C CHE TO CHC QUAN L CHAT THAI RAN O TH

Chng 15: BI CHN LP HP V SINH

15.1 GII THIUV khng c qun l v kim sot rc nhng bi rc h:(1) lm pht sinh nc rc v kh (c gi l nc r r v kh bi rc) c th lm nhim mi trng, (2) c xem l ni sinh sn ca cc ng vt v vi sinh vt gy bnh

Ngoi ra , nu chn lp m khng c kim sot, cht thi rn cng s gy ra nhiu nguy c khc i vi sc kho cng ng v i vi mi trng. V cng ngh tng i n gin kh linh hot, chn lp hp v sinh c ngha l chn lp cht thi rn kh kim sot, c xem l phng php qun l vic thi b cht thi rt ph hp i vi cc nc ang pht trin. Chn lp hp v sinh gip hn ch s tip xc ca con ngi v mi trng vi cc nh hng c hi ca cht thi rn b b trn mt t.Thng qua chn lp hp v sinh, cht thi c tp trung vo 1 khu vc c thit k cn thn sao cho s tip xc gia cht thi v mi trng gim ng k.Nh vy, cho php kim sot cht ch nc r r v kh bi rc, v gii hn kh nng tip xc ca cc sinh vt truyn bnh( v d nh loi gm nhm, rui) vi cht thi [1-3]. Tuy nhin, hot ng chn lp hp v sinh nn c thc hin cng lc vi chin lc qun l cht thi rn hin i khc, ch trng gim bt lng rc thi, ti ch rc thi v pht trin bn vng .Hin nay tin hnh v hot ng chn lp hp v sinh cc nc ang pht trin gp nhiu kh khn nghim trng do thiu ti liu chuyn mn ng tin cy dnh ring cho hon cnh c th ca cc nc ny cng nh vn u t khng ngun nhn lc c y kin thc chuyn mn.Trong chng ny, tc gi c gng h tr mt phn kin thc chuyn mn bng cch a ra cc l gii m t v cc cng ngh v quy trnh c thc t chng minh l thch hp. Chng ny cng l gii nhng nguyn tc c bn v hng dn cch thc p dng cng ngh vo thc t.Chng sch cung cp mt ti liu c bn thit k v tin hnh mt bi chn lp hp v sinh y cc c im k thut.Trong ch trng n cc cng ngh v cc hot ng vn hnh c bn c th thc hin c v thch hp vi cc iu kin cc nc ang pht trin.Tt c vn nu ra y khi qut cho php chng va ph hp vi nhng iu kin cng nghip ho cao c th thy cc thnh ph ln, cng nh iu kin cng nghip ho thp hn cc khu dn c nh v ln.

15.2 NHNG NGUYN TC C BN15.2.1 nh ngha:

Tt c cc nh ngha bi chn lp hp v sinh(sanitary landfill) u ni s tch ring rc khi mi trng cho n khi rc khng cn c hi thng qua cc qu trnh sinh hc , ha hc, v vt l t nhin.S khc nhau ch yu gia cc nh ngha khc nhau l mc v phng php c s dng tch ring rc thi, cng nh l cc yu cu trong quan trc v ng ca bi chn lp v bo dng bi rc sau thi gian hot ng chn lp. cc nc cng nghip mc cch ly yu cu hon ton hn so vi cc nc ang pht trin. V d nhin, nu cc nc ang pht trin mun tch ring rc thi hon ton hn s cn nhng bin php phc tp v tn km

tr thnh bi chn lp hp v sinh, bi rc phi tho mn 3 iu kin tng qut nhng c bn sau:

Rc trong bi phi c m nn

Hng ngy rc phi c che ph( bng t hoc cc vt liu khc) trnh khng b mi trng bn ngoi nh hng.

Kim sot v ngn nga nhng tc ng xu n sc kho cng ng v mi trng( chng hn nh mi , lm ngun nc cp b nhim)

Tuy nhin, cc nc ang pht trin ,nu i hi bi chn lp hp v sinh phi tho mn ht cc yu cu chi tit trn c th khng thc t v mt k tht cng nh kinh t. Bi vy, mc tiu ngn hn l p ng n mc ti a c th nhng yu cu quan trng trong iu kin kinh t v ti chnh cho php. Mc tiu di hn l dn dn tho mn ht tt c cc yu cu c th trong thit k v trong iu kin vn hnh. Ch n khi bi chn lp tho mn ht yu cu c th th, cc li ch ca bi chn lp hp v sinh mi c th thy r.Trong yu cu quan trng nht l ngn chn nhng tc ng xu n sc kho cng ng v mi trng. Nhng vn v thit k c bn v hot ng vn hnh bi chn lp hp v sinh th hin thng qua cc tc ng ra bn ngoi bi chn lp v qua vic p ng 3 yu cu c bn c minh ho trong hnh 15-1

Hnh 15-1. Schematic diagram of basic aspects of a sanitary landfill15.2.2 Quy hoch bi chn lp

Trong chng ny, quy hoch l tp hp cc thng tin v loi , khi lng , t l pht sinh , v tnh cht ca cht thi c cho php chn lp bi chn lp.Thu thp cc thng tin ny l iu kin tin quyt c c s thit k v pht trin mt bi chn lp mt cch c hiu qu v c hiu lc.V d nh c kin thc v cc thnh phn rc thi d kin s c chn lp bi chn lp, s gip nhn thc c kh nng c th thc hin c vic ti sinh v ti s dng mt s thnh phn rc thi nht nh.Tht ra nn lu rng gi thit t ra y l gii php gim bt lng rc thi v ti ch rc thi l cc la chn c a thch hn , v chn lp ch thc hin khi 2 bin php va nu ra khng thc hin c v chn lp c d kin l gii php dnh chn lp nhng cht thi cn li sau khi thu hi, ti sinh v ti ch.

15.3 Cc qu trnh din ra trong bi chn lp:

Cc qu trnh vt l ,ha hc v sinh hc s c ni n trong phn ny.Trong 3 qu trnh , qu trnh sinh hc c l l quan trng nht .Tuy nhin qu trnh sinh hc li chu nh hng rt ln bi cc qu trnh vt l v ho hc.Trong phn cui cng ca phn ny s bn thm mt s h qu ca c 3 loi qu trnh

15.3.1 Qu trnh vt l - physical :Ni chung , nhng phn ng quan trng trong bi chn lp thng thuc 1 trong 3 dng chnh sau:nn p (compaction hay compression) , phn r (dissolution) , v bm ht b mt (sorption) . Bi hin tng st ln (settlement) lun i km vi nn p , nn hai hin tng ny thng c ni chung vi nhau . Tng t , hin tng phn r v di chuyn n ni khc cng c nhng lin quan cht ch nhau, mc d mi quan h chng khng cng mt mc nh hin tng nn p v st ln . Ni chung tt c nhng thnh phn trong bi chn lp u b chi phi bi 3 hin tng ni trn .

Nn p l hin tng din ra lin tc bt u bi 1 phng tin m nn, v gim kch thc ca cc phn t, v vn tip tc sau khi rc nm trong bi chn lp. Rc tip tc b nn l do ti trng ca rc v do trng lng ca lp t che ph. m nn t v nhng ht nh khc phn no c tc dng c kt do s p co ca t lm gim h s rng (Kehew 1998). Kt qu cui cng ca hin tng nn p l s st ln ca bi chn lp hon thnh .Hin tng st ln ny l hin tng st ln vt l, xy ra bn cnh hin tng st ln khc b gy ra bi nhng loi phn ng khc( v d nh do s mt mt khi lng v cc phn ng ho hc v sinh hc.

Lng nc xm nhp vo bi chn lp ng mt vai tr rt quan trng trong nhng phn ng vt l. Nc l mi trng phn r nhng cht c th ho tan trong nc v gip vn chuyn nhng cht khng phn ng. Nhng cht khng phn ng bao gm c nhng ht v sinh v hu sinh. Kch thc ht thay i t kch thc siu hin vi trong cht keo n c tic din vi milimt.

Trong mt bi chn lp tiu biu, cht thi rn vi a dng cc thnh phn v cc kch thc ht to ra nhng iu kin cho php qu trnh bm ht b mt din ra trong quy m rng, s bm ht b mt hay cn gi l qu trnh hp ph c hiu l s gn cc phn t ln mt b mt. L mt hin tng vt l, bm ht b mt l mt trong nhng qu trnh quan trng bi v n gi c nh li nhng cht hu c v v c c kh nng gy ra nhng tc ng c hi nu thot ra mi trng bn ngoi. Trong , n gi vai tr rt ln gip ngn chn cc ngun gy bnh (viruses) v nhng mm bnh (pathogens) cng nh mt s cht ho hc. Tuy nhin, hp ph c mt s hn ch nht nh, mt trong nhng hn ch l vn lu gi cht b hp ph bao lu. C mt hoc vi nhn t c th lm thay i thi gian lu gi cht hp ph. V d nh cc qu trnh phn hu sinh hc v ho hc xy ra ni din ra hin tng bm ht b mt.

Hp th (absorption) l mt hin tng vt l khc xy ra trong bi chn lp. N rt quan trng v qu trnh hp th gi li nhng cht nhim ho tan bng cch gi nc, cht vn chuyn nhng cht nhim v nhng ht l lng ra khi bi chn lp. Qa trnh hp th l qu trnh cc cht c ly i thng qua hin tng mao dn. Kh nng hp th ca rc thi th trong bi chn lp phn ln l do hm lng cenllulose c trong chng. Tuy nhin, cn phi hiu rng, tr khi bi chn lp c xy dng trn bi t kh cn, tt c cc bi chn lp cui cng tt c cc cht c th hp th cht khc trong bi chn lp u tr nn bo ho. Nh vy, s hp th ch c xem l mt cch tr hon tm thi khi khng mong mun cc cht nhim thot ra bn ngoi.

15.3.2 Qu trnh ho hc :xi ho l mt trong hai dng phn ng ho hc ch yu trong bi chn lp. D nhin, mc phn ng xi ho rt hn ch, bi v nhng phn ng ny ph thuc vo s hin din ca xi gi li trong bi chn lp khi xy dng v vn hnh bi chn lp. Trong qu trnh xi ho , kim loi st l thnh phn c kh nng b nh hng nhiu nht.

Dng phn ng ho hc th hai ch yu bao gm nhng phn ng xy ra do s c mt ca cc acid hu c v cacbon dioxide ( CO2 ) ho tan trong nc, c tng hp t cc qu trnh sinh hc. Phn ng vi cc acid hu c v cacbon dioxide ho tan thng l cc phn ng ca kim loi v cc hp cht ca kim loi vi cc acid. Sn phm ca nhng phn ng ny phn ln l ion kim loi v mui tn ti trong nc r r ca bi chn lp. Nhng acid gy ra s ho tan v t y gii phng ra cc cht tr thnh ngun gy nhim. S ho tan cacbon dioxide lm gim cht lng nc , c bit khi c mt ca Ca v Mg.

15.3.3 Cc qu trnh sinh hc: ngha quan trng ca cc phn ng sinh hc trong bi chn lp l nh vo hai kt qu nh sau ca cc phn ng.

n nh thnh phn cht hu c c trong rc thi v nh vy s loi tr kh nng gy nh hng ca chng.

Chuyn ho phn ln cc cht c cha cabon v protein thnh kh, cho php gim bt ng k khi lng v th tch thnh phn hu c.

im th hai, cn phi nh rng mt phn cc nguyn t dinh dng trong cht thi c chuyn ho thnh cht nguyn sinh ca vi khun (microbial protoplasm). Sau cng , khi vi khun cht i cht nguyn sinh ny s b phn hu v do vy n l mt ngun d tr cho s phn hu trong tng lai.

Thnh phn hu c d phn hu trong MSW gm loi thnh phn cht thi c trong bi chn lp c kh nng b phn hu sinh hc. Chng bao gm rc thc phm , giy , v sn phm ca giy, v cc loi si t nhin ( bao gm si c ngun gc ng vt hoc thc vt). S phn hu sinh hc c th xy ra trong tnh trng hiu kh hoc k kh. C hai qu trnh hiu kh v k kh thng din ra tun t trc sau trong mt bi chn lp, trong qu trnh phn hu hiu kh xy ra trc qu trnh phn hu k kh. Mc d c hai qu trnh phn hu sinh hc ny u quan trng , nhng phn hu k kh gy ra nhng nh hng ln hn v lu di hn th hin thng qua c trng bi chn lp.

15.3.3.1 S phn hu hiu kh- Aerobic decomposition :Phn ln qu trnh phn hu xy ra ngay sau khi rc c chn l hiu kh .Tnh trng hiu kh tip din cho n khi tt c oxi trong cc khe h gia cc ht khng cn na. Giai on hiu kh din ra tng i ngn v ph thuc vo m nn cht thi, cng nh ph thuc vo m v m chim ch ca khng kh trong cc khe h ca ht.Vi khun hot ng trong sut giai on ny bao gm vsv hiu kh bt buc v mt s vsv hiu kh tu nghi.

Bi v nhng sn phm c bn cui cng ca qu trnh phn hu hiu kh sinh hc l tro ,CO2 v H2O, tc ng c hi cho mi trng trong sut giai on phn hu hiu kh l rt nh.V mc d nhng sn phm phn hu trung gian c th bay hi, v kh nng gy nhim thng thp.

15.3.3.2 S phn hu k kh- Anaerobic decomposition :Bi v ngun oxy trong bi chn lp sm cn kit, hu ht cht hu c d phn hu cui cng s b phn hu k kh.Qu trnh phn hu k kh sinh hc tng t nh qu trnh phn hu k kh bn thi .Cc vi khun tham gia vo qu trnh phn hu k kh bao gm : vi khun k kh tu nghi v vi khun k kh bt buc.

Khng may, nhng sn phm phn hu k kh c th gy ra tc ng bt li vo mi trng nu khng c bin php qun l chng mt cch cn thn . Nhng sn phm phn hu c th phn loi thnh hai nhm chnh: nhng acid hu c d bay hi v kh .Hu ht nhng acid c mi kh chu v cc acid bo mch ngn . Ngoi nhng phn ng ha hc vi nhng thnh phn khc acid cn l c cht cho vi khun cho vi khun to ra kh mthane.

Hai kh ch yu sinh ra l kh mthan ( CH4 ) v CO2 . Nhng kh dng vt l hydrogen sulphide ( H2S ) ,hydrogen ( H2 ) v nitrogen ( N2 ) .Vn pht sinh kh bi rc , qun l v thu hi chng trong bi chn lp c tho lun trong phn khc ca chng ny.

15.3.3.3 Nhng nhn t mi trng - Environmental factors : Bn cht, tc , v mc ca cc qu trnh phn hu sinh hc trong bi chn lp b nh hng ln bi nhng nhn t mi trng c nh hng ln tt c cc hot ng ca vsv . Bn cht ca qu trnh phn hu sinh hc quyt nh bn cht ca nhng sn phm ca qu trnh phn hu trong nhng thng s , tc phn hu quyt nh khong thi gian cn thit phi gim st bi chn lp sau khi chm dt hot ng v thi gian cn thit qu trnh phn hu n nh hon ton trc khi a bi chn lp hon thnh vo s dng li cho d mc ch s dng li l cho gii tr, lm nng nghip, xy dng hoc nhng mc ch khc.

