge ve ilkelerini açıklar
Üç boyutlu düzenlemede oran-orantıya dikkat eder
Üç boyutlu nesneleri iki boyutlu ifade etme metotlarını belirler.
Üç boyutlu özgün tasarımlar yapar
Üç boyutlu sanat eserlerini özelliklerine göre sınıflandırır
Üç boyutlu sanatın diğer sanat dalları ile ilişkisini belirler
Üç boyutlu sanatın medeniyetlere göre farklılıklarını saptar
Üç boyutlu sanatın tarihi süreçte ülkemizdeki yerini açıklar
Üç boyutlu sanatın tarihi süreçte, dünyadaki yerini açıklar
Üç boyutlu sanatta birim, modül ve bütün arasında ilişki kurar
40
Üç boyutlu sanatta büstün yerini sorgular
Üç boyutlu sanatta kullanılan formları açıklar
Üç boyutlu sanatta perspektifin yerini açıklar
Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur
duyar.
Ünlü sanatçıların desen örnekleri üzerinde saptamalarda bulunur.
Yakın çevresinden hareketle üç boyutlu sanatı örneklerle açıklar
Yapacağı tasarımlarda tipografiyi kullanır.
Yapılan el çizimlerini dijital ortama aktarır.
Yaptığı çalışmaları sergilemekten ve çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır.
Yaşadığı çevrenin yöresel özelliklerinden esinlenerek görsel tasarımlar yapar.
Yazı ve resim ilişkisini ortaya koyan eskizler tasarlar.
Yüksek baskı kalıbını hazırlar.
Yüksek baskı malzemelerini tanır.
Yüksek baskı resim tekniğini açıklar.
Yüksek baskı resim tekniğinin özgün baskı resim tekniklerinden biri olduğunu fark
eder.
Yüzey çalışmalarında biçim dengesini oluşturur
Yüzey çalışmalarında biçimler arasında armoni ve zıtlık ilişkisini kurar
Yüzey düzenlemede boşluk doluluk dengesini geometrik biçimde oluşturur
Yüzey düzenlemede çoklukta birlik ilkesine uyar
Yüzey düzenlemede ışık - gölgenin etkisini belirler
Yüzey düzenlemede şekillerle estetik değer arasında ilişki oluşturur
Yüzey düzenlemede uygunluk ilkesini uygular
Yüzey düzenlemede yön ilkesini kullanır
Yüzey üzerinde biçimleri tekrarlayarak simetrik asimetrik düzen oluşturur
Yüzey ve hacmi, en, boy, derinlik kavramlarını çizimle çözümler.
Yüzeyde boşluk-doluluk ve hacim etkilerini düzenler.
Yüzün ve detayın anatomik özelliklerini belirler.
Yüzün ve detayın karakteristik özelliklerini çizerek yansıtır.
Zaman, mekân ve olayları zihinde yorumlar.
Zaman, mekân, varlık ve olayları iki boyutta çözümler.
Zıt renkleri kullanarak görsel çalışmalar yapar.
Zıtlık ilkesini kullanarak ritmik düzenlemeler yaparak yüzeyde hareket oluşturur
Zihinde figür, olay ve mekân ilişkisini çözümler.
Zihinde obje ve mekân ilişkisini tasarlar.
41
B. İŞİTSEL SANATLAR (MÜZİK)
“Değer”i insana özgü bir kavram olması açısından sorgular.
“Estetik nesne” ve “estetik özne” kavramlarından hareketle “güzel” kavramına ulaşır.
“Estetik özne”, “estetik nesne” kavramlarını felsefi açıdan sorgular.
“Güzel” kavramının göreceliliğini sorgular.
“Güzel” ve “beğeni duygusu” arasında bağlantı kurar.
“Güzel” ve “fayda” kavramlarını ayırt eder.
“Güzel” ve “hakikat” kavramları arasındaki farkları sorgular.
“Güzel” ve “yüce” kavramları arasındaki farkları örneklerle ortaya koyar.
“Sanat eseri” ile onu değerlendiren arasındaki ilişkiyi yorumlar.
“Sanat eseri”nin insan zekâsının yaratma faaliyeti olduğunu belirler.
“Sanat eseri”nin tek ve özgün olduğu fikrini sorgular.
Aksak ölçülerde yazılmış seviyesine uygun müziklerin ölçü sayılarını fark eder.
Aksak ölçüleri algılamaya yönelik kuvvetli ve hafif vuruşları fark eder.
Aksak ölçüleri tanır.
Alanı ile ilgili sanat eleştirilerini görsel, işitsel kaynaklardan takip eder.
Aralık alıştırmalarında doğru ses üretir.
Armonik la minörde düzeye uygun solfejleri okur.
Armonik la minörde, düzeyine uygun ezgi diktelerini yapar.
Armonik minör dizi kalıbını tanır.
Bağlı ses üretir.
Bağlı soluk alıştırmaları yapar.
Bağsız ses üretir.
Barok Dönem koro müziğinde ön plana çıkan müzik biçim ve türlerini tanır.
Barok Dönem koro müziğinin önemli bestecilerini tanır.
Barok Dönem koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.
Barok Dönem koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.
Barok Dönem müziğinin stil ve yorum özelliklerini ayırt eder.
Belirtilen dizilerdeki sesler arasındaki ilişkiyi görsel ve işitsel olarak ayırt eder.
Bildiği müziklere basit ritim eşlikleri yazmaktan hoşlanır.
Cümleleme alıştırmaları yapar.
Çabuk soluk alma alıştırmaları yapar.
Çalınan bir ezgiyi ölçü sayısına uygun olarak yazar.
Çalınan tartım cümlelerini yazar.
Çalışılan eserin ses yada görüntü kaydındaki seslendirmeyi nüans, tempo vb. özellikler
açısından kendi korosu ile karşılaştırır.
Çalışılan eserleri sahne performansı ile sergiler.
Çeneye hareketlilik kazandırma alıştırmaları yapar.
Çeşitli sanat tarzlarının ifade araçlarının anlatımdaki farklılıklarını belirler.
Çoksesli örnekler seslendirir.
Dalgalı soluk alıştırmaları yapar.
Diğer koro üyelerine saygı duyarak üzerine düşen görevleri yerine getirmeye istekli
olur.
Diğer partiler çalışılırken zihinsel söyleme yapar.
Dil ve konuşmanın toplumdaki önemini açıklar.
Dilimizdeki sözcüklerde vurgu noktalarını ayırt eder.
42
Dilin müziğe, müziğin dile etkilerini açıklar. Kendi konuşma tonunu tanır.
Dinlediği değişik türdeki müziklerden arşiv oluşturur.
Dinlediği değişik türdeki müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini açıklar.
Dinlediği eserin makamını ayırt eder.
Diyatonik ve kromatik dizileri görsel olarak tanır.
Dizek üzerinde temel işaretleri yazar.
Do majör diziyi inici ve çıkıcı olarak seslendirir.
Do majör diziyi inici ve çıkıcı olarak yazar.
Do majör ve la minörde ezgi tekrarları yapar.
Do majörde yazılmış olan düzeye uygun solfejleri okur.
Do majörde, düzeyine uygun ezgi diktelerini yapar.
Doğada sesin oluşumunu açıklar.
Doğal la minörde yazılmış olan düzeye uygun solfejleri okur.
Doğal la minörde, düzeyine uygun ezgi diktelerini yapar.
Doğal minör dizi kalıbını tanır.
Doğal solunum, konuşma solunumu ve şarkı solunumunu ayırt eder.
Doğal, armonik ve melodik laminör dizileri inici ve çıkıcı olarak seslendirir.
Doğal, armonik ve melodik laminör dizileri inici ve çıkıcı olarak yazar.
Doğru değerlendirme ile değer atfetme ve değer biçme arasındaki farklılığı belirler.
Doğru solunum için duruş pozisyonunu gösterir.
Doğru şarkı solunumu evrelerini tanır.
Dönemi koro müziği eserlerini seslendirir.
Duyduğu aralığı adlandırır ve seslendirir.
Düzeye uygun ritmik okuma alıştırmaları yapar.
Düzeyine uygun Klasik Dönem koro müziği eserlerini seslendirir.
Düzeyine uygun Orta Çağ koro müziği eserleri seslendirir.
Düzeyine uygun ritim tekrarları yapar.
Düzeyine uygun Romantik Dönem koro müziği eserleri seslendirir.
Düzeyine uygun Rönesans Dönem koro müziği eserleri seslendirir.
Düzeyine uygun yirminci yüzyıl koro müziği eserleri seslendirir.
Eksik ölçüyle yazılmış bir müzik parçasını görsel olarak fark eder.
Eksik ölçüyle yazılmış bir müzik parçasını seslendirir.
Entonasyon geliştirici alıştırmalar yapar
Entonasyonu etkileyen unsurları belirler.
Eser ile ilgili literatürü tarar.
Eserde verilmek istenen duygu ve düşünceyi sorgular.
Eseri eşliği ile birlikte seslendirir.
Eseri seslendirirken nüanslarına dikkat eder.
Eseri sözleri ile seslendirir.
Eseri, eşliği ile birlikte seslendirir.
Eseri, sözleri ile seslendirir.
Eserin bölümlerinde, müzikte verilmek istenen duyguyu yorumlar.
Eserin bölümlerini belirler.
Eserin nota isimleri ile tartımını okur.
Eserin notalarını seslendirerek solfejini yapar.
Eserin seslendirilişini yorumlar.
Eserin sözlerinde verilmek istenen duygu ve düşünceyi sorgular.
43
Eserin sözlerini nota sürelerine uygun okur.
Eserin stil ve yorum özelliklerini açıklar.
Eserin tek sesli, kanon, iki sesli, üç sesli, dört sesli, sololu, eşlikli ya da eşliksiz
oluşunu saptar.
Eserin tonunu, makamını, ölçü sayısı ve usulünü belirler.
Eserin türünü ve dönemini belirler.
Eserin yatay ya da dikey çoksesli oluşunu saptar.
Estetiğin kapsamının sınırlarını sorgular.
Estetiğin tarihî gelişimini özetler.
Estetik” kavramını felsefi açıdan sorgular.
Farklı ve tekrarlanan bölümlerden oluşan ritim kalıpları oluşturur.
Geleneksel Türk müziğinde kullanılan basit makamların oluşumunu açıklar.
Geleneksel Türk müziğinde kullanılan ses değiştirici işaretleri ve koma değerlerini
tanır.
Geleneksel Türk müziklerine ilişkin türleri ayırt eder.
Gereken süreden fazla yapılan ses alıştırmalarının sese verdiği olumsuz etkileri
açıklar.
Gittikçe hafifleyen soluk alıştırmaları yapar.
Gittikçe kuvvetlenen soluk alıştırmaları yapar.
Göreceliliği zaman, mekân ve toplumsal şartlar açısından sorgular.
Gruplar birlikte söylediğinde entonasyonuna dikkat eder.
Günümüzdeki sanatın popüler olan kısmıyla olmayanını ayırt eder.
Hafif soluk alıştırmaları yapar.
Halk türkülerinin yaşanmış öykülerini araştırır.
Halk türkülerinin yaşanmış öykülerini canlandırır.
Hüseyni makam dizisini seslendirir.
Hüseyni makam dizisini yazar.
Hüseyni makamında düzeyine uygun ezgi diktelerini yapar.
Hüseyni makamında yazılmış düzeyine uygun solfejleri okur.
Hüseyni makamının perde düzenini ve dizi seslerini tanır.
Hüseyni makamının seyrini, karar perdesini ve güçlüsünü tanır.
Hüseyni ve kürdi makamlarında ezgi tekrarları yapar.
İnsan sesinin fizyolojik gelişim ve değişim sürecini açıklar.
İnsanda sesin oluşumunu açıklar.
İnsanın başarılarını değerlerle ilişkilendirir.
İnsanın diğer (bilgi, bilim felsefe gibi) insani başarılarını göz önünde bulundurarak
“sanat” kavramını temellendirir.
İnsanın neden değerli olduğunu belirler.
İnsanın sanat yapmaktaki amacını sorgular.
İzlediği koronun türünü belirler.
Kadın ve erkek ses türlerini ayırt eder.
Kadın ve erkek ses türlerinin özelliklerini açıklar.
Kadın ve erkeklerde register bölgelerini tanır.
Karma soluk alıştırmaları yapar.
Kazanılan davranış ve alışkanlıkların topluma yansımalarını tespit eder.
Kendi dil ve konuşma bozukluklarını belirler.
Kendi dil ve konuşma bozukluklarını gidermeye yönelik alıştırmalar yapar.
44
Kendi dil ve konuşmasının kalitesini geliştirmeye yönelik alıştırmalar yapar.
Kendi oluşturduğu ezgileri seslendirir.
Kendi partisini doğru seslendirir.
Kendi ses genişliğini saptar.
Kendi sesinin alt ve üst sınırlarını genişletme alıştırmaları yapar.
Kendi sesinin karakteristik özelliğini geliştirici alıştırmalar yapar.
Kendi sesinin karakteristik özelliğini tanır.
Kısa ve kesik ses üretir.
Kısa ve kesik soluk alıştırmaları yapar.
Klasik Dönem koro müziğinde ön plana çıkan müzik biçim ve türlerini tanır.
Klasik Dönem koro müziğinin önemli bestecilerini tanır.
Klasik Dönem koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.
Klasik Dönem koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.
Konuşma tonunu yanlış kullanmanın olumsuz etkilerini açıklar.
Konuşmayı sürdürmek ve konuşmaya anlam katmak için duraklama yapar.
Koro çalışmalarında devamsızlığın sonuçlarına ilişkin tahminde bulunur.
Koro disiplinini, sahne hâkimiyetini ve görünümünü sorgular.
Koro disiplininin önemini açıklar.
Koro üyesi olarak korodaki varlığını sorgular.
Koro üyesi olarak ses sağlığını korumaya özen gösterir.
Koro ve şef arasında olması gereken sıkı bağ ve uyumu açıklar.
Koronun başarısı ve hedefe ulaşması için sorumluluk almaya istekli olur.
Koronun kendisine kazandırdığı davranış ve alışkanlıkları sorgular.
Koronun seslendirdiği eserlerin dönemine, stil ve yorum özelliklerine uygun
seslendirilip seslendirilmediğini sorgular.
Koronun ve kendisinin sahne performansını değerlendirir.
Koro-şef uyumunu sorgular.
Koroyu diksiyon ve artikülasyon açısından değerlendirir.
Koroyu ritmik beraberlik, ses teknikleri, entonasyon, koro tınısı ve homojenliği
açısından değerlendirir.
Kuvvetli soluk alıştırmaları yapar.
Küçük ikili, büyük ikili, küçük üçlü, büyük üçlü, tam dörtlü, artık dörtlü, tam beşli,
eksik beşli, küçük altılı, büyük altılı, küçük yedili, büyük yedili ve oktav aralıkların
kuruluş yapısını yatay ve dikey olarak tanır.
Kürdi makam dizisini seslendirir.
Kürdi makam dizisini yazar.
Kürdi makamında düzeyine uygun ezgi diktelerini yapar.
Kürdi makamında yazılmış düzeyine uygun solfejleri okur.
Kürdi makamının perde düzenini ve dizi seslerini tanır.
Kürdi makamının seyrini, karar perdesini ve güçlüsünü tanır.
Majör dizi kalıbını tanır.
Majör dizi, doğal minör dizi, armonik minör dizi ve melodik minör diziyi işitsel olarak
ayırt eder.
Majör ve minör tonaliteyi ayırt eder.
Markato ses üretir.
Melodik la minörde düzeye uygun solfejleri okur.
Melodik la minörde, düzeyine
Melodik minör dizi kalıbını tanır.
45
Müziğin diğer sanatlarla ilişkisini kavrar.
Müzik cümlesinde soluk yenileme alıştırmaları yapar.
Müzik çalışmalarını sergiler
Müzik yazısında kullanılan temel işaretleri tanır.
Müzikte dizileri tanır.
Müzikte tonalite kavramını açıklar.
Oktav alıştırmaları yapar.
Orta Çağ koro müziğinde ön plana çıkan müzik biçim ve türlerini tanır.
Orta Çağ koro müziğinde önemli bestecileri tanır.
Orta Çağ koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.
Orta Çağ koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.
Orta Çağ ve Rönesans Dönemi müziğinin stil ve yorum özelliklerini ayırt eder.
Orta Çağ, Rönesans Dönemi, Barok ve Klasik Dönem müziğinin stil ve yorum
özelliklerini ayırt eder.
Orta kuvvette soluk alıştırmaları yapar.
Öğrenme sürecindeki gelişimini sorgular.
Ölçü sayılarına uygun olarak ritmik ve ezgisel okuma yapar.
Psikolojik durumların sese yansımalarını açıklar.
Register birleştirme alıştırmaları yapar.
Rezonans alıştırmalarında doğru sesi üretir.
Rezonans bölgelerini tanır.
Ritmik soluk alıştırmaları yapar.
Romantik Dönem koro müziğinde ön plana çıkan müzik biçim ve türlerini tanır.
Romantik Dönem koro müziğinin önemli bestecilerini tanır.
Romantik Dönem koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.
Romantik Dönem koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.
Rönesans Dönemi koro müziğinde ön plana çıkan müzik biçim ve türlerini tanır.
Rönesans Dönemi koro müziğinde önemli bestecileri tanır.
Rönesans Dönemi koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.
Rönesans Dönemi koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.
Ruhsal ve bedensel rahatlamanın şarkı solunumundaki önemini açıklar.
Sanat ” kavramını günlük yaşamdaki ve felsefi anlamı ile sorgular.
Sanat bilgisinin insan için önemini ve değerini ortaya koyar.
Sanat eğitiminin sanatı algılamaya olan etkilerini belirler.
Sanat eserlerinin değerlendirilmesindeki farklılıkları sorgular.
Sanat eserlerinin kişi değerleriyle ilgisini kurar.
Sanat ve zanaat arasındaki farkı belirler.
Sanat” ve “güzel” kavramları arasında ilişki kurar.
Sanatçı” ve “sanat eseri” arasında ilgi kurar.
Sanatın bir insan başarısı olarak değerini sorgular.
Sanatın tarzı ve dilinin, çeşitli dönemler bakımından neden farklılaştığını tespit eder.
Ses sağlığının önemini açıklar.
Ses sınırlarını zorlayıcı hareketlerden kaçınır.
Ses ve çalgı grupları oluşturur.
Ses ve solunum organları hastalıklarının nedenlerini açıklar.
Ses ve solunum organları hastalıklarının sese verebileceği zararları ve korunma yollarını açıklar.
46
Sese hız kazandırma alıştırmaları yapar.
Sese zarar veren dış etkenleri sorgular.
Sesindeki gelişim ve değişim sürecini açıklar.
Sesine uygun konuşma tonunu kullanır.
Seslendirme tekniği ile ilgili gerekli belirlemeleri yapar.
Soluk alma, soluk tutma ve soluk verme alıştırmaları yapar.
Soluk fırlatma alıştırmaları yapar.
Solunum çeşitlerini örneklendirir.
Solunum, titreşim ve yankı sisteminde yer alan organları tanır.
Solunum, titreşim ve yankı sisteminde yer alan organların sesin oluşumunda oynadığı
rolü açıklar.
Söylerken grubu ile olan uyumunu dengeler.
Söylerken kendi sesini dinler.
Söylerken koro ile olan uyumuna dikkat eder.
Tabiatta ve sanatta “güzel” arasındaki farkı yorumlar.
Takım ruhunun, birlikte çalışmanın ve söylemenin güzelliğini açıklar.
Takım ruhunun, birlikte çalışmanın ve söylemenin güzelliğini açıklar.
Temel müzik yazı ve öğelerini kullanır.
Tonlama alıştırmaları yapar.
Tonlamanın önemini açıklar.
Toplum hayatımızda önemli yer tutan marşlarımızı doğru söyler.
Tutan seslerle sesli harf değişimi yapar.
Türk toplum ve topluluklarının müzik kültürlerinden uygun örnekleri dinlemekten
hoşlanır
Uluslararası müzik türlerinden eserleri dinlemekten ve çalmaktan hoşlanır.
Ünlü sesleri boğumlama alıştırmaları yapar.
Ünlü seslerin oluşumunu ve boğumlanmasını açıklar.
Ünsüz sesleri boğumlama alıştırmaları yapar.
Ünsüz seslerin oluşumunu ve boğumlanmasını açıklar.
Verdikleri konserlerle koroların ülkenin müzik kültürüne etkilerini yorumlar.
Vurgulama alıştırmaları yapar.
Vurgulamanın önemini açıklar.
Yatay ve dikey aralıkların oluşumunu açıklar.
Yazılı bir eser üzerindeki temel işaretleri gösterir.
Yirminci yüzyıl koro müziğinde ön plana çıkan müzik akımlarını tanır
Yirminci yüzyıl koro müziğinin geçmiş dönemlerle etkileşimlerini açıklar.
Yirminci yüzyıl koro müziğinin önemli bestecilerini tanır.
Yirminci yüzyıl koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.
Yirminci yüzyıl koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.
Yurdumuzdaki müzik türlerinden eserler seslendirir.
47
C. DİL SANATLARI
Açık oturum konusunun önceden belirlenmesi ve duyurulmasının yararını sorgular.
Açık oturum sonunda forum düzenlenebileceğini örneklerle gösterir.
Açık oturumda başkanın rolünü belirler.
Açık oturumda dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.
Açık oturumda ele alınan konunun işleniş tarzını belirler.
Açık oturumda görev alır.
Açık oturumda kullanılan anlatım türlerini belirler.
Açık oturumun düzenleneceği mekânın özelliklerini belirler.
Açıklayıcı anlatımda dil ve anlatım özelliklerini belirler.
Açıklayıcı anlatımla metin oluşturur.
Açıklayıcı anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini belirler.
Açıklık, akıcılık, duruluk bakımlarından aynı oturumda konuşan kişilerin
konuşmalarını değerlendirir.
Aile başta olmak üzere sosyal kurumlardaki her türlü değişmenin sahnede gösterilip
gösterilmediğini sorgular.
Aktif olarak dinler.
Alay, hiciv ve kara mizahı karşılaştırır.
Ana düşünce etrafında çeşitli düşünce, bilgi ve bulguları birleştirerek metin oluşturur.
Ana düşünce etrafında dile getirilen diğer düşüncelerin nasıl birleştirildiğini açıklar.
Ana düşünce terimiyle ne ifade edilmek istendiğini açıklar.
Ana düşüncenin özelliklerini belirler.
Ana düşünceyle metnin kaleme alındığı dönem arasında ilişki kurar.
Anadolu coğrafyası ve insanının edebî eserlerde nasıl ve niçin ele alındığını açıklar.
Anadolu’da Türkçenin yazı dili olarak gelişimini açıklar.
Anı ile otobiyografiyi karşılaştırır.
Anı metinlerinde dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.
Anı yazar.
Anı yazarlarının yararlandığı kaynakları belirler.
Anıları akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Anıları yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Anıların ortak özelliklerini belirler.
Anlam ve yorum ilişkisini belirler.
Anlamlı kümelerin metnin iletisiyle ilişkisinin yazılı veya şematik ifadesinin metnin
plânı olduğunu kavrar.
Anlatıcının anlatmada, tahlilde, tasvirde dile yüklediği değerleri araştırır.
Anlatıcının bakış açısını ve özelliklerini belirler.
Anlatıcının dolaylı ve doğrudan ifade ettiği her düzeydeki sözlü veya yazılı anlatımın
özelliklerini belirler.
Anlatıcının soyut ve somut olarak ifade ettiği her düzeydeki sözlü veya yazılı
anlatımın özelliklerini belirler.
Anlatıcının, bakış açısını ve özelliklerini kavrar.
Anlatılanları dinler.
Anlatım türlerini gruplandırır.
Anlatım türlerinin oluşumunu kavrar.
Anlatımda “tema” ve “konu” arasındaki ilişkiyi açıklar.
Anlatımda bağdaşıklığın önemini belirler.
48
Anlatımda bakış açısının rolünü belirler.
Anlatımda bulunması gereken temel özellikleri örneklerle açıklar.
Anlatımın nasıl oluştuğunu belirler.
Anlatma esasına bağlı edebî metinlerin bu dönemde teknik olgunluk kazandığını
örneklerle açıklar.
Anlatmada ve göstermede, dilde ve ifade biçiminde gerçekleşen değişiklikleri örnekler
vererek açıklar.
Anlatmada ve göstermede, dilde ve ifade biçiminde gerçekleşen değişiklikleri fark
eder.
Anlatmaya bağlı edebî metinleri, daha önceki dönemlere ait aynı tarz metinlerle
karşılaştırır.
Anlatmaya bağlı metinlerde dilin hangi işlevlerinin ön plana çıktığını belirler.
Anlatmaya bağlı metinlerde temaların özelliklerini belirler.
Anlatmaya bağlı metinleri okuma ve çözümlemede dikkat edilmesi gereken hususları
açıklar.
Anlatmaya bağlı metinlerin hangi edebî türleri oluşturduğunu belirler.
Anonim şiire mısra örgüsü, kafiye düzeni ve konusuna göre hangi adların verildiğini
açıklar.
Anonim şiiri yorumlar.
Anonim şiirin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.
Anonim şiirin müzikle ilişkisini açıklar.
Anonim şiirin temasını bulur.
Anonim şiirin yapısını çözümler.
Anonim şiirinde ahenk öğelerini belirler.
Anonim şiirleri divan şiirleriyle karşılaştırır.
Anonim şiirlerin hangi adlarla gruplandığını belirler.
Araştırma sonucuna göre yeni fikirler geliştirir.
Araştırmada çıkan sonucu test eder.
Araştırmada yapılacakları planlar.
Âşık tarzı halk şiirinin ahenk özelliklerini belirler.
Âşık tarzı halk şiirinin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.
Âşık tarzı halk şiirinin temasını bulur.
Âşık tarzı halk şiirlerinin yapı özelliklerini çözümler.
Âşık tarzında söylenmiş şiirleri, anonim, divan ve okuduğu günümüz şiirleriyle
karşılaştırır.
Aynı ana düşünceden hareketle bir çok metnin yazılıp yazılamayacağını açıklar. Ana
düşünce-yazar-okuyucu ilişkisini belirler.
Aynı dili konuşan insan topluluklarının ortak kültür değerlerini paylaştıklarını
açıklayan örnekler verir.
Aynı dili konuşan insan topluluklarının ortak kültür değerlerini paylaştıklarını sezer.
Aynı düşüncenin farklı cümlelerle ifade edilebileceğini örnek vererek açıklar.
Aynı sempozyumda sunulan farklı konuşma metinlerini tutarlılık, açıklık, akıcılık
bakımlarından değerlendirir.
Aynı temada farklı anlatım türlerini kullanarak kısa metinler yazar.
Aynı temada farklı türlerde metinler yazılabileceğini örneklerle açıklar.
Batı düşüncesine, yaşama biçimine ve batıda gerçekleştirilen bilimsel gelişmelere ilgi duyulma nedenlerini açıklar.
49
Batı uygarlığında göstermeye bağlı edebî metinlere toplu hâlde “tiyatro”,“drama”,
“dramatik edebiyat” adları verildiğini açıklar.
Batı uygarlığında göstermeye bağlı edebî metinlere toplu hâlde “tiyatro”, “drama”,
“dramatik edebiyat” adları verildiğini kavrar.
Batıcılık, Osmanlıcılık, İslâmcılık ve Türkçülüğe ait düşünce, etkinlik ve arayışların
millî devlet fikri ve endişesi etrafında kendiliğinden oluştuğunu açıklar.
Beğendiği anlatma esasına bağlı metinleri çözümler.
Beğendiği anlatma esasına bağlı metinleri değerlendirir.
Beğendiği anlatma esasına bağlı metinlerle antoloji oluşturur.
Beğendiği konferansçıların özelliklerini sıralar.
Beğendiği manzumelerden antoloji oluşturur.
Beğendiği öğretici metinleri çözümler ve değerlendirir.
Beğendiği öğretici metinlerle antoloji oluşturur.
Betimlemelerin kullanıldığı metin türlerini belirler.
Betimleyici metinler yazar.
Betimleyici metinlerin ortak özelliklerini belirler.
Beyitlerde ve bentlerde dile getirilen duygu ve düşüncenin zamanımız şiirlerinde de
ele alınıp alınmadığını belirler.
Bildirdiği duygu, düşünce ve kavramlara göre cümlelerin işlevlerini belirler.
Bilgi edinme kaynaklarını belirler.
Bilim ile güzel sanatların farklılığını belirler.
Bilimsel makalelerde kullanılan anlatım türlerini belirler.
Bilimsel makaleleri açıklık, akıcılık, duruluk ve tutarlılık yönlerinden değerlendirir.
Bilimsel yaklaşımlara göre araştırmayı planlar.
Bilimsel yazı hazırlar.
Bilimsel yazılarda dilin işlevlerini belirler.
Bilimsel yazılarda ön hazırlığın gerekliliğini ve hazırlıkla ilgili esasları belirler.
Bilimsel yazıları karşılaştırır.
Bilimsel yazıların amaçlarını belirler.
Bilimsel yazıların yapı özelliklerini belirler.
Bir anlatım birimi olarak paragrafın oluşumunu açıklar.
Bir cümlede veya metinde bırakılan boşlukları uygun şekilde tamamlar.
Bir dilin ses terbiyesi ve konuşma biçiminin tarihi zamanın akışı içinde insani ilişkiler
çevresinde gerçekleştiğini sezer.
Bir fikre, çok farklı açılardan bakar.
Bir konu veya tema ile ilgili düşüncelerini açıklar.
Bir metni ana fikrini belirlemek için okur.
Bir metni değişik amaçlar belirleyerek okur.
Bir metni hangi yönlerden inceleyeceğini belirler.
Birden çok yazar tarafından hazırlanan bilimsel makalede yazar adlarının sıralanış
tarzını belirler.
Bireyin duyarlılığını esas alan sanatçıların, Batı’da gelişen edebî akımlardan nasıl ve
niçin yararlandığını açıklar.
Bireyin iç dünyasını esas alan yazarların yöneldiği konuları belirler.
Bireysel duygu ve düşüncelerin şiirde işlenmesine önem verilip verilmediğini
sorgular.
Biyografi yazar.
Biyografilerde dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.
50
Biyografileri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Biyografilerin kültür tarihindeki yerini ve önemini belirler.
Biyografilerin ortak özelliklerini belirler.
Bulduğu bilgileri yeni alanlarda kullanır.
Bulduğu bilgileri uygun formda sunar.
Bulguları uygun bir dille ifade eder.
Bulguların beklentileri karşılayıp karşılamadığına karar verir.
Bulgularla asıl fikrin bağlantısını kurar.
Bulunduğu ortama uygun olarak konuşma biçimini belirler.
Coğrafi ve siyasi ayrımdan kaynaklanan farklılıkları belirler.
Coşku ve heyecana bağlı anlatım türleriyle metin oluşturur.
Coşku ve heyecana bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerde kimin duygularından söz
edildiğini belirler.
Coşku ve heyecana bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerin kim için yazıldığını
sorgular.
Coşku ve heyecana bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini fark
eder.
Coşku ve heyecana bağlı sanat metinlerinin özelliklerini belirler.
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının oluşumunu açıklar.
Cumhuriyet Döneminde edebî metinlerin sosyal ve siyasi olaylarla ilişkisini
değerlendirir.
Cumhuriyet Döneminde edebî metinlerin sosyal ve siyasi olaylarla zaman içinde
zenginleştiğine örnekler verir.
Cumhuriyet Döneminde edebiyatımızın farklı yönlerden nasıl geliştiğini açıklar.
Cumhuriyet Döneminde halk şiirinin en önemli temsilcilerini belirler.
Cumhuriyet Döneminde memleket edebiyatı zevkinin nasıl ortaya çıktığını ve
geliştiğini açıklar.
Cumhuriyet Döneminde tercih edilen hikâye tarzlarını belirler.
Cumhuriyet Dönemine ait incelediği öğretici metinleri zihniyet, yapı, tema ve anlatım
bakımından karşılaştırır.
Cumhuriyet döneminin siyasi, sosyal ve fikrî temellerini açıklar.
Cumhuriyetin ilk dönemlerinde memleket edebiyatı zevkinin hâkim olmasının
sebeplerini ve sonuçlarını açıklar.
Cümlede anlamın oluşumunu açıklar.
Cümlenin metinde tamamlanan bir anlam birimi olduğunu fark eder.
Çeşitli dönemlere ait metinleri inceler.
Çeşitli dönemlere ait şiirleri ses ve ritim özellikleri bakımından karşılaştırır.
Çeşitli dönemlere ait şiirleri şiir dili bakımından karşılaştırır.
Çıkabilecek sorunları göz önüne alır.
Çözüm aşamasında elde edilen verileri ve bilgileri değerlendirir.
Çözümleme ve araştırmada ne kadar ve hangi özellikte kanıt toplanması gerektiğini
belirler.
Çözümün anlam ve değerini ortaya koyar.
Deneme ile sohbeti karşılaştırır.
Deneme yazar.
Deneme yazarının özelliklerini açıklar.
Denemelerde kullanılan dil ve anlatımın özelliklerini belirler.
Denemeleri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir. 51
Denemeleri konularına ve yazılış amaçlarına göre gruplandırır.
Denemelerin ortak özelliklerini belirler.
Denemeyle makalenin farklılıklarını sorgular.
Destan döneminde sürdürülen hayatla şiir arasındaki ilişkiyi yorumlar.
Destan dönemine özgü özelliklerin yazılı eserlere nasıl yansıdığını açıklar.
Destan dönemini belirleyen zihniyet ve beğeninin özelliklerini açıklar.
Destanın dil ve anlatım özelliklerini açıklar.
Destanın işleviyle ilgili sonuçlar
Destanın oluşumuyla ilgili açıklamalar yapar.
Destanın temasını bulur.
Destanın yapısını çözümler.
Destanın, dönemin tarihî, siyasi ve kültürel yapısıyla ilişkisini sorgular.
Destanları bugünkü olay esasına bağlı diğer metinlerle karşılaştırır.
Destanları karşılaştırır.
Destansı anlatım ile destanlar arasındaki ilişkiyi sorgular.
Destansı anlatımda ele alınan konuları belirler.
Destansı anlatımdan hangi metin türlerinde yararlanılabileceğini belirler.
Destansı anlatımla metin oluşturur.
Destansı anlatımla oluşmuş metinlerin ortak özelliklerini belirler.
Diğer bilim ve bilgi alanlarının ortaya koyduğu sonuçların, edebiyatın gerçekliğine
kaynaklık ettiğini kavrar.
Dil ailelerinin oluşumunu açıklar.
Dil ögelerinin dile getirdikleri husus ve durumlar arasında anlam bağlantıları ve
ilişkileri kurar.
Dil ve zevkte Cumhuriyet Döneminin yansımalarını belirler.
Dil zevkini geliştirir.
Dilde değişme ve gelişmede geniş kitlenin ve aydınların tercihlerinin rolünü açıklar.
Dilekçe yazar.
Dilin bireysel kullanımda kazandığı özellikleri belirler.
Dilin farklı kullanıldığı metinleri karşılaştırır.
Dilin farklı olarak kullanıldığı metinleri karşılaştırır.
Dilin günlük kullanımıyla bilim, felsefe ve edebiyat eserlerindeki kullanım
farklılıklarını sebepleriyle açıklar.
Dilin günlük kullanımıyla bilim, felsefe ve edebiyat eserlerindeki kullanım
farklılıklarını belirler, bunların sebeplerini açıklar.
Dilin insan ve toplum hayatındaki yerini ve önemini kavrar.
Dilin işlevlerini açıklar.
Dilin kültür taşıyıcısı rolünü belirler
Dilin tarihî ve sosyal yönünü açıklar.
Dilin ve anlatımın açık, tutarlı anlaşılır olup olmadığını fark eder.
Dilin, kültür alanının oluşumundaki rolü ve değerini fark eder
Dilin, kültür alanının oluşumundaki rolü ve değerini örneklerle açıklar.
Dilini ve millî kültürünü tanıtır.
Dil-insan ilişkisini belirler.
Dil-kültür ilişkisini belirler.
Dille gerçekleştirilen iletişimle diğer iletişimler arasındaki farklılıkları sezer.
Dille gerçekleştirilen sanat etkinliklerini gruplandırır.
52
Dille gerçekleştirilen sanatlarla ses, renk, çizgi ve hareketle gerçekleştirilen sanatlar
arasındaki farklılıkları belirler.
Dillerin sınıflandırılmasında esas alınan ölçütleri kavrar.
Dinî-tasavvuf şiirin yapısını çözümler. Tasavvuf şiirinin yapı özelliklerinin
çözümlenmesinde;
Dinî-tasavvufi şiiri yorumlar.
Dinî-tasavvufi şiirin ahenk özelliklerini belirler.
Dinî-tasavvufi şiirin dil ve anlatım özelliklerini belirler.
Dinî-tasavvufi şiirin kendinde hissettirdiklerini açıklar.
Dinî-tasavvufi şiirin temasını bulur.
Dinî-tasavvufi şiirin yazılış amacını açıklar.
Divan şiirinde ahengi sağlayan öğeleri belirler.
Divan şiirinde Farsça ve Arapçadan kelime alınış sebeplerini sorgular.
Divan şiirinde temaların özelliklerini belirler.
Divan şiirinin ahenk öğelerini belirler.
Divan şiirinin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.
Divan şiirinin hedef okuyucu kitlesini belirler.
Divan şiirinin temasını bulur.
Divan şiirinin yapı özelliklerini çözümler.
Divan şiirlerini destan dönemi şiirleriyle karşılaştırır.
Divanü Lügâti’t-Türk’ün edebiyatımızdaki yeri ve değerini açıklar.
Doğru ve anlamlı sorular sorarak problemi fark eder.
Dönemi temsil eden edebî şahsiyetleri araştırır.
Dönemi ve akımı temsil eden yazar ve şairleri araştırır.
Dönemlerin edebî dilini değerlendirir.
Dramatik örgüden hareketle metnin temasınıbulur, özelliklerini belirler.
Dramatik örgüyü meydana getiren parçalar arasındaki ilişkiyi belirler.
Dramlarda, başka bir deyişle tiyatro metinleri ve dramatik metinlerde göstermenin ve
anlatmanın rolünü ve değerini belirler.
Duygu ve düşüncelerini bir paragrafta ifade eder.
Duygu, düşünce, hayal ve isteklerini açık ve anlaşılır bir şekilde eksiksiz ifade eder.
Duyguların dile getirilişinde başvurulan ifade biçim ve kalıplarını açıklar.
Düşsel anlatımın hangi metin türlerinde kullanıldığını belirler.
Düşsel anlatımla gelecekten söz eden anlatımı karşılaştırır.
Düşsel anlatımla metin oluşturur.
Düşsel anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini belirler.
Düşsel yazılarla düşsel olmayan kurmaca yazıları tema, yapı bakımlarından
karşılaştırır.
Düşüncelere bütünsel bakar.
Düşüncelerini başkalarıyla tartışır.
Düşüncelerini doğru ifade kurallarına göre yazar.
Düşüncelerini kavram haritalarıyla ve grafiklerle açıklar.
Düşüncelerini paylaşır.
Düşüncelerini sözlü ve yazılı olarak ifade eder.
Düz yazıyla yazılan anlatmaya bağlı metinlerde, manzum kısımların işlevini belirler.
Edebî dönemleri belirleyen hâkim zihniyeti açıklar.
Edebî dönemlerin zihniyetle ilişkisini kavrar.
53
Edebî dönemlerin zihniyetle ilişkisini sorgular
Edebî dönemlerin, eserlerin ve sanatçıların tarih içindeki yeri ve değerini fark eder.
Edebî eserlerde yapı ve temaların tarih içinde geliştiğini keşfeder.
Edebî eserlerin yazıldığı dönemi temsil eden belge olma niteliğini sorgular.
Edebî eserlerin yazıldıkları dönemi yansıtan tarihî belge olduklarını kavrar.
Edebî gerçekliğin niteliğini kavrar.
Edebî metinde anlamın bağlamla ilişkisini açıklar.
Edebî metinler (sanat metinleri) ile öğretici metinler arasındaki farklılıkları belirler.
Edebî metinlerde dilin hangi işlevde kullanıldığını açıklar.
Edebî metinlerde geniş halk kitlesinin zevki ve yaşama tarzından nasıl ve niçin
yararlanıldığını açıklar.
Edebî metinlerin kurmaca olduğunu fark eder.
Edebî metinlerin kurmaca olduğunu örnekler vererek açıklar.
Edebî metinlerin varlık nedenlerini açıklar.
Edebî metnin bir sistem olduğunu kavrar.
Edebî metnin bir sistem olduğunu örneklerle açıklar.
Edebî metnin gerçeklikle ilişkisini örneklerle açıklar.
Edebî metnin her okunduğunda yeni anlamlar kazandığını açıklar.
Edebî metnin her okunduğunda yeni anlamlar kazanıp kazanmadığını belirler.
Edebî metnin kendinden önce ve sonra yazılan metinlerle ilişkisini açıklar.
Edebî metnin konusunu belirler.
Edebî metnin oluşmasına sebep olan temel ifade tarzlarını belirler.
Edebî metnin organik bir birlik olduğunu örneklerle açıklar.
Edebî metnin özel bir iletişim aracı olduğunu fark eder, edebî metni diğer iletişim
araçlarıyla karşılaştırır.
Edebî metnin özel bir iletişim aracı olduğunu fark eder, metni diğer iletişim araçlarıyla
karşılaştırır
Edebî metnin tikelde tümeli temsil ettiğini örneklerle açıklar.
Edebî metnin yan anlam değeri bakımından zengin olduğunu açıklar.
Edebî metnin yan anlam değeri bakımından zengin olduğunu sezer.
Edebî metnin yazıldığı dönemin özelliklerinden ve o dönemdeki her türlü gerçeklikten
nasıl yararlandığını açıklar.
Edebî metnin, yazıldığı dönemle ilişkisini açıklar.
Edebiyat tarihinin hangi konuları incelediğini açıklar.
Edebiyat tarihinin incelediği konuları açıklar
Edebiyat tarihinin uygarlık tarihi içindeki yerini açıklar.
Edebiyatın diğer bilim ve bilgi alanlarının ortaya koyduğu verilerden nasıl
yararlandığını fark eder.
Edebiyatın dille gerçekleştirilen güzel sanat etkinliği olduğunu metinlerden örnekler
vererek açıklar.
Edebiyatın dille gerçekleştirilen güzel sanat etkinliği olduğunu fark eder.
Edebiyatın güzel sanatlar içerisindeki yerini fark eder.
Edebiyatın insanı konu alan diğer bilim dallarıyla ilişkisini belirler.
Edebiyatta Tanzimat’ın ne zaman ve niçin başladığını açıklar.
Eleştirel düşünme, fikir oluşturma için okur.
Eleştirel yorumcunun hangi sebeplerle metinde yeni ve farklı anlamlar bulduğunu
açıklama zorunda olduğunu fark eder.
Eleştiri metni yazar.
54
Eleştiri yazarlarının özelliklerini belirler.
Eleştiri yazılarını, ele aldıkları konu ve ele alış biçimleri bakımlarından değerlendirir.
Eleştiri yazılarını, yazarın eser karşısındaki tavır ve tutumuna göre değerlendirir.
Eleştiri yazılarının ortak özelliklerini belirler.
Eleştiri yazılarıyla denemeleri karşılaştırır.
Eleştirileri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Eleştirileri yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Emredici anlatımla metin oluşturur.
Emredici anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini açıklar.
Emredici metinlerde dilin kullanım özelliklerini belirler.
Emredici metinlerin işlevlerini belirler.
Epik tiyatroda sahnelerin nasıl düzenlendiğini sorgular.
Eserin edebiyat tarihimizdeki yeri ve değerini açıklar.
Eserin edebiyat tarihimizdeki yerini açıklar.
Eserle yazar arasındaki ilişkiyi belirler.
Eski Türklerde şairlerin görev ve işlevini açıklar.
Fabl ile masalı karşılaştırır.
Fabl yazar.
Fablda temanın özelliklerini belirler.
Fablı akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Fablı yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Fablın dil ve anlatım özelliklerini değerlendirir.
Fablın yapı özelliklerini çözümler.
Fablların ortak özelliklerini belirler.
Farklı betimleme tarzlarını belirler.
Farklı dönemlere ait tiyatro metinlerini çözümler.
Farklı dönemlere ait tiyatro metinlerini değerlendirir.
Farklı dönemlere ait tiyatro metinlerinin özelliklerini belirler.
Farklı düşünceyi geliştirme yollarından yararlanarak kısa metinler yazar.
Farklı kuruluş özelliği taşıyan olumlu ve olumsuz cümlelerle kısa metinler yazar.
Farklı öğretici metinleri yapı, ana düşünce, anlatma tarzı, dil ve anlatım bakımından
inceler/karşılaştırır.
Farklı sıfat türlerini kullanarak metin oluşturur.
Farklı türlerdeki mektup metinlerinden hareketle mektupların özelliklerini belirler.
Farklı uygarlıkların ve tarihî dönemlerin Türk edebiyatı üzerindeki etkilerini
karşılaştırır.
Fıkra ile makale arasındaki farklılıkları belirler.
Fıkra yazar.
Fıkra yazarının özelliklerini belirler.
Fıkralarda mizahı sağlayan ögeleri belirler.
Fıkraları akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Fıkraları yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Fıkraların ortak özelliklerini belirler.
Forum başkanının özelliklerini ve görevlerini belirler.
Forum düzenlemedeki esasları belirler.
Forum ve paneli karşılaştırır.
Forumda görev alır.
55
Forumda kullanılan anlatım türlerini belirler.
Forumda kullanılan dilin işlevini belirler.
Forumda uzun konuşmaların, gereksiz hareket ve taşkınlıkların zararlı olduğunu
örneklerle gösterir.
Forumu açıklık, akıcılık, duruluk, yalınlık ve tutarlık bakımından değerlendirir.
Garip şiiriyle İkinci Yeni şiirini karşılaştırır.
Gazetelerde yayımlanan makaleleri, haberlerden ve gazetelerdeki diğer yazılardan
ayıran niteliklerin neler olduğunu sorgular.
Gazetenin öğretici metinler başta olmak üzere kültür ve edebiyatımızda yüklendiği
işlevlerini belirler.
Gelecekten söz eden anlatımda dil kullanımının özelliklerini kavrar.
Gelecekten söz eden anlatımın hangi metin türlerinde kullanıldığını belirler.
Gelecekten söz eden anlatımla metin oluşturur.
Gelecekten söz eden anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini belirler.
Geleneksel seyirlik oyunların toplumcu gerçekçi dikkatle yorumlandığını örneklerle
açıklar.
Gerektiğinde stratejileri ve plânları değiştirir.
Gezi yazılarını akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Gezi yazılarını yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Gezi yazılarının okuyucu üzerindeki etkisini sorgular.
Gezi yazılarının ortak özelliklerini belirler.
Gezi yazılarının yararlarını sıralar.
Gezi yazılarıyla anıları karşılaştırır.
Gezi yazısı yazar.
Gönderici-alıcı ilişkisinde göstergelerin yerini ve önemini fark eder.
Gördüğü bir resmi yorumlar.
Göstermeye bağlı edebî metinleri gruplandırır.
Göstermeye bağlı edebî metinlerin tarih içindeki gelişimini açıklar.
Göstermeye bağlı metinlerin hangi edebî türleri ve sahne sanatlarını oluşturduğunu
belirler.
Grafikleri yorumlayarak düzgün cümlelerle anlatır.
Grup içerisinde etkin bir şekilde arkadaşlarıyla etkileşimde bulunur.
Gündelik hayattaki olayları anlatmak üzere haber cümleleri kurarak kısa metinler
yazar.
Günlük ile anıyı karşılaştırır.
Günlük yazar.
Günlük yazma alışkanlığının yararlarını fark eder.
Günlükleri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Günlükleri yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Günlüklerin ortak özelliklerini belirler.
Günümüz şartlarını düşünerek İslami dönemdeki ilk
Güzel sanat eserlerinin özelliklerini açıklar.
Güzel sanatların hangi ölçütlere göre sınıflandığını belirler.
Güzel sanatların insan hayatındaki yerini ve önemini belirler.
Haber cümlelerinde zamanının nasıl bildirildiğini açıklar.
Haber cümlelerinin işlevlerini belirler.
Haber metinleri yazar.
Haber metinlerini akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
56
Haber metinlerini yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Haber yazılarında kullanılan dil ve anlatımın özelliklerini belirler.
Haber yazılarının ortak özelliklerini belirler.
Haberin; birey açısından önemini, sosyal, siyasal, kültürel ve günlük hayattaki yerini
belirler.
Halk arasından seçilmiş insanlara şiir deneden önem verildiğini açıklar.
Halk şairlerinin hangi sosyal çevrelerde nasıl yetiştiklerini açıklar.
Halk şairlerinin kendi eserleri yanında başka şairlerin eserlerini de naklettiklerini
açıklar.
Halk şairlerinin sözlü edebiyat geleneği ile ilişkisini belirler.
Halk şairleriyle kalem şairlerinin okuyucu ve dinleyiciyle iletişim tarzındaki
farklılıkları açıklar.
Halk şiiri zevkinin devam edip etmediğini sorgular.
Halk şiirinde, kişisel olanla soyut olanın birleşmesinde halk beğenisinin rolünü
örneklerle açıklar.
Halk şiirinden gelen öğeleri belirler.
Halk şiirinin temelindeki anlayışı belirler.
Halkın yaşama tarzından ve tarihten gelen değerlere önem verildiğini sezer.
Hangi metin türlerinde günlüklerden yararlanıldığını belirler.
Hangi metin türlerinde mizahtan yararlanıldığını belirler.
Hayal ettiklerini nasıl anlatacağını öğrenir.
Her dilin kendine ait bir şiir geleneği olduğunu fark eder.
Her dönemin kendine özgü bir ses ve ritim anlayışı olduğunu fark eder.
Her düzeydeki öğretici ve fayda sağlayan eserlerle sanat eserlerini birbirinden ayırır.
Her edebî metnin bir tema etrafında oluştuğunu örneklerle açıklar.
Her kavmin destan dönemi yaşayıp yaşamadığını sorgular.
Her metnin tamamlanmış bir yapı olduğunu keşfeder.
Her türlü durumu, görünüşü duyguyu ve düşünceyi farklı düzeylerde ifade eder.
Her yapıyı meydana getiren birimleri belirler.
Herhangi bir olay çevresinde oluşan edebî metinlerden hareketle metnin oluşmasına
imkân veren zihniyetini belirler.
Herhangi bir olay çevresinde oluşan edebî metinlerin yapısını çözümler.
Hikâye yazar.
Hikâyelerin dil ve anlatım özelliklerini belirler.
Hikâyelerin ortak özelliklerini belirler.
Hikâyenin bağlı olduğu geleneği açıklar.
Hikâyenin dil ve anlatım özelliklerini belirler. Kazanımın işlenişinde;
Hikâyenin temasını bulur.
Hikâyenin yapı özelliklerini değerlendirir.
Hikâyenin yapısını çözümler.
Hikâyeyi akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Hikâyeyi yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Hikâyeyi yorumlayarak güncelleştirir.
İfadenin gerektirdiği biçimde tonlama yapar.
İletişim aracı olarak gazetenin yüklendiği işlevleri açıklar.
İletişim ile teknolojik gelişme arasındaki ilişkiyi açıklar.
İletişimde anlatıcı ile anlatılan obje veya husus arasındaki ilişkinin anlatımı nasıl etkilediğini tartışır.
57
İletişimde bağlamın önemini fark eder.
İletişimde yer alan ögeleri belirler.
İletişimin önemini ve değerini sezer.
İncelediği anlatma esasına bağlı metinleri karşılaştırır.
İncelediği anlatmaya bağlı edebî metinden hareketle metnin oluşmasına imkân
sağlayan zihniyeti belirler.
İncelediği anonim halk şiirinden hareketle şiirin oluşmasına imkân sağlayan
zihniyetini belirler.
İncelediği âşık tarzı halk şiirinden hareketle şiirin oluşmasına imkân veren zihniyeti
belirler.
İncelediği Destan Dönemi şiirinden hareketle şiirin oluşmasına imkân sağlayan
zihniyeti belirler.
İncelediği Destan Dönemi şiirini yapısı bakımından çözümler.
İncelediği destan dönemi şiirinin ahenk öğelerini belirler.
İncelediği Destan Dönemi şiirinin temasını bulur.
İncelediği dinî-tasavvufi şiirden hareketle şiirin oluşmasına imkân veren zihniyeti
belirler.
İncelediği divan şiirinden hareketle şiirin oluşmasına imkân veren zihniyetini belirler.
İncelediği eleştiri yazılarında dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.
İncelediği fıkralarda dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.
İncelediği hikâye, roman ve tiyatro metninin yapısını, anlatımını, temasını birbiriyle
ilişkilendirerek yorumlar.
İncelediği hikâyeden hareketle yazarın fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda
bulunur.
İncelediği İslami Dönem ilk dil ve edebiyat ürünlerini dönemin tarihî, siyasi ve sosyal
yapısıyla ilişkilendirir.
İncelediği konferans metinlerini açıklık, akıcılık, duruluk, yalınlık ve tutarlılık
bakımından değerlendirir.
İncelediği masalın yapı özelliklerini çözümler.
İncelediği mektuplarda dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.
İncelediği metinde açıkça dile getirilmiş olanlarla, açıkça ifade edilmemiş olanları
anlam çevresinde ilişkilendirir.
İncelediği metinden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.
İncelediği metinden hareketle metnin sade ve sanatkârane oluşunun arkasında bir
kültür ve zevk farklılığının olduğunu açıklar.
İncelediği metinden hareketle öğretici metnin oluşmasına imkân veren zihniyetini
belirler.
İncelediği metinden hareketle şairin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda
bulunur.
İncelediği metnin temasını bulur.
İncelediği metnin yapısını çözümler.
İncelediği metnin yapısını, anlatımını, temasını birbiriyle ilişkilendirerek metni
yorumlar.
İncelediği öğretici metinlerin yazılış amaçlarını belirler.
İncelediği romanın dil ve anlatım özelliklerini değerlendirir.
İncelediği romanın yapı özelliklerini yorumlar.
İncelediği sagu ve koşuğun dil ve anlatım özelliklerini açıklar.
İncelediği şiirden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.
58
İncelediği şiiri Edebiyat-ı Cedide Dönemine ait şiirlerle karşılaştırır.
İncelediği şiiri yorumlar.
İncelediği Tanzimat Dönemi anlatmaya bağlı edebî metinlerinden hareketle metnin
oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.
İncelediği Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinden hareketle metnin oluşmasına
imkân sağlayan zihniyeti belirler.
İncelediği Tanzimat Dönemi şiirinden hareketle şiirin oluşmasına imkân
İncelediği tiyatro metninden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti
belirler.
İncelediği tiyatro metninin dil ve anlatım özelliklerini değerlendirir.
İncelenen destanlardan hareketle destanların özellikleriyle ilgili genellemele yapar.
İncelenen gezi yazısında dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.
İncelenen metnin yazıldığı dönemi belirler.
İncelenen şiiri yorumlar.
İnsan etkinliklerin güzel sanatlar içindeki yerini belirler.
İnsan etkinliklerinin güzel sanatlar içindeki yerini belirler.
İnsanın, her türlü birikimini dil aracılığıyla sonraki kuşaklara aktardığını örneklerle
açıklar.
İnsanın, her türlü birikimini dil aracılığıyla sonraki kuşaklara aktardığını kavrar.
İsimlerin kelime gruplarının oluşumundaki işlevini açıklar.
İslam kültürünün etkisiyle oluşan tasavvufun şiire yansıma tarzını sorgular.
İslami Dönem ilk dil ve edebiyat metinlerinin bağlı olduğu geleneği açıklar.
İslami Dönem ilk dil ve edebiyat metinlerinin dil, söyleyiş ve kültür özelliklerini
açıklar.
İslami Dönem ilk dil ve edebiyat ürünlerinde kullanılan lehçeyi belirler.
İslami Dönem ilk dil ve edebiyat ürünlerindeki kültürel farklılaşmayı örneklerle
açıklar.
İslami Dönem ilk dil ve edebiyat ürünlerinin edebiyat ve kültür tarihimizdeki yeri ve
değerini açıklar.
İslamiyet öncesi Türk kültürü ile İslam uygarlığı arasındaki etkileşimi açıklar.
İslamiyet’in kabulüyle Türk toplumunda görülen kültür farklılığını açıklar.
İslamiyet’in kabulüyle Türklerin sosyal, siyasi ve kültürel hayatındaki değişimi
açıklar.
İş mektubu yazar.
İşlemler sırasındaki çalışmaları gözlemler.
İyi bir paragrafta bulunması gereken özellikleri belirler.
İyi şiir okumada ahenk ve anlam ilişkisinin önemini örneklerle açıklar.
Kanıtlayıcı anlatımda dil kullanımının özelliklerini kavrar.
Kanıtlayıcı anlatımla metin oluşturur.
Kanıtlayıcı anlatımla yazılmış metinlerin ortak özelliklerini belirler.
Kanıtlayıcı, öğretici, açıklayıcı ve tartışmacı yazıları karşılaştırır.
Karşılaştırmanın işlevlerini belirler.
Kavram ve olguların başka kavram ve olgularla ilişkisini araştırır.
Kavram ve olguların sosyal yönünü belirler.
Kelime gruplarının oluşum biçimlerini açıklar.
Kelimede anlamın oluşumunu açıklar.
Kelimelerdeki anlam değişmelerini açıklar.
Kelimelerin anlam oluşturmada birbirleriyle ilişkilerini belirler.
59
Kelimelerin farklı anlam kazanmalarında nelerin etkili olduğunu belirler.
Kelimelerin sözlü ve yazılı iletişimde kazandığı farklı anlam değerlerini belirler.
Kelimelerin yan anlamlarını belirler.
Kelimenin ses ve anlam kaynaşmasından oluşan bir yapı olduğunu fark eder.
Kendi cümleleriyle metni doğru anladığına dair ifadeler kullanır.
Kendi düşüncelerinden yola çıkarak yeni ve farklı bilgiler üretir.
Kendisinin ve başkalarının yazdıklarını eleştirir.
Kimlerle mülakat yapılabileceğini belirler.
Kişi, zaman, mekân arasındaki ilişkileri açıklar.
Kişilerin benzerleriyle tarihte ve günümüzde karşılaşılıp karşılaşılmayacağını tartışır.
Kişilerin olay örgüsündeki işlevlerini belirler, tarihî, dinî ve mitolojik özelliklerini
açıklar.
Kişilerin temsil ettiği değer ve kavramları belirler.
Konferans hazırlama ve konferans vermenin usta-çırak geleneği içinde öğrenilecek
yönleri bulunduğunu belirler.
Konferans metni hazırlar ve sunar.
Konferans verecek kişinin hazırlık için yapması gerekenleri açıklar.
Konferans verilebilecek alanları belirler.
Konferansçının konferans esnasında dikkat etmesi gerekenleri açıklar.
Konferansla, söylevi; dilin işlevleri ve anlatım türü bakımından karşılaştırır.
Konferanslarda kullanılan anlatım türlerini sorgular.
Konferanslarda kullanılan dilin işlevini belirler.
Konferansta söylenenlerin bir tema çevresinde kendiliğinden birleşmesi gerektiğini
belirler.
Konu, tema ve olayı doğrulayan mantıksal sıralamayı yapar.
Konularına göre tiyatro metinlerini ayırır ve gruplandırır.
Konunun tarihçesini ya da gelişim sürecini araştırır.
Konuşma yazma amacını tartışır.
Konuşmacıların anlatım özelliklerini belirler,birbiriyle karşılaştırır.
Konuşmasında kelimeleri doğru telâffuz eder.
Konuşmasını açık ve anlaşılır yapar.
Konuşulurken söz hakkı verir.
Konuşurken beden dilini kullanır.
Konuyla ilgili tablo, grafik,yapıp bunları açıklar.
Köktürk Yazıtları’nın dil ve anlatım özelliklerini açıklar.
Köktürk Yazıtları’nın yazıldığı dönemle ilişkisini sorgular.
Köktürk Yazıtları’nın yazılı Türk edebiyatındaki önemini açıklar.
Kullanımdan kaynaklanan dil farklılıklarını açıklar.
Kutadgu Bilig’in yapı özelliklerini çözümler.
Makale yazar.
Makale yazarlarında bulunması gereken özellikleri belirler.
Makalelerde dilin nasıl ve hangi işlevde kullanıldığını belirler.
Makaleleri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Makaleleri yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Makalelerin ortak özelliklerini belirler.
Makalenin toplum hayatındaki rolünü sorgular.
Manzum hikâyeyi şiirden ayıran özellikleri açıklar.
60
Manzume ile şiir arasındaki farklılıkları açıklar.
Manzume ve şiirde kullanılan kavramların kullanım yerlerine göre anlamlarını açıklar.
Manzume ve şiirde, lirik, epik, dramatik, satirik, pastoral anlatımın değerini örnekler
vererek açıklar.
Masal yazar.
Masalı akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Masalı yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Masalların dil ve anlatım özelliklerini değerlendirir.
Masalların ortak özelliklerini belirler.
Masalların sanat metni oluş nedenlerini sorgular.
Mekânın anlatılmasında ve tanıtılmasında nelere, niçin önem verildiğini kavrar.
Mekânın benzerlerinin, yeryüzünde bulunup bulunmadığını tartışır.
Mekânın metindeki işlevini belirler, özelliklerini açıklar.
Mektupları akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Mektupları gruplandırır.
Mektupları yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Mensur şiir metni hakkında düşüncelerini ifade eder.
Mensur şiiri yorumlayarak günceleştirir.
Mensur şiirin dil ve anlatım özelliklerini belirler.
Mensur şiirin temasını bulur.
Mensur şiirin yapısını çözümler
Metin türlerinin oluşmasında anlatım türlerinin üstlendiği rolü belirler.
Metinde ahengi sağlayan ögeleri belirler.
Metinde gözlemin etkisini tartışır.
Metinde her parçayı bütünle bağı içinde anlamlandırır, bütünü parçayla parçayı da
bütünle dil, yapı ve anlam yönünden ilişkilendirir.
Metinde ikiliğin (eski-yeni) temada, dilde, ifade biçiminde varlığını hissettirdiğini
örneklerle açıklar.
Metinde kurmaca olanla olmayanı belirler.
Metinde somuta yönelik ifadelerden nasıl yararlanıldığını açıklar.
Metinde söylenen ile söylenmek istenenin farklılığını ayırt eder.
Metinde terim, kavram ve günlük hayatla ilgili gözlemlerden nasıl yararlanıldığını
belirler.
Metinde varoluşçu yazarların örnek alınıp alınmadığını sorgular.
Metinde varsa çelişen düşünceleri ve bu düşüncelerdeki anlam tutarsızlıklarını belirler.
Metinde yerli ve mahallî olan ögeleri ayırır.
Metindeki anlamın bilimsel eserlerin anlamlarından farklılığını araştırır.
Metindeki cümleleri kullanarak bilgileri birleştirir.
Metindeki düşünceleri değerlendirir.
Metindeki ifadenin kesin olup olmadığını tartışır.
Metindeki kişinin tarihle, sosyal hayatla ilişkisini sorgular.
Metindeki ögelerin ilişkilerini araştırır.
Metindeki ses, söz bilgisi ve cümle özelliklerini bulur.
Metindeki temel düşünceden hareketle, farklı anlatım biçimiyle farklı metinler
oluşturulup oluşturulamayacağını belirler.
Metinden etkilenme nedenini açıklar.
Metinden hareketle dönemin sosyal ve siyasî yapısıyla ilgili düşüncelerini paylaşır.
Metinden hareketle mensur şiirin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.
61
Metinden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.
Metinden hareketle şairin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.
Metinden hareketle şiirin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.
Metinden hareketle yazarın fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.
Metinle gelenek arasında ilişki kurar.
Metinle yazıldığı dönem arasında ilişki kurar.
Metinle yazıldığı dönem arasındaki ilişkiyi belirler.
Metinlerde, devrin sosyal problemleri üzerinde durulup durulmadığını sorgular.
Metinlerden hareketle dönem eserlerinin yazılış amacını belirler.
Metinleri daha önceki metinlerden farklı kılan hususları düşünür.
Metinleri gerçeklikle ilişkileri, işlevleri ve yazılış amaçları bakımından gruplandırır.
Metinleri gruplandırır.
Metinleri kendi dönemindeki diğer metinlerle karşılaştırır.
Metinleri kendi dönemindeki metinlerle ve günümüz metinleriyle karşılaştırır.
Metinleri sınıflandırır.
Metinleri yorumlar.
Metinlerin ana düşünce ve yardımcı düşüncelerini bulur.
Metinlerin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.
Metinlerin gelenekle ilişkisini kurar.
Metinlerin özelliklerini açıklar.
Metinlerin varlık sebebini açıklar.
Metinlerin yazılış amacını belirler.
Metin-paragraf ilişkisini belirler.
Metinsiz tiyatro olup olamayacağını sorgular.
Metinsiz tiyatronun olup olamayacağını açıklar.
Metne ilgi duyma nedenini açıklar
Metni tutarlı kılan ögeleri düşünür.
Metni anlamada ve yorumlamada okuyucunun önemini fark eder.
Metni anlamlı birimlere ayırır; birimler arasındaki ilişkiyi açıklar.
Metni değerlendirerek genel bir yargıya varır.
Metni ifade şekilleri bakımından gruplandırır.
Metni kendinden önceki metinlerle ve günümüzdeki benzer metinlerle karşılaştırır.
Metni meydana getiren parçalar arasındaki ilişkiyi belirler.
Metni meydana getiren unsurları belirler, bu unsurların birbirine nasıl bağlandığını
açıklar.
Metni meydana getiren unsurları belirler.
Metni oluşturan ögeleri birbiriyle ilişkilendirir.
Metni oluşturan ögeleri karşılaştırır.
Metni oluşturan unsurları belirler.
