Evropa JuglindoreRaporti i Zhvillimeve Ekonomike

Nr. 2

Njësia për Reduktimin e Varfërisë dhe Menaxhimin EkonomikRajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore

Banka Botërore 5 qershor 2012

Përmbajtja

I. EJL6 ZHVILLIMET EKONOMIKE TË KOHËVE TË FUNDIT, PERSPEKTIVA DHE SFIDAT E POLITIKAVE

II. DREJT ‘RRITJES SË ARTË’ NË EVROPËN JUGLINDORE

I. EJL6: ZHVILLIMET EKONOMIKE, PARASHIKIMET, SFIDAT: Mjedisi Global

• Ekonomia botërore vazhdon të përballet me një sërë sfidash• Çmimet e larta të naftës, • Flukse hyrëse të ulëta kapitalesh, • Konsolidimin fiskal dhe të sektorit bankar të vendeve me të ardhura

të larta• Shumica e ekonomive në zhvillim janë rimëkëmbur plotësisht

prej krizës • Por në gjysmën e dytë të 2011 u vu re një ngadalësim që krijoi

një pasiguri të madhe për të ardhmen e ekonomisë globale me rrezikun e mundshëm të përhapjes

• Fillimi i 2012 dha shenja pozitive, por maji ishte i trazuar• Rreziku i intensifikimit të krizës greke dhe përhapja më e gjerë

Prodhimi industrial global dhe importet u përmirësuan në fillim të 2012

2011M01

2011M02

2011M03

2011M04

2011M05

2011M06

2011M07

2011M08

2011M09

2011M10

2011M11

2011M12

2012M01

2012M02

2012M03

-5

0

5

10

15 Rritja në përqindje, 3m/3m saar.

Prodhimi industrial botërorProdhimi industrial i vendeve në zhvillimProdhimi industrial i vendeve me të ardhura të larta

2009M01

2009M02

2009M03

2009M04

2009M05

2009M06

2009M07

2009M08

2009M09

2009M10

2009M11

2009M12

2010M01

2010M02

2010M03

2010M04

2010M05

2010M06

2010M07

2010M08

2010M09

2010M10

2010M11

2010M12

2011M01

2011M02

2011M03

2011M04

2011M05

2011M06

2011M07

2011M08

2011M09

2011M10

2011M11

2011M12

2012M01

2012M02

2012M03

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40 Rritja në përqindje, 3m/3m saar.

Prodhimi industrial (3m/3m)

Vëllimi i importeve (3m/3m)

Por pasiguria financiare u rrit në Maj

0200400600800

1,0001,2001,4001,6001,800

Normat CDS të borxhit sovran (pike baze), Janar 2010-Maj

2012 PortugaliIrlandëSpanjëItaliBelgjikë

Zhvillimet e fundit në EJL6

• Në dallim me shumë vende në zhvillim, rimëkëmbja e rritjes së prodhimit real të EJL6 ishte e ngadaltë

• Korrektim i konsiderueshëm i ekuilibrave të jashtëm

• Por borxhet u rriten, sidomos ai publik• Tregjet e punës – një problem kritik• Tregjet e kredisë – po përmirësohen, por ngadalë• Ulja e varfërisë – e ngadaltë• Potenciale të pashfytëzuara: eksportet

Rimëkëmbja e prodhimit real në EJL6 (GDP reale e 2008=100)ALB, KOS, MKD në rrugë të mbarëBIH, MZI, SRB po zvarriten. Pse?

2008 2009 2010 201185

90

95

100

105

110

115

ALB BiH KOSMKD MZI SRB

Pjesërisht janë investimet…përveçse në Maqedoni dhe Kosovë

2008 2009 2010 201165

70

75

80

85

90

95

100

105

110

115

ALB BiH KOSMKD MZI SRB

Por edhe konsumi dhe eksportet janë të dobëta

Konsumi, 2008=100 Exportet, 2008=100

2008 2009 2010 201170

75

80

85

90

95

100

105

110

115

120

ALB BiHKOS MKDMZI SRB

2008 2009 2010 201180

90

100

110

120

130

140

150

ALB BiHKOS MKDMZI SRB

Rajoni i EJL6 është zhvendosur nga rritje e bazuar në tregti drejt asaj të bazuar në kërkesën e brendshme,

por kërkesa mbetet e ngadaltë…

2008 2009 2010 2011EJL6

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

Konsumi Investimet Eksportet neto Rritja reale e PBB

… siç reflektohet dhe në rënien e nivelit të inflacionit megjithë çmimet më të larta të energjisë