Mt trong nhng cch thc nh hng ca qu trnh phn hu n vic s dng li bi chn lp hon tt l thng qua nhng nh hng ca n trn tc v mc st ln (gim cao) , trong st ln l cn tr ch yu trong vic s dng li bi chn lp hon tt. S st ln s tip tc cho n khi s phn hu sinh hc bn trong bi chn lp xy ra hon ton. V vy, tc phn hu cng cao v tr xy dng bi chn lp cng sm c s dng li. Rt nhiu cc nghin cu l thuyt v thc nghim c tin hnh t hn 5-10 nm qua y nhanh s phn hy sinh hc ca cht thi bn trong bi chn lp.

Nhng nhn t chnh nh hng n s phn hu trong bi chn lp thng thng l m , nhit , v hm lng cht dinh dng cho vi khun tiu th v bn ca cht thi trc s tn cng ca vi khun . Nu m 55% - 60% hoc thp hn , n s tr thnh yu t hn ch s phn hu trong bi chn lp , bi v hot ng ca vi khun b c ch tng dn khi m ri xung thp hn mc 55%.Trn thc t, hot ng ca vsv dng hn khi m 12% vy.V vy,c th hiu rng qu trnh phn hu dn ra rt chm trong nhng bi chn lp xy dng vng kh cn .

Hot ng ca a s cc vi khun tng khi nhit tng ti gii hn l 400C . i vi mt vi lai vi khun gii hn trn ca nhit thm ch khong t 550C-650C .Bi v nhit trong nhng vng nhit i th thun li hn, qu trnh phn hu cht thi din ra trong nhng khu vc ny c th ni l nhanh hn v mc cao hn.

Ni v cht dinh dng , loi rc no c c tnh cha nhiu cht d b phn hu c th xem l l tng v mt sinh hc. Rc d phn hu bao gm nhng loi rc nh rc vn mu xanh ( green crop debris ) , rc t vic chun b thc phm ( food preparation waste ) , rc ch , phn ca ngi v ng vt .Rt d tm thy cc hn hp vt liu phn hu l tng nhng nc ang pht trin trong khu vc nhit i m.

15.3.4 Khi lng ring cht thi trong bi chn lp v s st ln

15.3.4.1 Khi lng ring - Density :Cc thng tin v khi lng ring ca rc th c tho lun trong phn khc ca ti liu.Trong cc yu t nh hng hoc quyt nh khi lng ring ca cht thi trong bi chn lp ( y dng t in-place ngha l khi lng ring ca rc sau khi c xung v m nn trong bi chn lp ) gm c thnh phn cu to ca rc v nhng quy trnh vn hnh. Din tin st ln ca ton b khi chn lp xy ra nh l nhng h qu ca s phn hu v do ti trng cht thi nng xung.

Do nh hng ca s st ln , khi lng ring ca cht thi lin tc gia tng . Trong mt bi chn lp vn hnh theo ng kch thc cht thi v tr tng i su c th c khi lng ring mc 900 kg/m3 trong khi i vi bi chn lp c m nn s si th khong 300 kg/m3 M , phm vi khi lng ring thng thng ca cht thi ngay sau khi va m nn xong khong 475-712kg/m3 [31].15.3.4.2 S st ln - Settlement :S st ln c biu hin bi vic lm gim th tch khi rc v theo sau l lm gim bt cao .Vi nhiu l do cao khng gim ng u trn khp bi chn lp..S st ln khng u c th l nhng cn tr nghim trng trong vic s dng li bi chn lp hon thnh v chc chn, thnh phn hu c cng nhiu bi chn lp cng su th st ln cng ln tc st ln ph thuc phn ln vo s phn hu rc vo nhng yu t nh hng n s phn hu.

Bi v nhng yu t nh hng n s phn hu lun thay i v v c nhiu khc bit rt ln gia nhng quy trnhh vn hnh bi chn lp hp v sinh nn khng c g ngc nhin khi st ln trn thc t v st ln trong bo co c s khc nhau rt ln trong ton b qu trnh st ln , thng khong 90% xy ra trong sut nm u tin [31]. nhng vng kh cn , s st ln c th ch 3% sau 3 nm hot ng , trong khi vng cn nhit i c th ti a n 20% sau nm u tin [32]. Lu rng mc d vi cht thi rn c khi lng ring ban u bng hoc ln hn 1060kg/m3 l khng c s st ln vt l no c th xy ra nhng v mt l thuyt, s st ln vn c th xy ra n 40% v s phn hu rc tuy nhin vi cht thi rn c khi lng ring dao ng t 650-1200kg/m3 tc st ln o c hng nm khong 0.55- 4.7%.15.4 Cc loi cht thi rn :

15.4.1 Tm quan trng khi phn loi cht thi :Loi CTR s c a n chn lp l iu quan trng cn xem xt khi thit k mt bi chnlp hp v sinh. Nhn chung, cc bi chn lp hp v sinh c xem l bi rc dng chn lp tt c cc loi cht thi bt ngun t khu vc dn c, khu thng mi v khu cng nghip. Khi lng v c tnh ca cht thi rn xc nh phng thc vn hnh chung ca bi chn lp.Hn na, loi cht thi v thnh phn cht thi chn trong chn lp gy nh hng n lu lng v thnh phn ca nc r r v cc cht kh sinh ra trong chn lp. Ngoi ra cn lu rng loi cht thi rn chn lp cn tim n nhng nguy c v nhng mi nguy him n cuc sng cng ng bt ngun t tnh n mn, cc c tnh nguy him hay cc c tnh nguy hi khc t mt loi cht thi c th no

15.4.2 Nhng cht thi c chp nhn trong bi chn lp :Hu ht nhng cht thi rn c pht sinh ra nhng khu dn c, khu thng mi, khu cng nghip v nng nghip u c th chn lp vo bi chn lp hp v sinh c thit k hin i m khng gy nguy him trc tip hay gin tip n cuc sng tt p ca cng ng v cht lng mi trng.

thun tin khi trch dn, tham kho, nhng cht thi nh va nh ngha trn c xem nh l chp nhn c trong bi chn lp. Tri li, nhiu loi cht thi trong qu trnh sn xut cng nghip( khng phi nhng cht thi pht sinh trong cc vn phng ca cc nh my cng nghip) khng nn thi ra bi chn lp hp v sinh m nn thi b trong nhng bi chn lp thit k c bit. Nhng cht thi ny c xem nh lnhng cht thi khng c chp nhn trong bi chn lp. Nhng cht thi khng c chp nhn trong bi chn lp ny nn c nh gi mt cch c bit c lng nhng ri ro c th khi thi b chng. Thng thng, nhng dng cht thi trn c nhng loi phng tin bi b sn c c thit k c bit s l chng, v nh vy chng ch nn a n bi b nhng phng tin ny. Mt ngoi l c th cho php chn lp nhng cht thi c bit vo bi chn lp hp v sinh khi cht thi th hin l ph hp vi bi chn lp c sn hoc vi bi chn lp c cng sut thit k c ci tin phhp v c nhng c tnh ho sinh thch hp .

Khng may mn l nhng quc gia ang pht trin, s phn loi cht thi thnh 2 loi : loi c th chp nhn c v khng th chp nhn c th khng thc hin c, v thm ch trong mt tng li gn s phn loi cng khng chc c th thc hin c. nhng nc ang pht trin, thc t thng thng l bi chn lp c th kim sot mt mc no th phi chp nhn chn lp tt c cc loi cht thi khng tr loi no. Hot ng mnh m chuyn rc thi t bi rc h vo bi chn lp c s kim sot l i din cho bc tin b vt bc, vt qua cc phng thc bi b cht thi ba bi hin nay cn tn ti.

Nhng cht thi rn c tch nc (ngha l bn thi hay cn gi l cht rn sinh hc) t nh my s l nc thi sinh hot v nh my s l nc cp (ngoi tr bn ti cha qua mt qu trnh s l s b no) c th c xem nh l nhng dng cht thi c th chp nhn c bi chn lp.

15.4.3 Cht thi khng chp nhn trong bi chn lp

Mt cch l tng, quyt nh cht thi no c cho l khng th chp nhn v khng cho php chn lp trong bi chn lp hp v sinh, phi c a ra trong sut qu trnh quy hoch bi chn lp, v quyt nh n nn c tin hnh kt hp gia nhng c quan ca nh nc chu trch nhim chung v nhng ngi iu hnh v thit k nhng bi chn lp, v cng nn xem xt n kt qu kho st nhng ngun cht thi c s lng ln (ngun rc thi cng nghip). V khi lng v c tnh ca chng. Nhng cht thi khng c chp nhn trong bi chn lp nn c nh ngha r rng trong cc bng quy hoch pht trin bi chn lp v nhng ngi thng xuyn s dng bi chn lp nn c cung cp mt danh sch cc loi cht thi loi ny.Tiu ch c t ra quyt nh th no l chp nhn c v nh th no l khng chp nhn c nn bao gm tnh cht a cht thu vn ca ni xy dng bi rc, nhng c tnh ho hc v sinh hc ca cht thi, tnh sn c ca nhng phng n thay th chn lp, ti s dng hoc ti ch khc, nhng ri ro i vi mi trng, nguy c nh hng n sc kho v s an ton i vi nhng ngi lm cng vic vn hnh qun l v i vi cng ng

Nhng loi cht thi phi c s ng c bit ca cc c quan c chc nng mi c php chn lp trong bi chn lp bao gm nhng loi cht thi chnh thc c xc nh l nguy hi hay nhng cht thi cha nhng cht liu c xc nh l nguy hi, v d nh cht thi y t, cht lng v cht bn st, bn thi vi m t do ( cho php tch nc lm kh t nhin khng cn xc tc), cht d chy hoc d bay hi, phn ng vt ti, bn ti v bn trong b t hoi, cht thi trong sn xut cng nghip. Cn lu rng mt s cht thi t ng vt c th b nhim khun v chng cha nhng sinh vt gy bnh ng vt c th ly nhim cho ngi.

C quan bo v mi trng M (USEPA) cng b mt nh ngha v cht thi nguy hi ( hazardous wastes ) thch hp cho c nhng quc gia cng nghip v ang pht trin. Theo nh ngha ny, mt cht thi c cho l nguy hi nu n gy ra nhng nh hng nguy him tim n hoc nhn thy c rt ng k lm nh hng n cuc sng con ngi hoc cc sinh vt sng, do bi: cht thi khng phn hu hoc tn lu lu di trong t nhin, chng c th chng to qa mc bnh thng v mt sinh hc, chng c th gy cht ngi hay ngc li c th gy ra nhng nh hng tch lu c hi [4].15.4.4 Nhng loi cht thi c bit :C nhiu loi cht thi thng c gi l cht thi c bit nhng gii thiu v tho lun chng hai.Trong , nhng cht thi nh rc thi y t (d b nhim khun), v nhng dng bn thi khc nhau thng c pht sinh v c chn lp ti chn lp ti cc quc gia ang pht trin, do nn c ch c bit. Khi lng cht thi c bit cn li khc s c gim thiu mt cch ng k thng qua nhng hot ng nht rc v ti ch trn quy m ln nhng nc ang pht trin. Mt s loi cht thi ny bao gm nhng cht thi cc cng ty, nhng rc thi trong xy dng, hoc ph hu nh ca, phn ng vt hoc xc ng vt.

15.5 Khi lng v thnh phn cht thi

Do vic qun l v quy hoch qun l cht thi rn ng mc ph thuc vo mc chnh xc v mc c trng ca nhng d li v t l pht sinh v thnh phn cht thi rn nn phi c mt chng trnh xc nh tnh cht ca cht thi chnh xc v ng tin cy. Tuy nhin, khng may cho cc nh qun l quy hoch cng nh cc nh qun l chuyn mn, khi lng v thnh phn cht thi rn khng ch khc nhau gia cc nc m cn gia cc thnh ph, v thm ch gia cc cng ng trong mt thnh ph [5,6].Cc quy trnh o lng, tnh ton khi lng, thnh phn v tnh cht cht thi c trnh by trong chng bn.

Kehew, A. E. (1998). a cht hc cho K s xy dng v cn b k thut mi trng, P. M. H. Trnh Vn Cng, Phm Hu S, Nguyn Uyn, translator, Nh xut bn Gio dc.

15.6 LA CHN V TR BI CHN LP15.6.1.Gii thiu :

a im v nhng c im ca v tr xy dng BCL s quyt nh mc v tnh cht ca cc tc ng ca mt bi chn lp hp v sinh ln sc kho cng ng v cht lng ngun ti nguyn nc, khng kh, v t xung quanh.Cc tc ng c hi c th hn ch c ng k hoc thm ch c th trnh c nu v tr bi chn lp c la chn 1 cch thch hp gm c:1) S nhim ti nguyn khng kh, nc v t bi cc cht ha hc, kh v cc sinh vt do cht thi trong bi chn lp a n hoc lm pht sinh;v 2)S suy gim cht lng thm m v gi tr thng mi ca cc khu t k bn. Thm ch vi mt BCL c thit k tt nht, cng rt kh cch ly hon ton tt c cc ngun ti nguyn thin nhin vi cc cht gy nhim v tch chng ra khi nhng tc ng s c cp n trong nhng phn sau. Trong trng hp nh vy, s la chn mt v tr thch hp nht cng l mt ni dung v cng quan trng. Mt iu kin tin quyt la chn v tr cho BCL l cn c kh nng xc nh v tr no sn c c th p ng hu ht tt c nhng tiu ch cn thit cho php n c gi l v tr thch hp nht [7]. Yu t khc na phi c cn nhc l nhng vn lin quan n quyn s hu v vic thu mn t.S la chn v tr BCL, c bit trong nhng vng thnh th dn c ng c v vng ngoi ca cc nc cng nghip, tr thnh mt quy trnh chnh tr-x hi c tranh lun kh gay gt. Mt th tc in hnh dnh cho vic la chn v tr bi chn lp cho d mc khu vc hay a phng mt s nc cng nghip bt u vi vic phi xc nh c 5-10 v tr c th thch hp (possible site). Sau tin hnh phn tch tin kh thi. Kt qu phn tch tin kh thi s c s dng c 2 n 5 v tr thch hp t cc v tr c ngh (candidate site). Bc tip theo ca qu trnh l lng nghe cc kin gp ca ngi dn v nhng v tr c c. Cui cng, mt quyt nh c a ra v mt v tr s c la chn xy dng BCL. Qu trnh la chn mt v tr bi chn lp mt nc ang pht trin c th khc hn hay l mt phin bn khc ca quy trnh thc hin cc nc cng nghip.

Bt chp tm quan trng ca vic la chn mt v tr bi chn lp ph hp nht, hu ht cc nc ang pht trin(v nhiu nc cng nghip),nu khng ni l tt c, s la chn thng b t sang 1 bn do sc p ln mc ch s dng t bi mt dn s tng ln, do s m rng th mt cch thiu hp l v do nhu cu thit yu i vi sn xut thc phm v thng mi. Nu nhng iu kin ny l quan trng hn,kh nng duy nht chn la l chn v tr bi chn lp xa trung tm thnh ph v phi s dng cc trm trung chuyn rc. Hin nhin, nu quyt nh lm nh vy, phi tnh ton n xu hng v chiu hng gia tng dn s ni chung v cc phng tin vn chuyn rc thi t ni pht sinh n bi chn lp xa.