Metni yapı bakımından çözümler
Metni yorumlayarak güncelleştirir.
Metnin ahenk özelliklerini belirler.
Metnin alındığı bölümün yapısını çözümler.
Metnin ana düşüncesini bulur.
Metnin ana düşüncesini kendi düşünceleriyle ifade eder.
Metnin ana fikrini belirler
62
Metnin ana fikrini bulur, aynı ana fikrin o dönemde yazılmış diğer türlerde ele alınıp
alınmadığını belirler.
Metnin anlamının bağlamla ilişkisini örneklerle açıklar.
Metnin anlamının kendi dönemindeki değerini belirler.
Metnin anlamının nasıl oluştuğunu açıklar.
Metnin anlamının özelliklerini belirler.
Metnin anlamının zaman içinde ne ölçüde değişebileceğini fark eder.
Metnin anlamıyla ilgili çıkarımlarda bulunur.
Metnin anlatım türünü belirler.
Metnin bağlı olduğu geleneği belirler
Metnin bağlı olduğu geleneği sorgular.
Metnin bağlı olduğu hikâye tarzını belirler.
Metnin bağlı olduğu roman ve hikâye tarzını sebeplerini açıklar.
Metnin bağlı olduğu roman ve hikâye tarzını sorgular.
Metnin bağlı olduğu roman ve hikâye tarzının özelliklerini metinde arar.
Metnin birimlerinden hareketle temayı bulur.
Metnin dil ve anlatım özelliklerini açıklar
Metnin dilinin doğal dilden farklılığını ayırt eder.
Metnin dilinin ifade edilmek istenen düşünceye, seçilen anlatım türüne ve hitap edilen
okuyucuya, kullanıla iletişim aracına göre değişip değişmediğini fark eder.
Metnin döneminin kültürüyle ilişkisini açıklar.
Metnin düşünce yapısını oluşturan ögeleri ayırır.
Metnin eğitici yönünün olup olmadığını belirler.
Metnin gelenekle ilişkisini belirler.
Metnin gelenekleilişkisini belirler.
Metnin hangi geleneğe bağlı kalınarak yazıldığını belirler.
Metnin hangi geleneğe bağlı kalınarak yazıldığını nedenleriyle açıklar.
Metnin her okunduğunda yeni anlam değerleri kazanıp kazanmadığını belirler.
Metnin iletişim aracı olduğunu fark eder.
Metnin iletişim aracı olduğunu örneklerle açıklar.
Metnin konusunun, güncel, tarihî, bilimsel ve felsefî oluşumunun dil ve anlatım
üzerindeki etkisini belirler.
Metnin merkezî otorite (saray yönetimi)ve halkla ilişkisini açıklar.
Metnin okuyucuda uyandırdığı duyguları belirler, bu duyguların özelliklerini açıklar.
Metnin olay örgüsünü bulur.
Metnin temasını bulur
Metnin temasının dönemindeki önemini araştırır.
Metnin türünün hangi dönemde ortaya çıktığını açıklar.
Metnin ve eserin hangi edebî akıma bağlı kalınarak yazıldığını belirler.
Metnin yapı özelliklerini çözümler.
Metnin yapısını çözümler
Metnin yapısını oluşturan unsurları belirler.
Metnin yazarıyla metin arasında ilişki kurar.
Metnin yazıldığı dönemde tartışılan sanat anlayışlarını belirler.
Metnin yazıldığı dönemdeki hâkim zihniyeti fark eder.
Metnin yazıldığı dönemin öğretici metin anlayışını belirler.
Metnin yazıldığı dönemin sosyal yapısını araştırır.
63
Metnin yazıldığı dönemin sosyal, siyasî ve kültürel hayatının özelliklerini belirler.
Metnin yazıldığı dönemle ilişkisini yansıtan kelime, kelime grupları, yapı ve anlatım
özelliklerini belirler ve yorumlar.
Metnin yazılış amacını açıklar.
Metnin yazılış amacıyla sezdirdiği anlam değerleri arasındaki ilişkileri belirler ve
yorumlar.
Metnin, kendisinden önceki metinlerden etkilenip etkilenmediğini belirler.
Metnin, manzum veya düz yazıyla yazılmış olmasının sebeplerini sorgular
Mısra örgüsü, kafiye düzeni ve temasına göre âşık tarzı halk şiirlerini gruplandırır.
Mısra örgüsü, kafiye düzeni ve temasına göre şiirleri gruplandırır.
Milleti oluşturan değerlerin farklı yönleriyle edebî metinlerde ele alındığını
Millî Edebiyat Dönemi şiirleriyle öz şiiri sürdüren şiirlerden birini dil, yapı ve tema
bakımlarından karşılaştırır.
Millî Edebiyat Döneminde Edebiyat-ı Cedide zevkini sürdüren sanatçıların da eser
vermeye devam ettiklerini örneklerle açıklar.
Millî Edebiyat Döneminde eserlere yansıyan sosyal sorunları sınıflandırır.
Millî Edebiyat Döneminde halkın yaşama tarzı ve değerleri üzerinde durulduğunu
örneklerle açıklar.
Millî Edebiyat Döneminde her edebî ve fikrî etkinliğin millî devlet hâline gelme
kaygısı etrafında birleştiğini açıklar.
Millî Edebiyat Döneminde incelenen anlatmaya bağlı edebî metinleri karşılaştırır.
Millî Edebiyat Döneminde incelenen anlatmaya bağlı edebî metinleri, Servet-i Fünûn
ve sonrası metinleriyle karşılaştırır.
Millî Edebiyat Döneminde incelenen öğretici metinleri birbiriyle karşılaştırır.
Millî Edebiyat Döneminde sade dil ve hece vezniyle şiirler yazıldığını örneklerle
açıklar.
Millî Edebiyat Döneminde saf şiire özgü arayışlar olduğunu örneklerle açıklar.
Millî Edebiyat Döneminde üzerinde durulan ortak temaları bulur.
Millî Edebiyat Dönemindeki edebî dilin özelliklerini belirler.
Millî Edebiyat Dönemindeki farklı şiir tarzlarını birbiriyle karşılaştırır.
Millî Edebiyat Dönemini etkileyen sanat, edebiyat ve düşünce akımlarını metinlerden
hareketle belirler.
Millî Edebiyat Dönemini önceki dönemlerden ayıran özellikleri açıklar.
Millî Edebiyat Döneminin bir dönemin adı olduğunu kavrar; milliyetçi edebiyat ile
millî edebiyatın farklılığını açıklar.
Millî Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiir anlayışıyla eser veren farklı şairlerin
şiirlerini zihniyet, ses, dil, tema ve yapı bakımından karşılaştırır.
Milliyetçi edebiyatın sade dil, hece vezni ve Türkçülük hareketi çevresinde oluştuğunu
açıklar.
Mitlerin doğuşunu açıklar.
Mitolojik ögelerin o dönemin sanatı ve dilini zenginleştirdiğine örnek verir.
Mitolojik öğelerin o dönemin sanatı ve dilini nasıl zenginleştirdiğini fark eder
Mizahi anlatımda dil kullanımının özelliklerini kavrar.
Mizahi anlatımla metin oluşturur.
Mizahi anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini açıklar.
Modern dönemde göstermeye bağlı edebî metinleri ifade etmek için kullanılan terimleri sıralar.
64
Modern dünya edebiyatına ait anlatma ve söyleme biçimlerine Cumhuriyet Dönemi
Türk Edebiyatından asıl yer verildiğini açıklar.
Modern tiyatro ile geleneksel tiyatro arasındaki farklılıkları kavrar.
Modern tiyatro metinleri ile geleneksel tiyatro metinlerini karşılaştırır.
Mülakat metnini yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Mülakat yapar.
Mülakatı akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Mülakatı yapan kişinin özelliklerini belirler.
Mülakatlarda dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.
Mülakatlarda ön hazırlığın önemini açıklar.
Mülakatta iletişim anının önemini açıklar.
Münazara düzenlemedeki esasları belirler.
Münazarada demagojiye başvurmanın amaca hizmet etmediğini örneklerle gösterir.
Münazarada görev alır.
Münazarada hakem kurulunun, konuşmaları değerlendirme esaslarını belirler.
Münazarada konuşmacıların dikkat etmesi gerekenleri açıklar.
Münazarada kullanılan anlatım türlerini belirler.
Münazarada kullanılan dilin işlevlerini belirler.
Münazaranın amacını belirler.
Münazarayı açıklık, akıcılık, duruluk, yalınlık ve tutarlık bakımından değerlendirir.
Nasıl gözlem ve kıyas yapacağını belirler.
Okuduğu haberlerden hareketle haber yazılarını kaynaklarına göre gruplandırır.
Okuduğu makalelerde ana düşünceyi bulur.
Okuduğu masalları günümüz yaşama biçimi ve insan ilişkilerinden yola çıkarak
anlamlandırır.
Okuduğu metni dönemin gerçekliğiyle ilişkilendirir.
Okuduğu metnin önceki metinlerle ilişkisini araştırır.
Okuduğu ve dinlediği forum metinlerinin ortak özelliklerini sıralar.
Okuduğu ve dinlediği inceleme ve araştırma yazılarının ortak özelliklerini belirler.
Okuduğu ve dinlediği konferans metinlerinin ortak özelliklerini belirler.
Okuduğu ve dinlediği metni sorgular.
Okuduğu ve dinlediği mülakat metinlerinin ortak özelliklerini sıralar.
Okuduğu ve dinlediği sempozyum metinlerinin ortak özelliklerini sıralar.
Okuduğu ve dinlediği sohbetlerin ortak özelliklerini belirler.
Okuduğu yazılarda anlatımın amacını belirler.
Okuduğu, dinlediği ve izlediği açık oturum konuşmalarının özelliklerini belirler.
Okuduğunu, dinlediğini, gördüğünü, doğru, tam olarak anlar.
Okuduklarını ve dinlediklerini yorumlar.
Okuduklarını, dinlediklerini ve düşündüklerini düzgün cümlelerle anlatır.
Okurken etkin ve hızlı bir şekilde okur.
Okuyucunun sezgisine ve anlayışına bırakılan anlam değerlerinin metne nasıl bütünlük
kazandırdığını fark eder.
Olay çevresinde oluşan metinleri gruplandırır.
Olay örgüsü ile yaşanmış olayın farklılığını açıklar.
Olay örgüsü ve kişilerin iletiyi ifadede bir araç olduğunu kavrar.
Olay örgüsünden yola çıkarak metnin temasını bulur.
Olay örgüsünün inandırıcı olup olmadığını tartışır.
65
Olay, mekan ve kişi arasındaki ilişkiyi belirler.
Olaylar ve kavramlar arasındaki ilişkileri ortaya koyarak, neden-sonuç ilişkisini
açıklar.
Ortak tema ve anlatma biçimi olup olmadığını sorgular.
Otobiyografi (öz yaşam öyküsü)metinleriyle biyografi metinlerini karşılaştırır.
Otobiyografi yazar.
Otobiyografileri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Otobiyografileri yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Oturum başkanının görevlerini açıklar.
Öğretici anlatımla metin oluşturur.
Öğretici metinlerde anlamın okuyucuya, mekâna ve zamana göre değişip
değişmediğini açıklar.
Öğretici metinlerde bütünü oluşturan birimlerin özelliklerini belirler.
Öğretici metinlerde dilin hangi işlevinin hakim durumda olduğunu açıklar.
Öğretici metinlerde dilin işlevini belirler.
Öğretici metinlerde dilin kullanım özelliklerini kavrar.
Öğretici metinleri anlatım biçimi bakımından gruplandırır.
Öğretici metinleri birbirinden ayıran özellikleri belirler.
Öğretici metinleri okuma ile sanat amacıyla yazılmış metinleri okumanın
farklılıklarını belirler.
Öğretici metinleri okuma ile sanat amacıyla yazılmış metinleri okumanın
farklılıklarını örneklerle açıklar.
Öğretici metinleri okuma ve çözümlemede dikkat edilecek hususları açıklar.
Öğretici metinlerin ana düşüncesiyle ilgili çıkarımlarda bulunur.
Öğretici metinlerin dil ve anlatım özelliklerini belirler.
Öğretici metinlerin oluşmasında metnin yazılış amacının ve hedeflenen okuyucu
kitlesinin rolünü fark eder.
Öğretici metinlerin yazılış amaçlarını belirler.
Öğretici metinlerle dönemin dergileri arasındaki ilişkiyi kavrar.
Öğretici metni dil ve anlatım yönünden inceler.
Örneklendirmenin işlevlerini belirler.
Öyküleyici anlatımda anlatıcının işlevini belirler.
Öyküleyici anlatımda bulunan öğeleri belirler.
Öyküleyici anlatımın hangi metin türlerinde kullanıldığını belirler.
Öyküleyici metinlerin ortak özelliklerini belirler.
Öz şiir anlayışını sürdüren şairlerin şiir anlayışlarını açıklar.
Özel mektup yazar.
Panel hakkında öğrendiklerini uygular.
Panelin özelliklerini belirler.
Paragrafın ana düşüncesini belirler.
Paragrafın yapısını belirleyen unsurları açıklar.
Paragraflar arasında bağlantıyı sağlayan söz veya söz gruplarını belirler.
Paragraflardan metin oluşturur.
Paragrafların metinde kullanılış şeklini belirler.
Paragrafta ana düşüncenin bağlam içerisinde hangi ögelerle geliştirildiğini belirler.
Paragrafta anlamın bağlamla ilişkisini belirler.
Paragrafta anlamın oluşumunu açıklar.
Paragraftaki yardımcı düşüncelerin ana düşünceyle ilişkisini açıklar.
66
Parçadan hareketle ulaşılabilecek yargıları bulur.
Problemi anlayarak uygun şekilde çözmek için plânlama yapar.
Roman incelemesi yapar.
Romandan seçilmiş metinden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti
belirler.
Romanın bağlı olduğu edebiyat anlayışını belirler.
Romanların ortak özelliklerini belirler.
Röportaj ile gazetecilik arasında ilgi kurar.
Röportaj yapar.
Röportajı akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Röportajı yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.
Röportajlarda dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.
Röportajları gruplandırır.
Röportajların ortak özelliklerini belirler.
Sade ve sanatkârane üslûpla yazılmış nesir örneklerini karşılaştırır.
Sahnede bireysel bunalımların gösterilip gösterilmediğini tartışır.
Sahnelenmek üzere ortaya konan eser metninin, edebiyatın konusu olduğunu açıklar.
Sanat iletisinin bilimsel, düşünsel ve dinsel iletilerden farklılıklarını örneklerle
gösterir.
Sanat metinleri ile gelenek arasında ilişki kurar.
Sanat metinleri ile gerçekleşen iletişimin özelliklerini açıklar.
Sanat metinleri ile okuyucu/seyirci arasındaki ilişkiyi fark eder.
Sanat metinlerinde göndergenin özelliklerini örneklerle açıklar.
Sanat metinlerinde kullanılan dilin işlevlerini belirler.
Sanat metinlerinin gerçeklikle ilişkisini sorgular.
Sanat metinleriyle öğretici metinleri karşılaştırır.
Sanat ve sanatçı ilişkisini fark eder.
Sanat ve sanatçı ilişkisini örneklerle açıklar.
Savunduğu düşünceyi örneklendirerek açıklar.
Seçilen paragraflarda varsa çok anlamlı söz ve söz gruplarının metinde kazandığı
değerleri belirler.
Sempozyum düzenlemedeki esasları belirler.
Sempozyum metinlerinde kullanılan dilin işlevlerini belirler.
Sempozyum sunumunda görev alır.
Sempozyumda dinleyici-konuşmacı ilişkisini sorgular.
Sempozyumda sunulan bildiri metinlerinin özelliklerini belirler.
Sempozyumda sunulan bildirilerin tartışılma zamanını belirler.
Sempozyumlarda başvurulan anlatım türlerini ve kullanım özelliklerini belirler.
Serbest nazım ve toplumcu şiirle, öz şiir anlayışını sürdürenlerin şiirlerini karşılaştırır.
Serbest nazımla toplumcu şiir arasındaki ilişkiyi açıklar.
Ses akışını bozan durumları gösterir.
Ses olaylarının oluşumunu kavrar.
Ses ve söyleyişi kullanmanın önemini belirtir.
Ses ve telaffuz ilişkisini fark eder.
Sevdiği manzumeleri ezberler.
Sevdiği metinlerden seçtiği parçalar ile antoloji oluşturur.
Sevdiği şiirlerden antoloji oluşturur.
67
Sevdiği şiirleri ezberler.
Sıfatların kelime gruplarının oluşumundaki işlevini açıklar.
Sohbet metinlerini akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Sohbet yazar.
Sohbette kullanılan dil ve anlatımın özelliklerini belirler.
Sonucu destekleyici verilerin yeterliliğine karar verir.
Sonuçların tekrar incelenmesi gerekip gerekmediğine karar verir.
Soru cümlelerini farklı işlevlerde kullanarak kısa metinler yazar.
Soru cümlelerinin işlevlerini belirler.
Soru cümlelerinin oluşumunu belirler.
Sorunlara kendine özgü çözümler bulur.
Sosyal ve kültürel ortamın şiir geleneğine etkisini açıklar.
Sosyal, tarihî, fikrî ve ilmî temaların sade bir dille doğal bir söyleyiş ve anlatımla ifade
edildiğini açıklar.
Söyleşme çevresinde gerçekleştirilen metin türlerini gruplandırır.
Söyleşmeye bağlı anlatımın kullanıldığı metinleri belirler.
Söyleşmeye bağlı anlatımla metin oluşturur.
Söyleşmeye bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini belirler.
Söyleşmeye bağlı anlatımla sağlanan iletişimin özelliklerini belirler.
Söylev hazırlamada dikkat edilecek hususları belirler.
Söylev hazırlar.
Söylev veren kişiyle dinleyiciler arasındaki ilişkinin önemini açıklar.
Söylevi akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.
Söylevin söz ve sesle gerçekleştirilen bir sanat olduğunu fark eder.
Söylevlerde kullanılan dil ve anlatımın özelliklerini belirler.
Söylevlerin ortak özelliklerini belirler.
Söz sanatlarının şiirdeki işlevini sorgular.
Sözlü edebiyat ürünlerinin toplumun ortak değerleriyle ilişkisini belirler.
Sunum yapar.
Sunumda teknik imkânlar ile görsel malzemeden nasıl yararlanılacağını kavrar.
Sunumun özelliklerini belirler.
Şair ile şiir arasındaki ilişkiyi açıklar.
Şair, yazar veya anlatıcının fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.
Şairaneliğin ne olduğunu açıklar.
Şairin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur
Şairin özel hayatı, mizacı, siyasi ve sosyal tercihleriyle metin arasında ilişkiyi
sorgular.
Şairlerin kendi duyarlılıklarıyla yorumladığını ifade eder.
Şiir dilinde çağrışım ve duygu değerinin önemini açıklar.
Şiir dilinin özelliklerini açıklar.
Şiir dilinin ve söyleyiş biçiminin kaynaklarını sıralar.
Şiir ezberlemenin şiiri anlama ve yorumlamadaki önemini örneklerler vererek açıklar.
Şiir ezberler.
Şiir geleneğinin oluşumunu örneklerle açıklar.
Şiir metinlerinin neden anonim olduğunu açıklar.
Şiir metninin hangi gelenekte yazıldığını belirler.
Şiir okumada ses ve kelimelerin telaffuzunun önemini örnekler vererek açıklar.
68
Şiir ve şairi hakkında daha önce yazılmış yazıları bulur, okur.
Şiir yazar.
Şiirde ahengi sağlayan unsurları belirler
Şiirde ahengi sağlayan unsurları örneklerle gösterir.
Şiirde ahengin söyleyicinin ruhi durumuna ve tavrına göre düzenlendiği hususunda
örnekler verir.
Şiirde ahengin söyleyicinin ruhi durumuna ve tavrına göre düzenlendiği hususunda
örnekler verir.
Şiirde ahengin, hangi öğelerle sağlandığını belirler.
Şiirde anlam bütünlüğünün hangi ögelerle sağlandığını belirler.
Şiirde anlamın kapalılığını ve bireyselliğini örneklerle açıklar.
Şiirde anlamın neden açık olduğunu belirler.
Şiirde anlatılanların nesir olarak yazılıp yazılamayacağını tartışır.
Şiirde Batı edebiyatındaki edebî akımların hangisinden yararlanıldığını belirler.
Şiirde Batılı düşünce ve edebiyat hareketlerinin etkisini belirler.
Şiirde bireysel duygulara önem verildiğini belirler.
Şiirde imgenin doğuş nedenlerini açıklar.
Şiirde imgenin kullanılma nedenlerini sorgular.
Şiirde millî duyarlılığa yer verilip verilmediğini sorgular.
Şiirde yapının nasıl oluştuğunu belirler.
Şiirde yerli ve mahallî olan unsurları açıklar.
Şiirde, temanın hangi yönden ele alındığını sorgular.
Şiirden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.
Şiirden hareketle şairin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.
Şiirden hareketle şiirin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.
Şiiri yapı bakımından çözümler
Şiiri yorumlar.
Şiiri yorumlayarak günceleştirir.
Şiirin ahenk ögelerini belirler.
Şiirin ait olduğu geleneği belirler.
Şiirin ait olduğu geleneğin özelliklerini belirler.
Şiirin bağlı olduğu sanat ve düşünce hareketleriyle ses, söyleyiş ve tema
bakımlarından ilişkisini açıklar.
Şiirin dil ve anlatım özelliklerini açıklar
Şiirin dil ve anlatım özelliklerini değerlendirir.
Şiirin geleneğini belirler.
Şiirin gelenekle ilişkisini açıklar.
Şiirin gelenekle ilişkisini belirler.
Şiirin gelenekle ilişkisini sorgular.
Şiirin gerçeklikle ilişkisini sorgular.
Şiirin hissettirdiklerini açıklar.
Şiirin kendinde uyandırdığı duyguları ifade eder.
Şiirin temasını belirler.
Şiirin temasını bulur.
Şiirin yapısını çözümler
Şiirin yararlandığı kaynakları ve ait olduğu geleneği belirler.
Şiirin yazıldığı dönemle temayı ilişkilendirir.
69
Şiirleri yorumlar.
Şiirlerin ait oldukları sosyal çevreyle ilişkisini belirler.
Şiirlerin ortak özelliklerini belirler.
Şiirlerin temasını bulur, tema üzerinde düşüncelerini açıklar.
Tanık göstermenin işlevlerini belirler.
Tanımlamanın işlevlerini belirler.
Tanzimat Dönemi anlatmaya bağlı edebî metinlerinin temasını bulur.
Tanzimat Dönemi anlatmaya bağlı edebî metninin dil ve anlatım özelliklerini belirler.
Tanzimat Dönemi anlatmaya bağlı edebî metninin yapı özelliklerini çözümler.
Tanzimat Dönemi Edebiyatını etkileyen sosyal, siyasal ve kültürel ortamın
özelliklerini açıklar.
Tanzimat Dönemi metnini yorumlayarak güncelleştirir.
Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinin ana düşüncesini bulur.
Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.
Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinin yapısını çözümler.
Tanzimat Dönemi şiirini yorumlar.
Tanzimat Dönemi şiirinin ahenk ögelerini belirler.
Tanzimat Dönemi şiirinin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.
Tanzimat Dönemi şiirinin gelenekle ilişkisini açıklar.
Tanzimat Dönemi şiirinin hissettirdiklerini ifade eder.
Tanzimat Dönemi şiirinin temasını bulur.
Tanzimat Dönemi şiirinin yapı özelliklerini çözümler.
Tanzimat Dönemi tiyatro metninin dil ve anlatım özelliklerini belirler.
Tanzimat Dönemi tiyatro metninin temasını bulur.
Tanzimat Dönemi tiyatro metninin yapısını çözümler.
Tanzimat Döneminde tanınmış edebiyatçıların nasıl yetiştiklerini açıklar.
Tanzimat Dönemini etkileyen sanat, edebiyat ve düşünce akımlarını açıklar.
Tanzimat Fermanı’yla getirilmek istenen yenilikleri belirler.durulur. Bu dönemde
kökten bir değişme değil, devletin yönetiminde bazı düzenlemelerin söz konusu
olduğu belirtilir.
Tanzimat öncesi zihniyet ile Tanzimat sonrası zihniyeti ve kültür değerlerini
karşılaştırır.
Tanzimat sonrası Türk edebiyatında eski yeni çatışmasında ılımlıların yerini belirler.
Tanzimat sonrasında edebiyatımızda hangi edebî türlerde yazılmış eserlerin görülmeye
başladığını belirler.
Tanzimat sonrasında yazılan edebî eserlerde sosyal faydaya önem verildiğini
örneklerle açıklar.
Tanzimat yıllarında gazeteciliğe neden önem verildiğini sorgular.
Tarama ve değerlendirme makalelerinin yararını sorgular.
Tarama-değerlendirme makalelerinin hazırlanış tarzını açıklar.
Tarama-değerlendirme makalelerinin özelliklerini belirler.
Tartışılan bir kavramın doğruluğu üzerinde kendi düşüncelerini aktarır.
Tartışılan kavramın olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya koyar.
Tartışılan konu üzerinde uzman görüşlerini aktarır.
Tartışmacı anlatımda dil kullanımının özelliklerini kavrar.
Tartışmacı anlatımla metin oluşturur.
Tartışmacı anlatımla oluşturulan metinlerin ortak özelliklerini belirler.
Tartışmacı metinlerin yazılış ve söyleniş amaçlarını belirler.
70
Tartışmaları, toplumla iletişim imkânlarını dikkate alarak gruplandırır.
Tartışmanın özelliklerini belirler.
Tartışmaya katılır.
Tema, yapı, dil ve anlatım bakımlarından önceki metinlerle ilişki kurar.
Temanın evrensel olup olmadığını tartışır.
Temanın nasıl sınırlandırılabileceğini açıklar.
Temanın sosyal yapı, duyuş ve düşünüşle ilişkisini araştırır.
Temanın şairle ilişkisini açıklar.
Temaşadan tiyatroya nasıl geçildiğini açıklar.
Temayı destekleyen düşüncelerin olumlu veya olumsuz yönlerini açıklar.
Temel düşünceyi destekleyen yardımcı düşünceleri sıralar.
Tiyatro eseri aracılığıyla toplumun eleştirildiğini belirler.
Tiyatro eserlerinin kültür değişmesini yansıtıp yansıtmayacağını sorgular.
Tiyatro metinleri ve dramatik metinlerde göstermenin ve anlatmanın rolünü ve
Tiyatro metinlerinde olay örgüsüne ne ad verildiğini belirler.
Tiyatro metinlerinde olay örgüsüne ne ad verildiğini belirler. Dramatik örgüyü
meydana getiren parçalar arasındaki ilişkiyi belirler.
Tiyatro metinlerini canlandırır.
Tiyatro metinlerini, anlatmaya bağlı edebî metinler gibi inceler.
Tiyatro metinlerini, anlatmaya bağlı edebî metinlerle ilgili esaslar doğrultusunda
inceler.
Tiyatro metinlerinin ortak özelliklerini belirler.
Tiyatro metinlerinin yapısını değerlendirir.
Tiyatro metni ile tiyatroda seyredilen eseri karşılaştırır.
Tiyatro, tiyatro metni, dram, drama, dramatik tür, oyun kelimelerinin anlamlarını
belirler.
Tiyatronun güzel sanatlar içerisindeki yerini belirler.
Tiyatronun özelliklerini belirler.
Topluluk karşısında şiir okur.
Toplumsal ve kültürel olaylarla edebî eserler arasındaki ilişkiyi açıklar.
Uygarlık tarihiyle edebiyat tarihi arasındaki ilişkileri açıklar.
Uygun araştırma ortamına karar verir.
Uygun hitap şeklini seçer.
Uygurlar dönemine ait yazılı metinlerin özelliklerini açıklar.
Uyumsuz tiyatronun özelliklerini sorgular.
Ünlemleri kullanarak metin oluşturur.
Ünlemlerin cümle ve metindeki işlevlerini örneklerle açıklar.
Ünlemlerin kelime gruplarının oluşumundaki işlevini açıklar.
Ürettiği düşünceyi farklı ortamlarda kullanır.
Verilen bilgiden hareketle metin oluşturur.
Verileri ortaya koyar.
Vurguyla ilgili kuralları uygular.
Vücut dilini gerektiği yerde ve gerektiği ölçüde kullanır.
Yakın anlamlı cümleleri ayırır.
Yakın anlamlı kelimelerin işlevini belirler.
Yapı-tema arasındaki ilişkiyi açıklar.
Yaşama tarzı ile edebiyat ve sanat arasındaki ilişkiyi araştırır.
71
Yaşanan gerçeklikle metindeki gerçekliğin ilişkisini belirler.
Yaşayan halk hikâyecilik geleneğinin özelliklerini belirler.
Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi açıklar.
Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi belirler.
Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi sorgular.
Yazar ile metinarasındaki ilişkiyibelirler.
Yazar ve şairin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.
Yazar veya düşünür hakkında çıkarımlarda bulunur.
Yazarın edebî yönüyle ilgili çıkarımlarda bulunur.
Yazarın fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur
Yazarın hayat hikâyesi başta olmak üzere bilinen özellikleriyle metin arasında ilişki
kurar.
Yazarın metne yüklediği anlamı belirler.
Yazarın tarih ve geniş halk kitlesi karşısındaki tavrını belirler.
Yazarın, dönemin kültür ve sanat hayatıyla ilişkisini belirler.
Yazarken ve konuşurken hedef kitleyi dikkate alır.
Yazı diliyle konuşma dilinin birbirine yaklaştığını örneklerle açıklar.
Yazı ile telaffuz ilişkisini gösterir.
Yazılarında ve konuşmalarında benzerlik ve farklılıkları yakalar.
Yazılarında ve konuşmalarında kalıplaşmış ifadelerle, kelime gruplarını işlevlerine
göre kullanır.
Yazılarında ve konuşmalarında sebep-sonuç ilişkileri kurar bulur.
Yazılı belgelerin bulundukları yerleri ve yazıların özelliklerini belirler.
Yazılı dönem eserlerini gruplandırır.
Yazılı metinlerden hareketle dönemle ilgili çıkarımlarda bulunur.
Yazma ve konuşmada hazırlığın önemini örneklerle açıklar.
Yazma, konuşma amacına ne ölçüde ulaştığını tartışır.
Yeni düşünceler ortaya koyar.
Yeni problemleri fark eder.
Yenileşmenin sebep olduğu olay ve görünüşlerin sahnelendiğini örneklerle açıklar.
Yerli ve mahallî olanın yüksek bir zevkle şiirde nasıl ifade edildiğini açıklar.
72
D. COĞRAFYA
Atmosferin özellikleri ile hava olaylarını ilişkilendirir.
Beşerî unsurların üretim, dağıtım ve tüketim süreçleri üzerindeki etkisini analiz eder.
Bilgileri haritalara aktarmada kullanılan yöntem ve teknikleri kullanım amaçları
açısından karşılaştırır.
Bir ülkenin konumunun bölgesel ve küresel etkilerini değerlendirir.
Biyoçeşitliliğin oluşumunda ve azalmasında etkili olan faktörleri sorgular.
Bölge tanımlama ve sınıflandırılmasında kullanılan kriterler açısından ülkemizdeki
farklı bölge türlerini haritalar üzerinde örneklendirir.
Bölgeler ve ülkeler arası etkileşimde teknolojik gelişmelerin rolünü örneklendirir.
Bölgesel ve küresel ölçekteki örgütleri amaçları, işlevleri ve etki alanları açısından
değerlendirir.
Çeşitli ölçeklerdeki bölge örneklerini kullanarak bölge sınırlarının amaca göre
değişebilirliğini açıklar.
Çevre bilincine sahip olur.
Çevre sorunlarını farklı kriterlere göre sınıflandırır.
Çevre sorunlarının oluşum ve yayılma süreçlerini küresel etkileri açısından sorgular.
Çevre sorunlarının önlenmesine yönelik farklı ülkelerdeki uygulamaları tarihsel
süreçte değerlendirir.
Çevre sorunlarının önlenmesine yönelik stratejiler geliştirir.
Çevre ve insan sağlığı açısından atıklardan korunma yöntemlerini sorgular.
Çevre yönetimi ve koruma açısından çevresel örgütlerin etkinliklerini değerlendirir.
Coğrafi bir bakış açısıyla doğal ve beşerî süreçler arasındaki etkileşime kanıtlar
gösterir.
Dış kuvvetleri yer şekillerinin oluşumuna etkileriyle birlikte açıklar.
Doğa olaylarının ekstrem durumlarını ve etkilerini değerlendirir.
Doğa ve insan etkileşimini anlamlandırır.
Doğa ve insan etkileşimini ortaya koymada coğrafyanın rolünü algılar.
Doğa-insan etkileşiminden kaynaklanan riskler hakkında çıkarımlarda bulunur.
Doğal afetleri; oluşum nedenleri, özellikleri, dağılışları ve insanlara olan etkileri
bakımından analiz eder.
Doğal çevrenin insan faaliyetlerine etkilerini ve insanların doğal çevreye uyum
süreçlerini karşılıklı ilişkileri çerçevesinde analiz eder.
Doğal çevrenin sınırlılığını “beslenme halkaları” ve “taşıma kapasitesi” kavramlarına
dayalı olarak açıklar.
Doğal çevreyi korumaya yönelik alınan önlemlerin ve projelerin mekâna etkilerini
değerlendirir.
Doğal kaynakları sınıflandırarak doğal kaynak- ekonomi ilişkisini açıklar.
Doğal kaynakların değeri ve kullanımındaki değişimi tarihsel süreçte farklı bölgelerle
örneklendirir.
Doğal kaynakların etkin kullanımında çevre planlamasının önemini kavrar.
Doğal kaynakların kullanımındaki farklı tutumları “çevreye duyarlılık” açısından
sorgular.
Doğal kaynakların yönetimine ait ilkeler belirler.
Doğal sistemlerdeki değişimlerle ilgili geleceğe yönelik çıkarımlarda bulunur.
Doğal sistemlerin coğrafyanın konuları içerisindeki yerini belirler.
73
Doğal unsurlardan yola çıkarak Türkiye’deki kırsal yerleşme tiplerinin çeşitliliğini
örneklendirir.
Doğal unsurların üretim, dağıtım ve tüketim süreçleri üzerindeki etkisini analiz eder.
Dünya nüfusunun dağılışını ve dağılışı etkileyen faktörleri sorgular.
Dünya nüfusunun tarihsel süreçteki değişimini yorumlar.
Dünya üzerinde ilk kültür merkezlerinin ortaya çıkışını ve yayılışını belirleyen
faktörleri zaman, süreklilik ve değişim açısından değerlendirir.
Dünyadaki farklı bölge örneklerini, özellikleri ve bölge belirlemede kullanılan
kriterler açısından analiz eder.
Dünyanın önemli enerji nakil hatlarını bölge ve ülkelere etkileri açısından analiz eder.
Dünyanın şekli ve hareketlerinin etkilerini yorumlar.
Dünyanın tektonik oluşumundaki değişim ve sürekliliğe kanıtlar gösterir.
Ekonomik faaliyet türlerinin oransal dağılımına ilişkin verileri, ülkelerin gelişmişlik
düzeyleriyle ilişkilendirir.
Ekonomik faaliyetleri temel özelliklerine göre ayırt eder.
Ekosistemi oluşturan unsurları, madde döngüsünü ve enerji akışını ekosistemin
devamlılığı açısından analiz eder.
Eş yükselti eğrileriyle çizilmiş bir harita üzerinde ana yer şekillerini ayırt eder.
Farklı atık türlerini çevre ve insan sağlığına etkileri açısından değerlendirir.
Farklı bitki topluluklarının dağılışı ile iklim ve yer şekillerini ilişkilendirir.
Farklı hizmet sektörlerinin Türkiye’nin ekonomik kalkınmasıyla olan ilişkisini
sorgular.
Farklı iklim tiplerinin özellikleri ve dağılışları hakkında çıkarımlarda bulunur.
Geçmişten günümüze farklı geçim tarzlarını, ekonomik faaliyetler ve toplumsal
değişimler açısından analiz eder.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin coğrafî özelliklerini karşılaştırarak ülkelerin
farklı gelişmişliklerinin nedenlerini yorumlar.
Haritalardan yararlanarak çeşitli coğrafi kriterlerle belirlenmiş bölgelerde bulunan
ülkeleri ayırt eder.
Hava durumu ile iklim özelliklerini etkileri açısından karşılaştırır.
İç kuvvetleri yer şekillerinin oluşumuna etkileriyle birlikte açıklar.
İklim elemanlarının oluşumunu, dağılışını ve bunlar üzerinde etkili olan faktörleri
sorgular.
İklime ait kanıtlardan yararlanarak Türkiye’de görülen iklim tiplerinin özellikleri
hakkında çıkarımlarda bulunur.
İnsan faaliyetlerinden yola çıkarak beşerî sistemlerin coğrafyanın konuları içerisindeki
yerini açıklar.
İnsan faaliyetlerinin karbon, azot, oksijen ve su döngülerine olan etkilerini
örneklendirir.
İnsanların doğal afetlerin oluşumuna etkisini, afet bilincinin geliştirilmesi açısından
değerlendirir.
İnsanların gereksinimlerinden yola çıkarak doğal çevreyi kullanma biçimlerini
örneklendirir.
Jeolojik zamanların özelliklerini tektonik olaylarla ilişkilendirerek açıklar.
Kayaçların özellikleri ile yeryüzü şekillerinin oluşum süreçlerini ilişkilendirir.
Kıtaların ve okyanusların konumsal önemindeki değişimi tarihsel süreçten örneklerle değerlendirir.
74
Koordinat sistemi ve haritayı oluşturan unsurlardan yola çıkarak zaman ve yere ait
özellikler hakkında çıkarımlarda bulunur.
Kültürü oluşturan unsurlardan yola çıkarak farklı kültürel bölgelerin yeryüzünde
yayılış alanlarına ait analizler yapar.
Madenlerin ve enerji kaynaklarının üretim, dağıtım ve tüketiminin çevreye olumsuz
etkilerini örneklendirir.
Nüfus artış oranının değişiminde etkili olan faktörleri sorgular.
Nüfus özellikleri ve nüfusun önemi hakkında çıkarımlarda bulunur.
Nüfus piramitleri oluşturarak nüfusun yapısıyla ilgili çıkarımlarda bulunur.
Nüfus, yerleşme ve ekonomik faaliyetlerde gelecekte olabilecek değişimlerle ilgili
çıkarımlarda bulunur.
Örnek analizler yoluyla ülkelerin gelişmişlik seviyelerini belirleyen faktörlerhakkında
çıkarımlarda bulunur.
Örnek inceleme yoluyla bir ülkenin coğrafi özelliklerini araştırır.
Örnek incelemeler oluyla göçün mekânsal etkilerini analiz eder.
Örnek incelemeler yoluyla bir bölgedeki baskın ekonomik faaliyet türünün sosyal ve
kültürel yaşama olan etkilerini tartışır.
Örnek incelemeler yoluyla teknolojik değişimleri çevresel sonuçları ve insana etkileri
açısından analiz eder
Örnek incelemeler yoluyla ülkeler arası etkileşimde turizm faaliyetlerinin rolünü
sorgular.
Örneklerden yararlanarak “etkili arazi kullanma” uygulamalarının çevre üzerindeki
etkilerini değerlendirir.
Örneklerden yararlanarak doğal ortamda insan etkisiyle meydana gelen değişimlerin
sonuçlarını analiz eder.
Ortak doğal mirasın ekosistemdeki öneminden yola çıkarak doğal miraslara yönelik
tehditleri sorgular.
Sanayileşmiş bir ülkeyi sanayileşme aşamaları açısından analiz ederek sanayileşme
süreçlerini değerlendirir.
Sanayinin Türkiye ekonomisindeki yerini değişim ve süreklilik açısından
değerlendirir.
Şehirleri fonksiyonel özellikleri açısından örneklendirerek bunların küresel ve
bölgesel etkilerini yorumlar.
Şehirleşme, göç ve sanayileşme olgularını birbirleriyle olan ilişkileri ve toplumsal
etkileri açısından yorumlar.
Sınırlı kaynakların etkili kullanımı konusunda projeler geliştirir.
Su ekosisteminin unsurlarını ve işleyişini analiz eder.
Su kaynaklarını farklı özelliklerine göre sınıflandırır.
Tarihî metinler, belgeler ve haritalardan yararlanarak dünyadaki göçlerin nedenleri ve
sonuçları hakkında çıkarımlarda bulunur.
Tarihsel süreçte şehirlerin nüfus ve fonksiyonel özelliklerindeki değişimleri küresel
etkileri açısından yorumlar.
Tarihsel süreçte Türkiye’nin jeopolitik konumunu değişim ve süreklilik açısından
değerlendirir.
Tarım ve hayvancılığın Türkiye ekonomisindeki yerini değişim ve süreklilik açısından
değerlendirir.
Tarımsal faaliyetler açısından farklı düzeylerdeki ülkeleri karşılaştırarak tarım-
ekonomi ilişkisini yorumlar.
75
Toprak çeşitliliğini oluşum süreçlerine göre açıklar.
Turizm faaliyetlerinin çevresel, kültürel ve ekonomik etkilerinden yola çıkarak
Türkiye’nin turizm politikalarını değerlendirir.
Turizmden yararlanma açısından Türkiye’nin diğer ülkeler arasındaki yerini sorgular.
Türkiye ekonomisinin sektörel dağılımını ve bunları etkileyen şartları analiz eder.
Türkiye nüfusunun yapısal özelliklerini ve dağılışını analiz eder.
Türkiye sanayisini şekillendiren faktörleri ve bu sektörün özelliklerini açıklar.
Türkiye topraklarının kullanımını verimlilik açısından değerlendirir.
Türkiye’de nüfusun tarihsel seyrini sosyal ve ekonomik faktörler açısından sorgular.
Türkiye’de tarım ve hayvancılığı şekillendiren unsurlarla bu sektörlerin özelliklerini
açıklar.
Türkiye’de uygulanan ekonomi politikalarını değişim ve süreklilik açısından
değerlendirir.
Türkiye’de yerleşme ve nüfus dağılışını etkileyen faktörler hakkında çıkarımlarda
bulunur.
Türkiye’deki bölgesel kalkınma projelerini gerekçeleri ve etkileri açısından
değerlendirir.
Türkiye’deki doğal afetlerin nedenleri, dağılışları ve sonuçlarını analiz eder.
Türkiye’deki doğal bitki topluluklarının dağılışını yetişme şartlarıyla ilişkilendirerek
analiz eder.
Türkiye’deki göçlerin sebep ve sonuçlarını coğrafi açıdan sorgular.
Türkiye’deki iklim elemanlarının özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunur.
Türkiye’deki şehirleri fonksiyonlarına göre örneklendirir.
Türkiye’deki su varlığından yararlanmayı ekonomik, sosyal ve kültürel etkileriyle
analiz eder.
Türkiye’deki su varlıklarını genel özellikleri ve dağılışları açısından analiz eder.
Türkiye’deki ticaret merkezlerini, ticarete konu olan mallarını ve akış yönlerini
değişim ve süreklilik açısından analiz eder.
Türkiye’deki toprak tipleri ve bunların dağılışında etkili olan faktörleri ilişkilendirir.
Türkiye’deki yer şekilleri ile arazi kullanımı arasındaki ilişkiyi analiz eder.
Türkiye’deki yer şekillerinin temel özelliklerini ve dağılışını analiz eder.
Türkiye’deki yerleşim birimlerini fonksiyonel özellikleri açısından ayırt eder.
Türkiye’nin dış ticaretini ve dünya pazarlarındaki yerini ticarete konu olan ürünler
açısından analiz eder.
Türkiye’nin içinde yer aldığı jeopolitik bölgelerle olan ilişkisini analiz eder.
Türkiye’nin iklimini etkileyen faktörler hakkında çıkarımlarda bulunur.
Türkiye’nin konumunu özellikleri ve etkileri açısından değerlendirir.
Türkiye’nin küresel ve bölgesel ölçekteki siyasi,askeri ve ekonomik örgütlerle
ilişkisini yorumlar.
Türkiye’nin madenlerini ve enerji kaynaklarını etkili kullanım açısından değerlendirir.
Türkiye’nin nüfus politikalarını ve gerekçelerini değerlendirir.
Türkiye’nin nüfus projeksiyonlarına dayalı senaryolar oluşturur.
Türkiye’nin tarih boyunca medeniyetler merkezi olmasının nedenlerini coğrafi konum
açısından değerlendirir.
Türkiye’nin turizm değerlerini sınıflandırarak turizm potansiyelini yorumlar.
Türkiye’nin yer şekillerinin oluşum sürecini iç ve dış kuvvetlerle ilişkilendirir.
Türkiye’yi sembolize eden mekânsal değerleri, mekân algısına etkisiyle yorumlar.
76
Türkiye'nin madenlerini ve enerji kaynaklarını ülke ekonomisindeki yeri ile birlikte
değerlendirir.
Ulaşım ağları ile yerleşme ve ekonomik faaliyetleri ilişkilendirir.
Ulaşımda etkili olan unsurlardan yola çıkarak Türkiye’deki ulaşım sistemlerinin
gelişimiyle ilgili çıkarımlarda bulunur.
Ülkeler arasında doğal kaynak kullanımındaki farklılığı çevresel sonuçlar açısından
değerlendirir.
Ülkeler arasında sorun oluşturabilecek mekânsal unsurları, günümüz çatışma
alanlarıyla ilişkilendirir.
Ülkeler ve bölgeler arasındaki ticaretle ham madde, üretim ve pazar alanlarını
ilişkilendirir.
Ülkeleri doğal kaynak potansiyeli açısından karşılaştırarak doğal kaynakların bölgesel
ve küresel ilişkilerdeki etkisini sorgular.
Ülkelerin farklı dönemlerine ait nüfus politikalarını ve bunların sonuçlarını
karşılaştırır.
Uluslararası ulaşım hatlarının bölgesel ve küresel etkilerini sorgular.
Üretim, dağıtım ve tüketim sektörleri arasındaki ilişkiyi ekonomiye etkisi açısından
analiz eder.
Yaşadığı yerleşim alanının farklı zaman periyotlarındaki değişim ve sürekliliğini
coğrafi açıdan analiz eder.
Yaşadığı yerleşim biriminin coğrafi özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunur.
Yenilenemeyen kaynakların kullanımını “tükenebilirlik” ve “alternatif kaynaklar”
çerçevesinde analiz eder.
Yenilenemeyen kaynakların sürdürülebilir kullanımı açısından geri dönüşüm
stratejilerini değerlendirir.
Yerleşme doku ve tiplerinin oluşmasında etkili olan nedenleri sorgular.
Yerleşmelerin konumunu belirleyen ve gelişimini etkileyen faktörleri geçmişten
günümüze fonksiyonel değişiklikler açısından analiz eder.
77
E. TARİH
.……….Devleti zamanında Türklerin yazı, dil ve edebiyat alanlarındaki çalışmalarını
karşılaştırmalı olarak açıklar.
.……….Devletinin askeri teşkilatlarının temel özelliklerini açıklar.
.……….Devletinin kültürlerinden günümüze neler kaldığını açıklar.
.……….Devletinin sosyal yapılarının özelliklerini açıklar.
.……….Devletinin Türkiye'yi hangi tarihler arasında etkilediğini belirtir.
.……….Devletlerinin hukuk sistemleri arasındaki farklılıkları açıklar.
.……….toplumunun bilim ve sanat alanındaki gelişmelerini açıklar.
.……….toplumunun kültürlerinin günümüze tesirlerini yorumlar.
.……….toplumunun yazı, dil ve edebiyat alanlarındaki çalışmalarını açıklar.
…..…... Devleti'nin nasıl kurulduğunu açıklar.
…..……Devleti zamanındaki bilim ve sanat faaliyetlerini açıklar.
….…….Devleti zamanında dil ve edebiyat alanında yapılan çalışmaları benzerlik ve
farklılık yönünden karşılaştırır.
….…….Devleti zamanında Türklerin din ve inanışlarını açıklar.
….…….Devletinin askeri teşkilatlarının özelliklerini açıklar.
….…….Devletinin ekonomileriyle ilgili temel özellikleri açıklar.
….…….Devletinin hakimiyetinde bulunan toplumların din ve inanışlarının temel
özelliklerini açıklar.
….…….Devletinin hukuk sistemlerinin özelliklerini açıklar.
….…….Devleti'nin nasıl yıkıldığını belirtir.
….…….Devletinin sosyal ve iktisadi hayatlarının temel özelliklerini açıklar.
….…….Devletinin Türkiye'deki kültür kalıntılarını belirtir.
….…….Devletinin zamanındaki din ve inanışın özelliklerini açıklar.
….…….medeniyetin, İslam coğrafyası içerisindeki gayri müslim toplumların
kültürlerine tesirini açıklar.
….…….'nın fethiyle ilgili olayları açıklar.
….…….toplumunun bilim ve sanat alanında gösterdiği gelişmeleri örneklerle açıklar.
….…….toplumunun kültürlerinden günümüze neler kaldığını açıklar.
….…….toplumunun sosyal ve iktisadi hayatlarıın özelliklerini açıklar.
……..…Devleti zamanında sanat alanında yapılan çalışmaları açıklar.
…….… uygarlığının siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapılarını kavrar.
…….….Devleti zamanında dil ve edebiyat alanında yapılan çalışmaları örnek vererek
açıklar.
…….….Devleti zamanında dil ve edebiyat alanında yapılan çalışmaları açıklar.
…….….Devletinin Anadolu'nun Türleşmesindeki hizmetlerini açıklar.
…….….Devletinin askeri teşkilatlarının yapı ve özelliklerin açıklar.
…….….Devletinin hakim oldukları bölgelerde Türk kültürünün yayılma ve
gelişmesine yaptıkları katkıları açıklar.
…….….Devletinin hakimiyeti altında bulunan toplumların din ve inanışlarını açıklar.
…….….Devletinin hukuk düzenlerini açıklar.
…….….Devleti'nin nasıl kurulduğunu ve yıkıldığını belirtir.
…….….Devletinin ne zaman ve kimler tarafından yıkıldığını belirtir.
…….….Devletinin toprak yönetiminin özelliklerini açıklar.
…….….Devletinin yönetim tarzının özelliklerini açıklar.
…….….inanışıyla İslam dini arasındaki farklılık ve benzerlikleri yorumlar.
78
…….….medeniyetinin diğer kültür ve medeniyetlere tesirini açıklar.
…….….Savaşının sebeplerini açıklar.
…….….toplumunun din ve inanışlarını açıklar.
…….….toplumunun sosyal ve iktisadi durumlarını açıklar.
…….…Devletinden günümüze neler kaldığını açıklar.
…….…döneminde Türk sosyal hayatının özelliklerini açıklar.
………. Devleti döneminde İslamiyetin yayıldığı bölgeleri harita üzerinde gösterir.
………. Devleti dönemindeki siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmeleri açıklar.
………. Devleti'nin nasıl kurulduğunu belirtir.
………. Devleti'nin nasıl kurulduğunu ve yıkıldığını belirtir.
………. Savaşının kimler arasında ve hangi tarihte yapıldığını belirtir.
………. yaşadıkları bölgeleri harita üzerinde gösterir.
………..Devleti döneminde İslamiyetin yayıldığı bölgeleri harita üzerinde gösterir.
………..Devleti dönemindeki siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmeleri
değerlendirir.
………..Devleti dönemindeki siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmeleri
değerlendirir.
………..Devleti ile ilgili tarihi olayları bilir.
………..Devleti kurulduğu sırada Anadolu'nun siyasi durumunu haritaya dayalı olarak
açıklar.
………..Devleti 'yle ilgili belli başlıca ve dış olayları kavrar.
………..Devleti zamanında bilim alanında yapılan çalışmaları açıklar.
………..Devleti zamanındaki dini hayatı açıklar.
………..Devleti’nin siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapısını değerlendirir.
………..Devleti’nin siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik gelişmelerini ve diğer Avrupa
devletleri ile olan etkileşimini kavrar.
………..Devletinin Avrupa'daki tesirlerini belirtir.
………..Devletinin genişleme politikasını açıklar.
………..Devletinin hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterir.
………..Devletinin hukuk anlayışlarının özelliklerini açıklar.
………..Devletinin nasıl kurulduğu belirtir.
………..Devleti'nin nasıl sona erdiğini açıklar.
………..Devleti'nin nasıl yıkıldığını belirtir.
………..Devletinin ne zaman ve kim/kimler tarafından kurulduğunu belirtir.
………..Devletinin ne zaman ve kimler tarafından yıkıldığını söyler ve yazar.
………..Devletinin toprak rejimini açıklar.
………..Devletinin yönetim özelliklerini açıklar.
………..Devriyle ilgili tarihi olayları belirtir.
………..Dönemindeki siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmeleri değerlendirir.
………..Savaşının önemini açıklar.
………..Savaşının sebep ve sonuçlarını açıklar.
………..Savaşının sonuçlarını açıklar.
………..Savaşının Türk tarihindeki yerini ve önemini yorumlar.
………..toplumunun dil ve edebiyatlarını örnek vererek açıklar.
………..toplumunun kültürlerinin Türkiye'ye tesirini açıklar.
………..toplumunun, devlet yönetimlerinin temel özelliklerini açıklar.
………..sonrası insan hak ve özgürlükleri ile demokratik anlayışın gelişimine yönelik uygulamalara örnekler verir.
79
Afrika'da yaşayan toplumların din ve inanışlarını açıklar.
Anadolu’da yaşamış ilk uygarlıkların siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik yapılarını ve
çevre uygarlıklarla etkileşimini açıklar.
Anadolu'nun Türk vatanı olmasıyla ilgili olayları kavrar.
Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınlarının kimler tarafından ve hangi tarihlerde
yapıldığını belirtir.
Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınlarının sebeplerini açıklar
Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınlarının sonuçlarını yorumlar.
Arap Yarımadası'nın İslamiyetin doğuşundan öncesi durumunu kavrayabilir.
Arapların din ve inanışlarını açıklar.
Arapların iktisadi durumunu açıklar.
Arapların İslamiyet öncesi dil ve edebiyatlarını açıklar.
Arapların sosyal durumunu açıklar.
Asya ve Avrupa'daki diğer Türk devletleri ve topluluklarını tanır.
Asya ve Avrupa'daki diğer Türk devletleri ve topluluklarının hakim oldukları bölgeleri
harita üzerinde gösterir.
Asya'da kurulan ilk Türk devletlerinin çevrelerindeki devletlerle siyasi
münasebetlerini bilir.
Asya'da kurulan ilk Türk devletlerinin kültür özelliklerini söyler.
Avrupa Hun Devleti’nin siyasi faaliyetlerini ve Avrupa’ya etkilerini değerlendirir.
Avrupa Hun Devleti'nin hakim olduğu bölgeleri ve bu devletin merkezini harita
üzerinde gösterir.
Avrupa Hun Devleti'nin ne zaman ve kim tarafından kurulduğunu söyler ve yazar.
Avrupa'nın etnik yapısı yönünden, kavimler göçünün tesirlerini yorumlar.
Belgelerin, tenkit süzgecinden geçirilmeden kullanılamayacağını belirtir.
Beşeri bilimlerin tarihe katkılarını belirtir.
Beşeri bilimler arasında yer alan tarihin kendine özgü bir yöntemi olduğunu fark eder.
Beyliklerin Anadolu'nun Türkleşmesindeki hizmetlerini belirtir.
Beyliklerin görevlerini belirtir.
Beyliklerin nasıl kurulduğunu belirtir.
Beyliklerin nasıl yıkıldığını belirtir.
Bir tarihçinin hayatından yola çıkarak, tarihçi olmanın gerektirdiği eğitim, ilgi,
yetenek ve kişilik özelliklerini kavrar.
Bir Türk vatandaşı olarak cumhuriyetin Türk milletine kazandırdığı vatandaşlık temel
hak ve sorumlulukları bilincini kazanır.
Bizans'ın tesirini açıklar.
Cumhuriyetin ilân edilmesini, Türkiye’de demokrasi rejiminin gerekleri ile
bağdaştırarak değerlendirir.
Devlet ve toplulukların sonlarının ne olduğunu belirtir.
Devlet ve toplulukların yaşadıkları bölgelerdeki tesirlerini belirtir.
Doğal kaynaklardan verimli şekilde yararlanmaya yönelik projeleri ülkemizin
kalkınma politikaları çerçevesinde değerlendirir.
Eski …… kültürünün tesirini açıklar.
Eski …… medeniyetinin tesirini açıklar.
Eskiçağlarda Türkiye'nin çevresinde teşekkül eden medeniyetlerin merkezlerini harita
üzerinde gösterir.
Eskiçağlarda, Türkiye'nin çevresindeki kültür ve medeniyetlerin özelliklerini kavrar
Farklı kültür, görüş, inançtan olan kişilere saygı ve hoşgörü gösterir.
80
Farklı ve çok sayıda tarihî olaya ulaşmak için, kaynakları kullanır ve analiz eder .
Geçmişteki insanlar, olaylar, durumlar, toplumlar, dönemler, tarihler, fikirler, inançlar,
hareketler ve değişimler hakkındaki bilgileri kavrar ve kullanır .
Haçlı Seferlerinin İslam dünyası ve Avrupa açısından sonuçlarını açıklar
Haçlılar ve Haçlı Seferlerinin sebeplerini açıklar.
Harf İnkılâbını ve Millet Mekteplerini, eğitimin yaygınlaştırılması ve çağdaş Türk
toplumunun oluşturulması açılarından değerlendirir.
Hukuk alanındaki gelişmeleri, Medeni Kanun’un Türk aile yapısında ve kadının
toplumdaki yerinde meydana getirdiği değişiklikleri analiz eder.
Hz. Muhammed’in hayatı ve faaliyetleri çerçevesinde İslamiyetin doğuşu ve yayılışını
değerlendirir.
Hz. Muhammed dönemiyle ilgili tarihi olayları belirtir.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’de meydana gelen toplumsal, kültürel ve
ekonomik gelişmeleri fark eder.
İkinci Dünya Savaşı’nın sebep, süreç ve sonuçlarını Türkiye’ye etkileri açısından
değerlendirir.
İlk Çağ uygarlıklarının oluşumuna ve yayılışına etki eden faktörleri açıklar.
İlk Türk devletlerinin hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterir.
İlk Türk devletleriyle ilgili belli başlı tarihi olaylar bilir.
İslam devletlerinde askeri teşkilatın özelliklerini açıklar.
İslam devletlerinde hukuk sisteminin özelliklerini açıklar.
İslam devletlerinde iktisadi hayatın özelliklerini açıklar.
İslam devletlerinde sosyal hayatın özelliklerini açıklar.
İslam devletlerindeki eğitim ve öğretimin özelliklerini açıklar.
İslam devletlerinin bilim alanında gösterdikleri gelişmeleri açıklar.
İslam devletlerinin sanat alanında gösterdikleri gelişmeleri açıklar.
İslam devletlerinin yazı, dil ve edebiyatının genel özelliklerini açıklar.
İslam devletlerinin yönetim özelliklerini açıklar.
İslam dininin muhtelif toplumlar üzerindeki tesirini açıklar.
İslam medeniyetinin belli başlı özelliklerini kavrar.
İslam medeniyetinin diğer medeniyetlere tesirini kavrar.
İslam medeniyetinin temel esaslarını açıklar.
İslam medeniyetinin temellerini kavrar.
İslam medeniyetinin teşekkülünde diğer medeniyetlerin tesirlerini kavrar.
İslamiyetin doğduğu ve yayıldığı yerleri harita üzerinde gösterir.
İslamiyetin doğuşu sırasında Afrika'nın genel durumunu kavrar.
İslâmiyetin doğuşu sırasında Asya'da bulunan belli başlı devletleri ve merkezlerini
harita üzerinde gösterir.
İslamiyetin doğuşu sırasında Asya'nın genel durumunu kavrar.
İslâmiyetin doğuşu sırasında Avrupa'da hakim olan siyasi yapının özelliklerini açıklar
İslâmiyetin doğuşu sırasında Avrupa'daki belli başlı devletleri ve merkezlerini harita
üzerinde gösterir.
İslâmiyetin doğuşu sırasında Avrupa'daki genel durumunu kavrar.
İslamiyetin doğuşu sırasında dünyanın ve Arap Yarımadasının genel durumunu
açıklar.
İslamiyetin doğuşu ve yayılışıyla ilgili belli başlı tarihi olayları kavrar.
İslamiyetten önce Arap Yarımadası'nda kurulan devletleri harita üzerinde gösterir.
81
Kabotaj Kanunu’nu millî egemenlik hakları ve Türk denizciliğinde meydana getirdiği
gelişmeler bakımından değerlendirir.
Kadınlara sağlanan sosyal ve siyasal hakları dönemin çeşitli ülkelerindeki kadın
haklarıyla karşılaştırarak değerlendirir.
Kavimler Göçü ile ilgili olayları kavrar.
Kavimler Göçü’nün sebep ve sonuçlarını siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik
açılardan değerlendirir.
Kavimler Göçü'nün sebeplerini açıklar.
Kavimler Göçü'nün sonuçlarını açıklar.
Kaynak arama (belge bulma) safhasında yapılacak çalışmaları örnek vererek belirtir
Konuya göre sınıflandırmanın özelliklerini örnek vererek belirtir.
Kronolojik düşünür.
Laiklik ilkesinin devlet yönetimi, hukuk ve eğitim sistemi ile sosyal alanda meydana
getirdiği değişimlerden yola çıkarak bu ilkenin temel esaslarını fark eder.
Mekana göre sınıflandırmanın özelliklerini örnek vererek belirtir.
Mezopotamya, Mısır, İran, Hint, Çin ve Doğu Akdeniz’de kurulan ilk uygarlıkların
siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapıları ile bu uygarlıkların birbirleriyle
etkileşimini kavrar .
Millî kültür ve millî kimlik oluşturmak ve geliştirmek için dil ve tarih alanında yapılan
çalışmaları değerlendirir.
Millî Mücadele sürecinde karşılaşılan sorunlara bulunulan çözüm yollarını, ülkenin
geleceğiyle ilişkilendirir.
Millî Mücadelenin hazırlık döneminde yapılan çalışmaları millî bilincin uyandırılması,
millî birlik ve beraberliğin sağlanması açısından değerlendirir.
Ölçü ve tartıların değişmesini çağdaşlaşma çerçevesinde değerlendirir.
Örnek eser incelemeleri yaparak dönemin toplumsal olaylarının sanat ve edebiyat
üzerine yansımalarını fark eder.
Orta Asya ve Avrupa’da kurulan diğer Türk devlet ve topluluklarını tanır.
Orta Asya’nın coğrafi özelliklerini tanır.
Roma uygarlığının siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapılarını kavrar.
Tarihi olayların sebep - sonuç ilişkisini kurar.
Şehir incelemesi yoluyla Cumhuriyet Döneminde mimarlık ve şehir planlaması
alanında yapılan çalışmalara örnekler verir.
Söz konusu takvimler arasındaki benzerlik ve farklılıkları açıklar
Tabii bilimlerin tarihe katkılarını belirtir.
Tarih araştırmacılığı ve tarih yazımıyla ilgili yaklaşımları kavrar.
Tarih araştırmalarında kullanılan yöntemleri bilir.
Tarih biliminin diğer bilimlerden nasıl yararlandığını açıklar.
Tarih biliminin konusunu, tarihçinin kullandığı kaynakları ve yöntemleri kavrar .
Tarih biliminin olayları araştırırken yararlandığı beşeri bilimlerin adlarını sıralar.
Tarih biliminin olayları araştırırken yararlandığı tabii bilimlerin adlarını sıralar.
Tarih biliminin olayların sebeplerini, gelişmelerini ve sonuçlarını ele aldığını söyler
Tarih öğrenmenin amaç ve yararlarını kavrar.
Tarih öncesi çağlar ve tarih çağları ile bu dönemlerde meydana gelen gelişmeleri değerlendirir .
Tarih, tarihçi, olay (hadise), olgu (vaka), belge (vesika, doküman), arşiv, veri, yıllık (anal), kaynak, kronoloji, zaman, çağ (devir), takvim, milat, hicret, çözümleme (tahlil), eleştiri (tenkit, kritik), sentez (terkip) kavramlarının tanımlarını söyler.
82
Tarihi bilgilerin yeni bulunan belgelerin ışığında, değişebileceğini belirtir.
Tarihî bir olay, olgu veya nesne hakkındaki farklı bakış açılarını, sunulan kanıtlar ve
verileri kullanarak sorgular.
Tarihî bir olayı değerlendirirken olayın yaşandığı dönemin koşullarını göz önünde
bulundurmanın önemini kavrar .
Tarihî empati kurar.
Tarihî konular hakkında sorular sorar ve cevaplandırır .
Tarihi olayların anlaşılmasında yer ve zaman tespitinin önemini belirtir.
Tarihi olayların ilgili kaynaklara başvurmadan öğrenilemeyeceğini belirtir.
Tarihî olayların incelenmesinde yararlanılan “zaman kavramları” nı doğru ve yerinde
kullanır.
Tarihi olayların ve olguların araştırılmasında izlenen sırayı sayar.
Tarihî olayların, inanışların, tutumların, süreçlerin ve durumların karakteristik
özelliklerini kavrar.
Tarihî süreç içinde ve süreçler (geçmiş, bugün, gelecek) arasında bağlantılar kurar.
Tarihî terminolojiyi doğru ve yerinde kullanır.
Tarihî verileri elde eder ve kullanır.
Tarihî yorumları analiz eder ve açıklar .
Tarihin diğer bilimlerle ilişkisini kavrar.
Tarihin konusunu bilir.
Tarihin konusunu teşkil eden olayların ve olguların sebep-sonuç münasebetleri
yönüyle birbirine bağlı olduğunu söyler.
Tarihin konusunun toplumların zaman içindeki sosyal, iktisadi, siyasi, kültürel ve dini
faaliyetlerinden meydana geldiğini söyler.
Tarihin sınıflandırılmasında ana kıstasların neler olduğunu belirtir.
Tarihin sınıflandırılmasını açıklar.
