322
BN Y EHOWA

B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Yesaia 40:11 ka Yehowa Nyankop�n ho

as�m s�: “�b�y�n ne nguankuw s�

oguanhw�fo, obeturu nguammaa ne

basa so, na wasoa w�n ne kokom; nguan

mmaatan no, �b�ka w�n br�oo.” S�

wohw� oguan a �da oguanhw�fo kokom

no a, so w’ani gyina s� wob�b�n wo soro

Agya no saa ara? Nanso, wob�y� d�n

atumi ab�n Yehowa?

B�N

YEHOWAB

�N

YEH

OW

Acl-T

W

Page 2: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Yesaia 40:11 ka Yehowa Nyankop�n ho

as�m s�: “�b�y�n ne nguankuw s�

oguanhw�fo, obeturu nguammaa ne

basa so, na wasoa w�n ne kokom; nguan

mmaatan no, �b�ka w�n br�oo.” S�

wohw� oguan a �da oguanhw�fo kokom

no a, so w’ani gyina s� wob�b�n wo soro

Agya no saa ara? Nanso, wob�y� d�n

atumi ab�n Yehowa?

B�N

YEHOWA

B�N

YEH

OW

Acl-T

W

Page 3: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

B�N

YEHOWA

Page 4: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Mfonini Ahorow no Fibea: ˇ Kratafa 49: Courtesy of Anglo-AustralianObservatory, photograph by David Malin ˇ Kratafa 174: U.S. Fish & Wild-life Service, Washington, D.C./Wyman Meinzer ˇ Kratafa 243: � J. Hei-decker/VIREO

� 2002WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF PENNSYLVANIA

�ho Kwan Nyinaa Y� Y�n De

B�n Yehowa

W�n a W�y�eWATCHTOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF NEW YORK, INC.

Brooklyn, New York, U.S.A.

Wotintimii w� 2006 mu

W�nnt�n nhoma yi. �ka Bible nkyer�kyer� a w�y� w� wiase nyinaa ankur�fo fi w�n p� mu yi ntoboa de boa no ho.

Kyer�wns�m a �w� nhoma yi mu nyinaa fi Twi Bible foforo no mu,gye s� ebia w�akyer� s� efi nkyer�ase foforo bi mu. Faako a NW di as�m

a w�afa aka akyi no, �kyer� s� efi Engiresi kasa mu New WorldTranslation of the Holy Scriptures—With References no mu

Draw Close to JehovahTwi (cl-TW)

Made in the United States of AmericaW�y�e w� United States, Amerika

Page 5: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�kenkanfo Pa:

So wote nka s� wob�n Onyankop�n? W� nnipa piifam no, �te s� nea entumi ny� yiye. Ebinom suro s��w� akyirikyiri dodo; afoforo te nka s� w�mfata ko-raa. Nanso, Bible hy� y�n nkuran �d� mu s�:‘Y�mm�n Onyankop�n, na �b�b�n y�n.’ (Yakobo4:8) �ma n’asomfo awer�hyem mpo s�: “Me, [Yeho-wa, “NW”] wo Nyankop�n, mikura wo nifa mu; mena mise wo s�: Nsuro, me ara m�boa wo!”—Yesaia41:13.

Y�b�y� d�n atumi ne Onyankop�n anya abusua-b� a emu y� den saa? Adamfofa biara mu no,abusuab� no gyina hu a yebehu onipa no, na y�a-nya ne su ahorow a �da nsow ho anigye ne anis� so.Enti Onyankop�n su ahorow ne n’akwan a w�adano adi w� Bible mu no y� ade a ehia s� yesua hoade. S� yesusuw akwan a Yehowa fa so da ne su aho-row no mu biara adi ho, na yehu s�nea Yesu Kristodaa no adi p�p��p�, na y�te s�nea y�n nso yebetumianya su ahorow no bi ase a, �b�ma y�ab�n Onyan-kop�n. Yebehu s� Yehowa ne amansan Hene a �fatakoraa. Afei nso, �ne Agya a y�n nyinaa hia. �w�tumi, obu at�ntrenee, �y� onyansafo, �w� d�, na on-nyaw ne mma anokwafo da.

�mmra s� nhoma yi b�twe wo ab�n YehowaNyankop�n k�se, ma wo ne no anya abusuab� a�rens�e da, na ama woak� so atra ase ayi no ay�daa.

W�n a W�y�e

Page 6: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

TI

1 ‘Hw�! Y�n Nyankop�n Ni’ 7

2 So Wubetumi ‘Ab�n Onyankop�n’ Ankasa? 16

3 ‘Kronkron, Kronkron, Kronkron Ne Yehowa’ 26

�F˜A 1 ‘�w� Tumi K�se’

4 ‘Yehowa Tumi So’ 37

5 Adeb� Tumi—“�soro ne Asase Y�fo” 47

6 Tumi a �s�e Ade—‘Yehowa Y��d�mmarima’ 57

7 Tumi a �b� Nne�ma Ho Ban—“Onyankop�n Y� Y�n Guank�bea” 67

8 Tumi a W�de Siesie Ade—Yehowa‘Rey� Ade Nyinaa Foforo’ 77

9 “Kristo, Onyankop�n Tumi” 87

10 ‘Suasua Onyankop�n’ W� S�nea WodeTumi Di Dwuma no Mu 97

�F˜A 2 ‘At�ntrenee D�fo’

11 “N’akwan Nyinaa Y� Trenee” 108

12 ‘So Onyankop�n Bu Nt�nkyea?’ 118

13 ‘Yehowa Mmara Y� P�’ 128

14 Yehowa ‘Ay� Agyede Ho Nhyehy�eAma Nnipa Pii’ 138

Emu Ns�m

Page 7: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Ti

15 Yesu ‘De At�ntrenee Asi Asase So’ 148

16 ‘At�ntrenee Mu’ a Y�ne Onyankop�nB�nantew 158

�F˜A 3 “Koma Mu Nyansafo”

17 ‘O Onyankop�n, Nyansa Bun a Emu D�!’ 169

18 Nyansa W� ‘Onyankop�n As�m’ Mu 179

19 ‘Onyankop�n Nyansa Ahintas�mKronkron’ 189

20 ‘�y� Koma Mu Nyansafo’—Nanso Odwo 199

21 Yesu Da ‘Nyansa a Efi Nyankop�n H�’ Adi 209

22 So “Nyansa a Efi Soro” Rey� AdwumaW’asetra Mu? 219

�F˜A 4 “Onyankop�n Ne D�”

23 “�no na �d�� Y�n Kan” 231

24 Biribiara Ntumi “Ntetew Y�neOnyankop�n D� Mu” 240

25 ‘Y�n Nyankop�n Ayamhyehye’ 250

26 Onyankop�n a ‘Way� Krado s� �deB�ne Befiri’ 260

27 ‘Ne Papay� D��so D�n Ara!’ 270

28 “Wo Nko na Woy� �nokwafo” 280

29 ‘Kristo D� a Yebehu’ 290

30 ‘Monk� so Nnantew �d� Mu’ 300

31 ‘B�n Onyankop�n, na �b�b�n Wo’ 310

Page 8: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 9: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

SO WUBETUMI ay� Onyankop�n a wo ne no reb� nk�m-m� ho mfonini w� w’adwenem? Adwene a wubenya k�k�s� amansan Hene no rekasa akyer� wo no—ma ehu tumika wo! Nea edi kan no, wotwentw�n wo nan ase, na afeiwutumi yi ano. Otie, ogye so, na �ma wunya abot�yammpo de bisa no as�m biara a wop�. Afei, as�m b�n na wu-bebisa no?

2 Tete no, �barima bi baa tebea a �te saa mu. N´a

ne din de Mose. Nanso, ebia as�m a obisaa Onyanko-p�n no b�y� wo nwonwa. Wammisa n’ankasa, ne daa-kye, anaa adesamma tebea mpo ho as�m. Mmom no, obi-saa Onyankop�n din. Ebia �no b�y� wo nwonwa, efis�na Mose nim Onyankop�n din ankasa dedaw. �nde, �b�-y� s� na n’as�mmisa no w� ntease a �k� akyiri. Nokwa-rem no, �no ne as�m a �ho hia sen biara a na Mose betu-mi abisa. Mmuae no fa y�n nyinaa ho. Ebetumi aboa woma woay� ade a �ho hia a �b�ma woab�n Onyankop�n.�kwan b�n so? Ma yensusuw saa nk�mm�b� a �y� anigyeno ho.

3 N´a Mose adi mfirihyia 80. N

´a watu afi ne nkur�fo,

Israelfo a w�y� nkoa w� Misraim no mu mfirihyia adua-nan. Da koro, bere a na �rehw� n’asebarima nguanno, ohuu anwonwade bi. N

´a nky�kyer� bi red�w, nan-

so na �nhyew. �k�� so d�wee, na �hyer�n s� kanea a esibep�w so. Mose k�� ho k�hw�e. Hw� s�nea �b�y� s� �b��piriw bere a �tee s� �nne bi fi ogya no mu rekasa kyer�

1, 2. (a) Ns�m b�n na wob�p� s� wubisa Onyankop�n? (b) D�n naMose bisaa Onyankop�n?3, 4. Ns�m a esisii b�n na �maa Mose ne Onyankop�n b�� nk�mm�,na d�n ne as�m p�tee a na �w� nk�mm�b� no mu?

T I 1

‘Hw�! Y�n Nyankop�n Ni’

Page 10: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no no! Onyankop�n nam �b�fo kasamafo bi so ne Moseb�� nk�mm� bere tenteenten. Na s�nea ebia wunim no,Onyankop�n maa Mose a na �retwetwe ne ho no adwu-ma s� onnyaw n’asetra a na asomdwoe wom no h�, na�nsan nk� Misraim nkogye Israelfo mfi nkoasom mu.—Exodus 3:1-12.

4 Afei, na Mose betumi abisa Onyankop�n as�m biaraa �p�. Nanso, hy� as�m a obisae no nsow: “Na s� miduIsraelfo nky�n, na meka mekyer� w�n s�: Mo agyanomNyankop�n na asoma me mo nky�n, na w�ka kyer� mes�: Ne din de d�n a, d�n na minse w�n?”—Exodus 3:13.

5 Nea edi kan koraa no, saa as�mmisa no kyer� y�n s�Onyankop�n w� din. �ns� s� yebu nokwas�m titiriw yiadewa. Nanso, nnipa pii bu no adewa. W�ayi Onyanko-p�n din ankasa afi Bible nkyer�ase pii mu naw�de abodinahorow te s� “Awurade” ne “Onyankop�n” na ahy� anan-mu. Eyi y� nne�ma a �y� awer�how na as�m w� ho senbiara a w�ay� w� nyamesom din mu no biako. Any� yiyekoraa no, s� wuhyia obi a d�n ne ade a edi kan a woy�?�ny� ne din na wubisa? Saa ara na �te w� Onyankop�na wubehu no no ho. �ny� obi a onni din a �mp� nnipana wontumi nhu no, anaas� w�nte n’as�m ase. �wom s�yentumi nhu no de, nanso �w� nipasu, na �w� din—Ye-howa.

6 Afei nso, s� Onyankop�n yi ne din ankasa adi a, na adek�se bi a �y� nwonwa rebesi. �to nsa fr� y�n s� yemmehuno. �p� s� y�de hokwan a y�w� no di dwuma de paw neaeye sen biara w� asetra mu—s

´� y�b�b�n no. Nanso, Yeho-

wa ay� pii sen ne din a wab� akyer� y�n. Wakyer� y�n nea�kyer� nso.