Mc d mt s tnh hung bt li c th khin qu trnh la chn v tr BCL thch hp nht khng th tun th cc tiu ch v cc thng s d nh,nhng hiu bit v nhng tiu ch v thng s ny rt c ch.V d nh nh nhn bit c khong cch khc bit gia cc c trng ca v tr c la chn i vi v tr l tng s l 1 nh hng c bin php bo v khc phc nhng tc ng bt li ca bi chn lp gy ra v thiu cc iu kin l tng. V d th hai l, nu nh mt BCL bt buc phi xy dng trn mt sn i tng i gn vi ngun nc th c th o cc mng chn v mng chuyn hng dng chy gia BCL v ngun nc gip dng nc ma chy trn khng xm nhp vo ngun nc.

Cui cng, nh mt phn thit yu pht trin quy hoch s dng t di hn, hiu bit v cc tiu ch la chn v tr c th c s dng xem xt s dng li v tr BCL trong tng lai [66].Nhng nhn t c bn la chn mt v tr chn lp s c bn n trong phn ny.Nghin cu ng mc nhng nhn t ny s gip pht trin mt bi chn lp bo v cht lng ngun nc ngm v ngun nc mt,v bo v cht lng cuc sng ca cng ng khu dn c v ni ca h.

15.6.2 Din tch v thi gian s dng bi chn lpDin tch v thi gian s dng c ch (lifespan) l nhng nhn t u tin la chn v tr cho BCL.Nhng nhn t ny c quyt nh theo nhng thng s sau: su BCL;khi lng, tc a rc n BCL v c im ca cht thi rn;v cch thc vn hnh.V tr xy dng BCL nn c la chn sao cho khong thi gian s dng c ch ca BCL thu hi vn u t .Ngi ta ngh rng bi chn lp nn c thit k cho thi gian s dng c ch t nht l 10 nm.Kch thc ca 1 bi chn lp khi tnh ton phi bao gm 2 phn c bn sau:din tch mt bng tng th (gross area) v din tch s dng c ch cho chn lp (useful fill area).Din tch mt bng tng th l ton b din tch mt bng c gii hn bng ranh gii ca khu t. Din tch s dng c ch cho chn lp l phn din tch khng bao gm cc din tch dng lm vng m, nhng con ng giao thng ni b v nhng kho d tr t dng che ph.Din tch s dng c ch cho chn lp c th chim khong 50-80% din tch mt bng tng th.Mt s ca mt bi chn lp c th hin trong hnh 2. Din tch hu ch cho chn lp trong 1 nm hot ng cng c tnh ton theo dn s v khi lng ring ca cht thi c nn cht, th hin ng cong c v trn hnh 3 v 4. Loi cht thi v quy trnh vn hnh(bao gm c khi lng t dng lm vt liu che ph)quyt nh mc m nn cht thi.

Hnh 15-2: Plan view of a landfill

Hnh 15-3: Land requirements for a landfill as a function of compaction

Hnh 15-4: Relationship between bulk density of waste and landfill volume requiredPhng trnh sau c th dng tnh ton thi gian s dng c ch ca mt BCL hp v sinh:

Vi:

L: khong thi gian s dng c ch (nm)

Vt :th tch ca bi chn lp c tnh ton (m3 )

Qp: lng cht thi rn trong 1 ngy (m3/ngy)

Fqs: lng vt liu che ph c biu din l 1 phn ca Qp(m3/ngy)

Khi lng cht thi c chn lp, tnh ton da trn s liu tnh ton v dn s.Vic tnh ton khi lng cht thi c th thc hin bng phng trnh sau:

Vi : Qi : khi lng rc thi c thug gom trong nm i

Qp : khi lng rc thi c thu gom mi nm hin ti

r : t l tng dn s hng nm trung bnh ly phn s thp phn

n : s nm

Din tch mt bng yu cu cho mt dung lng chn lp c th gim khi su bi chn lp tng ln .Din tch yu cu c th tnh ton bng phng trnh sau :

Vi :

A: din tch cn thit (m2)

Vt: tng th tch cht thi rn v vt liu che ph (m3)

h: su trung bnh ca bi chn lp (m)

Cn c vo phng trnh v biu trong hnh 4 , t trng nn ca cht thi v ca t c nh hng nghim trng n tng th tch chn lp v do nh hng n din tch chn lp cn thit.15.6.3 a Hnh :

Bt k loi v tr a l no (v d nh m khai thc than b b hoang, h t st , ch t trng t nhin), thng tin v a hnh l mt yu cu c bn tin hnh thit k mt BCL sao cho hp l, y v tnh ton tc ng ca bi chn lp.Yu t a hnh rt quan trng mt phn v trong thc t nc ma s d dng to thnh vng trn mt khu vc c a hnh tng i bng phng.Tri li, n c th gy xi mn mt v tr qu dc. Mt trong 2 trng hp, a hnh s gy ra nhng kh khn khi vn hnh, thng dc ln hn 1% nh hn 20% l c th chp nhn c.

Thng tin v a hnh l cn thit b tr mt bng mt mng li thot nc mt sao cho:1) Chuyn hng nc b mt ln quanh theo din tch bi chn lp.2) Nc ma chy trn qua cht thi c ngn chn v trnh gy tc ng bt li ln mi trng.

Hn na, thng tin v a hnh cn thit tnh ton chnh xc sc cha (capacity) ca bi chn lp v loi h o, mc o cn thit nu cn o h khi vn hnh chn lp.

Mt bn a hnh cho mt bi chn lp phi th hin y khong cch gia cc mt bng khc nhau ch r kiu dng chy nc mt trong ton b khu vc ni chung v trong mi khu vc BCL ang vn hnh ni ring.Nhng bn a hnh c th c sn t nhiu ngun cung cp; ngoi ra, nu cn,c th lp bn a hnh s dng mt trong nhng phng php kho st t ai.

Nhng thng tin c ch thu c t bn a hnh bao gm :

Din tch ng bng b ngp lt trong 100 nm qua. (Ghi ch: ng bng ngp lt l vng c th tch nc v vt liu bi lng t nhin bi tch ca h thng sng khi lu lng vt qu dng chy y b. L lt lin quan mt thit vi s hnh thnh ng bng ngp lt. Nhng vn cng trnh pht sinh c trong vic kim sot l nh k trn ngp vng lnh th ln trong vic cng trnh phi chu th thch trn ng bng ngp lt . Mc nc cao thng gy nn nhng iu kin phc tp. Hn na, s thay i t ngt cc loi bi tch theo phng ngang v thng ng i hi khi lng cng tc kho st v th nghim ln thit k nn mng (Kehew 1998))

Nhng ngun nc mt.

Hin trng s dng t (ca nhng h gia nh gn nht )

Ging nc.

Ging quan trc.

Cc cng trnh ngn chn hay kim sot nc thi, l lt (nh iu).

Nhng bn th hin a hnh ca v tr trc khi xy dng bi chn lp, trong sut thi gian hot ng, v sau khi ng ca bi chn lp nn c lp.Tt c nhng bn nn c ch dn vi t l bn , ngy thng lp v cc hng.

15.6.4. t ai:(Kehew 1998) C l khng thut ng no gy nhiu lng tng bng thut ng t. Cc nh th nhng l cc nh khoa hc chuyn v t, th quan tm ti t nh mt mi trng pht trin thc vt. V l do ny, cc nh th nhng ch tp trung ch vo i phong ha giu cht hu c cn thit cho s pht trin ca thc vt, l mt trn cng ngay di mt t (subsurface), v gi cc vt liu gc bn di i phong ha l hay trm tch m.

(Kehew 1998) Cc k s xy dng, ngc li, thc hin 1 phng php nghin cu t hon ton khc. Vi cc k s xy dng, t ng t bao hm loi vt liu no , c th o bng xng. nh ngha ny r rng l khng c gii hn v su, ngun gc, hay kh nng h tr cho s pht trin thc vt. S phn loi t theo xy dng da trn c ht, thnh phn ht, v tnh do ca vt liu. Cc c trng ny lin quan cht ch vi hnh vi ca t khi c ti trng tc dng.

(Kehew 1998) Trong phng php nghin cu t th cc nh a cht c v tr trung gian gia cc nh th nhng v k s xy dng. Cc nh a cht quan tm ti t v cc qu trnh phong ha tm hiu cc iu kin kh hu qu kh v mi quan h vi cc thnh to a cht hu ch t trm tch st, ti cc qung kim loi. S phn loi t th nhng vi nhng ai khng chuyn mn l qu phc tp, do vy cc nh a cht thng s dng cc phn loi c bn hn. Nh a cht gi loi vt liu ri rc bt k di i pht trin thc vt l trm tch (sediment) hoc vt liu cha c kt. Thut ng cha c kt ny tri vi cch s dng thng thng ca cc k s xy dng, v thut ng c kt chuyn dng ch s nn ca t bo ha trong xy dng.

i vi k s mi trng, trong xy dng v vn hnh 1 bi chn lp, ty vo mc ch nghin cu v tr xy dng hay nghin cu k thut xy dng v vn hnh m 1 k s mi trng ng vai tr l 1 nh th nhng, hay 1 k s xy dng hay 1 nh a cht.

Tnh c sn t c nhng c tnh thch hp lm lp lt y bi chn lp(BCL), lm h thng lp che ph pha trn hoc c hai l mt trong nhng xem xt quan trng khi phn tch v la chn v tr xy dng BCL. Nu c mt lng t ngay v tr BCL hoc gn l mt thun li trnh tn thi gian v chi ph m bo c vt liu tng hp hay c t xa ni c th c chn l BCL.

Trong trng hp v tr BCL khng c lng loi t cn n, th vt liu (thay cho t ti ch) phi c a ti BCL. Nu vic a nguyn liu n BCL l cn thit th BCL nn c khong khng cho kho lu tr t. Lng t nn c lu tr tha mn nhu cu trong 5 n 7 ngy.

t v tr BCL nh hng n vic lan truyn cht nhim v cung cp nn mng cho kt cu BCL. Nhng c tnh t quan trng l: phn b kch thc ht (cp phi gradation hay kt cu t texture), cu to t (s sp xp cc ht t - structure), bn (cng - strength) ca t, rng (porosity), hot ng (activity), dy (depth), phn b khng gian (spatial distribution), khi lng t (quantity), kh nng ha lng (hin tng t hay bi bo ha nc chuyn sang trng thi lng di ng sut nhanh hay chu k gy ra bi ng t, rung ng, hay n ph - liquefaction potential), mi lin h gia m, trng lng ring, v tnh thm ca t, v hnh vi (workability) ca t.

S phn loi v s phn tch nhng c tnh ca t l mt ngnh khoa hc c uy tn . C nhiu h thng phn loi t. H thng ph bin nht l H thng phn loi t hp nht ( Unified Soil Classification System, vit tt : USCS). Mt danh sch nhng loi t ca USCS c trnh by trong bng 15-1, cng vi nhng c tnh ca chng.

Bng 15-1: Mt vi c tnh ca cc loi t Cc k hiu nhmCc tn in hnh thm (cm/s) m ti u (%)Trng lng ring kh ti a (kg/m3)

GWSi cp phi tt v hn hp si ct t hay khng c ht mn.(2.71.3)x10-1908

GPSi cp phi xu v hn hp si ct t hay khng c ht mn.(6.43.4)x10-1763

GMSi cha bi, hn hp si ct bi .> 3 x 10-71827

GCSi cha st, hn hp si ct st.> 3 x 10-71845

SWCt cp phi tt v ct cha cui, t hay khng ht min.N/A13.32.5190880

SPSi cp phi xu v hn hp si ct, t hay khng c ht mn.> 1.5 x 10-512.41.0176332

SMCt cha bi, hn hp ct bi(7.54.8)x10-14.50.4182716

SCCt cha st, hn hp ct st(32)x10-714.70.4184516

MLBi v c, ct rt mn, bt , ct mn cha bi hay st(5.92.3)x10-719.20.7165116

CLSt v c c tnh do thp n trung bnh, st cha si, st cha ct, st cha bi st(83)x10-817.30.3173116

OLBi hu c v st cha bi hu c c tnh do thpN/AN/AN/A

MHBi v c, ct cha mica hay cha to diatome, bi n hi(1.61)x10-736.33.2131464

CHSt v c c tnh do cao, st bo(55)x10-825.51.2150732

OHSt hu c c tnh do trung bnh n caoN/AN/AN/A

Source: Reference 4.t xem xt lm nn mng cho BCL (nn mng trn t BCL) c yu cu c nhng s liu v bn ca t. Ngoi ra, nhng d liu v tnh thm ca t v tr BCL cng rt cn thit (hay cn gi l tnh dn nc hydraulic conductivity_ thng c n v l cm/s) bi v thit k BCL phi tnh ton n s r r nc thm qua nn mng.

V l do v kinh t, t ti ch nn c s dng ti a lm lp lt bng t, vt liu che ph v lp thot nc da trn khi lng v c im ca t c sn v theo yu cu iu kin chung ca v tr BCL. Lng t c sn mt v tr BCL ph thuc vo a th, a hnh (topography), su mc nc ngm (groundwater depth), su ca h o (depth of trench excavation), chiu cao cui cng BCL (ultimate height) v tnh cht ca t. M, th tch t cn che ph tnh tng qut theo t l l lng t bng 1/3 hay 1/8 lmg cht thi (tnh theo th tch) . Trong nhng BCL nh th t l ny c th cao bng: 1 phn t cho 1 phn cht thi.

Hai vn cn xem xt chnh trong vic s dng t ti ch l d dng o ca t (t c th d dng o ln hay khng) v s thay i hnh vi ca t theo ma( vd nh ct mn cha bi hay st s khc nhau khi kh,m v ng bng). V nhng c tnh k thut, t thot nc d dng th thch hp lm lp thot nc trong h thng nc r r. t c hm lng hu c cao thng th khng thch hp vi hu ht ng dng trong BCL v cng chu lc thp v kh nng lm vic thp. Mt ngoi l l ta c th s dng sn phm compost lm vt liu che ph hng ngy.

Nu vic thit k BCL cn lp lt y th kh nng c sn t ph hp v tr BCL l mt li ch quan trng. Ni chung t c a thch hn l t c thm thp hn 10-6 cm/s khi lm lp lt.

C ba kiu h thng bao ph thng c s dng trong vic xy dng BCL hp v sinh. l: hng ngy, trung gian v kt thc.Ging nh trong trng hp ca lp lt y, nu t v tr chn la xy dng BCL c sn v thch hp vi xy dng h thng che ph l mt li ch nn l mt xem xt chnh khi phn tch la chn v tr BCL. Nhng c im thch hp cho nhng h thng che ph khc nhau c miu t sau trong chng ny.

15.6.5. a cht :

Thng tin v a cht ca mt v tr rt cn thit thit k xy dng mt cng trnh mt cch thch hp. Thng tin a cht nh vy th hin 3 mc ch chnh:1) Xc nh nhng qu trnh a cht nguy him ang hot ng. 2) Cung cp thng tin cho vic thit k BCL. 3) nh gi tnh d b tn hi ca v tr la chn xy dng BCL i vi vn nhim ngun nc ngm bi v tnh cht a cht thy vn ca n (cu to a cht c nh hng trc tip n tnh hnh thy vn, nh t ct d ngm hn t st (Kehew 1998)).Nhiu thng tin a cht c ch thit k k thut c lin quan n lp (bedrock). C th l: su ca lp , c im v tnh trng ca lp . Thng tin ny c bit hu ch nu lp ngay hay gn mt bng s xy BCL v s l mt phn nn mng ca BCL.