Tarihin, insanlığı zaman içinde anlatan bir bilim dalı olduğunu söyler.
Tarihle ilgili temel kavramlar bilir.
Tarihte kurulan Türk-İslam devletleri ile ilgili belli başlı tarihi olayları kavrar
Tarihte kurulan Türk-İslam devletlerinin kültür ve medeniyet özelliklerini kavrar.
Tüklerin tarih sahnesine çıkışları ve ilk Türk devletleriyle ilgili temel bilgileri açıklar.
Türk adının anlamını açıklar.
Türk adının anlamını ve kökenini kavrar .
Türk dünyasıyla ilgili temel kavramlar bilir.
Türk kültürünün çevredeki kültürlerle münasebetini kavrar.
Türk milletinin Kurtuluş Savaşı sürecinde elde ettiği askerî başarılarının ulusal ve
uluslararası etkilerini değerlendirir.
Türk Silahlı Kuvvetlerinin önemini ve görevlerini kavrar.
Türk ve İslam bilginlerinin bilim dünyasına katkılarını değerlendirir.
Türk-Arap kültür temaslarının özelliklerini açıklar.
Türk-Çin kültür alış-verişini açıklar.
Türk-Çin siyasi münasebetlerini belirtir.
Türk-İslam devletlerinin hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde
gösterir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin temel niteliklerine yönelik iç ve dış tehditlere karşı
korunması konusunda duyarlı olur.
Türkiye tarihiyle ilgili temel kavramlar bilir.
83
Türkiye’nin dünya üzerindeki konumunun öneminden yola çıkarak İkinci Dünya
Savaşı sonrası değişen ülkeler arası ilişkileri değerlendirir.
Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerini tarihsel gelişimi açısından analiz eder.
Türkiye'de kurulan diğer devlet ve beyliklerle ilgili belli başlı tarihi olaylar bilir.
Türkiye'de kurulan ilk Türk devletlerinin adlarını söyleyip bunların hakim oldukları
yöreleri ve merkezleri harita üzerinde gösterir.
Türkiye'de kurulan ilk Türk devletlerinin Anadolu'nun Türkleşmesindeki hizmetlerini
kavrar.
Türkiye'de uc beyliklerinin ortaya çıkma safhalarını sebeplerini belirtir.
Türkiye'nin tarih öncesi devirleri bilir.
Türkiye'nin tarih öncesi devirlerini aydınlatan merkezlerin adlarını söyler.
Türkiye'nin tarih öncesi devirlerini aydınlatan merkezlerin özelliklerini söyler.
Türklerin ilk ana yurdunun neresi olduğunu söyleyip bu yerin sınırlarını harita
üzerinde gösterir.
Türklerin İslam dünyasına yapmış oldukları hizmetleri belirtir.
Türklerin İslam dünyasına yapmış oldukları hizmetlerin önemini açıklar.
Türklerin İslamiyeti kabul etmeden önceki inanışlarını açıklar.
Türklerin İslamiyeti kabul etmelerinin sebeplerini açıklar.
Türklerin İslamiyeti kabulü sürecini ve bu süreçte meydana gelen sosyal ve kültürel
değişimi açıklar.
Türklerin İslamiyeti kabulü ve İslam devletlerindeki hizmetleriyle ilgili olayları kavrar
Türkler'in kullandıkları takvimlerin özelliklerini açıklar.
Türklerin tarih boyunca yayıldıkları yerleri harita üzerinde gösterir.
Türklerin tarih sahnesine çıkışlarıyla ilgili olayları kavrar.
Türklerle Araplar arasındaki siyasi münasebetleri belirtir.
Türklerle Iranlılar arasındaki kültür alış verişinin özelliklerini açıklar.
Türklerle İranlılar arasındaki siyasi münabesetleri belirtir.
Uc, alp, tasavvuf, derviş, ıkta, vakıf, kervansaray, ferman, ahi vb. kavram ve terimlerin
tanımını söyler.
Üniversite Reformu ile bilimsel gelişme ve kalkınmaya verilen önemi kavrar.
Verilerin tasnifini örnek vererek belirtir.
Yabgu, kağan, bodun, boy, oymak, kurultay, yog, balbal, şamanlık, totem, vb. kavram
ve terimlerin tanımı söyler.
Yapılan yeniliklerle modern tarımın gelişimine ve çevre bilincine verilen önemi fark
eder.
Yasa, noyan, bahadır (batır), orda, han, hakan (kağan), daruga, yargucı, nüker,kalın,
suyurgal, bakşi vb. kavramlar ve terimlerin tanımını söyler.
Yeni bulgular ve bilimsel gelişmeler ışığında tarihî bilginin ve yorumların
değişebilirliğini kavrar.
Yorumlarını tarihî kanıtlarla destekler.
Zaman, kronolji ve takvim kavramlarının tarihi olayları öğrenmedeki önemini belirtir.
Zaman, Kronoloji ve takvim kavramlarını tanımlar.
Zamana göre sınıflandırmanın özelliklerini örnek vererek belirtir.
84
F. MATEMATİK
Acıyı, acı olcusunu açıklar ve uygulamalar yapar.
Açı ölçü birimlerini belirtir ve birbirine çevirir.
Açık önermeyi ve doğruluk kümesini açıklar.
Açının esas ölçüsünü açıklar.
Aileler için bütçe yapmanın önemini örneklerle gösterir.
Alışveriş ve ticarette kullanılan yüzde hesaplamalarını yapar.
Alt ve öz alt kümeyi açıklar, alt kümenin özelliklerini belirtir, bir kümenin tüm
altkümelerinin sayısını ve belirli sayıda eleman içeren alt kümelerinin sayısını
hesaplar.
Alt ve öz alt kümeyi açıklar, altkümenin özelliklerini belirtir, bir kümenin tüm alt
kümelerinin sayısını ve belirli sayıda eleman içeren alt kümelerinin sayısını hesaplar.
Analitik düzlemde bir doğrunun denklemlerini belirler ve uygulamalar yapar.
Analitik düzlemde vektörü açıklar, vektörlerin toplama ve reel sayılar ile carpma
işlemlerini yapar.
Aritmetik diziyi açıklar, özelliklerini gösterir ve aritmetik dizinin ilk n teriminin
toplamını bulur.
Artan, azalan, azalmayan ve artmayan dizileri açıklar.
Asal sayı kavramını ve sayıların aralarında asal olmasını örneklerle açıklar ve bir
doğal sayıyı, asal çarpanlarına ayırır ve pozitif bölenlerinin sayısını bulur.
Aynı düzlemde olan üç doğrunun birbirine göre durumlarını belirler ve inşa eder.
Aynı yayı gören merkez açının ölçüsü ile çevre açının ölçüsü arasındaki ilişkiyi
belirler.
Ayrık ve ayrık olmayan olayın deneyini, örnek uzayını ve olayını belirler.
Ayrık ve ayrık olmayan olayları açıklar.
Ayrık ve ayrık olmayan olayların olma olasılıklarını hesaplar.
Bağımlı ve bağımsız olayların olma olasılıklarını hesaplar.
Bağımlı ve bağımsız olayları açıklar.
Bağıntı kavramını açıklar, şema ile gösterir ve bağıntının grafiğini çizer.
Bağıntının tersini açıklar, verilen bir bağıntının tersini bulur ve grafiğini çizer.
Bağıntının yansıma, simetri, ters simetri ve geçişme özelliklerini örneklerle açıklar.
Belirli integralin özelliklerini açıklar.
Belirli integralleri kullanarak uygulamalar yapar ve problem çözer.
Belirli integralleri kullanarak uygulamalar yapar ve problem çözer. Belirsizlik
durumlarını belirtir ve fonksiyonun belirsizlik noktalarındaki limitini hesaplar.
Bileşik önermeyi açıklar; ve, veya bağlaçları ile kurulan bileşik önermelerin
özelliklerini ve De Morgan kurallarını doğruluk tablosu kullanarak gösterir.
Bir açının trigonometrik fonksiyonlar altındaki görüntüsünü trigonometrik değer
tablosunda bulur.
Bir bağımsız değişkenin verilen bir sayıya yaklaşmasını örneklerle açıklar.
Bir bilinmeyenli rasyonel denklemleri çözer.
Bir çember veya dairede merkez açının belirlediği minör (küçük) ve majör (büyük)
yayların ölçüsünü hesaplar.
Bir dizinin limitini açıklar ve uygulamalar yapar.
Bir doğal sayının pozitif doğal sayı kuvvetini açıklar, üslü sayılara ait özellikleri ve bu
özelliklerin doğruluklarını gösterir.
85
Bir doğal sayıyı herhangi bir tabana göre yazar ve değişik tabanlarda verilen sayılar
arasında işlem yapar.
Bir doğru parçasının orta dikmesini inşa eder.
Bir doğrunun parametrik ve kapalı denklemlerini bulur, uygulamalar yapar.
Bir doğrunun üzerindeki veya dışındaki bir noktadan bu doğruya dikme inşa eder.
Bir doğruya dışındaki bir noktadan paralel doğru inşa eder.
Bir düzlem ile bir geometrik cismin ara kesitini belirler, inşa eder.
Bir fonksiyonun ardışık türevlerini bulur.
Bir fonksiyonun artan ve azalan olduğu aralıkları türevin işaretine göre belirler.
Bir fonksiyonun belirsiz integralini açıklar.
Bir fonksiyonun bir aralıkta türevli olmasını ifade eder.
Bir fonksiyonun bir noktadaki limiti, soldan limiti ve sağdan limiti kavramlarını
örneklerle açıklar ve bir noktadaki limiti ile soldan, sağdan limitleri arasındaki ilişkiyi
belirtir.
Bir fonksiyonun bir noktadaki soldan türevini ve sağdan türevini bulur, soldan türev
ve sağdan türev ile türev arasındaki ilişkiyi açıklar.
Bir fonksiyonun bir noktadaki sürekliliği ile türevlenebilirliği arasındaki ilişkiyi
açıklar.
Bir fonksiyonun bir noktadaki sürekliliği kavramını açıklar ve verilen bir fonksiyonun
verilen bir noktada sürekli ya da süreksiz olduğunu belirler.
Bir fonksiyonun bir noktadaki limiti, soldan limiti ve sağdan limiti kavramlarını
örneklerle açıklar ve bir noktadaki limiti ile soldan, sağdan limitleri arasındaki ilişkiyi
belirtir.
Bir fonksiyonun bir noktadaki soldan türevini ve sağdan türevini bulur, soldan türev ve sağdan türev ile türev arasındaki ilişkiyi açıklar.
Bir fonksiyonun bir noktadaki sürekliliği ile türevlenebilirliği arasındaki ilişkiyi
açıklar.
Bir fonksiyonun bir noktadaki sürekliliği kavramını açıklar ve verilen bir fonksiyonun
verilen bir noktada sürekli ya da süreksiz olduğunu belirler.
Bir fonksiyonun bir sabitle çarpımının, iki fonksiyonun toplamının ve farkının
integraline ait kuralları bulur ve uygulamalar yapar.
Bir fonksiyonun grafiği üzerinde bükeylik ve dönüm noktası kavramını açıklar.
Bir fonksiyonun grafiğinin bir noktasındaki teğetinin ve normalinin denklemini yazar.
Bir fonksiyonun mutlak maksimum ve mutlak minimum, yerel maksimum, yerel
minimum, noktalarını açıklar ve bir fonksiyonun ekstremum noktalarını türev
yardımıyla belirler.
Bir fonksiyonun mutlak maksimum ve mutlak minimum, yerel maksimum, yerel
minimum, noktalarını açıklar ve bir fonksiyonun ekstremum noktalarını türev
yardımıyla belirler.
Bir gerçek sayının mutlak değerini açıklar ve mutlak değer ile ilgili özellikleri belirtir.
Bir gerçek sayının rasyonel sayı kuvvetini örneklerle açıklar, köklü ifadelere ait
işlemlerin özelliklerini üslü ifadelerin özelliklerinden yararlanarak gösterir ve
uygulamalar yapar.
Bir gerçek sayının tam sayı kuvvetini açıklar ve üslü ifadelere ait özellikleri gösterir.
Bir karmaşık sayının eşleniğini ve modülünü açıklar, karmaşık düzlemde gösterir.
Bir karmaşık sayının orijin etrafında pozitif yönde açısı kadar döndürülmesi ile elde edilen karmaşık sayıyı bulur.
Bir küpün, bir prizmanın belli bir mesafeden görünümünün perspektif çizimini yapar.
86
Bir matrisi bir gerçek sayı ile çarpma işlemini yapar ve özelliklerini gösterir.
Bir matrisin çarpma işlemine göre tersini bulur ve matrislerin tersini bulma işleminin
özelliklerini gösterir.
Bir matrisin çarpma işlemine göre tersini bulur ve matrislerin tersini bulma işleminin
özelliklerini gösterir.
Bir matrisin devriğini (transpozunu)bulur ve özelliklerini gösterir.
Bir noktada sürekli olan fonksiyonların toplamının, farkının, çarpımının ve bölümünün
sürekliliğine ait özellikleri ifade eder.
Bir noktada sürekli olan fonksiyonların toplamının, farkının, çarpımının ve bölümünün
sürekliliğine ait özellikleri ifade eder.
Bir noktanın bir doğruya olan uzaklığını hesaplar ve uygulamalar yapar.
Bir noktanın kartezyen koordinatları ile kutupsal koordinatları arasındaki bağıntıları
bulur, standart biçimde verilen bir karmaşık sayının kutupsal koordinatlarını belirler
ve karmaşık düzlemde gösterir.
Bir noktanın Kartezyen koordinatları ile kutupsal koordinatları arasındaki bağıntıları
bulur, standart biçimde verilen bir karmaşık sayının kutupsal koordinatlarını belirler
ve karmaşık düzlemde gösterir.
Bir tam sayının negatif kuvvetini belirler ve rasyonel sayı olarak ifade eder.
Bir üçgenin herhangi bir kenarını belli oranda bölen noktayı, üçgenin kenarlarına ve
bu orana bağlı olarak hesaplar.
Bir üçgensel bölgenin alanını veren bağıntıları ispatlar ve uygulamalar yapar.
Bir vektörü bir reel sayı ile çarpar ve çarpma işleminin özelliklerini uygular.
Bir vektörün başka bir vektör üzerine dik izdüşümünü belirler ve uygulamalar yapar.
Bir vektörün uzunluğunu (normunu) hesaplar.
Birden fazla ölçüte göre sütun ve çizgi grafiklerini oluşturur ve yorumlar.
Birebir ve örten fonksiyonun bileşke işlemine göre tersini bulur, grafiği verilen
fonksiyonun tersinin grafiğini çizer.
Birim çemberi belirtir ve denklemini yazar.
Birim küplerle oluşturulan yapıların izometrik ve dik görüntü (ortografik) çizimlerini
yapar,
Birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemleri çözer.
Birinci dereceden bir bilinmeyenli eşitsizliklerin çözüm kümesini belirler ve sayı
doğrusunda gösterir.
Birinci veya ikinci dereceden eşitsizlik sistemlerinin çözüm kümesini bulur.
Birinci veya ikinci dereceden polinomların çarpımı veya bölümü biçiminde verilen
eşitsizliklerin çözüm kümesini bulur.
Birinci veya ikinci dereceden polinomların çarpımı veya bölümü biçiminde verilen
eşitsizliklerin çözüm kümesini bulur.
Cebirsel ifadeleri çarpanlarına ayırır. .
Cebirsel ifadelerle toplama ve çıkarma işlemleri yapar.
Çember ile doğrunun ilişkisini belirler.
Çember veya dairede merkez açı ve çevre açı ile bu açıların gördüğü yayları belirler.
Çemberi ve çemberde acıları açıklar, çemberin cevre uzunluğunu hesaplar.
Çemberin düzlemde ayırdığı bölgeleri belirler
Çemberin özelliklerini belirler ve çember modeli inşa eder.
Çemberin ve çember parçasının uzunluğu ile ilgili problemleri çözer ve kurar.
Çemberin ve çember parçasının uzunluğunu tahmin eder ve hesaplar.
Çevre uzunluğu ile alan arasındaki ilişkiyi açıklar.
87
Çift fonksiyonu ve tek fonksiyonu açıklar, grafiklerini yorumlar.
Çift ve tek fonksiyonu açıklar, grafiklerini yorumlar.
Çizgi, resim veya şekil grafiklerinin yanlış yorumlara yol açabileceği durumları
açıklar.
Çizimleri verilen yapıları çok küplülerle oluşturur, çok küplülerle oluşturulan yapıların
görünümlerini çizer.
Çok büyük ve çok küçük pozitif sayıları bilimsel gösterimle ifade eder.
Çok yüzlüleri sınıflandırır.
Çokgenleri açıklar, iç ve dış acılarının ölçülerini hesaplar.
Çokgenleri karşılaştırarak benzer olup olmadıklarını belirler ve bir çokgene benzer
çokgenler oluşturur.
Çokgenlerin cevre uzunlukları ve çokgensel bölgelerin alanları ile ilgili bağıntıları
oluşturur.
Çokgenlerin iç açılarının ölçülerinin toplamını hesaplar.
Çokgenlerin köşegenlerini, iç ve dış açılarını belirler.
Çokgensel bölge modelleriyle bir bölgeyi döşeyerek süsleme yapar.
Çokgensel bölgelerle kaplamalar yapar
Daire grafiğini oluşturur ve yorumlar.
Dairenin ve daire diliminin alanı ile ilgili problemleri çözer ve kurar.
Dairenin ve daire diliminin alanını hesaplar ve uygulamalar yapar.
Dairenin ve daire diliminin alanını tahmin eder ve alan bağıntısını oluşturur.
Dairesel silindirin temel elemanlarını belirler, inşa eder ve açınımını çizer.
De Moivre kuralını ifade eder ve kutupsal koordinatlarda verilen bir karmaşık sayının
kuvvetlerini belirler.
Değişken değiştirme yöntemi ile çarpanlara ayırma uygulamaları yapar.
Deltoidi ve özelliklerini açıklar, uygulamalar yapar.
Deltoidsel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.
Deney, çıktı, örneklem uzay, örneklem nokta, olay, kesin olay, imkânsız olay, ayrık
olaylar kavramlarını açıklar.
Deneysel, teorik ve öznel olasılığı açıklar
Denklem sisteminin çözümünü Cramer kuralını kullanarak bulur.
Denklemi problem çözmede kullanır.
Dışbükey çokgenin temel elemanları arasındaki iliskileri belirler.
Dik dairesel koninin hacim bağıntısını oluşturur.
Dik dairesel koninin yüzey alanının bağıntısını oluşturur.
Dik dairesel koniyi açıklar, yüzey alanı ve hacim bağıntılarını olusturur, uygulamalar
yapar.
Dik dairesel silindirin hacmi ile ilgili problemleri çözer ve kurar.
Dik dairesel silindirin hacmini tahmin eder ve hacim bağıntısını oluşturur.
Dik dairesel silindirin yüzey alanı bağıntısını oluşturur.
Dik dairesel silindirin yüzey alanı ile ilgili problemleri çözer ve kurar.
Dik doğrunun birbirine göre durumlarını yorumlar ve uygulamalar yapar.
Dik koordinat sistemine göre bir doğrunun eğimini belirler.
Dik koordinat sistemini oluşturur ve verilen bir noktanın koordinatlarını belirler.
Dik piramidin hacim bağıntısını oluşturur.
Dik piramidin yüzey alanının bağıntısını oluşturur.
Dik prizma ve dik piramidi açıklar.
Dik prizmaların hacim bağıntılarını oluşturur.
88
Dik prizmaların ve dik düzgün piramitlerin yüzey alan bağıntılarını oluşturur,
uygulamalar yapar.
Dik prizmaların ve dik piramitlerin hacim bağıntılarını oluşturur, uygulamalar yapar.
Dik prizmaların yüzey alanının bağıntılarını oluşturur.
Dik üçgen için eslik teoremlerini ispatlar ve uygulamalar yapar.
Dik üçgende metrik bağıntıları ispatlar ve uygulamalar yapar.
Dik üçgendeki dar açıların trigonometrik oranlarını belirler
Dik üçgendeki dar açıların trigonometrik oranlarını problemlerde uygular.
Dik vektör arasındaki acının olcusunu hesaplar.
Dik vektörün Oklid iç çarpımını açıklar ve uygulamalar yapar.
Dikdörtgeni ve özelliklerini açıklar.
Dikdörtgensel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.
Dizi, sonlu dizi ve sabit diziyi açıklar, dizilerin eşitliğini ifade eder ve verilen bir
dizinin grafiğini çizer.
Doğal sayıların faktöriyellerini bulur.
Doğru orantılı ve ters orantılı nicelikler arasındaki ilişkiyi açıklar.
Doğru parçaları ile fraksal oluşturur, açıklar ve doğru parçaları ile fraksal oluşturur.
Doğru parçasını ve iki doğru parçası arasındaki iliksiyi açıklar.
Doğru ve ters orantıyla ilgili problemleri çözer ve kurar.
Doğru, çokgen ve çember modellerinden örüntüler inşa eder, çizer ve bu örüntülerden
fraktal olanları belirler.
Doğruların doğrultularını açıklar.
Doğrunun eğimi ile denklemi arasındaki ilişkiyi belirler.
Doğrunun eğimini modelleri ile açıklar.
Doğrusal (lineer) denklem sistemini açıklar ve doğrusal denklem sisteminin çözümünü
temel (elementer) satır işlemleri yaparak bulur.
Doğrusal (lineer) denklem sistemini açıklar ve doğrusal denklem sisteminin çözümünü
temel (elementer) satır işlemleri yaparak bulur.
Doğrusal denklem sisteminin çözümünü Cramer kuralını kullanarak bulur.
Doğrusal denklem sistemlerini cebirsel yöntemlerle çözer.
Doğrusal denklem sistemlerinin grafikleri kullanarak çözer.
Doğrusal denklemleri açıklar.
Doğrusal denklemlerin grafiğini çizer.
Dönel (dairesel) permütasyon ile ilgili uygulamalar yapar.
Dönme hareketini açıklar.
Dörtgeni ve temel elemanlarını açıklar, uygulamalar yapar.
Dörtgenin çevre uzunluğunu hesaplar, dörtgensel bölgenin alanı ile ilgili teoremleri
ispatlar ve uygulamalar yapar.
Dörtgenleri sınıflandırır, aralarındaki ilişkileri açıklar.
Dörtgenlerin kenar, açı ve köşegen özelliklerini belirler.
Dörtgenlerle ilgili teoremleri ispatlar ve uygulamalar yapar.
Dörtgensel bölgelerin alanları ile ilgili problemleri çözer ve kurar.
Dörtgensel bölgelerin alanlarını strateji kullanarak tahmin eder.
Düzgün altıgeni ve özelliklerini açıklar, uygulamalar yapar.
Düzgün altıgensel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.
Düzgün beşgeni ve özelliklerini açıklar, uygulamalar yapar.
Düzgün beşgensel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.
Düzgün çokgensel bölge modelleriyle oluşturulan süslemelerdeki kodları belirler.
89
Düzlemde bir nokta etrafında ve belirtilen bir açıya göre şekilleri döndürerek çizimini
yapar.
Düzlemde çokgenlerden yararlanarak desen, fraktal görüntüsü oluşturur.
Düzlemde dik koordinat sistemini oluşturur ve uygulamalar yapar.
Düzlemde doğru parçaları ile desenler oluşturur.
Düzlemde dönüşümleri açıklar ve çokgenlerle kaplamalar yapar.
Düzlemde öteleme, dönme ve bunların bileşke dönüşümlerini yapar.
Düzlemde üçgenlerle oluşturulmuş desenleri açıklar ve üçgenlerle desen oluşturur.
Düzlemde yansıma ve ötelemeli yansıma dönüşümlerini yapar.
Düzlemsel sekilerlin eslerini belirler ve uygulamalar yapar.
Elipsi açıklar ve standart denklemini elde eder.
Eşitlik ve eşitsizlik arasındaki ilişkiyi açıklar ve eşitsizlik içeren problemlere uygun
matematik cümleleri yazar.
Eşkenar dörtgeni açıklar, özellikleri ile ilgili teoremleri ispatlar ve uygulamalar yapar.
Eşkenar dörtgensel bölgenin alan bağıntılarını oluşturur.
Eşkenar dörtgensel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.
Eşleme, toplama ve çarpma yoluyla sayma yöntemlerini açıklar.
Eşlenik ve modül ile ilgili özellikleri gösterir.
Evrensel kümeyi ve bir kümenin tümleyenin açıklar, tümleme işleminin özelliklerini
ve De Morgan kurallarını gösterir.
Farklı sayı kümelerinde birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemlerin ve
eşitsizliklerin çözüm kümelerini bulur.
Fonksiyon çeşitlerini açıklar.
Fonksiyon kavramı, fonksiyon çeşitleri ve ters fonksiyon kavramlarını açıklar.
Fonksiyon kavramını açıklar, şema ile göstererek fonksiyonun tanım, değer ve görüntü
kümelerini belirtir ve fonksiyonların eşitliğini ifade eder.
Fonksiyonlarda bileşke işlemini örneklerle açıklar.
Fonksiyonların grafiğini türev yardımıyla çizer.
Fonksiyonların limitleri ile ilgili uygulamalar yapar.
Fonksiyonun sınırlı olmasını açıklar, kapalı aralıkta sürekli fonksiyonların özelliklerini
belirtir.
Gelir ve gider kavramının anlamını açıklar.
Genişletilmiş gerçek sayılar kümesini belirtir,fonksiyonun bir noktadaki limitinin
sonsuz olmasını ve sonsuzdaki limitini açıklar.
Geometri bilgilerini kullanarak bir olayın olma olasılığını hesaplar.
Geometrik cisimlerin hacimleri ile ilgili problemleri çözer ve kurar.
Geometrik cisimlerin hacimlerini strateji kullanarak tahmin eder.
Geometrik cisimlerin simetrilerini belirler.
Geometrik cisimlerin yüzey alanları ile ilgili problemleri çözer ve kurar.
Geometrik cisimlerin yüzey alanlarını strateji kullanarak tahmin eder..
Geometrik diziyi açıklar, özelliklerini gösterir ve geometrik dizinin ilk n teriminin
toplamını bulur.
Geometrik ispat biçimlerini açıklar.
Gerçek katsayılı bir P(x) polinomunun Q(x) polinomuna bölümünden kalanı bulur.)
Gerçek katsayılı polinomun asal çarpanı kavramını açıklar, verilen bir polinomun asal çarpanlarını bulur, indirgenemeyen ve asal polinomları örneklerle açıklar.
Gerçek katsayılı ve tek değişken lipolinom kavramını örneklerle açıklar, polinomun
derecesini, baş katsayısını, sabit terimini belirtir.
90
Gerçek katsayılı ve tek değişkenli polinomlar kümesinde toplama çıkarma, çarpma ve
bölme işlemlerini yapar ve toplama ve çarpma işleminin özelliklerini gösterir.
Gerçek katsayılı ve tek değişkenli polinomu kavram olarak örneklerle açıklar,
polinomun derecesini, baş katsayısını, sabit terimini belirtir.
Gerçek sayılar kümesinde aralık kavramını örneklerle açıklar ve açık, kapalı ve yarı
açı karalıkları ifade eder.
Gerçek sayılar kümesinde eşitsizliğin özelliklerini belirtir.
Gerçek sayılar kümesinde toplama ve çarpma işlemlerinin özelliklerini belirtir.
Gerçek sayılar kümesini genişletme gereğini örneklerle açıklar.
Gerçek sayılar kümesini oluşturan sayı kümelerini belirtir.
Grafiği üzerinde tepe noktası ile herhangi bir noktası ya da herhangi üç noktası verilen
ikinci dereceden fonksiyonu bulur.
Grafiği verilen bir fonksiyonun tanım kümesindeki bazı elemanların görüntüsünü ve
görüntü kümesindeki bazı elemanların ters görüntülerini belirler, belirli aralıklardaki
değişimini yorumlar.
Günlük hayat durumları ile ilgili problemleri çözer ve kurar.
Günlük yaşam ile ilgili planlamalar yapar.
Her ve bazı niceleyicilerini örneklerle açıklar, bu niceleyicileri içeren önerme ve
bileşik önermelerin olumsuzunu yazar.
Hiperbolü açıklar ve standart denklemini elde eder.
Histogram oluşturur ve yorumlar.
Homoteti dönüşümünü bulur ve uygulamalar yapar.
İki bilinmeyenli doğrusal eşitsizliklerin grafiğini çizer.
İki bilinmeyenli eşitsizliğin çözüm kümesini bulur ve grafik üzerinde gösterir.
İki bilinmeyenli eşitsizliğin ve eşitsizlik sisteminin çözüm kümesini grafik üzerinde
gösterir.
İki boyutlu kartezyen koordinat sistemini açıklar ve kullanır.
İki cebirsel ifadeyi çarpar.
İki kümenin denkliğini ve eşitliğini belirtir.
İki kümenin farkını açıklar, fark işleminin özelliklerini gösterir.
İki kümenin kartezyen çarpımını açıklar, kartezyen çarpımın özelliklerini belirtir.
İki kümenin kartezyen çarpımını örneklerle açıklar, kartezyen çarpımın özelliklerini
belirtir.
İki sayının toplam ve farkının trigonometrik oranlarını bulur.
İki veya daha çok polinomun OBEB ve OKEK’ ini bulur.
İki ya da daha çok doğal sayının en büyük ortak bölenini ve en küçük ortak katını
bulur.
İki yönlü koşullu önermeyi açıklar, iki yönlü koşullu önerme ile koşullu önermeler
arasındaki ilişkiyi belirtir.
İkili işlemi ve ikili işlemin özelliklerini açıklar.
İkinci dereceden bir bilinmeyenli denkleme dönüştürülebilen denklemlerin çözüm
kümesini bulur.
İkinci dereceden bir bilinmeyenli denkleme dönüştürülebilen ikinci dereceden iki
bilinmeyenli denklem sistemlerinin çözüm kümesini bulur.
İkinci dereceden bir bilinmeyenli denklemlerin köklerini ve çözüm kümesini belirler.
İkinci dereceden bir bilinmeyenli denklemlerin köklerini veren bağıntıyı gösterir ve
köklerin varlığını diskriminantın işaretine göre belirler.
İkinci dereceden bir denklemin kökleri ile katsayıları arasındaki bağıntıları gösterir.
91
İkinci dereceden bir fonksiyonun grafiğinin tepe noktasını, eksenleri kestiği noktaları
ve simetri eksenini bulur, fonksiyonun değişim tablosunu düzenler ve grafiğini çizer.
İkinci dereceden iki bilinmeyenli denklem sistemlerini açıklar ve ikinci dereceden bir
bilinmeyenli denkleme dönüştürülebilen ikinci dereceden iki bilinmeyenli denklem
sistemlerinin çözüm kümesini bulur.
İntegral alma yöntemlerini açıklar ve uygulamalar yapar.
İntegral hesabının birinci ve ikinci temel teoremlerinin anlamını açıklar.
İspat yöntemlerini kullanarak basit ispatlar yapar.
İstatistiksel temsil biçimleri oluşturarak ve yorumlayarak gerçek yaşam durumları için
görüş oluşturur.
İstatistiksel temsil biçimlerini, merkezî eğilim ölçülerini ve standart sapmayı
kullanarak gerçek yaşam durumları için görüş oluşturur.
İstediklerini elde etme ile emek arasındaki ilişkiyi açıklar.
Kare matrisi, sıfır matrisini, birim matrisi, köşegen matrisi, alt üçgenmatrisi ve üst
üçgen matrisi açıklar,iki matrisin eşitliğini ifade eder.
Kareköklü bir sayıyı şeklinde yazar ve şeklindeki ifadede katsayıyı kök içine alır.
Kareköklü bir sayıyı a b şeklinde yazar ve a b şeklindeki ifadede katsayıyı kök
içine alır.
Kareköklü ifadeleri açıklar, özelliklerini belirtir ve uygulamalar yapar.
Kareköklü sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.
Kareköklü sayılarla toplama ve çıkarma işlemlerini yapar.
Karesel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.
Kareyi açıklar, özellikleri ile ilgili teoremi ispatlar ve uygulamalar yapar.
Karmaşık düzlemde iki karmaşık sayı arasındaki uzaklığı açıklar ve karmaşık sayı ile
çember ilişkisini belirtir.
Karmaşık düzlemi açıklar ve verilen bir karmaşık sayıyı karmaşık düzlemde gösterir.
Karmaşık sayılarda çarpma ve bölme işlemlerini yapar, çarpma işleminin özelliklerini
gösterir.
Karmaşık sayılarda ikinci dereceden bir bilinmeyenli denklemleri çözer.
Karmaşık sayılarda toplama ve çıkarma işlemlerini ve geometrik yorumlarını yapar,
toplama işleminin özelliklerini gösterir.
Karmaşık sayıyı, standart biçimini, gerçek kısmını, sanal kısmını açıklar ve iki
karmaşık sayının eşitliğini ifade eder.
Karnot (Carnot) teoremini ispatlar, özel durumlarını belirler ve uygulamalar yapar.
Katsayılı ve tek değişkenli polinomu kavram olarak örneklerle açıklar, polinomun
derecesini, baş katsayısını, sabit terimini belirtir.
Kenar uzunluğu ile alan arasındaki ilişkiyi açıklar.
Kombinasyon kavramını açıklar ve hesaplar.
Koniği, koniğin temel elemanlarını açıklar ve konikleri sınıflandırır.
Koninin temel elemanlarını belirler, inşa eder ve yüzey açınımını çizer.
Koordinat doğrusunu oluşturur ve uygulamalar yapar.
Koordinat düzleminde bir çokgenin eksenlerden birine göre yansıma, herhangi bir
doğru boyunca öteleme ve orijin etrafındaki dönme altında görüntülerini belirleyerek
çizer.
Koşullu olasılığı açıklar.
Koşullu önermeyi açıklar; koşullu önermenin karşıtını, tersini, karşıt tersini yazar ve doğruluk tablosu kullanarak denk olanları gösterir.
Kökleri karmaşık sayılar olan ikinci dereceden bir bilinmeyenli denklemleri çözer.
92
Kökleri verilen ikinci dereceden bir bilinmeyenli denklemi kurar.
Kutupsal biçimde verilen iki karmaşık sayı arasında toplama, çıkarma, çarpma ve
bölme işlemleri yapar.
Küme kavramını açıklar; liste, Venn şeması ve ortak özellik yöntemleri ile gösterir.
Kümelerdeki işlemleri kullanarak problemler çözer.
Kürenin hacim bağıntısını oluşturur.
Kürenin temel elemanlarını belirler ve inşa eder.
Kürenin yüzey alanının bağıntısını oluşturur
Küreyi açıklar, hacim ve yüzey alan bağıntılarını oluşturur, uygulamalar yapar.
L’Hospital kuralı yardımıyla fonksiyonların limitlerini hesaplar.
Limit ile ilgili özellikleri belirtir ve uygulamalar yapar.
Logaritma fonksiyonunu üstel fonksiyonun tersi olarak kurar.
Logaritma fonksiyonunun özelliklerini gösterir ve uygulamalar yapar.
Maksimum ve minimum problemlerini türev yardımıyla çözer.
Matrisi örneklerle açıklar, verilen bir matrisin türünü belirtir ve istenilen satırı, sütunu
ve elemanı gösterir.
Matrislerde çarpma işlemini yapar ve çarpma işleminin özelliklerini gösterir.
Matrislerde toplama işlemini yapar, bir matrisin toplama işlemine göre tersini belirtir,
toplama işleminin özelliklerini gösterir ve iki matrisin farkını bulur.
Matrislerde toplama işlemini yapar, bir matrisin toplama işlemine göre tersini belirtir,
toplama işleminin özelliklerini gösterir ve iki matrisin farkını bulur.
Merkez açının ve çevre açının ölçülerini açıklar.
Merkezi eğilim ve yayılım ölçüleri kullanılarak gerçek yaşam durumları için hangi eğilim veya yayılım ölçüsünü kullanması gerektiğine karar verir.
Merkezȋ eğilim ve yayılma ölçüleri kullanılarak gerçek yaşam durumları için hangi
eğilim veya yayılım ölçüsünü kullanması gerektiğine karar verir.
Minör ve kofaktör kavramlarını
determinantını hesaplar ve determinantın özelliklerini belirtir.
Modül kavramını örneklerle açıklar, kalan sınıf (denklik sınıfı) kavramını ve
tamsayılarla bölme işlemine göre kalan sınıflarının kümesini (Z/m kümesini) belirtir.
Modül kavramını örneklerle açıklar, kalan sınıf (denklik sınıfı)kavramını ve tam
sayılarla bölme işlemine göre kalan sınıflarının kümesini (Z/m kümesini) belirtir.
Modüler aritmetikte işlemler ile ilgili özellikleri gösterir ve işlemler yapar.
Nokta, doğru ve düzlem arasındaki ilişkileri açıklar.
Nokta, doğru, doğru parçası, ısın, düzlem ve uzay kavramlarını açıklar.
Olasılık fonksiyonunu belirterek bir olayın olma olasılığını hesaplar ve olasılık
fonksiyonunun temel özelliklerini gösterir.
Ondalık kesirlerin kareköklerini belirler.
Ondalık kesirlerin veya rasyonel sayıların kendileriyle tekrarlı çarpımını üslü olarak
yazar ve değerini belirler.
Onluk logaritma fonksiyonunu ve doğal logaritma fonksiyonunu açıklar.
Oran ve orantıyı açıklar
Orantıya ait özellikleri gösterir ve günlük hayatla ilgili problemler çözer.
Orman yangınlarının çıkış nedenlerini açıklar.
Ortanca, tepe değeri ve çeyrekler açıklığını hesaplar.
Öklid (Euclid)’in ilk beş postulatını belirtir.
Önermeyi, önermenin doğruluk değerini, iki önermenin denkliğini ve önermenin olumsuzunu açıklar.
93
Özdeşlik ile denklem arasındaki farkı açıklar.
Özdeşlikleri modellerle açıklar.
Özel sayı örüntülerinde sayılar arasındaki ilişkileri açıklar.
Parabolü açıklar ve standart denklemini elde eder.
Paralel iki doğrunun bir kesenle yaptığı açıların eş olanlarını ve bütünler olanlarını
belirler.
Paralel iki doğrunun bir kesenle yaptığı açıların ölçüleri ile ilgili hesaplamalar yapar.
Paralelkenarı açıklar, özellikleri ile ilgili teoremleri ispatlar ve uygulamalar yapar.
Paralelkenarsal bölgenin alan bağıntısını oluşturur.
Paralelkenarsal bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.
Parametre içeren ikinci dereceden bir denklemin, verilen koşullara uygun olacak
şekilde parametresini bulur.
Paranın akıllıca harcanması için yapılması gerekenleri sorgular.
Parçalı fonksiyonun grafiğini çizer, uygulamalar yapar.
Periyodu ve periyodik fonksiyonu açıklar, trigonometrik fonksiyonların periyotlarını
bulur.
Permütasyon kavramını açıklar ve hesaplar.
Permütasyon ve birleşim arasındaki farkı açıklar.
Permütasyon ve kombinasyon arasındaki farkı açıklar
Piramidi inşa eder, temel elemanlarını belirler ve yüzey açınımını çizer.
Pythagoras (Pisagor) bağıntısını problemlerde uygular
Pythagoras (Pisagor) bağıntısını oluşturur
Pythagoras (Pisagor) bağıntısını problemlerde uygular.
Rasyonel cebirsel ifadelerle işlem yapar ve ifadeleri sadeleştirir.
Rasyonel ifade kavramını örneklerle açıklar ve rasyonel ifadelerin sadeleştirilmesi ile
ilgili uygulamalar yapar.
Rasyonel olmayan sayıların (irrasyonel sayıların)varlığını belirtir ve gerçek sayıları
ifade eder.
Rasyonel sayı kavramını açıklar
Rasyonel sayılar ile irrasyonel sayılar arasındaki farkı açıklar.
Rasyonel sayılar kümesinde toplama, çıkarma, çapma ve bölme işlemleri yaparak
toplama ve çapma işlemlerinin özelliklerini belirtir.
Rasyonel sayılar kümesinin yoğun olduğunu gösterir.
Rasyonel sayıları farklı biçimlerde gösterir.
Rasyonel sayıları açıklar ve sayı doğrusunda gösterir.
Rasyonel sayıları karşılaştırır ve sıralar.
Rasyonel sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.
Rasyonel sayılarla çok adımlı işlemleri yapar.
Rasyonel sayılarla ilgili problemleri çözer ve kurar.
Rasyonel sayılarla toplama ve çıkarma işlemlerini yapar.
Richter büyüklükleri arasındaki farkları hesaplar.
Riemann toplamı yardımıyla integral kavramını açıklar.
Sabit polinomu ve sıfır polinomunu, iki polinomun eşitliğini örneklerle açıklar.
Sanal birimi (i sayısını) belirtir ve bu sayının kuvvetlerini hesaplar.
determinantını hesaplar.
Sayı kümelerinde birinci dereceden bir bilinmeyenli bir veya iki mutlak değerli terim
içeren denklemlerin ve eşitsizliklerin çözüm kümelerini bulur.
Sayı örüntülerini modelleyerek bu örüntülerdeki ilişkiyi harflerle ifade eder
94
Sıralı ikiliyi ve sıralı ikililerin eşitliğini açıklar.
Sinüs teoremini ispatlar ve uygulamalar yapar.
Sinüs, kosinüs teoremlerini belirtir, gösterir ve üçgenin alan formüllerini bulur.
Sonlu sayıdaki kümelerin birleşim ve kesişim işlemlerinin özelliklerini gösterir.
Sonlu, sonsuz ve boş kümeyi örneklerle açıklar.
Standart sapmayı hesaplar.
Suç ve cezaların yasalara göre tespit edildiğini belirtir.
Şekillerin ötelemeli yansımasını belirler ve inşa eder.
Şerit süslemeleri açıklar ve motif oluşturup şerit süslemeler yapar.
Tales, Menelaus ve Seva teoremlerini ifade eder ve uygulamalar yapar.
Tam sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.
Tam kare doğal sayılarla bu sayıların karekökleri arasındaki ilişkiyi modelleriyle
açıklar ve kareköklerini belirler.
Tam kare olmayan sayıların kareköklerini strateji kullanarak tahmin eder.
Tam sayılar kümesinde toplama, çıkarma, çapma ve bölme işlemleri yaparak toplama
ve çapma işlemlerinin özelliklerini belirtir.
Tam sayılarda bölünebilme kuralını açıklar ve bazı bölünebilme kurallarını oluşturur.
Tam sayıların kendileri ile tekrarlı çarpımını üslü nicelik olarak ifade eder.
Tam sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.
Tam sayılarla ilgili problemleri çözer ve kurar.
Tam sayılarla toplama ve çıkarma işlemlerini yapar.
Tanım, aksiyom, teorem ve ispat kavramlarını açıklar, bir teoremin hipotezini ve
hükmünü belirtir.
Tekrarlı permütasyon ile ilgili uygulamalar yapar.
Tekrarlı permütasyonu örneklerle açıklar ve uygulamalar yapar.
Temel integral alma kurallarını türev alma kuralları yardımıyla yazar.
Terim kavramını açıklar, tanımlı ve tanımsız terimlere örnekler verir.
Ters trigonometrik fonksiyonları açıklar.
Toplam sembolünü ve çarpım sembolünü açıklar, kullanışları ile ilgili özellikleri
gösterir, temel toplam formüllerini modelleyerek inşa eder.
Toplamı çarpıma dönüştürme (dönüşüm ) ve çarpımı toplama dönüştürme (ters
dönüşüm) formüllerini oluşturur.
Totoloji ve çelişkiyi örneklerle açıklar.
Trigonometrik denklemleri çözer.
Trigonometrik fonksiyonları birim çember yardımıyla ifade eder, tanım ve görüntü
kümelerini belirler, trigonometrik özdeşlikleri gösterir.
Trigonometrik fonksiyonları birim çember yardımıyla ifade eder, tanım ve görüntü
kümelerini belirler, trigonometrik özdeşlikleri gösterir.
Trigonometrik fonksiyonların grafiklerini çizer.
Trigonometrik fonksiyonların limiti ile ilgili özellikleri belirtir.
Trigonometrik oranlardan biri belli iken diğer trigonometrik oranları bulur.
Tümevarım yöntemini açıklar ve uygulamalar yapar.
Tümler açıların trigonometrik oranları arasındaki ilişkiyi belirtir.
Türev kavramını örneklerle açıklar.
Türev tanımını kullanarak verilen bir fonksiyonun türevine ait formülleri oluştururve uygulamalar yapar.
Türevlenebilen iki fonksiyonun toplamının, farkının, çarpımının ve bölümünün türevine ait kuralları oluşturur ve bunlarla ilgili uygulamalar yapar.
95
Uygun istatistiksel temsil biçimlerini, merkezî eğilim ölçülerini ve standart sapmayı
kullanarak gerçek yaşam durumları için görüş oluşturur.
Üçgen ve üçgensel bölgelerle fraktal oluşturur, açıklar ve belirli adımdaki fraktal
görüntüsünün alanını hesaplar.
Üçgende kenarortay, kenar orta dikme, açıortay ve yüksekliği inşa eder.
Üçgeni, temel ve yardımcı elemanlarını açıklar.
Üçgenin iki kenar uzunluğunun toplamı veya farkı ile üçüncü kenarının uzunluğu
arasındaki ilişkiyi belirler.
Üçgenin kenarları ve acıları arasındaki ilişkileri ispatlar, uygulamalar yapar.
Üçgenlerde benzerlik şarlarını problemlerde uygular.
Üçgenlerde benzerlik şartlarını açıklar.
Üçgenlerde benzerlik teoremlerini açıklar ve uygulamalar yapar.
Üçgenlerde eslik teoremlerini açıklar ve uygulamalar yapar.
Üçgenlerde eşlik şartlarını açıklar.
Üçgenlerde kenarortay ve açıortayların bir noktada kesiştiklerini belirler ve
uygulamalar yapar.
Üçgenlerde yükseklik uzunluklarını hesaplar.
Üçgensel bölgelerle oluşturulmuş kaplamaları açıklar ve üçgensel bölgelerle
kaplamalar yapar.
Üslü ifadelerin eşitliğini ifade eder ve üslü ifadelerle ilgili uygulamalar yapar.
Üslü sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.
Üslü ve logaritmik denklem ve eşitsizliklerin çözüm kümelerini bulur.
Üstel fonksiyonların birebir ve örten olduğunu gösterir.
Üstel fonksiyonu oluşturur, tanım ve görüntü kümesini açıklar.
Vektörlerin lineer bağımlı ve lineer bağımsız olma durumlarını açıklar.
Vektörlerle toplama işlemi yapar ve toplama işleminin özelliklerini uygular.
Vektörü açıklar ve nokta-vektör eslemelerini yapar.
Verilen bir fonksiyonun artan, azalan ve sabit olmasını açıklar; verilen bir
fonksiyonun artan, azalan veya sabit olduğu aralıkları belirler.
Verilen bir fonksiyonun en geniş tanım kümesini belirler.
Verilen bir gerçek yaşam durumuna uygun serpilme grafiği ve kutu grafiği çizer ve bu
grafikler üzerinden çıkarımlarda bulunur.
Verilen bir gerçek yaşam durumunu yansıtabilecek en uygun grafik türünün hangisi
olduğuna karar verir, grafiği oluşturur ve verilen bir grafiği yorumlar.
Verilen bir karmaşık sayının (n N )n. dereceden köklerini belirler, karmaşık
düzlemde gösterir ve geometrik olarak yorumlar.
Verilen bir polinoma terim ekleyerek veya çıkararak çarpanlara ayırma uygulamaları
yapar.
Verilen bir polinomu ortak çarpan parantezine alma yoluyla çarpanlarına ayırır.
Verilen bir rasyonel sayının ondalık açılımını yapar.
Verilen iki değişken arasındaki korelasyon kat sayısını hesaplar ve yorumlar.
Verilen puanları standart puanlara dönüştürür.
Verilere dayalı tahminler yürütür.
Verilerin merkezî eğilim ölçülerini ve çeyrekler açıklığını yorumlar.
Yamuğu açıklar ve özellikleri ile ilgili teoremleri ispatlar.
Yamuksal bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.
Yamuksal bölgenin alan bağıntısını oluşturur.
Yansıma, öteleme ve dönme hareketleri ile süsleme yapar.
96
Yansımayı açıklar.
Yarım açı formüllerini oluşturur.
Yeteri kadar temel elemanı verilen bir üçgenin diğer temel elemanlarını belirler ve uygulamalar yapar.
Yeterli elemanları verilen üçgenin yardımcı elemanlarını, çemberlerini, eslerini ve
benzerlerini çizer.
Yeterli sayıda elemanının ölçüleri verilen bir üçgeni çizer.
Yöndeş, iç, iç ters, dış ve dış ters açıları belirleyerek isimlendirir.
Yönlü açı ve yönlü yay kavramını açıklar.
Yönlü doğru parçasını açıklar ve yönlü doğru parçalarını karşılaştırır.
Yüzlerinin farklı yönlerden görünümlerine ait çizimleri verilen yapıları, birim küplerle
oluşturur ve izometrik kâğıda çizer.
97
G. KİMYA
Ametal atomları arasında kovalent bağ oluştuğunu belirtir.
Anyonların ve katyonların periyodik sistemdeki grup numaraları ile yükleri arasında
ilişki kurar.
Asal gazların neden bağ yapmadığını açıklar.
Asit-baz çözeltilerini kullanırken neden dikkatli olması gerektiğini açıklar; kimyasal
maddeler için tehlike işaretlerinin anlamlarını belirtir.
Asitler ile bazların etkileşimini deney ile gösterir, bu etkileşimi “nötralleşme
tepkimesi” olarak adlandırır, nötralleşme sonucu neler oluştuğunu belirtir
Asitleri ve bazları; dokunma, tatma ve görme duyuları ile ilgili özellikleriyle tanır.
Asitlerin bazların günlük kullanımdaki eşya ve malzemeler üzerine etkisinden
kaçınmak için neler yapılabileceğini açıklar.
Asitlerin ve bazların günlük kullanımdaki eşya ve malzemeler üzerine olumsuz
etkisinden kaçınmak için neler yapılabileceğini açıklar
Atıkların (evsel, sanayi, tıbbi, kurumsal vb.) çevreye verebileceği zararları önlemek
için uygun bir şekilde geri dönüştürülmesi veya imha edilmesi gerektiğini; teknolojik
sistemlerin oluşturduğu atıkların (kimyasallar, plastikler, metaller vb.) yönetiminin
önemli bir toplumsal sorun olduğunu anlar.
Atom modellerinin tarihsel gelişimini kavrar; elektron bulutu modelinin en gerçekçi
algılama olacağını fark eder
Atomlar arası yakınlık ile kimyasal bağ kavramını ilişkilendirir.
Atomların elektron verdiğinde pozitif (+), elektron aldığında ise negatif (-) yük ile
yüklendiği çıkarımını yapar.
Atomun çekirdeğini, çekirdeğin temel parçacıklarını ve elektronları temsili resimler
üzerinde gösterir.
Aynı atomda, elektronların çekirdekten farklı uzaklıklarda olabileceğini belirtir.
Aynı elementin atomlarında, proton sayısının (atom numarası) hep sabit olduğunu,
nötron sayısının az da olsa değişebileceğini belirtir.
Bağımsız değişkeni değiştirerek bağımlı değişken üzerindeki etkisini belirler.
Bağların, katılarda sıvılardakinden daha sağlam olduğu çıkarımını yapar
Basit araştırmalarda gerekli malzeme, araç ve gereçleri seçerek emniyetli ve etkin bir
şekilde kullanır.
Basit kimyasal tepkime denklemlerini sayma yöntemi ile denkleştirir.
Bazı çözeltilerin elektrik enerjisini ilettiğini deneyle gösterir; elektrolit olan ve
elektrolit olmayan maddeler arasındaki farkı açıklar.
Belirli bir bilimsel veya teknolojik gelişimin bireye, topluma ve çevreye olumlu veya
olumsuz, öngörülen veya öngörülmeyen etkileri olabileceğini örneklerle açıklar.
Belli kütledeki buzun, erime sıcaklığında, tamamen suya dönüşmesi için gerekli ısı
miktarını hesaplar.
Benzerlik ve farklılıklara göre grup ve alt-gruplara ayırma seklinde sınıflamalar yapar.
Bilim ile uğraşanların tek tip insanlar olmadığını anlar.
Bilimdeki gelişmelerin; teknolojinin gelişmesine, teknolojide yeni icatlara ve
uygulamalara yol açtığına örnekler verir.
Bilimin ve teknolojinin gelişmesinde önemli bir sürükleyici gücün bireysel, toplumsal
ve çevresel ihtiyaçlar olduğunu fark eder.
Bilimsel araştırmalarda kullanılan, bilimsel araştırmaları ilerleten, destekleyen veya
mümkün kılan teknolojilere örnek verir.
98
Bilimsel bilginin gelişiminde deney yapar, delil toplar, olaylar ve kavramlar arasında
ilişki kurar, olası açıklamalar önerir ve hayal gücünün rolünü tanımlar ve örneklerle
açıklar.
Bilimsel bilginin oluşturulmasında ve başkalarına açıklamak amacıyla sunumunda modellerden yararlanmanın yeri ve önemini bilir.
Bilimsel bilginin, yeni kanıtlar ortaya çıkması durumunda nasıl değişip geliştiğine
örnekler verir.
Bilimsel is görmenin unsurlarını (bazen yalnız ve bazen birlikte çalışmak) anlar.
Bilimsel modellerin, gözlenen olguları açıkladığı surece ve açıkladığı ölçekte geçerli
olacağını, modellerin gerçeğe bire bir uyma iddiası ve gereği olmadığını fark eder
Bir atomun, katman-elektron diziliminden çıkarak kaç elektron vereceğini veya
alacağını tahmin eder.
Bir cismin sekil, renk, büyüklük ve yüzey özellikleri gibi duyusal özelliklerini belirler.
Birbiri ile temas halinde olan atomları “bağlı atomlar” seklinde niteler.
Birçok teknolojik urun veya sistemin sorun, gereksinim veya talepleri karşılamak
amacıyla geliştirilebileceğini; ancak teknolojinin daima her sorun veya gereksinime
yönelik mutlak çözümler üreterek bunları ortadan kaldıramayacağını anlar.
Bireyin teknoloji geliştirirken veya kullanırken sonuçları hakkında kendine, topluma,
çevreye ve yasalara karsı sorumluluk hissetmesi gerektiğini anlar.
Buharlaşmanın neden ısı gerektirdiğini açıklar; buharlaşma ısısını maddenin turu ile
ilişkilendirir.
Buharlaşmanın soğutma amacı ile kullanılışına günlük hayattan örnekler verir
Bütün bu süreçte yaptıklarını paylaşmak için rapor hazırlayarak ve/veya sunu yaparak
geliştirdiği fikirleri ve urunu tartışır.
Buzlanmayı önlemek için başvurulan “tuzlama” işleminin hangi ilkeye dayandığını
açıklar.
Büyüklükleri, birimleri ile ifade eder.
Büyüklükleri, uygun ölçme araçları kullanarak belirler.
Cetvel, termometre, tartı aleti ve zaman ölçer gibi ölçme araçlarını tanır.
Cevre koruma il ilgili faaliyetlerin öneminin bilincine varır ve bu faaliyetlere katılır.
Cevrede sadece yapay ürünlerin değil, şartlara göre doğal ürünlerin de olumsuz
etkisinin olabileceğini anlar.
Çevreyi ve yabani hayatı koruma yöntemlerini bilir ve tartışır.
Çevreyi ve yabani hayatı korumada hem bireylerin hem de toplumun sorumlu
olduğunu bilir.
Çizilmiş atom modelleri üzerinde elektron katmanlarını gösterir, katmanlardaki
elektron sayılarını içten dışa doğru sayar.
Çok atomlu yaygın iyonların ad ve formüllerini bilir.
Çözeltilerde, çözücü molekülleri ile çözünen maddenin iyon veya molekülleri
arasındaki etkileşimlerini açıklar.
Çözeltileri derişik ve seyreltik seklinde sınıflandırır
Çözeltilerin nasıl seyreltileceğini ve/veya deriştirileceğini deneyle gösterir.
Çözüme yönelik fikir veya fikirler üretir ve gerektiğinde çizimler üreterek bu çizimler
üstünde düşünür.
Çözünenin tane boyutu küçüldükçe çözünme hızının artacağını keşfeder.
Çekim kuvvetlerini “iyonik bağ” olarak adlandırır.
Değişik kaynaklardan yararlanarak bilgi (cevrede, sınıfta gözlem ve deney yaparak,
fotoğraf, kitap, harita veya bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak) toplar.
99
Değişkenlerin birden fazla anlama gelebileceği, sınırları tam çizilmemiş durumlarda
araştırmanın amacına (hipotez) uygun değişkenleri kesin olarak ve ölçme kriteri ile
birlikte tanımlar.
Deney ve gözlemlerden elde edilen verileri derleyip isleyerek gözlem sıklığı dağılımı,
çubuk grafik, tablo ve fiziksel modeller gibi farklı formlarda gösterir.
Doğal kaynakların korunması ve geliştirilmesi gerektiğini bilir.
Elde edilen bulgulardan desen ve iliksilere ulaşır.
Elde ettiği urunu deneyerek amaca uygunluğunu test eder.
Elektron almaya veya vermeye yatkın atomları belirler.
Elektron ortaklaşma yolu ile yapılan bağı “kovalent bağ” olarak adlandırır.
Elektron ortaklaşma yoluyla oluşan moleküllerin modelini çizer.
Elektronu, protonu ve nötronu kütle ve yük acısından karsılaştırır.
Elementleri benzer özelliklerine göre sınıflandırmanın önemini kavrar.
Elementleri sembollerle göstermenin bilimsel iletişimi kolaylaştırdığını fark eder
Endüstride atık madde olarak havaya bırakılan SO2 ve NO2 gazlarının asit yağmurları
oluşturduğunu ve bunların çevreye zarar verdiğini fark eder
Erimenin neden ısı gerektirdiğini açıklar; donma ısısı ile ilişkilendirir
Erimenin ve buharlaşmanın ısı gerektirmesini, donmanın ve yoğuşmanın ısı açığa
çıkarmasını bağların kopması ve oluşması temelinde açıklar
Farklı atomların bir araya gelerek yeni maddeler oluşturabileceğini fark eder
Farklı kültürlerden birçok kadın ve erkeğin fen ve teknolojiye geçmişte ve günümüzde
katkıda bulunduğunu ve bulunmaya devam edeceğini fark eder.
Farklı maddelerin erime ısılarını karsılaştırır.
Farklı tarihsel ve kültürel geçmişleri olan insan topluluklarının bilimsel düşüncelerin
gelişimine yaptıkları katkıları örneklerle açıklar.
Fen ve teknoloji uygulamalarının birey, toplum ve cevre üzerine olumlu veya olumsuz
etkiler yapabileceğini anlar.
Fen ve teknolojinin olumsuz etkilerine yine fen ve teknolojideki gelişmelerle önlem
almanın olası olduğunu, böylece bu etkilerin azaltılabileceğini veya giderilebileceğini
anlar.
Fen ve teknolojiye dayalı mesleklere ve bu mesleklerde çalışan kişilere (kadın ve
erkek), olabildiğince kendi yakınları veya tanıdıkları arasından örnek verir.
Gaz, sıvı ve katı maddelerde moleküllerin/atomların yakınlık derecesi, bağ sağlamlığı
ve hareket özellikleri arasındaki iliksiyi model veya resim üzerinde açıklar
Gazlarda moleküller arasındaki bağların yok denecek kadar zayıf olduğunu belirtir.
Geçmişten günümüze geliştirilen teknolojilerin insanların bireysel ve toplumsal yasam
ve çalışma tarzlarını ve çevreyle etkileşimlerini nasıl değiştirdiğini örneklerle açıklar.
Gerekli araç ve gereçleri kullanarak, eldeki malzemeye sekil verir.
Gıdalar, evde ve okulda günlük kullanılan araç, gereç ve malzemeler ile dayanıklı
tüketim mallarına karsı bir fayda, kalite ve maliyet anlayışı geliştirir.
Gıdalarda ve temizlik malzemelerinde yer alan en yaygın asit ve bazları isimleriyle
tanır.
Gözlem için uygun ve gerekli araç, gereci seçip bunları beceriyle kullanır.
Gözlem ve araştırmaları ve elde ettikleri sonuçları sözlü, yazılı ve/veya görsel malzeme kullanarak uygun sekilerde sunar ve paylaşır.
Gözlem ve olcum sonucunda elde edilen araştırmanın amacına uygun verileri yazılı
ifade, resim, tablo ve çizim gibi çeşitli yöntemlerle kaydeder.
100
Gözlem, çıkarım veya deneylere dayanarak geleceğe yönelik olası sonuçlar hakkında
fikir öne sürer.
Gözlemlere dayanarak bir veya birden fazla özelliğe göre karsılaştırmalar yapar.
Grafik çizmeyle ilgili kuralları uygular.
Günlük hayatta sıkça karsılaştığı basit iyonik ve bazı kovalent bileşiklerin formüllerini
yazar.
Günlük yaşamında sık karsılaştığı bazı ürünlerin pH’larını yaklaşık olarak bilir.
Her bileşikte en az iki element bulunduğunu fark eder.
Heterojen karışım (adi karışım) ile homojen karışım (çözelti) arasındaki farkı açıklar.
Hipotezle ilgili olan değişkenlerin dışındaki değişkenleri sabit tutar.
Isınan-soğuyan maddelerin, sıcaklık zaman grafiklerini yorumlar; hal değişimleri ile
ilişkilendirir.
İnceledikleri doğal olaylar hakkında geçmişte ve günümüzde ortaya atılmış ve kabul
görmüş olan düşünceleri ve teorileri belirler ve karsılaştırır.
İnsanların ve toplumun çevreyi nasıl etkilediğini bilir.
İslenen verileri ve oluşturulan modeli yorumlar.
İşlev, güvenlik, maliyet, estetik ve çevresel etkiler vb. acılardan hiçbir teknolojik
tasarımın mükemmel olmadığını; kullanılan materyallerin özelliklerinin ve doğa
kanunlarının teknoloji ürünlerini sınırlandırdığını anlar.
İyonlar arası çekme/itme kuvvetlerini tahmin eder.
Kadınların ve erkeklerin kuramsal ve uygulamalı fen bilimlerini meslek olarak seçip
alanlarında yükselebildiklerini anlar.
Kapalı mekânların aşırı soğumasını önlemek için ortama su konulmasının yararını
açıklar.
Karışımlarda birden çok element veya bileşik bulunduğunu fark eder .
Katı, sıvı ve buhar halleri kolay elde edilebilir (su gibi) maddeleri ısıtıp soğutarak,
sıcaklık-zaman verilerini grafiğe geçirir.
Katı, sıvı ve gaz maddelerin sıvılardaki çözeltilerine örnekler verir.
Kendi alanlarında dünya çapında üne sahip Türk bilim adamlarına ve bilime
katkılarına örnekler verir.
Kimyasal bir tepkimenin gerçekleştiğini deneyle gösterir.
Kimyasal değişimi atomlar arası bağların kopması ve yeni bağların oluşması
temelinde açıklar.
Kimyasal değişimlerde atomların yok olmadığını ve yeni atomların oluşmadığını,
kütlenin korunduğunu belirtir.
Kovalent bağlar ile moleküller arasında ilişki kurar.
Kurduğu hipotezi sınamaya yönelik bir deney önerir.
Kurduğu hipotezi sınamaya yönelik nitel veya nicel veriler toplar.
Kütlesi belli suyun, kaynama sıcaklığında tamamen buhara dönüşmesi için gerekli ısı
miktarını hesaplar.
Metal atomları ile ametal atomları arasında iyonik bağ oluşacağını tahmin eder.
Metal, ametal ve yarı metal özelliklerini karsılaştırır.
Metal, ametal ve yarı metal sınıfı elementler, görünüm, elektriksel iletkenlik ve
iletkenliğin sıcaklık ile değişimi, fiziksel hal ve haddelenme özelliği temelinde
açıklanacaktır.
Metalik ve ametalim özelliklerin karsılaştırılmasında iyonlaşma enerjisi, elektron ilgisi
kavramları kullanılmayacaktır.
Metallerin elektron vermeye, ametallerin elektron almaya yatkın olduğunu fark eder.
101
Metallerin, ametallerin ve yarı metallerin günlük yasamdaki kullanım alanlarına
örnekler verir.
Model üzerinde, bir elementin bütün atomlarının aynı olduğunu fark eder.
Model ve şekilleri kullanarak farklı elementlerin atomlarının farklı olduğunu sezer.
Modern teknolojik sistemlerle küresel cevre problemleri arasındaki bağlantıları
belirler ve cevre problemlerini çözmek için önerilerde bulunur.
Molekül yapılı bileşiklerin model veya resmi üzerinde atomları ve molekülleri gösterir
Molekül yapılı katı element kristal modeli veya modelin resmi üzerinde molekülü ve
atomu gösterir.
Moleküllerde; her elementin atom sayısının, orgu yapılarda; elementlerin atom
sayılarının oranını belirler.
Nesneler veya olaylar arasındaki belirgin benzerlikleri ve farklılıkları saptar.
Nesneleri (cisim, varlık) ve olayları duyu organlarını veya gözlem araç gereçlerini
kullanarak gözlemler.
Nesneleri sınıflandırmada kullanılacak nitel ve nicel özellikleri belirler.
Nötr atomlarda, proton ve elektron sayıları arasında ilişki kurar.
Olası çözümün gerektirdiği malzeme, araç ve gereçleri araştırır, belirler ve tanır.
Olay ve nesnelere yönelik kütle, uzunluk, zaman, sıcaklık ve adet gibi nicelikler için
uygun birimleri de belirterek yaklaşık değerler hakkında fikirler öne sürer.
Olmuş olayların sebepleri hakkında gözlemlere dayanarak açıklamalar yapar.
Periyodik sistemde grupları ve periyotları gösterir; aynı gruplardaki elementlerin
özelliklerini karsılaştırır.