5, 6. (a) Nokware a �ho hia titiriw b�n na Mose as�mmisa no kye-r� y�n? (b) Adey� a as�m w� ho b�n na w�de aba Onyankop�n dinankasa so? (d) D�n nti na Onyankop�n din a wayi akyer� adesammano ho hia yiye?

B�N YEHOWA8

Page 11: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Nea Onyankop�n Din Kyer�7 Yehowa ankasa na �paw ne din, edin a �kyer� biribi ti-

tiriw. Nea “Yehowa” kyer� ankasa ne “Nea �ma �y� H�.”�y� nokware s� �no na �y�� nne�ma nyinaa. �no ankasay� ade a �s� s� �ma yesuro no. Nanso, so nea Onyankop�ndin kyer� ara ne no? �da adi s� na Mose p� s� ohu nne�-ma pii. Efis� na Onyankop�n din no ny� foforo. Na nku-r�fo de adi dwuma mfehaha pii. Akyinnye biara nni hos�, bere a Mose bisaa Onyankop�n din no, na �rebisa oniia edin no gyina h� ma no no ho as�m. Nokwarem no, na�reka s�: ‘Wo ho as�m b�n na metumi aka akyer� wo manIsrael a �b�ma w�anya wo mu gyidi, na ama w�agye adi s�wubegye w�n ampa?’

8 Yehowa rebua no, �kyer�kyer�� nea ne din kyer� nomu. �ka kyer�� Mose s�: “M�y� nea m�y�.” (Exodus 3:14,NW ) Bible nkyer�ase pii kenkan w� ha s�: “Me ne neamene.” Nanso, s�nea New World Translation de ahw�yiyekaa as�m no da no adi s� na �ny� s� Onyankop�n resi w�a �w� h� so dua k�k�. Mmom no, na �rekyer�kyer� Mose—ne y�n nyinaa—nea edin no kyer�. Yehowa ‘b�y�,’ anaa-s� �b�y� nea ehia biara na ama wadi ne b�hy� ahorow so.J. B. Rotherham nkyer�ase no da nkyeky�m yi adi pefees�: “M�y� Me ho s�nea mep� biara.” Hebri Bible ho �ben-fo bi kyer�kyer� kasasin no mu saa kwan yi so: “S�nea te-bea anaa ahiade no te biara . . . , Onyankop�n na ‘�b�y�’ahiade no ano aduru.”

9 D�n na na �no kyer� ma Israelfo no? �mfa ho akwansi-de biara a wohyiae, �mfa ho tebea a emu y� den biara aebia w�k�� mu no, na Yehowa b�y� nea �s� s� �y� biara de

7. (a) D�n na Onyankop�n din no kyer� ankasa? (b) D�n na na Mosep� s� ohu ankasa bere a obisaa Onyankop�n Ne din no?8, 9. (a) �kwan b�n so na Yehowa buaa Mose as�mmisa no, namfomso b�n na �w� s�nea w�taa kyer� Ne mmuae no ase no ho?(b) As�m “m�y� nea m�y�” no kyer� d�n?

9‘HW�! Y�N NYANKOP�N NI’

Page 12: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

agye w�n afi nkoasom mu na �de w�n aba B�hy� Asaseno so. Akyinnye biara nni ho s� saa din no ma wonyaaOnyankop�n mu ahotoso. Ebetumi ama y�anya ahotososaa ara nn�. (Dwom 9:10) D�n ntia?

10 Mfatoho bi ni: Awofo nim s�nea w�b�dannan w�n hona w�ay� nsakrae a �ho hia na ama w�ahw� w�n mma.�wofo betumi de da koro ay� �yarehw�fo, oduannoafo,�kyer�kyer�fo, obi a �de nte�so ma, �temmufo, ne nne�-ma foforo pii. Nnipa pii hu nnwuma ahorow a �s� s� w�y�no a, na wonhu nea w�ny�. Wohu ahotoso a edi mu aw�n mma da no adi w� w�n mu s� Paapa anaa Maame be-tumi ahw� ma w�n akuru a �y� w�n yaw adwo w�n, wo-betumi asiesie w�n ntam ns�mns�m nyinaa, asiesie ago-de biara a abubu, na w�abua as�mmisa biara a �ba w�nadwene a �rep� biribi ahu bere nyinaa mu no aw�n adwe-nem ny� w�n n

˜a

˜a. Awofo binom ankasa sint� ahorow br�

w�n ase, na �t� mmere bi a �ma w�haw. W�te nka s� won-tumi nni as�y�de ahorow yi pii ho dwuma yiye koraa.

11 Yehowa nso y� �wofo a �w� �d�. Nanso, bere a ommun’ankasa gyinap�n ahorow a �y� p� so no, biribiara nnih� a ontumi ny� mfa nhw� n’asase so mma w� �kwana eye sen biara so. Enti ne din, Yehowa no, ma yesu-suw ne ho s� Agya a oye sen biara a yebetumi anya. (Ya-kobo 1:17) Anky� na Mose ne Israelfo anokwafo nyinaahui s� Yehowa din fata no. W�de osuro hw�e bere a Yeho-wa b�y�� �sahene a onni nkogu, ab�de mu tumi nyinaaWura, Mmarahy�fo a obiara ne no ns�, �temmufo, �dan-sifo, aduan ne nsu Mafo, ntama ne mpaboa so Korafo—nenne�ma foforo pii no.

12 Enti Onyankop�n ama w�ahu ne din ankasa, wakye-

10, 11. �kwan b�n so na Yehowa din ma yesusuw no ho s� obi a otu-mi dannan ne ho sen biara ne Agya a oye sen biara? Kyer�kyer� mu.12. �kwan b�n so na su a Farao daa no adi w� Yehowa ho no y� so-ronko w� Mose de ho?

B�N YEHOWA10

Page 13: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

r�kyer� mu, na wada no adi mpo s� ne nkyer�ase noy� nokware ankasa. Akyinnye biara nni ho s� Onyanko-p�n p� s� yehu no. D�n na y�rey� w� ho? N

´a Mose p� s�

ohu Onyankop�n. �p� a emu y� den saa a na Mose w�no kyer�� n’asetra kwan, na �ma �b�nee ne soro Agya noyiye. (Numeri 12:6-8; Hebrifo 11:27) Awer�hos�m ne s�,Mose bere sofo no mu kakraa bi p� na na w�w� �p� a�te saa. Bere a Mose b�� Yehowa din kyer�� Farao no, Mi-sraim hene �hantanfo no kae s�: ‘Hena ne Yehowa.’ (Exo-dus 5:2) Farao amp� s� osua Yehowa ho ade pii. Mmomno, �kasa tiaa Israel Nyankop�n no s� obi a ne ho nhia.Adwene a �te saa abu so nn�. �mma nkur�fo nhu nokwa-s�m titiriw a �ho hia sen biara no mu biako—s� Yehowane Amansan Hene.

Amansan Hene Yehowa13 Yehowa tumi sakra ne tebea araa ma enti, �w� abodin

ahorow pii a �fata no w� Kyer�wns�m mu. Abodin aho-row yi nsen ne din ankasa no; mmom no, �kyer�kyer�y�n nea ne din no gyina h� ma ho nne�ma pii. S� nhw�sono, w�fr� no “Amansan Hene Yehowa.” (2 Samuel 7:22,NW ) Saa abodin a �kor�n a epue mp�n �haha pii w� Bi-ble mu no kyer� y�n Yehowa dibea. �no nkutoo na �w�hokwan s� �y� amansan nyinaa Sodifo. Susuw nea enti a�te saa no ho hw�.

14 Yehowa da nsow s� �b�ade�. Adiyis�m 4:11 ka s�:“[Yehowa, NW ], wofata s� wugye anuonyam ne nidi netumi, efis� wo na wob�� nne�ma nyinaa, na wop� nti na�yey�e na w�b�e.” W�rentumi nka ns�m ak�se yi mfa obifoforo biara ho. Yehowa na �y�� biribiara a �w� aman-san yi mu! Akyinnye biara nni ho s� Yehowa fata nidi,

13, 14. (a) D�n nti na w�ama Yehowa abodin pii w� Bible mu, naebi ne d�n? (Hw� adaka a �w� kratafa 14 no mu.) (b) D�n nti na Ye-howa nkutoo na �fata s� y�fr� no “Amansan Hene”?

11‘HW�! Y�N NYANKOP�N NI’

Page 14: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

tumi, ne anuonyam s� Amansan Hene ne nne�ma nyinaaB�fo.

15 Abodin foforo a w�de ma Yehowa nkutoo ne “mme-resanten hene.” (1 Timoteo 1:17; Adiyis�m 15:3) D�n naeyi kyer�? �y� den ma y�n adwene a �t� sin no s� �b�tease, nanso Yehowa te h� daa w� akwan nyinaa so—tete nedaakye. Dwom 90:2 ka s�: “Wufi tete akyirikyiri kosi daa-kye akyirikyiri y� Onyankop�n.” Enti Yehowa nni mfiase;�w� h� bere nyinaa. W�fr� no “nea ne nna aky�” ma �fa-ta—na watra ase fi teteete a na obiara nni h� anaas� ansana biribi foforo biara a �w� amansan yi mu reba! (Daniel7:9, 13, 22) Hena na obetumi aka hokwan a �w� s� Aman-san Hene no ho as�m ma afata?

16 Nanso, ebinom ka hokwan a �w� no ho as�m, s�neaFarao y�e no. As�m no f

˜a bi ne s� nnipa aw�ny� p� de w�n

ho to nne�ma a w�de w�n ani hu so dodo. Yentumi nhuAmansan Hene no. �y� honhom, nnipa ntumi mfa w�naniwa nhu no. (Yohane 4:24) Afei nso, s� nnipa a y�y� ho-nam ne mogya no de y�n aniwa hu Yehowa Nyankop�na, nea ebefi mu aba no reny� papa. Yehowa ankasa ka kye-r�� Mose s�: “Wuntumi nhu m’anim, efis� onipa renhum’anim nnya nkwa.”—Exodus 33:20; Yohane 1:18.

17 �ns� s� �no y� y�n nwonwa. �da adi s� Mose nam �b�-fo nanmusifo bi so huu Yehowa anuonyam kakraa bi.D�n na efii mu bae? �no akyi no, Mose anim ‘hyer�n’ ko-sii bere bi. Israelfo no suroe mpo s� w�b�hw� Mose animt˜e

˜e. (Exodus 33:21-23; 34:5-7, 29, 30) �nde, akyinnye bia-

ra nni ho s� onipa biara ntumi nhw� Amansan Hene no a�w� n’anuonyam nyinaa mu no! So eyi kyer� s� �ny� obia �w� h� ankasa a yebetumi ahu no na y�de y�n nsa aka

15. D�n nti na w�fr� Yehowa “mmeresanten hene”?16, 17. (a) D�n nti na yentumi nhu Yehowa, na d�n nti na �ns� s��no y� y�n nwonwa? (b) �kwan b�n so na �da adi s� Yehowa y� obia �w� h� ankasa sen biribiara a yetumi hu anaa y�de y�n nsa ka?

B�N YEHOWA12

Page 15: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no? Dabi, s� nhw�so no, yegye nne�ma pii a yentumi nhuno tom nt�m ara s� �w� h�—mframa, tumi a �ma radiokyere ns�m, ne nsusuwii ahorow. Afei nso, Yehowa te h�daa, mmere a etwam, mfirihyia �pepepem pii a enni anompo, nnya ne so tumi biara! Saa kwan no so no, �y� obia �w� h� ankasa sen biribi a yetumi de y�n nsa ka anaa-s� y�de y�n aniwa hu, efis� honam fam nne�ma nyin naetumi s�e. (Mateo 6:19) Nanso, so �s� s� yesusuw no ho s�biribi a aniwa ntumi nhu, tumi bi a enni nipasu anaa bi-ribi a N’ankasa Y�� Ne Ho a w�nte ase? Ma y�nhw�.