Tnh trng ca lp l c tc ng ln tnh n nh ca n trong vai tr l nn mng. Nhng khe nt khi v nhng ch t gy khc c th cho php nc i qua vvv to thnh nhng con ng cho s lan truyn cht nhim. Trong trng hp BCL c lp lt tng hp (iu t xy ra nhng nc ang pht trin), khi mc nc ngm ln cao, nhng khe h ny c th lm tng p sut v dc thy lc cc b.

Thng tin a cht rt kh thu c khi a hnh khng n nh, phc tp. Nu t thm mt cu trc trn nn t khng n nh th cng trnh c bit s rt d b h hi trc cc hin tng gy ra bi con ngi hay t nhin nh: l lt, ng t, hot ng ni la, l t, sp ln v t khng n nh.

15.6.6. a cht thu vn :

Kh nng lm nhim mc nc ngm ti v tr BCL ph thuc rt ln vo c im a cht thy vn ca v tr BCL, chng hn nh:

su mc nc ngm (Ghi ch: mc nc ngm l mt bng nm ngang, b mt ca khong rng vt liu cha y nc di t, c p sut bng p sut kh quyn).

Bn cht v dy lp nc ngm (water-bearing formation) hay tng ngm nc (aquifer) gn BCL.

dng cao (upgradient) ca nc ngm ti v tr la chn xy dng BCL.

a th a hnh v loi t.

Tc thm ca t ti v tr BCL.

nh hng ca ging bm gn ln nc ngm di v tr BCL.

Tnh dn nc v phn b dn nc ti v tr BCL hay gn BCL. (Ghi ch: dn thy lc hydraulic gradient l 1 thng s rt quan trng trong thy lc nc ngm. N lin quan ti h s thm ni ti primary permeability kh nng ca mi trng rng, nh l ct trong ng thm, cht lng di mt gradient thy lc cho i qua. C s khc bit gia thut ng dn thy lc v h s thm hay tnh dn nc hydraulic conductivity l do dn thy lc c xc nh bao gm c cc tnh cht ca cht lng nh dung trng natural weight v nht viscousity ca cht lng cng nh cc tnh cht ca mi trng trong khi h s thm ch gii hn cc tnh cht ca mi trng (Kehew 1998))

su v bn cht t nhin ca lp .

Cc gi tr theo phng ngang v phng thng ng ca dc thy lc (Ghi ch: hay cn gi l gradient thy lc, biu th hng chy ca dng nc ngm) ca mc nc ngm.

Vn tc v hng chy ca dng nc ngm.

cc nc ang pht trin, s xc nh tt c cc c im a cht thy vn tng ng ca mt v tr BCL c th l mt cng vic cc k kh. Tuy nhin mt s s liu c th c sn t nhng bn , s liu kho st, s liu ghi nhn nh k ca c quan qun l nh nc. Nu khng c s liu trong h s th tnh cht i cht ca v tr BCL s cung cp mt s thng tin lin quan n thng tin a cht thy vn. Nhng d liu khc c th thu thp bi vic phng vn dn c a phng v l lt (thi gian ko di l lt, mc nc, tn sut l) .

nh gi v a cht thy vn nn bao gm vic phn loi nc ngm bn di v tr BCL, xc nh mc v hng dch chuyn ca dng nc ngm, v c lng kh nng lm nhim nc ngm. Kh nng lm nhim nc ngm khi chn lp cht thi phn ln ty thuc vo mc kim sot nhim ca cc c im ca v tr xy dng BCL. Mt iu hin nhin l nu c nhiu hn mt v tr BCL c th c la chn th v tr thch hp hn l v tr c cc c im a cht thy vn gip n ngn cn hu ht kh nng lm nhim ngun nc ngm. Bt c vn no xy ra nh hng n mc cch li cht thi ra khi ngun nc ngm nn c b p li bi cc bin php bo v (chng hn nh s lp t nhng lp lt, khi ng quan trc cht lng ngun nc ngm) ti a n mc c th, ph hp vi kh nng kinh t, k thut, v ngun nhn lc c sn ca a phng.

Mt vi c im quan trng nht gip ngn cn nhim ngun nc ngm bao gm iu kin a cht thy vn trn b mt v di b mt. Nhng iu kin ny xc nh kh nng lan truyn cht nhim ti v tr BCL. Mt s c im l: c im a l t nhin (physiographic settings), vv tr nhng ni ti cp nc ngm (groundwater recharge area), c im i khng bo ha (unsaturated zone), tnh cht lp nc ngm cao nht (uppermost aquifer), su tng cha nc b chn (confined aquifer).

15.6.7. c im a l t nhin :

c im a l t nhin l s phi hp cc yu t kh hu, a th v a hnh, mc phn b cc dng chy v kin trc a cht.Kh hu gi vai tr quan trng trong thit k v vn hnh ca mt bi chn lp bi v tc ng ca n trn lng nc ma c th thm qua i khng bo ha (Ghi ch: l i trn cng di t, nc cng vi pha kh cha trong cc l rng ca v t. Do cc khong rng khng hon ton y nc nn c tn gi l i khng bo ha v cng c xem l i thng kh (Kehew 1998)) v i vo h thng nc ngm. Mc thm ph thuc vo lng ma, th tch nc ng li trn mt v nc chy trn, v tc ca s thot v bc hi nc (Ghi ch: evatransporation l hin tng bc hi trc tip ca nc t t v hin tng thot hi nc ca thc vt c cp chung vi nhau). Nhit khng kh xung quanh v m tng i cng c tc ng n tnh thm, s bay hi v s thot hi nc. Kh nng nhim bn ngun nc ngm t mt bi chn lp c thit k v xy dng tt trong nhng khu vc kh hn (arid area) v bn kh hn (semi-arid area) c th kh thp.Trong trng hp nhng khu vc kh hn v bn kh hn (lng ma hng nm thp hn 10 cm) c th khng cn thit lp t lp lt y, hay theo l khng cn h thng qun l nc r r. Tri li, kh nng ny kh cao nhng khu vc m t. Lng ma cng nh thi gian ma v cng ma l nhng im quan trng cn cn nhc.V d, nu ma theo ma, lng ma trong ma ma c th ln ti mc thm xung ng k mc d tng lng ma trung bnh hng nm li c th tng i thp.

Khuynh hng ca nc ma l tch t trn nhng v tr bng phng v xi mn nhng v tr dc, v vy v tr xy dng bi chn lp thng hn ch ch chn nhng b mt m dc t nhin nm trong gii hn l cao hn 1%, nhng thp hn 20%. Ni chung, nhng khu vc c v tr a l cao th t c a thch lm v tr chn lp bng khu vc c v tr a l thp.n gin l bi v nguy c vn chuyn cht gy nhim nhanh di b mt t v kh nng chy nc nhanh trn mt t.

Trong mt khu vc m nhng dng chy nm tng i gn nhau, kh nng nhim nc mt gia tng nhng v tr xut hin t ngt nhng ng ngm ngn dn v thi nhng cht nhim vo dng chy. Tuy nhin ton b phm vi ca 1 s nhim nc ngm bt k c th ch gii hn trong din tch ln cn im b thi cht nhim. Nguy c nhim nc mt trong nhng khu vc dng chy tha tht c th gim nh vo nng nhng cht bn gim khi i qua mi trng trung gian di b mt. Nhng tri li, nhng ni nhng dng chy c khong cch tha tht li c th dn n s pht trin nhng i nhim nc ngm rng hn v trong thi gian di hn.Tuy nhin, khi mt dng chy thp, u im nng cht nhim gim lm gim ri ro lm nhim nc mt quan trng hn nhc im nguy c nhim nc ngm trn din rng.Tm li, u tin chung l chn nhng v tr c mt dng chy thp15.6.8. a cht v nhng tnh cht ca tKin thc v kin trc a cht v lch s ca mt vng cn d on nhng tnh cht vn ng ca nc ngm. Nu c hoc nghi ng c trm tch (Ghi ch: trm tch l lp cht nm su trong lng t, c tch t t nhin nh ct,sn ,bn,, ly theo nh ngha ca nh a cht, nu trn), nhng thng tin v lch s lng ng a cht ca vng c th cho thy chc chn s c t gy trong nhng v tr c nhn thy l ng nht (v d nh nhng khe h cho php nc thm qua trong mt lp a cht c tnh thm thp)

Tnh thm ca t v l mt nhn t quan trng trong vic nh gi mt v tr c thch hp, c kh nng l bi chn lp hay khng. Mc d tnh thm c bn (primary permeability) ca t thng dng ni ti dng chy len li gia cc ht vt cht (dng chy theo trng thi rng s cp (primary porosity)), nhng tc v hng thm b chi phi bi dng chy trong nhng khe nt, nhng ch ni, mt bng lp y, nhng l rng cha nc (c gi l trng thi rng th cp secondary porosity). Trng thi rng th cp c th chim u th i vi nhng dng thm trong than bn, ha thch v bin cht v nhng ni t gy ca trm tch. S tch t c th xy ra trong nhng khu vc c trng thi rng th cp chim u th, bi v tnh thm thp ( trang thi rng th cp) tn ti t vt cn tr cht nhim hn so vi tnh thm cao ( trng thi rng s cp).Nu khng c bin php kim sat, v d nh khng thit k y lp lt v h thng thu gom nc r r, tnh thm cao gn mt t s cho php nhng cht nhim di chuyn tng i nhanh n ngun nc ngm. Ngc li, cht nhim di chuyn chm nu tnh thm thp gn mt t. Do vy, c nhiu thi gian hn cho php nng cht bn gim xung hoc tin hnh cc bin php khc phc trc khi nc ngm tr nn nhim lan truyn trn din rng. Tuy nhin, trong hon cnh nh th, chy trn nc b nhim c th lm gia tng nhim nc mt v nc di mt t.

15.6.8.1. Ti cp nc ngm:

(Kehew 1998) u vo duy tr h dng thm nc ngm tun hon ng di mt t l s ti cung cp nc (groundwater recharge) di dng ma ri v tuyt tan thm t mt t xung mc nc ngm [29]. Khng c s ti cp nc, mc nc ngm s st xung u n, cc ging s kh v cc bn nc ngm ln ca Tri t s kh cn. Khi nc thm vo t th xy ra ngm (infiltration) s hp th nc ca t. Kh nng ngm c gi tr gii hn l dn thy lc ca t. (Kehew 1998) S thot nc ngm (groundwater discharge) ngc li vi s ti chp nc; trong vng thot nc, nc chuyn ng t i bo ha (saturated zone i nm di i khng bo ha c khong rng trong vt liu c cha y nc, mc nc ngm nm trong i bo ha) vo i khng bo ha ri ti mt t.Ti cp nc ngm thnh tng cha nc ln l mt trong nhng iu cn nhc quan trng nht trong vic nh gi mt v tr c th l bi chn lp hay khng. Buc phi trnh nhng khu vc ti cp nc ngm mt cch t nhin. Theo , xc nh v tr xy dng BCL phi i chiu vi h thng nc ngm ca a phng,c bit l khi v tr trong hoc gn mt khu vc ti cp nc ngm s cp. Nu mt cht nhim xm nhp vo trong mt khu vc ti cp nc ngm nht nh c th s dn n s lan truyn cht nhim qua mt on ng ng k v lu mt thi gian di trong tng ngm nc trc khi n khu vc thot nc ngm.

Nhng khu vc ti cp nc ngm thng l nhng ni c v tr a l cao, mc nc ngm c th tng i su. Ngc li, mc nc ngm gn hoc ngay ti mt t ti nhng khu vc thot nc ngm.V nng lng tim tng gim theo su, nn hng dng chy thnh phn c bn nhng khu vc ti cp nc ngm trn cao l chy xung thp; trong khi, dng nc ngm cc khu vc thp hn xung quanh khu vc thot nc ngm chy hng ln trn. Trong h thng dng chy ch yu chy ngang, hng chuyn ng ca dng nc ngm phn ln chy theo phng ngang nhng v tr nm gia khu vc ti cp nc ngm v khu vc thot nc ngm. Hn na,qu trnh ti cp nc ngm ng k c th xy ra v tr gia nhng khu vc ti cp nc ngm v khu vc thot nc ngm quan trng. Cui cng, d an hng chuyn ng ca lan truyn nhim v tnh tan kh nng ti cp ngun nc ngm pha di v tr la chn xy dng BCL bao hm vic nh gi dc thy lc theo phng ng ca ngun nc ngm ti .

Kh nng ngm nn c nh gi ty mi v tr c th. Khi nh gi phi tnh tan hat ng ca t i vi nc trong trng thi t cha bo ha, c bit l t nm gia y bi chn lp v tng ngm nc cao nht. S tnh tan ny rt quan trng tnh tan kh nng bo v khng b nhim nc ngm do chn lp ca v tr la chn xy dng BCL.15.6.8.2: i vadose:

i vadose l vng nm gia mt t v mc nc ngm c bn ( hnh 15-5)

Hnh 15-5. Diagrammatic sketch of vadose and groundwater zonesMc d i vadose thng c gi tn l i khng bo ha, trong 1 s i vadose vn c th tn ti i bo ha. Th d nh nhng i vadose c mc nc ngm cao v i mao dn trong i bo ha (tension-saturated zone ngha l i bo ha nm trn mc nc ngm, c p sut cht lng thp hn p sut kh quyn, trong i ny c xy ra hin tng dng cao mao dn trn mt nc t do (Kehew 1998)). Nhng c im ca i vadose rt quan trng nhng vng kh hn v trong nhng vng ny, mc nc ngm c th nm kh su di mt t. c im ca i vadose t quan trng hn nhng khu vc m t c mc nc ngm cn hoc trong khu vc m lp b t gy nm gn mt t.

Di y l 1 vi trong nhng c im vt l, ha hc, v vi sinh vt ca i vadose c mi quan h vi s di chuyn, gim bt nng ,hay phn hy nhng cht nhim di b mt l:

Cht khang (cht v c).

Trng thi rng.

Hm lng cht hu c.

S phn b kch thc ht (cp phi).

Kin trc t v cc tng t.

Nhng c im ca nc di t.

Kh nng trao i cation.

Nhit .

pH ca t ,v

Cc vi sinh vt tn ti trong t.

Mt i vadose c th bo v tt, khng cho nhim nc ngm nn c nhng c im sau: dy ng k,c kh nng bm ht b mt v phn hy cht gy nhim ln, c kin trc t ng nht, v trong c vt liu c tnh dn nc thp

Kh nng hp ph cao ca a tng giu t st s lm gim u im bi khuynh hng ca cht bn di chuyn xung quanh chng hn l di chuyn xuyn qua chng. Khuynh hng ny lm gim n mc ti thiu kh nng lm gim nng cht nhim. Nhng tri li, nhng cht hp ph km(ct) li thng c thm cao.