Periyodik sistemdeki elementleri ve günlük hayatta karsılaştığı yaygın element
isimlerini listeler
Periyodik tablonun sol tarafında daha çok metallerin, sağ tarafında ise daha çok
ametallerin bulunduğunu fark eder.
Pozitif yüklü iyonları “katyon”, negatif yüklü iyonları ise “anyon” olarak adlandırır.
Problemin ilgili olduğu konu veya konular hakkında gerekli kapsamda ve düzeyde
bilgi edinir.
Proton sayısı bilinen hafif atomların (Z≤20) elektron dizilim modelini çizer
Saf olmayan suyun donma noktasının, saf sudan daha düşük olduğunu fark eder.
Sanayide kullanılan baslıca asitleri ve bazları; piyasadaki adları, sistematik adları ve
formülleri ile tanır.
Sert su yumuşak su kavramlarını anlar ve sertliğin neden istenmeyen bir özellik
olduğunu açıklar.
Sıcaklık yükseldikçe çözünmenin hızlandığını fark eder.
Sularda sertliğin nasıl giderildiğini araştırır.
Suları, havayı ve toprağı kirleten kimyasallara karsı duyarlılık edinir.
Suların arıtımında klorun mikrop olduruculuk etkisinden yararlanıldığını arastırarak
fark eder.
Suların arıtımında klorun mikrop öldürücü etkisinden yararlanıldığını araştırarak fark
eder.
Sürtme ile elektriklenme olayına dayanarak atomun kendinden daha basit ogelerden
oluştuğu çıkarımını yapar
Tasarımı gerçekleştirirken kendisinin ve çevresindekilerin güvenliğine ve rahatsız
edilmemesine yönelik önlemler alır.
Tasarladığı çözümün fiziksel ve/veya bilgisayar ortamında geliştirdiği modelini yapar.
Teknoloji kullanılarak çözülebilir bir problemi anlar ve kendi cümleleri ile ifade eder.
102
Teknoloji ürünleri geliştirmede hayal gücü, yaratıcı düşünme, kültür ve gelenekler,
matematiksel bilgi, doğanın isleyişi hakkında fen yoluyla elde edilen bilgiler ile
insanların fark edebilme ve kaynağı ne olursa olsun başlangıçta tamamen ilişkisiz
görünebilen bilgi, olgu ve malzemeleri bir teknolojik urun yapmak amacıyla bir araya
getirebilme yeteneği gibi birçok kaynaktan yararlanıldığını anlar.
Teknolojik tasarımın tasarım özelliklerini belirlemek, on tasarım ve is bolumu
yapmak, model ve simülasyondan faydalanmak, deneme üretimi ve urunun
değerlendirilmesi gibi çeşitli aşamalardan oluşan bir süreç olduğunu anlar.
Teknolojik urun ve sistemleri kullanarak doğal kaynaklar, canlılar ve habitatların
(yasam alanlarının) nasıl korunabileceğini ve çeşitli urun ve sistemlerin kullanımından
kaynaklanan zararlı atıkların nasıl azaltılabileceğini açıklar.
Teknolojik ürünlerin; çoğu zaman bütünü oluşturan parçalardan oluştuğunu ve bu parçaların zaman içinde dış etkenlerle veya birbirleriyle etkileşimleri sonucu aşındığını veya tahribata uğradığını fark eder.
Teknolojinin aynı konuda tarih içinde farklılıklar gösterdiğini, değişim geçirdiğini ve yeni geliştirilen teknoloji ürünlerinin öncekilerden izler taşıdığını fark eder ve bu durumu örneklerle açıklar.
Teknolojinin kendi basına ne iyi ne de kotu olduğunu ancak ürünlerin ve sistemlerin
kullanımı hakkındaki kararların istendik veya istenmedik sonuçlara yol açabileceğini
fark eder ve örneklerle açıklar.
Ulusal ve uluslar arası kalite tescil kuruluşlarının görevlerini bilir ve bunların ürünler
üzerinde kullanılan sembollerini tanır.
Ürettiği çözümün işlevselliğini sınar, benzerleri ile karsılaştırır.
Ürün üzerinde gerektiğinde geliştirici değişiklikler yapar.
Verilen basit yapılarda hangi tur bağların (iyonik bağ veya kovalent bağ) bulunduğunu
tahmin eder.
Verilen bir olay veya ilişkide en belirgin bir veya birkaç değişkeni belirler.
Verilen bir olaydaki bağımsız değişkeni belirler.
Verilen bir olaydaki bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini
denenebilir bir önerme seklinde ifade eder.
Verilen bir olaydaki kontrol edilen değişkenleri belirler.
Yanma tepkimelerini tanımlayarak basit yanma tepkimelerinin denklemlerini yazar
Yerel, ulusal ve küresel cevre sorunlarını bilir ve olası çözüm yollarını ve sonuçlarını
tartışır.
Yüklü atomları “iyon” olarak adlandırır.
Yükü bilinen iyonların oluşturduğu bileşiklerin formüllerini yazar.
103
H. FİZİK
Ağırlığı bir kuvvet olarak tanımlar ve dinamometre ile ölçer.
Akma özelliklerinden yararlanarak sıvı molekülleri arasında az da olsa boşluk
bulunduğu çıkarımını yapar.
Alınan yol, gecen zaman ve surat arasındaki iliksiyi açıklar ve farklı durumlar icin
uygular.
Alınan yolu ve gecen zamanı kullanarak cismin süratini hesaplar.
Ampermetrenin devreye nasıl bağlanacağını devreyi kurarak gösterir.
Ampullerin paralel bağlanmasından oluşan devrelerin avantajlarını ve dezavantajlarını
fark eder.
Ampullerin seri ve paralel bağlandığı durumları devre kurarak gösterir.
Ampullerin seri ve paralel bağlanması durumunda devredeki farklılıkları deneyerek
keşfeder.
Ampullerin seri-paralel bağlandığı durumlardaki parlaklığın farklılığının sebebini
direnç ile ilişkilendirir.
Ampulün de bir iletken telden oluştuğunu ve bir direncinin olduğunu fark eder.
Ampulün parlaklığı ile ilgili tahminlerini test edecek bir deney tasarlar ve kurar.
Arşimet ilkesi ile ilgili matematiksel bağıntılar verilmemelidir.
Artçı deprem, oncu deprem, şiddet, büyüklük, fay kırılması, fay hattı ve deprem
bölgesi kavramlarını tanımlar.
Astronotların uzayda pek çok alanda (fizik, kimya, biyoloji, tarım, eczacılık, balistik
vb.) incelemeler yapan bilim insanı olduklarını belirtir.
Atıkların (evsel, sanayi, tıbbi, kurumsal vb.) çevreye verebileceği zararları önlemek
için uygun bir şekilde geri dönüştürülmesi veya imha edilmesi gerektiğini; teknolojik
sistemlerin oluşturduğu atıkların (kimyasallar, plastikler, metaller vb.) yönetiminin
önemli bir toplumsal sorun olduğunu anlar.
Atom kavramı ile ilgili düşüncelerin zaman içinde değiştiğini fark eder.
Atomların daha da küçük parçacıklardan oluştuğunu ifade eder.
Atom-molekül modelleri ile temsil edilmiş değişimlerde fiziksel ve kimyasal olayları
ayırt eder.
Ay’a atılan ilk adımın, uzak gezegenlere gidebilme ve uzay araştırmaları bakımından
önemini kavrar.
Ay’ın, Dünya’nın uydusu olduğunu gösteren bir model oluşturur ve sunar.
Aynı cins atomlardan oluşmuş maddeleri “element” seklinde adlandırır.
Aynı elektrik yüklerinin birbirini ittiğini, farklı elektrik yüklerinin ise birbirini
çektiğini ifade eder.
Aynı maddenin kütlesi büyük bir örneğini belirli bir sıcaklığa kadar ısıtmak için,
kütlesi daha küçük olana göre, daha çok ısı gerektiğini keşfeder.
Aynı yolla elektriklendikten sonra aynı cins iki maddenin birbirlerini dokunmadan
ittiğini, farklı cins iki maddenin ise birbirlerini dokunmadan çektiğini deneyerek
keşfeder.
Bağımsız değişkeni değiştirerek bağımlı değişken üzerindeki etkisini belirler.
Basınç, kuvvet ve yüzey alanı arasındaki iliksiyi örneklerle açıklar.
Basınca sebep olan kuvvetin çeşitli etkenlerden kaynaklanabileceğini fark eder.
Basıncın, günlük hayattaki önemini açıklar ve teknolojideki uygulamalarına örnekler verir.
104
Basit araştırmalarda gerekli malzeme, araç ve gereçleri seçerek emniyetli ve etkin bir
şekilde kullanır.
Basit bir teleskop yapmak için teknolojik tasarım yapar, model oluşturur ve sunar.
Basit elektrik devrelerindeki elektrik akımını ölçmek için ampermetre kullanır ve akım
biriminin amper olarak adlandırıldığını ifade eder.
Basit makine kullanarak uygulanan “giriş” kuvvetinden daha büyük bir “çıkış” kuvveti
elde edilebileceğini fark eder.
Basit model veya resimler üzerinde molekülleri gösterir.
Basit molekül modelleri yapar.
Batan bir cisme etki eden kaldırma kuvvetinin, cismin ağırlığından daha küçük
olduğunu fark eder.
Bazı cisimlerin esneklik özelliği nedeni ile esneklik potansiyel enerjisine sahip
olabileceğini belirtir.
Bazı maddelerin veya cisimlerin birbirlerine temas ettirildiğinde elektriklenebileceğini
fark eder.
Bazı sıvı maddelerin iletken, bazılarının ise yalıtkan olduğunu fark eder.
Belirli bir bilimsel veya teknolojik gelişimin bireye, topluma ve çevreye olumlu veya
olumsuz, öngörülen veya öngörülmeyen etkileri olabileceğini örneklerle açıklar.
Belirli bir giriş kuvvetini, en az üç basit makineden oluşan bir bileşik makineye
uygulayarak çıkış kuvvetinin büyüklüğünü artıracak bir tasarım yapar.
Benzerlik ve farklılıklara göre grup ve alt-gruplara ayırma seklinde sınıflamalar yapar.
Beyaz ışığın tüm renkleri içerdiğini fark eder.
Bileşik modelleri üzerinde farklı element atomlarını ayırt eder.
Bilim ile uğraşanların tek tip insanlar olmadığını anlar.
Bilim ve teknolojide sesin yansıması olayından nasıl yararlanıldığına örnekler verir.
Bilimdeki gelişmelerin; teknolojinin gelişmesine, teknolojide yeni icatlara ve
uygulamalara yol açtığına örnekler verir.
Bilimin ve teknolojinin gelişmesinde önemli bir sürükleyici gücün bireysel, toplumsal
ve çevresel ihtiyaçlar olduğunu fark eder.
Bilimsel araştırmalarda kullanılan, bilimsel araştırmaları ilerleten, destekleyen veya
mümkün kılan teknolojilere örnek verir.
Bilimsel bilginin gelişiminde deney yapar, delil toplar, olaylar ve kavramlar arasında
ilişki kurar, olası açıklamalar önerir ve hayal gücünün rolünü tanımlar ve örneklerle
açıklar.
Bilimsel bilginin oluşturulmasında ve başkalarına açıklamak amacıyla sunumunda modellerden yararlanmanın yeri ve önemini bilir.
Bilimsel bilginin, yeni kanıtlar ortaya çıkması durumunda nasıl değişip geliştiğine
örnekler verir.
Bilimsel is görmenin unsurlarını (bazen yalnız ve bazen birlikte çalışmak,
meslektaşlarla sürekli iletişim içinde bulunmak) anlar.
Bilinen takımyıldızlara örnekler verir.
Binalarda yalıtımın enerji tüketimi ile iliksisini açıklar.
Bir ampulün patladığında neden tekrar yanmadığını yorumlar.
Bir cisme birden fazla kuvvetin etki edebileceğini gözlemler.
Bir cisme etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğünün, cismin batan kısmının hacmi
ile iliksisini araştırır.
Bir cisme etki eden kaldırma kuvvetinin, cismin yer değiştirdiği sıvının ağırlığına eşit
büyüklükte ve yukarı yönde olduğunu keşfeder.
105
Bir cisme etki eden kuvvetin yönünü belirtir ve çizerek gösterir.
Bir cisme etki eden kuvvetlerin yönlerini gösteren çizimler yapar.
Bir cisme etki eden net kuvvetin sıfır olması durumunda cismin dengelenmiş kuvvetler
etkisinde olduğunu belirtir.
Bir cisme etki eden net kuvvetin sıfırdan farklı olması durumunda cismin
dengelenmemiş kuvvetler etkisinde olduğunu belirtir.
Bir cisme hareket doğrultusuna dik olarak etki eden kuvvetin, fiziksel anlamda is
yapmadığını ifade eder.
Bir cismin aldığı yol ile gecen zaman arasındaki ilişkiyi grafikle gösterir ve grafiği
yorumlar.
Bir cismin havadaki ve sıvı içindeki ağırlığını dinamometre ile ölçer ve ölçümlerini
kaydeder
Bir cismin sekil, renk, büyüklük ve yüzey özellikleri gibi duyusal özelliklerini belirler.
Bir cismin yoğunluğu ile daldırıldığı sıvının yoğunluğunu karsılaştırarak yüzme ve
batma olayları için bir genelleme yapar.
Bir çubuk mıknatısın hareketinin, elektrik akımı oluşturduğunu deneyerek keşfeder.
Bir devre elemanının uçları arasındaki gerilim ile üzerinden gecen akım arasındaki
iliksiyi deneyerek keşfeder.
Bir devre elemanının uçları arasındaki gerilimin, üzerinden gecen akıma oranının
devre elemanının direnci olarak adlandırıldığını ifade eder.
Bir elektrik devresindeki akımın yönünün üretecin pozitif kutbundan, negatif kutbuna
doğru kabul edildiğini ifade eder ve devre seması üzerinde çizerek gösterir.
Bir elektrik devresindeki ampulün parlaklığının nelere bağlı olduğunu tahmin eder.
Bir elektrik devresindeki ampulün parlaklığının, devredeki iletkenin uzunluğu, dik
kesit alanı ve cinsinin değiştirilmesiyle değişebileceğini deneyerek fark eder.
Bir elektromıknatıs yaparak kutuplarını akımın geçiş yönünden faydalanarak bulur.
Bir iletkenin direncini ölçer ve birimini belirtir.
Bir iletkenin direncinin uzunluğuna, dik kesit alanına ve cinsine göre değiştiği
sonucuna varır.
Bir isi yaparken basit makine kullanmanın enerji tasarrufu sağlamayacağını, sadece is
yapma kolaylığı sağlayacağını belirtir.
Bir kuvvetin yönünü ve/veya büyüklüğünü değiştirmek için kullanılan araçları basit
makineler olarak isimlendirir.
Bir kuvvetin yönünün nasıl değiştirilebileceği hakkında tahminlerde bulunur ve
tahminlerini test eder.
Bir maddenin değişerek baksa bir maddeye/maddelere dönüştüğü olaylara örnekler
verir.
Bir müzik aletinden çıkan seslerin yüksekliğini ve şiddetini nasıl değiştirebileceğini
keşfeder.
Bir veya daha fazla kuvvet etkisindeki bir cismin durgun kalabilmesi için uygulanması
gereken kuvveti tahmin eder ve tahminlerini test eder.
Bir yayı geren veya sıkıştıran kuvvetin artması durumunda yayın uyguladığı kuvvetin
de arttığını fark eder
Bir yayı sıkıştıran veya geren cisme, yayın eşit büyüklükte ve zıt yönde bir kuvvet
uyguladığını belirtir.
Bir yayın esneklik özelliğini kaybedebileceğini keşfeder
Bir yüzeyden yansıyan ısınları gözlemleyerek ışığı yansıtan yüzey hakkında tahminlerde bulunur.
106
Birçok teknolojik urun veya sistemin sorun, gereksinim veya talepleri karşılamak
amacıyla geliştirilebileceğini; ancak teknolojinin daima her sorun veya gereksinime
yönelik mutlak çözümler üreterek bunları ortadan kaldıramayacağını anlar.
Bireyin teknoloji geliştirirken veya kullanırken sonuçları hakkında kendine, topluma,
çevreye ve yasalara karsı sorumluluk hissetmesi gerektiğini anlar.
Birim yüzeye etki eden dik kuvveti, basınç olarak ifade eder.
Bütün bu süreçte yaptıklarını paylaşmak için rapor hazırlayarak ve/veya sunu yaparak
geliştirdiği fikirleri ve urunu tartışır.
Büyüklükleri, birimleri ile ifade eder.
Büyüklükleri, doğal uydu sayıları, etraflarında halka olup olmaması) göre karsılaştırır
Büyüklükleri, uygun ölçme araçları kullanarak belirler.
Çekim potansiyel enerjisinin cismin ağırlığına ve yüksekliğine bağlı olduğunu
keşfeder.
Çeşitli enerji türlerini araştırır ve bunlar arasındaki dönüşümlere örnekler verir.
Çeşitli ortamlarda kırılma olayını açıklamak için basit ısın diyagramları çizer.
Çeşitli sesleri birbirinden ayırt edilebilmesini, ses dalgalarının frekans ve genliklerinin
farklı olmasıyla açıklar.
Cetvel, termometre, tartı aleti ve zaman ölçer gibi ölçme araçlarını tanır.
Cevre koruma il ilgili faaliyetlerin öneminin bilincine varır ve bu faaliyetlere katılır.
Cevrede sadece yapay ürünlerin değil, şartlara göre doğal ürünlerin de olumsuz
etkisinin olabileceğini anlar.
Çevresinde kullanılan ayna çeşitlerini gözlemleyerek aynaların kullanım alanlarına
örnekler verir.
Çevresindeki ses kaynaklarının ürettiği sesler ile ses düzeyleri arasında iliksi kurar.
Çevresindeki sesleri, ince-kalın ve şiddetli zayıf sıfatlarını kullanarak betimler ve
sınıflandırır.
Çevreyi ve yabani hayatı koruma yöntemlerini bilir ve tartışır.
Çevreyi ve yabani hayatı korumada hem bireylerin hem de toplumun sorumlu
olduğunu bilir.
Cisimlerin beyaz ışıkta ve renkli ışıklarda neden farklı renklerde göründüklerini
açıklar.
Cisimlerin birbirine dokundurulmadan etki ile elektriklenerek zıt yükle
yüklenebileceğini deneyerek keşfeder.
Cisimlerin daha parlak veya daha mat görünme sebeplerini ışığı yansıtma
özellikleriyle ilişkilendirir.
Cisimlerin konumları nedeniyle çekim potansiyel enerjisine sahip olduğunu belirtir.
Cisimlerin kütlesini ve hacmini ölçerek yoğunluklarını hesaplar.
Cisimlerin siyah, beyaz veya renkli görünmelerini, ışığın yansıması ve soğurulmasıyla
açıklar.
Cismin aldığı yolu ve bu yolu ne kadar zamanda aldığını ölçer.
Cismin havadaki ve sıvı içindeki ağırlıklarını karşılaştırır.
Cismin sıvı içindeki ağırlığının daha az göründüğü sonucunu çıkarır.
Çok sayıda atom ve molekül içeren maddelere bakarak, “ saf madde” ve “ karışım”
kavramlarını atom ve molekül düzeyinde fark eder.
Çözüme yönelik fikir veya fikirler üretir ve gerektiğinde çizimler üreterek bu çizimler
üstünde düşünür.
Değişik kaynaklardan yararlanarak bilgi (cevrede, sınıfta gözlem ve deney yaparak,
fotoğraf, kitap, harita veya bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak) toplar.
107
Değişkenlerin birden fazla anlama gelebileceği, sınırları tam çizilmemiş durumlarda
araştırmanın amacına (hipotez) uygun değişkenleri kesin olarak ve ölçme kriteri ile
birlikte tanımlar.
Deney ve gözlemlerden elde edilen verileri derleyip isleyerek gözlem sıklığı dağılımı,
çubuk grafik, tablo ve fiziksel modeller gibi farklı formlarda gösterir.
Deneysel sonuçlara dayanarak iki cins elektrik yükü olduğu sonucuna varır.
Denge durumu, bir cismin sıvı içinde askıda kalması veya cismin bir kısmının sıvı
içinde bir kısmınınsa dışarıda kalmasıdır.
Denge durumunda, yüzen bir cisme etki eden kaldırma kuvvetinin cismin ağırlığına
eşit olduğunu fark eder.
Deprem tehlikesine karsı alınabilecek önlemleri ve deprem anında yapılması
gerekenleri açıklar.
Depremle ilgili çalışmalar yapan bilim dalına “sismoloji”, bu alanda çalışan bilim
insanlarına ise “sismolog” adı verildiğini belirtir.
Depremlere, fayların yanında, volkanik faaliyetlerin ve arazi çöküntülerinin de sebep
olabileceğini açıklar.
Devre elemanlarının iki uçlu olduğunu gözlemler ve her birinin belirli bir direnci
olduğunu ifade eder.
Devrede direnci küçük olan koldan yüksek; direnci büyük olan koldan daha düşük
akımın geçeceğinin farkına varır.
Devredeki ampulün parlaklığını değiştirebilmek için basit bir reosta modeli tasarlar ve
yapar.
Direncin değerinin artması veya azalmasının ampulün parlaklığını nasıl değiştirdiğini
deneyerek keşfeder.
Doğal kaynakların korunması ve geliştirilmesi gerektiğini bilir.
Dünya dışındaki evren parçasını “uzay” olarak tanımlar ve Dünya’mızın uzaydaki
yerini belirtir.
Duaya ile yeryüzündeki kütleler arasındaki çekim kuvvetini yer çekimi kuvvetini,
olarak isimlendirir.
Dünya’mızın oluşumuyla ilgili olarak en çok kabul gören görüsün, “Büyük Patlama”
olduğunu belirtir.
Dünyadaki kütle çekim kuvvetinin varlığını, etrafındaki olaylardan yararlanarak
gözlemler.
Durgun bir cismin dengelenmiş kuvvetler etkisinde olduğu sonucuna varır.
Düz yüzeylerden yansıyan ışığın izleyeceği yolu tahmin eder.
Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri cisme göre büyük-küçük, ters düz
olmaları bakımından karsılaştırır.
Düzgün ve dağınık yansımayı ısınlar çizerek gösterir.
Düzgün ve dağınık yansımayı keşfeder.
Elde edilen bulgulardan desen ve ilişkilere ulaşır.
Elde ettiği urunu deneyerek amaca uygunluğunu test eder.
Elektrik akımı gecen iletkenlerin ısındığını deneyerek fark eder.
Elektrik akımının bir çeşit enerji aktarımı olduğunun farkına varır.
Elektrik akımının manyetik etkisinin, günlük hayatta kullanıldığı yerleri araştırır ve
sunar.
Elektrik devrelerinde akımın oluşması için kapalı bir devre olması gerektiğini fark
eder.
108
Elektrik enerjisi ile çalışan araçlarda kullanılan elektrik enerjisi miktarının, aracın
gücüne ve çalıştırıldığı sureye göre değiştiğini fark eder.
Elektrik enerjisi ile çalışan araçların birim zamanda kullandıkları elektrik enerjisi
miktarının farklı olabileceğini fark eder.
Elektrik enerjisi ile çalışan araçların birim zamanda tükettiği elektrik enerjisini, o
aracın gücü olarak ifade eder.
Elektrik enerjisi kaynaklarının, devreye elektrik akımı sağladığını ifade eder.
Elektrik enerjisinin bilinçli bir şekilde kullanımı için alınması gereken önlemleri ifade
eder.
Elektrik enerjisinin bir iletkende ısı enerjisine dönüşeceği sonucuna varır.
Elektrik enerjisinin hareket enerjisine dönüştüğünü fark eder.
Elektrik enerjisinin ısı enerjisine dönüşümünü temel alan teknolojik uygulamaları
araştırır ve sunar.
Elektrik enerjisinin ışık enerjisine dönüştüğünü fark eder.
Elektrik yüklerinin pozitif (+) ve negatif (-) olarak adlandırıldığını belirtir.
Elektriklenme olaylarında cisimlerin negatif yük alış-verisi yaptığını ve cisimler
üzerinde pozitif veya negatif yük fazlalığı (yük dengesizliği) oluştuğunu ifade eder.
Elektriklenmenin teknolojideki ve bazı doğa olaylarındaki uygulamaları hakkında
örnekler vererek tartışır.
Elektriksel güç birimlerinin watt ve kilowatt olarak adlandırıldığını ifade eder.
Elektroskopun ne ise yaradığını, tasarladığı bir araç üzerinde gösterir.
Enerji dönüşümlerinden hareketle, enerjinin korunduğu sonucunu çıkarır.
Enerjiyi is yapabilme yeteneği olarak tanımlar.
Eski medeniyetlerin gök biliminde nasıl veri topladıkları, kaydettikleri, bunları ne
amaçla ve nasıl kullandıkları hakkında bilgi toplayarak bir görüş oluşturur ve sunar
Evrenin, uçsuz bucaksız olması nedeniyle uzay hakkında bilinen gerçeklerin sınırlı ve
yeni araştırmalarla değişebilir olduğunu örneklerle açıklar.
Farklı amaçlar için kullanılan ısı yalıtım malzemelerinin seçiminde, yalıtkanlık
özellikleri yanında başka nelerin hesaba katılması gerektiğini irdeler.
Farklı atomlar içeren saf maddeleri “bileşik” olarak adlandırır.
Farklı basit makine çeşitlerini araştırarak basit makinelerin geçmişte ve günümüzde
insanlığa sunduğu yararları değerlendirir.
Farklı gezegenlerde aynı kütlenin ağırlığının neden farklı olacağını açıklar.
Farklı kültürlerden birçok kadın ve erkeğin fen ve teknolojiye geçmişte ve günümüzde
katkıda bulunduğunu ve bulunmaya devam edeceğini fark eder.
Farklı maddelerin öz ısılarının farklı olduğunu (öz ısının ayırt edici bir özellik
olduğunu) belirtir.
Farklı maddelerin sesi farklı soğurduğunu fark eder.
Farklı tarihsel ve kültürel geçmişleri olan insan topluluklarının bilimsel düşüncelerin
gelişimine yaptıkları katkıları örneklerle açıklar.
Farklı yoğunluğa sahip sıvıların cisimlere uyguladığı kaldırma kuvvetini karşılaştırır
ve sonuçları yorumlar.
Farklı yükseklik ve şiddette sesler oluşturabileceği bir müzik aleti tasarlar ve yapar
Fen ve teknoloji uygulamalarının birey, toplum ve cevre üzerine olumlu veya olumsuz
etkiler yapabileceğini anlar.
Fen ve teknolojinin olumsuz etkilerine yine fen ve teknolojideki gelişmelerle önlem
almanın olası olduğunu, böylece bu etkilerin azaltılabileceğini veya giderilebileceğini
anlar.
109
Fen ve teknolojiye dayalı mesleklere ve bu mesleklerde çalışan kişilere (kadın ve
erkek), olabildiğince kendi yakınları veya tanıdıkları arasından örnek verir.
Fiziksel anlamda isi tanımlar ve birimini belirtir.
Fiziksel değişimlerde değişen maddenin kimlik değiştirmediğini vurgular.
Gazların basıncında sıcaklık ve hacim değişimine girilmeyecek, basınç sabit sıcaklık
ve hacim alınarak açıklanacaktır.
Gazların da cisimlere bir kaldırma kuvveti uyguladığını keşfeder.
Gazların genleşme-sıkışma özelliklerinden, moleküllerinin bağımsız olduğu çıkarımını
yapar.
Gazların sıkışma-genleşme özelliklerinden, gazlarda boşluk olduğu çıkarımını yapar.
Gazların ve sıvıların akma özelliklerinden, moleküllerinin öteleme hareketi
yapabildiği çıkarımına ulaşır.
Geceleri yeryüzünün neden soğuduğunu sorgulayıp açıklar.
Geçmişten günümüze geliştirilen teknolojilerin insanların bireysel ve toplumsal yasam
ve çalışma tarzlarını ve çevreyle etkileşimlerini nasıl değiştirdiğini örneklerle açıklar.
Gerekli araç ve gereçleri kullanarak, eldeki malzemeye sekil verir.
Gerilimi, bir iletkenin iki ucu arasında akım oluşmasına neden olabilecek enerji
farkının bir göstergesi olarak ifade eder.
Gıdalar, evde ve okulda günlük kullanılan araç, gereç ve malzemeler ile dayanıklı
tüketim mallarına karsı bir fayda, kalite ve maliyet anlayışı geliştirir.
Gök adalara örnekler vererek özelliklerini kavrar.
Gök bilimcilerin; teleskoplar yardımıyla gök cisimlerinin hareketlerini ve yapısını
inceleyen bilim insanları olduklarını belirtir.
Gök cisimlerini çıplak gözle gözleyerek özelliklerini belirler.
Gökyüzünün renkli görünmesini ışığın atmosferde soğurulması ve saçılması ile
açıklar.
Gözlem için uygun ve gerekli araç, gereci seçip bunları beceriyle kullanır.
Gözlem ve arattırmaları ve elde ettikleri sonuçları sözlü, yazılı ve/veya görsel
malzeme kullanarak uygun şekillerde sunar ve paylaşır.
Gözlem ve olcum sonucunda elde edilen araştırmanın amacına uygun verileri yazılı
ifade, resim, tablo ve çizim gibi çeşitli yöntemlerle kaydeder.
Gözlem yaparak maddeler ısındıkça taneciklerin hızlandığı sonucuna varır.
Gözlem yaparken, yıldızlarla gezegenleri birbirinden ayırt eder.
Gözlem, çıkarım veya deneylere dayanarak geleceğe yönelik olası sonuçlar hakkında
fikir öne sürer.
Gözlemlere dayanarak bir veya birden fazla özelliğe göre karşılaştırmalar yapar.
Grafik çizmeyle ilgili kuralları uygular.
Güç santrallerinde elektrik enerjisinin nasıl üretildiği hakkında araştırma yapar ve
sunar.
Gündelik gözlem ve deneyimlerinden, doğrudan temas olmadan ısı aktarımı
olabileceği çıkarımını yapar.
Güneş enerjisinden yararlanma yollarına örnekler verir.
Güneş sistemindeki gezegenleri Güneş’e yakınlıklarına göre sıralar.
Güneş sistemindeki gezegenlerin belirli yörüngelerde hareket ettiklerini kavrar.
Güneş sistemindeki gezegenlerin Güneş’e olan uzaklıklarının “astronomi birimi” (AB)
adı verilen bir uzaklık olcusu birimiyle ifade edildiğini belirtir.
Güneş sistemini temsil eden bir model oluşturur ve sunar.
Güneş’in de bir yıldız olduğunu ifade eder.
110
Güvenlik acısından sigortanın önemini ve çalışma prensibini açıklar.
Hareket enerjisinin elektrik enerjisine dönüştüğünü fark eder.
Hareketli cisimlerin hareket enerjisine sahip olduğunu fark eder.
Hareketli cisimlerin kinetik enerjiye sahip olduğunu fark eder.
Hava olaylarının sebebini günlük sıcaklık farklılıkları ve oluşan alçak ve yüksek
basınç alanlarıyla açıklar.
Hava tahminlerinin günlük yaşantımızdaki yeri ve önemini fark eder.
Hava ve su direncinin de kinetik enerjide bir azalmaya neden olacağı genellemesini
yapar.
Havanın dört temel bilesen yanında, su buharı da içeren bir karışım olması gerektiği
çıkarımını yapar
Havanın sıcaklığı arttıkça daha fazla nem kaldırabileceğini ifade eder.
Her molekülde belirli sayıda atom bulunduğu çıkarımını yapar.
Her türden maddenin bölünmesi zor, görülemeyecek kadar küçük yapı taslarından
oluştuğunu belirtir.
Hipotezle ilgili olan değişkenlerin dışındaki değişkenleri sabit tutar.
Hortum ve kasırganın oluşum şartlarını ifade eder.
Isı aktarım yönü ile sıcaklık arasında ilişki kurar.
Isı yalıtım kaplarının yüzeylerinin neden parlak kaplandığını izah eder.
Işığın belirli bir yayılma hızının olduğunu ifade eder.
Işığın bir enerji turu olduğunu ifade eder.
Işığın düz, çukur ve tümsek aynalarda nasıl yansıdığını keşfeder.
Işığın hem kırıldığı hem de yansıdığı durumlara örnekler verir.
Işığın her zaman çok kırıcı (çok yoğun) ortamdan az kırıcı (az yoğun) ortama
geçemediğini deneyerek keşfeder.
Işığın hızının saydam bir ortamdan başka bir saydam ortama geçerken değiştiğini ifade
eder.
Işığın ince ve kalın kenarlı merceklerde nasıl kırıldığını keşfeder.
Işığın kırılmasıyla açıklanabilecek olaylara örnekler verir.
Işığın madde ile etkileşimi sonucunda soğurulabileceğini fark eder.
Işığın madde ile karsılaştığında yansıyabileceğini keşfeder.
Işığın prizmada kırılarak renklere ayrılabileceğini keşfeder.
Işığın ve sesin havadaki yayılma hızlarını karşılaştırır.
Işığın yansıması ve kırılması olaylarının benzerlik ve farklılıklarını karşılaştırır.
Işık demetlerinin az kırıcı (az yoğun)saydam bir ortamdan çok kırıcı (çok yoğun)
saydam bir ortama geçerken normale yaklaştığı, çok kırıcı (çok yoğun) saydam bir
ortamdan az kırıcı (az yoğun) saydam bir ortama geçerken ise normalden uzaklaştığı
sonucunu çıkarır.
Işık enerjisinin başka bir enerjiye dönüşebileceğini ifade eder.
Işık kaynağı olmayan cisimlerin görülebilme nedenini ışığın yansımasıyla açıklar.
Işıkla etkilesen maddelerin ısındığını gözlemler.
Isının ısıma yoluyla yayılabileceğini belirtir.
Isının iletim, konveksiyon ve ısıma yolu ile yayıldığı durumları ayırt eder.
Isının, sıcaklığı yüksek maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye aktarılan enerji
olduğunu belirtir.
Isıyı iyi ileten katıları ısı iletkeni seklinde adlandırır.
Isıyı iyi iletmeyen katıları ısı yalıtkanı seklinde adlandırır.
111
İki ortam arasında doğrultu değiştiren ışık demetlerini gözlemleyerek ortamların
yoğunluklarını karsılaştırır.
İki veya daha fazla kuvvetin bir cisme yaptığı etkiyi tek basına yapan kuvveti net
kuvvet (bilekse kuvvet) olarak tanımlar.
İklimin etkisini açıklamaya ve keşfetmeye çalışan bilim insanlarına “iklim bilimci” adı
verildiğini belirtir.
İklimin, yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca gözlenen tüm hava
olaylarının ortalama durumu olduğunu ifade eder ve iklimlerin zamanla
değişebileceğini kavrar.
İnceledikleri doğal olaylar hakkında geçmişte ve günümüzde ortaya atılmış ve kabul
görmüş olan düşünceleri ve teorileri belirler ve karsılaştırır.
İnsan gözünün fark edemeyeceği ısınların da olduğunu ifade eder.
İnsanların ve toplumun çevreyi nasıl etkilediğini bilir.
İslenen verileri ve oluşturulan modeli yorumlar.
İşlev, güvenlik, maliyet, estetik ve çevresel etkiler vb. acılardan hiçbir teknolojik
tasarımın mükemmel olmadığını; kullanılan materyallerin özelliklerinin ve doğa
kanunlarının teknoloji ürünlerini sınırlandırdığını anlar.
Kadınların ve erkeklerin kuramsal ve uygulamalı fen bilimlerini meslek olarak seçip
alanlarında yükselebildiklerini anlar.
Kaldırma kuvvetinin, cisme aşağı yönde etki eden kuvvetin etkisini azalttığı sonucuna
varır.
Kapalı mekânlarda yankı oluşumunu engelleyebilecek projeler geliştirir ve sunar.
Katılarda atom ve moleküllerin öteleme hareketi yapmadığını tahmin eder.
Katılarda ısı iletimini deney ile gösterir.
Katıların ve sıvıların yoğunlukları ile ilgili hesaplamalar yapılmalıdır.
Katıların, sıvıların ve gazların sıkımsa genleşme özelliklerini karsılaştırır.
Kendi alanlarında dünya çapında üne sahip Türk bilim adamlarına ve bilime
katkılarına örnekler verir.
Kendisi ve çevresindekilerin güvenliği acısından elektrik çarpmalarına karsı alınması
gereken önlemleri listeler.
Kimyasal değişimlerde madde kimliğinin değiştiğini fark eder.
Kinetik enerjideki azalmayı enerji dönüşümüyle açıklar.
Kinetik enerjinin surat ve kütle ile olan iliksisini keşfeder.
Koyu renkli cisimlerin ışığı, acık renkli cisimlere göre daha çok soğurduğunu
keşfeder.
Kullanılan elektrik enerjisi miktarının “watt x saniye ve kilowatt x saat” olarak
adlandırıldığını ifade eder.
Kurduğu hipotezi sınamaya yönelik bir deney önerir.
Kurduğu hipotezi sınamaya yönelik nitel veya nicel veriler toplar.
Kütle ile ağırlığı birbirinden ayırt eder
Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetini ağırlık olarak adlandırır.
Kuvvet, is ve enerji arasındaki ilişkiyi araştırır.
Kuvveti dinamometre ile ölçer.
Kuvvetin birimini Newton olarak belirtir ve kullanır.
Kuvvetle ilgili olarak doğrultu ve yon kavramlarını açıklar.
Kuyruklu yıldızlara örnekler verir.
Madde ile karşılasan sesin soğurulabileceğini fark eder.
Maddeler arası ısı aktarımı ile atom moleküllerin çarpışması arasında ilişki kurar.
112
Maddeleri, elektrik enerjisini iletme bakımından iletken ve yalıtkan maddeler olarak
sınıflandırır.
Maddelerin elektrik enerjisini iletip iletmediklerini test etmek için basit bir elektrik
devresi tasarlar ve kurar.
Maddelerin elektrik enerjisinin iletimine karsı gösterdikleri zorluğu “direnç” olarak
ifade eder.
Maddelerin elektriksel iletkenlik ve yalıtkanlık özelliklerinin çeşitli amaçlar için
kullanıldığını fark eder.
Maddelerin farklı olmasından yola çıkarak atomların da farklı olabileceği sonucuna
ulaşır.
Maddelerin görünmez küçük parçalara bölünebildiğini deney yaparak fark eder.
Maddelerin ısınmasının enerji almaları anlamına geldiğini belirtir.
Maddelerin nereye kadar ardışık bölünebileceğini sorgular.
Maddenin sadece görünümünün değiştiği olaylara örnekler verir.
Maddenin, küreye benzer yapı taslarını atom seklinde adlandırır.
Mekanik ve Elektrik enerjinin ısıya dönüştüğünü gösteren deneyler tasarlar.
Mercekler kullanarak gözlem araçları tasarlar.
Merceklerin kullanım alanlarına örnekler verir.
Metallerin iletken, plastiklerin ise yalıtkan olduğunu fark eder.
Meteor ile gök tası arasındaki farkı açıklar.
Meteoroloji uzmanlarına “meteorolog” adı verildiğini belirtir.
Meteorolojinin, atmosfer içinde oluşan sıcaklık değişmelerini ve buna bağlı olarak
oluşan hava olaylarını inceleyerek hava tahminleri yapan bilim dalı olduğunu ifade
eder.
Mevsimsel sıcaklık değişimlerinin sebebini, Dünya’nın dönme ekseninin eğikliği ile
açıklar.
Model üzerinde molekül içeren ve içermeyen maddeleri birbirinden ayırt eder.
Modern teknolojik sistemlerle küresel cevre problemleri arasındaki bağlantıları
belirler ve cevre problemlerini çözmek için önerilerde bulunur.
Negatif ve pozitif yüklerin birbirine eşit olduğu cisimleri, nötr cisim olarak adlandırır.
Nesneler veya olaylar arasındaki belirgin benzerlikleri ve farklılıkları saptar.
Nesneleri (cisim, varlık) ve olayları duyu organlarını veya gözlem araç gereçlerini
kullanarak gözlemler.
Nesneleri sınıflandırmada kullanılacak nitel ve nicel özellikleri belirler.
Net bir görüntü oluşabilmesi için ışığın pürüzsüz yüzeylerden yansıması gerektiğini
fark eder.
Okyanusların ve dağların oluşumunu levha hareketleriyle açıklar.
Olası çözümün gerektirdiği malzeme, araç ve gereçleri araştırır, belirler ve tanır .
Olay ve nesnelere yönelik kütle, uzunluk, zaman, sıcaklık ve adet gibi nicelikler için
uygun birimleri de belirterek yaklaşık değerler hakkında fikirler öne sürer.
Ölçülecek kuvvete uygun bir dinamometre seçerek dinamometre üzerindeki ölçekleri
yorumlar.
Olmuş olayların sebepleri hakkında gözlemlere dayanarak açıklamalar yapar.
Ormanlık alanlara bırakılan cam atıkların güneşli havalarda yangın riski
oluşturabileceğini fark eder.
Paralel bağlı devre elemanlarının üzerinden gecen akımların toplamının, ana koldan
gecen akıma eşit olduğunu fark eder.
113
Paralel ışık demetleri ile çukur ve tümsek aynanın odak noktalarını deneyerek
keşfeder.
Paralel ışık demetleri ile ince ve kalın kenarlı merceklerin odak noktalarını bulur.
Pillerin, akülerin vb. elektrik enerjisi kaynaklarının kutupları arasındaki gerilimi,
voltmetre kullanarak ölçer ve gerilim biriminin volt olarak adlandırıldığını ifade eder.
Potansiyel ve kinetik enerjilerin birbirine dönüşebileceğini örneklerle açıklar
Problemin ilgili olduğu konu veya konular hakkında gerekli kapsamda ve düzeyde
bilgi edinir.
Rüzgâr ile yel, tayfun, fırtına arasında ilişki kurar
Rüzgârın oluşumunu deneyle keşfeder
Seri bağlı devre elemanlarının hepsinin üzerinden aynı akımın geçtiğini fark eder.
Seri ve paralel bağlı ampullerden oluşan bir devrenin semasını çizer.
Ses dalgalarının belirli bir yayılma hızının olduğunu ve bu hızın, sesin yayıldığı
ortamın yoğunluğuna bağlı olarak değiştiğini ifade eder.
Ses dalgasının belirli bir frekansı ve genliği olduğunu ifade eder.
Ses düzeyinin ses şiddetinin bir olcusu olduğunu fark eder.
Ses enerjisinin başka bir enerjiye dönüşebileceğini ifade eder.
Ses şiddetini, sesleri şiddetli veya zayıf işitmemize neden olan ses özelliği olarak ifade
eder.
Ses şiddetinin soğurulma ile azaldığını keşfeder.
Ses yalıtımında ve yankı oluşumunu önlemede, kullanılan malzemelerin sesi iyi
soğurduklarını fark eder.
Ses yüksekliğini, sesleri ince veya kalın işitmemize neden olan ses özelliği olarak
ifade eder.
Sesin bir enerji turu olduğunu ifade eder.
Sesin bir engel ile karşılaştığında yansıdığını deney ile keşfeder.
Sesin farklı ortamlardaki hızlarını karşılaştırır.
Sesin her yönde dalgalar halinde yayıldığını fark eder.
Sesin şiddeti ile genliği, sesin yüksekliği ile frekansı arasındaki ilişkiyi keşfeder.
Sesin yayılabilmesi için neden maddesel bir ortama gerek olduğunu, ortamın tanecikli
yapısıyla açıklar.
Sesin; madde ile karsılaştığında geçme, soğurulma ve yansıma olaylarının maddelerin
özelliklerine bağlı olarak, farklı oranlarda birlikte gerçekleşebileceğini belirtir.
Sıcaklığı, moleküllerin ortalama hareket enerjisinin göstergesi seklinde yorumlar.
Sıkıştırılmış veya gerilmiş bir yayın esneklik potansiyel enerjisine sahip olduğunu fark
eder.
Sıvı içindeki cisme, sıvı tarafından yukarı yönde bir kuvvet uygulandığını fark eder ve
bu kuvveti kaldırma kuvveti olarak tanımlar.
Sıvı termometrelerin nasıl yapıldığını keşfeder.
Sıvılarda basıncın ağırlıktan, kapalı kaplardaki gazlarda ise ağırlıktan ziyade molekül
hareketinden kaynaklandığı vurgulanır.
Sıvılarda konveksiyon ile ısı yayılmasını deneyle gösterir.
Sıvıların çok fazla sıkıştırılamayışlarından, moleküllerinin birbiri ile temas halinde
olduğu sonucunu çıkarır.
Sıvıların ve gazların basıncının bağlı olduğu faktörleri ifade eder.
Sıvıların ve gazların kaldırma kuvvetinin teknolojideki kullanımına örnekler verir ve
bunların günlük hayattaki önemini belirtir.
114
Sıvıların ve gazların, basıncı iletme özelliklerinin teknolojideki kullanım alanlarını
araştırır.
Sıvıların ve gazların, basıncı, her yönde aynı büyüklükte ilettiğini keşfeder.
Surat birimlerini ifade eder ve kullanır.
Sürtünen yüzeylerin ısındığını deneylerle gösterir.
Sürtünme kuvvetinin az veya çok olmasının gerekli olduğu yerleri araştırır ve sunar.
Sürtünme kuvvetinin, kinetik enerjide bir azalmaya sebep olacağını fark eder.
Suyun ve diğer maddelerin “öz ısı”larını tanımlar, sembolle gösterir.
Tarih boyunca Dünya’mızın oluşumu hakkında çeşitli görüşlerin ortaya atıldığını fark
eder.
Tasarımı gerçekleştirirken kendisinin ve çevresindekilerin güvenliğine ve rahatsız
edilmemesine yönelik önlemler alır.
Tasarladığı bileşik makinenin uzun sure kullanıldığında, en çok hangi kısımlarının ne
şekilde aşınacağını tahmin eder.
Tasarladığı çözümün fiziksel ve/veya bilgisayar ortamında geliştirdiği modelini yapar.
Tek tek moleküllerin hareket enerjilerinin farklı olabileceğini ve çarpışmalarla
değişeceğini fark eder.
Teknoloji kullanılarak çözülebilir bir problemi anlar ve kendi cümleleri ile ifade eder.
Teknoloji ürünleri geliştirmede hayal gücü, yaratıcı düşünme, kültür ve gelenekler,
matematiksel bilgi, doğanın isleyişi hakkında fen yoluyla elde edilen bilgiler ile insanların fark edebilme ve kaynağı ne olursa olsun başlangıçta tamamen ilişkisiz
görünebilen bilgi, olgu ve malzemeleri bir teknolojik urun yapmak amacıyla bir araya
getirebilme yeteneği gibi birçok kaynaktan yararlanıldığını anlar.
Teknolojideki sigorta modellerini araştırarak bir sigorta modeli tasarlar.
Teknolojik tasarım döngüsünü kullanarak ışığı soğuran maddelerin ısınmasıyla ilgili projeler üretir.
Teknolojik tasarımın tasarım özelliklerini belirlemek, on tasarım ve is bolumu
yapmak, model ve simülasyondan faydalanmak, deneme üretimi ve urunun
değerlendirilmesi gibi çeşitli aşamalardan oluşan bir süreç olduğunu anlar.
Teknolojik urun ve sistemleri kullanarak doğal kaynaklar, canlılar ve habitatların
(yasam alanlarının) nasıl korunabileceğini ve çeşitli urun ve sistemlerin kullanımından
kaynaklanan zararlı atıkların nasıl azaltılabileceğini açıklar.
Teknolojik ürünlerin; çoğu zaman bütünü oluşturan parçalardan oluştuğunu ve bu
parçaların zaman içinde dış etkenlerle veya birbirleriyle etkileşimleri sonucu
aşındığını veya tahribata uğradığını fark eder.
Teknolojinin aynı konuda tarih içinde farklılıklar gösterdiğini, değişim geçirdiğini ve yeni geliştirilen teknoloji ürünlerinin öncekilerden izler taşıdığını fark eder ve bu durumu örneklerle açıklar.
Teknolojinin kendi basına ne iyi ne de kotu olduğunu ancak ürünlerin ve sistemlerin kullanımı hakkındaki kararların istendik veya istenmedik sonuçlara yol açabileceğini fark eder ve örneklerle açıklar.
Teknolojinin uzay araştırmalarına, uzay araştırmalarının da teknolojiye katkısını
örneklerle açıklar.
Teleskopların uzay gözlemi yapmadaki önemini fark eder.
Titresen bir cisim için frekans ve genliği tanımlar.
Tiyatro, konser salonu gibi mekânlarda ve tarihi yapılardaki akustik uygulamalara
örnekler verir.
Ulusal ve uluslar arası kalite tescil kuruluşlarının görevlerini bilir ve bunların ürünler
üzerinde kullanılan sembollerini tanır.
115
Unlu Türk gök bilimciler ve çalışmaları hakkında örnekler verir.
Ürettiği çözümün işlevselliğini sınar, benzerleri ile karşılaştırır.
Urun üzerinde gerektiğinde geliştirici değişiklikler yapar.
Uzay çalışmalarına dayanarak ve hayal gücünü kullanarak geleceğe yönelik tahminler
yürütür.
Uzay kirliliğinin sebeplerini ifade ederek bu kirliliğin yol açabileceği olası sonuçları
tahmin eder.
Uzayda, çıplak gözle gözleyebildiğimizden çok daha fazla gök cismi olduğunu fark
eder.
Üzerinden akım gecen bazı iletkenlerin görülebilir bir ışık yaydığı çıkarımını yapar.
Üzerinden akım gecen bir bobinin, bir çubuk mıknatıs gibi davrandığını fark eder.
Üzerinden akım gecen bir iletkende açığa çıkan ısının; iletkenin direnci, üzerinden
gecen akım ve akımın geçiş suresiyle ilişkili olduğunu deneyerek keşfeder.
Üzerinden akım gecen bobinin merkezinde oluşan manyetik etkinin, bobinden gecen
akım ve bobinin sarım sayısı ile değiştiğini deneyerek keşfeder.
Verilen bir olay veya ilişkide en belirgin bir veya birkaç değişkeni belirler.
Verilen bir olaydaki bağımlı değişkeni belirler.
Verilen bir olaydaki bağımsız değişkeni belirler.
Verilen bir olaydaki bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini
denenebilir bir önerme seklinde ifade eder.
Verilen bir olaydaki kontrol edilen değişkenleri belirler.
Volkanların oluşumunu ve bunun sonucunda oluşan yeryüzü sekilerlini levha
hareketleriyle açıklar.
Volkanların ve depremlerin insan hayatındaki etkileri ve sebep olabileceği olumsuz
sonuçları ifade eder.
Volt/Amper değerini, direnç birimi Om’un es değeri olarak ifade eder.
Voltmetrenin devreye nasıl bağlanacağını devreyi kurarak gösterir
Yağmur ve yüzey sularının kısmen iletken olmasının sebebini ve doğurabileceği
tehlikeleri açıklar.
Yağmur, kar, dolu, sis, çiğ ve kırağı ile havanın sıcaklığı ve nemi arasında ilişki kurar
Yakın çevresindeki hava olaylarını gözlemler, sonuçları kaydederek hava olaylarının
değişkenliğini fark eder.
Yalıtım yerine iletimin tercih edildiği durumlara örnekler verir.
Yalıtımın hangi durumlarda gerekli olabileceğini tahmin eder.
Yalıtkan maddelerin, elektrik enerjisinin sebep olabileceği tehlikelere karsı korunmada
nasıl kullanılabileceğini araştırır.
Yalıtkanların direncinin iletkenlere göre çok daha büyük olduğunu ifade eder.
Yankı olayının sesin yansıması sonucu oluştuğunu ifade eder
Yansıma olayında; düzlem ayna kullanarak gelen ısın, yansıyan ısın ve yüzeyin
normalinin aynı düzlemde olduklarını keşfeder.
Yansıma olayında; düzlem ayna kullanarak gelme ve yansıma acılarının birbirine eşit
olduğunu keşfeder.
Yaptığı gözlemlere dayanarak maddelerin ışığı soğurduğu çıkarımını yapar.
Yaygın ısı yalıtım malzemelerine örnek verir.
Yayın esneklik potansiyel enerjisinin yayın sıkışma (veya gerilme) miktarı ve yayın
esneklik özelliğine bağlı olduğunu keşfeder.
Yayların esneklik özelliği gösterdiğini gözlemler.
Yayların özelliklerini kullanarak bir dinamometre tasarlar ve yapar.
116
Yer çekimi kuvvetinin Dünya üzerindeki her noktada kütleler üzerine Dünya’nın
merkezine doğru etkilediğini fark eder.
Yer kabuğunun, sıcak ve akışkan olan magma üzerinde hareket eden levhalardan oluştuğunu gösteren bir model tasarlar ve yapar.
Yerel, ulusal ve küresel cevre sorunlarını bilir ve olası çözüm yollarını ve sonuçlarını
tartışır.
Yeryüzü şekillerinin oluşumu ve değişiminde hava olaylarının etkisini örneklerle açıklar
Yıldızlar arasındaki çok uzak mesafelerin “ışık yılı” adı verilen bir uzaklık olcusu
birimiyle ifade edildiğini belirtir.
Yüklü bir cismin başka bir cisme dokundurulunca onu aynı tur yükle
yükleyebileceğini ve bu cisimlerin daha sonra birbirini itebileceğini deneyerek
keşfeder
Yüklü cisimlerden toprağa, topraktan yüklü cisimlere negatif yük akısını “topraklama”
olarak adlandırır.
Yüzeyi koyu renkli cisimlerin, acık renklilerden daha hızlı ısınmasının sebebini açıklar
117
İ. BİYOLOJİ
Akciğerlerin yapısını açıklayarak, alveol - kılcal damar arasındaki gaz alışverişini
sema ile gösterir.
Akraba evliliğinin anne ve bebek sağlığı açısından risklerini belirler.
Akraba evliliğinin olumsuz sonuçlarını araştırır ve tartışır.
Akran gruplarıyla sağlıklı arkadaşlık ilişkileri kurar.
Ası, serum ve ilaçların önemini belirterek bunları teknolojik gelişmelerle ilişkilendirir.
Atıkların (evsel, sanayi, tıbbi, kurumsal vb.) çevreye verebileceği zararları önlemek
için uygun bir şekilde geri dönüştürülmesi veya imha edilmesi gerektiğini; teknolojik
sistemlerin oluşturduğu atıkların (kimyasallar, plastikler, metaller vb.) yönetiminin
önemli bir toplumsal sorun olduğunu anlar.
Aynı yasam ortamında bulunan farklı organizmaların, neden benzer adaptasyonlar
geliştirdiğini belirtir.
Bağımlılığa sebep olan maddelerin sistemlere etkisini araştırır ve sunar.
Bağımsız değişkeni değiştirerek bağımlı değişken üzerindeki etkisini belirler.
Bağışıklığın vücudu zararlı mikroorganizmalara karsı koruduğunu belirtir.
Basit araştırmalarda gerekli malzeme, araç ve gereçleri seçerek emniyetli ve etkin bir
şekilde kullanır.
Bazı böbrek rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan teknolojik gelişmelere örnekler
verir.
Bazı canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için gerekli enerjiyi oksijen kullanmadan
sağladığını açıklar.
Bazı fosillerin, içinde bulundukları kayaçların yaslarını belirlemede kullanıldığını
ifade eder
Belirli bir bilimsel veya teknolojik gelişimin bireye, topluma ve çevreye olumlu veya
olumsuz, öngörülen veya öngörülmeyen etkileri olabileceğini örneklerle açıklar.
Benzer yapı ve özellikteki hücrelerin aynı görevi yapmak üzere bir araya gelmesiyle
dokuların oluştuğunu belirtir.
Benzerlik ve farklılıklara göre grup ve alt-gruplara ayırma seklinde sınıflamalar yapar.
Besin zincirindeki enerji akısına paralel olarak madde döngülerini açıklar.
Besin zincirindeki tüketicilerin enerji ihtiyacını üreticilerden karşıladığını açıklar.
Besin zincirlerinin başlangıcında üreticilerin bulunduğu çıkarımını yapar.
Besinlerin kana geçebilmesi için fiziksel (mekanik) ve kimyasal sindirime uğraması
gerektiğini belirtir.
Besinlerin vücuda yararlı hale gelmesi için değişime uğraması gerektiğini tahmin eder.
Beslenme ve enerji akısı acısından üreticiler ve tüketiciler arasındaki iliksiyi açıklar.
Bilim ile uğraşanların tek tip insanlar olmadığını anlar.
Bilimdeki gelişmelerin; teknolojinin gelişmesine, teknolojide yeni icatlara ve
uygulamalara yol açtığına örnekler verir.
Bilimin ve teknolojinin gelişmesinde önemli bir sürükleyici gücün bireysel, toplumsal
ve çevresel ihtiyaçlar olduğunu fark eder.
Bilimsel araştırmalarda kullanılan, bilimsel araştırmaları ilerleten, destekleyen veya
mümkün kılan teknolojilere örnek verir.
Bilimsel bilginin gelişiminde deney yapar, delil toplar, olaylar ve kavramlar arasında
iliksi kurar, olası açıklamalar önerir ve hayal gücünün rolünü tanımlar ve örneklerle
açıklar.
118
Bilimsel bilginin oluşturulmasında ve başkalarına açıklamak amacıyla sunumunda
modellerden yararlanmanın yeri ve önemini bilir.
Bilimsel bilginin, yeni kanıtlar ortaya çıkması durumunda nasıl değişip geliştiğine
örnekler verir.
Bilimsel is görmenin unsurlarını (bazen yalnız ve bazen birlikte çalışmak,
meslektaşlarla sürekli iletişim içinde bulunmak) anlar.
Bilinçsiz ilaç kullanımının etkilerinin farkına vararak doğru ilaç kullanımı konusunda
olumlu tutum sergiler.
Bir çiçek modeli üzerinde tohum ve meyvenin nerede oluştuğunu belirtir.
Bir cismin sekil, renk, büyüklük ve yüzey özellikleri gibi duyusal özelliklerini belirler.
Bir ekosistemdeki canlı organizmaların birbirleriyle ve cansız faktörlerle iliksilerini
açıklar.
Bir hayvan hücresi ve bitki hücresini mikroskopta gözlemleyerek çizer.
Bir yer altı suyu çeşidi olan maden suyunun kaynak suyundan farkını belirtir.
Birçok meyve ve tohumun hayvanlar ve insanlar için besin kaynağı olduğunu örnekleriyle sunar.
Birçok teknolojik urun veya sistemin sorun, gereksinim veya talepleri karşılamak
amacıyla geliştirilebileceğini; ancak teknolojinin daima her sorun veya gereksinime
yönelik mutlak çözümler üreterek bunları ortadan kaldıramayacağını anlar.
Bireyin teknoloji geliştirirken veya kullanırken sonuçları hakkında kendine, topluma,
çevreye ve yasalara karsı sorumluluk hissetmesi gerektiğini anlar.
Bitkilerden elde edilen ürünlerin teknolojik gelişmelere paralel olarak çeşitlendiğini
fark eder.
Bitkilerin çok sayıda tohum oluşturmasının sebebini tartışır.
Bitkilerin hayat döngüsünün olduğunu örneklerle gösterir.
Biyoteknolojik çalışmaların hayatımızdaki önemi ile ilgili bilgi toplayarak çalışma
alanlarına örnekler verir.
Boşaltım sistemi sağlığının korunması için alınabilecek önlemlerin farkına varır.
Boşaltım sisteminde böbreklerin görevini ve önemini açıklar.
Boşaltım sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/veya sema üzerinde
gösterir.
Bütün bu süreçte yaptıklarını paylaşmak için rapor hazırlayarak ve/veya sunu yaparak
geliştirdiği fikirleri ve urunu tartışır.
Büyük ve küçük kan dolaşımını sema üzerinde göstererek açıklar.
Büyüklükleri, birimleri ile ifade eder.
Büyüklükleri, uygun ölçme araçları kullanarak belirler.
Büyüme gelişme, olgunlaşma kavramlarının anlamını belirtir.
Büyüme için gerekli etkenlerin neler olduğunu kontrollü deney yaparak gözlemler.
Büyüme, gelişme ve ergenliğin araştırıldığı, tartışıldığı ve paylaşıldığı toplumsal
organizasyonların önemini fark ederek bu organizasyonlara katılmaya gönüllü olur.
Büyümeye bağlı olarak değişen yaş boy- kütle ilişkisini yorumlar.
Canlılarda büyüme ve üremenin hücre bölünmesi ile meydana geldiğini açıklar.
Canlıların yasadıkları çevreye adaptasyonunu örneklerle açıklar.
Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri için enerjiye ihtiyaç duyduklarını açıklar.
Cetvel, termometre, tartı aleti ve zaman ölçer gibi ölçme araçlarını tanır.
Cevre koruma il ilgili faaliyetlerin öneminin bilincine varır ve bu faaliyetlere katılır.
Cevrede sadece yapay ürünlerin değil, şartlara göre doğal ürünlerin de olumsuz etkisinin olabileceğini anlar.
119
Çevremizdeki uyarıları algılamamızda duyu organlarının rolünü fark eder.
Çevresinde bulunan bitki ve hayvanlara sevgiyle davranır.
Çevreyi ve yabani hayatı koruma yöntemlerini bilir ve tartışır.
Çevreyi ve yabani hayatı korumada hem bireylerin hem de toplumun sorumlu
olduğunu bilir.
Çiçeğin kısımlarını gösterir/çizer.
Çiçeğin kısımlarını model, levha, sema üzerinde göstererek görevlerini açıklar.
Çiçekli bir bitkide döllenmeyi açıklar.
Çiçekli bir bitkide tozlaşmayı sağlayan etkenleri belirtir.
Çimlenmeye etki eden faktörleri kontrollü deneylerle gözlemleyerek elde ettiği verileri
kaydeder ve yorumlar.
Çocukluktan ergenliğe geçişte meydana gelen bedensel ve ruhsal değişimleri sıralar.
Çözüme yönelik fikir veya fikirler üretir ve gerektiğinde çizimler üreterek bu çizimler üstünde düşünür.
Değişik kaynaklardan yararlanarak bilgi (cevrede, sınıfta gözlem ve deney yaparak,
fotoğraf, kitap, harita veya bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak) toplar.
Değişkenlerin birden fazla anlama gelebileceği, sınırları tam çizilmemiş durumlarda
araştırmanın amacına (hipotez) uygun değişkenleri kesin olarak ve ölçme kriteri ile
birlikte tanımlar.
Denetleyici ve düzenleyici sistemin vücudumuzdaki sistemlerin düzenli ve birbiriyle
es güdümlü çalışmasını sağladığını belirtir.
Deney ve gözlemlerden elde edilen verileri derleyip isleyerek gözlem sıklığı dağılımı,
çubuk grafik, tablo ve fiziksel modeller gibi farklı formlarda gösterir.
Destek ve hareket sistemi sağlığını etkileyecek olumlu olumsuz davranışları sorgular.
Destek ve hareket sistemine teknolojik gelişmelerin katkısına örnekler verir.
DNA’nın kendini nasıl eslediğini basit bir model yaparak gösterir.
DNA’nın yapısını sema üzerinde göstererek basit bir DNA modeli yapar.
Doğal anıtlara yakın ve uzak çevresinden örnekler verir.
Doğal anıtların çok uzun bir süreçte oluştuğunu ifade eder.
Doğal anıtların korunarak gelecek nesillere aktarılmasına yönelik bireysel ve
işbirliğine dayalı öneriler sunar.
Doğal anıtların tüm insanlığa ait değerler olduğunu fark eder.
Doğal kaynakların korunması ve geliştirilmesi gerektiğini bilir.
Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/veya sema üzerinde
gösterir Kalbin yapısı ve görevini açıklar.
Dünyadaki bir cevre probleminin ülkemizi nasıl etkileyebileceğine iliksin çıkarımlarda
bulunur.
Duygu ve düşüncelerini paylaşma biçimlerini açıklar.
Duyu organlarındaki aksaklıklara ve teknolojinin bu aksaklıkların giderilmesinde
kullanımına örnekler verir.
Duyu organlarının hangi tur uyarıları aldığını ve bunlara nasıl cevap verildiğini
açıklar.
Duyu organlarının sağlığını korumak amacı ile alınabilecek önlemlere günlük
hayatından örnekler verir.
Duyu organlarının yapılarını sekil ve/veya model üzerinde açıklar.
Eklemleri oynar, yarı oynar, oynamaz olarak sınıflandırarak örnekler verir.
Ekosistemdeki biyolojik çeşitliliği fark eder ve bunun önemini vurgular.
Ekosistemleri canlı çeşitliliği ve iklim özellikleri acısından karsılaştırır.
120
Elde edilen bulgulardan desen ve ilişkilere ulaşır.
Elde ettiği urunu deneyerek amaca uygunluğunu test eder.
Embriyonun sağlıklı gelişebilmesi için anne adayının nelere dikkat etmesi gerektiğini
araştırır ve sunar.
Enzimin kimyasal sindirimdeki işlevini açıklar.
Ergenliği sağlıklı geçirebilmek için yapılması gerekenleri fark eder.
Ergenlik dönemi değişimlerine uyum sağlama yollarını sorgular.
Ergenlik dönemindeki gelişim özelliklerini sıralar.
Ergenlik döneminin insan yaşamının doğal bir dönemi olduğunu farkına varır.
Ergenlikle ilgili sorunları ve merak edilen konuları belirler.
Erozyona etki eden faktörleri deneyerek test eder.
Erozyonun gelecekte oluşturabileceği zararlar hakkında tahminlerde bulunur.
Eski zamanlardan kalma canlı kalıntıları (kemik, iskelet, kabuk, yaprak vb.), govde
kalıpları veya izlerinin fosil olarak nitelendirildiğini belirtir.
Farklı ekosistemlerde bulunabilecek canlılar hakkında tahminler yapar.
Farklı kayaçların zaman içinde birbirine dönüşmesini (kayaç döngüsünü) açıklar.