Onyankop�n a �w� Nipasu18 �wom s� yentumi nhu Onyankop�n de, nanso ns�m

a �y� nwonwa bi w� Bible mu a �ma yehu �soro ns�mkakra. Hesekiel ti a edi kan no y� nhw�so biako. W�maaHesekiel nyaa Yehowa soro ahyehy�de no ho anisoade-hu, na ohuu �soro tease�nam k�se bi. Nea �y� nwonwa ti-tiriw ne ahonhom ab�de a w�w� tumi a w�atwa Yehowaho ahyia no. (Hesekiel 1:4-10) Saa “ateasefo” yi b�n Ye-howa, na �h� a w�w� no ka Onyankop�n a w�som no noho biribi titiriw kyer� y�n. W�n mu biara w� anim anan—nantwi anim, gyata anim, �k�re anim, ne onipa anim.�da adi s� eyinom y� Yehowa nipasu atitiriw anan no hons�nkyer�nne.—Adiyis�m 4:6-8, 10.

19 W� Bible mu no, w�taa de nantwi gyina h� ma tumi,na �fata saa, efis� �y� aboa a �w� aho�den k�se. W�-taa de gyata nso gyina h� ma at�ntrenee, efis� nokwa-re at�ntrenee hwehw� akokoduru, su a wonim s� agya-ta w�. Wonim ak�re yiye s� w�w� ani a ehu ade yiye,na �ma wotumi hu nne�ma nketenkete a �w� akyirikyiri

18. Anisoadehu b�n na Hesekiel nyae, na “ateasefo” baanan no a w�-b�n Yehowa no anim no y� d�n ho ns�nkyer�nne?19. Su b�n na (a) nantwi anim (b) gyata anim (d) �k�re anim ne(e) onipa anim no gyina h� ma?

13‘HW�! Y�N NYANKOP�N NI’

Page 16: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

kilomita pii. Enti �k�re anim no b�y� Onyankop�n nyan-sa a �ma �hw� ade k� akyiri no ho mfonini. Na onipaanim no nso �? Wi�, onipa a w�b�� no Onyankop�n su-ban so no y� soronko w� s�nea otumi da Onyankop�n sutitiriw—�d�—adi no mu. (Genesis 1:26) W�taa si Yehowasu ahorow yi—tumi, at�ntrenee, nyansa, ne �d�—so duaw� Kyer�wns�m mu araa ma yebetumi aka ho as�m s�Onyankop�n su atitiriw.

20 So �s� s� y�ma �haw y�n s� ebia Onyankop�n asa-kra w� mfirihyia mpempem pii a atwam fi bere a w�kaane ho as�m w� Bible mu no? Dabi, Onyankop�n nipasunsakra. �ka kyer� y�n s�: “Me [Yehowa, NW ], mensa-kra.” (Malaki 3:6) S

´� anka Yehowa nkate b�ma wasakra ne

su no, wada ne ho adi s� Agya pa w� �kwan a �fa so ditebea biara ho dwuma no ho. Ne su ahorow a �fata senbiara na �da no adi. Su ahorow anan no mu no, neaedi mu akoten ne �d�. �da adi w� biribiara a Onyanko-p�n y� mu. �da ne tumi, at�ntrenee, ne ne nyansa adiw� �d� mu. Nokwarem no, Bible no ka biribi a �da nsow

20. So �s� s� yedwen ho s� ebia Yehowa su asakra, na d�n nti na wu-bua saa?

Yehowa Abodin Ahorow no Bi

Ade Nyinaa so Tumfo�. Ne tumi nni ano, na �y� nea obiara ntu-mi nnyina ano.—Adiyis�m 15:3.

Agya. �ne nkwa nyinaa, a daa nkwa ka ho, wura, �d� n’asomfo s�agya.—Mmebus�m 27:11; Yohane 5:21.

�kyer�kyer�fo Kunini. �y� �kyer�kyer�fo a onim nyansa sen bia-ra a �s� s� y�hwehw� ne h� akwankyer�.—Yesaia 30:20; 48:17.

�botan No. �nsakra, �y� �botantim a woguan toa no.—Deutero-nomium 32:4.

Oguanhw�fo. �kyer� n’asomfo a w�te s� nguan no kwan b� w�nho ban, y� w�n honhom fam aduan ho nhyehy�e.—Dwom 23:1.

B�N YEHOWA14

Page 17: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

fa Onyankop�n ne saa su yi ho. �ka s�: “Onyankop�n ned�.” (1 Yohane 4:8) Hy� no nsow s� �nka s� Onyanko-p�n w� �d� anaas� Onyankop�n y� �d�. Mmom no, �ka s�Onyankop�n ne d�. �d�, ne su titiriw no, na �kanyan now� biribiara a �y� mu.

‘Hw�! Y�n Nyankop�n Ni’21 So woahu s� abofra ketewaa bi ate� ne nsa akyer� ne

papa so de anigye ne obu a edi m˜u aka akyer� ne nnamfo

s�, “Me papa ni” p�n? Onyankop�n asomfo w� biribiara awobegyina so ate nka saa w� Yehowa ho. Bible hy� bere bia nnipa anokwafo b�te�m s�: ‘Hw�! Y�n Nyankop�n ni’ho nk�m. (Yesaia 25:8, 9) Dodow a wote Yehowa su aho-row ase no, dodow no ara na wob�te nka s� wow� Agya aoye sen biara.

22 �mfa ho nea nyamesomfo ne nyansap�fo a w�y� ka-tee akyer�kyer� no—Agya yi ny� obi a onni tema, anaa-s� �mp� nnipa. �y� den s� y�b�b�n Onyankop�n a onnitema, na Bible no nka y�n soro Agya no ho as�m s� �tesaa. Mmom no, �fr� no ‘anigye Nyankop�n.’ (1 Timo-teo 1:11) �w� su ahorow a �y� den ne nea edwo. S�n’ab�de a wonim nyansa bu n’akwankyer� a w�n yiyedinti �de ama no so a, ‘�y� no yaw ne komam.’ (Genesis6:6; Dwom 78:41) Nanso, s� y�y� y�n ade nyansam s�neaN’as�m kyer� a, y�ma ne ‘koma t� ne yam.’—Mmebus�m27:11.

23 Y�n Agya no p� s� y�b�n no. N’as�m hy� y�n nkuran s�‘y�nhwehw� Yehowa s� ebia y�b�te ne nka na y�ahu no,nso �ne y�n mu biara ntam kwan nware.’ (Asomafo noNnwuma 17:27) Nanso, �b�y� d�n na nnipa atumi ab�nAmansan Hene no?

21. S� yehu Yehowa su ahorow no yiye a, y�b�te nka d�n?22, 23. Bible no ka y�n soro Agya no ho as�m d�n, na y�y� d�n hus� �p� s� y�b�n no?

15‘HW�! Y�N NYANKOP�N NI’

Page 18: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

S� �SORO ne asase B�fo no ka kyer�� wo s�, “Oyine m’adamfo” a, anka wob�te nka d�n? Nnipa pii fam no,wobebu no s� entumi mma saa da. �b�y� d�n na onipa atu-mi ne Yehowa Nyankop�n afa adamfo ma ay� yiye? Nan-so, Bible ma y�n awer�hyem s� yebetumi ab�n Onyankop�nankasa.

2 Abraham a �traa ase tete no nyaa abusuab� a �te saa.Yehowa kaa saa tete agya no ho as�m s� ‘m’adamfo.’ (Ye-saia 41:8) Yiw, Yehowa buu Abraham s� n’adamfo ankasa.Abraham nyaa saa abusuab� a emu y� den no efis� ‘ogyeeYehowa dii.’ (Yakobo 2:23) �nn� nso, Yehowa hwehw�akwan a �b�fa so aka w�n a wofi �d� mu som no no “aba-ta” ne ho. (Deuteronomium 10:15) N’as�m hy� y�n nku-ran s�: “Momm�n Onyankop�n, na �b�b�n mo.” (Yakobo4:8) Yehu �fr� ne b�hy� bi w� ns�m yi mu.

3 Yehowa fr� y�n s� y�mm�n no. Way� krado na �w� �p�s� obegye y�n atom s� ne nnamfo. Bere koro no ara, �hy�b� s� s� y�y� biribi a �b�ma y�ab�n no a, �no nso b�y� saaara. �b�b�n y�n. Enti yebetumi ne no anya biribi a �sombo mu ky�fa—‘Yehowa tirim as�m a obeyi akyer� y�n.’�(Dwom 25:14) “Tirim as�m” twe adwene si agyina a w�neadamfo titiriw bi tu so.

� Yebetumi ahy� no nsow s� w�de Hebri as�mfua a w�kyer�� ase “ti-rim as�m” no adi dwuma w� Amos 3:7, na �ka s� Amansan Hene Ye-howa yi “n’agyina” adi kyer� n’asomfo, na �ma wodi kan hu nea wab�ne tirim s� �b�y�.

1, 2. (a) D�n na nnipa pii bebu no s� entumi mma saa da, nansod�n aw�rehyem na Bible de ma y�n? (b) Abusuab� a emu y� den b�nna Abraham nyae, na d�n ntia?3. D�n na Yehowa to nsa fr� y�n s� y�ny�, na b�hy� b�n na �bata ho?

T I 2

So Wubetumi‘Ab�n Onyankop�n’ Ankasa?

Page 19: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

4 So wow� adamfo paa bi a wubetumi aka wo tirim as�makyer� no? Adamfo a �te saa ne nea odwen wo ho. Wow�ne mu ahotoso, efis� wada ne ho adi s� �y� �nokwafo. S�wo ne no bom gye mo ani a, w’ani gye k�se. Aso a �y� tiewo no ma w’awer�how so tew. S� �ba s� obiara nte w’asempo a, �no de �te wo ase. Saa ara na s� wob�n Onyanko-p�n a, wubenya Adamfo titiriw a obu wo ankasa, odwenwo ho yiye, na �te wo ase koraa. (Dwom 103:14; 1 Petro5:7) Wufi komam de wo ho to no so, efis� wunim s� odiw�n a wodi no nokware no nokware. (Dwom 18:25) Nan-so, �y� Onyankop�n na wama y�anya hokwan yi a �ma ye-tumi ne no di atirims�m no.

Yehowa Abue Kwan No5 Y�n s

´� ab�nefo no, s� �kaa y�n nko a, anka yentumi

mm�n Onyankop�n da. (Dwom 5:4) �somfo Paulo kyer�-wee s�: “Na Onyankop�n yi ne d� a �d� y�n no kyer�, efis�y�da so y� nneb�ney�fo no, Kristo wu maa y�n.” (Roma-fo 5:8) Yiw, Yehowa na �y�� nhyehy�e ma Yesu ‘de ne kray�� agyede maa nnipa pii.’ (Mateo 20:28) Gyidi a y�kye-r� w� saa agyede af�re no mu no na �ma �y� yiye s� y�b�-b�n Onyankop�n no. Esiane s� Onyankop�n “na �d�� y�nkan” nti, �no na �y�� nhyehy�e no may�ne no nyaa adam-fofa.—1 Yohane 4:19.