15.6.8.3:Tng ngm nc cao nht;

Thut ng tng ngm nc (hay tng cha nc aquifer) ni n mt lp a cht th hay t bo ha nc vn chuyn c lng nc ngm ti ging hoc sui. Loi tng cha nc c phn loi theo s c mt hay vng mt tng cch nc nm trn (ngha l tng khng thm impermeable layer).Nu tng cha nc thiu cc tng cch nc nm trn v c mc nc ngm nh l bin pha trn th l tng cha nc khng chn (unconfined aquifer hay tng cha nc khng p). Tng cha nc b chn (confined aquifer hay tng cha nc c p) th b cc tng cch nc gii hn pha trn v pha di. Kt qu ca vic ngn chn ny gy s khc bit quan trng gia 2 loi tng cha nc, l chiu cao ct nc thy lc (Kehew 1998).

Tng ngm nc cao nht nn c gim st cn thn v l phn i bo ho c kh nng b nhim cao nht. Nh phn loi trn, n c th b gii hn hoc khng gii hn. Mt s tng ngm nc cao nht nht nh c th khng l i din cho nhng nguy him i vi cht lng nc ngm, v d, trong trng hp nhng ni khng c tng ngm nc khc nm di, khng c s dng cp nc, cha nhng cht hp ph cho php lm gim nng cht nhim tim n, nm su, hoc nm di i vadose c vt liu hp ph

15.6.8.4.Nhng tng ngm nc di:

S xut hin,tnh cht v hot ng s dng ngun nc ngm nm di tng ngm nc cao nht l nhng nhn t c xem xt trong vic nh gi kh nng gy nhim ca mt bi chn lp. Tng t nh i vi tng ngm nc cao nht, cc iu kin cn xem xt cc tng ngm nc pha di khi la chn v tr cho BCL l ging nhau. Nhng nhn t c bit quan trng l iu kin tn ti v tim nng s dng,hng chuyn ng thnh phn, iu kin nc xung quanh, dy v tnh cht ca nhng vt liu trong cc tng nm gia cc tng ngm nc. Mt trong s nhng nhn t gip ngn nga hiu qu s nhim ngun nc ngm l tng ngm nc c tch ring nh lp cch nc rt dy bng vt liu c tnh thm thp,c tnh bm ht hay vt liu khng c ng dn thy lc trc tip vi tng ngm nc cao nht.

15.6.8.5.Tm tt mi lin h gia a cht v nhng c im a cht thy vn v s nhim nc ngm:

Tng hp cc c im c th gii hn ri ro nhim nc ngm nh sau:

Khong cch gia mt t v mc nc bin ca tng ngm nc khng chn hay mt trn ca tng ngm nc b chn l ln hn 30m

Tc ti cp nc ngm thc s thp hn 5cm/nm

Tng cha nc chc, nng v khng t gy

t khng qu cng hay khng thm nc

dc thy lc ca a hnh dc hn 18%

i vadose gm nhng vt liu mt cao, v khng thm nc

Tnh dn nc ca tng cha nc thp hn 0.4m3/ngy/m2

Source: Reference 31.Hnh 15-6: Interrelation between climatic, topographic, hydrologic, and geologic factors in terms of leachate travel and groundwater contaminationNguy c nhim nc ngm ln nht s xy ra nu xut hin cc tnh hung sau:

su t mt t n mc nc ngm thp hn 3 m

Tc ti cp nc ngm ln hn 25cm/nm

Tng ngm nc v i vadose c kin trc vi khng ng nht hay bazan b nt

dc thy lc ca a hnh thp hn 2%.

Tnh dn nc ln hn 80 m3/ngy/m2. nm vng mi tng quan gia cc nhn t a cht v a cht thy vn khc nhau, vi hng chuyn ng ca nc r r v s nhim ngun nc c th tham kho t tng hp trong hnh (xem hnh 15-6)15.6.9.Thc vt :

Thc vt c quan tm n bao gm t cy c t nhin trong vng cho ti nhng cy c trng chun b xy dng v bo dng bi chn lp. Cc loi cy bao gm cc cy nh, cy bi, tho mc trng mi nm, cy lu nm,v cc cy c trng che ph mt t.

Cy ni chung v cy bi c trng to thnh vng m nhm gim bi, ting n, mi, cc vn d nhn thy khc ng thi to v p m quan. Cy c trng che ph mt t gip gim hay thm ch loi b tnh trng xi mn do ma gi trn lp che ph bi chn lp, lm ci thin m quan,v lm tng vic thot hi m qua qu trnh bc-thot hi nc. S lng nc thot qua qu trnh bc-thot hi nc l ng k. Cy che ph c bit quan trng bi nhim v ca n trong vic bo m tnh bn vng lu di v hot ng ca h thng che ph bi chn lp cui cng.15.6.10. Vn chuyn v kh nng tip cn v tr bi chn lp:

Gi thnh chuyn ch rc thi ti v tr chn lp c th l mt xem xt quan trng trong qu trnh xc nh v tr cho mt im thi b. Nu ch xem xt duy nht yu t ny th v tr thun li nht s l v tr trung tm ca khu vc thu gom rc thi. Tuy nhin cn xt ti nhng yu t khc, v khi , mt s yu t s c th quan trng hn chi ph chuyn ch. Mt trong nhng yu t l vn gim tnh sn c ca t do nhng s dng t khc cnh tranh mnh m v lin tc.Cc vn v chnh tr x hi v mi trng cng l nhng yu t quan trng ca qu trnh la chn v tr bi chn lp. L do cnh tranh c th l v tr ca bi chn lp nu qu xa s phi cn xy dng mt hay nhiu trm trung chuyn.

iu kin ng s dn vo bi chn lp c nh hng quan trng n chi ph ca ton b h thng. Nu tip cn BCL kh khn s tr hon thi gian chuyn ch v lm h hng xe c. Do ng vo BCL tt nhl l ng lt nha, cn nu khng c lt nha phi m bo chy tt trong mi thi tit. Trong trng hp s dng cc xe ti nng vn chuyn rc thi, th cu,ng v cc cng trnh h tng tng t nn c thit k thch hp chu c ti trng ca chng.

15.6.11. S dng t :

Trong qu trnh la chn v tr t cho bi chn lp cn xem xt hai vn s dng t sau : 1) S dng v tr t lm bi chn lp phi cn i vi s dng hin ti v tng lai ca cc khu vc ln cn.2) C sn t lm vt liu che ph ( nu trn)

Khng k ti tnh trng pht trin kinh t ca mt quc gia, mun c 1 v tr xy dng bi chn lp ph thuc rt nhiu vo s cho php ca chnh ph v s ng ca ngi dn. Do , mc ph hp gia bi chn lp d tnh xy dng vi s dng t d kin ca cc vng ln cn l mt c im chnh tr v x hi quan trng.

Xy dng 1 BCL cn tr vic s dng mnh t khng ch sut thi gian trc, trong khi v sau khi hon thnh chn lp, m cn nh hng n s dng nhng mnh t xung quanh. Nhng cn tr ny gy ra bi nhng h qu k thut, cn i s dng t, v cc chnh sch x hi. Khi chn 1 v tr lm BCL khng th nhng hn ch ny nghim trng n ni BCL khng c cho php t vo quy hoch tng th ca ton khu vc. S xut hin v s vn chnh tr x hi khi cn phi thuyt phc cng ng yu cu c t BCL vo quy hoch chung v yu cu c tin hnh xy dng BCL

S dng t cc khu vc ln cn trong tng lai c mi quan h quan trng ti thit k v hot ng ca bi chn lp.V d, n quyt nh s lng rc m bi phi chn lp v do n nh ra th tch cn thit ca bi chn lp. N cng gii hn tnh cht ca rc thi c php thi b ti bi chn lp. S dng trong tng lai v v tr BCL nh hng ti hnh dng cui cng, cao, v mt bng bi chn lp.

Tri li, v tr ca mt bi chn lp, bao gm c vic xy dng ng vo hp l, c khuynh hng thu ht nhng ngi c thu nhp thp n v xy dng nh ,V vy, phi tin hnh nhng bin php hp l hn ch mi s xm nhp vo trong v xung quanh bi chn lp.

15.6.12 Xem xt vn kinh t trong vic la chn bi chn lp

Chi ph cho vt liu che ph ph thuc phn ln vo s c sn ca vt liu. Chi ph s ti thiu nu vt liu c sn ti bi chn lp, nu khng th vic mua vt liu cng vi vic vn chuyn n ti bi chn lp s c mt nh hng quan trng n tng gi thnh ca chn lp. Chi ph cao kt hp vi vic bo m an ton vt liu che ph v vn chuyn ti bi chn lp, trong nhiu trng hp, khin nhiu khu dn c cc nc ang pht trin khng ph rc hng ngy (hay ni cch khc l khng che ph thng xuyn)

Gi thnh ca vic chuyn ch rc t im thu gom ti bi chn lp cng tham gia vo vic xem xt v tr bi chn lp. R rng, bi chn lp cng xa v tr trung tm ca khu vc thu gom th gi thnh vn chuyn cng ln. Tht ra, qung ng gia bi chn lp v im pht sinh rc c th qu ln n ni gi thnh vn chuyn vt qu chi ph s hu t v chi ph chun b xy dng BCL.

Khong cch thch hp nht ti v tr thi b nn c tnh ton da trn nhng chi ph v li ch trn qung ng . Vd: v tr c qung ng t im thu gom ti bi chn lp c th xa nht nhng nhng kh nng nh hng c hi ti sc kho cng ng v cht lng nc, khng kh v ti nguyn t c th l thp nht. Vic quyt nh khong cch thc s thch hp nht thng ty thuc quan im ci no quan trng hn: Gi thnh vn chuyn nh hn v vic suy thoi ti nguyn, hay gi thnh vn chuyn cao hn v cht lng cuc sng cao hn v ti nguyn thin nhin t b suy thoi. Vn l c hay khng ngi dn sn sng tr tin cho vic thu gom v chn lp rc ci thin cht lng cuc sng. D nhin khong cch gia ni thu gom v chn lp mang li nhiu c hi khc c th nh khong cch s b p chi ph s hu t xd BCL, tc ng ln SK v cht lng mi trng. Qung ng c th gip h thp chi ph mua t v gim mc nh hng xu ln SK v cht lng MT.

15.6.13 Cc bc chun b trc khi quyt nh mt v tr tr thnh ni xy dng Qu trnh ra quyt nh c ngh la chn v tr bi chn thch hp mt nc ang pht trin gm 3 bc:

15.6.13.1 Bc th nht : nh gi s b cho mt v tr c th thch hp bng nhng vic sau:

Xc nh nhng gii hn v dn s v t nhin.

Nghin cu nhng khu vc thch hp trn c s qung ng vn chuyn, a hnh, a cht v iu kin nc ngm nc mt.

c nhng v tr thch hp (candidate site).

nh gi kh nng ti chnh da trn c s v qung ng vn chuyn, chi ph s b hnh thnh 1 BCL v s gi thit b v nhn cng vn hnh BCL trong mt tun.

Tin hnh kho st cc v tr: a im, s dng t, qung ng v l trnh vn chuyn, a hnh, a cht thy vn, tnh cht t, din tch t.

Loi b nhng v tr khng thch hp.

Khi xem xt cc yu t bc 1 nn s dng nhng s liu c s ha m t cc d liu dn s, x hi, t nhin trong 1 khu vc t nhin. Khai trin cc d liu ny bng cch s ha cc loi bn (vd nh bn s dng t, cu to a cht, khu vc iu tra dn s) v thm vo nhng d liu dn s.

15.6.13.2. Bc th hai: Sng lc nhng v tr c c. Bc ny gm:

iu tra t 4-5 v tr c c v xc nh nhng vn c th tng v tr.

nh gi v xp hng tng v tr.

Tham kho kin cng ng.

15.6.13.3. Bc th ba: Bao gm:

Chun b thit k s b cho mi v tr thit lp chi ph u t v hot ng ch yu.

Xc nh v nh gi s dng ca mi v tr sau khi hon thnh.

nh gi chi ph hnh thnh v vn hnh BCL mi v tr, bao gm c chi ph vn chuyn cht thi rn.

La chn 1 v tr v lit k nhng v tr thay th .

Xc nh v tr s c la chn.

Kehew, A. E. (1998). a cht hc cho K s xy dng v cn b k thut mi trng, P. M. H. Trnh Vn Cng, Phm Hu S, Nguyn Uyn, translator, Nh xut bn Gio dc.

15.7 Cng ngh chn lp

15.7.1Gii thiu:

Cng ngh chn lp c nh hng rt ln trong mi hot ng xy dng v vn hnh bi chn lp. V th trong phn ny, nhng ch bn c tho lun bao gm khng ch cp n nhng vn lin quan n cc hot ng khi chn lp, v d nh to nn cch thc lm cc cu trc t bo rc (cellular structure) trong bi chn lp hp v sinh (sanitary landfill), m cn lin quan n nhiu kha cnh nhng mt s vn k thut khc, trong c lp lt (liner) v lp che ph (cover) c xem nh nhng thnh phn ca h thng chn lp v xem xt nhng hon cnh tnh hung trng hp c bit phi da vo tnh ton, ri v lin quan ti nhng loi cht thi khc nhau, c th c kh nng c a ti, bi chn lp (disposal facility) nhng nc ang pht trin bt buc phi c xt n. ng thi, phn ny cng bn n vai tr ca cng ngh chn lp trong xy dng v vic s dng bi chn lp hon thnh (completed fill) phi c bn lun.

15.7.2 Thit k v xy dng cc t bo rc

Kinh nghim cho thy rng khng mt phng php chn lp no hon ho cho tt c cc a im bi chn lp v khng nht thit l ch c mt phng php l tt nht i vi bt k 1 bi chn lp nht nh no . S la chn mt phng php chn lp ph thuc vo iu kin vt l t nhin ca a im v tr xy dng bi, khi lng v loi cht thi rn a n bi chn lp, v chi ph tng i ca cc kh nng la chn khc nhau. C hai loi phng php chn lp c bn l phng php o rnh (trench) v phng php tri trn mt bng (area) (xem hnh). Phng php o rnh thch hp nht cho nhng a im m v tr c b mt t mt bng phng hay hi nhp nh, mc nc ngm thp v lp t dy hn 2 m.

Source: Reference 11.Hnh 15-7: Trench method of sanitary landfillingPhng php tri trn mt bng ph hp vi hu ht cc a hnh v c l l la chn tt hn i vi cc bi tip nhn khi lng cht thi rn ln. mt s bi chn lp khc, mt thit k kt hp s dng hai phng php ny li c th l phng php thch hp nhtSource: Reference 11.Hnh 15-8: Area landfillTt c nhng bi chn lp hp v sinh trong thc t u c nhng phn c bn gi tn l t bo (cell). Mt t bo c xy dng bng cch ban rng cht thi rn ra v sau m nn cht thi rn li thnh nhiu lp trong mt din tch b gii hn. Lc kt thc mi ngy lm vic hoc trong sut ngy lm vic, rc nn c che ph kn ton b (k c mt lm vic working face) bng 1 lp t mng v c tri u. Lp t che ph cng c m nn. Cht thi rn b m nn v lp t che ph hng ngy to thnh mt t bo rc. Mt dy cc t bo rc k nhau cng mt cao hp thnh mt tng (lift). Mt bi chn lp hon thnh c th bao gm mt hay nhiu tng.