Farklı kültürlerden birçok kadın ve erkeğin fen ve teknolojiye geçmişte ve günümüzde
katkıda bulunduğunu ve bulunmaya devam edeceğini fark eder.
Farklı tarihsel ve kültürel geçmişleri olan insan topluluklarının bilimsel düşüncelerin
gelişimine yaptıkları katkıları örneklerle açıklar.
Farklı tipte hücrelere örnekler verir.
Fen ve teknoloji uygulamalarının birey, toplum ve cevre üzerine olumlu veya olumsuz
etkiler yapabileceğini anlar.
Fen ve teknolojinin olumsuz etkilerine yine fen ve teknolojideki gelişmelerle önlem
almanın olası olduğunu, böylece bu etkilerin azaltılabileceğini veya giderilebileceğini
anlar.
Fenotip ve genotip arasındaki ilişkiyi kavrar.
Fosillerin tortul kayaçlar içerisinde uzun bir süreçte oluştuğunu açıklar.
Fotosentez için nelerin gerekli olduğunu sıralar.
Fotosentezde ışığın gerekliliğini deney yaparak gözlemler.
Fotosentezi denklemle ifade eder.
Fotosentezin canlılar için önemini tartışır.
Geçmişe iliksin bilgi edinmede fosillerden nasıl yararlanıldığını örneklerle açıklar.
Geçmişten günümüze geliştirilen teknolojilerin insanların bireysel ve toplumsal yasam
ve çalışma tarzlarını ve çevreyle etkileşimlerini nasıl değiştirdiğini örneklerle açıklar.
Gelişim dönemlerinde başkalaşım geçiren hayvanlara örnek verir.
Gen kavramı hakkında bilgi toplayarak baskın ve çekinik genleri fark eder.
Genetik hastalıkların teşhis ve tedavisinde bilimsel ve teknolojik gelişmelerin etkisine
örnekler verir.
Genetik mühendisliğindeki gelişmelerin insanlık için doğurabileceği sonuçları tahmin
eder.
Genetik mühendisliğindeki gelişmelerin olumlu sonuçlarını takdir eder.
Genetik mühendisliğinin günümüzdeki uygulamaları ile ilgili bilgileri özetler ve
tartışır.
Gerekli araç ve gereçleri kullanarak, eldeki malzemeye sekil verir.
Geri donuşumun ne olduğunu ve gerekliliğini örneklerle açıklar.
Gıdalar, evde ve okulda günlük kullanılan araç, gereç ve malzemeler ile dayanıklı tüketim mallarına karsı bir fayda, kalite ve maliyet anlayışı geliştirir.
121
Gözlem için uygun ve gerekli araç, gereci seçip bunları beceriyle kullanır.
Gözlem ve araştırmaları ve elde ettikleri sonuçları sözlü, yazılı ve/veya görsel
malzeme kullanarak uygun şekillerde sunar ve paylaşır.
Gözlem ve olcum sonucunda elde edilen araştırmanın amacına uygun verileri yazılı
ifade, resim, tablo ve çizim gibi çeşitli yöntemlerle kaydeder.
Gözlem, çıkarım veya deneylere dayanarak geleceğe yönelik olası sonuçlar hakkında
fikir öne sürer.
Gözlemlere dayanarak bir veya birden fazla özelliğe göre karsılaştırmalar yapar.
Gözlemleri sonucunda bitki ve hayvan hücresi arasındaki benzerlik ve farklılıkları
listeler.
Gözlemleri sonucunda insanın gelişim dönemlerini isimlendirerek belirgin
özelliklerini listeler.
Gözlemleri sonucunda kendisi ile anne-babası arasındaki benzerlik ve farklılıkları
karsılaştırır.
Gözlemleri sonucunda oksijenli solunumun denklemini tahmin eder.
Grafik çizmeyle ilgili kuralları uygular.
Günlük yasamdan oksijensiz solunum ile ilgili örnekler verir.
Hayvanların bir hayat döngüsünün olduğunu örneklerle açıklar.
Hayvanların farklı çoğalma sekilerline sahip olduğunu fark eder.
Hipotezle ilgili olan değişkenlerin dışındaki değişkenleri sabit tutar.
Hücre-doku-organ-sistem organizma ilişkisini açıklar.
Hücrenin bir organizmanın sahip olduğu canlılık özelliklerini gösterdiğini vurgular.
Hücrenin temel kısımlarını levha, model üzerinde göstererek görevlerini açıklar.
İç salgı bezlerini; model, levha ve/veya sema üzerinde göstererek görevlerini açıklar.
İletişim becerilerinin başkalarıyla iliksilerini nasıl güçlendireceğini açıklar.
İnceledikleri doğal olaylar hakkında geçmişte ve günümüzde ortaya atılmış ve kabul
görmüş olan düşünceleri ve teorileri belirler ve karsılaştırır.
İnsanda üremeyi sağlayan yapı ve organları model, levha, sema üzerinde gösterir.
İnsanlarda farklı kan grupları olduğunu belirtir.
İnsanlarda yaygın olarak görülen bazı kalıtsal hastalıklara örnekler verir.
İnsanların ve toplumun çevreyi nasıl etkilediğini bilir.
İskelette kıkırdağın önemini açıklar.
İslenen verileri ve oluşturulan modeli yorumlar.
İşlev, güvenlik, maliyet, estetik ve çevresel etkiler vb. acılardan hiçbir teknolojik
tasarımın mükemmel olmadığını; kullanılan materyallerin özelliklerinin ve doğa
kanunlarının teknoloji ürünlerini sınırlandırdığını anlar.
Jeotermal kaynak, kaplıca kavramlarını tanımlayarak yer altı sıcak su kaynaklarına
ülkemizden örnekler verir.
Kalıtsal bilginin genler tarafından taşındığını fark eder.
Kalp ve damar sağlığını korumak amacıyla öneriler sunarak, bu konuda dikkatli
davranır.
Kan bağısının insan vücudu ve toplum acısından önemini fark ederek yakın çevresini
kan bağısında bulunmaya yönlendirir.
Kan bağısının toplumsal ve bireysel yararlarını sorgular.
Kan damarlarının çeşitlerini ve görevlerini belirtir.
Kanın yapısı ve görevlerini açıklar.
Karaciğer ve pankreasın sindirimdeki görevlerini ifade eder.
Kasları çizgili, düz ve kalp kası olarak sınıflandırarak örnekler verir.
122
Kemiğin kısımlarını ve görevlerini belirtir.
Kendi alanlarında dünya çapında üne sahip Türk bilim adamlarına ve bilime
katkılarına örnekler verir.
Kendini görme işitme engelli kişilerin yerine koyarak onları anlamaya çalışır.
Kendini, görme veya işitme engelli kişilerin yerine koyarak onları anlamaya çalışır.
Kız ve erkek ergenlerde görülen benzer ve farklı bedensel değişiklere örnek verir.
Kız ve erkeklerde ergenlik belirtilerini sıralar.
Kız ve erkeklerin ergenliğe farklı zamanda girme sebeplerini açıklar.
Koku alma ve tat alma arasındaki ilişkiyi deneyle gösterir.
Kurduğu hipotezi sınamaya yönelik bir deney önerir.
Kurduğu hipotezi sınamaya yönelik nitel veya nicel veriler toplar.
Lenfin dolaşım sisteminin öğesi olduğunu belirtir ve önemini açıklar.
Madenlerin teknolojik ham madde olarak önemini açıklar.
Magmatik, başkalaşım ve tortul kayaçları tanır ve birbirinden ayırt eder.
Mayozu, mitozdan ayıran özellikleri listeler.
Mayozun canlılar için önemini fark eder.
Mayozun evreleri isimlendirilmeden sekile verilir, “crossingover” terimi yerine “parça
değişimi” terimi kullanılır ve önemi vurgulanır.
Mendel’in çalışmalarının kalıtım acısından önemini irdeler.
Mitozda kromozomların önemini fark ederek farklı canlı türlerinde kromozom
sayılarının değişebileceğini belirtir.
Mitozu, çekirdek bölünmesi ile başlayan ve birbirini takip eden evreler olarak tarif
eder.
Mitozun canlılar için önemini belirterek büyüme ve üreme ile ilişkilendirir.
Modern teknolojik sistemlerle küresel cevre problemleri arasındaki bağlantıları
belirler ve cevre problemlerini çözmek için önerilerde bulunur.
Mutasyon ve modifikasyonu tanımlayarak aralarındaki farkı örneklerle açıklar.
Nesneler veya olaylar arasındaki belirgin benzerlikleri ve farklılıkları saptar.
Nesneleri (cisim, varlık) ve olayları duyu organlarını veya gözlem araç gereçlerini
kullanarak gözlemler.
Nesneleri sınıflandırmada kullanılacak nitel ve nicel özellikleri belirler.
Nukleotit, gen, DNA, kromozom kavramları arasında ilişki kurar.
Oksijenli solunum denklemi ile fotosentez denklemini karsılaştırarak ilişki kurar.
Oksijenli solunum sonucunda oluşan ürünleri deney yaparak gösterir
Okyanus, deniz, gol ve akarsuların yer ustu; sıcak ve soğuk su kaynaklarının yer altı
suları olduğunu belirtir.
Olası çözümün gerektirdiği malzeme, araç ve gereçleri araştırır, belirler ve tanır.
Olay ve nesnelere yönelik kütle, uzunluk, zaman, sıcaklık ve adet gibi nicelikler için
uygun birimleri de belirterek yaklaşık değerler hakkında fikirler öne sürer.
Olmuş olayların sebepleri hakkında gözlemlere dayanarak açıklamalar yapar.
Organ bağısının önemini vurgular.
Organik tarımı açıklar.
Organik tarımın insanlık için önemini fark eder.
Paleontologların çalışma alanları hakkında bilgi toplar ve sunar.
Problemin ilgili olduğu konu veya konular hakkında gerekli kapsamda ve düzeyde
bilgi edinir.
Refleksi gözlemleyecek bir deney tasarlar.
Ruhsal ve bedensel değişimleri ailesi/akranları/ kişisel gelişim uzmanları ile paylaşır. 123
Ruhsal ve bedensel değişimlerini ailesi/akranları/ kişisel gelişim uzmanları ile
paylaşır.
Ergenlik döneminin insan yaşamının doğal bir dönemi olduğunun farkına varır.
Sağlık sorunlarıyla birlikte toplumda görevlerini devam ettiren bireyleri takdir eder.
Sağlık sorunu olan bireylere anlayışlı olmaya önem verir.
Bağımlılığa sebep olan maddelerin sistemlere etkisini araştırır ve sunar.
Sindirim sistemi sağlığını olumlu-olumsuz etkileyecek etkenleri özetler ve tartışır.
Sindirim sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/ veya sema üzerinde
gösterir.
Sindirime uğrayan besinlerin bağırsaklardan kana geçişini açıklar.
Sinir sisteminin bölümlerini; model, levha ve/veya sema üzerinde gösterir.
Sinir sisteminin bölümlerinin görevlerini açıklar.
Soluk alıp verme mekanizmasını gösteren bir model tasarlar.
Solunum sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/veya sema üzerinde
göstererek görevlerini açıklar.
Solunum sisteminin sağlığını korumak için pratik öneriler sunar.
Solunumun canlılar için önemini tartışır.
Sperm/ yumurta/ zigot/ embriyo ve bebek arasındaki ilişkiyi yorumlar.
Tasarımı gerçekleştirirken kendisinin ve çevresindekilerin güvenliğine ve rahatsız
edilmemesine yönelik önlemler alır.
Tasarladığı çözümün fiziksel ve/veya bilgisayar ortamında geliştirdiği modelini yapar.
Tek karakterin kalıtımı ile ilgili problemler çözer.
Teknoloji kullanılarak çözülebilir bir problemi anlar ve kendi cümleleri ile ifade eder.
Teknoloji ürünleri geliştirmede hayal gücü, yaratıcı düşünme, kültür ve gelenekler,
matematiksel bilgi, doğanın isleyişi hakkında fen yoluyla elde edilen bilgiler ile insanların fark edebilme ve kaynağı ne olursa olsun başlangıçta tamamen ilişkisiz
görünebilen bilgi, olgu ve malzemeleri bir teknolojik urun yapmak amacıyla bir araya
getirebilme yeteneği gibi birçok kaynaktan yararlanıldığını anlar.
Teknolojik gelişmelerin dolaşım sistemi ile ilgili hastalıkların tedavisinde kullanımına
örnekler verir.
Teknolojik gelişmelerin solunum sistemi sağlığına olumlu-olumsuz etkilerini tartışır.
Teknolojik tasarımın tasarım özelliklerini belirlemek, on tasarım ve is bolumu
yapmak, model ve simülasyondan faydalanmak, deneme üretimi ve urunun
değerlendirilmesi gibi çeşitli aşamalardan oluşan bir süreç olduğunu anlar.
Teknolojik urun ve sistemleri kullanarak doğal kaynaklar, canlılar ve habitatların
(yasam alanlarının) nasıl korunabileceğini ve çeşitli urun ve sistemlerin kullanımından
kaynaklanan zararlı atıkların nasıl azaltılabileceğini açıklar.
Teknolojik ürünlerin; çoğu zaman bütünü oluşturan parçalardan oluştuğunu ve bu
parçaların zaman içinde dış etkenlerle veya birbirleriyle etkileşimleri sonucu
aşındığını veya tahribata uğradığını fark eder.
Teknolojinin aynı konuda tarih içinde farklılıklar gösterdiğini, değişim geçirdiğini ve yeni geliştirilen teknoloji ürünlerinin öncekilerden izler taşıdığını fark eder ve bu durumu örneklerle açıklar.
Teknolojinin kendi basına ne iyi ne de kotu olduğunu ancak ürünlerin ve sistemlerin
kullanımı hakkındaki kararların istendik veya istenmedik sonuçlara yol açabileceğini
fark eder ve örneklerle açıklar.
Tohumların yayılma yollarına örnekler verir.
Toprağın çeşidine göre hangi kullanım amacına uygun olabileceğini tartışır.
124
Toprakları bileşenlerine göre killi, kumlu, kireçli ve humuslu toprak olarak
sınıflandırır.
Toprakları erozyondan korumak için bireysel ve is birliğine dayalı çözüm önerileri
sunar.
Tür, habitat, popülasyon ve ekosistem kavramlarını örneklerle açıklar.
Ülkemizde ve dünyada nesli tükenme tehlikesinde olan bitki ve hayvanların nasıl
korunabileceğine iliksin öneriler sunar.
Ülkemizde ve dünyada nesli tükenme tehlikesiyle karsı karsıya olan bitki ve
hayvanlara örnekler verir.
Ülkemizdeki cevre sorunları hakkında bilgi toplar, sunar ve sonuçlarını tartışır.
Ülkemizdeki cevre sorunlarına yönelik işbirliğine dayalı çözümler önerir.
Ülkemizdeki ve dünyada cevre sorunlarına yönelik işbirliğine dayalı çözümler önerir
ve faaliyetlere katılır.
Ülkemizdeki ve dünyadaki cevre sorunları hakkında bilgi toplar, sunar ve sonuçlarını
tartışır.
Ülkemizdeki ve dünyadaki cevre sorunlarına yönelik is birliğine dayalı çözümler
önerir ve faaliyetlere katılır.
Ülkemizdeki ve dünyadaki cevre sorunlarından bir tanesi hakkında bilgi toplar, sunar
ve sonuçlarını tartışır.
Ulusal ve uluslar arası kalite tescil kuruluşlarının görevlerini bilir ve bunların ürünler
üzerinde kullanılan sembollerini tanır.
Üreme hücrelerinin mayom ile oluştuğu çıkarımını yapar.
Üreme organlarının neslin devamı için üreme hücrelerini oluşturduğunu ifade eder.
Üreme sistemi organlarını tanır.
Üremeyi sağlayan sperm ve yumurtanın görevlerine göre farklı yapılar kazanmış
hücreler olduğunu fark eder.
Üreticilerin fotosentez yaparak basit seker ve oksijen ürettiğini belirtir.
Üreticilerin fotosentez ile güneş enerjisini kullanılabilir enerjiye dönüştürdüğünü ifade
eder.
Ürettiği çözümün işlevselliğini sınar, benzerleri ile karsılaştırır.
Urun üzerinde gerektiğinde geliştirici değişiklikler yapar.
Verilen bir olay veya ilişkide en belirgin bir veya birkaç değişkeni belirler.
Verilen bir olaydaki bağımlı değişkeni belirler.
Verilen bir olaydaki bağımsız değişkeni belirler.
Verilen bir olaydaki bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini
denenebilir bir önerme seklinde ifade eder.
Verilen bir olaydaki kontrol edilen değişkenleri belirler.
Virüs ve bakterilerin genel özelliklerini belirterek neden olduğu hastalıklara günlük
hayattan örnekler verir.
Vücudumuzdaki tüm sistemlerin birlikte ve es güdümlü çalıştığına örnekler verir.
Vücudun zararlı mikroorganizmalara (mikrop) karsı doğal engelleri olduğunu fark
eder.
Yasadığı cevrede geri dönüşüm uygulamalarını hayata geçirir.
Yasadıklarını ergenlik dönemi acısından değerlendirir.
Yavru bakımı acısından hayvan gruplarındaki farklılıkların nedenlerini açıklar.
Yavruların anne-babaya benzediği, ama aynısı olmadığı çıkarımını yapar.
Yenilenebilir enerji kaynakları kullanmanın önemini vurgular.
Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına örnek olabilecek bir tasarım yapar.
125
Yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynaklarına örnekler verir.
Yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynaklarının kullanımına ilişkin araştırma yapar
ve sunar.
Yer altı ve yer ustu sularının kullanım alanlarını (içecek, sulama, sağlık, elektrik
enerjisi üretimi vb.) örneklerle açıklar.
Yerel, ulusal ve küresel cevre sorunlarını bilir ve olası çözüm yollarını ve sonuçlarını tartışır.
Zıt çalışan kasların hareketteki önemini belirtir. 126
J. TÜRKÇE
Aktif olarak dinler.
Ana fikri yardımcı fikirlerle destekler.
Anlamadıklarını ve merak ettiklerini sorar.
Anlatım bozuklarını düzeltir.
Anlatımın kimin ağzından yapıldığını belirler.
Araştırma sonucuna göre yeni fikirler geliştirir.
Araştırmada çıkan sonucu test eder.
Araştırmada yapılacakları planlar.
Atasözü, deyim ve söz sanatlarını uygun durumlarda kullanarak anlatımını
zenginleştirir.
Aynı kavram alanına giren kelimeleri, anlam farklılıklarını dikkate alarak kullanır.
Başkalarını rahatsız etmeden dinler/izler.
Beğendiği kısa yazıları ezberler.
Beğendiği sözleri, metinleri ve şiirleri derler.
Bildirme yazıları yazar.
Bilimsel yaklaşımlara göre araştırmayı planlar.
Bir cümlede veya metinde bırakılan boşlukları uygun şekilde tamamlar.
Bir fikre, çok farklı açılardan bakar.
Bir konu veya tema ile ilgili düşüncelerini açıklar.
Bir metni ana fikrini belirlemek için okur.
Bir metni değişik amaçlar belirleyerek okur.
Bir metni hangi yönlerden inceleyeceğini belirler.
Bulduğu bilgileri yeni alanlarda kullanır.
Bulduğu bilgileri uygun formda sunar.
Bulguları uygun bir dille ifade eder.
Bulguların beklentileri karşılayıp karşılamadığına karar verir.
Bulgularla asıl fikrin bağlantısını kurar.
Bulunduğu ortama uygun bir konuşma tutumu geliştirir.
Bulunduğu ortama uygun olarak konuşma biçimini belirler.
Canlandırmalarda, sesini varlık ve kahramanları çağrıştıracak şekilde kullanır.
Cümlede anlatım bozukluğuna neden olan kullanımları belirler.
Cümleler arasındaki anlam ilişkilerini kavrar.
Cümlelerin yapı özelliklerini kavrar.
Cümlenin ifade ettiği anlam özelliklerini kavrar.
Cümleye hâkim olan duyguyu fark eder.
Çıkabilecek sorunları göz önüne alır.
Çok yönlü iletişim araçlarındaki yayınlardan ilgi, istek ve ihtiyaçlarına uygun
olanlarını takip eder.
Çözüm aşamasında elde edilen verileri ve bilgileri değerlendirir.
Çözümleme ve araştırmada ne kadar ve hangi özellikte kanıt toplanması gerektiğini
belirler.
Çözümün anlam ve değerini ortaya koyar.
Dil zevkini geliştirir.
Dilini ve millî kültürünü tanıtır.
Dinlediği/izlediği kişi, konu ya da metnin yazarı/şairi hakkında bilgi edinir.
Dinlediği/izlediği kişiyi sesini ve beden dilini etkili kullanma yönünden değerlendirir.
127
Dinlediklerinde/izlediklerinde amaç-sonuç ilişkilerini belirler.
Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde
kullanır.
Dinlediklerinde/izlediklerinde ortaya konan sorunlara farklı çözümler üretir.
Dinlediklerinde/izlediklerinde sebep-sonuç ilişkilerini belirler.
Dinlediklerinde/izlediklerinde yer alan öznel ve nesnel yargıları ayırt eder.
Dinlediklerindeki/izlediklerindeki anahtar kelimeleri fark eder.
Dinlediklerindeki/izlediklerindeki olay, yer, zaman, şahıs, varlık kadrosu ve bunlarla
ilgili unsurları belirler.
Dinlediklerindeki/izlediklerindeki örtülü anlamları bulur.
Dinlediklerindeki/izlediklerindeki yardımcı fikirleri/duyguları belirler.
Dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle yeni öğrendiği kelimelerden sözlük
oluşturur.
Dinlediklerine/izlediklerine ilişkin karşılaştırmalar yapar.
Dinlediklerine/izlediklerine ilişkin sorular oluşturur.
Dinlediklerini/izlediklerini dil ve anlatım yönünden değerlendirir.
Dinlediklerini/izlediklerini içerik yönünden değerlendirir.
Dinlediklerini/izlediklerini kendi hayatı ve günlük hayatla karşılaştırır.
Dinlediklerini/izlediklerini kronolojik sıra ve mantık akışı içinde özetler.
Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu belirler.
Dinlediklerinin/izlediklerinin başlığı/adı ile içeriği arasındaki ilişkiyi ortaya koyar.
Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler.
Dinlediklerinin/izlediklerinin öncesi ve/veya sonrasına ait kurgular yapar.
Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullanır.
Dinlenenin/izlenenin bağlamından hareketle kelime ve kelime gruplarının anlamlarını
çıkarır.
Dinlenenle ilgili soru sormak, görüş bildirmek için uygun zamanda söz alır.
Dinleyicilerle göz teması kurar.
Dipnot, kaynakça, özet, içindekiler vb. kısımları uygun şekilde düzenler.
Doğru ve anlamlı sorular sorarak problemi fark eder.
Dönemi temsil eden edebî şahsiyetleri araştırır.
Dönemi ve akımı temsil eden yazar ve şairleri araştırır.
Duygu, düşünce, hayal ve isteklerini açık ve anlaşılır bir şekilde eksiksiz ifade eder.
Duygu, düşünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini sözlü olarak ifade eder.
Duygu, düşünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini yazarak ifade eder.
Düşünce yazıları yazar.
Düşüncelere bütünsel bakar.
Düşüncelerini başkalarıyla tartışır.
Düşüncelerini doğru ifade kurallarına göre yazar.
Düşüncelerini kavram haritalarıyla ve grafiklerle açıklar.
Düşüncelerini paylaşır.
Düşüncelerini sözlü ve yazılı olarak ifade eder.
Düzgün, okunaklı ve işlek “bitişik eğik yazı”yla yazar.
Elektronik ortamdaki yazışmalarda biçim ile ilgili kurallara uyar.
Eleştirel düşünme, fikir oluşturma için okur.
Farklı türlerde metinler okur.
Gerektiğinde stratejileri ve plânları değiştirir.
128
Gördüğü bir resmi yorumlar.
Görsel/işitsel unsurlarla dinledikleri/izledikleri arasında ilgi kurar.
Grafikleri yorumlayarak düzgün cümlelerle anlatır.
Grup içerisinde etkin bir şekilde arkadaşlarıyla etkileşimde bulunur.
Hayal ettiklerini nasıl anlatacağını öğrenir.
Her türlü durumu, görünüşü duyguyu ve düşünceyi farklı düzeylerde ifade eder.
İlgi alanına göre yazar.
İpuçlarından hareketle dinlediklerine/izlediklerine yönelik tahminlerde bulunur.
İşlemler sırasındaki çalışmaları gözlemler.
Kâğıt ve sayfa düzenine dikkat eder.
Kalıplaşmış cümle yapılarının kuruluş ve kullanım özelliklerini kavrar.
Karşısındakinin algılamakta zorluk çekmeyeceği bir hızda ve akıcı biçimde konuşur.
Kaset, CD, film vb. kaynaklardan kişisel arşiv oluşturur.
Kavram ve olguların başka kavram ve olgularla ilişkisini araştırır.
Kavram ve olguların sosyal yönünü belirler.
Kelimeler arasındaki anlam ilişkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca ilişkili
kelimelere örnek verir.
Kelimeleri cümlede farklı görevlerde kullanır.
Kendi cümleleriyle metni doğru anladığına dair ifadeler kullanır.
Kendi düşüncelerinden yola çıkarak yeni ve farklı bilgiler üretir.
Kendisini şahıs ve varlık kadrosunun yerine koyarak olayları, duygu, düşünce ve
hayalleri yorumlar.
Kendisinin ve başkalarının yazdıklarını eleştirir.
Kitaplık, kütüphane, kitap fuarı ve kitap evlerinden faydalanır.
Konu, tema ve olayı doğrulayan mantıksal sıralamayı yapar.
Konunun özelliğine uygun düşünceyi geliştirme yollarını kullanır.
Konunun tarihçesini ya da gelişim sürecini araştırır.
Konuşma konusu hakkında araştırma yapar.
Konuşma metni hazırlar.
Konuşma öncesinde konuyla ilgili açıklamalar yapar.
Konuşma sırasında sorulan sorulara açık, yeterli ve doğru cevaplar verir.
Konuşma sırasında uygun hitap ifadeleri kullanır.
Konuşma yazma amacını tartışır.
Konuşma yöntem ve tekniklerini kullanır.
Konuşmacının sözünü kesmeden sabır ve saygıyla dinler.
Konuşmasında amaç-sonuç ilişkileri kurar.
Konuşmasında dikkati dağıtacak ayrıntılara girmekten kaçınır.
Konuşmasında kelimeleri doğru telâffuz eder.
Konuşmasında nezaket kurallarını uyar.
Konuşmasında sebep-sonuç ilişkileri kurar.
Konuşmasını açık ve anlaşılır yapar.
Konuşmasını belirlenen sürede ve teşekkür cümleleriyle sona erdirir.
Konuşmasını bir ana fikir etrafında planlar.
Konuşmasını dil ve anlatım yönünden değerlendirir.
Konuşmasını içerik yönünden değerlendirir.
Konuşmasını sunarken görsel, işitsel materyalleri ve farklı iletişim araçlarını kullanır.
Konuşmasını sunum tekniği yönünden değerlendirir.
129
Konuşmasını, sesini ve beden dilini kullanma yönünden değerlendirir.
Konuşmaya uygun ifadelerle başlar.
Konuşmayı uygun ifadelerle bitirir.
Konuşulurken söz hakkı verir.
Konuşurken beden dilini kullanır.
Konuşurken gereksiz sesler çıkarmaktan kaçınır.
Konuşurken nefesini ayarlar.
Konuyla ilgili tablo, grafik,yapıp bunları açıklar.
Kurallı ve devrik cümleleri, anlam ve kullanım özelliklerine uygun biçimde kullanır.
Metinde gözlemin etkisini tartışır.
Metinde kurmaca olanla olmayanı belirler.
Metinde ortaya konan sorunlara farklı çözümler üretir.
Metinde yararlanılan düşünceyi geliştirme yollarının işlevlerini açıklar.
Metindeki amaç-sonuç ilişkilerini fark eder.
Metindeki anahtar kelimeleri belirler.
Metindeki cümleleri kullanarak bilgileri birleştirir.
Metindeki düşünceleri değerlendirir.
Metindeki ifadenin kesin olup olmadığını tartışır.
Metindeki ipuçlarından hareketle metne yönelik tahminlerde bulunur.
Metindeki öğelerin ilişkilerini araştırır.
Metindeki sebep-sonuç ilişkilerini fark eder.
Metindeki söz sanatlarının anlatıma olan katkısını fark eder.
Metindeki yardımcı fikirleri/duyguları belirler.
Metinden etkilenme nedenini açıklar.
Metinden hareketle dönemin sosyal ve siyasî yapısıyla ilgili düşüncelerini paylaşır.
Metinle ilgili görsel öğeleri yorumlar.
Metinleri daha önceki metinlerden farklı kılan hususları düşünür.
Metne ilgi duyma nedenini açıklar
Metne ilişkin karşılaştırmalar yapar.
Metne ilişkin sorular oluşturur.
Metni tutarlı kılan öğeleri düşünür.
Metni değerlendirerek genel bir yargıya varır.
Metni dil ve anlatım yönünden değerlendirir.
Metni içerik yönünden değerlendirir.
Metni meydana getiren parçalar arasındaki ilişkiyi belirler.
Metni oluşturan öğeleri birbiriyle ilişkilendirir.
Metni oluşturan öğeleri karşılaştırır.
Metnin ana düşüncesini kendi düşünceleriyle ifade eder.
Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler.
Metnin bağlamından hareketle kelime ve kelime gruplarının anlamlarını çıkarır.
Metnin başlığı ile içeriği arasındaki ilişkiyi ortaya koyar.
Metnin döneminin kültürüyle ilişkisini açıklar.
Metnin düşünce yapısını oluşturan öğeleri ayırır.
Metnin konusunu belirler.
Metnin öncesi ve/veya sonrasına ait kurgular yapar.
Metnin planını kavrar.
Metnin temasının dönemindeki önemini araştırır.
130
Metnin türüyle ilgili özellikleri kavrar.
Metnin yazarı veya şairi hakkında bilgi edinir.
Metnin yazıldığı dönemin sosyal yapısını araştırır.
Metnin yazılış amacını açıklar.
Metnin yazılış amacını belirler.
Nasıl gözlem ve kıyas yapacağını belirler.
Noktalama işaretlerini işlevlerine uygun olarak kullanır.
Okuduğu eseri tanıtır.
Okuduğu kitaplardan kitaplık oluşturur.
Okuduğu metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullanır.
Okuduğu metne farklı başlıklar bulur.
Okuduğu ve dinlediği metni sorgular.
Okuduğunu, dinlediğini, gördüğünü, doğru, tam olarak anlar.
Okudukları ile ilgili duygu ve düşüncelerini arkadaşlarıyla paylaşır.
Okuduklarındaki örtülü anlamları bulur.
Okuduklarındaki öznel ve nesnel yargıları ayırt eder.
Okuduklarından hareketle öğrendiği kelimelerden sözlük oluşturur.
Okuduklarını kendi cümleleriyle, kronolojik sıra ve mantık akışı içinde özetler.
Okuduklarını kendi hayatı ve günlük hayatla karşılaştırır.
Okuduklarını ve dinlediklerini yorumlar.
Okuduklarını, dinlediklerini ve düşündüklerini düzgün cümlelerle anlatır.
Okul dergisi ve gazetesi için yazılar hazırlar.
Okuma planı yapar.
Okuma yöntem ve tekniklerini kullanır.
Okurken etkin ve hızlı bir şekilde okur.
Olay örgüsünden yola çıkarak metnin temasını bulur.
Olay örgüsünün inandırıcı olup olmadığını tartışır.
Olay yazıları yazar.
Olay, mekân ve kişi arasındaki ilişkiyi belirler.
Olay, yer, zaman, şahıs, varlık kadrosu ve bunlarla ilgili unsurları belirler.
Olaylar ve kavramlar arasındaki ilişkileri ortaya koyarak, neden-sonuç ilişkisini
açıklar.
Olayları ve bilgileri sıraya koyarak anlatır.
Parçadan hareketle ulaşılabilecek yargıları bulur.
Problemi anlayarak uygun şekilde çözmek için plânlama yapar.
Savunduğu düşünceyi örneklendirerek açıklar.
Sesini ve beden dilini etkili kullanır.
Sonucu destekleyici verilerin yeterliliğine karar verir.
Sonuçların tekrar incelenmesi gerekip gerekmediğine karar verir.
Sorunlara kendine özgü çözümler bulur.
Sorunlarına konuşarak çözüm arar.
Sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat eder.
Sözün ezgisine dikkat ederek okur.
Standart Türkçe ile konuşur.
Standart Türkçe ile yazar.
Süreli yayınları takip eder.
Şiir defteri tutar.
131
Şiir dilinin farklılığını ayırt eder.
Şiir ezberler, şiir dinletileri düzenler, ezberlediği şiirleri uygun ortamlarda okur.
Şiir yazar.
Şiir, hikâye, masal dinletilerine katılır.
Şiir, türkü, şarkı türlerinde metinler ezberler.
Şiirin kendisinde uyandırdığı duyguları ifade eder.
Tartışılan bir kavramın doğruluğu üzerinde kendi düşüncelerini aktarır.
Tartışılan kavramın olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya koyar.
Tartışılan konu üzerinde uzman görüşlerini aktarır.
Tekrara düşmeden konuşur.
Tekrara düşmeden yazar.
Temayı destekleyen düşüncelerin olumlu veya olumsuz yönlerini açıklar.
Temel düşünceyi destekleyen yardımcı düşünceleri sıralar.
Türkçenin kurallarına uygun cümleler kurar.
Uygun araştırma ortamına karar verir.
Uygun hitap şeklini seçer.
Uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapar.
Ürettiği düşünceyi farklı ortamlarda kullanır.
Verilen bilgiden hareketle metin oluşturur.
Verileri ortaya koyar.
Vücut dilini gerektiği yerde ve gerektiği ölçüde kullanır.
Yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin yerine Türkçelerini
kullanır.
Yapı-tema arasındaki ilişkiyi açıklar.
Yapmacıktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuşur.
Yaşına ve seviyesine uygun sanat ve bilim etkinliklerine dinleyici/izleyici olarak
katılır.
Yazacaklarının taslağını oluşturur.
Yazarken ve konuşurken hedef kitleyi dikkate alır.
Yazdığı metni görsel materyallerle destekler.
Yazdıklarından arşiv oluşturur.
Yazdıklarını başkalarıyla paylaşır ve onların değerlendirmelerini dikkate alır.
Yazdıklarını biçim ve içerik yönünden değerlendirir.
Yazdıklarını dil ve anlatım yönünden değerlendirir.
Yazdıklarını yazım ve noktalama kurallarına uygunluk yönünden değerlendirir.
Yazılarında ve konuşmalarında benzerlik ve farklılıkları yakalar.
Yazılarında ve konuşmalarında kalıplaşmış ifadelerle, kelime gruplarını işlevlerine
göre kullanır.
Yazılarında ve konuşmalarında sebep-sonuç ilişkileri kurar bulur.
Yazım kurallarını kavrayarak uygular.
Yazım ve noktalama kurallarına uyar.
Yazısına konunun ve türün özelliğine uygun bir giriş yapar.
Yazısında amaç-sonuç ilişkileri kurar.
Yazısını bir ana fikir etrafında planlar.
Yazısının ana fikrini yardımcı fikirlerle destekler.
Yazıya, konuyla ilgili kısa ve dikkat çekici bir başlık bulur.
Yazıyı etkileyici ifadelerle sonuca bağlar.
132
Yazma yarışmalarına katılır.
Yazma yöntem ve tekniklerini kullanır.
Yeni düşünceler ortaya koyar.
Yeni problemleri fark eder. Yöntemleri sınar.
133
K. İNGİLİZCE
Listening
Catching the main point in short, clear and simple messages.
Checking whether the guesses /predictions are right or wrong
Deriving the probable meaning of unknown words from the context.
Extracting specific information from a listening text
Finding specific information in simple recorded texts.
Following changes of topic of a documentary and forming an idea of the main content.
Following changes of topic of factual TV news items, and forming an idea of the main
content.
Following short, simple directions.
Following speech which is very slow and carefully articulated, with long pauses for
him/her to assimilate meaning.
Forming an idea of the main content in a film.
Getting an idea of the content of simple informational material and short simple
descriptions, especially if there is visual support.
Getting an idea of the content of simple informational material and short simple
speech, especially if there is visual support.
Identifying the main point of a TV series.
Identifying the main point of reports of events where the visual supports the
commentary.
Identifying the main point of TV news items reporting events, accidents etc. where the
visual supports the commentary.
Identifying the main point of TV news items reporting events, accidents, etc.
Identifying the topic of discussion between native speakers which is conducted slowly
and clearly in a recorded text.
İdentifying animals by their sounds
İdentifying the implied plant from the given information
İdentifying the main point of radio public educational programs
İdentifying the main point of TV public educational programs
İdentifying the topic of discussion which is conducted slowly and clearly.
Listening for scores
Listening to a chant and singing it
Listening to a recorded text to extract specific information
Listening to a recorded text to fill in a chart
Listening to a recorded text to fill in the missing information.
Listening to a recorded text to pick up familiar words and phrases
Listening to a recorded text to tick correct words
Listening to a recorded text to tick the correct actions and names.
Listening to a story to understand it.
Listening to a text to match pieces of information with pictures.
Listening to and singing a song.
Listening to clear and short texts to assimilate meaning
Listening to dialogues and conversations to follow speech which is very slow and carefully articulated, with long pauses for him/her to assimilate meaning.
134
Listening to information to move objects or people to their correct location.
Listening to recorded texts to find specific information to fill in a chart.
Listening to recorded texts to match country names and nationalities
Listening to recorded texts to match pieces of information
Listening to sentences to match with pictures
Listening to short recorded texts to spot incorrect information
Listening to texts which are short and clear for comprehension
Predicting the mood of a story by the help of the melody.
Recognizing differences between past and present life styles in an excerpt from a film
(e.g. documentary, movie, TV program, etc.)
the probable meaning of unknown words from the context
Understanding and extracting the essential information from short recorded passages
dealing with predictable everyday matters which are delivered slowly and clearly.
Understanding and extracting the essential information from short recorded passages
about family.
Understanding and extracting the essential information from short recorded passages
about hobbies.
Understanding and extracting the essential information from short recorded passages
about food and drinks.
Understanding and extracting the essential information from short recorded passages.
Understanding and extracting the essential information from short recorded passages
dealing with predictable everyday matters which are delivered slowly andclearly.
Understanding and extracting the essential information from short recorded passages
Understanding and producing simple narratives
Understanding enough to be able to meet needs of a concrete type such as hunger and
thirst.
Understanding enough to be able to meet needs of a concrete type provided speech is
clearly and slowly articulated.
Understanding instructions addressed carefully and slowly to him/her
Understanding instructions addressed carefully and slowly to them.
Understanding phrases and expressions related to areas of most immediate priority
such as hunger and thirst.
Understanding phrases and expressions related to areas of most immediate priority
(e.g. local geography) provided speech is clearly and slowly articulated.
Understanding phrases and expressions related to areas of most immediate priority
provided speech is clearly and slowly articulated.
Understanding phrases and expressions related to food and drinks
Understanding phrases and expressions related to food and drinks in clear and slow
speech.
Understanding phrases and expressions related to leisure activities in clear and slow
speech.
Understanding phrases and expressions related to personal and family information in
clear and slow speech.
Understanding phrases and expressions related to plants growing in different
geographical locations
Understanding phrases and expressions related to rules of games provided speech is
clearly and slowly articulated.
135
Understanding phrases and expressions related to sports provided speech is clearly and
slowly articulated.
Understanding spoken regulations, for example safety, when expressed in simple language.
Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances on everyday topics
of a concrete type to derive the probable meaning of unknown words from the context.
Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances to derive
Using an idea of the overall meaning of utterances on everyday topics of a concrete
type to derive the probable meaning of unknown words from the context.
Reading
Getting an idea of the content of simpler informational material and short simple
descriptions, especially if there is visual support.
Catching the main point in short, clear and simple messages.
categorizing plants by using their shared properties
Categorizing related terms using visual supports
Descriptions, especially if there is visual support.
Filling in tests and questionnaires
Finding specific information in simple recorded texts.
Finding specific information in simple texts
Finding specific information on rule cards
Finding specific, predictable information in simple everyday material such as menus
Finding specific, predictable information in simple everyday material.
Finding specific, predictable information in simple everyday material such as
timetables.
Finding specific, predictable information in simple everyday material such as travel
guides, brochures, etc.
Finding specific, predictable information in simple everyday material.
Finding specific, predictable information in simple everyday material such as travel
guides, brochures, etc.
Finding specific, predictable information in simple everyday material.
Finding specific, predictable information in stories
Finding specific, predictable information in texts
Following short, simple written directions
Getting an idea of the content of simple informational material and short simple
descriptions, especially with the help of visual support.
Getting an idea of the content of simple informational material and short
Getting an idea of the content of simpler informational material and short simple
descriptions, especially if there is visual support.
Getting the idea of the content of simple informational material
Interpret tables, charts and graphs in writing
İdentifying specific information in simple written material he/she encounters such as experiments.
İdentifying specific information in simple written material he/she encounters
136
İdentifying specific information in simpler written material he/she encounters such as
invitation cards, lists, etc.
İdentifying specific information in simpler written material he/she encounters
İdentifying specific information in simpler written material he/she encounters such as
letters and brochures.
İdentifying specific information in simpler written material he/she encounters.
Locating specific information in lists and isolate the information required
Locating specific information in lists and isolating the information required
Locating specific information in lists and isolating the information required in
horoscopes.
Locating specific information in lists and isolating the information required in travel
guides, brochures, etc.
Locating specific information in lists and isolating the information required in travel
Locating specific information in lists and isolating the information required.
Locating specific information in quotes or slogans and isolating the information
required
Locating the topic sentence and supporting details and examples.
Making a story flowchart.
names, words and basic phrases and rereading as required.
Picking out and reproducing key words and phrases or short sentences from a short
text within the learner’s limited competence and experience.
Picking up familiar names, words, and very basic phrases in common everyday
situations.
Probable meaning of unknown words from the context
Reading a simple text to transfer information to fill in a table
Reading and matching parts to make sense
Reading and understanding the relation between subject pronouns and possessive
pronouns
Reading for getting information about a specific situation
Reading short and clear texts at a time, picking up familiar words and
Reading short and clear texts at a time, picking up familiar words and basic phrases
Reading short and simple texts
Reading short and simple texts to pick up familiar names and basic phrases
Reading short simple texts
Reading short, simple texts, a single phrase at a time
Reading simple phrases to fill in the missing information
Reading simple phrases to match visuals.
Reading simple texts for comprehension
Reading simple texts to pick up familiar names, words and phrases.
Reading tales for pleasure.
Reading to get an idea of the content of simple informational material and short simple
Reading to get an idea of the content of simple informational material and
Reading to recognize familiar words and phrases
Recognizing and categorizing related terms with the help of visual supports
Recognizing familiar names, and basic phrases
Recognizing familiar names, words and basic simple sentences in the most common everyday situations
Recognizing simple phrases 137
Recognizing simple phrases for general comprehension with visual support
Scanning a short text for specific information
Short simple descriptions, especially if there is visual support.
Simple descriptions, especially with the help of visual support.
Such as letters and brochures.
Summarizing gist.
The probable meaning of unknown words from the context
Understanding a folk story.
Understanding a short story.
Understanding and producing simple narratives.
Understanding concepts and their relationships and grouping them.
Understanding everyday signs and notices at school
Understanding everyday signs and notices: in public places, such as streets.
Understanding short simple personal letters.
Understanding short simple texts at a time
Understanding short, simple messages on invitation cards
Understanding short, simple messages on postcards.
Understanding short, simple texts containing the highest frequency vocabulary,
including a proportion of shared international vocabulary items.
Understanding short, simple texts on animals
Understanding short, simple texts on familiar matters of a concrete type which consist
of high frequency everyday
Understanding short, simple texts on familiar matters of a concrete type which consist
of high frequency sport related language.
Understanding short, simple texts on familiar matters.
Understanding short, simple texts on plants
Understanding short, simple texts on rules of a game
understanding simple instructions on equipment encountered in everyday life - such as
food labels, medicine, etc.
Understanding simple instructions on games
Understanding simple instructions on the box of a game
Understanding specific information in a diary.
Understanding specific information in a text
Understanding the gist of a text.
Understanding the relation between people and events.
Understanding very short, simple texts a single phrase at a time, picking up familiar
names, words and basic phrases and rereading as required.
Understanding very short, simple texts a single phrase at a time, picking up familiar
names,
Understanding very short, simple texts a single phrase at a time, picking up familiar
Understanding very short, simple texts a single phrase at a time, picking up familiar
names, words and basic phrases and rereading as required.
Understanding very short, simple texts about family picking up familiar names, words
and basic phrases and rereading as required.
Understanding very short, simple texts about food and drinks, picking up familiar
names, words and basic phrases and rereading as required.
Understanding very short, simple texts about hobbies, picking up familiar names,
words and basic phrases and rereading as required.
138
Unknown words from the context.
Using an idea of the overall meaning of a text and utterances to derive the
Using an idea of the overall meaning of a text and utterances to derive the probable meaning of unknown words from the context
Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances on sports to derive
the probable meaning of unknown words from the context
Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances on everyday topics
of a concrete type to derive the probable meaning of unknown words from the context.
Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances on everyday topics
of a concrete type to derive the probable meaning of
Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances to derive the
probable meaning of unknown words from the context.
Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances on everyday topics
of a concrete type to derive the probable meaning of unknown words from the context.
Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances to derive
Using an idea of the overall meaning of short texts on everyday topics of a concrete
type to derive the probable meaning of unknown words from the context.
Using clues to make predictions
Using the most frequently occurring connectors to link simple sentences in order to
describe something as a simple list of points.
Words and basic phrases and rereading as required.
Writing
Asking for or passing on instructions in written form.
Asking for or passing on personal details in written form
Connectors like “and”, “but” and “because”.
Copy out single words and short texts presented in standard printed format.
Copying out short texts in printed or clearly handwritten format
Copying out single words and short texts presented in standard printed format.
Describing life cycles.
Expanding learned phrases through simple recombination of their elements.
Giving a simple description or presentation of people, living conditions, daily routines,
likes/dislikes, etc. as a short series of simple phrases and sentences linked into a list.
Linking words or groups of words with very basic linear connectors like ‘and’ or
‘then’.
Linking words or groups of words with very basic linear connectors like ‘and’ or
‘then’.
Making a list
Making a list of personal goals.
Making notes
Picking out and reproducing key words and phrases or short sentences from a short
text within the his/her limited competence and experience.
Rewriting the sentences to correct the word order
Short text within the learner’s limited competence and experience.
Simple connectors like “and”, “but” and “because”.
139
Spotting incorrect information and writing the correct forms
Summarizing gist.
Summarizing in the form of lists and charts
Taking notes
Transferring information
Transferring numbers into letters and vice versa
Transferring signs and symbols into sentences or paragraphs
Transforming the written word into another form (chart)
Underlining, highlighting, circling key concepts
Understanding basic types of standard routine letters and postcards on familiar topics.
Understanding enough to manage simple, routine exchanges without undue effort.
Using an inadequate word from his/her repertoire and using gestures to clarify what
he/she wants to say.
Using and writing keywords and using search engines.
Using simple descriptive language to make brief statements and compare objects and
possessions.
Using the most common punctuation marks appropriately
Using the most frequently occurring connectors to link simple sentences in order to
describe something as a simple list of points.
Write a series of simple phrases and sentences about people and living conditions
Write about everyday aspects of people and places
Writing a notice for a sports event
Writing a series of simple phrases and sentences
Writing a series of simple phrases and sentences about animals
Writing a series of simple phrases and sentences about games
Writing a series of simple phrases and sentences about hygiene
Writing a series of simple phrases and sentences about people, their educational
background and accomplishments
Writing a series of simple phrases and sentences about plants
Writing a series of simple phrases and sentences about sports
Writing a series of simple phrases and sentences about their family
Writing a series of simple phrases and sentences about their family, living conditions,
holidays.
Writing a series of simple phrases and sentences about their hobbies
Writing a series of simple phrases and sentences linked with
Writing a series of simple phrases and sentences linked with simple connectors like
“and”,“but”, “or”
Writing a series of simple phrases and sentences linked with simple connectors
Writing a series of simple phrases and sentences linked with simple
Writing a series of simple phrases and sentences linked with simple connectors like
“and”, “but” and “because”.
Writing a series of simple phrases and sentences linked with simple connectors like
“because”.
Writing a short simple e-mail.
Writing a short simple invitation card
Writing a short simple postcard
Writing a simple poem
140
Writing about everyday aspects of his/her environment e.g. people, places, a job or
study experience in linked sentences.
Writing about everyday aspects of people and places
Writing about shapes, converting verbal information into shapes.
Writing nationalities, country names
Writing numbers and dates, own name, nationality, address, age, date of birth or
arrival in the country etc. such as on a hotel registration form
Writing short, simple formulaic notes
Writing short, simple imaginary biographies and simple poems about people.
Writing short, simple notes and messages relating to a party.
Writing short, simple notes and messages relating to matters in areas of immediate
need.
Writing short, simple poems about holidays
Writing simple isolated phrases and sentences
Writing simple isolated phrases and sentences / a series of simple phrases and
sentences linked with simple connectors like “and”, “but”
Writing simple isolated phrases and sentences about hobbies.
Writing simple isolated phrases and sentences to fill in blanks
Writing simple isolated phrases and sentences.
Writing simple isolated sentences
Writing simple isolated sentences to fill in a chart
Writing simple phrases and sentences about where people live
Writing simple sentences about animals
Writing simple sentences about their likes and dislikes
Writing simple sentences about themselves
Writing simple sentences about themselves and other people
Writing simple sentences abouttheir likes and dislikes
Writing very short, basic descriptions of events
Writing very short, basic descriptions of events and past activities
Writing very short, basic descriptions of events and personal experiences
Writing very short, basic descriptions of past events
Writing very short, basic descriptions of scientific processes
Writing very short, basic descriptions of sports events
Writing what road signs and traffic signs mean
Writing what safety signs mean
Writing words and phrases for correct spelling (dictation)
Speaking
Accepting or refusing a request.
Agreeing and disagreeing with others.
Answering simple questions and responding to simple statements in an interview.
Answering straightforward follow up questions if he/she can ask for repetition and if some help with the formulation of his/her reply is possible.
Answering straightforward follow up questions.
141
Ask and answering simple questions, initiating and responding to simple statements in
areas of immediate need or on very familiar topics.
Asking about things and make simple transactions in shops
asking and answering about what they do at work and in free time
Asking and answering questions about a familiar topic
asking and answering questions about animals, where they live, what they do, what
they have.
asking and answering questions about daily activities and routines.
Asking and answering questions about familiar topics.
Asking and answering questions about games and their rules
Asking and answering questions about habits and routines.
Asking and answering questions about inventions, pastimes and past activities
Asking and answering questions about likes and dislikes.
Asking and answering questions about other people.
Asking and answering questions about past events and activities.
Asking and answering questions about pastimes and past activities
Asking and answering questions about pastimes and past habits and routines.
Asking and answering questions about personal experiences.
Asking and answering questions about places.
asking and answering questions about plants, where they grow, what they are good
for, what they have.
Asking and answering questions about possessions
Asking and answering questions about prices of things
Asking and answering questions about safety rules
Asking and answering questions about their abilities
Asking and answering questions about themselves
Asking and answering questions about themselves and other people and where they
live.
Asking and answering questions about themselves and other people
Asking and answering questions about traffic rules
Asking and answering questions about what he/she likes and dislikes.
Asking and answering questions about what they do at work and in free time
Asking and answering questions and exchange ideas and information on familiar
topics in predictable everyday situations.
Asking and answering questions to complete a picture (information gap activity)
Asking and answering simple questions, initiate and respond to simple statements in
areas of immediate need or on very familiar topics.
Asking and answering simple questions, initiating and responding to simple
statements on familiar topics
Asking and answering simple questions, initiating and responding to simple
statements in areas of immediate need or on very familiar topics.
Asking and answering simple questions, initiating and responding to simple
statements related to family
Asking and answering simple questions, initiating and responding to simple
statements in areas of immediate need or on very familiar topics.
Asking for and giving directions referring to a map or plan.
Asking for and providing everyday goods and services
Asking for and providing personal information
142
Asking for and providing suggestions and obligations
Asking for attention
asking for clarification about key words or phrases not understood using stock phrases.
Asking for clarification about key words or phrases not understood using stock
phrases.
Asking for clarification about rules of games
Asking people for things and give people things.
Asking very simply for repetition when he/she does not understand.
Catching the main point in short, clear and simple messages.
Checking whether someone has done something or not
Communicating in simple and routine tasks requiring a simple and direct exchange of
information on games
Communicating in simple and routine tasks requiring a simple and direct exchange of
information on traffic
Communicating in simple and routine tasks requiring a simple and direct exchange of
information on safety
Communicating in simple and routine tasks requiring a simple and direct exchange of
information
Communicating in simple and routine tasks requiring a simple and direct exchange of
information on familiar and routine matters
Communicating in simple and routine tasks requiring a simple and direct exchange of
information.
Communicating in simple and routine tasks using simple phrases to ask for and
provide things, to get simple information and to discuss what to do next.
Communicating what he/she wants to say in a simple and direct exchange of limited
information on familiar and routine matters.
Communicating what he/she wants to say in a simple and direct exchange of limited information on familiar and routine matters, but in other situations he/she generally has to compromise the message
Conditions, daily routines, likes/dislikes, etc. as a short series of simple phrases and
sentences linked into a list.
Constructing phrases on familiar topics with sufficient ease to handle short exchanges,
despite very noticeable hesitation and false starts.
Coping with a limited number of straightforward follow up questions
Dealing with common aspects of everyday living such as travel, lodgings, eating and
shopping.
Dealing with common aspects of everyday living such as travel, lodgings, eating and
shopping.
Dealing with practical everyday demands: finding out and passing on straightforward
factual information.
Delivering very short rehearsed announcements of predictable, learnt content which
are intelligible to listeners who are prepared to
Delivering very short rehearsed announcements of predictable, learnt content which
are intelligible to listeners who are prepared to concentrate.
Describing everyday aspects of his/her environment
Describing everyday aspects of his/her environment e.g. people and places
Describing everyday aspects of his/her environment e.g. people, places, a job or study experience.
143
Describing everyday aspects of his/her environment e.g.objects
describing everyday aspects of people and places.
Describing him/herself; what he/she does and where he/she lives.
Describing his/her family, living conditions, educational background, present or most
Describing life cycles.
Describing past events and people.
Describing past events.
Describing people, places and possessions in simple terms.
Describing places in simple terms.
Describing plans and arrangements, habits and routines
Describing something in a simple list of points.
Describing weather conditions
Describing where he/she lives.
Discussing events in a story or the plot in a simple way.
Discussing everyday practical issues in a simple way when addressed clearly, slowly
and directly.
Discussing what to do in the evening, at the weekend, etc.
Discussing what to do next, making and responding to suggestions, asking for and
giving directions.
Discussing what to do, where to go and make arrangements
Discussing what to do, where to go and making arrangements to meet.
Discussing what to do, where to have the party and make arrangements for the party.
Dramatization and repeating short sentences in a story
Establishing social contact: greetings and farewells; introductions; giving thanks.
Exchanging limited information on familiar and routine operational matters
Exchanging relevant information and give his/her opinion
Exchanging relevant information on formulation of mathematical problems
Explaining what he/she likes or dislikes about something.
Explaining what s/he likes or dislikes about something.
Expressing how he/she feels in simple terms, and expressing thanks.
Expressing opinions and attitudes in a simple way.
Finding out and passing on straightforward factual information.
Finding specific information in simple recorded texts.
Finding specific, predictable information in simple everyday material.
Following changes of topic of factual TV news items, and forming an idea of the main
content.
Getting all the information needed from a shop, as long as it is of a straightforward,
non specialized nature.
Getting all the information needed from a tourist office, as long as it is of a
straightforward, non specialized nature.
Getting simple information about travel, use public transport: buses, trains, and taxis,
ask and give directions, and buy tickets.
giving a short, rehearsed presentation on a topic pertinent to his/her everyday life,
briefly give reasons and explanations for opinions, plans and actions.
Giving a short, rehearsed presentation on a topic pertinent to his/her everyday life,
briefly give reasons and explanations for opinions
Giving a short, rehearsed presentation on a topic, briefly giving reasons and
explanations. 144
Giving a short, rehearsed, basic presentation on a familiar subject.
Giving a simple description of people
Giving a simple description or presentation of people
Giving a simple description or presentation of people and events.
Giving a simple description or presentation of people and places
Giving a simple description or presentation of people, living conditions, daily routines,
likes/dislikes, etc. as a short series of simple phrases and sentences linked into a list.
Giving a simple description or presentation of people, living conditions, daily routines,
likes/dislikes, etc. as a short series of simple phrases and sentences linked into a list.
Giving a simple description or presentation of people, living conditions, daily
Giving a simple description or presentation of people, living or working conditions,
daily routines, likes/dislikes, etc. as a short series of simple phrases and sentences
Giving a simple description or presentation of people, living or working conditions,
daily routines, etc. as a short series of simple phrases and sentences linked into a list.
Giving a simple description or presentation of people, living or working
Giving a simple description or presentation of people, living or working conditions,
daily routines, likes/ dislikes, etc. as a short series of simple phrases and sentences
linked into a list.
Giving a simple description or presentation of scientific processes as a short series of
simple phrases and sentences linked into a list.
Giving and following simple directions and instructions e.g. explain how to get
somewhere.
Giving and receiving information about past events, people, places, dates, etc.
Giving and receiving information about quantities and numbers
Giving and receiving information about quantities, numbers etc.
Giving and receiving information about quantities, numbers, prices etc.
Giving short basic descriptions of animals
Giving short basic descriptions of events and activities
Giving short basic descriptions of games
Giving short basic descriptions of plants
Handling numbers, quantities and cost.
Handling very short social exchanges
Handling very short social exchanges about personal experiences
Handling very short social exchanges but is rarely able to understand enough to keep
conversation going of his/her own accord.
Handling very short social exchanges but is rarely able to understand enough to keep conversation going of his/her own accord, though he/she can be made to understand if the speaker will take the trouble.
Handling very short social exchanges but is rarely able to understand enough to keep conversation going of his/her own accord, though he/she can be made to understand if the speaker will take the trouble.
Identifying the main point of TV news items reporting events, accidents etc. where the
visual supports the commentary.
Identifying the topic of discussion around her which is conducted slowly and clearly.
Indicating when he/she is following.
Initiating, maintaining and closing simple, face-to-face conversation.
Interacting in a simple way but communication is totally dependent on repetition at a
slower rate of speech, rephrasing and repair.
145
Interacting with reasonable ease in structured situations and short conversations,
provided the other person helps if necessary.
Interacting with reasonable ease in structured situations and short conversations
İdentifying what he/she means by pointing to it
İndicating time by such phrases as everyday, every morning, etc
İndicating time by such phrases as next week, at three o’ clock, etc.
İndicating when he/she is following
İnitiating, maintaining and closing simple, face-to-face conversation
İnteracting in a simple way but communication is totally dependent on repetition at a
slower rate of speech, rephrasing and repair ordering a meal.
İnteracting in a simple way but communication is totally dependent on repetition at a
slower rate of speech, rephrasing and repair.
İnteracting with reasonable ease in structured situations and short conversations,
provided the other person helps if necessary
Linked into a list.
Locating specific information in lists and isolating the information required.
Making an introduction and using basic greeting and leave-taking expressions
Making and responding to invitations and apologies.
Making and responding to suggestions
Making him/herself understood in an interview and communicating ideas and
information on familiar topics, provided he/she can ask for clarification occasionally,
and is given some help to express what he/she wants to.
Making him/herself understood in an interview and communicating ideas and
Making him/herself understood in an interview and communicating ideas and
information on familiar topics
Making him/herself understood in short contributions, even though pauses, false starts
and reformulation are very evident.
Making simple purchases by stating what is wanted and asking the price.
Managing simple, routine exchanges without undue effort.
Managing very short, isolated, mainly pre-packaged utterances, with much pausing to
search for expressions, to articulate less familiar words, and to repair communication.
Non-idiomatic speech about personal details.
Ordering a meal.
Participating in short conversations in routine contexts on topics of interest.
Performing and responding to basic language functions, such as information exchange
and requests and express opinions and attitudes in a simple way.
Picking out and reproducing key words and phrases or short sentences from a short
text within the learner’s limited competence and experience.
Producing simple mainly isolated phrases about people and places.
Producing simple mainly isolated phrases about people.
Producing simple sentences about other people
Producing simple sentences to describe animals
Producing simple, mainly isolated phrases about people and places
Reading a loud a very short rehearsed text (poem)
Reading a very short, rehearsed statement to introduce a geographical region
Recalling and rehearsing an appropriate set of phrases from his/her repertoire.
Repeating simple phrases for correct pronunciation
Replying in an interview to simple direct questions about hobbies
146
Replying in an interview to simple direct questions spoken very slowly and clearly in
direct non-idiomatic speech about personal details.
Replying in an interview to simple direct questions spoken very slowly and clearly in
direct
Replying in an interview to simple direct questions spoken very slowly and clearly in
direct non-idiomatic speech about personal details.
Routines, likes/dislikes, etc. as a short series of simple phrases and sentences linked
into a list.
Saying he/she didn’t follow
Saying what he/she likes and dislikes.
Saying what he/she thinks about things in a story.
Saying what he/she thinks about things.
Talking about past and present abilities and inabilities.
Talking about past habits and routines.
Talking about people, their educational background and accomplishments
Telling a story
Telling a story or describe something in a simple list of points.
Understanding and answering questions addressed slowly and carefully to them
Understanding and extracting the essential information from short recorded passages.
Understanding clear, standard speech on familiar matters directed at him/her, provided
he/she can ask for repetition or reformulation from time to time.
Understanding clear, standard speech on familiar matters directed at him/her, provided
he/she can ask for repetition or reformulation from time to time.
Understanding enough to manage simple, routine exchanges
Understanding enough to manage simple, routine exchanges without undue effort.
Understanding everyday expressions aimed at the satisfaction of simple needs of
concrete type.
Understanding questions and instructions addressed carefully and slowly to him/her
and follow short, simple directions.
Understanding questions and instructions addressed carefully and slowly to him/her
Understanding short, simple texts on familiar matters.
Using an inadequate word from his/her repertoire and using gesture to clarify what
he/she wants to say.
Using simple descriptive language to make brief statements
Using simple descriptive language to make brief statements about sports
Using simple descriptive language to make brief statements about mathematical
operations
Using simple descriptive language to make brief statements about a place.
Using simple descriptive language to make brief statements about an object.
Using simple descriptive language to make brief statements about and compare objects
and possessions.
Using simple descriptive language to make brief statements and compare objects and
possessions
Using simple descriptive language to make brief statements.
Using simple techniques to start, maintain, or end a short conversation.
Using simple techniques to start; maintaining, or ending a short conversation
Without undue effort.
147
L. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ
Açık kaynak kodlu ortamlarda bulunan program kodlarını geliştirerek yeni bir çözüm
üretir.
Ağ yapıları arasındaki farklılıkları değerlendirir.
Algoritma ve strateji kavramlarını tanımlar.
Amaca ve hedef kitleye uygunsunum biçimini kullanır
Amacına uygun çeşitli kaynaklardan, kullanıma hazır görseller oluşturur
Amacına uygun programı seçerek kullanır.
Animasyon için akış şeması ve öykü yaprakları hazırlar.
Animasyon ve film kayıtlarını içeren birçoklu ortam sunumu oluşturur.
Animasyon ve yazılım geliştirme konusunda temel kavramları tanır.
Arama Motorlarını etkili biçimde kullanır.
Arama yaparken kullanılan teknikleri listeler.
Aranan bilgi yapısı ve dosya biçimine göre arama sonuçlarını düzenler.
Araştırma yaparken kullandığı yöntemleri paylaşır.
Aynı amaç için hazırlanmış yazılımlar arasından verilmiş ölçütlere göre seçim yapar.
Aynı medya biçimleri arasında dönüştürme yapar.
Aynı türde farklı marka ve model teknolojilerin bileşenlerini karşılaştırarak sunar.
Basılı ve elektronik materyalleri kelime işlem programına aktarır.
Basılı ve elektronik ortamdaki bilgileri birbirine dönüştürür.
Beğenilen web adreslerini saklamak için sosyal imleme araçlarını kullanır.
Belirlenen bir konuda BİT araçlarını kullanarak bilgi oluşturur.
Belirlenen problem için oluşturduğu çözüm önerisini ve yaklaşımını sunar.
Belirlenen problemi çözmek için animasyon ve yazılım geliştirir.
Belirlenen problemin çözüm sürecinde gerekli işlemler için akış şeması hazırlar.
Belirlenen problemin çözümü için adımlar oluşturur.
Belirlenen problemin çözümü için algoritma geliştirmenin önemini ifade eder.
Belirlenen problemin çözümüne farklı yollardan ulaşır.
Belirlenen problemin çözümünü sağlayan farklı algoritmalar hakkında tartışır.
Belirli bir amaca ve kitleye yönelik bir veri tabanı oluşturur
Belirli bir amaca ve kitleye yönelik görsel açıdan zenginleştirilmiş birçoklu ortam
sunumu hazırlar
Belirli bir amaç için kullanılması gereken bilişim teknolojisine karar verir.
Belirli bir konu için bilgiyi uyarlar.
Belirli bir ölçüte göre dizin (indeks) dosyası hazırlar.
Belirli ölçütlere göre hazırladığı web sayfasını değerlendirir
Belli bir konuda yapılmış projelere ulaşarak bir proje havuzu düzenler.
Bilgi dönüştürme araçlarını listeler.
Bilgi kirliliği konusunda duyarlı davranır.
Bilgi paylaşımı için amacına uygun araçları seçer.
Bilgi paylaşımı için kullanılan araçları tanımlar.
Bilgi paylaşımı için özgün bir doküman oluşturur.