6 Yehowa afa �kwan foforo so: Wayi ne ho adi akyer� y�n.Adamfofa biara mu no, nea �ma w�b�n w�n ho k�se nogyina hu a wohu obi yiye, na wonya obu ma ne suahorow ne n’akwan no so. Enti s� Yehowa y� obi a wahin-taw, Onyankop�n a wonnim no a, anka yentumi mm�n

4. �kwan b�n so na wob�kyer�kyer� adamfo a w�ne no ka atirims�mmu, na �kwan b�n so na Yehowa da no adi s� �y� adamfo a �te saama w�n a w�b�n no no?5. D�n na Yehowa y�e a �ma yetumi b�n no?6, 7. (a) Y�y� d�n hu s� Yehowa ny� obi a wahintaw, Onyankop�nawontumi nhu no? (b) Akwan b�n so na Yehowa ayi ne ho adi akyer�?

17SO WUBETUMI ‘AB�N ONYANKOP�N’ ANKASA?

Page 20: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no da. Nanso, s´� anka �de ne ho behintaw no, �p� s�

yehu no. (Yesaia 45:19) Afei nso, obiara, y�n a ebia w�namwiase no gyinap�n ahorow so bu y�n mpapahwekwaa nompo nsa ka ne ho ns�m a wayi no adi akyer� no.—Mateo11:25.

7 �kwan b�n so na Yehowa ayi ne ho adi akyer� y�n?Nne�ma a wab� ma yehu ne nipasu af

˜a bi—ne tumi k�se,

ne nyansa a emu d�, ne ne d� a �d��so pii. (Romafo 1:20)Nanso �ny� nne�ma a Yehowa ab� nkutoo so na �namayi ne ho adi akyer�. S

´� Nkitahodifo K�se no, �ma w�kye-

r�w ne ho a oyii no adi kyer�e no ho ns�m w� N’as�m Bi-ble mu.

‘Yehowa Animtew’ a Yebehu8 Bible ankasa y� �d� a Yehowa d� y�n no ho adanse. Oyi

ne ho adi w� �kwan a yebetumi ate ase so w� N’as�m mu—adanse a �kyer� s� �ny� �d� nko na �d� y�n na mmom�p� s� yehu no na y�d� no nso. Nea y�kenkan w� nhoma a�som bo yi mu no ma yetumi hu ‘Yehowa animtew,’ na�ma yenya �p� s� y�b�b�n no. (Dwom 90:17) Ma yensu-suw akwan a �ka koma a Yehowa nam so yi ne ho adi w�N’as�m mu no bi ho.

9 W�aka Onyankop�n su ahorow ho ns�m t˜e

˜e w� mmeae

pii w� Kyer�wns�m no mu. Hy� nhw�so ahorow bi nsow.“Yehowa d� at�ntrenee.” (Dwom 37:28, NW ) Onyanko-p�n ‘y� tumi mu �k�se.’ (Hiob 37:23) “�nokwafo neme, Yehowa as�m ni.” (Yeremia 3:12, NW ) “Koma munyansafo.” (Hiob 9:4) �y� “Onyankop�n mm�borohunu-fo ne �domfo�, nea n’abodwo ky� na n’ad�ey� ne ne no-kware d��so pii.” (Exodus 34:6) “Na wo, [Yehowa, NW ],wuye, na wode firi.” (Dwom 86:5) Na s�nea y�kaa ho as�m

8. D�n nti na yebetumi aka s� Bible ankasa y� �d� a Yehowa d� y�nno ho adanse?9. Bible mu ns�m tee a �da Onyankop�n su ahorow adi ho nhw�soahorow bi ne d�n?

B�N YEHOWA18

Page 21: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

w� ti a edi kan no mu no,su biako sen nea aka nyi-naa: “Onyankop�n ne d�.”(1 Yohane 4:8) Bere a wu-susuw su ahorow a �y� ani-gye yi ho no, so �ntwewo mm�n Onyankop�n aobiara ne no ns� no?

10 Yehowa afi �d� mu de s�nea �de ne su ahorow yi adidwumaw� akwan p�tee bi so ho nhw�so ahorow aka ne suahorow a wada no adi w� N’as�m mu no ho. Kyer�wtoh� a�tete saa ma yetumi y� nne�ma ho mfonini w� y�n adwe-nem, na �boa y�n ma yehu ne nipasu af

˜a horow yiye. �no

nso boa y�n ma y�b�n no. Susuw nhw�so bi ho hw�.11 �sono s� wob�kenkan s� Onyankop�n w� ‘aho�den

k�se.’ (Yesaia 40:26) �nna �sono s� wob�kenkan s�neaogyee Israel de w�n faa �po K�k�� no mu na afei �wo-waw �man no w� sare no so mfirihyia 40 no ho as�mkoraa. Wubetumi ay� nsu a �reworo so a emu repaeno ho mfonini w� w’adwenem. Wubetumi ay� �man no—ebia w�n dodow nyinaa si 3,000,000—a w�nam asase ke-see so w� �po no mfinimfini, na nsu a ay� nsukyeneew� w�n nifa ne w�n benkum s� afasu ak�se ho mfoniniw� w’adwenem. (Exodus 14:21; 15:8) Wubetumi ahu aho-bamm� a Onyankop�n de mae w� sare no so no. Nsu fii�botan mu bae. Aduan a �te s� aba fitaa beguu fam h�.(Exodus 16:31; Numeri 20:11) �ha no, �ny� tumi nko naYehowa da no adi s� �w� na mmom s� �de di dwumama ne nkur�fo nso. So �ny� awer�kyekye s� yebehu s� y�n

10, 11. (a) D�n na Yehowa de aba N’as�m mu na aboa y�n ma y�a-hu ne nipasu yiye? (b) Bible mu nhw�so b�n na �boa y�n ma yetumiy� Onyankop�n tumi a �rey� adwuma ho mfonini w� y�n adwenem?

Bible boa y�nma y�b�n Yehowa

Page 22: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

mpaeb� k� Onyankop�n a �w� tumi a �y� “y�n guank�beane aho�den, ahohia mu boafo pa a w�anya no nhui” nonky�n?—Dwom 46:1.

12 Yehowa a �y� honhom no ay� nne�ma pii a �b�boa y�nma y�ahu no. S

´� nnipa no, nne�ma a aniwa hu nkutoo na

yetumi hu ma enti yentumi nhu honhom mu nne�ma. S�Onyankop�n ka ne ho as�m kyer� y�n w� honhom kwanso a, �b�y� te s� nea worekyer�kyer� obi a w�woo no oni-furaefo s�nea wote, nne�ma te s� w’ani k�la anaa nsisii a�w� w’anim. Mmom no, Yehowa fi ayamye mu boa y�nma ‘yehu’ no w� �kwan a yebetumi ate ase so. �t� mmerebi a, �de kasakoa ne ntotoho di dwuma, na �de nne�ma bia yenim y� ne ho mfatoho. �ka ne ho as�m mpo s� obi a�w� nnipa nkwaa bi.�

13 Hy� s�nea w�ka Yehowa ho as�m w� Yesaia 40:11 nonsow: “�b�y�n ne nguankuw s� oguanhw�fo, obeturunguammaa ne basa so, na wasoa w�n ne kokom; nguanmmaatan no, �b�kaw�n br�oo.” �ha now�de Yehowa totooguanhw�fo a �de ‘ne nsa’ ma nguammaa so ho. Eyi kye-r� s�nea Onyankop�n tumi b� ne nkur�fo ho ban na �boaw�n, a w�n a w�y� mmer�w paa no mpo ka ho. Yebetumiate nka s� y�w� ahobamm� w� ne basa a �y� den no so, efi-s� s� yedi no nokware a, �rennyaw y�n da. (Romafo 8:38,39) Oguanhw�fo K�se no soa ne nguammaa no w� “ne ko-kom”—as�m a �kyer� soro atade aw�hodwo no a �t� mme-

� S� nhw�so no, Bible ka Onyankop�n anim, n’aniwa, n’aso, nehwene mu, n’ano, ne nsa, ne ne nan ho as�m. (Dwom 18:15; 27:8;44:3; Yesaia 60:13; Mateo 4:4; 1 Petro 3:12) �ns� s� y�fa s�nkyer�nnekwan so ns�m no s� �te saa ankasa, s�nea y�remfa ka a w�ka Yehowaho as�m s� “�botan” anaa ‘�ky�m’ no ara p� no.—Deuteronomium32:4; Dwom 84:11.

12. �kwan b�n so na Yehowa boa y�n ma ‘yehu’ no w� akwan a ye-betumi ate ase so?13. D�n ho mfonini na Yesaia 40:11 y� w� y�n adwenem, na �kwanb�n so na �ka y�n?

B�N YEHOWA20

Page 23: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

re bi a oguanhw�fo de soa ne guammaa a w�awo no fofo-ro no. Enti w�ama y�n awer�hyem s� Yehowa ani s� y�nna �y� y�n br�br�. �ny� nwonwa s� y�n ani begye ho s� y�-b�n no.

“�ba no P� s� Oyi No Adi Kyer�”14 Yehowa nam ne D�ba Yesu so yi ne ho adi kyer� w�

�kwan a �sen biara so w� N’as�m mu. Obiara ntumi nnaOnyankop�n adwene nene nkate adi yiye anaas�ontumi nkyer�kyer� s�-nea �te mu yiye nsennea Yesu y�e no. Any�yiye koraa no, saa Aba-kan no ne N’agya traeansa naw�reb� ahonhomab�de ne amansan yi. (Kolo-sefo 1:15) N

´a Yesu nim Yehowa

yiye. �no nti na otumi kae s�:“Obi nnim nea �ba no y�, gyeagya no. Nanso obi nnim neaagya no y�, gye �ba no nenea �ba no p� s� oyi no adikyer� no.” (Luka 10:22) Berea na Yesu w� asase so s� oni-pa no, oyii N’agya adi kyer�ew� akwan titiriw abien so.

14. D�n nti na yebetumi aka s� Ye-howa nam Yesu so yi ne ho adikyer� w� �kwan a �sen biara so?

Yehowa namnne�ma a wab� nene Kyer�wns�m so

ayi ne ho adi

21SO WUBETUMI ‘AB�N ONYANKOP�N’ ANKASA?

Page 24: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

15 Nea edi kan no, Yesu nkyer�kyer� boa y�n ma yehuN’agya no. Yesu kaa Yehowa ho ns�m w� �kwan a �kay�n koma so. S� nhw�so no, bere a Yesu rekyer�kyer�s� Onyankop�n y� mm�borohunufo a �san gye nneb�ne-y�fo a wonu w�n ho mu no, �de Yehowa totoo agya bi a�w� fafiri a bere a ohui s� ne ba hohwini resan aba no,�kaa no k�se ma otuu mmirika kosoo ne k�n mu na ofewn’ano no ho. (Luka 15:11-24) Yesu kaa Yehowa ho as�mnso s� Onyankop�n a ‘�twe’ nnipa komapafo esiane s� �d�w�n s� ankorankoro nti. (Yohane 6:44) Onim bere a aka-sanoma ketewaa mpo hwe fam no. Yesu kyer�kyer�� mus�: “Munnsuro! Mosen nkasanoma bebree.” (Mateo 10:29,31) Akyinnye biara nni ho s� y�p� s� y�b�n Onyankop�n aodwen y�n ho saa no.

16 Nea �to so abien no, Yesu nhw�so kyer� y�n s�nea Ye-howa te. Yesu daa N’agya su adi araa ma otumi kae s�:“Nea wahu me no ahu agya no.” (Yohane 14:9) Enti, s�y�kenkan Yesu ho as�m w� Ns�mpa no mu—nkate a �daano adi ne s�nea �ne afoforo dii no—a, �kwan bi so no, nas�nea N’agya te ankasa na y�rehu no. Yehowa ntumi nyine su ahorow adi pefee w� �kwan foforo biara so nsen saada. D�n ntia?