Hnh 15-9: Cellular structure of a landfillThit k cc t bo rc phi da vo khi lng cht thi cn chn lp. Nhng thnh phn cn bn ca mt t bo l: Chiu cao, chiu di, chiu rng mt lm vic, dc ca cc thnh bn (side wall), v dy lp che ph hng ngy. Chiu cao mt t bo ph thuc vo khi lng rc thi, dy lp che ph hng ngy, tnh n nh ca cc dc, v m nn. Chiu cao thng thng thay i trong khong t 2 n 4 m.

Chiu rng ti thiu ca mt t bo hay chiu rng ti thiu mt lm vic ph thuc vo loi thit b c s dng. Thng thng chiu rng ti thiu ca 1 t bo c ngh bng khong 2-2,5 ln chiu rng ca li nn (push-blade) ca xe i t (bulldozer) dng xy dng t bo. Di y l cc chiu rng ti thiu c ngh da vo t l rc thi a n bi chn lp: 8m nu lng cht thi rn ln ti 50 T/ngy, 10m nu 51-100 T/ngy, 12m nu 101-225 T/ngy v 15m nu 226-500 T/ngy.

Chiu rng mt lm vic cng ph thuc vo s lng ti a cc phng tin n bi chn lp vo gi cao im. Ngi ta c th tnh chiu rng mt lm vic (tnh theo mt) bng cch nhn s lng ti a phng tin n bi chn lp vo gi cao im vi 4.

Chiu rng mt lm vic l mt trong nhng nhc im ln khi vn hnh bi chn lp cc nc ang pht trin. Nhn chung mt lm vic thng tht rng iu tit mt s lng ti a cc phng tin v trnh nhng s tr hon di ch i lu.Tuy nhin nu qu rng kim sot theo cch thc no cng s rt kh khn . Trong thc t, khi iu hnh chn lp nn th dng din tch lm vic ti thiu lm mt lm vic.

dc t bo l mt phng nghing m cht thi khi chn lp da vo. nghing ngh ti a l 1:3 (chiu dc: chiu ngang). Nu nghing bng hoc thp hn 1:6 s lm cho din tch mt lm vic qu ln.

Phng php o rnh ch c mt mt lm vic. Ngc li, phng php tri trn mt bng v cc phng php kt hp c th c hai mt lm vic.15.7.2.1 Phng php o rnh

Phng php o rnh (trench method) yu cu phi o 1 t. Sau khi o xong, rc thi c vo , c ban ra v m nn (xem hnh). Rc thi nm da theo thnh dc ca . t o ln t cc ny c dng lm vt liu che ph. t khng dng che ph hng ngy c th c lu tr s dng sau trong din tch chn lp tip theo, c th nm trn chn lp chn lp y.

Tnh n nh ca thnh bn l mt yu t c xem xt k trong vic thit k chn lp. S n nh ca thnh bn ph thuc vo bn (cng ) ca t, su ca , khong cch gia cc , v dc ca thnh bn. Vi t st, t st tng ln (glacial till) hay cc loi t c nn cht, t mn (fine-grained), t cp phi tt (well-graded) khc, su v nghing ca dc thnh bn c th t cc i. i vi t yu hn, nghing ca thnh bn s thoi hn. Nhng nhn t khc c nh hng n n nh ca t v nghing cho php ca dc thnh bn l nhng iu kin thi tit, v di thi gian chn lp h.

Bi v nn duy tr mt khong cch thch hp gia y chn lp v mc nc ngm, su ca chn lp b hn ch mc phi ph hp vi vic bo v ngun nc ngm.

Theo l thuyt, chn lp cng hp cng tt v khi lng vt liu che ph cn thit ph thuc vo chiu rng ca . Tuy nhin chiu rng phi cho php rc xung d dng, cng nh c din tch cho cc xe m nn hot ng; Thc t i hi chn lp phi rng c ch cho mt s lng xe loi s dng bi chn lp. Ni chung, chiu rng cn thit nn gp i chiu rng ca b phn ln nht ca thit b lm vic trong .

Da trn quy m ca bi chn lp, vic o chn lp c th c thc hin lin tc theo 1 tc c iu chnh ph hp vi yu cu chn lp hoc o nh k theo hp ng. Hng gi thi trong khu vc nn c xt n khi sp xp v tr cc hng chn lp, v gi nh hng rt ln n lng rc b thi bay. B tr cc hng chn lp hiu qu nht, c th gim c lng rc b gi thi bay, l t hng chn lp thng gc vi hng gi thi.

m bo thot nc tt, y ca nn c to dc, hng dng nc chy ra ngoi khu vc ang hot ng chn lp. Nc tch lu di y nn c bm ra khi chn lp. Nc b mt c th c chuyn hng khng cho chy vo bng cch xy dng nhng g chn tm thi trn cc cnh h o.

15.7.2.2 Phng php tri trn mt bng

Ngc vi phng php o rnh, phng php tri trn mt bng (area method) khng cn phi o (xem hnh). Thay vo mt lp cht thi c ban ra v m nn trn mt t (trn 1 mt dc nghing). Vt liu che ph sau c tri ra v m nn bn trn lp cht thi. Phng php chn lp tri trn mt bng nn c s dng nhng vng t bng phng hay hi dc. Phng php ny c th c iu chnh thch hp vi cc m , m l thin, khe ni, thung lng, hm ni hoc nhng vng trng khc v nhng h o dnh cho chn lp.15.7.2.3 Phng php xy dc

Phng php xy dc (ramp method) cn c gi l phng php dc tng dn (progressive slope method), bao gm vic ban ra v m nn cht thi rn trn mt dc nghing. Phng php xy dc tng t nh phng php tri trn b mt. Tuy nhin, u tin chn lp c tin hnh nh phng php tri trn b mt, nhng sau vt liu che ph c ly ngay t t b mt ngay ng trc din tch lm vic - nh vy, s li nhng vng t b o hi trng xung s c th bt u nhn rc mang ti vo ngy tip theo. Bi v khng cn phi a vt liu che ph t ni khc n, phng php ny y mnh v nng cao hiu qu dng t ti ch khi xy dng mt tng n l

15.7.2.4 Kt hp cc phng php chn lp

C th s dng phng php tri trn b mt v phng php o rnh trong cng mt bi chn lp nu bi chn lp c b dy tng t mt khng c nh v bi chn lp phi tip nhn mt lng ln rc thi. Phng php o rnh c s dng nhng ni tng t mt dy nht. t o ln nu khng s dng che ph h chn lp s c lu tr dnh cho chn lp tri trn b mt. Sau khi h chn lp y, cng vi cc vt liu che ph c lu tr, phng php chn lp tri trn b mt s c s dng tip tc chn lp rc thi ln trn h o va y

15.7.2.5 Tnh n nh ca dc nghing

Tnh n nh ca din tch cht thi nm thnh dc nghing v ca giao din gia cht thi v lp lt y trong bi chn lp rt quan trng c th gi chi ph bi chn lp mc ph hp v c th bo v an ton cho cng nhn ca bi chn lp cng nh nhng ngi c tr trn hoc gn bi chn lp. Cht thi c th b sp l hoc trt xung nu khi cht thi c xy dng khng ph hp v c dc qu ng. Khi khi lng cht thi ln v dc khng gi c n nh, s di chuyn ca cht thi c th ph hoi cc cng trnh, gy chn thng hoc thm ch cht ngi, v (nguy him hn) c th lm nhim hoc ph hoi mi trng hoc c th cng lc gy ra tt c cc hu qu va nu. Hin nhin, nu rc khng c kim sot dc ca khi rc s khng n nh, c bit l trong trng hp mt khi lng ln cht thi b xung mt cch hn n vo trong hm ni hoc ln trn mt thm . Tuy nhin, bi chn lp c thit k k thut cng vn c nhng khi rc c dc khng n nh nu khng c thit k ng. Nhng s c sp l nghim trng cc bi chn lp tng xy ra M [86], Philippin, Th Nh K, Colombia v [85], v mt vi ni khc. Nhng bin c y nhanh chuyn ng bt n nh ca cc dc nghing gm c ng t v ma to, v 1 s bin c khc.Thit k v xy dng thnh bn ca cc t bo rc trong cc chn lp v dc ca bi chn lp hon thnh phi xem xt n loi v tnh cht k thut ca cht thi chn lp trong bi chn lp v ca cc loi t, nhng vt liu tng hp hoc c t v vt liu tng hp c s dng c lp rc thi vi mi trng bn ngoi. Loi phn tch ny nn c thc hin bi nhng ngi c kh nng v c kinh nghim trong hot ng chuyn mn, v thng l mt k s a cht.

bn chng ct (shear strength) ca cht thi rn l mt tnh cht c hc quan trng s dng trong phn tch v thit k dc ca cht thi (Ghi ch: bn chng ct quyt nh kh nng chng ti trng xung t bn trn hay duy tr n nh sn dc) [87,88]. m ca rc thi c th nh hng ti bn chng ct v tnh n nh ca thnh dc ca rc thi15.7.3. Lp lt y

Mt lp lt y (bottom liner) ( hay n gin gi l lp lt liner) l mt h thng c thit k kim hm v kim sot s nhim mi trng nc v t xung quanh khu vc vn hnh chn lp. Vic thit k lp lt y, trong trng hp ca nhng nc ang pht trin, khng c nh, ph thuc vo mt s nhn t bao gm: Kh nng gy nhim mi trng nc v t ca bi chn lp, tnh cht a cht thu vn v kh tng ca a phng, v kh nng c sn vt liu lt ph hp v ngun ti chnh. Nhng lp lt s c miu t chi tit sau trong chng ny.

15.7.4 Nhng lp che ph hng ngy, trung gian, v cui cng

Cng ngh chn lp hp v sinh hin i bao gm cc h thng che ph ph kn trn rc thi kim sot cc vn kh chu do chn lp gy ra, bo v mi trng, v bo v sc kho, an ton ca cng nhn v ca cng ng. Ph thuc vo v tr trong phm vi bi chn lp v giai on xy dng v vn hnh m h thng che ph c dng l che ph hng ngy (daily cover), trung gian (intermediate cover) hay cui cng (final cover). Nhng lp che ph hng ngy v trung gian thng c t tip ni nhau trong sut giai on hot ng vn hnh chn lp. Lp che ph cui cng thng c t nh k trong sut giai on hot ng ca bi chn lp hoc c t thi im hon thnh bi chn lp. Trong 03 loi h thng che ph, lp che ph cui cng l h thng phc tp nht. Trong hon cnh ca nhng quc gia ang pht trin, vic thit k xy dng hoc vt liu s dng trong xy dng mt trong 3 loi h thng che ph gp rt nhiu tr ngi v nguy c do nhng ri ro ngn hn v di hn gy ra bi hot ng vn hnh chn lp, v do ngun vt liu che ph thch hp v ngun ti chnh c th c c khng chc chn. 3 loi h thng che ph ca bi chn lp c miu t bn di.

15.7.4.1 Lp che ph hng ngy v lp che ph trung gian

Lp che ph hng ngy gip kim sot cc sinh vt truyn nhim gy bnh, rc b thi bay, mi, ha hon v tnh trng m t. Bt k vt liu t no c th khai thc c v c n nh cao (nh t st, si) u c th c s dng lm vt liu che ph.

Nhng lp che ph trung gian kim sot s di chuyn ca kh bi rc v cung cp mt ng cho hot ng chn lp. Nhng loi t c s dng lm lp che ph trung gian phi c bn v chng thm cn thit. Thng thng, ngi ta ngh lp che ph trung gian l t m nn cht c dy t 15-20cm.

S dng lp che ph bn trn cht thi hng ngy gip kim sot nhng vn kh chu pht sinh ra t chn lp v nhng mi nguy him cho ngi vn hnh bi chn lp v cho cng ng. Tuy nhin, trong mt vi hon cnh, che ph hng ngy khng chc l cn thit trong khi ngun vt liu che ph thch hp v ngun ti chnh c th c c li khng chc chn. Nhng trng hp nh vy thng bt gp nhng vng t kh cn c lng ma trung bnh khng ln hn 10cm/nm v bc hi cng gn tng t. Trong nhng iu kin v vi gi thit rng mch nc ngm khng b mt e da nhim no v nhng ngi vn hnh BCL hoc cng ng khng b ri vo cc nguy c khng th chp nhn no khc, c th quyt nh gim tn sut che ph xung thp hn tn sut hng ngy. Khi , quyt nh tn s che ph cht thi, phi tin hnh phn tch nhng iu kin ca a phng v phn tch tnh hung.

Thiu t ti ch che ph khng phi l mt l do thch hp khng thng xuyn che ph rc thi. C mt s nhng vt liu khc thay th cho t ti ch . V d nh phn ln cc cng ng trong nhng quc gia ang phat trin c nhng khu ch rt ln l ni pht sinh mt khi lng cht thi hu c ng k. Thng, nhng cht thi hu c ny b em i chn lp. Thay v vy, chng c th c phi trn vi rc vn sn xut compost v sn phm compost c th c s dng nh vt liu che ph. Ni chung, ngi ta c th tm thy rt nhiu vt liu c th thay th t t nhin lm lp che ph sau khi phn tch nhng iu kin ca a phng v, nu cn thit, sau khi s l s b cht thi.

15.7.4.2 Lp che ph cui cng

L lp che ph c t trn b mt hon tt ca bi chn lp. Chc nng ca lp che ph cui cng rt nhiu. N kim sot s thm ca nc (v nh vy, gin tip kim sot s hnh thnh nc r r), kim sot s di chuyn ca kh trong bi chn lp, l mi trng pht trin thc vt, h tr cho cc hot ng sau khi ng ca bi chn lp (post-closure activities), v l lp ngn cch gia mi trng bn ngoi v rc thi [8].Mt iu quan trng cn c xt n khi thit k lp che ph cui cng l bn ca lp che ph trc s ngm v thm m v s di chuyn i ln ca kh pht sinh t rc thi c chn. bn ny c th nh mong i hoc khng. Do , mt vi thit k lp che ph mong mun nc ma thm t do qua lp che ph, trong khi , mt s khc yu cu lp che ph khng cho php nc ma thm qua.

Trong mt s trng hp, tiu ch thit k lp che ph l phn ln nc ma chy trn qua v thm phi mc ti thiu, tnh dn nc ca t s l mt trong nhng tham s tht k quan trng gip kim sot s thm [8]. thm gim khi s v dy cc lp trong lp che ph tng. Lp che ph bng t 2 lp c chng thm tt nht s bao gm 1 lp t mt nm trn 1 lp ngn nc c to thnh bi hn hp gia t st v t ti xp theo 1 t l ha trn thch hp.Ngoi ra, thit k lp che ph cui cng cn phi xt n d kin s dng bi chn lp sau khi hon thnh. Mt lp che ph bng vt liu t tng i ti xp s cung cp 1 mi trng sinh trng tt cho thc vt, cho d thc vt ch c trng v 1 mc ch duy nht l thc y s mt nc thng qua qu trnh bc-thot hi nc . Tuy nhin, lp che ph bng vt liu t ti xp khng c kh nng chu c ti trng tc dng. Nu cui cng mc ch l thu hi kh bi rc, th phi ngn chn kh di chuyn ln v bay thot ra ngoi. Nu d nh xy dng cng trnh trn mt bi chn lp hon chnh, phi xc tin ht ti a kh bi rc ra khi bi chn lp. Cui cng, sau khi xem xt tt c cc vn lin quan n s thm, nn nh rng lp t st c m nn cht s khng cho nc thm qua, trong khi si hoc ct khng bn, hoc nu c rt t, trc s thm nc.