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3

2009 2010 2011 2012

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10EJL6 (mesatare)

EJL6 (mediana)

EJL6 (mesatare e ponderuar)

…me remitancat që ofrojnë një amortizator ekonomik dhe social

KOS BIH ALB EJL6 SRB MZI MKD0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

2008 2009 2010 2011

Potenciale të pashfrytëzuara të mëdha: eksportet

MKD BIH EJL6 SRB ALB MZI KOS0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

3 4 5 8

125

11

10 89

5

10

76 8

4

7

86

4

Itali Gjermani Te tjera BE EJL6 Te tjera

Por borxhi total publik dhe privat i huaj ka arritur nivele tepër të larta

MZI SRB EJL6 MKD BiH ALB KOS0

20

40

60

80

100

120

2008 2009 2010 2011 2012

…në veçanti borxhi publik (përveç Kosovës)(% of PBB)

MZI ALB SRB BiH MKD KOS0

10

20

30

40

50

60

70

2008 2009 2010 2011

Një lehtësim i jashtëm (i përkohshëm?):spredi 5 vjeçar bankave mëmë kryesore (pikë

bazë) dhe Viena 2.0

0

100

200

300

400

500

600

700

RaiffeisenErste

Unicredit

IntesaKBC

SocGen

SEBNordea

EBA's recapitalization plan announcement

LTRO1LTRO2

Depozitat në përgjithësi janë rikthyer në nivelet e parakrizës……

Dec

-05

Jun-

06

Dec

-06

Jun-

07

Dec

-07

Jun-

08

Dec

-08

Jun-

09

Dec

-09

Jun-

10

Dec

-10

Jun-

11

Dec

-11

20

40

60

80

100

120

140

160ALB BIHKOS MKDMZI SRBEJL6 total

…por jo rritja e kredisë(rritja nominale vit më vit)

Jan-07Jul-07Jan-08Jul-08Jan-09Jul-09Jan-10Jul-10Jan-11Jul-11Jan-12-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70ALBBIHKOSMKDMZISRBEJL6 median

…dhe kryesisht arsyeja është kreditë me probleme NPLs

2007:Q1

2007:Q2

2007:Q3

2007:Q4

2008:Q1

2008:Q2

2008:Q3

2008:Q4

2009:Q1

2009:Q2

2009:Q3

2009:Q4

2010:Q1

2010:Q2

2010:Q3

2010:Q4

2011:Q1

2011:Q2

2011:Q3

2011:Q4

2012:Q1

0

5

10

15

20

25

30ALBBIHKOSMKDMZISRBEJL6 median

Ndryshimet në normat e papunësisë janë shqetësuese (pikë përqindje, 2011/2008)

Macedonia, FYR Kosova-3

-2

-1

0

Shqiperi Mali i Zi BiH Serbi0123456789

Nivelet janë të larta sidomos në KOS, MKD, BIH

(normat e papunësisë)

2007 2008 2009 2010 20110

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

ALB BiH KOS MKD MZI SRBBE-10*

Një shqetësim real: Spektri i rritjes pa punësim(Ndryshimi i PBB reale dhe punësimit në EJL6

(majtas) dhe MKD (tremujore) në 2011)

SRB MKD MZI BiH-2-2-1-101122334

Rritja e PBBQ1 Q2 Q3

-1

0

1

2

3

4

5

6

Rritja e PBB

Nivelet e varfërisë janë të larta ($2.5-5 ppp)

Pas rënies së të ardhurave në 2008-9, rritja nuk ka qenë shumë në favor të të varfërve përveç

ndoshta Malit të Zi

-14

-10

-6-2

26

Ann

ual g

row

th ra

te %

1 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100Expenditure percentiles

Growth incidence 95% confidence bounds

Growth in mean Growth at median

Mean growth rate

Serbia 2009 - 2010

-40

-20

020

40A

nnua

l gro

wth

rate

%

1 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100Expenditure percentiles

Growth incidence 95% confidence bounds

Growth in mean Growth at median

Mean growth rate

Montenegro 2009-2010

-60

-40

-20

020

Ann

ual g

row

th ra

te %

1 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100Expenditure percentiles

Growth incidence 95% confidence bounds

Growth in mean Growth at median

Mean growth rate

FYR Macedonia 2009-2010

Dhe LITS sugjeron që njerëzit janë prekur seriozisht prej krizës sidomos në Serbi...

0 20 40 60 80 100

Serbia

FYROM

BiH

Kosovo

Albania

Montenegro

Source: LiTS II, 2010.

(% of adults)

How much was your HH affected by the crisis?

