Tregjet dhe Institucionet Financiare

BANKA QENDROREPUNIM SEMINARIK

Bartësi i lendës: Punuar nga:Prof.Fadil Govori Vehibe Imeri

BANKA QENDRORE

Hyrje

Banka Qendrore e kryen funksionin e “bankës së bankave” përmes mbajtjes dhe

udhëheqjes së evidencës për gjendjen në llogaritë e të gjitha bankave të nivelit të

dytë, si dhe të pjesëmarrësve të tjerë në tregun e parasë.

Menaxhon masën monetare përmes instrumenteve te politikes monetare dhe

vëzhgimit të rregullt të agregateve monetarë, kujdeset për kreditimin e bankave

komerciale.

Banka qendrore e percakton oferten monetare duke ndikuar ne radhe te pare

mbi bazen monetare ,ajo ndihmon ne percaktimin e faktoreve te cilet ndikojn ne

bazen monetare.

Banka qendrore eshte ajo e cila vendos se me qemas do te financoje deficitin

buxhetor ne perputhje me objektivat qe ajo synon te arrije.

2

BANKA QENDRORE

Banka Qendrore

Banka Qendrore paraqitet si themeluese, organizuese, rregulluese dhe

kontrolluese e të gjitha aktiviteteve dhe proceseve afariste, që zhvillohen dhe

kryhen në tregun e parasë. Ajo, si pushtet monetar dhe si institucion emetues,

është pjesëmarrëse kryesore në tregun e parasë. Banka Qendrore në mënyrë

autonome dhe të pavarur rregullon dhe përcakton dispozitat, mënyrën e

funksionimit dhe të afarizmit të tregut të parasë. Banka Qendrore e kryen

funksionin e “bankës së bankave” përmes mbajtjes dhe udhëheqjes së

evidencës për gjendjen në llogaritë e të gjitha bankave të nivelit të dytë, si dhe të

pjesëmarrësve të tjerë në tregun e parasë.

Roli i Bankes Qendrore

Roli i bankës qendrore mbetet i pazëvendësueshëm brenda strukturës së

sistemit financiar meqë ajo kryen funksione specifike dhe mban përgjegjësi të

madhe lidhur me ecuritë e përgjithshme ekonomike dhe financiare në vend. Ajo

menaxhon masën monetare përmes instrumenteve te politikes monetare dhe

vëzhgimit të rregullt të agregateve monetarë, kujdeset për kreditimin e bankave

komerciale.

Në efikasitetin e përdorimit të instrumenteve të politikës monetare – kreditore dhe

të politikës së këmbimeve valutore, rendësi të veçantë ka shkalla e pavarësisë

së bankës qendrore nga pushteti. Sa më e pavarur të jetë ajo në kryerjen e

funksioneve dhe detyrave, aq më vital dhe efikas do të jetë sistemi financiar dhe

ekonomia e vendit.

Banka qendrore e percakton oferten monetare duke ndikuar ne radhe te pare

mbi bazen monetare ,ajo ndihmon ne percaktimin e faktoreve te cilet ndikojn ne

bazen monetare

3

BANKA QENDRORE

Ne pergjithesi bilanci i bankes qendrore paraqet :

Aktivat

Certifikatat e arit dhe te SDR

Perfaqesojne letra me vlere te emetuara nga FMN dhe qe u jepen qeverive te

ndryshme per te mbeshtetur borxhet nderkombetare te tyre , ato kane

zevendesuar arin ne transaksionet nderkombetare . Kur thesari i shtetit terheq ar

ose SDR ai leshon certifikata qe per banken perbejne aktive dhe per thesarin

pasive

Letrat me vlere shtetrore

Banka qendrore mban nje sasi te konsiderushme te akviteve te tyre ne letrat me

vlere shtetrore kryesisht bono thesari , ato konortollohen permes blerjes dhe

shitjes te bankes ne trege te hapur.

Huat me skonto

Perfaqesojne huat qe banka qendrore u jep bankave te nivelit te dyte kryesisht

per nevoja liukiditeti ,kjo hua kontrollohet permes normes se skontos.