Thit k n gin nht cho lp che ph cui cng cho bi chn lp hp v sinh bao gm 2 lp: 1) Lp b mt, v 2) Lp ngn nc (hydraulic barrier layer). Lp ngn nc c bn l lp che ph u tin c thit k c bit ngn chn cht lng di chuyn vo trong cht thi.

Nu mt lp che ph c thit k v thc hin trong mt quc gia ang pht trin, nn dng lp b mt c dy khong 60 cm v lp ngn nc nm bn di c dy 30 cm. Thit k ny c chp nhn trong nhng khu vc c lng nc b bay hi ln v lng ma nh (ngha l kh hu vi nhit cao, m thp v ma t). Thit k lp che ph c miu t hnh 15-10

Hnh 15-10: Basic design of final cover systeTrong vng kh hu m t v trong nhng tnh hung yu cu mc kim sot cao hn c th cn phi bao gm thm nhiu kiu lp khc .

gi lng nc chy vo trong cht thi rn l nh nht, lp che ph phi c thit k sao cho phn ln nc ma s c chy trn. C th lm c iu ny bng cch to dc cho lp che ph t 1% n 5%. nghing ny ca lp che ph cui cng thc y nc ma di chuyn nhanh ra khi b mt che ph v ng thi hn ch xi mn mc chp nhn c. Cng c th gim s xi mn bng cch trng thm thc vt. Thc vt cn c thm li ch v n y mnh s bc-thot hi nc. Nh vy, dc v thc vt ng mt vai tr quan trng trong hot ng ca lp che ph cui cng.

Trong trng hp lp t mt khng c thm thp ngn chn s thm nc ma. Khi y rc s b nc thm vo, v nh vy, s hnh thnh nc r r (leachate).C th lm gim s thm nc qua vt liu che ph bng cch b sung 1 lp thot nc theo phng ngang nm trn lp ngn nc. S b sung ny gip gia tng kim sot s hnh thnh nc r r v ng thi lm tng tnh phc tp ca lp che ph cui cng cng nh chi ph xy dng n. S gia tng tnh phc tp v chi ph c l l iu khng th chp nhn c cc quc gia ang pht trin . L do l bi v nu lp thot nc hot ng ng chc nng, n cn phi c bo v bi 1 vng lc ( filter zone) nm pha trn. Vng lc l 1 lp t khng c kt c chn la cn thn. Vng lc, nh ngha tn gi ca n, c mc tiu ngn cn nhng ht t nh di chuyn t lp pht trin thc vt xung lp thot nc. Nu khng ngn chn, nhng ht t nh ny dn dn s lm tc nghn lp thot nc

Cui cng, nu xc tin trng cy bi v nhng cy pht trin mnh trn lp che ph cui cng v nu c cc ng vt o bi xut hin trong bi chn lp th cn phi c 1 lp chn gi r cy v cc ng vt khng ph hoi lp che ph. Lp chn ny c gi l lp chn sinh hc (biotic barrier). N thng nm gia lp lc v lp thot nc.

Nhng yu t chnh khi thit k 1 lp che ph l cc lp thnh phn ca n. S .. th hin hin trng thit k v xy dng cc lp che ph M. Nh trong hnh biu din, lp che ph phc hp ca BCL hp v sinh hin i c n 08 lp khc nhau

Hnh 15-11: Cc lp thnh phn ca h thng che ph cui cng phc hp ca bi chn lp hin i hp v sinh

Mi lp trong tm lp trong hnh s c miu t trong nhng mc sau

a. Lp sinh dng (lp b mt)

Lp t ny (vegetative layer or surface layer) cn thit bo v lp che ph khi s xi mn ca gi v nc chy. Lp sinh dng hay lp b mt nn c cu to l lp t mt cht c nhiu cht dinh dng c th h tr cho s pht trin ca thc vt. t ny c th c trn vi sn phm compost t rc vn, bn thi hoc phn gia sc.

b. Nhng lp lc

Bt c khi no t cha ht mn nm bn trn t c ht th l xut hin kh nng di chuyn nhng ht t mn vo nhng ch trng ca lp t ht th. Hin tng ny c bit n nh l mt hin tng h thng nhiu ng dn vn chuyn cht lng i (piping) vi kt qu l lp t c ht th b bt kn. Nhng lp lc (filter layer) c s dng trong thit k cc lp che ph ca bi chn lp loi b nhng ht t mn khng cho theo nc thm v ng thi cho php kh bi chn lp bay ln. Nhng lp lc bng cc ht t hoc khng bng vt liu t u c th c s dng. Trong trng hp khng c sn t lm lp lc, c th s dng vi a cht (geotextile).

Lp lc thng c t bn di lp nn mng ngn chn lp kim sot kh b tc nghn.

c. Lp chn sinh hc

Nh trc y trnh by, cc lp ngn nc ng vai tr quan trng trong s hot ng ca lp che ph. V vy, tnh trng nguyen vn ca lp ngn nc phi c duy tr. Cc loi thc vt v ng vt c th c thng lp ngn nc v, lm tn thng ti tnh trang nguyn vn ca n. Mt phng php kim sot vn tim tng ny l thng xuyn ct xn thc vt v thng xuyn s dng thuc dit cc loi gm nhm. Mt phng php kim sot khc l s dng lp chn sinh hc (biotic barrier). Lp ny l mt lp gm c nhng cht thi xy dng vn, nghin nt, hoc nhng vt liu c kch thc tng t gip ngn ng s di chuyn ca r cy v ng vt.

d. Lp thot nc

Nu lp che ph cui cng nm trong thit k bi chn lp, n nn c lp thot nc (draindage layer). Ch c nhng ngoi l rt t (khng cn lp thot nc) l trong nhng vng kh hn ni c lng ma rt thp. Mc ch chnh ca lp ny l ngn khng cho nc ngm vo chy xung v ly lng nc i trc khi n c th xm nhp vo lp ngn nc (mt s ca lp thot nc c ch ra trong hnh 15-12. Nh c miu t trong hnh, lp ny nn c dc, nghing v hng cc im thu gom trong chu vi ca bi chn lp. Lp thot nc nn c cu trc bng cc vt liu xp

e. Lp ngn nc

Lp ngn nc (hydraulic barrier) l mt trong nhng thnh phn quan trng nht trong lp che ph cui cng. Chc nng chnh ca lp ngn nc l ngn nga s ngm nc vo cht thi rn, v lm nh vy ngn chn c s hnh thnh nc r rc.

nhng nc cng nghip, cc lp ngn nc c cu to bng vt liu t c ht mn c m nn k. t c th c pha trn vi nhng vt liu khc nh t st bentonite v tro bi t thm mong mun. Hot ng thch hp ca lp che ph cui cng ph thuc vo vic duy tr tnh trng ton vn ca lp ngn nc. lun hot ng hiu qu, lp ngn nc bng vt liu t phi dy t nht l 30cm v c thm thy lc nh hn 1x10-6 cm/s. Lp ngn nc l tng c dy 60cm v thm nh hn 1x10-7cm/s

Tnh ton vn ca lp ngn nc c th b nh hng thng qua 3 c ch: c hc, ho hc, mi trng. Nhng tc ng c hc chnh c bn lin quan ti nhng thit hi do xy dng, nh l ti trng qu mc, m nn qu cht, v s m thng. Nhng nh hng ho hc l nh hng t gy lo lng nht , thng c lin quan ti hi nc v kh. Nhng tc ng mi trng lin quan ti lm kh, thm t, v r cy pht trin xm nhp vo trong.

Nhng loi mng tng hp c th s dng thay cho t lm nhng lp ngn nc. Chng c th rt t cho nhng p dng ny, t bit l trong nhng khu dn c nh nhng quc gia ang pht trin. Nu vt liu tng hp c s dng, chng nn c bo v trnh nhng ph hoi c hc (c trong qu trnh xy dng v duy tr) bng cch lt nhng lp lt thch hp v lp t mt lp bo v (nh ct) trn.

f. Lp nn mng

Nh tn ca n , lp nn mng (foundation layer) l lp m nm gia lp che ph cui cng v cht thi. Lp nn mng gm 1 lp t nn t trn cng trn tng cht thi cao nht.

Mt trong nhng lu chnh khi thit k lp che ph cui cng l s st ln do s phn hu ca cht thi. Nh th, mt trong nhng phng php hiu qu bo v lp nn mng, v ng thi bo v lp che ph cui cng l phi m bo rng cht thi s c m nn k.

g. Lp kim sot kh (gas control layer)

Kh ca bi chn lp l sn phm ca s phn hu cc cht h c cho bi chn lp. Kh ch yu l metan v CO2. S lng v thnh phn ca kh bi chn lp ph thuc vo mt s yu t nh: bn cht ca rc thi, kh hu v m.

Nhng c ch kim sot kh bi rc tiu biu l s dng mt lp vt liu c xp t cng st rc thi cng tt. Lp vt liu ny c th l mt b phn ca h thng thu gom kh bi rc tnh hoc ng.

15.7.5 Nhng phng php xy dng v s dng bi chn lp sau khi hon thnh c mc ch.

Thit k v xy dng bi chn lp hp v sinh co th nhm ti 1 mc ch no sao cho va thi b an ton cht thi va c th s dng c BCL sau thi gian hot ng. Mt vi v d ca nhng ng dng ny trong thc t v ng vin cho a hnh, ci to mi trng nc, khi phc m l thin, quy hoch li th, v thu hi kh. S dng bi chn lp sau khi chm dt hot ng chn lp i hi phi c nhng xem xt c bit.

Hai kiu xy dng v s dng bi chn lp c mc ch c th c m t bn di, bao gm: v ng vin cho a hnh v ci to mi trng nc. Nhng ng dng tim n khc v nhng im thit k v bo dng bi chn lp c lin quan c tho lun sau trong chng ny.

15.7.5.1 V ng vin cho a hnh

V ng vin trn 1 a hnh (topographical contouring) l xy dng mt bi chn lp thnh hnh mt ci i. Phng php ny cho php s dng t hiu qu hn bng cch tng sc cha ca bi chn lp trong 1 khu vc nht nh. Mt bi chn lp sau khi hon thnh s bao gm mt chui nhng tng rc quay thnh vng trn to thnh hnh bp mng gn ging nh nhng ng vin ca 1 qu i. Trong trng hp ny, phng php b mt c s dng xy dng cc tng rc. dc ln nht ca qu i c xc nh theo ngh ca lp che ph bng t khi t nghing, kh nng di chuyn ln cao ca cc thit b, v mc b ng ln (t ti nghing lm cho trt v lt nghing) ca thit b khi hot ng ti trng bnh thng. Nhng c im k thut khi thit k bi chn lp dng ny l phi lm sao m bo nhng yu t va nu c mt h s an ton y . nghing cc i phi l nghing cho php tin hnh tt c cc quy trnh vn hnh (v d nh tri ra, m nn v che ph ) trong 1 bi chn lp hp v sinh m khng gy nguy him cho s an ton ca ngi cng nhn, v nghing cui cng c th to nn c cnh quan 1 qu i. Cc nhn t khc phi c xem xt v lu bao gm s n nh dc v s xi mn t gy ra bi ma.

15.7.5.2 Ci to mi trng nc

Trong mt vi trng hp, chn lp cht thi rn c th c s dng ci to m ly v nhng khu t ngp nc c cht lng rt thp khc. Trong nhng trng hp ny, ngi ta s tin hnh loi b ht nc hoc cho php nc bay hi v phi tin hnh 1 s nh gi thch hp (nh gi v a cht, v khoa hc nc v mt s nh gi khc). Khi tin hnh phi xem xt cn thn nhng iu kin sinh thi ca khu vc. ci tin v duy tr sc kho v s an ton ca cng ng, cht thi rn khng nn c b trong hoc gn trong ngun nc tim tng hoc ngun nc hin hu c s dng bi con ngi cho mc ch n ung, tm git hoc gii tr hoc trong nhng khu vc nhy cm v mt sinh thi. Trc khi thi hnh mt d n ci to ven bin, tt c nhng hu qu v mi trng c th xy ra phi c xc nh v phn tch k lng.

1.2.7.6. Chn lp chung cc cht thi c bit

Chn lp chung l trn mt loi cht thi vi mt loi khc v sau chn lp hn hp . Mc d vic chn lp chung c miu t trong mc ny c th c p dng trong hu ht cc loi bn phi cng nghip (non-industrial sludge), ni dung c bn y ch yu ni ti vic lu tr, x l, v thi b bn c lin quan n nhng cht thi t c th con ngi (ch yu l phn). Nhng v d v cc loi bn thi lin quan n nhng cht thi t c th con ngi l bn thi t cc nh my x l nc thi truyn thng, bn bm t cc b t hoi, bn t cc hm ca nh x cng cng hay cc h thng cng, v phn bc (phn ngi) ni chung.

D c nguy c nh hng ti sc kho cng ng v gy nhiu kh chu khi lm vic vi n, nhng phn bc khng qua 1 qu trnh x l no thng xuyn c b chung vi cht thi rn th trong nhng nc ang pht trin. Trong trng hp b cht thi ch yu l h th nhng nguy c v phin toi ny cng nghim trng hn. Mc d c th cha c tuyn b nhng cc nguy c tng t cng s xy ra nu b chung bn ti t cc nh my x l nc thi vo cc bi rc h. Nhng mi nguy him va nu c th c gim bt ng k nu s dng bi chn lp hp v sinh.Khi vn hnh chn lp chung trong bi chn lp, phng php l t bn (c t l hm lng cht rn l 20-30%) ln trn mt cht thi rn ngay ti mt lm vic ca bi chn lp. Bn thi v cht thi rn c ha trn hon ton. Hn hp sau c ban ra, nn li, v c che ph ging nh chn lp cht thi rn thng thng trong bi chn lp hp v sinh. Cht lng trong bn phi c cht thi rn hp th. Bi v kh nng hp th ca cht thi rn th trong nhng quc gia ang pht trin nhn chung tng i thp, trng lng nc ti a trong bn thi phi thp cht thi rn gi ht nc ca bn thi khng cho lng nc ny tc ng qu mc n s hnh thnh nc r rc. Nhng ngi nht rc khng c php tip xc vi bn thi v cht thi rn trn vi bn thi.

15.7.7 CHT THI NGUY HI: (chn lp an ton)

15.7.7.1 Li gii thiu:

Mc d vic qun l cht thi nguy hi khng phi l vn quan tm ca cun sch ny, cng ngh cho vic x l nhng cht thi ny l che ph mt cch an ton hon tt v nh mt vt lm nh li s quan trng trong vic qun l chng. Hn na, trong hu ht cc quc gia ang pht trin, phn ln cht thi nguy hi pht sinh c thu gom v thi b cng vi cht thi rn ca thnh ph.

Vic thi b cht thi nguy hi a phng c th to ra nguy c v nhim v quan trng cho quc gia ang pht trin khi nhng nh ngha, nhng tiu chun, v nhng thit b bo v khng pht trin hoc hot ng khng y .