17 S� y�b�y� mfatoho a: Fa no s� worekyer�kyer� s�neaayamye te mu. Ebia wode ns�m b�kyer�kyer� mu. Nansos� wutumi kyer� obi a �reda ayamye ankasa adi na wokas�, “Ayamye ho nhw�so ni a,” as�mfua “ayamye” no nyantease foforo na asete b�y� mmer�w. Yehowa ay� biribi a�te saa de aboa y�n ma y�ahu s�nea �te. Bere a �de ns�mkyer�kyer� s�nea �te mu no, �nam ne Ba no so ama y�nnhw�so ankasa. Onyankop�n su ahorow no da adi w� Yesumu. Yehowa nam Ns�mpa no so ka Yesu ho as�m s�: “Saa

15, 16. Akwan abien b�n na Yesu nam so yii N’agya adi kyer�e?17. Y� nea Yehowa ay� de boa y�n ma y�te s�nea �te no ase ho mfa-toho.

B�N YEHOWA22

Page 25: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

na mete.” �kwan b�n so na kyer�ws�m a efi honhom muno ka Yesu ho as�m bere a na �w� asase so no?

18 Onyankop�n su atitiriw anan no daa adi f�f��f� w� Yesuho. N

´a �w� yare, �k�m, ne owu mpo so tumi. Nanso, esia-

ne s� �nte s� nnipa p�s�menkominyafo a w�de w�n tumidi dwuma w� �kwamm�ne so no nti, wamfa tumi a �de y�anwonwade no any� biribi amma ne ho anaas� wamfa am-pira afoforo da. (Mateo 4:2-4) �d�� at�ntrenee. Abufuw aw�fa no trenee kwan so hy�� ne koma so bere a ohui s�aguadifo asisifo resisi nkur�fo no. (Mateo 21:12,13) Wany�nyiyim antia ahiafo ne w�n a w�hy� w�n so no, na �boaasaafo no ma ‘wonyaa �home’ maa w�n kra. (Mateo 11:4,5, 28-30) N

´a nyansa a �so bi nni w� Yesu a na “�sen Salo-

mo” no nkyer�kyer� mu. (Mateo 12:42) Nanso Yesu amfane nyansa anhoahoa ne ho da. Ne ns�m duu mpapahwe-kwaa komam, efis� na ne nkyer�kyer� mu da h�, asete ny�den, na na wotumi de y� adwuma.

19 N´a Yesu y� �d� ho nhw�so a �da nsow. W� ne som

adwuma nyinaa mu no, �daa �d� adi w� akwan pii so, ana tema ne ayamhyehye ka ho. Wantumi anhw� afoforoamanehunu a ne yam anhyehye no. Mp�n pii na ayam-hyehye a �te saa kaa no ma �y�� ade. (Mateo 14:14) �woms� Yesu saa ayarefo yare maa w�n a �k�m de w�n aduande, nanso �daa ayamhyehye adi w� �kwan a ehia sen saakoraa so. �boaa afoforo ma wohuu Onyankop�n Ahennia �de nhyira b�br� adesamma daa no ho nokware no, mawogye toom, na w�n ani gyee ho. (Marko 6:34; Luka 4:43)Nea �sen ne nyinaa no, Yesu daa ahofama a efi �d� muadi denam ne kra a �de too h� maa afoforo no so.—Yohane15:13.

18. �kwan b�n so na Yesu daa su ahorow a �ne tumi, at�ntrenee, nenyansa adi?19, 20. (a) �kwan b�n so na na Yesu y� �d� ho nhw�so a �da nsow?(b) Bere a y�kenkan Yesu nhw�so na yesusuw ho no, d�n na �s� s� y�-kae?

23SO WUBETUMI ‘AB�N ONYANKOP�N’ ANKASA?

Page 26: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

20 So �y� nwonwa s� nnipa a �sono mfe a w�adi ne abu-sua a wofi mu nyinaa baa �barima a odwo na �da nkatea emu y� den yi nky�n no? (Marko 10:13-16) Nanso, berea y�kenkan Yesu nhw�so pa ho as�m na yesusuw ho no,momma y�nkae bere nyinaa s� yehu Agya no su pefee w��ba yi mu.—Hebrifo 1:3.

Adesua Nhoma a �b�boa Y�n21 Akyinnye biara nni ho s� Yehowa nam ne ho adi a oyi

kyer� pefee w� N’as�m mu so no da no adi s� �p� s� y�-b�n no. Bere koro no ara no, �nhy� y�n s� y�ne no mme-nya abusuab� a �dom wom. �y� y�n na �s� s� y�hwe-hw� Yehowa ‘bere a �ma yehu no no.’ (Yesaia 55:6) Nea�ka Yehowa a y�b�hwehw� no ho ne ne su ahorow nen’akwan a wada no adi w� Bible mu a yebehu no. W�ay�adesua nhoma a worekenkan yi na aboa wo ma woatumiay� eyi.

22 Wubehu s� w�akyeky� nhoma yi mu ay� no afa horowa �ne Yehowa su atitiriw anan: tumi, at�ntrenee, nyansa,ne �d�, hyia. W�de su no ho nkyer�kyer�mu tiawa na efi�fa biara ase. Ti ahorow kakra a edi h� no susuw s�nea Ye-

21, 22. D�n na �ka Yehowa a y�b�hwehw� no no ho, na d�n na �w�adesua nhoma yi mu a �b�boa y�n ma y�ay� eyi?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw HoDwom 15:1-5 D�n na Yehowa hwehw� fi w�n a w�p� s� w�y� nennamfo no h�?

Dwom 34:1-18 Henanom na Yehowa b�n w�n, na awer�hyemb�n na saafo no betumi anya?

Dwom 145:18-21 Nne�ma b�n na y�y� a �b�ma y�ab�n Yehowa?

2 Korintofo 6:14–7:1 Nney�e b�n na �ho hia na ama y�ak� so neYehowa anya abusuab� a emu y� den?

B�N YEHOWA24

Page 27: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

howa da saa su no adi w� akwan horow so ho. Eti bi w� �f˜a

biara a �kyer� s�nea Yesu daa saa su no adi, na eti bi nsokyer�kyer� s�nea y�n nso yebetumi ada no adi w� y�n ase-tra mu no mu.

23 Efi eti yi so rek� no, �f˜a titiriw bi w� h� a w�ato din

s� “Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho.” S� nhw�so no, hw�adaka a �w� kratafa 24 no. W�amfa kyer�w ns�m ne ns�m-misa no amma s� nea w�de rey� eti no mu nt

˜ımu.

Mmom no, n’atirimp�w ne s� �b�boa wo ma woasusuwas�m no af

˜a foforo a �ho hia ho. �kwan b�n so na wube-

tumi de �f˜a yi adi dwuma yiye? Hw� kyer�w ns�m a w�a-

twe adwene asi so no mu biara, na kenkan nkyeky�m aho-row no yiye. Afei susuw as�mmisa a �ka kyer�ws�m biaraho no ho. Susuw mmuae ahorow no ho. Wubetumi ay�nhwehw�mu bi. Bisawo ho ns�m foforo: ‘Yehowa ho as�mb�n na as�m yi ka kyer� me? �kwan b�n so na �fa m’asetraho? �kwan b�n so na metumi de adi dwuma de aboa afo-foro?’

24 Nsusuwho a �te saa betumi aboa y�n ma y�ak� so ab�nYehowa k�se. D�n ntia? Bible de nsusuwho bata koma noho. (Dwom 19:14) S� y�de anis� susuw Onyankop�n hoade a yesua no ho a, ns�m no sian k� y�n s�nkyer�nnekwan so koma no mu, baabi a �ka y�n nsusuwii, �kanyany�n nkate, na awiei koraa no, �ma y�y� biribi no. Onyan-kop�n ho d� a y�w� no mu y� den, na saa �d� no nso kay�n ma yenya �p� s� y�b�s� n’ani s� y�n Adamfo pa a y�d�no. (1 Yohane 5:3) S� yebenya abusuab� a �te saa a, �s� s�yehu Yehowa su ahorow ne n’akwan. Nanso, nea edi kanno, ma yensusuw Onyankop�n nipasu a �no nti �s� s� y�-b�n no no ho—ne kronkrony�.

23, 24. (a) Kyer�kyer� �fa titiriw a w�ato din “Ns�mmisa a �s� s�Wususuw Ho” no mu. (b) �kwan b�n so na nsusuwho boa y�n may�b�n Onyankop�n?

25SO WUBETUMI ‘AB�N ONYANKOP�N’ ANKASA?

Page 28: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

N´A EHU aka Yesaia w� ahude a na �rehw�—anisoadehu a efi

Onyankop�n h�, no ho. Na �te s� nea �y� paa ara! Akyiri yiYesaia kyer�wee s� ‘ohuu Yehowa’ ankasa s� �te N’ahenguaa �kor�n no so. Yehowa atade mmuano yuu no y�� Yerusa-lem as�refie k�se no ma.—Yesaia 6:1, 2.

2 Nea Yesaia tee no nso maa ehu kaa no—w�too dwomdenneennen maa as�refie no wosowee kosii ne fapem so.Serafim, ahonhom ab�de a w�w� dibea a �kor�n paa no nana w�reto dwom no. W�de nokoro too dwom anuonyamsodenneennen s�: “Kronkron, kronkron, kronkronne asafo[Yehowa, NW ]! N’anuonyam ahy� asase nyinaa ma.” (Ye-saia 6:3, 4) As�mfua “kronkron” a w�b�� din mpr�nsa w�dwom no mu no ma �y�� neawosii so duaw� �kwan soron-ko so ma �fatae, efis� Yehowa kronkrony� nni ano. (Adiyi-s�m 4:8) Wosi Yehowa kronkrony� so dua w� Bible munyinaa. Nkyeky�m �haha pii de ns�mfua “kronkron” ne“kronkrony�” bata ne din ho.

3 �nde, �da adi pefee s� nne�ma atitiriw a Yehowa p� s�yehu fa ne ho no mu biako ne s� �y� kronkron. Nanso, saaadwene yi mma nnipa pii ntumi mm�n no nn�. Ebinom dimfomsodekronkrony� toto buaobibunehotreneeni anaabu a obu ne ho s� ne ho tew dodo ho. Onyankop�n kron-krony� no betumi ab� nnipa a wobu w�n ho ab�nefo koraano hu asen s� w�n ani begye ho. Ebia w�b�te nka s� wontu-mi mfata s� w�b�b�n Onyankop�n a �y� kronkron yi. Enti,

1, 2. Anisoadehu b�n na odiyifo Yesaia nyae, na d�n na �kyer�kyer�y�n fa Yehowa ho?3. �kwan b�n so na Yehowa kronkrony� ho nsusuwii a �mfata a nni-pa pii anya no ama w�adan afi Onyankop�n ho mmom sen s� w�b�-b�n no?

T I 3

‘Kronkron, Kronkron,Kronkron Ne Yehowa’

Page 29: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nnipa pii twe w�n ho fi Onyankop�n ho esiane kronkrona �y� nti. �y� awer�how, efis� nokwarem no, Onyankop�nkronkrony� y� ade titiriw nti a �s� s� y�b�n no. D�n ntia?Ansa na yebebua saa as�m no, ma yensusuw nea kronkro-ny� a �y� nokware kyer� ho nhw�.