Bilgi paylaşımında kullanılan ağ çeşitlerini kavrar.
Bilgi ve fikirlerini farklı hedef kitlelerin anlayacağı biçimde düzenleyip medya
aracılığı ile paylaşır.
Bilgi ve iletişim teknolojilerini doğru ve güvenli biçimde kullanmak için gerekli olan
temel bilgi ve becerileri sergiler 148
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kültürel-sosyal açıdan bireysel ve toplumsal katkıları
konusunda bilinçlenebilir ve olumlu tutum geliştirir.
Bilgi ve iletişim teknolojisi araçlarını listeler.
Bilgi yönetim kavramını tanımlar.
Bilgi yönetimi süreçlerine ilişkin araştırma sonuçlarını paylaşır.
Bilgileri ifade etmek ve üzerlerinde işlem yapmak için değişkenleri kullanır
Bilginin ağlar arasındaki yolculuğunu keşfeder.
Bilginin farklı biçimlerde saklanabileceğini kavrar.
Bilginin farklı biçimlerde sunulabildiğinin farkına varır.
Bilginin sunulması için çoklu ortam uygulamalarını etkili biçimde kullanır.
Bilginin sunulması için yazılı, görsel ve işitsel imgelerin kullanımının önemini ifade
eder.
Bilgisayar ağlarının boyutlarına ve bileşenlerine ilişkin farklılıkların nedenlerini
tartışır.
Bilgisayar ağlarının işlev ve türlerini listeler.
Bilgisayar yardımı ile çözülecek bir problem için yazılacak programın temel
aşamalarını
Bilgisayardaki dosya ve klasörlerle çalışırken depolama ölçülerini dikkate alır
Bilgiye çeşitli kaynaklardan erişir.
Bilgiye erişir, bilgiyi analiz eder ve bilgiden bilgi üretmenin gücünü ve önemini
kavrar.
Bilgiye ulaşırken zararlı ve gereksiz içerikleri ayırt eder.
Bilgiye ulaşmak için çeşitli elektronik ve yazılı kaynakları araştırır.
Bilgiyi biçimlendirmek için kullanılan araçlara örnek verir.
Bilgiyi biçimlendirmek için yapılacak işlemleri açıklar.
Bilgiyi dönüştürme kavramını tanımlar.
Bilgiyi farklı şifreleme teknikleri kullanarak aktarır.
Bilgiyi paylaşmanın önemini ve yararlarını açıklar.
Bilgiyi sunmak için amacına uygun aracı seçer.
Bilgiyi yapılandırma süreçlerinde farklı araç ve yaklaşımları kullanır.
Bilişim araçlarını amacına uygun sınıflandırır.
Bilişim araçlarını kullanarak etkili iletişim kurar, fikir ve projelerini gerçekleştirir.
Bilişim etiği, gizlilik ve güvenlik konularında duyarlı davranabilir.
Bilişim sistemleri için çeşitli tehditler, riskler ve güvenlik boşlukları olabileceğini bilir
Bilişim teknolojilerin günlük hayatımızdaki kullanım amaçlarını açıklar.
Bilişim teknolojilerin günlük hayatımızdaki önemini açıklar.
Bilişim teknolojilerinin bireysel ve toplumsal açıdan sosyal ve kültürel hayata
katkılarını açıklar.
Bir dizi eylemi gerçekleştirmek için nesneleri programlar.
Bir görevi gerçekleştirmek için değişkenler ve sabitler kullanılarak fonksiyonların
oluşturulduğunu anlar
Bir kelime işlem programını kullanarak doküman oluşturur.
Bir masaüstü yayıncılık programında gerekli eklemeleri yapar
Bir masaüstü yayıncılık programında sayfayı amacına uygun olarak biçimlendirir.
Bir problemi çözmek ve projeyi gerçekleştirmek için strateji geliştirir, çözüm üretirken
farklı bakış açılarını ve yaklaşımları kullanır.
Bir veritabanının temel özelliklerini açıklar.
Bireysel ve toplumsal açıdan bilgi oluşturma sürecine ilişkin araştırma yapar.
149
BİT araçları ile algoritma ve strateji kavramlarının ilişkisini fark eder.
BİT araçları ile bilgi oluşturmanın basamaklarını listeler.
BİT araçları ile oluşturabileceği bilgi türlerini açıklar.
BİT araçları kullanarak oluşturduğu bilgiyi paylaşma biçimlerini açıklar.
BİT araçları kullanılarak dönüştürülen bilginin sosyal ve kültürel hayata etkisine
yönelik görüş geliştirir.
BİT kullanarak çalışma ve öğrenme ortamlarını kişiselleştirir.
BİT kullanılarak gerçekleşen bilgi yönetiminin sosyal-kültürel hayata katkılarını
açıklar
BİT kullanım sürecinde karşılaştığı teknik sorunlara çözüm üretir.
BİT kullanımında karşılaşılan problemlerin farkına varır.
BİT kullanırken etik değerlere uygun davranır.
BİT kullanma ve yönetme sürecinde etik ilkelere uymanın önemini fark eder.
BİT kullanma ve yönetmenin önemini açıklar.
BİT’ e ilişkin temel bileşenleri listeler.
BİT’ ini kullanarak bilgiye ulaşma yöntemlerini açıklar.
BİT’ nin kullanımında gizlilik ve güvenlik boyutlarını açıklar.
BİT’e ilişkin temel kavramları tanımlar.
BİT’in sosyal ve kültürel katkılarını bilgiye erişme ve değerlendirme kapsamında
yorumlar.
Bulut bilişim yaklaşımına uygun biçimde bilgiyi yönetir
Çeşitli işlemleri gerçekleştirirken basit değişkenler tanımlar ve kullanır
Çeşitli ortamların güvenlik düzeyine ilişkin fikir oluşturur.
Çeşitli sanal ortamları, medya ve yazılım türlerini kullanarak ortak ürün ve projeler
üretir.
Çözümü verilen probleme farklı bir çözüm yolu önerir.
Diğer sayfalara bağlantı kuran web sayfaları tasarlar ve üretir
Dijital ortamda kişisel bir ürün dosyası (portfolyo)
Dijital ortamda kişisel bir ürün dosyası (portfolyo) oluşturur
Dokümanı farklı kişilerle paylaşarak işbirliği içinde bir ürünün gelişmesine katkı
sağlar.
Dosya uzantılarına göre (örneğin pdf, gif vb.) dosyaların temel özelliklerini tanımlar.
Eğitsel oyun geliştirir.
Elektronik çizelgede amacına uygun mantıksal karşılaştırma yapar
Elektronik çizelgede formülleri kullanarak çeşitli problemleri çözer
Elektronik çizelgede grafikleri kullanarak çeşitli problemleri çözer
Elektronik çizelgede koşullu biçimlendirme yapar
Elektronik çizelgedeki çalışma sayfası özelliklerini tanır.
Elektronik çizelgenin kullanımına örnekler verir, kullanım avantajlarını açıklar.
Elektronik ortamdaki verileri farklı biçimlere dönüştürür.
Elektronik ortamdaki verilerin sınıflanması ve saklanmasında kullanılan yaklaşımları
değerlendirir.
Elektronik ortamlardaki verilerin, yönetsel önemini açıklar.
Elektronik verileri sınıflama ve saklama konusunda doğru yaklaşımları uygular.
Eriştiği bilgiyi, strateji geliştirmeye uygunluk açısından değerlendirir.
Etik ilkelerin ihlali sonucunda karşılaşılabilecek durumlara örnek verir.
Farklı algoritmaları inceleyerek en hızlı ve doğru çözümü seçer.
Farklı erişim çözümleriyle İnternet üzerinden veri transferi yapar.
150
Farklı gruplarla iletişim kurarak sanal ortamlara ilişkin sosyal ve kültürel anlayış
geliştirir.
Farklı hesaplama ve grafik oluşturma araçlarını özellikleri açısından karşılaştırarak
seçim yapar.
Farklı içerik oluşturma araçlarını özellikleri açısından karşılaştırarak seçim yapar.
Farklı iletişim araçları kullanarak ileti oluşturur
Farklı iletişim araçlarını kullanarak diğer İnternet kullanıcıları ile iletişim kurar.
Farklı iletişim araçlarının özelliklerini etkili biçimde kullanır
Farklı kaynaklardan edindiği bilgileri, geliştirdiği strateji kapsamında kullanmak üzere
dönüştürür.
Farklı medya türlerini kullanarak çoklu ortam uygulamaları geliştirir.
Farklı platformlar arasında dosya dönüşüm işlemlerini gerçekleştirir.
Farklı problem çözme yaklaşımlarını listeler.
Farklı projelere ve etkilerine ilişkin anlayış geliştirir.
Farklı projeleri inceleyerek yeni bir proje fikri oluşturur.
Farklı sanal ortamlar için etik kuralları belirler.
Farklı sosyal medya yazılımları arasında bilgi transferi sağlar.
Farklı teknolojilerin değişik amaçlar için kullanımı konusunda yorum yapar.
Farklı teknolojilerin olumlu ve olumsuz yönlerini değerlendirir.
Gazetelerin iletileri etkili bir şekilde sunmak için çeşitli yazı şekilleri ve yazma
efektleri kullandığını keşfeder
Geliştirdiği eğitsel oyunu sosyal ortamlarda paylaşır.
Geliştirdiği stratejilerin, belirlenen problemin çözümündeki etkisini tartışır.
Geliştirilmiş proje fikirleri arasından belirli ölçütlere göre seçim yapar.
Gizli kalması gereken bilgi ile paylaşılabilecek bilgiyi ayırt eder.
Gizlilik açısından önemli olan boyutları belirler.
Gizlilik ihlallerinden doğabilecek sorunları ortaya koyar.
Gizlilik ve güvenlik ayarlarını kişisel tercihlerine uygun biçimde düzenler.
Gizlilik ve güvenlik boyutlarını farklı yazılımları ele alarak karşılaştırır.
Gizlilik ve güvenlik problemlerinin neden olduğu bireysel ve toplumsal etkileri
tartışır.
Görsel-işitsel bir materyal hazırlamak için amacına uygun aracı seçer.
Günlük hayatta karşılaşılan problemleri çözmek için farklı stratejiler geliştirir.
Günlük yaşamda bilgi yönetiminin önemini açıklar.
Günlük yaşamda bilginin BİT aracılığıyla oluşum sürecini açıklar.
Güvenlik açıklarının oluşumu konusunda yorum yapar.
Güvenlik için tehdit oluşturabilecek yapılara alınabilecek önlemleri tartışır.
Hatalı bir algoritmayı doğru çalışacak biçimde düzenler.
Hazır akışa göre gerekli animasyon sahnelerini oluşturur.
Hazır bir veritabanı kullanılarak amacına yönelik sorgulama yapar ve yorumlar.
Hazırladığı akış şeması ve öykü yapraklarını programın olası kullanıcılarının
görüşlerine göre düzenler.
Hazırladığı web sayfasını yayımlar.
Hedeflenen çıktıyı elde etmek için bir programı test eder ve iyileştirir.
Herhangi bir kaynaktan erişilen bilginin ihtiyacına uygun olup olmadığına karar verir.
Herhangi bir kelime işlemci programı kullanarak oluşturduğu dokümanı paylaşır.
Hesaplama ve grafik oluşturma araçlarını tanır.
Hesaplama ve grafik programlarını etkili biçimde kullanır.
151
HTML kullanarak bir web sayfası tasarlar.
HTML’ in etiketlerden oluştuğunu açıklar.
İçerik oluşturma araçlarını tanır.
İçerik oluşturma araçlarının kullanımını açıklar.
İhtiyaca göre iletişim aracını seçer.
İhtiyaç duyulan bilgiye ulaşmak için gerekli arama ölçütlerini oluşturur.
İletişim araçları arasında veri aktarımı yapar.
İletişim araçların kullanma yöntemlerini açıklar.
İletişim araçlarının önemini ifade eder.
İletişim süreci açısından araçlar arasındaki farklılıkları karşılaştırır.
İlgi alanına giren internet adreslerini belirli bir düzende sınıflandırır.
İnternet adreslerinin oluşumunu ve yapısını anlar.
İnternet ortamında belirlediği etik ilkelere aykırı davranışları, bu ilkelere uygun
davranışlara dönüştürür.
İnternet ortamındaki davranışların etik olma durumuna ilişkin sunum yapar
İnternet ortamındaki iletişim sürecine ilişkin teknik detayları açıklar.
İnternet ortamındaki kişisel kullanım alanını düzenler.
İşlevlerini belirlediği yeni bir teknoloji tasarlar.
Kayıt formlarındaki bilginin alanlara bölündüğünü ve birkaç kayıt formunun bir dosya
oluşturduğunu fark eder.
Kelime işlem programlarını etkili biçimde kullanır.
Kelime işlemcide oluşturduğu sayfaya amacına uygun eklemeler yapar.
Kişisel mesaj ile dosyaların saklanması ve erişilmesi konusunda strateji geliştirir.
Klavyeye bakmadan bir metinden yararlanarak verilen metni hatasız biçimde yazar.
Masaüstü yayıncılık programında belirli bir amaca yönelik olarak sayfa yapısını
ayarlar.
Medyadaki iletileri eleştirel bakış açısıyla sınıf ortamında tartışır.
Metinleri, grafikleri, filmleri ve sesleri kullanmanın algıyı ve iletişimi nasıl
değiştirdiğini fark eder.
Mevcut bir algoritmayı program koduna dönüştürür.
Nesne kavramını açıklar.
Nesne tabanlı programlama dillerinin sağladığı kolaylıkları açıklar.
Nesneleri düzenleyerek web sayfası oluşturur.
Oluşturduğu çoklu ortam uygulamasını sosyal bir ağ ortamında paylaşır.
Oluşturduğu sayısal veriler ve grafik türleri hakkında görüş alış-verişinde bulunur.
Oluşturulmuş projeleri karşılaştırır.
Örnek bir ortam için bilgisayar ağ altyapısı oluşturur.
Parmak yerleşim düzenine uygun olarak verilen bir metni doğru biçimde yazar.
Problem çözme sürecinde problemin çözülebilirliği hakkında yorum yapar.
Problem çözme sürecinde strateji geliştirmenin önemini açıklar.
Problem çözmek için gerekli değişken ve işlemleri belirler.
Problem çözmenin önemini ifade eder.
Problem çözümü için geliştirdiği adımların geçerliğini sorgulayarak en etkili çözüme
ulaşır.
Program içerisinde tekrar eden bir grupta döngüleri kullanır.
Program kodunu ve çalıştırılabilir dosyayı sosyal ortamlarda paylaşır.
Programı çalıştırmak için gerekli derleyiciyi kullanır.
Programın hatasız çalışarak sonuç üretmesini sağlar.
152
Programlama dillerinin çeşitlerini ve özelliklerini açıklar.
Programlama için gereken donanımı açıklar.
Programlama için kullanılan kavramları tanımlar.
Programlama için kullanılan süreçleri açıklar.
Programlama mantığına ilişkin yaklaşım geliştirir.
Programlama sürecinde uyulması gereken pedagojik ilkeleri listeler.
Proje dokümanını verilen bir şablona uygun biçimde hazırlar.
Proje döngüsünü tanımlar.
Proje fikri geliştirmenin önemini açıklar.
Proje fikrini sosyal medya ortamında tartışmaya açar.
Proje fikrini, proje döngüsüne dönüştürerek açıklar.
Proje geliştirme sürecini açıklar.
Proje havuzundaki proje sonuçlarına dayanarak özet hazırlar.
Projelerin gereksinimlerden oluşturulduğunu, zaman-emek-maliyet sınırları içinde
gerçekleşeceğini fark eder.
Projenin nasıl yaygınlaştırılabileceğine ilişkin görüş geliştirir.
Projenin uygulama sonuçlarını sosyal medya ortamında paylaşır.
Projenin yaygınlaştırılması ile ilgili görüşlerini proje paydaşları ile paylaşır.
Sayısal veri ve formülleri kullanarak farklı türlerde grafik ve sayısal veriler elde eder.
Sayısal veri ve grafiklerden oluşan dokümanlar oluşturur.
Sınıf kavramını açıklar.
Sınıfları temel alarak bir dizi nesne oluşturur.
Sistemleri ve konuları incelemek için model, benzeşimler ve canlandırmalar oluşturur.
Sosyal medya ortamlarında görsel-işitsel paylaşımlar yapar.
Sosyal medya türlerini tanımlar.
Sosyal medyanın kullanım amaçlarını açıklar.
Sosyal medyayı etkili biçimde kullanır ve yönetir.
Sosyal medyayı kişisel tercihleri konusunda etkili bir biçimde kullanır.
Sosyal medyayı kullanım sürecinde dikkat edilecek etik değerlere ilişkin anlayış
geliştirir.
Sosyal ortamda paylaşılan bir doküman üzerinde grup olarak çalışır.
Sosyal ortamlarda paylaşılan bilgilere ilişkin olarak dijital ve telif haklarına uygun
olmayan davranışlara tepkide bulunur.
Sosyal paylaşımlarda etik ilkelere uygun davranır.
Sosyal ve kültürel değerler açısından BİT kullanımını sorgular.
Strateji geliştirmek için gereksinim duyduğu bilgiye erişir.
Sunu programındaki slaytları amacına uygun olarak düzenler
Teknolojik icatların ve yaratıcılığın ekonomiyi nasıl etkilediğini açıklar.
Ulaşmak istediği amaç doğrultusunda bilgiyi dönüştürmenin önemini açıklar.
Uygun teknikler kullanarak elektronik çizelge dosyaları oluşturur ve kaydeder
Veri tabanındaki tablolar arasında ilişkiler kurar.
Verilen bağlamda bilginin uygunluğunu değerlendirir.
Veritabanında form oluşturur ve düzenler.
Web sayfası oluşturmak için uygun yazılımları ve yazılım araçlarını kullanır
Yaşam boyu öğrenme ve bağımsız öğrenebilme konusunda kişisel sorumluluk alır.
Yazarlık ve programlama dillerini tanır, en az bir yazarlık/ programlama dilini etkili biçimde kullanır.
153
M. TÜM ALANLARA AİT ORTAK KAZANIMLAR
“Bilgi”, “bilim”, “araştırma”, “bilimsel araştırma”, “bilimsel yöntem” kavramlarının
tanımını söyler/yazar.
“Bilgi”, “bilim”, “araştırma”, “bilimsel araştırma”, “bilimsel yöntem” kavramlarının
anlamlarını kendi cümleleriyle söyler/yazar.
“Problem”, “değişken”, “bağımlı değişken”, “bağımsız değişken”, “hipotez”, “amaç”,
“önem”, “varsayım”, “sınırlılık”, “tanım”, “evren”, “örneklem”, “veri”, ve “bulgu”
kavramlarının tanımını söyler/yazar.
“Raporlaştırma”, “kapak”, “dipnot”, “kaynakça” kavramlarının tanımını söyler/yazar.
Alıntılarını kurallarına uygun olarak dipnot ile gösterir.
Araştırma amacına uygun aracı seçer.
Araştırma amacına uygun veri toplama aracını kullanır.
Araştırma ile ilgili temel kavramları açıklar.
Araştırma ile ilgili temel kavramları tanır.
Araştırma konusu olarak çevresinde karşılaştığı problemlerden birini seçer.
Araştırma konusuna uygun “amaç”, “önem”, “varsayım”, “sınırlılık” ve “tanımları”
yazar.
Araştırma konusuna uygun araştırmanın amacını söyler/yazar.
Araştırma konusuna uygun evren ve örneklemi belirler.
Araştırma konusuna uygun evreni belirleyip yazar.
Araştırma konusuna uygun -varsa- tanımları söyler/yazar.
Araştırma konusunun seçimine etki eden faktörleri söyler/yazar.
Araştırma konusunun sınırlılıklarını söyler/yazar.
Araştırma raporunda bulunması gereken bölümleri sırasıyla söyler/yazar
Araştırma raporunun bölümlerini tanır.
Araştırma raporunun yazımında dikkat edilecek kuralları hatırlar.
Araştırma sonucu keşfedilen ilişkileri günlük yaşamda meydana gelen olayları
açıklamak için kullanır.
Araştırma sonuçlarına dayalı gerçekleştirilebilecek öneriler yazar.
Araştırma tekniklerini uygulamak amacıyla çeşitli araç gereçleri etkin olarak kullanır.
Araştırma ve veri toplama yöntemlerini tanır.
Araştırmanın birey hayatındaki önemini kendi cümleleriyle söyler/yazar.
Araştırmanın birey, kurum ve toplum hayatındaki önemini açıklar.
Araştırmanın birey, kurum ve toplum için önemine örnek gösterir.
Araştırmanın bölümleri ile ilgili temel kavramları tanımlar.
Araştırmanın konusunda yer alan değişkenin türünü söyler/yazar.
Araştırmanın kurum hayatındaki önemini kendi cümleleriyle söyler/yazar.
Araştırmanın toplum hayatındaki önemini kendi cümleleriyle söyler/yazar.
Araştırması sonucunda öneri geliştirir.
Araştırmasına kapak hazırlar.
Araştırmasında elde ettiği bulguları yorumlar.
Araştırmasında elde ettiği veriler üzerinde temel işlemler ve çözümlemeler yapar.
Araştırmasını kurallara uygun olarak raporlaştırır.
Araştırmasının araştırma raporu bölümlerine uygun olarak yazar.
Araştırmasının dayandığı temelleri söyler/yazar.
Araştırmayı veya etkinliği yapmak için gerekli, uygun alet ve materyalleri seçer.
Basın-yayın organlarını takip ederek problemi ile ilgili bilgileri toplar.
154
Başlık ve paragraf düzeninin nasıl olacağını söyler/yazar.
Bilgi toplamak amacıyla çeşitli kaynaklara başvurur.
Bilimdeki gelişmelerin; teknolojinin gelişmesine, teknolojide yeni icatlara ve
uygulamalara yol açtığına örnekler verir.
Bilimin ve teknolojinin gelişmesinde önemli bir sürükleyici gücün bireysel, toplumsal
ve çevresel ihtiyaçlar olduğunu fark eder.
Bilimsel araştırma çeşitlerini açıklar.
Bilimsel araştırma çeşitlerini söyler/yazar.
Bilimsel bilginin değişiminde kanıtların, teorilerin ve/veya paradigmaların rolünü
açıklar.
Bilimsel bilginin değişiminin genellikle sürekli olduğunu fakat bazen de paradigma
kayması şeklinde olabileceğini fark eder.
Bilimsel bilginin ivmeli bir şekilde arttığını fark eder.
Bilimsel bir araştırma yapmaya olan ilgisini geliştirir.
Bilimsel çalışmalara katılım ve çalışma esnasında girişimci özelliğini gösterir.
Bilimsel etkinliklerle ilgili olarak kendine olan güvenini ve memnuniyetini ifade eder.
Bilimsel kavram, süreç ve araştırma sonuçlarını çizim, grafik, tablo, histogram vb.
kullanarak, yazı ve/veya sözel iletişim yoluyla özetler.
Bilimsel kavramların anlaşılmasını kolaylaştıracak modelleri ve bilgisayar
simülasyonlarını etkili olarak kullanır.
Bilimsel yöntemin aşamalarını hatırlar.
Bilimsel yöntemin aşamalarını sırasıyla söyler/yazar.
Bilim-teknoloji-toplum-çevre arasındaki ilişkileri anlar.
Bir araştırmayı yapmak için uygun olan metodu seçer.
Bir hipotezi desteklemek ya da reddetmek amacıyla bulduğu sonuçları açık olarak
ifade eder.
Bir problemi kesin ve açık olarak belirtir.
Bir üst maddede yaptığı işlemleri kontrol eder.
Bireyin teknoloji geliştirirken veya kullanırken sonuçları hakkında kendine, topluma
ve çevreye karşı sorumluluk hissetmesi gerektiğini anlar.
Bireysel olarak ve/veya diğerleri ile iş birliği içerisinde çalışır.
Bireysel ve eşli etkinlikleri güvenli bir şekilde yapar.
Bireysel ve grup çalışmalarında kendi sorumluluklarını yerine getirir.
Bireysel ve toplumsal ihtiyaçların karşılanmasında bilimin rolünü anlar.
Bu çalışmayı neden yaptığını uygun cümlelerle önem bölümünde yazar.
Bu önerileri önemine göre sıralar.
Bulguların nasıl yorumlanacağını kendi cümleleriyle söyler/yazar.
Bulguların yorumlanması ile ilgili özelliklerini açıklar.
Bulguların yorumlanmasını örneklerle açıklar.
Bulunduğu çeşitli grup ve kurumlar içindeki yerini belirler.
Çalışırken üyeler işbirliği yapar.
Çeşitli araştırmacıların deneysel verilerini sonuçlarını doğrulamak amacıyla kullanır.
Çevresinde bulunan problemleri listeleyip söyler/yazar.
Çoğu problemin birden fazla çözümü olduğunu ve bir çözümün tercih edilmesine
ilişkin kararın o şartları belirleyen farklı durumlardan etkilendiğinin farkına varır.
Değerlendirme, geliştirme ve değiştirme hususunda isteklidir.
Deneysel sonuçların doğruluğunu sınırlayan hataların kaynaklarını belirler.
Dipnot yazımında dikkat edilecek özellikleri söyler/yazar. 155
Doğrulanabilir verilerin gerekliliğini savunur.
Ekip olarak bireysel çabalarının ekip başarısını etkileyeceğinin farkında olur ve
sorumluluklarını yerine getirir.
Ekip üyeleri, diğer üyelerin başarılarını artırmada birbirlerine katkıda bulunur.
Ekip üyeleri, kendilerinden istenilenleri öğrenir ve bütün grup elemanlarının
öğrenmesini sağlar.
Ekip üyelerine destek olur, birbirlerini cesaretlendirir ve üyelerin harcadıkları çabaları
takdir eder.
Elde ettiği verileri amacına uygun olarak sınıflandırır.
Etkinliklerde kendisi ve çevresindekilerin güvenliğinin sağlanmasının önemini anlar
ve uygulamaya özen gösterir.
Etkinlikleri işbirliği içinde sürdürür.
Farklı tutum ve değerlerin biyolojik kavramlar üzerine etkisini karşılaştırır.
Farklı türdeki görüşlerini açıklamayı, eleştirmeyi ve tartışmayı öğrenir.
Gözlem ve deneylerde özgünlüğü kendine ilke edinir.
Grup içerisinde etkin bir şekilde arkadaşlarıyla etkileşimde bulunur.
Grup içerisinde görev paylaşımı yapar.
Grup içersinde etkin olmaya istek duyar.
Grup içi iletişim kurmanın önemini açıklar.
Grup içi iletişim kurmanın önemini benimser.
Grup ve sınıf tartışmalarında diğerlerinin eleştirilerini ve önerilerini dinler, tüm
bunları objektif biçimde değerlendirir.
Grup veya diğer çalışmalarda bireysel sorumluluğunu yerine getirir.
Grupla uyumlu hareket eder.
Grupta konuşurken arkadaşına söz hakkı verir.
Grupta tartışma sonucunda ortak maddeler elde eder.
Güvenilir ve kesin verilere dayalı tahminlerde bulunur.
Hipotez doğrulandığında uygun sonuçlar çıkarır.
Hipotez yazar.
Hipotezde bulunması gereken nitelikleri söyler/yazar.
İçinde bulunduğu gruplar ile gruplara ait rolleri ilişkilendirir.
İletişimde dili etkili kullanmayı ve başka öğelerle desteklemeyi içselleştirir.
İstatistiksel tekniklerle elde ettiği bulguların anlamını kendi cümleleriyle söyler/yazar.
İşbirliği yaparak çalışmaya gönüllüdür.
İşbirliği yapma alışkanlığı kazanır.
Kağıt düzeninin nasıl olacağını söyler/yazar.
Kapak düzeninin nasıl olacağını söyler/yazar.
Karışık olarak verilen bilimsel yöntemin aşamalarını doğru olarak sıraya dizer.
Karışık verilen işlem sırasını doğru olarak sıralar.
Katıldığı gruplarda aldığı roller ile rollerin gerektirdiği hak ve sorumlulukları
ilişkilendirir.
Kavramları yapılandırmak ve fikirleri geliştirmek için benzeşimler (analojiler) üretir.
Kaygılarını ve beğenilerini grupla paylaşır.
Kaynak olarak başvuracağı kaynak eser ve kişileri belirleyip söyler/yazar.
Kaynak taraması için imkânlar dâhilinde uygun bir plân hazırlar.
Kaynakça yazımında dikkat edilecek özellikleri söyler/yazar.
Kaynakçasını kurallara uygun olarak yazar.
156
Kendi alanlarında dünya çapında üne sahip bilim insanlarına ve bilime katkılarına
örnekler verir.
Kendi problemi ile ilgili hipotezler söyler/yazar.
Kendisi için uygun çalışma teknikleri geliştirme çabası gösterir.
Kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini
doğru olarak anlamaya çalışır.
Kendisinin ve diğerlerinin yaptığı işi tarafsız ve eleştirel olarak değerlendirir.
Konuyu, amaca uygun bir şekilde, üyelerle tartışırak seçer.
Kullanma kılavuzu veya sözlü beyanlardan bir alet veya materyalin nasıl
kullanılacağını öğrenir ve uygular.
Kütüphane çalışmalarında katalog kullanır.
Listelediği problemleri önemine göre sıralayıp söyler/yazar.
Öğrenme sürecine aktif olarak katılmaya istekli olur.
Öğrenmeyi öğrenme ile ilgili ilkeleri uygulamayı alışkanlık hâline getirir.
Öne sürdüğü hipotezi test etmek amacıyla bir etkinlik tasarlar ve yapar.
Örnek hipotezler söyler/yazar.
Örneklem seçimi için araştırmanın amacına uygun örnekleme yöntemi seçer.
Örnekleme yöntemlerini söyler/yazar.
Örnekleme yöntemlerini tanır.
Örnekleme yöntemlerinin tanımlarını söyler/yazar.
Plâna uygun olarak aracı kullanır.
Problem cümlesinde bulunması gereken nitelikleri söyler/yazar.
Problem cümlesine son şeklini vererek söyler/yazar.
Problem çözmede yaratıcılığını ortaya koyar.
Proje, tartışma vb. etkinliklerde öne sürülen görüşlerle ilgili “kabullenmiş” tavırdan
daha çok “şüpheciliği” tercih eder.
Raporda şekil ve tabloları yerleştirir.
Raporlaştırma ile ilgili temel kavramları tanımlar.
Raporlaştırmada kullanacağı dilin özelliklerini söyler/yazar.
Raporunu dil özelliklerine uygun olarak yazar.
Seçtiği araca uygun uygulama plânı hazırlar.
Seçtiği problemi problem cümlesi halinde söyler/yazar.
Seçtiği problemi uygun bir problem cümlesi haline getirir.
Seçtiği problemle ilgili kaynak taraması yapar.
Seçtiği yönteme uygun örneklemi belirleyip yazar.
Sınıflandırdığı veriler üzerinde gerekli olan istatistiksel işlemleri yapar.
Sınıflandırılmış veriler üzerinde basit istatistiksel işlemlerin özelliklerini söyler/yazar.
Sınıflandırmada dikkat edilmesi gereken özellikleri söyler/yazar.
Sıraladığı problemlerden imkânlarına göre birini seçip işaretler.
Sırası karışık verilen bölümleri sıraya dizer.
Sonuçlar ilk öne sürülen hipotezi doğrulamıyorsa ikinci bir hipotez kurar.
Soru sorma becerilerini geliştirmede istekli davranarak bu bağlamda neler
Şekil ve tabloların yerleştirilmesinde dikkat edilecek özellikleri söyler/yazar.
Tablo, grafik gibi uygun teknikleri kullanarak verileri sınıflandırır ve düzenler.
Teknolojik gelişim sürecinin sınırlılıklarını, kaynaklarını ve teknolojik uygulamaların
Teknolojik kavram, ilke ve süreçleri bilir.
Temel ve uygulamalı araştırmaların tanımını kendi cümleleriyle söyler/yazar.
157
Toplu olarak nasıl çalışılacağını planlar, gelişmelerin plana uygun olup olmadığını
kontrol eder ve gerekiyorsa planları değiştirir.
Uygun araç gereçleri kullanarak doğru ölçümler yapar.
Veri toplama aracı ile elde edilen veriler üzerinde yapılacak temel işlemleri ve
Veri toplama yöntemlerini söyler/yazar.
Veri toplama yöntemlerinin anlamını söyler/yazar.
Verilen bir araştırmanın hangi gruba girdiğini söyler/yazar.
Verilen bir bölümde bulunması gereken öğeleri söyler/yazar.
Verilen bir değişken türüne örnek gösterir.
Verilen bir değişken türünün özelliklerini söyler/yazar.
Verilen bir dizi aşama arasından bilimsel yöntemle ilgili olmayanı işaretler.
Verilen bir dizi kavramla bir dizi tanımı eşleştirir.
Verilen bir kavramın tanımını verilen bir dizi tanım arasından seçip işaretler.
Verilen bir kavramla ilgili metni özetler.
Verilen bir kavramla ilgili örnek gösterir.
Verilen bir olayda değişkenleri (bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenler)
Verilen bir örnekleme yönteminin basamaklarını söyler/yazar.
Verilen bir yöntemin basamaklarında hangi işlemlerin yapılacağını söyler/yazar.
Verilen bir yöntemin nerelerde kullanılabileceğini söyler/yazar.
Verilen bir yöntemin özelliklerini söyler/yazar.
Verilen faktörler arasından araştırma konusunun seçimine etki etmeyenleri seçip
Verilen probleme bir veya daha fazla çözüm önerisi getirir.
Verilenler arasından problem cümlesinde olmaması gereken nitelikleri seçip
Verilerde ortaya çıkan eğilimleri yorumlar.
Yanlılık gösteren bilgi ve görüşleri ayırt eder.
Yapılacak çalışmayı gruba açıklar.
Yapılacak işlemleri sırası ile söyler/yazar.
Yapılacak olan çalışmaya göre (Amaç, malzeme, teknik, konu, boyut, süre, vb.
açılardan), grubun kaç kişiden oluşacağına karar verir.
Yararlandığı kaynak ve kişilerden elde ettiği bilgileri not veya fişlere yazar.
Yazdığı hipotezleri nitelikler açısından kontrol eder.
Yazdığı hipotezlerin araştırmasında sağlayacağı yararları söyler/yazar.
Yazdığı problem cümlesini problem cümlesinin bulunması gereken nitelikler
Yazdığı yorumun doğruluğunu tabloya göre kontrol eder.
Yazdıklarını bir bütün halinde ifade eder.
Yazımda başlık ve paragraf düzenine uyar.
Yazımda kağıt düzenine uyar.
Yeni bir bulgu ortaya çıktığında mevcut bilimsel bilginin test edilerek sınandığını,
düzeltildiğini veya yenilendiğini fark eder.
Zor bir problemle karşılaştığında çözümü için kararlılık gösterir.
158
VI. BÖLÜM
PROJE SÜREÇLERİ
Hedefler, Kazanımlar, Proje Hazırlama
A. Hedefler
1. Bilgi kaynaklarına ulaşma ve bu kaynaklardan en verimli şekilde yararlanma yollarını
fark edebilme.
2. Bilimsel düşünme, araştırma yapma, bilgi üretme ve kullanma gücünü geliştirebilme.
3. Bilimsel gelişmeleri yakından izleyebilme. 4. Bireysel ve birlikte çalışma alışkanlığı kazanabilme.
5. Entelektüel merakını ilerletebilme ve geliştirebilme.
6. Olay ve olguları estetik ve eleştirel bir yaklaşımla değerlendirebilme, özgün ürünler
ortaya koyabilme.
7. Problem çözme stratejileri geliştirebilme ve bunları günlük hayattaki problemlerin çözümünde kullanabilme.
8. Proje hazırlamaya yönelik olumlu tutum geliştirebilme özgüven duyabilme.
9. Sistemli, dikkatli, sabırlı ve sorumlu olma; hoşgörülü olma, tarafsız gözle bakabilme,
inceleme, sorgulama, tartışabilme ve değerlendirme özelliklerini geliştirebilme.
10. Yaşadığı sosyal ve doğal çevreye duyarlı olabilme.
11. Yaşadığı toplumun sanata ve spora verdiği değeri fark edebilme ve bu bakış açısından
çıkarımlar yapabilme.
B. Kazanımlar
1. Bilgi çeşitleri arasındaki farkı ayırt eder.
2. Bilgi çeşitleri arasındaki farklara ilişkin örnekler verir.
3. Bilgi ve çeşitlerini tanır.
4. Bilgiye ulaşmada araştırma yapmanın gerekliliğine inanır. 5. Bilim, araştırma ve proje arasındaki ilişkiyi kavrar.
6. Bilimin günlük hayattaki yerini ve önemini açıklar.
7. Çeşitli alanlardaki problem durumlarının projelendirilebileceğini fark eder.
8. Çevresinde rahatsız olduğu durumlara örnekler verir.
9. Denence sonuçlarını ortaya koyar ve değerlendirir. 10. Denencelere uygun tahminlerde bulunur.
11. Denencelerin sınanması ile problemin çözülüp çözülmediğini kontrol eder.
12. Grup içerisinde görev paylaşımı yapar.
13. Grup içersinde etkin olmaya istek duyar.
14. Hazırlamış oldukları projeleri günlük hayata geçirirler. 15. Problemin çözümüne yönelik sorular sorarak denenceler ileri sürer.
16. Proje hazırlama basamakları ile proje yazma basamakları arasındaki ilişkiyi kurar.
17. Proje hazırlama sürecinde araştırma yapmanın önemini fark eder.
18. Proje hazırlamanın gerekçelerini açıklar.
19. Proje hazırlamanın temel amaçlarını fark eder. 20. Proje hazırlamanın temel amaçlarını grupla birlikte belirler.
159
21. Proje yazma basamaklarına uygun olarak elde ettiği verileri düzenler.
22. Proje yazma basamaklarına uygun olarak elde ettiği verileri grup üyeleri ile birlikte
düzenler.
23. Proje yazma basamaklarına uygun olarak proje raporunu yazar. 24. Projenin tamamlanma sürecini grup üyeleriyle birlikte planlar.
25. Projenin tamamlanma sürecini planlar.
26. Projesini sergiler.
27. Projesini sunuma hazır hale getirir.
28. Rahatsızlık duyduğu durumla ile ilgili proje konusunu belirler. 29. Teknolojinin bilimsel gelişmelerin bir ürünü olduğunu fark eder.
30. Yapılacak çalışmayı gruba açıklar.
C. Proje Hazırlama
BİLİM VE BİLİMSEL ÇALIŞMA NE DEMEKTİR?
İnsanların kendilerini ve çevrelerindeki diğer varlıkları anlamak, bu varlıkların birbirleri ile ilişki ve etkileşimlerini inceleyip meydana gelen olayları açıklayabilmek için uyguladıkları yöntem
ve etkinlikler ile ilk çağlardan günümüze elde edip düzenli olarak biriktirdikleri bilgiler
bütününe bilim denir.
Bilimdeki yıllardır süregelen gelişmeler, farklı ülkelerde yaşayan çok sayıdaki bilim adamının
ortak katkıları ile olmuştur. Bilim adamları tek başlarına, birkaç kişi bir arada veya kalabalık
araştırma grupları şeklinde çalışabilir. Kişisel çalışma tarzları, çalışma konuları ve yerleri çok farklı olmakla birlikte bütün bilim adamları aralarında fikir alışverişinde bulunur ve elde
ettikleri sonuçlar hakkında birbirlerine bilgi verir. Bilim adamları arasındaki işbirliği ve bilgi
alışverişi çok önemli olmakla birlikte, bilimin temelinde insanın düşünme yeteneği ve
yaratıcılığı yatar.
Bilimsel bir çalışmanın ana basamakları gözlem yaparak bilgi toplama, elde edilen bilgilerin
düzenlenmesi, düzenlenen bilgiler arasında düzenlilik olup olmadığının araştırılması, bu bilgilerdeki düzenliliğin nedenlerinin bulunması ve başka bilim adamları ile daha sonra
gelecek nesillere bilgilerin ve sonuçların yazılı olarak aktarılması şeklinde özetlenebilir.
NEDEN PROJE YAPILMALI?
İlk olarak, proje araştırması öğrencilerin sık sorduğu “ben bunu niye öğreniyorum?”
sorusunun bir cevabıdır.
Okulda öğrenci, ayrı derslerde öğretilen yetenek ve bilgileri tek bir fonksiyonel faaliyet içinde
bütünleştirir. Halbuki bilimsel bir proje tamamlandığında; okuma, yazma, gramer, matematik,
istatistik, etik, mantık, kritik düşünce, bilgisayar, programlama, grafik çizme, bilimsel
yöntem, teknik veya özel alanları kendi kendine öğrenme, jüri önünde savunma ve halkaaçık
anlatım gibi unsurların gelişimi söz konusudur. Öğrencilerin kendi kendine öğrenmesini,
mevcut bilgi havuzundan ihtiyaç duyduğu bilgiyi bulmasını, heyecan verici yeni bir olguyu
keşfetmesini, ihtiyaç duyduğu aletleri belirlemesini, seçmesini ve kullanmasını sağlayan belki
de tek eğitimsel faaliyettir. Proje tamamlandığı zaman öğrenciler kendine güvenen, yetenekli,
160
kariyer hedefi olan, hazırlıklı, disiplinli ve isteklendirmeye sahip genç liderler haline gelirler.
Hayatta karşılaşacağı her soruna proje mantığı ile yaklaşmayı ve sonuçlandırmayı öğrenmiş
olurlar. Artık onlar için hiç bir sorun aşılmaz, çözülmez değildir. Üniversite yıllarına ve
hayata hazırlıklı olurlar.
İkinci olarak, proje araştırması sadece bir uygulama değil, kendi kendini doğrulayan ve
heyecan verici bir faaliyettir. Çünkü o az bilinen veya bilinmeyen bilginin keşfini içerir.
Öğrencilerde olmayan veya az olan kişisel önem duygusunu geliştirir. Proje genellikle
bilimsel sorularla veya öğrencilerin ilgisinin olduğu alanlarla ilgilidir. Proje çalışması
öğrencilerin soruları bağımsız olarak resmi, sınanabilir, çözülebilir problemlere
dönüştürmelerini sağlar. Bu tür çalışmalar samimi bir şekilde yapıldığı zaman öğrenciler
genellikle proje çalışmasına kendilerini kaptırırlar ve çalışmanın zevkini tadarlar. Cevabın
bulunması, sonucun öğrenilmesi insanı heyecanlandıran, haz duymasını sağlayan önemli bir
keşif anı olabilir. Projenin başarılı sonuçlandırılması, öğrencilere ve diğerlerine bu sonucun
öğrencilerin bizzat kendi başarılarının bir kanıtı olduğunu gösterir. Sonuç, normal bir öğrenci
başarılı bir öğrenci olmaya ve başarılı bir öğrencide bilim insanı olmaya isteklendirilmiş olur.
Okulun sunabileceği bütün programlar içinde proje çalışması öğrencinin kendine olan
güvenini artıran, sorunlara çözüm üretme potansiyelini artıran, bağımsız olarak muazzam bir
başarı duygusunu yaşamasını sağlayan tek faaliyettir.
Sonuç olarak, proje çalışması öğrenciye maddi ve manevi yarar sağlar. Maddi imkan sahibi
olur. Ödül kazanır. Üniversiteye girişte ek puan sağlar ve rakip öğrencilerin bir adım önünde
olur.
Çok iyi hazırlanmış projeler öğrencilerin uluslararası yarışmalara katılmasını, yeni ülkeler
görmesini, başarılarının yabancı üniversiteler tarafından takdir edilmesini ve eğitim bursu
alınmasını sağlar.
BIR PROJENİN PLANLANMASINDA DIKKAT EDILMESI GEREKENLER
HUSUSLAR NELERDİR?
Proje çalışmalarının en zor aşamalarından birisi araştırılabilecek orijinal bir konu seçmeye karar
vermektir. Öğrencilerin bir çoğu bu konuda birçok kişiye danışmalarına rağmen
araştıracakları konuya kolayca karar veremezler. Bu aşamada akla ‘Bir öğrenci bir konuyu
seçerken, öğretmeni bu süreçte ona ne kadar yardım etmelidir?’sorusu gelmektedir. Bu soru
başka sorulara da zemin hazırlamaktadır. Bunlar;araştırılabilecek bir konu bulma sürecinde
danışman öğrencisini sadece yönlendirmeli midir? Öğrenci araştıracağı problemi kendisi mi
bulmalıdır? Yoksa, araştıracağı problemi öğretmeni ona ayrıntılı olarak anlatmalı mıdır?
Ülkemizde bu yaklaşımların hangisi daha çok kullanılmaktadır? Hangi yaklaşım daha
bilimseldir? Bu konuların tartışılması gerekmektedir.
Öğrencilere geniş ufuklar kazandırmak ve bilime katkıda bulunmak için, araştırma yapan
öğrencilere bir bilim adamının sahip olması gereken tüm bilgi, beceri ve davranışları
kazandırmak gerekmektedir. Kendilerinin de orijinal problem bulup etkili araştırma
yapabilecekleri yönünde özgüven kazanmaları gerekmektedir. Bu da onlara hem araştıracağı
problemi tespit etmede, hem de yöntemlerini düzenlemede serbestlik verme ile mümkün
olabilir. Öğrenci, proje hakkında ne bilmeliyim ve niçin bu bilgileri bilmeliyim sorusu ile
araştırmasına başlamalıdır. Bunlara etkili cevaplar verdikten sonra bu bilgileri toplamanın en
iyi yolunun ne olabileceği üzerine düşünmesi gerekmektedir. Bu süreçte üzerinde durulması
161
gereken diğer önemli bir konu da araştırılan bilgilere sahip olunduğunda, bunlarla ne
yapılabileceği üzerinde düşünmektir. Temel olarak bir proje planlanırken aşağıda verilen 6
kademeye özellikle üzerinde durulmalıdır.
Proje konularına karar verme
Zaman çatısını oluşturma
Etkinlikleri planlama
Değerlendirme planı hazırlama
Öğrencilerle birlikte projeyi başlatma
Projeyi tamamlama ve ürünlerin yansıtılmasına katkı sağlama
PROJE ÇALIŞMASI NASIL YAPILMALIDIR?
Proje bir bilimsel çalışma olmalıdır. Projenin her aşamasında bir bilimsel çalışmanın bütün özelliklerinin görülmesi gerekir.
Bir proje çalışması gözlem ile başlar. Gözlenen olay kendi doğal şartlarında olabileceği gibi,
gözlemin daha iyi yapılabilmesi için, koşulların kontrol altında tutulabildiği laboratuvar
denilen bir yerde de olabilir. Çoğu zaman, içindeki değişkenleri daha iyi gözlemek ve kontrol
altında tutabilmek için bu olayın laboratuvar şartlarında olması tercih edilir ve sağlanır.
Gözlenen olay, değişkenlerden bir tanesi sabit tutularak veya kontrollü şekilde değiştirilerek
laboratuvarda tekrarlanır. Kontrollü olarak ve belirli bir işlem sırası izlenerek laboratuvarda
tekrarlanan gözlemlere kontrollü deney denir. Bütün bilimsel çalışmalar deneylerden elde
edilmiş sonuçlar üzerine kurulmuştur. Bu nedenle, bir proje çalışmasında burada sözü edilen
bütün bilimsel işlem basamaklarının bulunması doğaldır.
Gözlenen bir olayda fiziksel büyüklüklerin nasıl değiştiğine bakılarak bunlar arasındaki
ilişkiler bulunur. Bilindiği gibi, ölçülebilen büyüklüklere fiziksel büyüklükler denir. Örnek
olarak uzunluk, zaman, kütle, sıcaklık, elektrik yükü, iş, güç ve daha birçok büyüklük sayılabilir.
Bir fiziksel büyüklüğün ölçümü, kendi türünden tanımlanmış ve ölçü birimi olarak
adlandırılan bir büyüklükle karşılaştırılmasına dayanır. Büyüklükte birimden kaç tane olduğu sayı
olarak bulunur. Bulunan bu sayıya büyüklüğün ölçüsü veya sayısal değeri denir. Her fiziksel
büyüklüğün bir harf veya harf grubundan oluşan bir simgesi olmalıdır. Ölçülen her büyüklüğün
sayısal değerinin yanına bugün dünyada en yaygın olarak kullanılan SI Birim Sistemi
kullanılarak ölçü birimi yazılmalıdır. Bir cismin kütlesinin m=2.45 kg şeklinde yazılması
buna örnek olarak gösterilebilir.
Bir deney sırasında gözlemler ve ölçüm sonuçları, yani veriler mutlaka yazılarak
kaydedilmelidir. Eğer birbiri ile ilişkili olan büyüklükler ölçülüyorsa, veriler alt alta satırlar
veya yan yana sütunlar yapılarak çizelge şeklinde yazılmalıdır. Bu şekilde yazarak, ölçülen
büyüklükler arasındaki ilişkiyi daha kolay görebiliriz. Verileri yazmak için hazırladığımız
çizelgelerde hesaplayarak elde edeceğimiz büyüklükler için de yer ayırmamız gerekir.
Örnek olarak, bir sarmal çelik yaya uygulanan uzatma kuvveti (F) ile, yayın uzaması (x)’in
ölçüldüğü bir deney verilebilir: Ölçüm sonuçları; şeklinde yazılabilir. Dikkat edilirse, F
kuvvetinin ölçü birimi newton (N) ile x uzamasının ölçü birimi milimetre (mm) veri
çizelgesinde belirtilmiştir.
162
F(N) x (mm)
2,0 34
4,0 70
6,0 98
Bir deneyde elde edilen veriler yardımıyla grafik çizilirse, büyüklükler arasındaki ilişkiyi görmek çok kolaylaşır. Bir grafik deneysel verilerin anında görüntülü olarak algılanmasını
sağlar. İki büyüklüğü birbirine bağlayan matematiksel eşitlik grafik yardımı ile çoğu kez
kolayca bulunur.
Eğer yukarıdaki çizelgede verilen değerler kullanılarak F-x çizilirse şekildeki grafik elde edilir. Grafikten F kuvveti ile x uzaması arasında bir doğru orantı olduğu kolayca görülmektedir.
Orantı katsayısı k ile gösterilir ve buna da yayın kuvvet katsayısı denirse, F ile x arasındaki
matematiksel eşitlik F=kx şeklinde yazılabilir.
Proje çalışmalarında veriler her zaman çizelgeler şeklinde yazılmalıdır. Verilerden grafikler
çizilerek bu grafikler yardımıyla büyüklükler arasındaki matematiksel eşitlikleri bulmaya
çalışılır. Veriler aynı anda hem çizelge hem de grafik olarak sunulmamalıdır. Verilerin en iyi
anlaşabileceği biçim hangisiyse o sunulmalıdır. Ölçüm yapma, çizelge hazırlama, grafik
çizme ve analizini yapma konularında yeterli bilgi edinmeksizin yapılacak bir proje
çalışmasının başarıyla tamamlanması ve ondan beklenilen sonuca ulaşılması mümkün
değildir.
PROJE ÖZETİ NASIL YAZILIR?
Proje yapan her öğrenci araştırma özeti yazmalıdır. Özet kısa ve anlaşılır olmalıdır. Özetin tamamı 250 kelimeyi aşmamalıdır. Özeti okuyan, proje hakkında doğru bir fikre sahip olabilmelidir. Projenin ayrıntılarından, yorumlardan ve kaynaklardan özette bahsedilmez.
Örnek bir özet aşağıda verilen unsurları içermelidir:
Deneyin amacı:
o Proje konusunun araştırılma sebebini açıklayan giriş mahiyetinde bir beyan, o Çalışan hipotez veya problemin ifadesi,
Kullanılan yöntem ve işlemler:
o Araştırmanın nasıl yapıldığı hakkında genel bir açıklama ve önemli noktaların
özeti 163
o Özet, kullanılan malzemeler hakkında bilgi içermez ancak, işlemleri çok büyük
ölçüde etkiliyorsa veya araştırma için geliştirilmesi gerekiyorsa bahsedilebilir.
Gözlemler/Veri/Bulgular:
o Bu bölüm sonuca doğrudan etkisi olan ve deney veya gözlem sonucu elde edilen anahtar bulguları içermelidir.
o Özette bulgular hakkında ayrıntı, grafik ve tablolar verilmemelidir.
Sonuçlar: o Araştırmanın sonuçlarından kısaca bahsedilmelidir. o Son pragraf araştırmanın uzantısı olan uygulamaları ve işlemleri içermelidir.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA PLANI NASIL YAZILIR?
Bilimsel araştırma, gözlemlenen bir olay veya düşünülen bir konu hakkında soru sormayla
başlar. Bu konuda yapılan çalışmaların araştırılması (literatür taraması) ile devam eder,
bilimsel olarak nitelenen bir yöntem ile elde edilen bir cevapla son bulur. Bu süreç başından
sonuna kadar önceden planlanmalıdır. Planlama bir anlamda amaca ulaşmak için
yapılacakların belirlenmesi ve sıralanmasıdır.
Bilimsel araştırma planı aşağıda verilen unsurlardan oluşur:
Araştırma Konusu: Araştırılacak olan konu bütün unsurları ile birlikte ayrıntılı olarak tanımlanır. Araştırma konusunun sınırları cevabı aranan soruyu içerecek şekilde doğru
olarak tanımlanmalıdır. Araştırma konusu genel olmamalı cevabı aranan soru ile sınırlı
olmalıdır.
Hipotez geliştirilmesi veya mühendislik hedefinin belirlenmesi: Hipotez bir anlamda
sorulan soruya verilen bir cevap veya kestirimdir. Hipotezin bilimsel olabilmesi için
doğruluğu veya yanlışlığı yapılacak araştırmayla sınanabilir olmalıdır. Eğer araştırma
mühendislik içeriyorsa ulaşılması istenen hedefler kesin olarak belirlenmelidir.
Kullanılacak yöntem ve süreçlerin tanımı
o Süreçler : Veri toplanmasında yapılacak işlemler veya veri elde etmek için
tasarımlanan deney düzeneği tanıtılmalıdır.
o Veri analizi: Araştıma sorusuna cevap teşkil edecek veya hipotezi
doğrulayacak olan gözlem veya deney sonucu elde edilen verinin analiz
edilmesinde kullanılan süreçler ve istatistiksel yöntemler tanıtılmalıdır.
Kaynaklar: Literatür taraması neticesinde elde edilen ve araştırmada kullanılan
bilgilerin kaynaklarına yapılan atıflardan oluşur.
PROJE RAPORU NASIL YAZILMALIDIR?
Gözlemlerin ve ölçüm sonuçlarının yazılarak kaydedilmesi ve bunların korunması bilimsel
çalışmaların önemli bir kısmını oluşturur. Bilimsel çalışmaların bir başka önemli kısmı ise
yapılan çalışmaların ve elde edilen sonuçların yayınlanmasıdır. Ancak bu yolla elde edilen
bilgiler başkalarına iletilebilir ve gelecek için korunup saklanabilir.
Yapılan proje çalışmasının en önemli aşamalarından birini onunla ilgili olarak yazılacak
proje rapor oluşturur. Proje raporunda gereksiz uzatmalar ve tekrarlar olmamalıdır. Raporun
olabildiğince kısa ve öz olması gerekir. Çalışmalarla ile ilgili ne fazla ne de eksik bir şey
yazmamaya gayret edilmeli ve gerek yazım gerekse içerik olarak raporun hazırlanmasına çok
164
özen gösterilmelidir. Yapılan çalışmanın, rapor aracılığı ile değerlendirileceği her zaman akılda
tutulmalıdır.
Proje raporu bilimsel bir çalışmanın ürünüdür. Bu rapor bir problemi ortaya koyup, problemin çözümü için gerekli ve geçerli verilerin neler olduğunu ileri sürüp tartışabilir veya problemi
ortaya koyduktan sonra onun çözümü için izlenen yolu ve elde edilen verilerin değerlendirilmesi ile ulaşılan sonuçları ortaya koyabilir. Rapor başka araştırmacıların
ulaştıkları sonuçlar ile ilgili fikirleri de içerebilir. Proje raporu başkaları tarafından ulaşılan
sonuçların geçerliliğini, çelişkilerini ve başarısızlıklarını ortaya koyup yapılması gereken yeni
çalışmaları önerebilir.
Proje raporu mutlaka aşağıdaki sıraya göre yazılmalıdır. Bu sıralamaya, proje raporlarının
standart olması için, kesinlikle uyulmalıdır. Bu standart yazım, proje çalışmalarının sağlıklı
olarak değerlendirilmesinde ve gerektiğinde raporun özetlenerek veya olduğu gibi kitap haline getirilmesinde hem siz hem de raporunuzu okuyanlara büyük kolaylıklar sağlayacaktır.
PROJE RAPORU YAZILIRKEN ŞU SIRALAMAYA DIKKAT EDİLMELİDİR
Proje Adı: Projeye tek bir cümle şeklinde, kısa ve öz olarak, okuyana proje çalışması
hakkında fikir verecek bir ad verilmelidir.
Projenin Amacı: Bu kısımda proje çalışması ile ne amaçlandığı bir veya birkaç cümle ile açıklanmalıdır. Uygun ise amaçlar maddeler halinde sıralanmalıdır.
Giriş: Burada proje çalışmasının konusu ile ilgili başkalarının yaptığı çalışmalardan söz
edilmelidir. Çalışmanın öteki benzer çalışmalardan ayrılan yönlerini, benzer çalışmalardan nasıl
yararlanıldığı ve çalışmadan nelerin hedeflediğini açıklanmalıdır.
Yöntem: Bu kısımda çalışmada izlenilen yol, gözlemler ve çalışmanın kapsamıyazılmalıdır.
Deneysel çalışmalarda deney düzeneği, verilerin nasıl toplandığı açıkça anlatılmalıdır. Deney
düzeneğindeki, önemli ölçüm cihazlarının (ne olduğu, ölçüm aralığı, duyarlılığı vb.) kimyasal
ve biyolojik malzemenin temel özellikleri belirtilmelidir. Örneğin bir voltmetre kullanılıyorsa
bunun ölçme aralığı 2-220 V, 3,5 basamak göstergeli, iç impedansı Mohm olan bir voltmetre
olarak belirtilmesi, ya da optik özellikleri incelenen bir cam levhanın 25 mmx10 mmx1 mm
boyutlarında, görünür bölgedeki ışığa saydam bir cam plaka şeklinde tanımlanması uygun
olacaktır. Deneylerin nerede, kimler tarafından yapıldığı, ne kadar sürdüğü ve kaç kez hangi
koşullar altında tekrarlandığı gibi bilgilerin açık ve öz olarak verilmesi gerekir. Veri
çizelgeleri, grafikler, yaptığınız analiz ve hesaplamalar bu bölümde verilmelidir.
Sonuçlar ve Tartışma: Proje raporunun en önemli kısmı burasıdır. Proje çalışması ile elde
edilen sonuçlar buraya yazılır. Bu sonuçlar sayısal değerler, bazı matematiksel eşitlikler veya
sözlü ifadeler olabilir. Uygunsa sayısal sonuçlar çizelge ya da grafik şeklinde verilip, analiz
ve hesaplamalar gösterilebilir. Geçerlilik sınırları belirtilerek sonuçlar tartışılır. Sonuçları
olumsuz olarak etkileyen nedenler varsa açıklanır. Bu kısmı yazılmadan önce mutlaka
çalışmanın amacını tekrar gözden geçirilmeli ve amaca ne kadar ulaşıldığı belirtilmelidir.
Konuyla ilgili öneriler bu kısımda yazılarak konuya ilgi duyup benzer çalışmalar yapacaklara
yol gösterilmelidir.
165
Kaynaklar: Bu kısımda proje çalışması ile ilgili olarak başvurulan yazılı kaynaklar, harf
sırasına uygun olarak, yazar adına göre dizerek verilir. Bir kaynak mutlaka aşağıdaki
örneklere uygun olarak yazılmalıdır.
Bir tez veya bir kitap kaynak olarak gösterildiğinde tezin veya kitabın adının alttaki örnekte
görüldüğü gibi altı çizilmelidir.
Böke, H., (1987), Ankara’daki Hava Kirliliğinin Travertenleri Üzerine Etkileri, Yüksek
Lisans Tezi, ODTÜ, Ankara
Bir makale kaynak olarak gösterildiğinde makalenin çıktığı derginin adının altı örnekte
görüldüğü gibi çizilmelidir.
Stuiver, M., (1982), A high-precision calibration of the AD radiocarbon timescale,
Radiocarbon 24, sayfa 1-26
PROJE SERGİSİ İÇİN BAZI YARARLI HATIRLATMALAR
Proje çalışması ile ilgili fotoğraf, şekil, grafik ve yazıları sergiyi gezenlerin kolayca görüp
izleyeceği şekilde ve büyüklükte pano üzerine yerleştirilmelidir. Sergi sırasında pano üzerine bazı
eklemeler yapabilmek için, yapışkan bant, kalın yazan renkli kalemler ve boş kağıtlar
bulundurulmalıdır. Panoyu düzenlerken her türlü özen gösterilmelidir. Genel görünüşün
sergiyi gezenler üzerinde etkili olacağı unutulmamalıdır.
Proje çalışmalarında kullanılan düzenek, alet ve cihazlar ve yapılan uygulama modeli masa
üzerinde sergilenmelidir. Çalışan bir model üzerinde araştırmanın görülmesi sergiyi gezenleri çok
olumlu olarak etkileyecektir.
PROJE SEÇİMİ, İŞLENİŞİ VE SUNUMU İLE İLGİLİ ÖZET BİLGİLER
Konu orijinal, yeni ve en önemlisi kişiye özgü bir fikir olmalıdır.Unutulmamalıdır ki kimi
zaman çok umut veren bir proje başarısızlıkla sonuçlanabileceği gibi, bazen de, hiçbir
sonuca ulaşmayacağı veya gerçekçi olmadığı düşünülen bir projede hiç öngörülmemiş olan
başarılı sonuçlara varabilir.
Projeyi yapmaya başlarken dikkat edilmesi gerekenler
Konunun seçimi
Konunun incelenmesi ve araştırılması
Araştırılacak konuya karar verilmesi
Bir zaman çizelgesinin hazırlanması
Deneylerin planlanması
Sonuçların incelenmesi ve tartışılması
Proje raporunun yazılımında dikkate alınması gerekenler
Konu başlığı
166
İçerik listesi
Giriş
Deney
Tartışma
Sonuç
Teşekkür
Kaynakça
Proje yaparken günlük tutmak çok büyük önem taşımaktadır. Yapılan projenin çeşitli
aşamalarının kayıtlarını tutmak ileride yazılacak rapor için yararlı olacaktır.
Proje önerisi nasıl kaleme alınır?
Proje önerisinde: o Amaç
o Durum
o Yöntem
başlıkları altında projenin neyi amaçladığı, ülkemizde/dünyadaki bu konu ile ilgili
durumun ne olduğu (benzer ürünlerin ne olduğu), amaçlanılan farklılığın/benzerliliğin,
projenin gerçekleştirilmesi için hangi yöntem(ler)in kullanılmasının tasarlandığının,
bunun nedenlerinin, hangi yazılım ortamının kullanılacağının belirtilmesi gerekir.
Kaynakça
Bu kısımda, altında konuyla doğrudan ilintili hangi bilgi kaynaklarına erişilebileceği belirtilmelidir. (Bu internet bilgisi de içerebilir).
Zamanlama
Projenin gerçekleştirme aşamalarına bölünmesi ve her bir aşama için tahmini ancak gerçekçi bir süre verilmesi yararlı olacaktır.
EK BİLGİ - PROJE TABANLI ÖĞRENME YAKLAŞIMI
Çağdaş eğitim anlayışının temel hedefi öğrencilere bilgiyi bir kaynaktan aktarmak değil
onlara bilgiye ulaşma yollarını öğretmek olmalıdır. Bu da ancak üst düzeyde zihinsel süreç
becerileri ile olabilir. Dolayısıyla karşılaşılan yeni bir durumda ezberlenen bilgiler bireye
fazla yardımcı olamaz. Karşılaşılan yeni problemlere olası çözümler ancak problem
çözebilme becerileri ve bilimsel süreç becerileri ile bulunabilir.
Buradan hareketle düşünen, bilgiye ulaşabilen ve yaratıcı düşünebilen bireylerin yetiştirilmesi
ülkelerin ve milletlerin geleceğine pozitif yönde katkı sağlayacağı sonucu çıkarılabilir.
Öğrencilerin kazandıkları bilgi ve becerileri günlük yaşama transfer edebilmeleri, her gün
karşılaştıkları yeni problemlerin çözümü için kullanılabilecek metotların başında proje tabanlı
öğrenme yaklaşımı gelmektedir.
Proje çalışmalarının öğrencide var olan bağımsız çalışma yapabilme becerisi, yaratıcılık, çok
yönlü düşünebilme becerilerinin bir dışa vurumu ve bu becerilerin gelişimi için bir fırsat
olduğu hatırlanacak olunursa, proje çalışmalarının önemi daha iyi anlaşılacaktır. Yetenekli
çocuklar okullarında diğer akranlarından bazı beceriler yönünden daha üst seviyededirler.
Yapılacak olan esnek proje çalışmaları bireysel gelişime izin vermelidir. Yapılacak olan bu
esnek proje çalışmaları öğrencide var olan becerileri öğrenme ortamına yansıtmasına neden
167
olmaktadır. Bu sebepten dolayı bağımsız çalışma (proje hazırlama) yapma aşaması üstün
yetenekli öğrencilerin eğitim modellerinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu modellerde
öğrenciler ön eğitim aşamalarına tabi tutulduktan sonra ilgiliöğretmen gözetiminde bağımsız
çalışma yaptırılmak sureti ile öğrencide var olan yetenek potansiyelinin geliştirilmesi
amaçlanmaktadır.