Valuta dhe obligacionet e huaja

Perfshijne depozitat e bankes qendrore ne valutat dhe obligacionet ne valute te

huaj.

Pasivet

Paraja ne dore

Perfaqeson parane ne dore jashte bankes qendrore e cila del ne qarkullim nga

banka qendrore .

4

BANKA QENDRORE

Depozitat bankare

Jane depozitat e bankave te nivelit te dyte te cilat perfaqesojne nje pjese te

rezervvae totale te tyre.

Depozitat shteterore dhe te huaja

Perfaqesojne depoitzat e thesarit te shtetit qe mban banka qendrore si dhe

depozitat e qeverive te huaja te bankave qendrore te huaja dhe te agjencive

nderkombetare p.sh banka boterore

Baza monetare

Baza monetare perfaqeson parane e fuqishme e cila perbehet nga paraja ne

dore qe mbahet nga publiku dhe nga rezervat qe mban sistemi bankar i nivelit te

dyte

Ekuacioni i bazes monetare

B=C+Rt (1)

Ku : B= baza monetare

C= paraja e cila mbahet ne dore nga publiku dhe

Rt= rezervat qe mbajne bankat e nivelit te dyte

Mirepo nga ky ekuacion nuk mundemi me nxerr burimet e kesaj baze , prandaj

duhet ta shfrytezojme bilancin e bankes qendrore

Ekuacionet kryesore

Rt=Arka + Depozitat bankare ne B.Q

B=C+Arka + Depozitat bankare ne B.Q (2)

5

BANKA QENDRORE

Paraja jashte bankes qendrore = Arka + C

Duke e zevendesuar kete ekuacion ne ekuacionin (1)

B=Paraj ne dore + Depozitat bankare ne B.Q

Nga ky ekuacion mund te percaktojme faktoret qe ndikojne ne bazen monetare

ku faktori me i perdorshem jane letrat me me skonto , nepermjet shitjes se

letrave me vlere dhe vlere dhe huat dhenies se huave me skonto banka qendrore

mund te rrise bazen monetare sepse rriten rezervat totale ne sistemin bankar.

Gjithashtu ulja e depoitzave te thesarit te shtetit dhe atyre te huaja rrisin parane

jashte bankes qendrore dhe ne kete menyre edhe bazen monetare.

Deficiti buxhetor dhe baza monetare

Nje faktore tjeter i rendesishem qe ndikon indirekt mbi bazen monetare eshte

edhe deficiti buxhetor

Qeveria mund ti financoj shpenzimet e veta nepermes vendosjes se tatimeve ,

marrjes se huave dhe emetimit te parase

Ne qofte se financimi behet nepermjet tatimvee baza monetare nuk ndryshon

sepse kemi vetem nje rishpnredarje te te ardhurave nga sektori privat ne ate

shteteror , edhe financimi i shnepzimeve nepermjet emetimit te obligacioneve pra

duke marr hua nga publiku jobankar nuk qon ne rritje te bazes monetare.

Finacimi nepermes emetimit te parase behet kur banak qendrore blen

obligacionet qe emeton qeveria nepermjet operacioneve te tregut te hapur

Banka qendrore eshte ajo e cila vendos se me qemas do te financoje deficitin

buxhetor ne perputhje me objektivat qe ajo synon te arrije.

Nese banka qendrore ndjek politiken e parandalimit te rritjes se normave te

niteresit ateher sipas ekonomistve kjo qon ne emetim te parase per finacim te

defitciti buxhetor.

6

BANKA QENDRORE

Konkludimi

Banka qendrore eshte ajo e cila vendos se me qemas do te financoje deficitin

buxhetor ne perputhje me objektivat qe ajo synon te arrije.

Nese banka qendrore ndjek politiken e parandalimit te rritjes se normave te

niteresit ateher sipas ekonomistve kjo qon ne emetim te parase per finacim te

defitciti buxhetor.

Referenca

Tregjet Financiare Institucionet dhe Instrumentet, Fadil Govori, 2006

7