D�n Ne Kronkrony�?4 Kronkron a Onyankop�n y� no nkyer� s� ogye ne ho di

dodo, �y� ahantan, anaas� obu afoforo animtiaa. Mmomno, okyi su ahorow a �tete saa no. (Mmebus�m 16:5; Yako-bo 4:6) Enti, d�n na as�mfua “kronkron” no kyer� ankasa?W� Hebri Bible mu no, wonyaa as�mfua no fii as�m a �kye-r� “yi si nky�n” mu. W� �som mu no, “kronkron” fa biribia woyi fi nne�ma a w�taa de di dwuma mu si nky�n, anaas�ade a wobu no s� �y� kronn, ho. Kronkrony� nso twe adwe-ne si ahotew ne kronny� so k�se. �kwan b�n so na as�mfuayi fa Yehowa ho? So �kyer� s� ‘wayi ne ho asi nky�n,’ kyer�s�, watwe ne ho afi y�n nnipa a y�ny� p� ho koraa?

5 �nte saa koraa. S� “Israel kronkronni” no, Yehowa kaa neho as�m s� ‘�w� ne nkur�fo mu,’ �wom s� na w�y� ab�nefode. (Yesaia 12:6; Hosea 11:9) Enti ne kronkrony� no mmay�ne ne ntam kwan nware. �nde, �kwan b�n so na ‘wayi neho asi nky�n’? W� akwan titiriw abien so. Nea edi kan no,wayi ne ho afi ab�de nyinaa ho a �kyer� s� �no nkutoo ne�sorosoroni no. N’ahotew no y� nea edi mu koraa na enniano. (Dwom 40:5; 83:18) Nea �to so abien no, Yehowa ayine ho koraa afi nneb�ne nyinaa ho, na �no y� awer�kyekye.D�n ntia?

6 Y�tewiase bi a kronkrony� a �y� nokware hoy� na ankasamu.Adesamma abusuaho biribiara a atewne ho afiOnyan-kop�n ho no ho agu fı w� �kwan bi so, na b�ne ne sint�

4, 5. (a) Kronkrony� kyer� d�n, na d�n na �nkyer�? (b) Akwan titi-riw abien b�n so na Yehowa ‘ayi ne ho asi nky�n’?6. D�n nti na yebetumi anya Yehowa ho a wayi afi b�ne mu koraano mu awer�kyekye?

27‘KRONKRON, KRONKRON, KRONKRON NE YEHOWA’

Page 30: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

w� ho. �s� s� y�n nyinaa ko tia b�ne a �w� y�n mu no. Nas� y�amma y�n ani anna h� a, b�ne betumi adi y�n nyinaaso. (Romafo 7:15-25; 1Korintofo 10:12) Entumimma saaw�Yehowa fam. Esiane s� wayi ne ho afi nneb�ne nyinaa honti, b�ne ho nkekae ketewaa bi mpo remma ne ho da. Eyisan si adwene a y�w� w� Yehowa ho s� Agya pa no so dua,efis� �kyer� s� �y� obi a yebetumi de y�n ho ato no so ko-raa. Esiane s� Yehowa nte s� honam fam agyanom ab�nefopii no nti, �remm�y� �torofo, obi a ne bra as�e, anaas� opi-ra afoforo da. Ne kronkrony� nti, ontumi ny� biribi a �te saada. Yehowa aka n’ankasa kronkrony� ho ntam bere ne beremu, na �no ma �y� nea yebetumi de y�n ho ato so koraa.(Amos 4:2) So �no mma y�n awer�hyem?

7 Kronkrony� y� Yehowa nipasu titiriw. D�n na �kyer�? S�y�b�y� mfatoho a: Susuw ns�mfua “onipa” ne “sint�” hohw�. Wuntumi nka nea edi kan no ho as�m bere a w’adwe-ne nk� akyiri de no so. Sint� adonn�n y�n na �ka biribiaraa y�y�. Afei susuw ns�mfua abien a �y� soronko ankasa ho—“Yehowa” ne “kronkron.” Kronkrony� adonn�n Yehowa.Ne biribiara ho tew na �te�. Yentumi nhu s�nea Yehowa teankasa bere a yenhu as�mfua a emu d� yi—“kronkron.”

‘Kronkron Ma Yehowa’8 Esiane s� kronkrony� y� Yehowa su nti, yebetumi aka ma

afata s� �ne kronkrony� nyinaa wura. Omfi p�s�menkomi-nya mu mfa su a �som bo yi nsie; �de ma afoforo, na ofiayamye mu na �de ma. Bere a Onyankop�n nam �b�fo biso ne Mose kasae w� baabi a na nwura rehyew no, �h�nomasase no b�y�� kronkron esiane s� nea na �rek� so no faYehowa ho nti!—Exodus 3:5.

9 �denam Yehowa mmoa so no, so nnipa a y�ny� p� betu-mi ay� kronkron? Yiw,w� �kwana �w� anohyeto so.Onyan-

7. D�n nti na yebetumi aka s� kronkrony� y� Yehowa nipasu titiriw?8, 9. D�n na �kyer� s� Yehowa boa nnipa a w�ny� p� ma w�b�y� p�w� �kwan a anohyeto wom so?

B�N YEHOWA28

Page 31: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

kop�n hy�� ne nkur�fo Israel b� s� w�b�y� “�man kron-kron.” (Exodus 19:6) �de �som a �y� kronkron na �ho tewhyiraa saa man no. Enti kronkrony� pue Mose Mmara nomu mp�n pii. Nokwarem no, na sika bona fam �s�fopanyinno abotiri anim, baabi a s� hann t� so a, na obiara betumiahu s� �rehyer�n. Na w�akyer�w ns�m yi w� so s�: “Kron-kron ma Yehowa.” (Exodus 28:36, NW ) Enti na ahotew hogyinap�n a �kor�n no b�ma w�n som ne w�n asetra kwannso ada nsow. Yehowa ka kyer�� w�n s�: “Mony� kronkron,efis� me, [Yehowa, NW ] mo Nyankop�n, mey� kronkron.”(Leviticus 19:2) Bere tenten a Israelfo no de Onyankop�nafotu b�� w�n bra koduu baabi a nnipa a w�ny� p� betumino, na w�y� kronkron w� �kwan bi so.

10 Na kronkrony� so dua a wosi yi ne amanaman a na w�a-twa Israel ho ahyia no som b� abira koraa. Na saa aboson-som aman no som anyame a na w�n biribiara y� atoro nennaadaa, anyame a w�kaa w�n ho as�m s� w�y� basabasa,w�y� anibere, na w�n bra as�e. Na w�n ho ntew biribiaramu. Anyame a �te saa no som maa nnipa ho guu fı. Enti,Yehowa b�� n’asomfo k�k� s� w�ntwe w�n ho mfi aboson-somfo ne w�n nney�e a �ho ntew no ho.—Leviticus 18:24-28; 1 Ahene 11:1, 2.

11 Bere a Yehowa man a wapaw w�n, tete Israel b�� mm�-den paa w� kronkrony� ho no, Onyankop�n soro ahyehy�-de no de ketewaa bi p� na wotumi daa no adi. W�ka ahon-hom ab�de �pepem pii a w�som Onyankop�n nokware muno ho as�m s� “akronkronfo �pepem huhaa.” (Deuterono-mium 33:2, NW; Yuda 14) W�da Onyankop�n kronkrony�adi w� anuonyam a �hyer�n na �ho tew mu w� p�y� mu. Nakae Serafim a Yesaia huu w�n w� anisoadehu mu no. W�ndwom no mu ns�m no da no adi s� saa ahonhom ab�de a

10. �defa kronkrony� ho no, nsonsonoe b�n na na �da tete Israel neaman a na atwa w�n ho ahyia no ntam?11. �kwan b�n so na Yehowa soro ahyehy�de no kronkrony� no daadi w� (a) ab�fo, (b) serafim, ne (d) Yesu ho?

29‘KRONKRON, KRONKRON, KRONKRON NE YEHOWA’

Page 32: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

w�w� tumi yi di dwuma titiriw bi w� Yehowa kronkrony� aw�b�da no adi w� amansan nyinaa mu no mu. Nanso, hon-hom ab�de biako w� h� a �sen eyinom nyinaa—Onyanko-p�n Ba a �woo no koro no. Yesu na �da Yehowa kronkrony�a �sen biara no adi. �fata s�w�fr� no “Nyankop�n kronkron-ni no.”—Yohane 6:68, 69.

Edin Kronkron, Honhom Kronkron12 Na Onyankop�n din ankasa nso �? S�nea yehui w� Ti 1

no mu no, edin no ny� abodin anaa agyiraehy�de bi k�k�.Egyina h� ma Yehowa Nyankop�n, na �fa ne su ahorow nyi-naaho. Enti, Bible ka kyer� y�n s�ne din “y� kronkron.” (Ye-saia 57:15) Mose Mmara no hy�e s� wonkum obiara a oguOnyankop�n din ho fı. (Leviticus 24:16) Na hy� ade a Yesude dii kanw� mpaeb� mu no nsow: “Y�n Agya a wow� soro,wo din ho ntew.” (Mateo 6:9) S� w�b�tew biribi ho no kye-r� s� wobeyi dekode no asi nky�n s� ade kronn na w�adi noni, na w�agye atom s� ade kronkron. �nde d�n nti na �s�s� w�tew biribi a �y� kronn koraa te s� Onyankop�n ankasadin ho?

13 W�nam atorodi ne ntwiri so as�e Onyankop�ndin kron-kron no agu ho fı. W� Eden no, Satan twaa atoro too Ye-howa so kyer�e s� �y� Otumfo� a �nte�. (Genesis 3:1-5) Efisaa bere no, Satan—wiase a �ho ntew yi sodifo no—ahw� s��b�ma Onyankop�n ho atoro a odii no atr�w. (Yohane 8:44;12:31; Adiyis�m 12:9) Nyamesom ahorow ada Onyankop�nadi s� obi a odi ne koko so as�m, �mp� nnipa, anaa otirim�-denfo.W�akyer� s� ogyinaw�nakyiw�w�nakodi awohwiemogya gu no mu. Mp�n pii na w�akyer� s� Onyankop�nab�de a �y� nwonwa no bae ara kwa, anaas� �nam adannan-di so. Yiw, w�aka Onyankop�n din ho as�mm�ne w� �kwana enye koraa so. �s� s� w�tew ho; �s� s� w�de anuonyam a�fata no san ma no. Y�n ani gyina bere a w�b�tew ne din

12, 13. (a) D�n nti na �fata s� w�kaa Onyankop�n din ho as�m s��y� kronkron? (b) D�n nti na �s� s� w�tew Onyankop�n din ho?

B�N YEHOWA30

Page 33: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ho na w�asan ne tumidi ho no, na �y� y�n anigye s� yebe-nya ky�fa bi w� saa atirimp�w k�se no mu.

14 Yehowa ho biribi foforo w� h� a �kame ay� s� w�fr�no kronkron bere nyinaa—ne honhom, anaa n’adey� tumi.(Genesis 1:2) Yehowa de ne tumi a biribiara ntumi nni so yina edi n’atirimp�w ahorow ho dwuma. Biribiara a Onyan-kop�n y� no, �y� no �kwan a �y� kronkron, kurennyenn,na �ho tew so, enti �fata s� w�fr� n’adey� tumi no hon-homkronkron anaahonhom a �ho tew. (Luka 11:13; Roma-fo 1:4) Honhom kronkron ho abusus�m a w�ka, a nea �kaho bi ne s� obi hy� da y� ade tia Yehowa atirimp�w ahorowno, y� b�ne a w�mfa mfiri.—Marko 3:29.