Bilindiği gibi çocuklar özel bir beceriye ihtiyaç duydukları zaman çok daha hızlı öğrenirler ve
öğrendikleri bilgi ve beceriyi çok uzun bir zaman dilimini boyunca hatırlaya bilirler (Diffily
ve Sassman). Bu beceriyi hatırlamaları ve uygulamaları kazanılan bu becerinin gelişmesini
sağlar. Bu beceriler uygulandığı zaman, öğrenciler becerilerini hatırlarlar ve bu becerileri
onlar için öneminin farkına varırlar (Trepanier ve Street. 1993). Bu sebepten dolayıdır ki
Proje çalışmaları üstün yeteneklilerin eğitiminin vazgeçilemez bir parçasıdır. (Diffily,1996).
Acaba proje nedir? Veya hangi tür çalışmalar proje adı ile adlandırılır? Gibi sorular aklımıza gelebilir.
Proje kavramının tanımı birçok şekilde yapılmaktadır. Dünyadaki birçok eğitimci
deneyimlerin bir çeşidi olarak proje terimini kullanmaktadır. Bazı öğretmenler ise bir günden fazla devam eden her etkinliği proje olduğu kabul etmektedirler. Proje temelli öğrenmenin ilk çıkış noktası proje konusu için olaylara farklı boyutlardan bakabilmektir (Diffily, 2002).
Çocuklar kendi ilgi alanlarında, işbirliği ile çalışabilecekleri ve bilginin farklı tiplerini
kullanabilecekleri bir konu seçerler. Bu konu üzerinde uğraşarak güncel bir çalışma yaparlar.
Öğrenme süreci ve içeriği ders kitabından ziyade dış dünya ile ilişkili olmalıdır. Ders
kitapları sınıf projelerinde tamamen terk edilmez, ancak bir kaynak olarak kullanılırlar. Fakat
belli bir zamanda öğrenilecek olan bilgi ders kitaplarından aynen dikte edilmemelidir. Proje
çalışmalarında İnternet, yazılı kaynaklar ve insan kaynaklarından faydalanılabilir. Ayrıca
kişisel gözlemlere dayanan bir çalışma olduğu zaman gözlemlerde bilgi kaynağı olarak
kullanılabilir. Geleneksel öğrenme deneyimlerinin tersine projeler birkaç gün veya haftalarca
sürebilir, ayrıca öğrenciler kendi sınıflarının dışından olan gerçek dinleyicilere çalışmalarını
sunma imkânı bulurlar.
Bilindiği üzere bilim ve sanat merkezlerinde üstün yetenekli öğrencilere uygulanan program
modüler yapıda proje temelli bir eğitim programıdır. Yani her ne kadar ön eğitim aşamaları
önemli olsa da, bu çalışma sürecinin meyveleri proje aşamasında toplanmaktadır. Bu yüzden
proje temelli öğrenme yaklaşımının verimli uygulanması bilim ve sanat merkezlerindeki
öğrenim için önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.
Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımın Genel Özellikleri ve Avantajları
Öğrencilerin öğrenme becerilerini geliştirir ve zenginleştirir.
Yaşam boyu öğrenmeyi sağlar.
Grupla çalışma ve iş birliğine dayalı öğrenme etkinliklerine katılımı sağlar.
Öğrencilerin bilgilerini yansıtmaları ve katılımları için çoklu yollar öğrenir.
Zekânın farklı boyutlarının kullanımına izin verir (müziksel zeka, uzamsal, mantıksal
zeka gibi).
Öğrenci performansının bireysel olarak ölçülmesine izin verir.
Öğrenciler gerçek yaşamla o
Problem çözme becerilerini ve probleme dayalı öğrenme becerilerini geliştirirler.
Öğrencilere çeşitli beceriler kazandırır. Bunlar:
o Yaşamsal beceriler: Bir toplantı yönetmek, bir bütçe hazırlamak,bir plan
yapmak gibi
168
o Teknolojiyi kullanma becerisi: Bilgi sayar kullanma televizyon, radyo, video
vb araçları kullanma
o Bilimsel süreç becerileri: karar vermek, eleştirisel düşünme becerileri, problem
çözme becerileri [(1) Temel süreçler: Gözlemleme, sınıflama, ölçme ve sayıları kullanma, uzay zaman ilişkilerini kullanma,yordama, önceden kestirme
(2) Nedensel süreçler, (3) Deneysel süreçler: Hipotez kurma ve yoklama,
yaparak tanımlanma, model yaratma, değişkenleri belirleme ve kontrol
etme,deney düzenleme ve yapma (YÖK/Dünya Bankası).
o Öz denetim becerileri: Hedefler oluşturmak, işlemleri organize etmek, zaman yönetimi
o Tutumlar: Öğrenmeye ilgi, gelecek için öğrenmeye merak o Eğilimler: Öz denetim, başarı hissi
o İnançlar: Kendine güven duygusunu geliştirme (Kaptan, 2002)*Dezavantajları
Öğretmenin iş yükünü ve sorumluluklarını arttırabilir. Öğrenme için ayrılan süre artabilir
Araştırmanın sınırları iyi çizilmezse, konuda aşırı bir sapma ve dağılma gözlenebilir.
Proje çalışmaları grup veya bireysel olarak yürütülebilir. Fakat, grup proje yöntemi ile daha
verimli çalışmaların yapıldığı bilinmektedir. Grup çalışmaları yolu ile öğrenciler hem grup
çalışmasının önemini hem de bilimsel süreç becerilerini kazanırlar. Grup çalışmasının bireysel
çalışmaya göre avantajı da bireysel çalışmalarda öğretmene daha fazla iş
düşmesidir.Öğretmen olaya fazla müdahale ettiği zaman ortaya çıkan ürün öğretmenin eseri
olmaktadır. Bu da öğrenci için yapılan yatırımın boşa gitmesi anlamına gelmektedir.
Proje türleri kullanım amaçlarına göre farklı kategorilerde sınıflandırılabilir
Araç-gereç yapım projeleri (Hayvan gübresinden bazik pil yapımı veya tepegöz yapım
projesi)
Öğrenme projesi (İlköğretim öğrencilerin öğrenmekte zorlandıkları fen konularının
belirlenmesi)
Entelektüel ya da problem projeleri (Yeşil ırmaktaki kirliliğin canlı yaşamı üzerine etkileri)
Estetik nitelikli projeler: Çevre düzenlem
Çalışma projeleri: ...
Bunlara ek olarak bir fen ünitesinde kullanılacak olan projelerde üçe ayrılabilir
Yapı ya da makine projeleri: Öğrenciler bir hücre modeli, volkan yarış arabası, müzik aleti, vb. yaparlar ve bunları yaparken neleri öğrendiklerine odaklanırlar. Yaptıkları ürünlerin nasıl çalıştıklarını gösterirler ve yaptıkları ürünü nasıl
geliştirebileceklerini açıklarlar.
Deney/araştırma/Ölçme projeleri: Bir obje üzerinde bir ya da daha fazla
değişkenin etkilerini araştırmak bir deney tasarlanır. (Yeşil ırmağın kirliliğini
etkileyen faktörlerin incelenmesi)
Araştırma ve keşif projeleri: Öğrenciler bir bilim adamı ve konu seçerler.
Bulgularını özetlemek için bir sunu kurulu oluşturularak birincil ve ikincil kaynakları
kullanırlar. Öğrenciler İnternetten en basit araçlara kadar geniş bir yelpazede araç
seçebilir ve kullanabilirler (Oktay Sinanoğlu’nun hayatını konu alan bir çalışmanın
öğrenciler tarafından yapılması. Veya Bir ülke mesela Japonya: Kültürü,dili, bu günkü
ve geçmişte Japonya, gelenekleri, giyim tarzları, yiyecek türleri, yaşadıkları evler...
gibi faktörler dikkate alınarak incelenir. İncelemeler sonucunda bir sunum hazırlanır
ve sunulur (Diffiliy, 2002))
169
Proje tabanlı öğrenme yaklaşımında amaç öğrenci etkinliğini ön plana çıkarmaktır. Daha çok John
Dewey’in ileri sürdüğü eğitim ilkelerinden esinlenerek geliştirilen proje tabanlı öğrenme yaklaşımı bireysel öğrenmeye önem vermesinin yanında okul ile yaşam arasında ilişki kurulmasını
sağlar.
Proje temelli öğrenmede öğretmen ve öğrenci rolleri
Bilindiği üzere geleneksel eğitimde sınıf yönetimi öğretmendedir. Öğretmen bilgi dağıtıcısı ve bütün soruları cevaplayandır. Onun yerine onlar sınıflarında öğrencilere akıl hocası, bir örnek ve kolaylaştırıcı olarak çalışırlar.
Öğretmenler proje temelli sınıflarda geleneksel öğretmenlerden farklı öğretim
stratejileri kullanmalıdırlar. Onlar öğrencilere bilgi aktarımından ziyade, öğrencileri
bilgiye yönlendirmelidirler.
Proje öğretmenleri özellikle yetenekli öğrencilerin sınıfında farklı soru teknikleri
kullanmalıdırlar. Direk bir çocuğa soru sormaktan ziyade “ben merak ediyorum sen bu
soruya nasıl cevap vereceksin?”gibi soru kalıpları kullanılabilir. Burada önemli olan
öğrenciye yaklaşım ve hitap şeklidir..
Yetenekli öğrencilerle çalışan bir öğretmen planlanan bir proje çalışmasında
yaratıcılık ve orijinallik yönlerinden üst standartları hedeflemelidir. Öğretmen proje
çalışması boyunca öğrencileri tanır, onları izler karşılaştıkları problemlerde çözüm
için yol göstericilik yaparlar.
Proje temelli sınıflarda öğrenci rolleri diğer normal sınıflardan farklıdır. Proje
çalışması boyunca öğrenciler öğretmen direktiflerini harfiyen yerine getiren bireyler
değil karşılaştıkları problemlere kendi çözümlerini geliştirebilen bireyler olmalıdırlar.
Öğretmen ve öğrenciler proje konusunun seçimi, araştırma için ihtiyaç duyulan
etkinlikleri planlama ve öğrenme paylarını belirlemede birlikte çalışırlar.
Proje çalışması esnasında kazanılan bilgi beceriler öğrenci merkezlidir. Öğretmen
öğrencileri dikkatlice gözlemler. Öğrencilerin proje çalışması esnasında tipik
ihtiyaçları nelerdir veya onların proje esnasında karşılaştıkları bir probleme çözüm
bulmak için ne yaptıklarını gözlemler.
Proje tabanlı öğrenmede öğretmenin rolü
Proje tabanlı öğrenmede öğretmen öğrenci için:
Danışman
Meslektaş
Arkadaş Kaynak sağlayıcı
Öğrenme etkinliklerine katılan kişidir.
Proje tabanlı öğrenmede öğrencinin rolü
Öğrenci öğrenme sürecinde kat ettiği aşamalar yardımı ile kendisini denetleyebilme imkânına sahiptir.
Etkinlikleri bizzat uygular
Kendi işlemlerini tanımlama
Zamanın büyük bir kısmında bağımsız çalışma
Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının planlanması ve uygulanması sırasında dikkate
alınması gereken özellikler nelerdir?
170
Proje istendik etkinlikleri kapsayıcı olmalı ve boş uğraşlardan arındırılmalıdır.
Projenin hazırlanması için ayrılan süre yeterli olmalıdır.
Proje işlenilen konu ile ilgili olmalı, ulaşılacak davranışlar açıkça belirtilmelidir.
Projeden elde edilecek sonuç araç-gereç ve kaynaklar için yapılan yatırımı
karşılayabilecek nitelikte olmalıdır.
Öğrencilere etkinlikler yolu ile sorunlarını çözebilme olanağı verilmelidir.
Öğrencilerin yaratıcılı
Proje öğrencilerin normal yaşam koşulları içinde çalışmalarına uygun olmalıdır.
Proje öğrencileri düşünmeye, incelemeye, ve araştırmaya yöneltmelidir.
Proje planı hazırlanırken göz önüne alınması gereken planlama öğeleri nelerdir?
Program: Projede yapılacak olan işler ve sürelerini gösteren iş takviminin hazırlanması İş
bölümü: Gruptaki her bir üyenin görev tanımın yapılması Bütçe: Yapılacak işler için harcanacak paranın önceden belirlenmesi
Araştırma planı: Bilgi toplamak için kullanılacak olan yöntem, araç gereç ve kaynakların
listesi, araştırmayı tanımlamak için gerekli eylemlerin ve yapılacak araştırmalara ilişkin iş
bölümünün yer aldığı bir planın hazırlanması
Materyaller: Araştırma için gerekli olan araç gereçlerin kontrol listelerinin belirlenmesi ve hazırlanması
Yayın listesi: Araştırmada kullanılacak fotoğraf, gazete, video, radyo, televizyon vb, yayın
araçlarının listesinin hazırlanması
Diğer: Proje süreci içerisinde ortaya çıkması muhtemel olasılıkların ve çözüm yollarının
düşünülmesi gerekmektedir
Proje Hazırlama Kontrol Listesi:
Proje hazırlamada araştırmacıların programlı ve düzenli bir şekilde çalışmalarını ve
kendilerini kontrol etmelerini sağlayacak olan proje hazırlama kontrol listelerini literatürde
mevcuttur. Bu listeye bir örnek aşağıda verilmiştir (Çepni, 2001).İlgi duyduğunuz konuların bir listesini çıkarınız.
Bu konuyla ilgili kitap veya makale okuyunuz ve arkadaşlarınızla bu konuyu tartışınız.
Bu konular içinde yalnızca bir tane konu seçiniz.
Danışman hocanız ile konuyu tartışınız ve çalışmanızda vurgunun nerede olması
gerektiğine karar veriniz.
Çalışacağınız konuyu açık bir dille ifade ediniz.
Deneme mahiyetinde bir soru yazınız.
Çalışmanın amacını ve hedeflerini belirleyiniz.
Hangilerinin araştırmaya uygun olduğunu dikkatli bir şekilde inceleyiniz.
Yeterli kaynak okumaya çalışınız. Bu çalışmalar sizin doğru yolda olup olmadığınıza
ışık tutacaktır.
Okuduğunuz bu kaynaklar size araştırmada kullanabileceğiniz metotlar ve
okuduğunuz bilgilerin kategorilere koyulmasında yarar sağlayacaktır.
Burada çalışmanın her adımı için ne kadar zaman harcayacağınızı belirleyiniz.
Danışman hocanızla sürekli iletişimde bulunmalısınız.
Şu anda araştıracak olduğunuz konuyu tam olarak belirlemiş olmalısınız.
171
Örnek Bir Projenin Uygulama Aşamaları
Problemin araştırılabilir hale dönüştürülmesi
Projenin amacının belirlenmesi
Verilerin toplanması
Toplanan verilerin analizi
Sonuç ve önerilerin yazılması
ÖRNEK PROJE ÇALIŞMALARI
BİYOLOJİ
ÖRNEK BİYOLOJİ PROJE RAPORU: Projenin Adı:
Hava Kirliliğini Oluşturan Katı Parçacıkların Mutajenisite Yönünden İncelenmesi
Projenin Amacı:
Bu araştırmada hava kirliliğinin insan sağlığına olabilecek zararlarının basit, ucuz ve kısa
süreli testlerle dolaylı olarak ölçülmesi amaçlanmaktadır.
Giriş:
Yerküremizi kuşatan atmosferde birçok mutajen ve kanserojen maddenin varlığı saptanmıştır
(Fishbein, 1976). Mutajenisite çalışmaları için duyarlı mikrobiyolojik bir yöntemin 1971 de
Ames tarafından geliştirilmesinden altı yıl sonra Pitts ve ark. Ames yöntemini kullanarak
atmosferdeki katı parçacıkların organik fraksiyonlarında mutajenik aktivite bulmuşlardır.
Ankara, hava kirliliğinin tehlikeli boyutlara ulaştığı kentlerimizden biridir. Ankara hava
kirliliğinin değişik boyutları çalışılmış olmakla beraber (Yeşilyurt, 1984), kirleticilerin
mutajenik etkileri daha önce çalışılmamıştır. Bu çalışma Ankara hava kirliliğinin bu yönüyle de
incelenerek sonuçların diğer değişkenlerle karşılaştırılmasını hedeflemektedir.
Yöntem:
Katı Madde Miktarının Bulunması:
Yüksek kapasiteli hava örnekleme cihazları ile “glass-fiber” filtreler üzerinde 24 saat süreyle
toplanan parçacıklar soxhlet cihazında asetonla ekstrakte edildi. Daha sonra “rotary” evaporatörde kurutulan örnekler dimethil sülfoksit içinde çözülerek -20°C de saklandı.
Ames Mutajenisite Testi: Organik ekstraklar Ames (1971) tarafından geliştirilen “plate incorporation” testi ile
mutajenik etkileri bakımından ölçüldü. Bunun için Salmonella typhimurium test suşu TA98
Nutrient broth ta bir gece üretilip (0.1 ml bakteri, 0.2 ml histidin-biyotin karışımı ve 0.1 ml
ekstrakt) 2 ml lik 45 °C su banyosunda tutulan %7 lik agar içine konularak karıştırılıp
minimal glukoz agar plakları üzerine yayıldı ve 37 °C de 72 saat inkübasyondan sonra histidin
pozitif koloniler sayılarak mutajenik etki belirlendi.
172
Ankara’nın değişik semtlerinden elde edilen hava örnekleri ile yapılan çalışmaların sonuçları
çizelgede verilmektedir.
Çizelge: Ankara’nın değişik semtlerinden elde edilen hava örneklerinde gözlenen mutajenik aktivite miktarları
Hava örneğinin Alındığı Alınan T A98 bakterilerinin
alındığı tarih semt miktar (m3) histidin pozitif sayısı 20.1.1988 Cebeci 1867 124
27.1.1988 Aydınlıkevler 1881 64
3.2.1988 Ulus 1907 55
10.2.1988 Tandoğan 1803 88
Sonuçlar ve Tartışma:
Çizelgeden görülebileceği gibi hava örnekleri S.typhimurium TA98 bakterileri üzerinde
mutajenik etki göstermektedir. Mutajenik maddelerin çoğunun kanserojen (kanser yapıcı)
olduklarının bulunması (McCann ve Ames, 1976) soluduğumuz kirli havanın sağlığımız için ne
büyük bir tehlike oluşturacağını göstermeye yeterlidir. Bu çalışma ile tehlikenin boyutları
hakkında bir fikir sahibi olmuş bulunmaktayız.
Kaynaklar:
Ames, B.N., (1971), The detection of chemical mutagens with enteric bacteria, Chemical
Mutagens, Principles and Methods for their Detection (ed. A. Hollaender), (Plenum, New
York), Cilt 1, sayfa 267-283.
Fishbein, L., (1976), Atmospheric mutagens, Chemical Mutagens, Principles and Methods for their
Detection (ed. A. Hollaender), (Plenum, New York), Cilt 4, sayfa 219-319.
McCann, J. Ve Ames, B.N., (1976), Detection of carcinogens as mutagens in the
Salmonella/microsome test: Assay of 300 chemicals: Discussion, Proc. Natrl. Acad. Sci.
USA. 73, sayfa 950-954.
Pitts, J.N., Grosjean, D. Ve Mischek, T.M., (1977), Mutagenic activity of airborne particulate
organic pollutants, Toxicol. Lett., 1, sayfa 65-70.
Yeşilyurt, C., (1984), Ankara Hava Kirlenmesinin Belli Kirleticiler ve Meteorolojik Verilere Göre
Değerlendirilmesi, Bilim Uzmanlığı Master Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
173
FİZİK
ÖRNEK FİZİK PROJE RAPORU:
Projenin Adı: Gaz Basıncının Sıfır Olduğu Sıcaklığın Bulunması.
Projenin Amacı:
Projenin amacı basit bir yolla gaz basıncının sıfır olduğu sıcaklığın bulunmasıdır. Doğrudan ölçülemeyen bir fiziksel büyüklüğün dolaylı olarak ölçülebileceğini göstermek projenin bir başka amacıdır.
Giriş:
Gazın hacminin sabit tutulduğu bir durumda basıncın sıcaklıkla doğru orantılı olduğu
Guillaume Amonton tarafından bulunmuştur ve basınç ile sıcaklık arasındaki bu ilişki
Amonton Yasası olarak bilinmektedir. Bu yasanın bir uygulaması olarak sıcaklık ölçümünde
kullanmak üzere 1703 yılında Amonton hava kullanarak bir “gaz termometresi” yapmıştır. Bu
çalışmada gaz termometresi kullanılarak bir gazın basıncının hangi sıcaklıkta sıfır olacağı
dolaylı şekilde deneysel olarak bulunmuştur.
Yöntem:
Cam bir kap içine kuru hava dolduruldu. Cam kap buz-su karışımı dolu olan başka bir kabın içine
Şekil 1’de gösterildiği gibi yerleştirildi. Sıcaklık ölçümünde bir civalı termometre (-10 °C ile +
110 °C arası ölçebilen) kullanıldı. Gazın basıncını ölçmek üzere bir Bourdon tipi basınçölçer
aletinden yararlanıldı. Bourdon basınçölçeri oda sıcaklığında (18 °C) ve açık durumda
atmosfer basıncını ölçecek şekilde ayarlandı. Basınç değerleri doğrudan pascal (simgesi Pa
dır; 1 Pa=1 N/m2) olarak okundu.
Önce buz-su karışımı karıştırılarak sıcaklığın sabit kalması sağlandıktan sonra basınç değeri
ölçüldü. Daha sonra su yavaş yavaş ısıtıldı ve sıcaklık yaklaşık olarak 15°C arttıkça ısıtıcı kabın
altından çekildi ve su karıştırılarak sıcaklığın sabitleşmesi sağlandıktan sonra basınç değerleri
okundu. Bu işlem su kaynayıncaya kadar sürdürüldü. Elde edilen sıcaklık ve basınç verileri Çizelge
1 de verilmektedir.
Şekil 1
Sıcaklık okumalarında ±0.1°C, basınç okumalarında ±0.1Pa hata yapıldığı sonucuna varıldı.
Çizelge Sıcaklık ve basınç değerleri
Sıcaklık (°C) Basınç (Pa)
1.0 9.7
17,8 0,4
32.0 10,9
43,0 11,2
66,5 12,0
174
80,0 12,5
100,5 13,2
Elde edilen veriler kullanılarak basınç-sıcaklık grafiği Şekil 2’deki gibi çizildi. Grafiğin eğimi hesaplandı ve 0.035 N/m2/C değeri bulundu. Grafiğin düşey eksenini 9,8 N/m2 noktasında kestiği görüldü.
Şekil 2
Bu değer ile eğim değerinden yararlanarak grafiğin sıcaklık eksenini kestiği noktanın -280 °C olduğu bulundu. Bir başka deyişle, gazın sıcaklığı -280 °C ye düşürülürse basıncının sıfır
olması gerekir. Sıcaklık ve basınç ölçümlerindeki hataların hesaplanan sonuçtaki hataya
katkıları hesaplandığında bunun yaklaşık ±12 °C olduğu bulundu.
Sonuçlar ve Tartışma
Gazların basınçlarının sıfır olduğu sıcaklığın teorik değeri -273 °C bu çalışmada bulunan -280
°C ±12 °C lik değerin hata sınırları içine düşmektedir. Bu çalışmada bir grafik analizinin çok
dikkatli yapılması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Eğimin ve düşey ekseni grafik doğrusunu
kestiği noktanın bulunmasında yapılacak çok ufak bir hata sonuç üzerinde büyük etkiler
doğurmaktadır. Hesaplamalarda en büyük hatanın (yaklaşık %3) grafiğin eğiminin
bulunmasında yapıldığı görülmektedir.Basınç değerlerinin okunmasından önce sıcaklığın sabitleştirilmiş olması gereklidir. Bu yapılmadığı zaman okunan basınç değerinin okunan sıcaklık değerine karşı geldiğini söylemek zordur.
Gazların basınçlarının sınıf olduğu sıcaklığı doğrudan ölçmek normal laboratuvar şartlarında
mümkün olmamakla birlikte, kolayca bulunabilecek alet ve cihazlar yardımıyla dolaylı yoldan
ölçülebilmektedir. İyi tasarlanmış benzer deneyler ile doğrudan ölçülmesi çok zor veya olanaksız olan başka fiziksel büyüklükler de ölçülebilir.
Kaynaklar:
Becket. L., (1982), Advanced Practival Physics, (John Murray, Londra). Özbakan, M., (1988), General Physics Laboratory, ODTÜ, Ankara.
175
KİMYA
ÖRNEK KİMYA PROJE RAPORU:
Projenin Adı: Ankara’daki Hava Kirliliğinin Taş Anıtlara Etkileri
Projenin Amacı:
Çalışmanın amacı, Ankara’daki hava kirliliğinin ana bileşeni olan kükürt dioksit gazının traverten taşları üzerine etkilerini Anıtkabir’den ve Maltepe Camii’nden alınan örnekler üzerinde görmektir.
Giriş:
Ankara hava kirliliği çok yüksek olan kentlerimizden biridir. Özellikle kış mevsiminde ısınma
amacı ile yakılan yakıtlardan çıkan kükürt dioksit gazının, bu kirliliğin ana bileşeni olarak
gerek halk sağlığı gerekse taş anıt eserlerde meydana getirdiği etkiler bakımından, üzerinde
önemle durulması gerekmektedir. Bu çalışmada bu gazın traverten taşlarından yapılmış anıt
eserlerde yarattığı etkiler incelenmektedir. Bunun için Anıtkabir’den ve Maltepe Camii’nden
hava kirliliğinden etkilenmiş ve etkilenmemiş olmak üzere iki tür örnek alınmıştır. Bu
örneklerde taş bozunma ürünü olan kalsiyum sülfat (jips) analizleri gravimetric yöntemle
yapılmıştır.
Yöntem:
Kalsiyum karbonat yapısındaki traverten taşlarının yüzeyi, nemli ortamda, havadaki
(traverten) (jips)
CaCO3 CaSo42H2O H2O ve SO2
kükürt dioksit gazının etkisi ile kalsiyum sülfata dönmektedir. Bu olayı şeklinde yazarak
gösterebiliriz. Travertenin jips’e dönüşümü ile kristal yapısı değişen taş yüzeyi kabartmakta
ve yağmur gibi dış etkenlerle dökülmektedir.Bu araştırmada bozulmuş taşlardan alınan
örnekler, binanın yapımında kullanılmadan saklanmış ve dış etkenlerden korunmuş benzer taş
örneklerle kıyaslandı. Örnekler yüzeyden ince tabaka alınarak hazırlandı ve yüzey alanı
ölçüldü. Binaların yaşları gözönüne alınarak kirliliğin zamana göre nasıl değiştiği
saptandı.Örneklerdeki sülfat miktarı, traverten 6 molar hidroklorit asit içinde çözüldükten
sonra %1.3 (ağırlık/hacim) baryum klorür çözeltisi ile baryum sülfat çöktürülüp gravimetrik
olarak bulundu.
Ölçümler sonucunda dış şartlardan etkilenmemiş taşlarda sülfata rastlanmamış, bina
yüzeyindeki taşlarda ise binanın yaşına ve yağmur gibi dış etkenlerle karşılaşmış olma
durumuna göre değişik oranlarda sülfatlaşma saptanmıştır. Çizelge 1’de Anıtkabir’den ve
Maltepe Camii’nden alınan örneklerde ölçülen sülfatlaşma oranları (%CaSo4 2H2O)
gösterilmektedir.
Çizelge 1: Dış etkilere açık olmaya göre sülfatlaşma oranları (yüzde olarak)
Örneğin alındığı yer Yağmur açık Yağmurdan korunmuş
(%CaSo4 2H2O) (%CaSo4 2H2O)
Anıtkabir 2.7 24.4
176
Maltepe Camii 0.1 67.7
Yapıların yaşlarına göre sülfatlaşma oranları ise Çizelge 2’de gösterilmektedir. Bu çizelgeye, oldukça genç bir bina olarak, 100. Yıl Çarşısı’ndan alınan örnekler de eklenmiştir. Her üç yerden alınan örneklerin yaş dışında diğer şartları aynıdır.
Çizelge 2: Binanın yaşına göre sülfatlaşma oranları (yüzde olarak)
Örneğin alındığı yer Yapım Tarihi Yağmurdan korunmuş
(%CaSo42H2O)
Anıtkabir 1945 87.0
Maltepe Camii 1959 67.7
100. Yıl Çarşısı 1981 16.7
Sonuçlar ve Tartışma:
Traverten yüzeyler havadaki kükürt dioksit gazından etkilenmekte ve sülfatlaşma
gözlenmektedir. Bu etki nem oranı yükseldikçe artmaktadır. Yağmur etkisine açık yüzeylerde jips
oluşumu daha az miktarlarda izlenirken, yağmurdan korunan yüzeylerde jips oluşumu daha fazla
olarak bulunmuştur. Bunun nedeni ise yağmur alan yüzeylerdeki sülfatın yıkanarak yere inmiş
olmasıdır. Sülfatlaşma travertenin fiziksel özelliklerine, bileşimine, havadaki kükürt dioksit
gazı miktarına, havanın bağıl nem oranına, meteorolojik parametrelere ve yapıların yaşlarına
göre değişmektedir.Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından 1970-1984 yılları arasında
Ankara’nın havasında, aylık ortalama değerler olarak bağıl nem ve kükürtdioksit gazı
yoğunluğu ölçümleri yapılmıştır. Sülfatlaşma için gerekli olan bu iki parametre kış aylarında
beraberce yükselerek Ocak ayı civarında en yüksek değerlere ulaşmakta, yaz aylarında
birlikte azalmaktadır.
Kaynak:
Böke, H., (1987), Ankara’daki Hava Kirliliğinin Travertenler Üzerine Etkileri, Yüksek
Lisans Tezi, ODTÜ, Ankara.
MATEMATİK
MATEMATİK PROJELERİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN HUSUSLAR
Matematik alanında yapılacak bir proje çalışmasında, aşağıdaki üç nokta açısından, herhangi
bir matematik araştırmasında bulunması gereken tüm özelliklerin bulunması gerekir: (1)
Varılan sonuçların ilginç olması ve araştırılan alana katkıda bulunması. (2) Sonuca ulaşmada
kullanılan yöntem ve atılan adımların doğruluğu. (3) Sunuşun, okuyucunun çalışmayı
rahatlıkla izlemesini mümkün kılacak açıklıkta ve bilimsel yazım kurallarına uygun biçimde
yapılması.
(1) Ortaöğretim düzeyinde yapılacak bir proje çalışmasının, herhangi bir matematik
araştırmasından temel farkı kuşkusuz, yapılan çalışmanın katkısının niteliğine ilişkin
olacaktır. Tüm bilimsel çalışmalarda, özgünlük en önemli ölçütlerden biridir. Oysa matematik
gibi çok yoğun ve kapsamlı bir birikim temeline sahip bir alanda, özgün araştırma cephesine
ulaşmak, ciddi ve uzun süreli bir çabayı gerektirir. Bu nedenle, burada ele aldığımız proje
177
çalışmalarındaki özgünlük ölçütü, matematiğe ciddi bir katkı niteliği taşıyan yeni bir sonucun elde
edilmesi anlamında değildir. Bilinen bir sonucun farklı bir alana uygulanması; bilinen bir teoremin
daha basit ya da farklı yönlerine ışık tutacak bir biçimde yeni bir kanıtının verilmesi; belli bir
konuda elde edilmiş sonuçların, aralarında ilişkilere farklı bir açıdan vurgu yapan yeni bir
yaklaşımla derlenmesi, özgün proje konuları olabilir.
Bir araştırmanın sonuçlarının matematiğe yaptığı katkının niteliğinin, kuşkusuz göreli ve
öznel bir yönü vardır. Bilimsel dergilerde yayımlanan matematik makalelerinde her yıl 150-
200 bin civarında yeni teoremin kanıtlandığı hesap edilmektedir. Bu teoremlerin gerek çözüm
getirdikleri problemler, gerekse yol açtıkları yeni ve ilginç problem demetleri açısından
taşıdıkları ağırlık ve önem, farklılık göstermektedir. Bu önem derecesini belirlemek üzere kesin
ve niceliksel bir ölçüt getirmek mümkün olmasa da, bir problemin matematiksel içeriğinin
zenginliği konusunda, matematikçiler arasında genellikle bir görüş birliğinin oluştuğunu
söyleyebiliriz. Bu görüş birliklerinin, matematikcilerinin nesiller boyunca üstünde odaklaşmaya
devam ettikleri en ünlü örnekleri, 1976 yılında çözülen Dört Renk Problemi ile yakın zamanda
ispatı tamamlanmış olan Fermat Teoremi; ya da hala “açık problem” niteliğini sürdüren Goldbach
Kestirimi’dir.
Buradaki ölçüt, problemin kendisinin ilginçliğinin yanı sıra, getirilen çözümün başka hangi problemlerin çözümüne basamak oluşturabileceği; daha önce elde edilmiş sonuç ya da
yöntemleri genelleştirmesi ya da kendisinin genelleştirilebilirliği; yol açtığı yeni problemler ve
araştırma süreçleri olarak ifade edilebilir.
Ortaöğretim düzeyindeki genç araştırıcı adaylarının proje çalışmalarına yönlendirilmesindeki
amaç, onların bilimsel araştırmaya giden yolda bir ilk adım atmalarını sağlamaktır. Bu
adımın, gençlerin ufkunu genişletme ve onları daha büyük hedeflere yöneltmenin yanı sıra,
aynı zamanda bilimsel araştırmanın çok sabırlı ve yoğun bir çalışmayı gerektirdiğini
öğrenmelerine de hizmet etmesi beklenmektedir.Dolayısıyla, nitelikli bir proje çalışması, daha
büyük bir problemin özel durumlarının incelenmesi, kısmi çözümlerinin bulunmaya
çalışılması ya da genel çözüme yönelik bazı adımların atılmasından oluşabileceği gibi; iyi bir proje
için mutlaka iddialı problemlerle uğraşılması şart değildir. Basit bir problem dahi, ele alınış
biçiminin ve içerdiği yaklaşımın yetkinliği ile nitelikli bir projenin konusunu
oluşturabilir.
(2) Sonuca ulaşmada kullanılan yöntem ve atılan adımların doğruluğu bakımından, bir proje
çalışmasının, herhangi bir matematik araştırmasından hiçbir farkı yoktur. Her düzeydeki
bilimsel çalışmada aslolan, gerçeğe uygunluk ve çıkarımların doğruluğudur.
(3) Proje çalışma sonuçlarının sunulacağı raporun içerik ve biçimine ilişkin izlenmesi gereken
kurallar, aynı zamanda bir proje çalışmasında ele alınması beklenen hususları da içermektedir.
Öncelikle çalışmada ele alınan konunun ya da problemin açık biçimde tanımlanması gerekir.
Konunun seçiliş nedeni, ele alınış biçimi ve gerekçeleri, problemin çözümünün başka problem ya
da alanlarla ilgili olarak sağlanması beklenen ek katkılar, projenin amacını daha iyi ortaya
koyabilmek için belirtilmesi gereken hususlardır.
İkinci olarak, seçilen konu ya da probleme ilişkin daha önce yapılmış olan çalışmaların
taranması ve incelenmesi gerekir. Bu, bu tür çalışmaların mevcut çalışma ile olan ilişkilerinin,
benzerlik ve farklılıklarının raporda belirtilebilmesi için gerekli olduğu gibi, yapılan
çalışmada doyurucu sonuçların elde edilmesi de, ancak araştırıcının mevcut birikime hakim
olmasıyla mümkün olacaktır. Bu birikimi edinmek, araştırıcının yükümlülüğünde olmakla
178
birlikte, genç araştırıcıların bu amaçla ilgili alanlarda çalışan daha deneyimli matematikçilere
danışmalarında da yarar vardır.
Raporun, yapılan çalışmanın sunulduğu ana bölümlerinin, herhangi bir matematikçinin
rahatlıkla izleyebileceği bir açıklıkta olması gerekir. Kullanılan kavramların düzgün
tanımlarının verilmesi, yapılan çıkarımların dayanaklarının belirtilmesi ve başka çalışmaların
sonuçlarından yararlanıldığı durumlarda, bu sonuçların ve kaynakların açık biçimde ifade
edilmesi, bu açıdan dikkat edilmesi gereken hususlardır.Raporun sonuç bölümünün temel
amacı, yapılan çalışmanın ilgili alana özgün katkısının belirlenmesidir. Bu nedenle, bu
bölümde, elde edilen sonuçların özetlenmesinin yanı sıra, mevcut projenin benzer
çalışmalardan gerek içerik gerekse yaklaşım bakımından farklılıklarının ortaya konması ve
projenin amacının ne ölçüde gerçekleştirilmiş olduğunun saptanması gerekir. Özellikle
proje amacına kısmenulaşıldığı durumlarda, yapılan çalışmada çözümsüz kalan problemlerin ne olduğunun ve projenin başka ne tür çalışmalarla desteklenmesinin söz konusu olabileceğinin ortaya konması da, yerinde olur.
Bir proje raporunda, yukarıda sözü edilen, amaç ve sonuç bölümleri ile ana bölümlerin
dışında yer alması gereken diğer iki unsur da, özet ve kaynakçadır. Özetin amacı, okuyucuya,
çalışmada ele alınan konu ya da problemin ne olduğu, kullanılan yöntemler ve yaklaşım ile
elde edilen sonuçlar hakkında kısaca bilgi iletmektir. Kaynakçada ise, çalışmada kullanılan
tüm kaynakların eksiksiz olarak ve bilimsel yazım kurallarına uygun biçimde verilmesi
gerekir.
Bir proje çalışmasında ele alınabilecek konuların ve kullanılabilecek yaklaşımların çeşitliliği göz
önüne alındığında, elinizdeki metnin birçok bölümünün, bire bir uygulanması beklenen bir
yönerge gibi değerlendirilmemesi gerektiği görülür. Ortaöğrenim düzeyinde yapılacak bir
matematik projesi de, bir matematiksel araştırma etkinliğidir. Bu metinde yol gösterici olma
amacıyla özetlenen ilkeler, bir ilk adım niteliğinde de olsa, bu tür bir çalışmanın, matematik
araştırmalarının genel özelliklerini taşıması gereğinden kaynaklanmaktadır.
COĞRAFYA
Coğrafya; ayrı yerlerdeki tüm fiziksel ve beşeri olguların etkileşiminin, yerler arasındaki
karşılıklı etkilenmenin hangi kalıpları yarattığının ve mekânı nasıl organize ettiğinin
incelenmesidir. İnsanın yaşama alanı olarak yeryüzünün anlaşılması ve yeryüzünü
şekillendiren bir varlık olarak da insanın etkilerinin ortaya konulması coğrafyanın temel
amacını meydana getirmektedir. Bu açıdan ele alındığında coğrafya bir mekân bilimi olarak
tanımlanmaktadır. Coğrafi çalışmalarda meydana gelen olayların nedenlerinin açıklanması
büyük önem taşımaktadır.
Coğrafyanın konularını meydana getiren yeryüzü ve onun üzerinde yaşayan insan ile
faaliyetleri, farklı birçok bilimin de konusunu oluşturmaktadır. Bununla birlikte coğrafya,
konuların ele alınış biçimi ile kullandığı yöntemler açısından diğer bilim alanlarından
ayrılmaktadır (Jeoloji dünyanın oluşumunu, tektonizmayı, bunların meydana geliş
mekanizmasını açıklarken, jeomorfoloji yüzey şekillerinin oluşumunda etkili olan etmen ve
süreçleri araştırır. Bunu yaparken jeolojinin temin ettiği bilgileri kullanır ve yorumlar. Aynı
179
şekilde demografi nüfusun özelliklerinin araştırmakla beraber, nüfus coğrafyasında bu
özelliklerin nedenleri ve mekânsal etkileri değerlendirilmektedir).
Bütün bu özellikler nedeniyle coğrafya fiziki coğrafya ve beşeri coğrafya olmak üzere iki ana
inceleme alanına sahiptir. Yer şekillerinin oluşumunda etkili olan etmen ve süreçler, iklimler,
hidrografik özellikler, toprak oluşum süreci ve belli toprak gruplarının dağılışları ile
biyocoğrafya özelliklerinin ve nedenlerinin ortaya konulması, başka bir ifadeyle doğal
çevrenin nasıl bir yaşama alanı oluşturduğu fiziki coğrafyanın konusudur. İnsanın dünyadaki
faaliyetleri ise genel anlamı ile beşeri coğrafyanın konusu içinde yer almaktadır. Bunlar
arasında nüfusun gelişimi, yaş, cins, ırk, dil vb özellikleri ile dağılışı; yerleşme şekilleri ve
özellikleri, insanın yaşamını sürdürmek için gerçekleştirdiği ekonomik faaliyetler başlıca
çalışma konularını oluşturur. Bu iki genel inceleme alanı dışında, dünyanın evrendeki yerini,
şeklini ve özelliklerini tanımaya yarayan ve sonuçlarını değerlendiren matematik coğrafya;
yerkürenin doğru olarak kâğıda aktarılıp dağılışların uygun şekilde gösterilmesine öğreten
kartoğrafya; jeopolitik özelliklerin ve sonuçlarının anlaşılmasına katkıda bulunan siyasi
coğrafya; dünya tarihinde değişim yaratan olayların meydana gelişinde etkili olan etmen ve
süreçlerin anlaşılmasını sağlayan tarihi coğrafya alanı gibi farklı çalışma konuları da
bulunmaktadır. Bütün coğrafya çalışmalarının temel özelliği sonuçlarının uygulanabilir
olmasıdır.
Coğrafî çalışmalar iki yaklaşımla ele alınır. Bunlardan ilki, farklı ölçeklerde de olsa (ülke, kıta,
dünya gibi) bir konu, diğer konular ile ilişkileri ölçüsünde değerlendirilerek dağılışları ve özellikleri
belirlenir. Bu yaklaşıma sistematik yaklaşım denilmektedir. İkinci yaklaşım ise bir ünitede (yöre,
bölüm, kıta, ülke gibi) yer alan tüm unsurlar birbirleri ve farklı bölgelerle ilişkileri göz önüne
alınarak incelenir, dağılış özellikleri ve nedenleri araştırılır. Bu yaklaşıma ise bölgesel yaklaşım
denilmektedir.
Konusu coğrafya olan bir projenin gerek ele aldığı olay, gerekse onu ele alış biçimi diğer
bilim alanlarından farklıdır. Dolayısı ile coğrafî çalışmalarda kullanılan yöntem, çalışmanın
özelliğine göre değişim gösterebilmektedir. Bazen bu çalışmalarda laboratuar çalışmaları,
deney sonuçları ön plana çıkarken, bazı çalışmalarda anket, mülakat ve gözlem gibi teknikler
önem kazanmakta ve çalışmada bu verilerin değerlendirildiği istatistik programlarına ihtiyaç
duyulmaktadır. Yapılacak her türlü projede, projeyi oluşturan kuramsal ve kavramsal
çerçevenin çok iyi ortaya konulması (proje sınırlarının, amacının ve yönteminin belirlenmesi)
ve oldukça cazip olan komşu bilimlerin alanlarına taşılmaması önem taşımaktadır. Son
yıllarda coğrafî bilgi sistemleri, ele alınan konuların mekânsal dağılışının ortaya
konulmasında en büyük yardımcıdır. Bu konuda var olan paket programlar, çoğu verinin daha
az emek harcanarak görsel hale getirilmesine katkıda bulunmaktadır. Ancak bu programlar
kullanılarak yapılan çalışmaların bir kısmı bulgu ve sonuçların görsel ifadesinden daha ileri
gitmemektedir. Bu tür programların, kendi özelliklerinden de faydalanılarak coğrafî
analizlerin yapımı, değerlendirilmesi ve sonuçlarının gösterilmesi için kullanılması yerinde
olacaktır.
Örnek Proje Konuları
Yeryüzünün herhangi bir bölgesinin ( Dağ, ova, vadi, plato, havza, yerleşim yeri vb )
fiziki, beşeri ve ekonomik unsurlarının coğrafya ilkelerine bağlı kalınarak araştırılması
Belli bir bölgede veya yerleşim yerinde deprem, kütle hareketleri, erozyon, heyelan,
sel vb. doğal olayların ortaya çıkış nedenleri, yerleşmeler üzerideki etkileri, çevreye verdiği zararlar ve alınabilecek muhtemel önlemler
180
Belli bir il örneğinde organize sanayi bölgesinin yer seçiminde hakim rüzgâr yönünün
önemi ve sonuçları
Doğal hayatı olumsuz etkileyen insan faaliyetleri ve sonuçları
Kıyı kullanım biçiminin yaşam üzerindeki etkisi ve neden olduğu sorunlar
Sultan sazlığında yaban hayatının sürdürülebilirliği açısından yağış miktarındaki
değişimin incelenmesi
Belli bir bölgede veya yerleşim yerinde bitki örtüsünün çeşitliliğinin korunmasına
yerel halkın katkısının sağlanması
Belli bir bölgede ekoturizm faaliyetlerinin yerel kalkınma üzerine etkisi
Konya Bölümünde obruk oluşumlarının sıklaşmasının şeker pancarı tarımı ile ilişkisi Belli bir tarım bölgesinde bilinçsiz sulamadan kaynaklanan sorunların giderilmesi
konusunun değerlendirilmesi
Belli bir yerleşme yeri örneğinde termal su kaynaklarının neden olduğu çevre sorunları ve alınması gereken önlemler
Belirlenecek bir il örneğinde termal su kaynaklarının tarım amaçlı kullanımı
Belli bir coğrafyada aşırı sulamanın taban suyu seviyesinin düşmesine etkisi
Belli bir yerleşim yeri örneğinde kültürel değerlerin turizm faaliyetlerinde alternatif
olanak olarak değerlendirilmesi
COĞRAFYA PROJELERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Coğrafya projeleri; belli bir alan içinde bir veya birkaç coğrafî unsurun ağırlıklı olarak ele
alındığı, sorunların belirlendiği ve çözülmesi için yapılması gerekenlerin tartışıldığı
projelerdir. Yapılacak proje ile belli bir sorunun çözümü için yeni bir yöntem veya yaklaşım
kullanılabileceği gibi, bilinen bir yöntem yeni bir sahaya da uygulanabilir. Projenizde bilinen bir
yöntemi yeni bir sahaya uygulasanız dahi alternatif yöntemleri denemekten kaçınmayınız. Bu
projenizin orijinalliğini arttıracağı gibi bilimsel düşünceye bir katkı da sağlayabilir.
Yapılacak projede teorik olarak veya uygulamada belli bir sorunun çözümüne katkıda
bulunmak hedeflenmelidir.
Projelerde önemli olan teorik veya pratik bir sorunun tanımlanmasıdır. Bu konuda literatürden
faydalanılabilir. Yapılması gereken önce sorunu tanımlamak ve araştırma konusunun
sınırlarını iyice çizmektir. Araştırma konunuz ve ele aldığınız sorunun net ve belirgin
olmasına dikkat ediniz. Konu ve kapsamın net olarak belirlenmesi, nelerin ya da hangi
hususların araştırma kapsamına alındığının somut bir şekilde belirlenmiş ve sınırlanmış
olması araştırma projelerinin başarısında anahtar işlev görür. Belirlediğiniz konuyla ilgili
kapsamlı bir kaynak taraması yaparak yapılmış olan çalışmaları ve yayınları inceleyiniz.
Bilimsel araştırmaların en önemli ölçütlerinden birinin özgünlük olduğunu asla unutmayınız.
Yaptığınız çalışma ile ilgili veya benzer çalışmaların teorik veya pratik uygulamalarını
değerlendirmek, yapılacak çalışmanın bir tekrar olmaması için gerekli koşullarından biridir.
Zengin bir kaynak çalışması, konunun yazımı ve değerlendirmesi aşamalarında araştırıcıya büyük katkı sağlayacak, aynı zamanda alternatif görüşlerin oluşmasına da katkıda
bulunacaktır. Literatür çalışması hem seçtiğiniz konuya hakimiyetinizi artıracak, hem de
araştırmanızın o konuda daha önce yapılmış benzer çalışmalarla ilişkisini, benzerliğini,
farklılıklarını, katkılarını ortaya koymanızı sağlayacaktır. 181
Amacının yalın biçimde anlatılması başarılı bir projenin temel ilkelerinden biridir. Gereksiz bilgi
karmaşaya neden olduğu gibi, çalışmanızın farklı konuları da içereceği yorumlarının
yapılmasına ve beklentinin artmasına yol açar. Bunun için yapacağınız çalışmanın amacının ne
olduğu açıklayın, çalışma alanını tanımlayın ve çalışma konunuzu sınırlandırın.
Hazırlayacağınız projenin ortaöğretim öğrencileri arasında yapılan bir yarışmaya yönelik
olduğu gerçeğini unutmayınız.
Çalışmada kullanılacak yöntem ve materyal, konu ile uyumlu olarak seçilmelidir. Projenin ilgili kısmında hangi materyalin kullanılacağı, bunun nasıl değerlendirileceği açıklanmalıdır. Çalışma planı hazırlanırken bir “B planı”nın olması, sonuca ulaşmada büyük katkı
sağlayacaktır. Bunun için en uygun olduğunu düşündüğünüz yönteme alternatif bir başka
yöntemi de göz önünde bulundurunuz. Kullanılacak materyalin yapacağınız projenin ölçeği ile
uyumlu olması, maliyet/fayda analizi yapıldığında olumlu olarak değerlendirilmesi büyük önem
taşımaktadır.
Coğrafyada tasviri anlatım çok uzun süreden beri yerini, sayısal verilerin elde edilmesi ve
yorumlanmasına bırakmıştır. Bu nedenle gerek fiziki coğrafya, gerekse beşeri coğrafya
çalışmalarında sayısal olarak ifade edilebilecek verilere gereksinim duyulmaktadır. Bu
verilerin işlenmesi için bir tablolama programı (Microsoft Excel, Openoffice.org Calc vb)
kullanabileceğiniz gibi, SPSS gibi istatistik programlarından veya ArcGIS, MapInfo, GRASS
gibi coğrafî bilgi sistemi paket programlarından faydalanabilirsiniz. Özellikle programların
sürümleri arasında, “program tarafından yapılabilecekler açısından” farklılıklar vardır. Bunun
için bu programlarla ilgili bilgiyi eksiksiz ve doğru olarak vermeniz projenizin güvenirliliğini
arttıracaktır. Ancak kullanacağınız programlarda çalışmayı sizin yapmanız, programın nasıl
çalıştığını bilmeniz veya profesyonel yardım aldıysanız bunu belirtmeniz mutlak
gerekmektedir.
Projede kullanılan dilin sade ve anlaşılabilir olması, terimlerin gereken yerde ve doğru olarak
kullanılması, sorunun ve nedenlerinin çok iyi açıklanması, elde edilen bulguların tartışılması ve
doğru sonuca ulaşabilmek açısından önem taşımaktadır. Proje sonucunda uygulanabilir sonuçlar
elde edildiyse veya öneri geliştirmek mümkün ise, bunların da açıkça belirtilmesi yerinde
olacaktır.
Çalışmanın güvenirliliğini arttıran önemli hususlardan biri de kaynak kullanımıdır. Proje ile ilgili güncel bir kaynakçaya yer verilmesi ve yapılan atıflar ile kaynakların gösterilişi, bilimsel
çalışmaların temel nitelikleri arasındadır. Söz konusu kaynaklar yöntemi açıklamak için
kullanılıyorsa, mevcut kaynakların karşılaştırılarak tartışılması yerinde olacaktır. Çalışmada
gerekli olan her aşamada, size ait olmayan veri veya görüşü kullandığınızda mutlaka atıfta bulununuz. Proje raporunda yer alan tüm atıflara ait bilginin kaynakçada bulunması,
çalışmada kullanılmayan kaynakların kaynakçaya yazılmaması gerekmektedir.
Projenin sunumu aşamasında hazırlanacak poster ve sunum esnasında kullanılabilecek
animasyonlar, konunun daha anlaşılır olmasını sağlayacağı gibi, görsel olarak hatırlanmayı ve
değerlendirilmeyi de kolaylaştıracaktır.
182
ÖRNEK COĞRAFYA PROJE RAPORU
Projenin Adı
17 Ağustos 1999 Depreminin İzmit Yerleşmesinde Nüfusun Cins ve Yaş Bileşiminde Neden Olduğu Değişimler ve Sonuçları
Amaç
Deprem bir alanda fiziki değişikliklere yol açması nedeniyle fiziki bir olay olarak
değerlendirilir. Büyüklüğü ve verdiği hasar, alt yapı tesislerinin etkilenmesi, afet sonrası acil
yardım ve kurtarma çalışmaları ilk bakışta akla gelen temel sorunlardır. Ancak depremin aynı
zamanda yaşayan insanlar ve faaliyetleri üzerinde de etkileri vardır. Bu etkiler insanların
psikolojik durum ve davranışlarını etkilemekten, sosyal ilişkilerinde farklılaşmaya kadar giden
farklı konu ve boyutlarda olabilir. Belli büyüklüğün üzerinde ve can kayıplarının fazla olduğu
depremlerin bir diğer önemli özelliği ise meydana geldiği alandaki nüfusun cins ve yaş
bileşiminde de yaşanan değişimdir. Bu değişimi yaratan sadece deprem anında yaşanan can
kayıpları değildir. Bu konuda daha sonra yaşanan göçler de etkili olmaktadır. Bu projenin amacı
1999 depremi sonrasında İzmit yerleşmesinde nüfusun yaş ve cinsiyet yapısında ortaya çıkan
değişimin ve sonuçlarının ortaya konulmasıdır.
Giriş
Deprem insanların hayatını çok kısa bir zaman diliminde büyük ölçüde etkileyen bir olaydır.
Kısa sürede meydana gelmesine karşılık sonuçları bakımından çok daha uzun sürede etkili
olduğu açık olarak görülmektedir. Bu nedenle deprem sonrasında yapılacak çalışmalar sadece
enkazın kaldırılması ve kayıpların belirlenmesine yönelik gerçekleşmez. Deprem sonrasında
insanların yaşadıkları psikolojik travma, en az deprem esnasında yaşanan fiziki yıkım kadar
etkili olmaktadır. Özellikle çok sayıda can kaybının yaşandığı büyük depremlerin sonrasında
ortaya çıkan bir diğer durum da nüfusun yaş ve cinsiyet yapısında meydana gelen değişimdir.
Deprem sonrasında gerek kadın/erkek nüfus oranlarının gerekse bu nüfusun yaş yapısının
ortaya konulması, geleceğe ilişkin planlamalarda nelerin yeniden gözden geçirilmesi
gerektiğini, nelerin öncelik kazandığını belirtmede bir yöntem olarak değerlendirilebilir.
Kullanılan materyal ve yöntem
Çalışma, Kocaeli ilinin il merkezi olan İzmit yerleşmesi ile sınırlandırılmıştır. Mahalle ölçeği,
en küçük birim olarak kabul edilmiş, nüfus sayımları ve sağlık ocaklarında yer alan yaş
grubuna göre hazırlanmış tablolar kullanılmıştır. Çalışmada deprem sonrasındaki nüfusun
değişimi için sağlık ocaklarından temin edilen verilerden faydalanılırken, nüfus projeksiyonu
ile gelecek 10, 25 ve 50 yıllık dönemde nüfus yapısında yaşanacak değişimler öngörülmeye
çalışılmıştır.
Çalışmanın temel veri kaynaklarını nüfus sayımları ile sağlık ocakları tarafından hazırlanan
nüfus yaş ve cinsiyet özelliklerini gösterir tablolar oluşturmuştur. Bu amaçla deprem öncesi
nüfusun yaş ve cinsiyet bileşiminin belirlenmesi için 1990, deprem sonrasındaki nüfus için ise
2000 yılına ait genel nüfus sayımı verileri kullanılmıştır. Nüfus verilerinin
değerlendirilmesinde, nüfus piramitlerinin çiziminde ve geleceğe yönelik nüfus tahminlerinde
Microsoft Excel 2007 programından faydalanılmıştır. Nüfus projeksiyonları için Türkiye
İstatistik Kurumu’nun da nüfus projeksiyonlarını hazırladığı P = P 0.ern formülü
kullanılmıştır. İzmit yerleşmesinin mahalleleri de gösteren sayısal haritası Kocaeli Büyükşehir
Belediyesi’nden temin edilmiş, NetCAD programı ile hazırlanan harita uygun yama
kullanılarak ArcMap 9.3 programına aktarılmıştır. Tüm haritaların çiziminde bu programdan
183
faydalanılmış, görsel katkıyı sağlamak üzere çizilen haritalar Google Earth Pro 4.2 programı
vasıtasıyla temin edilen koordinatlandırılmış uydu görüntüleri ile birleştirilmiştir.
Veri ve Bulgular
İzmit Körfezi ve çevresinin jeomorfolojik özellikleri ile sismik aktivitesi konuları çeşitli
çalışmalarda detaylı olarak ele alınmıştır (Hoşgören, 1995; Yüksel, 1995). Aynı şekilde 17
Ağustos 1999 depreminin oluş mekanizması üzerinde birçok çalışmalar bulunmaktadır
(Nurlu, Cerit ve Sezen, 1999; İTÜ, 1999). Bunun dışında Türkiye’deki depremler ve oluş
sıklıklarının belirlenmesi ile ilgili çeşitli çalışmalar da vardır. Özmen ve arkadaşlarının
hazırladığı “Coğrafi Bilgi Sistemi ile Deprem Bölgelerinin İncelenmesi” isimli çalışmada
Türkiye’nin deprem bölgesi haritasına göre yerleşmelerin deprem riskleri değerlendirilmiştir
(Özmen, Nurlu ve Güler, 1997). Deprem sonrasında yapılan çalışmalardan bir diğeri ise
yardımların dağıtımı ve halkın memnuniyetini ölçmeye yönelik olarak gerçekleştirilmiş
çalışmadır (Akkayan, Kırımlı ve Polat, 2001).
Yapılan çalışmalar deprem sonrasında can kayıplarından kaynaklanan nüfus azalışının dışında
nüfus yapısında bir dizi değişikliğin ortaya çıktığını göstermektedir. Özellikle deprem
sonrasında zarar gören meskenlerde yaşayanların, zarar görmeyen veya daha az zarar gören
akrabalarının yanında yaşamaya devam etmesi, hane büyüklüğünde önemli değişikliklerin
olmasına yol açtığı gibi belli yerlerin nüfus yaş ve cinsiyet yapısında da değişime neden
olmaktadır.
İzmit’in nüfus gelişimi incelendiğinde 1927 yılında 15 bin dolayında nüfusa sahip olduğu,
1950’de nüfusun 30 bini aştığı görülmektedir (Tablo 1). 1965 sayımından sonra nüfusu 100 binin
üzerine çıkan İzmit’te 1990 yılında 256.882 kişi yaşıyordu. Oysa 2000 yılında yapılan nüfus
sayımında nüfus 195.699 kişi olarak belirlenmiştir. Adrese dayalı nüfus kayıt sisteminin verilerine
göre ise 2007 yılında İzmit’te 250 bine yakın nüfus yaşıyordu. Nüfusun sayısal gelişimi gerek
Kocaeli’nde gerekse merkez ilçede benzer seyir izlemiştir.
Tablo 1: Kocaeli İli’nde ve İzmit’te 1927-2000 döneminde nüfus gelişimi
Yıllar İzmit Merkez İlçe Kocaeli
1927 15.215 55.778 160.241
1935 18.693 71.766 162.149
1940 29.120 79.793 191.012
1945 28.352 83.564 205.203
1950 36.037 98.507 230.304
1955 55.507 118.303 253.174
1960 73.488 142.159 281.527
1965 89.547 164.885 317.662
1970 120.694 206.334 385.408
1975 165.483 267.811 477.736
1980 190.423 318.576 596.600
1985 233.338 385.595 742.245
1990 256.882 377.377 936.163
2000 195.699 373.034 1.206.085
2007 248.424 447.898 1.437.926
Sayım dönemlerindeki nüfus artışı göz önüne alındığında nüfusun 1940-1945 dönemi
haricinde sürekli artmasına karşılık, 1990-2000 döneminde binde 27,2 oranında azaldığı
184
görülmektedir (Tablo 2). Bu ölçekte bir azalış Merkez ilçe ve Kocaeli il nüfusuna yansımaz.
İzmit, deprem merkezinde yer almanın etkisiyle çevredeki birçok yerleşmeden daha fazla
nüfus kaybına uğramıştır. Depremin yaralarını sarmaya yönelik çalışmaların sağladığı
ivmenin yanında yeni iş imkânlarının olması/olabileceği umudu İzmit ve çevresinde 2000-
2007 devresinde hızlı bir nüfus artışının gerçekleşmesine neden olmuştur.
Tablo 2: Proje sahasında yıllık nüfus artış hızının sayım dönemlerine göre değişimi
Dönemi İzmit Merkez İlçe Kocaeli
1927-1935 25,73 31,50 1,48
1935-1940 88,66 21,20 32,76
1940-1945 -5,35 9,24 14,33
1945-1950 47,97 32,90 23,08
1950-1955 86,39 36,62 18,94
1955-1960 56,12 36,74 21,23
1960-1965 39,53 29,66 24,15
1965-1970 59,70 44,85 38,66
1970-1975 63,42 52,16 42,95
1975-1980 28,08 34,72 44,44
1980-1985 40,65 38,19 43,69
1985-1990 19,23 -4,31 46,42
1990-2000 -27,20 -1,16 25,33
2000-2007 34,08 26,13 25,12
Çizilen nüfus piramitleri, nüfusun yaş yapısındaki değişimi ana hatlarıyla göstermektedir
(Şekil 1). 1990’da en fazla nüfusa sahip yaş grubu 10-14 yaş grubu iken, 2000 yılında 20-25
yaş grubunun en kalabalık yaş grubu olması sonucuna yol açmıştır. Buna göre 2007 yılında
da en kalabalık yaş grubunun 30-35 yaş grubu olması beklenir. Bu beklentilerin
gerçekleşmesine karşılık, 1990 yılında 5-9 yaş grubu, 2000 yılında 15-19 yaş grubu ikinci fazla
nüfusa sahip yaş grubunu meydana getiriyordu. Oysa 2007 yılında 25-29 yaş grubunun altındaki
tüm grupların sayıca birbirine yakın değerlere sahip olması, nüfus artışının hız kazandığını
göstermektedir. Nüfusun cinsiyet ve yaş yapısında görülen özellikler benzer şekilde İzmit’in
nüfus piramidine de yansımaktadır.
185
Şekil 1: Kocaeli ili ve İzmit’in nüfus piramitleri
Sonuç ve Tartışma
Deprem sonrasında İzmit’in nüfusunda azalış ortaya çıkmıştır. Bu azalış Kocaeli ilinin
genelinde ve Kocaeli’nin Merkez ilçesinde görülmez. Depremin hayat üzerindeki olumsuz
etkilerinin unutulmaya başlanması, diğer yerlerde olduğu gibi İzmit’te de nüfus artışının hız
kazanmasına neden olmuştur. İzmit şehrinin daha kolay bir yaşam imkânı sunması, diğer yerlere nazaran İzmit’in daha hızlı nüfuslanmasına neden olmuştur. Bunun sonucunda Kocaeli ili
ile Kocaeli Merkez ilçesinde binde 25-26 dolayında gerçekleşen yıllık nüfus artış hızı, İzmit’te
binde 35’e yaklaşmaktadır.
Nüfusun yaş ve cinsiyet yapısındaki değişim, eğitim, sağlık gibi alt yapıyı ilgilendiren uzun
vadeli planlarda yeni verilerin esas alınmasını gerektirmektedir. Bu projeden elde edilen
çıktılar, başka çalışmalara da veri kaynağı olma özelliğine sahiptir. Örnek olarak bu projede,
nüfus projeksiyonlarından elde edilen verilere göre ilköğretim sonrasında eğitime devam
edebilecek tahmini nüfus ortaya konulmuştur. İlköğretim okullarına bitiren nüfusun okula
devamı ile ilgili sayısal veriler değerlendirilmemiştir. Bu göz önünde bulundurularak eğitim için
kaynakların planlanmasına ilişkin çalışmalar yapılabilir.
186
Kaynakça
AKKAYAN, Taylan, KIRIMLI, Yüksel ve POLAT, Tülin (2001) Deprem Yardımlarından
Yararlananların Değerlendirme Raporu, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
yayını.
AVCI, Sedat (2005) “Faults, earthquakes and cities: A case study for Turkey”, Two Papers
About Urbanization in Turkey: 39-76, Istanbul: Çantay
DİE (1991) 1990 Genel Nüfus Sayımı Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri (41-Kocaeli), Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü yayını.
DİE (2003) 2000 Genel Nüfus Sayımı Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri (41-Kocaeli),
Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü yayını.
ESRI (2008) ArcMap 9.3, Redland: ESRI Inc.
HOŞGÖREN, M. Yıldız (1995) “İzmit körfezi havzası’nın jeomorfolojisi”, İzmit Körfezi
Kuvaterner İstifi, (Ed. Engin Meriç): 343-348, İstanbul: Kocaeli Valiliği Çevre Koruma
Vakfı.
Google Earth (2007) Google Earth Pro 4.2, Mountain View: Google Inc.
İTÜ(1999) 17 Ağustos Kocaeli Depremi Ön Değerlendirme Raporu,
<http://www.belgenet.com/deprem/depremitu.html>, son erişim 26.10.2009.
NURLU, Murat, CERİT,Orhan ve SEZEN, Fikret (1999) 17 Ağustos 1999 Gölcük ve 12
Kasım 1999 Düzce Depremleri Tektonik İncelemesi,
<http://www.deprem.gov.tr/lab_htm/rapor/DEPREM-web.htm>, son erişim 26.10.2009.
ÖZMEN, Bülent (2000) 17 Ağustos 1999 İzmit Körfezi Depreminin Hasar Durumu
(Rakamsal Verilerle), Ankara: Türkiye Deprem Vakfı yayını.
ÖZMEN, Bülent, NURLU, Murat ve GÜLER, Hüseyin (1997) Coğrafi Bilgi Sistemi ile Deprem Bölgelerinin İncelenmesi, Ankara: Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü yayını.
TUİK (2009a) 2000 Genel Nüfus Sayımı Sosyal ve Demografik Nitelikler<http://tuikapp.tuik.gov.tr/nufusapp/idari.zul>, son erişim 26.10.2009.
TUİK (2009b) 2007 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Nüfus Sayımı Sonuçları
<http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul>, son erişim 26.10.2009.