15.7.7.2: nh ngha v nhng c im k thut:

Mt bi chn lp an ton l mt phc hp (khu lin hp), cc h t c thit k c bit ngn cn cht thi nguy hi sao cho chng khng th r r vo mi trng. Bi vy, mt bi chn lp an ton ch thc c nhng c im sau:

Thi b cht thi trong bi chn lp an ton l ph hon ton bi mt hoc nhiu lp hoc nhng tm lt bng nguyn liu khng thm nc.

Khon cch gia phn di cng (y) ca tm lt v nc ngm c kh nng ngn nga s tip xc ca chng.

Nc r r v tt c cht lng khng c php tch ly bn trong hoc bn ngoi cc lp ngn chn.

Cht lng nc ngm c gim st n mc m s r r t bi chn lp c th c pht hin v x l.

Bi chn lp cn xc nh v tr sao cho n cch li vi ngun nc d tr nc mt v nc ngm ; khng b nh hng ca kt qu t s chy trn, s chn ng, hoc cc gin on khc; v v tr ca n khng cn cho nhng chc nng khc sau khi nh xng ng ca [29].15.7.7.3: Thit k:

Nh tt c cc bi chn lp hp v sinh, vic thit k mt bi chn lp an ton phn ln ph thuc vo nhng c th v a cht, thy vn ca khu vc. Nh th, nu nh xa ngun nc l rt quan trng v nhng lpt s khng b thm, s c ng ca cc lp t ti khu vc kt hp vi vic sp xp cc tm lt n , bao gm vt cht t nhin hoc tng hp, nu nh thch hp. Trong trng hp nh vy, t hoc t st khng ht nc c th xem nh mt tm lt bng vt liu t nhin v cht do c tnh dy t cao hoc cht do c x l kt hp vi clo c th xem nh tm lt bng vt liu tng hp. Nu nhng iu kin trn khng l tng, nhng tha mn nhng tiu chun ti thiu th chp nhn c, lc ny t ti khu vc bi chn lp s c o ln v thay th bng mt lp ct hoc si, tip theo l mt lp bn c nn li, mt tm lt tng hp, v mt lp c bn bng t st c nn li. Trong tt c cc trng hp, s chun b y c th to s ngn cn cc loi cht thi kt hp vi nhau v chng s gy ra cc phn ng ha hc nguy him (VD: cht thi rn n mn cao vi cht thi c tnh axit mnh). Ngn chn nhng phn ng trn c thc hin bng cch phn ra nhng vng nh hng khc nhau t mt loi bng cc cu trc th cp s dng rnh bng t. Vic b tr cn m bo vic thu gom v vn chuyn ht nc r r c tch ly trong vng thp nht( lu vc). Vic lm ny do mt mng li ng dn c thit lp trong bi chn lp.Cht lng nc ngm c theo di bi thit b theo di ti v tr hp l dc theo chu vi bi chn lp. Vic theo di nc ngm cn thc hin trc khi cht thi bt u phn hy v tip tc cho n khi chuyn t dng nguy him tr nn khng nguy him.

Vic thit k, vn hnh, v theo di mt bi chn lp an ton l qu trnh phc tp , i hi mt phn kho lo ca nhng ngi chuyn nghip.

15.7.7.4 : ng ca bi chn lp:

Hot dng ca lp che ph c thit k sao cho m bo cn tr hon ton v ton b s nh hng v mt bi chn lp hon thnh khng t ra s e do cho s an ton ca cng ng v mi trng. t c iu ny phi tun theo nhng iu kin sau:

Lp trn cng ca bi chn lp, che ph b mt ca bi chn lp hon thnh bng lp t khng thm nc.

Bao ph lp ny bng mt lp lt tng hp (nu c th) m bo tnh hiu qu ca n v lp rc bn di khi b thm nc ma.

Ph mt lp t ln trn lp lt tng hp v gieo ging trn lp t to ra thm thc vt hon thin s hot ng ca lp che ph. Nc r v kh c thu gom bng h thng ng c xy dng xuyn qua lp che ph cui cng.

Cui cng, tao hnh lm cho bi chn lp hon chnh khng lm nguy hi khi m cht thi nguy him nm bn di vn cn nguy him lu di sau khi chn lp chng. Thc hin vic khai qut, nhng bi chn lp an ton c th l mt s m ng nguy him.

Hnh 15-12: Typical layout of a secure landfill15.8 Cc cng trnh chnh trong bi chn lp:

Mc ny m t nhng bc tin hnh phc tp trong vic chun b mt khu vc cho cng tc v sinh v ngn np.

15.8.1 Ci thin a th, a hnh:

Mt trong nhng bc u tin trong qua trnh pht trin mt bi chn lp hp v sinh ko theo vic di chuyn tt c cc i tng khi m chung c th nh hng n hot ng v s di chuyn ca phng tin chuyn ch v trang thit b. Nh vy, cy ci, bi cy, v nhng thc vt khc c nh hng s b dn sch trong khu vc , hoc gim din tch sinh sng ca chng.

Hai l, khu vc c chia thnh bc loi b s nh hng ca nhng ci khng ph hp nm trn b mt n. B mt ca khu vc s c to cc ng ni y mnh s kim ch nc chy trn v ngn nga s to ao. Nhng s o t ph hp cn kim sot n mc nh nht cc vn lin quan n s n mn, cc lp bi, v s ng cn. trnh s nguy him ca qu trnh n mn v lm li lm mt t v tnh n vic gim st kn, nhng khu vc ln s c dn dp trong cc giai on khc nhau.

15.8.2 Nhng con ng: ng s

ng s tng ln trong tt c cc ma t h thng ng cng cng n khu vc cn c cung cp. Vi nhng khu vc ln, s gia tng s lng ng s s c m rng t li vo ca khu vc n vng ln cn ca vng lm vic. ng s c thit k phc v cho lu lng ngi i b v lu thng xe c m c d on trc. Trc khi gia tng s lng ng c thit k, mt vic quan trng l xc nh kch thc xe c v gii hn tc ca chng, cng nh cc tiu chun phc v ti thiu c m bo. H thng cng rnh thch hp ngn nga cho cc con ng khi b ngp lt trong nhng ma m t. L tng hn, lng ng s gm hai ln ng (chiu rng ti thiu 7m) cho hai li giao thng. Nhng th bc khng cn vt qu nhng gii hn trang b c gii ha: nhng gii hn dc ln nh hn 7%; gii hn dc xung, nh hn 10% [29]. Mc d gi thnh nhng con ng trong tng lai c th cao hn nhng con ng tm thi, nhng gi c c n b dn bng tin tit kim thit b, s bo tr, v thi gian. Cui cng, nhng con ng phi c xy dng theo nhng tiu chun quc gia.Hnh 15-13: Typical cross-section of access roada Bi v, s xc nh v tr ca lnh vc kinh doanh l s thay i lin tc, nhng con ng dnh cho vic vn chuyn cht thi t h thng ng lu di trong lnh vc kinh doanh thng tm thi trong nhng gii hn ca t nhin v xy dng. Nhng con ng tm thi c th xy dng bng cch o nhng ci mng thot nc. Nhng con ng c th c ph ln trn bng mt lp vt cht ma st, nh l si, c p cht, than chy ln, b tng b h, va h, hoc gch. S dng vi, xi mng hoc nhng cht kt dnh nha ng c th lm tng kh nng s dng ca nhng con ng tm thi. B rng ca con ng l hot ng chnh yu ca cc dy ng v lu lng lu thng. Ngoi ra, b rng c th ti thiu 3,5 m cho mt ln ng v 6 m cho 2 ln ung.

Nu lu lng xe ti d tnh l t 25-50 lt/ ngy, th xy dng lng ng bng cch sp xp v nn cht t thng s m bo. Lu lng xe hn 50 lt/ ngy, vn s c khc phc bng cch s dng canxi clorua nh mt vt ngn chn bi, hoc1 vt cht kt dnh nh ximng hoc nha ng. Lu lng t 100- 150 lt/ngy s cn c 1 hp kim cng thm vo 1 cht kt dnh. Nhng loi xe c s dng mt bi chn lp s bao gm cc xe ti hin i ln cc loi th s chuyn ch, nh mt s miu t trong chng lu tr v thu gom. Nhng loi xe c s dng trong mt bi chn lp phi c xem xt khi thit k nhng long ng trong bi chn lp.

15.8.3 Trm cn:

Vn l cn c nhng nhn bit ng n v tm quan trng ca thit b o trng lng v thit b o lu lng cht thi thi b ti khu vc m c cp trong cc chng trc. Bi vy, s dn n mc kh thi cao, tt c cht thi c thu gom s c bit khi lng. Trong mt s hon cnh, n c th cn thit thit lp nhiu hn mt trm cn trong mt th t trnh nhng hng di v ghi chp trng lng ca nhng xe trng khi chng ra khi khu vc.

Cc loi cn gm cc trm cn in t ng cng ngh cao n n gin, cc n cn c th mang theo. K hoc sn trm cn c th c xy dng bng g, thp, hoc b tng, n ni m trm cn nm ngang v trn mt nn mng vng chc. Trm cn c th cn xe ln khi chng n bi chn lp vi 1 th tc c bn. Nng lc tip nhn t 30-60 Mg s c xem l thch hp. L tng hn, k phi di cn tt c cc trc xe cng mt lc, mc d trng ti ca cc trm cn ring r s cho cc hoat ng nh.

Hnh 15-14: Collection vehicle being weighed on a truck scal15.8.4 Cc ngnh phc v cng cng C s h tng bi chn lp:

Trng hp l tng, in, nc, v nhng lnh vc ci thin v sinh s c cung cp. Ngoi ra, s ph hp ca 3 lnh vc trn c hiu qu ti 1 khu vc thi b trong 1 quc gia ang pht trin th khng c ngh n. in nng c th s dng trong chiu sng v nng lng. Hai chc nng ny rt cn thit nu trang thit b bo tr v sa cha khng c ti khu vc. in nng c th to ra ti khu vc khi dng 1 my pht in di ng.Nc c gi tr cho vic ung, p la, khng ch bi, v sinh cho cng nhn. Trong trng hp cn thit cng rnh, thng gi nh x s c xy dng v bo tr.

15.8.5 Cc cng trnh kin trc xy dng bi chn lp:

Nu kh thi v c bit ti cc vng hot ng thi b ln, mt cng trnh xy dng hoc b tr cc cng trnh xy dng s c xy dng cung cp khu vc vn phng, trang thit b nh cho cng nhn, cung cp 1 khu vc bo v cho vic lu tr trang thit b bo tr, v sa cha; v phc v cho mt trm cn. Khu vc vn phng cn cho lu tr h s v nhng hot ng i hi nhn vin vn phng(th k). Tinh thn nhn cng s tr nn tt hn v nng lc l yu t c gi tr tht s, bng cch cung cp 1 cng trnh xy dng nh tnh n: u tin l trang thit b ph tr, cung cp cho vic git gi v i li, tin nghi nh v sinh, v c cn tin.S trang b nhng phc v ca cng trnh xy dng nh nh xng v khu sa cha. Cc xy dng ny c s dng cho cht thi hn 10 nm l cc cng trnh xy dng tm thi v c th di chuyn d dng. Vic thit k v m hnh ca tt c cc xy dng s c t trong s cn nhc v s di chuyn ca kh trong bi chn lp v s gii quyt khc ca bi chn lp. Nu cc trang thit b ny khng cung cp ti bt k u nhng nhng khu vc thi b nh nht, hot ng ca bi chn lp s b tr ngi hoc mo him.

15.8.6 Vt liu chn: Tng ro

Li vo khu vc bi chn lp c iu khin 1 cch d dng bng cch xy dng 1 tng ro bao quanh ton b chu vi ca khu vc hoc ti nhng im nh nht, bao quanh nhng v tr khng an ton ca li vo cho thit b v cht thi bng cc hng ring r. Mt hng ro c chc nng l gii hn li vo vng rc thi khi ng vt, lm bnh phong cho bi chn lp, v th hin ng ranh gii. Cc loi v chiu cao ca hng ro c xc nh bng nhng phng k ng n v nhng iu kin rng buc bt buc tai khu vc. Chiu cao hng ro l 1,5m v vi nhng khe h ti thiu l 5 cm thng thch hp.

Nhng hng ro ca bi rc s c xy dng trong vng gn nht ca khu vc lm vic iu khin qu trnh gi thi giy v cc cht thi ba bn khc. Mt hng ro thp (1m) thng cho mt con mng hot ng. Khi m, chiu cao t 2 n 3 m c th cn thit ti ni gi thi, vng hot ng. Nhng hng ro ca bi rc di chuyn c.

Hnh 15-15: Portable litter fence (2 m high, 3 m wide)15.9 VN HNH BI CHN LP15.9.1.Gii thiu:

Phn ny gii thiu mt phng php vn hnh hiu qu mt bi chn lp cht thi rn. Theo , mt phc ha chi tit tt c hot ng chn lp hng ngy s l c s ca mt k hoch vn hnh c hiu qu. K hoch phi linh hot (mm do) khuyn khch s kho lo trong qun l t c nhng mc tiu d nh v cng phi cng rn gi quy trnh vn hnh ng. Mt k hoch vn hnh hiu qu c ngha l trang thit b s dng thch hp vi c trng ca CTR, vi hon cnh v tr v phng php chn lp.

Trong phn ny, vn hnh mt bi chn lp c chia thnh hai phn:1) Nhng quy trnh vn hnh khng ph thuc vo phng php chn lp.2) Nhng quy trnh vn hnh c th i vi mi phng php chn lp.

15.9. 2. Nhng quy trnh vn hnh chung:

Vn hnh mt bi chn lp hp v sinh cn n mt lot cc hot ng, mt s c tin hnh lin tc hng ngy, trong khi s cn li c tin hnh c nh theo chu k. C 1 vi quy trnh vn hnh kh quan trng phi c xem xt k cho tt c nhng phng php chn lp, bao gm: S chun b v bo tr v tr (bi chn lp).

Kim sot cht lng mi trng.

Gi vn hnh.

Nhng quy trnh vn hnh trong thi tit khc nghit.

Nhng tho lun i vi tng quy trnh vn hnh quan trng k trn c trnh by trong phn tip theo:

15.9.2.1 Chun b v bo tr v tr BCL:

a. Chun b v tr BCL:

Chun b v tr BCL l mt hot ng quan trng trong quy trnh vn hnh chung mt bi chn lp hp v sinh. Sau khi hon thnh mt t bo rc, nhng din tch mi phi c dn sch s, o h v c tin hnh lt y (nu cn thit). Tng t nh vy, sau khi nhng din tch lm vic c chn lp y, nn tin hnh che ph lp che ph cui cng cng nhanh cng tt.

Nhng v tr phi c chun b v c xy dng ph hp vi nhng tiu chun k thut trong thit k. S chun b v xy dng v tr BCL bao gm:

Dn sch s v nh b ht c.

Lp t nhng h thng kim sot nc r r.

Xy dng cc cng trnh xy dng.

Lp t cc h thng dch v.

Xy dng ng ni b.

S d tr t.

b. Duy tu, bo dng ng s :

Duy tu, bo dng ng vo v tr chn lp (ng ni b trong BCL) l mt trong