Nea Enti a Yehowa Kronkrony� Twe Y�n B�n No15 Enti, �ny� den s� wubehu nea enti a Bible de Onyan-

kop�n kronkrony� ne Onyankop�n suro a �s� s� onipa nyabom ka as�m no. S� nhw�so no, Dwom 99:3 kenkan s�:“Wobeyi wo din k�se a �ho y� hu no ay�,—�ne kronkron.”Nanso, saa suro yi ny� suro b�ne. Mmom no, �y� osuro paa emu d�, �y� obu a �kor�n ankasa. �fata s� y�te nka saa, efi-s� Onyankop�n kronkrony� no boro y�n so koraa. �ho tew,na �w� anuonyam koraa. Nanso, �ns� s� y�ma �pam y�n.Mmom no, Onyankop�n kronkrony� ho adwempa a yebe-nya b�ma y�ab�n no. D�n ntia?

16 Ade biako ne s�, Bible de anuonyam bata aho�f� ho. W�Yesaia 63:15 NW no, w�ka �soro ho as�m s� Onyankop�n“kronkrony� ne aho�f� trabea.” Y�n ani gye ade a �y� f� ho.S� nhw�so no, hw� mfonini a �w� kratafa 33 no. So w’ani

14. D�n nti na w�fr� Onyankop�n honhom no kronkron, na d�n ntina honhom kronkron ho abusus�m a w�ka y� aniberes�m saa?15. D�n nti na osuro pa a yebenya y� Yehowa kronkrony� ho ade a�fata, na d�n na �w� saa osuro no mu?16. (a) �kwan b�n so na w�de kronkrony� bata anuonyam ho? Manhw�so. (b) �kwan b�n so na s�nea w�aka Yehowa ho as�m w� ani-soadehu mu no si ahotew, kurennyenny�, ne hann so dua?

31‘KRONKRON, KRONKRON, KRONKRON NE YEHOWA’

Page 34: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nnye saa tebea no ho? D�n na �ma �y� wo f� k�se? Hw�s�nea nsu no ani y� kurennyenn no. �b�y� s� mframa nompo mu tew, efis� ewim ay� bruu na �te s� nea hann no re-twa yer�wyer�w. Afei, s� w�s�e saa tebea koro no—na nwurahy� asutenno ma, naw�kyer�kyer�w nnua ne abotanno hobasaa, na mframa no mu b�n wusiw—a, y�n ani rennye hobio; �b�ma y�atwe y�n ho afi h�. Y�n ani taa gye nne�ma a�y� f� a �ho tew, nea �y� kurennyenn, na �y� hann ho. Ye-betumide ns�m koroyi ara akyer�kyer� Yehowa kronkrony�mu. �ny� nwonwa s� y�n ani gye s�nea w�aka Yehowa hoas�m w� anisoadehu mu no ho no! �hyer�n s� kanea, �hoas� abo�den abo, �haran s� ogya anaa fagude a ne bo y� dena w�ayiyi mu na �hyer�n—saa na y�n Nyankop�n kronkronno anuonyam te.—Hesekiel 1:25-28; Adiyis�m 4:2, 3.

17 Nanso, s� y�de y�n ho toto Onyankop�n ho a, so �s� s�kronkron a �y� no ma y�te nka s� y�ns� hwee? Nokwaremno, mmuae no y� yiw. Any� yiye koraa no, y�ba fam sen Ye-howa—na y�ba fam korakora. So �s� s� nim a yenim no saano ma y�twe y�n ho fi ne ho? Susuw nea Yesaia y�e bere a�tee s� serafim no reka Yehowa kronkrony� ho as�m no hohw�. “�nna mekae s�: Minnue, na mayera: na mey� onipa am’ano ho ntew, na mete �man a w�n ano ho ntew mu, efi-s� �hene, asafo [Yehowa, NW ], na m’aniwa ahu no yi.” (Ye-saia 6:5) Yiw, Yehowa kronkrony� a enni ano no maa Yesaiakaee s�nea �y� �deb�ney�fo ne onipa a �ny� p� no. Mfiaseno, as�m no haw �barima nokwafo no. Nanso, Yehowa an-nyaw no saa tebea no mu.

18 Serafimbi kyekyee odiyifo nower� nt�m ara. �kwanb�nso? Honhom a �w� tumi no tu k�� af�remuka no ho k�faaogyasrammak�kaa Yesaia ano. Ebia eyi b�y� s� ayayade asenawer�kyekye. Nanso, kae s� na eyi y� anisoadehu, na emu

17, 18. (a) Mfiase no, �kwan b�n so na Yesaia anisoadehu no nyaane so tumi? (b) �kwan b�n so na Yehowa maa serafim bi k�kyekyeeYesaia wer�, na na serafim no adey� no ho hia d�n?

B�N YEHOWA32

Page 35: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�s� s� y�n ani gye kronny� ho te s� ade a �y� f� ara p�

Page 36: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nne�ma pii y� ns�nkyer�nne kwan so adey�. Na Yesaia, Yu-dani nokwafo no, nim yiye s� w�b� af�re w� as�refie h� dabiara da de pata b�ne. Na serafim no fii �d� mu kaee odiyifono s� �wom s� �ny� p�, ‘n’ano ho ntew’ de, nanso na obetu-mi abenya gyinabea pa w� Onyankop�n anim.�Na Yehowaw� �p� s� obebu onipa b�ne a �ny� p� s� onipa kronkron—any� yiye koraa no, akosi baabi.—Yesaia 6:6, 7.

19 �te saa ara nn�. Af�re ahorow a w�b�� no Yerusalem af�-remuka no so no y�� biribi k�se a na �reb�ba ho sunsumak�k�—af�re biako a �y� p� a YesuKristo b��no afe 33Y.B.muno. (Hebrifo 9:11-14) S� yenu y�n ho w� y�n b�ne ho no-kwarem, te� y�n kwamm�ne, na y�kyer� saa af�reb� no mugyidi a, w�de y�nb�ne firi y�n. (1 Yohane 2:2) Y�nnsoyebe-tumi anya gyinabea a �ho tew w� Onyankop�n anim. Enti,�somafo Petro kae y�n s�: “W�akyer�w s�: Mony� kronkron,

� As�m, ‘ano a �ho ntew’ no fata efis� w� Bible mu no, w�taa deano di dwuma s�nkyer�nne kwan so de gyina h� ma �kasa. W� nnipaa y�ny� p� nyinaa fam no, yebetumi ahwehw� mu ahu s� b�ne a y�y�no mu pii fi s�nea y�kasa.—Mmebus�m 10:19; Yakobo 3:2, 6.

19. �wom s� y�ny� p� de, nanso �kwan b�n so na yebetumi ay� kron-kron akosi baabi?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Leviticus 19:1-18 S� y�n abrab� b�y� kronkron a, d�n ne nnyina-sos�m bi a �s� s� y�de di dwuma?

Deuteronomium 23:9-14 �kwan b�n so na y�n honam fam aho-tew fa kronkrony� ho? �kwan b�n so na �s� s� eyi ka y�n ntade-hy� ne y�n ahosiesie ne y�n fie?

Romafo 6:12-23; 12:1-3 Bere a y�b� mm�den s� y�b�y� kronkronno, �kwan b�n so na �s� s� yebu b�ne ne wiase yi nk�nt�nso aho-row no?

Hebrifo 12:12-17 �kwan b�n so na yebetumi ama y�n ho atew,anaas� y�ay� kronkron?

B�N YEHOWA34

Page 37: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

efis� me, mey� kronkron.” (1 Petro 1:16) Hy� no nsow s� Ye-howa anka s� �s� s� y�y� kronkron s� �no. �nhwehw� biri-bi a yentumi ny� mfi y�n h� da. (Dwom 103:13, 14) Mmomno, Yehowa ka kyer� y�n s� y�ny� kronkron efis� �no y�kronkron. “S� mma ad�fo” no, y�p� s� yesuasua no kodubaabi a nnipa a y�ny� p� betumi asuasua no akodu. (Efesofo5:1) Enti kronkron a obi b�y� y� ade a �k� so nya. Bere a ye-nyin w� honhom fam no, ‘y�y� y�n kronkrony�’ ho adwu-ma da biara da.—2 Korintofo 7:1.

20 Yehowa d� adetrenee ne ade a �y� kronkron. �tan b�ne.(Habakuk 1:13) Nanso �ntan y�n. Bere tenten a yebu b�nes�nea obu no—yekyi b�ne, na y�d� trenee—na y�b� mm�-den s� yebedi Kristo Yesu anamm�n a �y� p� akyi no, Yeho-wa de y�n b�ne firi y�n. (Amos 5:15; 1 Petro 2:21) S� y�te ases� y�n ho betumi atew y�n Nyankop�n kronkron no anima, nne�ma pii fi mu ba. Kae s�, mfiase no, Yehowa kronkro-ny� no kaee Yesaia s�nea n’ankasa ho ntew no. �te��m s�:‘Minnue!’ Nanso bere a �tee ase s� w�ayi n’amum�y� afi h�no, ne tebea sesae. Bere a Yehowa kae s� �rep� obi asoma noma wak�y� adwuma bi no, Yesaia gyee so nt�m ara, �wommpo s� na onnim dekode a �rek�y� de. �te��m s�: “Mini,soma me!”—Yesaia 6:5-8.

21 W�b�� y�nw� Onyankop�n a �y� kronkron no suban soa y�w� abrab� ho su pa ne tumi a y�de susuw honhom famnne�ma ho. (Genesis 1:26) Y�n nyinaa betumi ay� kron-kron. S� y�b� mm�den s� y�b�k� so ay� y�n ho kronkron a,Yehowa ani begye ho s� �b�boa y�n. Ne y� mu no, y�b�b�ny�n Nyankop�n a �y� kronkron no k�se. Afei nso, s� y�resu-suw Yehowa su ahorow ho w� ti ahorow bi a �w� y�n animho a, yebehu s� nne�ma pii w� h� a �no nti �s� s� y�b�n no!

20. (a) D�n nti na �ho hia s� y�b�te ase s� y�n ho betumi atew w�y�n Nyankop�n a �y� kronkron no anim? (b) Bere a Yesaia hui s� w�a-yi ne b�ne afi h� no, �kaa no d�n?21. D�n na yebetumi agyina so anya ahotoso s� yebetumi ay� kron-kron?

35‘KRONKRON, KRONKRON, KRONKRON NE YEHOWA’

Page 38: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

� F˜

A 1

‘�W� TUMI K�SE’�f

˜a yi mu no, y�b�hwehw� Bible mu ns�m

a edi adanse s� Yehowa w� tumi a �de b� ade,s�e ade, b� nne�ma ho ban, na �de siesie

nne�ma, no mu. S�nea Yehowa Nyankop�n a‘�w� tumi dodow’ no de “n’aho�den k�se” no

di dwuma a y�b�te ase no b�ma osuropa ahy� y�n koma ma.

—Yesaia 40:26.

Page 39: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

N´A Elia ahu ahodwiride ahorow p�n. Ohuu nkwaakwaada-

bi a w�de nnuan br�� no mprenu da koro bere a na wa-kohintaw no. Ohuu s�nea asikresiam ne ngo a �w� nhinaabien mu ansa da w� �k�m a esii bere tenten bi nyinaa muno. Na mpo ohui s� w�abua ne mpaeb� ma ogya fi soroaba p�n. (1 Ahene, ti 17, 18) Nanso, na Elia nhuu biribi a�te s� eyi p�n.

2 Bere a na wamoamoa ne ho w� �bodan bi a �w� Bep�wHoreb ho ano no, ohuu anwonwade ahorow a �baa nnidi-so nnidiso. Nea edi kan no, mframa b�e. �b�y� s� �b�� den-neennen y�� dede, efis� na ano y� den araa ma �paapaeemmep�w bubuu abotan. Nea edii h� ne asasewosow, naano y�� den araa ma asase paapaee. Afei ogya dii h�. Bere aogya no b� faa beae h� no, �da adi s� Elia tee ogya no hyew.—1 Ahene 19:8-12.