A great deal A fair amount Just a little Not at all

… kryesisht nga humbja e orëve të punës, humbja e punës apo mbyllja e bizneseve

0

10

20

30

40

50

60

70

BiH Kosovo Albania Serbia FYROM MontenegroSource: LiTS II, 2010.

(% of crisis-affected population )

Main crisis impact pathways

Reduction in wages or hours

Job loss or closed business

Reduced flow of remittances

Additional work undertaken

… duke detyruar njerëzit të menaxhojnë situatën kryesisht duke shkurtuar të mirat e

luksit, por edhe ushqimin

0

10

20

30

40

50

60

70

BiH Montenegro Albania Serbia Kosovo FYROMSource: LiTS II, 2010.

(% of adult population)

Main crisis coping mechanisms

Reduced consumption of luxury goods

Reduced consumption of staple foods

Stopped buying medications / postponed doctor visits

Reduced vacations

Reduced consumption of alcohol / cigarettes

Delayed utilities payments / cut TV, phone, or internet

Parashikimi për EJL6Parashikimi Global—Fundi do arrihet në 2012, rritja në

vazhdim do mbetet e dobët

2010 2011e 2012f 2013f 2014fBota 4.1 2.8 2.4 3.0 3.3

Vendet me të ardhura të larta

3.0 1.6 1.5 1.9 2.3

Vendet në zhvillim

7.3 6.2 5.3 5.9 6.0

Memo:Euro Zona 1.8 1.6 -0.3 0.7 1.4

Rritja e PBB reale (në përqindje)

Parashikimi: Rritja e EJL6 do arrijë pikën më të ulët në 2012, në 1% përpara se të fillojë rimëkëmbjen në

2.6% në 2013Rritja reale e PBB growth (%)

2012 2013

ALB 1.6 2.5

BIH 0.5 1.5

KOS 4.0 4.1

MK 2.0 3.2

MZI 0.5 1.5

SRB 0.5 3.0

EJL6 1.1 2.6

Sfidat kryesore të politikave në 2012-13: Fiskali dhe Borxhi Publik

• Rritje më e ulët në 2012• Performancë e dobët e të ardhurave• Niveli i borxhit publik dhe dinamika MZI, SRB, ALB• Pagat dhe pensionet (sidomos ne BIH)• Disiplina financiare dhe pagesat e prapambetura të

sektorit publik (MZI, ALB, MKD) • Zgjedhjet në SRB, MZI (2012) dhe MKD, ALB (2013)

Çështje specifike fiskale: Pagesat e prapambetura dhe Garancitë

• Pagesat e prapambetura janë shfaqur në EJL6• Sektori privat (MZI, ALB, MKD)• Sektori publik (ALB, MKD); Bashkitë(MZI)

• Një kombinim i administrimit të dobët të të ardhurave, kontrollit të financave të bashkive, të kontrollit të angazhimeve, shtrëngimit të kredisë

• Garancitë shtetërore – të rëndësishme në disa vende (p.sh., MZI, SRB)

Indeksi i PBB reale për frymë (Evropa Veriore dhe Kontinentale = 100)

19951996

19971998

19992000

20012002

20032004

20052006

20072008

20092010

0

5

10

15

20

25

BE11, EJL6 dhe partneriteti lindor

EU11 SEEEastern Partnership

II. Arsye për optimizëm: Drejt “rritjes së artë”

– Vendet e EJL6 janë duke u integruar më shumë me Evropën Perëndimore dhe pjesën tjetër të botës

– Vendet e EJL6 kanë rritur konsiderueshëm tregtinë e jashtme dhe sofistikimin e tregtisë

– “Makina e konvergjencës” evropiane – zvogëlim i të ardhurave për frymë me Evropën Perëndimore

– është e mundur për EJL6, por pas reformave strukturore– Por plakja dhe tkurrja e forcës punëtore është një sfidë e

rëndësishme– Përfitimi nga flukset tregtare dhe financiare– EJL6 janë duke u afruar, por inovacioni dhe Kërkim&Zhvillimi

mbeten të kufizuara– Reformimi i tregjeve të punës dhe qeverisë —sfida të rëndësishme

Përmbledhje dhe Axhenda e Politikave

• 2012 – Vit i vështirë; rreziku i përhapjes

• Sfidat afatshkurtra: Fiskali, Financiar, dhe Social – Borxhi publik, pagesat e prapambetura dhe garancitë, financiare –

tregu i kredisë, papunësia dhe varfëria

• Sfidat afatgjata: Reformimi i tregjeve të punës dhe i sektorit publik

• Reformat e EJL6 të lidhura ngushtë me të ardhmen evropiane