YÜKSEL, Fethi Ahmet (1995) “İzmit körfezi ve yakın çevresinin sismik aktivitesi”, İzmit
Körfezi Kuvaterner İstifi, (Ed. Engin Meriç): 259-267, İstanbul: Kocaeli Valiliği Çevre Koruma Vakfı.
187
SOSYOLOJİ
Sosyoloji, toplumları bilimsel ve sistematik olarak inceleyen bir sosyal bilim dalıdır.
Sosyolojinin araştırma konuşu, toplum ve toplumsal yaşamla ilgili olgu ve olaylardır.yapısı,
değişimi, işleyişi, toplumsal gruplar, kurumlar, vb sosyolojinin ilgi alanı içine girer.Toplumun
yapısını keşfetme, toplumdaki grupları bir arada tutan veya onları birbirinden ayıran,
uzaklaştıran güçlerin neler olduğunu ortaya koyma, toplumsal yaşamı değiştiren ve
dönüştüren koşulları belirleme, insanlar arası ilişki ve etkileşimlerin yapısı ve işleyişi ile ilgili
kural ve ilkeleri ortaya koyma, sosyal davranışı toplumsal bağlam içerisinde açıklama ve
sosyal sorunları anlama ve çözüm önerileri geliştirme sosyolojinin en temel amaçları arasında
yer alır.
Toplum ve toplumla ilgili bütün olgular ve olaylar (evlenme, boşanma, göç, kentleşme, suç, spor
vb.) sosyolojinin araştırma konusunu oluşturur.İçinde yaşadığımız toplumun ekonomik yapısı,
aile düzeni, kültürü, yönetim biçimi, nüfusu, ahlak anlayışı, sosyal davranışlarımızı
şekillendirir. Örneğin; arkadaş seçimimiz, mesleğimiz, boş zamanları değerlendirme
biçimimiz gibi eylemlerimiz toplumsal koşullardan etkilenir.
İnsan davranışları üzerinde toplumsal koşulların etkili olması sosyal davranışın
çözümlenmesinde, toplum ve toplumsal yaşamla ilgili olgu ve süreçlerin bilinmesini önemli
bir hale getirmiştir. Bu çerçevede sosyoloji daha özel olarak sosyal davranışı açıklamayı
amaçlar. Sosyal davranış, toplumsal bir bağlamda anlam kazanan, diğer insanlarındavranışları
ile karşılıklı etkileşimi olan insan eylemleri olarak tanımlanabilir. Örneğin; bir fabrikada
çalışan işçilerin veya bir okulda ders anlatan öğretmenlerin davranışları sosyal davranışlardır.
Örnek Proje Konuları
Yerel gelenekler, adetler, töreler ve bunların yöre insanları üzerindeki etkileri.
Sözlü tarih (kişilerle mesela gazilerle derinlemesine mülakat yapılarak bir tarihsel
kesitin kişiler perspektifinden yansıtılması)
Kuşaklar arası ilişkiler ve sorunlar
Aile yapısı, aile ilişkileri, ilişkilerdeki değişim, aile içi şiddet, vb.
Küreselleşmenin çevrenizdeki ticaret, iş kolları ve meslekler üzerindeki etkileri.
Sosyal şiddet ve çeşitli sosyal sistemlere (aile, okul) etkileri
Risk altındaki çocuklar ve topluma kazandırılmaları
Her türlü eşitsizlikler (gelir, eğitim vs.) ve bölgelerarası farklılıklar
Sosyal değişme ve değişen ve kaybolan yaşam tarzları
Toplumla bütünleşemeyen ve dışarıda bırakılan toplum kesimleri ve sorunları
Sosyal anlamda Avrupa Birliğine hazır olma durumumuz ve bu bağlamda karşılaşılan sorunlar
SOSYOLOJİ PROJELERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Sosyoloji projeleri, sosyal olgu, süreç ve kurumları teorik veya pratik bir sorunu esas alarak incelemeyi amaçlayan projelerdir. Projelerde önemli olan teorik veya pratik bir sorunun tanımlanmasıdır.
188
Bu konuda literatürden faydalanılabilir. Dikkatimizi çeken ve toplumda sıkıntı yaratan bir
sosyal sorun da proje konuşu olabilir. Yapılması gereken önce sorunu tanımlamak ve
sınırlarını iyice çizmektir.
Araştırma konunuz ve ele aldığınız sorunun net ve belirgin olmasına dikkat ediniz. Konu ve
kapsamın net olarak belirlenmesi, nelerin ya da hangi hususların araştırma kapsamına
alındığının somut bir şekilde belirlenmiş ve sınırlanmış olması araştırma projelerinin
başarısında anahtar işlev görür. Belirlediğiniz konuyla ilgili kapsamlı bir kaynak taraması
yaparak yapılmış olan çalışmaları ve yayınları inceleyiniz. Bilimsel araştırmaların en önemli
ölçütlerinden birinin özgünlük olduğunu asla unutmayınız. Literatür çalışması hem seçtiğiniz
konuya hakimiyetinizi artıracak, hem de araştırmanızın o konuda daha önce yapılmış benzer
çalışmalarla ilişkisini, benzerliğini, farklılıklarını, katkılarını ortaya koymanızı sağlayacaktır.
Konu belirlendikten sonraki adım bu konuyu en iyi bir şekilde çalışmak için ne türlü bir
araştırma yapılacağına karar vermektir. Biz buna araştırma tasarımı diyoruz. Tasarım nerden,
kimden hangi yöntemle bilgi toplanacağını belirlemektir. Örneğin alan (saha) araştırmalarında
kimden bilgi toplanacağı sorusu bizi örneklem seçimine götürür. Burada esas olan sorunla
doğrudan ilgisi olan insanları bilgi kaynağı olarak kullanmaktır. Bu tür araştırmalarda dikkat
edilmesi gereken en önemli husus, seçeceğiniz örneklemin araştırma evreninizi temsil edecek
nitelik ve sayıda olmasıdır. Örneklemde dikkat edilmesi gereken ilgili insanları (denekleri)
tamamen tesadüfi bir şekilde seçmektir. Tam anlamıyla tesadüfi olan bir örneklem küçük de olsa
seçildiği grup için temsili sonuçlar verebilir.
Salt teorik olmayan araştırmalar için çok farklı bilgi toplama teknikleri vardır. Bunlar
kütüphane taraması ve belge incelemesinden gözleme, odak grup çalışmasından anket
uygulamasına kadar sorunun niteliğine göre değişen farklı bilgi toplama araçlarıdır. Sadece
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine dayanarak araştırma yapılacağı gibi sadece anket uygulaması yoluyla veya her iki teknik birlikte kullanılarak araştırma yapılabilir. Daha tercih
edilen yaklaşım niteliksel bilgi toplanmasına yardımcı olan (gözlem, mülakat ve odak grup
görüşmeleri gibi) tekniklerle niceliksel bilgi toplanmasına yardımcı olan (anket gibi)
tekniklerin birlikte kullanılmasıdır.
Unutulmaması gereken nokta sosyal bilimlerde bilgi toplama tekniklerinin çok çeşitli olduğu ve her birini veya bileşimlerini kullanarak projeler için gerekli bilgileri temin etmenin mümkün olduğudur
ÖRNEK SOSYOLOJİ PROJE RAPORU
Projenin Adı: Ankara’ya göç etmiş İspirliler arasındaki hemşerilik bağının ekonomik ilişkilerine etkisi.
Projenin Amacı:
Hemşerilik, bir sosyal gruplaşma etmenidir. Özellikle modernlik öncesi toplumlarda önemli bir
sosyal dayanışma ve organizasyon temeli olduğu kadar, sosyal, siyasi, kültürel ve iktisadi
sonuçlarda doğuran bir olgudur.Bu araştırmada, bu iki birbiriyle ilişkili sürecin, yani
hemşerilik ve iç göç olgularının iktisadi faaliyetlere nasıl bir etkide bulunduğunun
incelenmesi amaçlanmıştır.
189
Giriş:
Hemşerilik, “aynı şehirden gelmek” anlamına gelen bir kelimedir. Sosyoloji literatüründe,
özellikle sosyal değişme, göç ve kentleşme bağlamında incelenmiş bir sosyal olgudur.
Hemşehrilik, kökenin bulunduğu şehirden başka bir şehre göç edilmesiyle beraber, göç edilen
kentin sosyal, kültürel ve iktisadi dokusuna da etki etmektedir.
Ülkemizde, 1950’lerde çok partili demokratik sisteme geçiş, kalkınma çabalarının ve kamu yatırımlarının artmasıyla yoğunlaşan iç göç ile birlikte, büyük şehirlerde aynı yöreden gelenlerin aynı mahalle ve semtlere yerleşmesi, benzeri işkolları ve ticaret alanlarında faaliyet
göstermeleri ile hemşerilik olgusu öne çıkmıştır.
Sosyal çevremize baktığımızda, hatta kendi ailemizi incelediğimizde, hemşerilik ilişkilerinin önemli bir sosyal dayanışma, aidiyet, kültür muhafazası gibi bir takım işlevleri yerine getirdiğini görebiliriz.
Bu çalışmada Ankara’da yerleşik ispirliler arasındaki hemşerilik bağının, onların iktisadi
dayanışmasına ve iş ilişkileri geliştirmesine nasıl yansıdığı incelenmiştir.
Yöntem:
Ankara’da İspirlilerin kurduğu derneklerle temas edilerek, İspirlilerin yoğun olarak
yaşadıkları bir yer olan Keçiören Mecidiye mahallesi araştırma evreni olarak seçilmiştir.
Derneklerden alınan adresler ile mahalle muhtarından alınan adresler birleştirilip, tekerrürler ayıklandıktan sonra, araştırma evreninin 314 haneden oluştuğu tespit edilmiştir.
Bu evrenden tesadüfi örnekleme yöntemiyle 60 haneden oluşan bir örneklem belirlenmiştir.
Proje kapsamında örneklerden elde edilecek bilgi ve verileri toplamak üzere 22 sorudan oluşan bir anket geliştirilmiştir. İlgili örnekleme bu anket uygulanmıştır. Anket hane halkı
reisine o bulunamadığı takdirde de eşine uygulanmıştır. Ankete cevap verme oranı % 90
olarak gerçekleşmiştir.
Anketin sonuçları bir istatistik analiz programı (SPSS) kullanılarak değerlendirilmiştir.
Sonuçlar ve Tartışma:
Elde edilen verilerden çeşitli bağıntılar kurularak şu sonuçlara varılmıştır:
Deneklerin hemşehrisi olmayan işadamları ve esnaf ile olan mevcut ilişkileri, hemşehrileri olanlara kıyasla daha azdır.
Deneklerin hemşehrilik ilişkileri ortak iktisadi faaliyetlerinde önemli bir rol oynamaktadır.
Deneklerin % 48.2’si serbest meslek sahibidir. Bu meslek alanlarında inşaat müteahhitliği ve fırıncılık en önde gelmektedir.
Serbest meslek sahibi İspirlilerin %87.8’i işlerini kurarken hemşehrilerinden maddi ve manevi
destek gördüğünü belirtmiştir.
190
Deneklerin % 42.6’sı memur ve işçi olarak çalışmaktadır. Bunların önemli bir çoğunluğu (% 71)
işe girmelerinde hemşehrilerinin (milletvekili, bürokrat, iş adamı vb.) yardımcı ve etkili
olduklarını belirtmişlerdir.
Deneklerin işsiz olanları ise yine hemşehrilerinden maddi ve manevi destek görmektedir.
Kaynaklar:
Ayata, A. (1994), “Geleneksel ve Modern Dayanışma”, Dünyada ve Türkiye’de Güncel
Sosyolojik Gelişmeler. Ankara: Sosyoloji Derneği Yayınları.
Bayhan, V. (1996) “Türkiye’de İç Göçler ve Anomik Kentleşme”, Toplum ve Göç II.
Sosyoloji Kongresi. 20-22 Kasım, Mersin.
Bayraktar, Ulaş (2001) ‘Hemşehri dernekleri ve demokratik gelişim’, İstanbul’dakiAnadolu
Bott, E. (2004) “Aile içi Roller ve Toplum Ağı” içinde çev. İhsan Sezai, Öncü Sosyologların
Kaleminden Sosyoloji, Ankara: Tekağaç.
Gökçe, Birsen (1994) “Toplumsal Değişim Sürecinde Gecekondu Ailesi”, Aile Kurultayı. 16- 18 Kasım 1994, Birinci Kitap, Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı.
Köse, Ahmet Cengizhan (1996) Yöresel Dayanışma Örgütlerinin Kentlileşme Sürecindeki Rolü
-Konya İli Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
Tekşen, Adnan (2003) Kentleşme Sürecinde Bir Tampon Mekanizma Olarak Hemşehrilik:
Ankara’daki Malatyalılar Örneği, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı (DPT).
TARİH
Tarih, uzak veya yakın geçmişte yaşamış toplumların ve onların hayatlarını etkileyip yön
veren kişilerin, oynadıkları önemli rolleri, yaşantıları boyunca sebep oldukları olayları,
yarattıkları maddî manevî kültürü, toplumlar arası ilişkileri sebep-sonuç bağlantısı içerisinde
inceleyen, analiz edip yorumlayan bir sosyal bilim dalıdır. Tarih bu inceleme, analiz ve
yorum işini kendine özgü metotlar aracılığıyla, sosyoloji, iktisat, antropoloji, felsefe, arkeoloji
vb. diğer sosyal bilim dallarının ortaya koyduğu verileri de kullanarak yapar. Böylece
toplumları, kişileri, aralarındaki ilişkileri anlamaya ve anlatmaya çalışır. Bu sebeple tarih,
yalnızca geçmişi anlamaya değil, ama geçmişin anlaşılmasından yola çıkarak geleceğe dair
perspektifler ortaya koymaya da yarar. Bu yüzden tarihi yalnızca geçmişin bilimi olarak
değerlendirmek yanıltıcı ve yanlıştır. Tarih, bazılarınca yanlış olarak, bu boyutlarıyla değil,
yalnızca geçmişteki olayların ve kişilerin kuru bir betimlemesinden ve kronolojik
sıralanmasından ibaret, geçmişin geçmişte kalan ve bugünle bir bağlantısı bulunmayan “ölü
bilgisi” olarak algılanır.Geçmişte yaşamış toplumların faaliyetleri, aralarındaki ilişkileri ve
kültürleri, çok çeşitli oldukları için tarihin de diğer bilim dalları gibi farklı ve değişik
uzmanlık alanları vardır.
Bunlardan bazıları
191
• Siyasal Tarih
• Askeri Tarih
• İktisat Tarihi
• Hukuk Tarihi • İdare Tarihi
• Sosyal Tarih
• Dinler Tarihi
• KültürTarihi
• Düşünce ve Zihniyet Tarihi • Kurumlar Tarihi
• Uluslararası İlişkiler (Diplomasi) Tarihi vb. şeklinde sıralanabilir.
Günümüzde bunlara, yakın geçmişte meydana gelmiş bir olayın, henüz yaşamakta olan canlı
şahitleriyle yüz yüze görüşmelerde onların anlattıklarına dayanan birde “Sözlü Tarih” katılmıştır.
Bunların her biri de kendi içlerinde alt uzmanlık alanlarını içlerine alırlar. Dönemlerine göre
İlkçağ Tarihi, Ortaçağ Tarihi; coğrafi konumlara göre Avrupa Tarihi, Afrika Tarihi veya
ülkelere göre Fransa Tarihi, Türkiye Tarihi, İngiltere Tarihi ABD Tarihi, Çin Tarihi;
devletlere göre Roma İmparatorluğu Tarihi, Uygur Devleti Tarihi, Bizans Tarihi, Osmanlı
Tarihi vb.
İçinde yaşadığımız şimdiki zaman, hatta henüz yaşamadığımız gelecek zaman, sandığımızdan çok
daha fazla geçmişin etkisine ve yönlendirmesine bağımlıdır.
Ülkeler kendi çıkarlarını geçmişten gelen haklarına dayanarak savunurlar. Bu sebeple tarihi
yalnızca geçmişi aydınlatmağa değil, aynı zamanda geleceği de aydınlatmağa çalışan bir
bilimsel disiplin olarak görmelidir.
İşte bütün bu tarih alanlarında çok çeşitli projeler yapılabilir. Nitekim günümüz modern
tarihçiliğinde, tarih uzmanlık alanlarının çok kompleks hale gelmesi ve genişlemesi sebebiyle,
kompleks, çok boyutlu konular, artık “disiplinler arası” bir anlayışla, projelere dayalı olarak
çalışılmakta ve yayımları yapılmaktadır.
Örnek Proje Konuları:
XIII. yüzyılda Anadolu Selçukluları’nda şehirleşme
Ortaçağ Türkiye’sinde Türk-Bizans sınırında toplumsal yapı ve yaşam
Erken OsmanIı toplumunda sosyal tabakalar
İlkçağlardan bugüne Anadolu’da kırsal yerleşim süreci (tek bir köy örneğinde)
Osmanlı çağında Anadolu ticaret yolları
Osmanlı çağında Rumeli ve Anadolu askerî sefer yolları
Tanzimat dönemi yenileşme çabalarının Osmanlı taşrasına yansımaları (tek bir il
örneğinde)
Osmanlı taşrasında ayanlar (tek bir ayan ailesi örneğinde)
Osmanlı yenileşmesinin mimari alandaki yansımaları
Yenileşme döneminde çeviri edebiyatı ve Türk edebiyatına etkileri
192
Yakın geçmişle ilgili sözlü tarih araştırmaları
TARİH PROJELERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Tarih projeleri, yukarıda belirtilen tarih alanlarından birinde, teorik veya pratik bir sorunu
aydınlatmaya yönelik projelerdir. Bu sebeple tarih projeleri, temelde geçmişte meydana
gelmiş olaylarla veya kişilerle, yahut siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamla ilgili
oldukları için, ister istemez dönemlerinin arşiv belgelerine, kronik veya ve kayiname denilen
tarih kitaplarına, dönemden kalma çeşitli mahiyette başka kitaplara ve yerine göre bugün
ayakta kalmış tarihsel yapılara, bunların kitabe (epigrafi) denilen yazıtlarına, mezar
yazıtlarına ve hatta o döneme ait sikke denilen paralara (meskukat, numizmatik) dayanmak
durumundadırlar. Tarihçinin kullanacağı temel materyaller genellikle bunlardır. Eğer modern
zamanlar tarihi söz konusuysa, bunlara, gazeteleri, dergileri, ses ve görüntü kasetlerini de
eklemelidir. Bunlar olmadan tarih yazılamaz.Projelendirilecek araştırma konusunu iyi
seçmek, ilk önce dikkat edilecek husustur.
Hem konu, hem de onunla ilgili sorun veya sorunlar çok açık, belirgin ve net olmalı, sınırları, projenin çerçevesi net bir şekilde çizilmelidir. Çünkü bu, o projenin sağlıklı bir biçimde sonuçlandırılabilmesinin temel şartıdır.
Ayrıca, projelendirilecek konunun daha önce çalışılıp çalışılmadığına da bakmalıdır. Bu
sebeple ilgili modern literatür üzerinden mutlaka bir tarama yapmak gerekir. Konu
çalışılmamışsa mesele yoktur. Şayet çalışılmışsa, boş bırakılan yanları olup olmadığına,
çözüme kavuşturulmamış problemleri bulunup bulunmadığına dikkat etmeli, eğer böyle ise, o
çalışılmış konunun aydınlatılmamış taraflarıyla ilgili projeler hazırlanabilir.
Araştırma konuşu seçildikten sonra yapılacak en önemli şey, onula ilgili hangi materyallerin bulunduğuna bakmaktır. Hakkında hiçbir materyal bulunmayan konular ne kadar orijinal, ne
kadar çekici ve gerekli olurlarsa olsunlar, projelendirilemezler. Bu takdirde o konu terk
edilmelidir.
Bu aşamalardan geçildikten sonra, araştırmanın gerekçesi çok açık ve ikna edici bir biçimde
ortaya konulmalıdır. İyi gerekçelendirilmemiş projeler, konuları ne kadar iyi seçilmiş, ne
kadar orijinal olursa olsun, kabul görmeme tehlikesiyle karşı karşıyadır.Son aşamada, projede
uygulanacak yöntemin belirlenmesi ve çok iyi anlatılması söz konusudur. Yöntemi iyi
belirlenmemiş projeler, yukarıdaki şartlar ne kadar yerine getirilirse getirilsin, kesinlikle ikna
edici olamazlar.
ÖRNEK TARİH PROJESİ RAPORU
Projenin adı:
Bir İç Anadolu Kasabasının Doğuş ve Gelişim Tarihi: Çapanoğulları ve Yozgat
Projenin Amacı:
Anadolu şehir ve kasabalarının büyük bir çoğunluğu Bizans, Selçuklu ve kısmen de Osmanlı
döneminden kalmadır. Osmanlı döneminde 18. yüzyılda bu kasabalara yepyeni iki tanesi daha
eklenmiştir: Nevşehir ve Yozgat. Nevşehir Lale Devri’nin ünlü sadrazamı Damat İbrahim
Paşa ile beraber gelişmiş ve bir şehir halini almıştır. Yozgat ise, Bozoklu Türkmen aşiretinin
Yozkat koluna mensup bir ayan ailesinin kurup kışlak olarak kullandığı 10-15 haneli küçük
193
bir köyden gelişerek şehir olmuştur. Proje bu ilginç dönüşümün nasıl bir tarihsel sürecin
ürünü olduğunu, bu sürecin açıklanmasın) hedeflemektedir.
Giriş:
Osmanlı İmparatorluğu 18. yüzyılda, iç ve dış şartlar ve gelişmelerin etkisiyle siyaset,
yönetim ve ekonomik yapısı başta olmak üzere, çok önemli bir değişim süreci içine girmiştir.
Bu değişimin etkilediği Osmanlı siyasal otoritesi yavaş yavaş taşradaki nüfuzunu, ayan
denilen hanedanlarla (bir takım nüfuzlu büyük yerel aileler) paylaşmak zorunda kalmıştır. Bu
hanedanlar, bulundukları yerlerde başlangıçta devletin vergisini tahsil etmekle görevli
voyvoda veya mütesellim denilen görevlilerdi. Fakat devlet adına vergi tahsildarlığı gibi
önemli bir konumda olmaları, onları zamanla idari ve ekonomik güç haline getirmiş ve halk
üzerinde belirli bir otorite sağlamalarına, dolayısıyla halkla devlet merkezi arasında aracı
konumuna yükselmelerine yol açmıştır. Bu da onları devlet nezdinde hatırı sayılır hale
getirmiştir. İşte Çapanoğulları da, bu sürecin bir parçası olarak, mütesellimlik ve
voyvodalıktan elde ettikleri nüfuz sayesinde bir ayan ailesi durumuna gelmişler, yaşadıkları
Yozkat köyünü (sonradan Yozgat denilmeğe başlamıştır) kendilerine merkez yaparak faaliyetlerini buradan yürütmüşlerdir. 18. yüzyıldan itibaren nüfuz ve hakimiyet alanları
genişleyince, bu köyü bir şehir yapmak için harekete geçip hakimiyetleri altındaki Kayseri,
Tokat, Sivas ve Antep gibi şehirlerden Müslüman, Ermeni ve Rum, tüccar, esnaf ve sanatkar
şehirli halkı getirip yerleştirmişlerdir. Bu halk konaklar, dükkanlar, çarşılar, çeşmeler, camiler inşa
etmişlerdir. Çapanoğulları da burada bir de saray yaptırmışlar, şehirde vakıflar kurarak önemli
kamu binaları ve hayır eserleri inşa ettirmişlerdir. Böylece Yozgat’ı zamanın modern bir Osmanlı
şehri haline getirmişlerdir.
Yöntem:
Önce Osmanlı İmparatorluğu’nda ayanlardan, bu arada Çapanoğulları ve Yozgat’tan
bahseden yazılı kaynaklar tespit edilerek taranmış ve ilgili veriler ortaya çıkarılmıştır. Bunlar
arasında Osmanlı döneminde yazılmış 18. yüzyıl kronikleri, Yozgat ve çevresinden geçen
yabancı gezginlerin günlükleri birincil bilgi kaynaklarını oluşturmuştur. Yozgat ve çevresinde gerek
Çapanoğulları, gerekse yerli ailelerin yaptırdıkları mimari yapılar, cami ve mescit
mezarlıklarındaki mezar taşları, şehir ve çevresinden yetişen önemli kişilerin yazılı eserleri tek
tek incelenerek Yozgat’ın tarihsel geçmişine dair bilgiler çıkarılmıştır. Osmanlı
döneminden kalma mezar taşlarındaki yazıtlar okunarak Yozgat’a ilk yerleşen ailelerin
kimlikleri ve aile bilgileri, mesleki dağılımları, ölüm sebepleri tespit edilmiş, aile şecereleri
ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu ailelerden günümüzde soyları devam edenlerle tek tek
temasa geçilmiş olup, aileleri ve Yozgat’ın geçmişi hakkında aile içi bilgiler elde edilmiş ve
kaynaklarla karşılaştırılıp kontrolleri sağlanmıştır.
Sonuçlar ve Tartışma:
Bütün bu çalışmalar, Çapanoğlu ailesinin bir konar göçer Türkmen ailesi olduğu, bu
ailenin, Yozkat adındaki bir Türkmen aşiretinin mensubu olarak 17. yüzyıl sonlarına
doğru, aynı adı verdikleri köyü kurup buraya yerleştikleri anlaşılmaktadır.
Ailenin ilk kurucusunun Çapar Ömer Ağa olduğu, Çapan kelimesinin bu kelimeden
türediği anlaşılmıştır. Zaman içerisinde giderek büyüyen ailenin, güçlenerek çevrede
sözünü geçirir hale geldiği, böylece Osmanlı devleti nezdinde adım duyurarak vergi
mütesellimliğini elde ettiği, bu görevi kullanarak daha da güçlenip yerel bir otorite
olduğu görülmüştür.
Çapanoğulları kurdukları köyü, kazandıkları nüfuz ve otoriteye paralel olarak giderek büyütmüşler, bazı ayrıcalıklar vaat ederek diğer vilayetlerden göçürdükleri tüccar,
194
esnaf ve sanatkar ailelerini yerleştirerek onlar aracılığıyla mamur hale getirmişler ve
bölgede işler bir ekonomik sistem yaratmışlardır.
Şehrin gelişmesine ilk büyük katkıları yapanların, Çapar Ömer Ağa’nın oğulları
Süleyman Bey, Ahmet Paşa ve onun oğlu Mustafa Bey olduğu anlaşılmaktadır. Şehir özellikle bu üçünün zamanındaki ekonomik ve bayındırlık faaliyetleriyle ilk
gelişmesini sağlamıştır.
Çapanoğulları tarafından şehre iskan edilen Türk, Ermeni ve Rum tüccar, esnaf ve sanatkarların oluşturdukları zengin ekonomik hayatın, kurulan pazar ve panayırların
özellikle şehrin sosyal ve ekonomik gelişme ve büyümesinde başat bir rol oynadığı görülmektedir.
Başta şehir merkezinde bizzat kendilerinin kurdukları vakıflar aracılığıyla inşa
ettirdikleri büyük cami ve çevresindeki dükkanlar başta olmak üzere, yaptırdıkları
diğer eserler bu gelişmenin bir sonucudur. Ayrıca halen, bazıları değişime uğramış
olsa da, yapıları mevcut diğer cami, mescit, çeşme köprü medrese, tekke ve benzeri
eserlerin de, Yozgat’a yerleşen ve zenginleşen diğer büyük ailelerin yaptırdığı benzeri
mimari eserlerin ve büyük konakların da bu küçük, ama şirin Orta Anadolu şehrinin
bir şehir haline gelmesine önemli katkıda bulunduğu meydana çıkmaktadır.
Kaynaklar: Acun, Hakkı (2005), Bozok Sancağı (Yozgat İli)‘nda Türk Mimarisi, Ankara.
Acun, Hakkı (2005), Tüm Yönleri İle Çapanoğulları ve Eserleri, Ankara.
Duygu, Süleyman (1953), Yozgat Tarihi ve Çapanoğulları, İstanbul
Ergin. A. Sakir (1994), Vakıflar ve Yozgat’ta Tarihi Vakıf Camileri, Ankara.
Koç, Yunus (1989), XVI. Yüzyılda Bir Osmanlı Sancağının Nüfus ve İskan Yapısı, Ankara.
Mert. Özcan (1980), XV7//. Ve XIX. Yüzyıllarda Çapanoğulları, Ankara.
Ocak, A. Yaşar (1973). “Milli Mücadele’de Çapanoğlu İsyanı”. Türk Kültürü Araştırmaları, sayı. VI I-X,, Ankara 1974, ss. 83-149.
Özkaya, Yücel (1977), Osmanlı İmparatorluğu’nda Ayanlık, Ankara.
Sakin, Orhan, (2004), Bozok Sancağı ve Yozgat, Ankara.
Sümer, Faruk (1974), “Bozok tarihine dair araştırmalar”, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Anma
Kitabı. Ankara.
Uzunçarşılı, İsmail H. (1974), “Çapanoğulları”, Belleten, Ankara, c. XXXVIII,
ss. 215-263.
195
VII. BÖLÜM
BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı
Milli Eğitim Bakanlığı, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin 69. maddesinde
bireyselleştirilmiş eğitim programından “özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin gelişim
özellikleri, eğitim performansları ve ihtiyaçları doğrultusunda hedeflenen amaçlara
yönelik hazırlanan ve bu bireylere verilecek destek eğitim hizmetlerini de içeren özel
eğitim programıdır.” şeklinde bahsetmiştir.
Yönetmeliğe göre programın içeriğinde;
Eğitim planında yer alan yıllık amaçlar ve öğrencinin takip alınarak belirlenen kısa
dönemli amaçlarının,
Öğrencinin alacağı destek eğitim hizmetinin türü, süresi, sıklığı ve bu hizmetin kimler tarafından nasıl sağlanacağının,
Öğretim ve değerlendirmede kullanılacak yöntem ve teknik, araç-gereç
ve eğitim materyallerinin,
Eğitim ortamına ilişkin düzenlemelerin,
Öğrencinin kişisel bilgilerin bulunması öngörülmüştür.
Neden Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı
Öğrenme Psikolojisi alanında yapılan çalışmalarda bireylerin öğrenme hızlarının aynı
olmadığını, bir konuyu herkesin aynı sürede öğrenemeyeceğini, dolayısıyla bireylerin grup
halinde eğitilmelerinin sakıncalı olduğunu göstermiştir (Hızal, 1989: 42).
Öğrenme-öğretme sürecinde bireylerin bilgi kaynağı ile etkileşimini doğrudan sağlayacak
düzenlemelerin gerekliliği çok eskilerden bugüne kadar süren görüşlerden anlaşılmıştır. Artık
öğretmeni ya da konuyu merkeze alan, her türlü bilgiyi öğretmenden bekleyen öğrencilik
anlayışından uzaklaşılmakta; artık öğretmenin rehberliğinde ve kontrolünde bireyin kendi hızı,
yeteneği, ilgi ve ihtiyaçları yönünde çaba göstermesi gereken bir program anlayışı
gerekliliğini hissettirmektedir.
Geleneksel eğitim sistemlerinde belirli yaşlardaki bireyler aynı eğitim basamağında grup
halinde eğitilmektedirler. Halbuki öğrenme bireysel bir süreçtir. Dolayısıyla aynı sınıfta
bulunan bireyler eşit zaman diliminde farklı düzeylerde öğrenmektedirler. Bu sistemde bütün
yükü ve etkinliği öğretmen göstermekte, sınıf ortalamasına uygun bir tempo içinde ders
etkinliği sürdürmektedir. Bu durum ise bazı öğrenciler için hızlı, bazı öğrenciler için yavaş,
bazı öğrenciler için sıkıcı, bazı öğrenciler içinde gereksiz olarak görülebilmektedir. Bir başka
deyişle öğretimde bireylerin bireysel ihtiyaçlarına cevap verilememekte, bir yerde öğrenciler
adeta sistem dışına doğru itilmektedirler. Bu durumda emek, zaman, ekonomik güç ve
bunların sonucu olarak insan gücü kaybına neden olmaktadır. Halbuki Bloom (1979:216)
kalıtım ve çevre etkilerinden yavaş öğrenen öğrencilerin bulunabileceğini belirterek bu
öğrencilerin de etkili bir şekilde öğrenebileceklerine; ancak bu sonuca erişebilmek için
öğrencilerin daha çok zamana, dikkate ve kaynağa gerek duyulacağını ifade etmektedir. Tüm
öğrencilerin bu özelliklere uygun olarak eğitilmeleri geleneksel eğitim sistemlerinde mümkün
196
değildir. Yapılacak iş eğitim programlarını bireyselleştirmek, yani öğretimi, bireylerin kalıtsal ve
çevresel özellikleri ile uyumlu hale getirmek, bireylere öğrenebilecekleri en uygun
ortamları oluşturmak gerektiği belirtilmektedir.
Eğitim programcıları ve psikologlar, eğitim etkinlikleri motorunun eğitilen olduğunu
belirtmekte ve bu görüşlerini şu ilkelere dayandırmaktadırlar:
Etkili ve sağlam olan bireysel öğrenmedir.
Öğrenci öğrenme süreci boyunca başarı ve başarısızlığı konusunda geribildirim almalıdır.
Çocuk öğrenme sürecinde kendi kapasitesine ve bireysel durumuna uygun olarak
özgürce ilerleyebilmelidir.
Etkili bir öğrenme olabilmesi için öğrencinin olgunluk düzeyi, becerileri ve öğrenmedeki tepkileri dikkate alınmalıdır (Hızal,1989: 44).
Bu ilkelere dayalı bireyselleştirilmiş bir öğretim sisteminin bireylerin fiziki ve sosyal
ihtiyaçlarının doyurulmasına yönelik olacağı, eğitim sonucu bireylerin yeti ve yeteneklerini en üst
seviyede gerçekleştireceği, öğrenci açısından önemli görülecek böyle bir eğitim
ortamında, öğrenme yaşantıları faaliyetlerine aktif katılacağı beklenmektedir.
Öğrencinin öğrenme düzeyini belirlemede büyük bir öneme sahip olduğuna inanılan öğrenci
niteliklerinden ilki onun bilişsel giriş davranışları, yani eldeki öğrenme ünitesi ya da
ünitelerinin öğrenilebilmesi için gerekli olduğu kabul edilen ilgili ön öğrenmelerdir. İkincisi,
öğrenci niteliği ise, onun öğrenme süreci ile ilgili duyuşsal giriş özellikleri yani yeni öğrenme
ünitesi ya da ünitelerini öğrenmeye güdülenmiş olma derecesidir. Öğretimle ilgili en önemli
değişkenin öğretim hizmetinin niteliği olduğu sanılmaktadır. Bu değişken, nelerin ve onların da
nasıl öğrenileceğini öğrenciye bildiren uyarıcıların, öğrenciye sağlanan öğrenme sürecine katılma
olanaklarının ve öğrenilenleri pekiştirme amacı ile kullanılan uyarıcıların öğrenci ihtiyaçlarına
uygunluk derecesini kapsamaktadır (Bloom, 1979:11).
MODÜLER PROGRAM YAKLAŞIMLI BEP FORMU DÜZENLEME ve ÖRNEK BEP DEĞERLENDİRME FORMLARI
Disiplin Hedef Değerlendirme (BEP) Formunun Düzenlenmesi
Disiplin Hedef Değerlendirme formu, BYF ve ÖYG eğitim programı kapsamında
gerçekleştirilecek çalışmalarda kullanılacaktır.
Öğrencilerin, mental düzeyleri belli bir bölümde olsa dahi özel yetenekleri, kişilik özellikleri vb. birçok alanda birbirinden farklılık göstermektedir. Bu durum, tematik yaklaşımla ele alınan
program içeriği başta olmak üzere, farklı performans ve hızda ürün elde edilmesine neden
olmaktadır.
Bu form, modüler programlama anlayışını temel alarak oluşturulmuştur. Bu sayede
bireyselleştirilmiş eğitim modeli yaklaşımıyla, her öğrencinin çalışma hızını ve performansını kontrol edebilmenize olanak sağlayacaktır. Öncelikle öğrencinin devam ettiği disiplin
alanında ilgi duyduğu bir konu üzerine, proje veya araştırma konusunu belirlenecektir.
197
Çalışmanın uzak hedefi, bu çalışmanın sonunda elde edilmesi düşünülen beceriyi ( davranışı)
hedeflemelidir. Daha sonra, uzak/ana hedef için öğretmen tarafından bir süre belirlenecektir.
(Örnek: Kasım 4. Hafta.) Bu, Kasım ayının 4. haftasına kadar becerinin kazandırılacağı
anlamına gelmektedir. Daha sonra uzak hedefe (ana hedef) varmada öğrenciye yardımcı
olacak kısa hedeflerin (tali hedefler) belirlenmesi gerekmektedir. Bu hedefler, ana hedefe
varmada öğrenciye yardımcı olacak becerileri kapsamaktadır. Burada dikkat edilmesi
gereken, yakın hedeflerin, uzak hedefle ilişkili ve kademeli olarak ana hedef davranışa odaklı
olmasıdır. Yakın hedefler için belirlenen sürelerin bu çalışmaları yapmaya imkân verecek
aralıklarda olmasına özen gösterilmelidir. Son olarak, her kısa hedef için belirlenen tarihlerde,
öğrencinin becerileri hangi düzeyde gerçekleştirdiği tespit edilecektir. Az, orta ve çok
biçiminde adlandırılan düzeylerden birini işaretlemek suretiyle, ilgili öğrencinin o beceriyi ne
kadar gerçekleştirdiği bulunacaktır. Elde edilen puan, toplam üst düzey puanına oranıyla
yukarıya yazılacaktır. (Örnek: Kısa hedeflerin sayısı 7 olsun. Bu hedeflerin her biri için en üst
değer 3 tür. Buna göre en üst puan 7x3=21 dir. Öğrencinin de bu değerlendirmede aldığı
performans puanı 16 olsun. Buna göre o öğrencinin performans oranı 16/21 dir.)
Aşağıda disiplin alanlarınızda kullanabileceğiniz örnek BEPler verilmiştir. Bu program
örneklerindeki, uzun hedefler, kısa hedefler ve kısa hedef sayıları ile süreleri örnek olarak
sunulmuştur. Öğrencinin ihtiyacına göre bunlar öğretmen tarafından belirlenecektir.
198
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM
(ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU
(BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
Öğrencinin Adı Soyadı: ………………………………………..
Düzenleme Tarihi:………………………………….
SPOR DİSİPLİNİ
Uzak Hedef
Beden eğitimi ve sporun kültürel yönünü kavrama.
Yakın Hedefler
1 Olimpiyat oyunlarının tarihsel gelişimini araştırma. 2.
Olimpizm düşüncesinin ne olduğunu kavrama 3 .Sporun
toplum üzerindeki etkisini değerlendirme
4…………………………………………
Uzak Hedef
……………………………………………...
Yakın Hedefler
1……………………………………………………………………
2……………………………………………………………………
3……………………………………………………………………
Uzak Hedef
……………………………………………...
Yakın Hedefler
1……………………………………………………………………
2……………………………………………………………………
3……………………………………………………………………
Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
Aralık 3. Hafta 11/12
Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3)
Kasım 2.Hafta +
Kasım 4. Hafta
+ Aralık 2. Hafta
+ Aralık 3.Hafta
+
Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
………….
Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3)
……………….….
……………...
…………………..
Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
………….
Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3)
……………….….
……………...
…………………..
199
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM
(ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU
(BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI Öğrencinin
Adı Soyadı: ……………………………………….. Düzenleme Tarihi:………………………………….
GÖRSEL SANATLAR DİSİPLİNİ
Uzak Hedef
Öğrencinin, sanatın ve sanat eserlerinin her zaman önemsenecek birer
değer olduğunu kavratabilme.
Yakın Hedefler
1. Görsel sanat eserinin tek ve özgün olduğu fikrini sorgulama 2.
Görsel sanat” ve “güzel” kavramları arasında ilişki kurabilme 3 .
Görsel sanatın bir insan başarısı olarak değerini kavrama
4 Görsel sanatın kendine özgü evrensel bir dili olduğunu kabul etme.
Uzak Hedef
……………………………………………...
Yakın Hedefler
1…………………………………………………………………………
2………………………………………………………………………..
3………………………………………………………………………..
Uzak Hedef
……………………………………………...
Yakın Hedefler
1…………………………………………………………………………
2………………………………………………………………………..
3………………………………………………………………………..
Uzak Hedefin Süresi
Aralık 1. Hafta
Yakın Hedef Süreleri
Ekim 2.Hafta
Kasım 1. Hafta
Kasım 3. Hafta
Aralık 1.Hafta
Uzak Hedefin Süresi
Yakın Hedef Süreleri
……………….….
……………...
…………………..
Uzak Hedefin Süresi
Yakın Hedef Süreleri
……………….….
……………...
…………………..
Gerçekleşme
Oranı
8 /12
Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3)
+
+
+
+
Gerçekleşme
Oranı
.…/….
Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3)
Gerçekleşme
Oranı
.…/….
Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3)
200
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM (ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
Öğrencinin
Adı Soyadı: ………………………………………..
Düzenleme Tarihi:………………………………….
İŞİTSEL SANATLAR DİSİPLİNİ
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Müzik yoluyla estetik yönünü geliştirme. Oranı
Aralık 4. Hafta 9 /12
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok 1. Estetik nesne” ve “estetik özne” kavramlarından hareketle “güzel” (1) (2) (3) kavramına ulaşma. Kasım 1.Hafta +
2. Estetik kavramlarını felsefi açıdan sorgulama. Kasım 2. Hafta +
3 . Estetiğin kapsamının sınırlarını sorgulama. Aralık 2. Hafta +
4. Estetiğin tarihî gelişimini özetleme. Aralık 4.Hafta +
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… ……………….…. (1) (2) (3) 2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
201
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM (ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
Öğrencinin
Adı Soyadı: ………………………………………..
Düzenleme Tarihi:………………………………….
DİL SANATLARI DİSİPLİNİ
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme Pandomimin evrensel dili olduğunu kavrama Oranı
Kasım 3. Hafta 9/9
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1. Beden dilinin önemini kavrama Ekim 3. Hafta + 2. Beden diline farklı kültürlerden örnekler verme Kasım 1. Hafta +
3 .Pandomimin evrensel bir tiyatro dili olduğunu fark etme Kasım 3. Hafta +
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
202
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM (ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
Öğrencinin
Adı Soyadı: ………………………………………..
Düzenleme Tarihi:………………………………….
EDEBİYAT DİSİPLİNİ
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme Ulusal ve evrensel değerlerin sanat eseri olan edebî metinlerde Oranı
zenginleşerek varlıklarını nasıl sürdürdüklerini kavratma Ocak 1. Hafta 12 /12
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1. Metinle gelenek arasında ilişki kurma Kasım 4. Hafta + 2. Edebî metnin bir sistem olduğunu örneklerle açıklama Aralık 2. Hafta +
3. Edebî metinlerin varlık nedenlerini açıklama Aralık 4. Hafta +
4. Edebî metnin organik bir birlik olduğunu örneklerle açıklar Ocak 1.Hafta +
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… ……………….…. (1) (2) (3)
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
203
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM (ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
Öğrencinin
Adı Soyadı: ………………………………………..
Düzenleme Tarihi:………………………………….
COĞRAFYA DİSİPLİNİ
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme İnsan - doğa ilişkisi çerçevesinde coğrafi sorgulama becerileri Oranı kazanma. Kasım 3. Hafta 7/12
Yakın Hedefler Gerçekleşme
Yakın Hedef Süreleri Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3)
1. Doğa ve insan etkileşimini anlamlandırma
Ekim 2.Hafta + 2. Doğa ve insan etkileşimini ortaya koymada coğrafyanın rolünü
algılama Ekim 4. Hafta + 3. Doğa-insan etkileşiminden kaynaklanan riskler hakkında
çıkarımlarda bulunma Kasım 1. Hafta
4.Doğal çevrenin insan faaliyetlerine etkilerini ve insanların doğal
çevreye uyum süreçlerini karşılıklı ilişkiler çerçevesinde analiz etme Kasım 3.Hafta + +
Uzak Hedef
Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
……………………………………………... Oranı
.…/….
Yakın Hedefler Gerçekleşme
Yakın Hedef Süreleri Düzeyi
Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… (1) (2) (3)
……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3………………………………………………………………………..
…………………..
Uzak Hedef
Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
……………………………………………... Oranı
.…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
204
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM (ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
Öğrencinin
Adı Soyadı: ………………………………………..
Düzenleme Tarihi:………………………………….
TARİH DİSİPLİNİ
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Tarihin sadece siyasi değil, ekonomik, sosyal ve kültürel alanları Oranı kapsadığını fark ettirerek hayatın içinden insanların da tarihin öznesi Ocak 1. Hafta 10 /12
olduğu bilincini kazandırma.
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1. Tarih öğrenmenin amaç ve yararlarını kavrama Kasım 2.Hafta + 2. Geçmişteki insanlar, olaylar, durumlar, toplumlar, dönemler, tarihler,
fikirler, inançlar, hareketler ve değişimler hakkındaki bilgileri kavrama Kasım 4. Hafta + ve kullanma
3 Tarihî olayların, inanışların, tutumların, süreçlerin ve durumların Aralık 3. Hafta + karakteristik özelliklerini kavrama
4 Tarihin konusunun toplumların zaman içindeki sosyal, iktisadi, siyasi, Ocak 1.Hafta + kültürel ve dini faaliyetlerinden meydana geldiğini söyleme
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
205
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM (ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
Öğrencinin
Adı Soyadı: ………………………………………..
Düzenleme Tarihi:………………………………….
MATEMATİK DİSİPLİNİ
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme Oranı
Ayrik ve ayrık olmayan olayları kavrayabilme Aralık 3. Hafta 11/12
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1. Ayrık ve ayrık olmayan olayın deneyini, örnek uzayını ve olayını Kasım 2.Hafta + belirleme
2. Ayrık ve ayrık olmayan olayları açıklama Kasım 4. Hafta +
3. Ayrık ve ayrık olmayan olayların olma olasılıklarını hesaplama. Aralık 2. Hafta +
4. Ayrık ve ayrık olmayan olaylara örnekler verme Aralık 3.Hafta +
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
206
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM (ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
Öğrencinin
Adı Soyadı: ………………………………………..
Düzenleme Tarihi:………………………………….
FİZİK DİSİPLİNİ
Uzak Hedef
Atom teorisini kavrama
Yakın Hedefler
1. Atom kavramı ile ilgili düşüncelerin zaman icinde değiştiğini fark
edebilme
2. Atomların daha da küçük parçacıklardan oluştuğunu ifade edebilme 3.
Atom-molekül modelleri ile temsil edilmis değişimlerde fiziksel ve
kimyasal olayları ayırt edebilme
4. Atomun uyarılma şekillerini bilme
Uzak Hedef
……………………………………………...
Yakın Hedefler
1…………………………………………………………………………
2………………………………………………………………………..
3………………………………………………………………………..
Uzak Hedef
……………………………………………...
Yakın Hedefler
1…………………………………………………………………………
2………………………………………………………………………..
3………………………………………………………………………..
Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
Aralık 1. Hafta 9 /12
Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) Ekim 2.Hafta +
Ekim 4. Hafta +
Kasım 2. Hafta +
Aralık 1.Hafta +
Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
.…/….
Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) ……………….….
……………...
…………………..
Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
.…/….
Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) ……………….….
……………...
…………………..
207
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM (ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
Öğrencinin
Adı Soyadı: ………………………………………..
Düzenleme Tarihi:………………………………….
BİYOLOJİ DİSİPLİNİ
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Genetik alanında temel kavramları, araştırma alanlarını, araştırma Oranı tekniklerini ve güncel uygulamaları kavrama Aralık 1. Hafta 7 /12
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1. Gen kavramı hakkında bilgi toplayarak baskın ve çekinik genleri fark Ekim 2.Hafta + edebilme
2. Genetik hastalıkların teşhis ve tedavisinde bilimsel ve teknolojik Ekim 4. Hafta + gelişmelerin etkisine örnekler verme
3. Genetik mühendisliğindeki gelişmelerin insanlık icin doğurabileceği Kasım 2. Hafta + sonuçları tahmin etme
4. Genetik mühendisliğinin günümüzdeki uygulamaları ile ilgili bilgileri Aralık 1.Hafta + özetleme ve tartışma
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… ……………….…. (1) (2) (3) 2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
208
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM (ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
Öğrencinin
Adı Soyadı: ………………………………………..
Düzenleme Tarihi:………………………………….
KİMYA DİSİPLİNİ
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme Oranı
Çözeltiyle ilgili olarak bilgi, beceri ve deneyime sahip olabilme Kasım 3. Hafta 10/12
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1.Çözeltilerde, çözücü molekülleri ile çözünen maddenin iyon veya Ekim 2.Hafta + molekülleri arasındaki etkileşimlerini açıklama.
2.Çözeltilerin nasıl seyreltileceğini ve/veya deriştirileceğini deneyle Ekim 4. Hafta + gösterebilme
3.Çözüme yönelik fikir veya fikirler üretme ve gerektiğinde çizimler Kasım 1. Hafta + üreterek bu çizimler üstünde düşünme
4.Çözünenin tane boyutu küçüldükçe çözünme hızının artacağını Kasım 3. Hafta + keşfedebilme
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… ……………….…. (1) (2) (3) 2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... .…/….
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… ……………….…. (1) (2) (3) 2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. ………………….. BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi
209
FORM DÜZENLEME CETVELİ
FORMLAR BİREYSEL YETENEKLERİ ÖZEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM (BYFP) PROGRAM (ÖYGP)
FORM-11 NİSAN
PERFORMAN DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)
FORM-12 TÜM YIL BUYUNCA
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (Eğitim Yılı Süresince Disiplin Öğretmenince Hazırlanacaktır)
FORM-13 NİSAN
PROJE DEĞERLENDİRME FORMU (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)
FORM-14 NİSAN
ÖĞRENCİ GÖZLEM KAYIT BELGESİ (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)
FORM-15 MAYIS
PERFORMAN DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)
FORM-16 MAYIS
ÖĞRENCİ GÖZLEM KAYIT BELGESİ (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)
FORM-17 MAYIS
PROJE DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)
FORM-18 TÜM YIL BUYUNCA
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (Eğitim Yılı Süresince
Disiplin Öğretmenince Hazırlanacaktır)
210
Bartın Bilim ve Sanat Merkezi Müdürlüğü EK-11
(BYF) BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM
PERFORMANS DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ
Adı Soyadı : ... .............................................. Numarası : ...
Düzenleme Tarihi : ...
Disiplin Alanı : ...
GÖREV PUANI: 210-285 Aralığı
ÖLÇÜTLER
Eleştirel Düşünme ve Yargıda Bulunma
1.Duygularını ve zevklerini sorgulama
2.Eleştirel gözle bakma
3.Kendini sorgulayabilme
TOPLAM PERFORMANS PUANI:……………/285
DERECELER
(5) (4) (3) (2) (1)
4.Kendini yetenekli gördüğü dalının, diğer dallar içindeki yerini sorgulama
5.Sonuçları önceden kestirebilme
6.Varsayım geliştirme
PUAN ……/30
Problem Çözme ve Plan Oluşturma (5) (4) (3) (2) (1)
1.Problemi tanımlama
2.Amaca uygun soru sorma
3.Bir durumun problem olup olmadığına karar verme
4.Çözüme yönelik plan yapma
5.Amaca uygun araç belirleme
6.Verileri analiz etme
7.Deney tasarlama
PUAN ……/35
Kişinin Kendini Yönetmesi ve Geliştirmesi (5) (4) (3) (2) (1)
1.Bireysel ve grup çalışmalarında sorumluluk alma
2.Çalışmalarına özen gösterme ve düzenli olma
3.Çalışmalarında zamanı verimli kullanma
4.Düşünce ve gözlemlerinde bağımsız kalmayı başarma
5.İş birliğine açık olma
6.Kendine güven duyma
7.Kendini geliştirmeye istekli olma
8.Proje hazırlamaya istekli olma
9.Çalışmalara zorlanmadan motive olma
10.Sanat/bilim eğitimine inanma
11.Sanata/bilime üst düzeyde meraklı olma
12.Sorumluluklarının farkında olma
13.Yeteneğinin/yeteneklerinin farkında olma
PUAN ……/65 212
Bilgiye Erişim ve Kullanım (5) (4) (3) (2) (1)
1.Araştırma yapmaktan zevk alma
2.Bilgi kaynaklarına ulaşma ve bu kaynaklardan en verimli şekilde yararlanma
3.Bilgiyi analiz ve sentez ederek anlamlı hale getirme
4.İlgi duyduğu konular hakkında araştırma yapma
5.Kavramları doğru ve yerinde kullanma
6.Bilimsel araştırma kriterlerini uygulama
PUAN ……/30
Bilgi ve Kavramayı Gösterme (5) (4) (3) (2) (1)
1.Gözlemleri sonucunda mantıksal çıkarımlarda bulunma
2.Neyi bilmek istediğinin farkında olma
3.Toplanan bilgilerden hareketle genellemeler yapabilme
4.Toplumun gelişiminde sanatın/bilimin yerini ve önemini fark etme
5.Sanatsal/bilimsel çalışmanın kendini ifade etme biçimi olduğunu fark etme
6.Ulusların tanınmasında sanatın/bilimin önemini kavrama
7.Kendini yetenekli gördüğü alan ile diğer alanlar arasında bağlantılar kurma
PUAN ……/35
Tasarlama, Oluşturma, Gerçekleştirme (5) (4) (3) (2) (1)
1.Çözüm üretmede sezgisel bir yaklaşım kullanma
2.Bilgi ve birikimini bilimsel/sanatsal çalışmayla ifade etme
3.Çalışmaya uygun slogan ve metin(ler) belirleme
4.Özgün tasarımlar ortaya çıkarma
5.Ürünün önemini belirtebilme
PUAN ……/25
İletişim Kurma (5) (4) (3) (2) (1)
1.Kendini ifade edebilme
2.Birebir iletişim kurabilme
3.Grup içinde iletişim kurabilme
4.Türkçeyi doğru ve güzel kullanma
5.Tartışmalara katılabilme
6.Yardımlaşmayı sevme ve gerektiğinde talep etme
PUAN ……/30
Empati Kurma (5) (4) (3) (2) (1)
1.Arkadaşlarının çalışmalarına saygı duyma.
2.Başkalarına ait çalışmaları takdir etme
3.Karşısındakinin duygularını fark edebilme
PUAN ……/15
Yaratıcı Düşünme (5) (4) (3) (2) (1)
1.Doğadan alınan objelere sanatsal/bilimsel anlam yükleme
2.Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli tekniklerle ifade etme
3.Farklı çözüm yolları önerme
4.Yeni durumlar karşısında özgün çözümler üretme
PUAN ……/20
Danışman……………………………….İMZA BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi
213
Bartın Bilim Ve Sanat Merkezi Müdürlüğü EK-12
(BYFP)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU
Öğrencinin
Adı Soyadı: ………………………………..…… Düzenleme Tarih…………………………….
Disiplin Adı: ……………………………………....….
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme Oranı
……………………………………………... ………….
3/4
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok …… (1) (2) (3)
1……………………………………………………………………… ………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme Oranı
……………………………………………... ………….
3/4
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1……………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... ………….
3/4
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1……………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi
214
Bartın Bilim Ve Sanat Merkezi Müdürlüğü EK-13
(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM
PROJE DEĞERLENDİRME FORMU
Öğrencinin Adı Soyadı: ……………………………………… Numarası:…………
Düzenleme Tarihi: ………………………….
Disiplin Alanı: ………………………….…..
YETERLİLİK
DÜZEYİ
P R O J E B E C E R İ L E R İ
1. Grup içinde görev dağılımı yapabilme
2. Problemi belirleyebilme
3. Problem ile ilgili inceleme araştırma yapabilme
4. Hazırlayacakları proje konusuna karar verebilme
5. Projenin sınırlılıklarını belirleyebilme
6. Projeye isim verebilme
7. Projenin amacını belirleyebilme
8. Kullanılacak araç-gereç ve malzemeleri belirleyebilme
9. Proje maliyetini hesaplayabilme
10. Projeye uygun plan yapabilme ve zaman çizelgesi hazırlayabilme
11. Konu ile ilgili önceden yapılmış proje örneklerini veya çalışmaları inceleme
12. Kanıtlamak istediği durumları belirleyebilme
13. Hipotezlerini kanıtlarken kullanacağı yöntem ve teknikleri belirleyebilme
14. Hipotezlerin sınanma süreçlerini ve sonuçlarını kaydedebilme
15. Projeyi plana göre gerçekleştirebilme
16. Projeyle ilgili olarak: kaynak kişiler ve öğretmeniyle iletişim kurabilme
17. Grupla uyumlu çalışabilme
18. Proje çalışmasına istekli olabilme
TOPLAM
GENEL TOPLAM /54 BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi
215
Bartın Bilim ve Sanat Merkezi Müdüğrlüğü
(BYFP) BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM EK-14
ÖĞRENCİ GÖZLEM KAYIT BELGESİ
ÖĞRENCİNİN
ADI SOYADI :……………………………………………………………………………………………………………………………………
NUMARASI :……………………………………………………………………………………………………..………………………………
DÜZENLEME TARİHİ:…………………………………………….………………………………………………………………
DİSİPLİN ADI :…………………………………………….…………………………………………………………………………………
* Bu bölüme öğrencide gözlenen bilimsel/sanatsal alanlara ait akademik davranış ve beceriler ile fark edilen yetenek alanları yazılacak.
Adı Soyadı İmza
Danışman Öğretmen BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi
216
Bartın Bilim ve Sanat Merkezi Müdürlüğü
(ÖYGP) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM EK-15
PERFORMAN DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ
ADI SOYADI : ...
NUMARASI : ... DİSİPLİN ALANI : ...
DÜZENLEME TARİHİ : ... .................................. . TOPLAM PERFORMANS PUANI:…………/220
DERECELER
SANATSAL / BİLİMSEL DAVRANIŞLAR
Çalışmalara zorlanmadan motive olabilir
Eleştirel gözle bakabilir
Kendini sorgulayabilir
Kendi yetenek dalının, diğer dallar içindeki yerini sorgulayabilir
Sonuçları önceden kestirebilir
Varsayım geliştirebilir
Problemi tanımlayabilir
Amaca uygun soru sorabilir
Bir durumun problem olup olmadığına karar verebilir
Çözüme yönelik plan yapabilir
Amaca uygun araç belirleyebilir
Verileri analiz edebilir
Çalışmalarda sorumluluk alabilir
Çalışmalarına özen gösterebilir
Çalışmalarında zamanı verimli kullanabilir
Düşünce ve gözlemlerinde bağımsız kalmayı başarabilir
İş birliğine açıktır
Kendini geliştirmeye isteklidir
Proje hazırlamaya isteklidir
Duygularını ve zevklerini sorgulayabilir
Sanat/bilim eğitimine inanır
Sanata/bilime üst düzeyde meraklıdır
217
Sorumluluklarının farkındadır
Yeteneğinin/yeteneklerinin farkındadır
Araştırma yapmaktan zevk alır
Bilgi kaynaklarına ulaşabilir
Bilgi kaynaklarından en verimli şekilde yararlanabilir
Bilgiyi analiz ve sentez ederek anlamlı hale getirebilir
İlgi duyduğu konular hakkında araştırma yapabilir
Kavramları doğru ve yerinde kullanabilir
Bilimsel araştırma kriterlerini uygulayabilir
Gözlemleri sonucunda mantıksal çıkarımlarda bulunabilir
Neyi bilmek istediğinin farkındadır
Toplanan bilgilerden hareketle genellemeler yapabilir
Sanatsal/bilimsel çalışmayla kendini ifade ettiğinin farkındadır
Kendini alanıyla diğer alanlar arasında bağlantılar kurabilir
Çözüm üretmede sezgisel bir yaklaşım kullanabilir
Bilgi ve birikimini bilimsel/sanatsal çalışmayla ifade edebilir
Özgün tasarımlar ortaya çıkarabilir
Sanatsal/bilimsel tartışmalara katılabilir
Doğadan alınan objelere sanatsal/bilimsel anlam yükleyebilir
Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli tekniklerle ifade edebilir
Farklı çözüm yolları önerebilir
Yeni durumlar karşısında özgün çözümler üretebilir
TOPLAM PUAN ……………………….
İmza
Adı Soyadı
Danışman……………………………………….
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi
218
(ÖYGP) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM EK-16
ÖĞRENCİ GÖZLEM KAYIT BELGESİ
ÖĞRENCİNİN
ADI SOYADI:……………………………………………………………………………………………………………………………………
NUMARASI:……………………………………………………………………………………………………..………………………………
DÜZENLEME TARİHİ:…………………………………………….………………………………………………………………
DİSİPLİN ADI :…………………………………………….………………………………………………………………
* Bu bölüme öğrencide gözlenen akademik/sanatsal alanlara ait davranış ve beceriler yazılacak.
ADI SOYADI
İMZA
Danışman Öğretmen BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi
219
Bartın Bilim Ve Sanat Merkezi Müdürlüğü EK-17
(ÖYG)ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
PROJE SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME FORMU
Adı Soyadı : ...
Numarası : ... Disiplin Alanı :………………………………….…….
I. PROJELERİ HAZIRLAMA 5 4 3 2 1
1. Amacını belirleyebilme
2. Uygun plan yapabilme
3. İhtiyaçları belirleyebilme
4. Grup içinde görev dağılımı yapabilme
5. Farklı kaynaklardan bilgi toplayabilme
6. Plana göre gerçekleştirebilme
7. Rolünü gerçekleştirebilme
8. Ekip çalışmasını gerçekleştirebilme
9. Çalışmasını istekli olarak gerçekleştirebilme
TOPLAM
BÖLÜM TOPLAMI
II. PROJELERİN İÇERİĞİ 5 4 3 2 1
1. Türkçeyi doğru ve düzgün yazma
2. Bilgilerin doğruluğu
3. Toplanan bilgileri analiz edebilme
4. Elde edilen bilgilerden çıkarımda bulunabilme
5. Toplanan bilgileri düzenleyebilme
6. Kritik düşünme becerisini gösterebilme
7. Yaratıcılık yeteneğini kullanabilme
TOPLAM
BÖLÜM TOPLAMI
III. SUNU YAPMA 5 4 3 2 1
1. Türkçeyi doğru ve düzgün konuşabilme
2. Sorulara cevap verebilme
3. Konuyu ilgi çekecek şekilde sunabilme
4. Sunuyu hedefe yönelik materyalle destekleyebilme
5. Sunuda akıcı bir dil ve beden dilini kullanabilme
6. Sunum sırasında öz güvene sahip olabilme
7. Sunuyu severek yapabilme
TOPLAM
BÖLÜM TOPLAMI
GENEL TOPLAM ………./ 115 Tarih:……/……./20….
Danışman………………….……………… imza
220
Bartın Bilim Ve Sanat Merkezi Müdürlüğü EK-18
(ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM
DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU
Öğrencinin
Adı Soyadı: ………………………………..…… Düzenleme Tarih…………………………….
Disiplin Adı: ……………………………………....….
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme Oranı
……………………………………………... ………….
3/4
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1……………………………………………………………………… ….………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme Oranı
……………………………………………... ………….
3/4
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1……………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme
Oranı
……………………………………………... ………….
3/4
Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme
Düzeyi
Az Orta Çok
(1) (2) (3) 1……………………………………………………………………… ……………….….
2……………………………………………………………………….. ……………...
3……………………………………………………………………….. …………………..
BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi
221
KAYNAKLAR
Boud, D. J., Individualized Instruction İn Higher Education. The İnternational
Enclopedia Of Educational Technology. UK: Wheatons Ltd, 1989
D’Hainaut, L. ve Vasamillet, C. Modular Training: Introduction. Torino: İLO Turin
Center.
Hızal, Alişan, “Programlı Öğretim Yönteminin Etkenliği. Karşılaştırmalı, Uygulamalı
Araştırma”. Ankara Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, No: 117, Ankara, 1982
İlo (İnternational Labour Organization), Mesleki Eğitim: Seçilmiş Açıklamalı
Terimler. Ankara, 1987.
Külahçı, Şadiye G, Kendi Kendine Öğretim-Programlı Öğretim, Eğitim ve Bilim,
1985.
Linda, H, And Dick, H, A Competency-Based (Individualized Instructions) Approach to The Basic Cource in a Small Public University: ( ERİC Digest No: 181518): San Antonio, U.S.A, 1979.
Öğretmen Yetiştirme Modül Serisi. Eğitim Programları Temel Kavramlar ve
Program Türleri. Özışık Ofset Matbaacılık, Ankara 1995.
Özçelik, Durmuş Ali, Eğitim Programları ve Öğretim. “Genel Öğretim Yöntemi” ÖSYM Eğitim Yayınları, İkinci Baskı No:8, Ankara, 1989.
Senemoğlu, Nuray. Gelişim Öğrenme ve Öğretim. “Kuramdan Uygulamaya”. Spot
Matbaacılık. Ankara, 1997.
Sönmez, Veysel ve Diğerleri, Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Anı Yayıncılık. Ankara,
2000.
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Öğretim Programları
TÜBİTAK Proje Rehberi 2010
Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları, 1988
Yüksek Öğretim Programları
bhsm.gov.tr/galeri/dokuman/Egitim_Arastirma_Teknikleri.ppt
http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/SBED/article/viewFile/221/216
http://fairway.ecn.purdue.edu/asee/fie95/4a2/4a22/4a22.htm
http://gwis2.circ.gwu.edu:80/~kearsley/styles.html
http://kpssdershanesi.blogcu.com/kpss-egitim-bilimleri-gorus-gelistirme
teknigi/7087858
http://sanalilkogretim.com/mod/resource/view.php?inpopup=true&id=1296
http://www.bena.com/ewinters/styles.html
http://www.oltc.edu.au/cp/04.html
www.egitim.aku.edu.tr/ogrenstil.doc
www.ozelogretim.hacettepe.edu.tr/grup3/problem.php
www.ulugbeyilkogretimokulu.k12.tr/tky/problemcoztek.ppt
222