3 Saa nne�ma yi a Elia hui no nyinaa daa ade biako adi—na �y� Yehowa Nyankop�n tumi a �da no adi w� akwanhorow so no. Nokwarem no, enhia s� yehu anwonwadebi ansa na y�ahu s� Onyankop�n w� saa su yi. �da adi pe-fee. Bible ka kyer� y�n s� adeb� da Yehowa ‘daa tumi nene nyamesu’ adi. (Romafo 1:20) Wo de susuw �prannaamu dede a ano y� den ne anyinam a �pa gya, aworoe� k�sensu a efi mmep�w mu gu fam no f�, ewim a nsorommaahy� h� ma no k�se a �y� nwonwa no, ho hw�! So wun-hu Onyankop�n tumi w� nne�ma a �tete saa mu? Nanso,�nn� wiase yi mu nnipa kakraa bi na wogye Onyankop�ntumi tom ankasa. �no mpo no, w�n mu kakraa bi p� na

1, 2. Ahodwiride b�n na na Elia ahu w� n’asetram, nanso anwonwa-de b�n na ohui w� Bep�w Horeb ho �bodan ano?3. Onyankop�n su b�n na Elia hui, na �he na yebetumi ahu su koroyi ara?

T I 4

‘Yehowa Tumi So’

Page 40: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

wogye tom w� �kwan a �fata so. Nanso, Onyankop�n su yia y�b�te ase no ma yenya nne�ma pii a yebegyina so ab�nYehowa. W� �f

˜a yi mu no, yebesua Yehowa tumi a �sen

biara no ho ade ak� akyiri.

Yehowa Su a �ho Hia4 Yehowa tumi da nsow. Yeremia 10:6 ka s�: “Obiara nni

h� a �te s� wo, [Yehowa, NW ]; wo na woy� k�se, na wo dinnso s

˜o, mmaniny� mu.” Hy� no nsow s� w�de mmanin-

y�, anaa tumi, abata Yehowa din ho. Kae s�, edin yi kyer�“Nea �ma �y� H�.” D�n na �ma Yehowa tumi ma biribia-ra a �paw s� �b�y� no y� h�? Ade biako ne tumi. Yiw, tumia Yehowa w� a �de y� ade, tumi a �de y� n’ap�de no, nniano. Tumi a �te saa no y� ne su ahorow a �ho hia no biako.

5 Esiane s� yentumi nte Yehowa tumi no nyinaa ase nwieda nti, �y� mfatoho ahorow de boa y�n. S�nea y�ahu no,�de nantwi gyina h� ma ne tumi. (Hesekiel 1:4-10) Saamfatoho no fata, efis� nantwi a w�y�n no w� fie mpo y�aboa a �s

˜o na ne ho y� den. N

´a nkur�fo a w�te Bible mme-

re mu w� Palestina no ntaa nhyia aboa bi a ne ho y� densen nantwi. Nanso, na wonim nantwi bi a na ne ho y� hu—wuram nantwi bi, anaa okoo, a w�n ase at�re no. (Hiob39:9-12) Roma �hemp�n Julius Caesar kae bere bi s� okooyi ak�se ne asono rey� ay� p�. �kyer�wee s�: “W�w� aho�-den k�se, na wotu mmirika yiye.” Hw� s�nea s� wugyinaaboa a �te saa anim a wob�te nka s� wusua na woy� mme-r�w koraa!

6 Saa ara na s� w�de onipa toto Yehowa, Onyankop�n,tumfo� no ho a, onipa ba fam na onni tumi koraa. W�

4, 5. (a) Abusuab� b�n na �w� Yehowa din ne ne k�sey�, anaa netumi ntam? (b) D�n nti na �fata s� Yehowa paw nantwi de y�� ne tumiho s�nkyer�nne?6. D�n nti na Yehowa nkutoo na w�fr� no “ade nyinaa so tumfo�”?

‘Hw�, Yehowa twaam’

B�N YEHOWA38

Page 41: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 42: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Yehowa fam no, aman ak�se no mpo te s� nsenia mu mfu-tumawa. (Yesaia 40:15) Esiane s� Yehowa nte s� ab�de bia-ra nti, �w� tumi a enni ano, efis� �no nkutoo na w�fr� no“Ade Nyinaa so Tumfo�.”� (Adiyis�m 15:3) Yehowa ‘tumiso’ na �w� ‘aho�den k�se.’ (Yesaia 40:26) Ne tumi d��so na�nsa da. Onnya n’aho�den mfi baabi foforo, efis� ‘tumi y�Onyankop�n dea.’ (Dwom 62:11) Nanso, �kwan b�n so naYehowa de ne tumi di dwuma?

S�nea Yehowa De Ne Tumi Y� Adwuma7 Honhom kronkron a Yehowa hwie gu nnipa so no nni

ano. �y� Onyankop�n tumi a �de y� adwuma. Nokwaremno, Bible fr� no Onyankop�n “adey� tumi” (NW ) w� Gen-esis 1:2. Wobetumi akyer� mfitiase Hebri ne Hela ns�m-fua a w�kyer� ase “honhom” no ase w� �kwan foforo sos� “mframa,” “ahome,” ne “ahum.” S�nea ns�m asekyer�nhoma akyer�wfo kyer� no, mfitiase kasa no mu ns�mfuaa w�de dii dwuma no kyer� tumi bi a �rey� adwuma a ani-wa nhu. Te s� mframa no, y�mfa y�n aniwa nhu Onyanko-p�n honhom, nanso yetumi hu nne�ma a �y� no ankasa.

8 Onyankop�n honhom kronkron no y� nne�ma pii aenni ano. Yehowa betumi de adi atirimp�w biara a �w�n’adwenem ho dwuma. Enti �fata s�, w� Bible mu no, w�-fr� Onyankop�n honhom no w� s�nkyer�nne kwan so s�ne “nsateaa,” ne “nsa a �y� den,” anaa ne “basa a wate�mu.” (Luka 11:20; Deuteronomium 5:15; Dwom 8:3) S�-nea onipa de ne nsa betumi ay� nnwuma pii a egye aho�-den anaa ahokokwaw pii no, saa ara na Onyankop�n betu-

� Nea Hela as�mfua a w�kyer�� ase “Ade Nyinaa soTumfo�” no kye-r� ankasa ne “Ade Nyinaa Sodifo; Nea �w� Ade Nyinaa so Tumi.”

7. D�n ne Yehowa honhom kronkron, na d�n na mfitiase kasa muns�m a w�de dii dwuma w� Bible mu no kyer�?8. W� Bible mu no, w�fr� Onyankop�n honhom no d�n w� s�nkyer�-nne kwan so, na d�n nti na saa ntotoho yi fata?

B�N YEHOWA40

Page 43: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

mi de ne honhom adi atirimp�w biara ho dwuma—te s�at�m ketewaa a �b�e anaa �po K�k�� no mu a �paee anaakasa foforo a �maa afeha a edi kan no mu Kristofo tumikae no.

9 Yehowa nam tumi a �w� s� Amansan Hene no nso sode ne tumi y� adwuma. So wubetumi ay� mfonini w�w’adwenem s� wow� nkoa �pepepem pii a wonim nyansaa w�ay� krado s� w�b�y� nea woka biara? Yehowa w� tumia �te saa a �de di ade. �w� asomfo a w�y� nnipa, na w�-taa de w�n toto asraafo ho w� Kyer�wns�m mu. (Dwom68:11; 110:3) Nanso, s� wode �b�fo toto onipa ho a, onipay� ab�de a �y� mmer�w. Hw�, bere a Asiria asraafo k�towhy�� Onyankop�n nkur�fo so no, �b�fo biako kunkum saaasraafo no mu 185,000 anadwo biako! (2 Ahene 19:35)Onyankop�n ab�fo y� “tumi abran.”—Dwom 103:19, 20.

10 Ab�fo dodow ahe na w�w� h�? Odiyifo Daniel nyaa�soro anisoadehu bi ma ohuu ahonhom ab�de b�boro�pepem 100 s� wogyinagyina Yehowa ahengua anim, nan-so biribiara nni h� a �kyer� s� ohuu Yehowa ab�fo nyinaa.(Daniel 7:10) Enti ebetumi aba s� ab�fo �pepehaha pii naw�w� h�. Enti w�fr� Onyankop�n asafo Yehowa. Saa abo-din yi kyer� ne dibea a tumi wom a �w� s� ab�fo asafok�se a w�ahyehy� a w�w� tumi no Sahene. �de n’ankasaBa, “ab�de nyinaa abakan,” a �sen honhom ab�de yi nyi-naa no asi w�n so panyin. (Kolosefo 1:15) S

´� �b�fo panyin

—ab�fo, serafim, ne kerubim nyinaa so panyin—no, Yesune Yehowa ab�de nyinaa mu tumfo�.

11 Yehowa w� �kwan foforo a �nam so de ne tumi y�adwuma. Hebrifo 4:12 ka s�: “Onyankop�n as�mw� nkwa,

9. Yehowa tumi a �de di ade no k� akyiri d�n?10. (a) D�n nti na w�fr� Ade Nyinaa so Tumfo� no asafo Yehowa?(b) Hena na �y� Yehowa ab�de nyinaa mu tumfo�?11, 12. (a) Akwan b�n so na Onyankop�n as�m y� adwuma?(b) �kwan b�n so na Yesu dii s�nea Yehowa tumi k� akyiri no hoadanse?

41‘YEHOWA TUMI SO’

Page 44: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

na aho�den w� mu.” So woahu Onyankop�n as�m mutumi a �y� nwonwa no, anaa nkras�m a efi honhom mua mprempren w�akora so w� Bible mu no? Ebetumi ahy�y�n den, amay�n gyidi ay� k�se, na aboa y�n may�ay� nsa-krae a �k� akyiri w� y�n ankasa mu. �somafo Paulo b��mf�fo gyidifo k�k� w� w�n a w�de w�n ho hy� �bras�e muno ho. Afei �de kaa ho s�: “S�nea anka mo mu bi te ne no.”(1 Korintofo 6:9-11) Yiw, “Onyankop�n as�m” mu tumiy�� w�n ho adwuma, na �boaa w�n ma w�sakrae.

12 Yehowa tumi y� k�se, na �kwan a �fa so de y� adwumano tu mp�n araa ma biribiara nni h� a ebetumi asiw nokwan. Yesu kae s�: “Onyankop�n fam de, ade nyinaa betu-mi ay�.” (Mateo 19:26) Atirimp�w ahorow b�n na Yehowade ne tumi y� ho adwuma?

Tumi a �w� Atirimp�w13 Yehowa honhom no y� ade a �sen honam fam tumi

biara; na Yehowa ny� tumi a enni nipasu, na �ny� tumi fi-bea ara kwa. �y� Onyankop�n a �w� nipasu na odi ne tumiso koraa. �nde, d�n na �ka no ma �de ne tumi y� adwuma?

14 S�nea yebehu no, Onyankop�n de ne tumi b� ade, s�eade, b� ade ho ban, siesie ade—ne tiaatwa mu no, �de y� bi-ribiara a �ne n’atirimp�w ahorow a �y� p� no hyia. (Yesaia46:10) W� ns�m bi mu no, Yehowa de ne tumi y� adwu-ma de da ne nipasu ne ne gyinap�n ahorow ho nne�mabi a ehia adi. Nea �sen ne nyinaa no, �de ne tumi no y�n’ap�de—�nam Mesia Ahenni no so b�san ne tumidi ho nawatew ne din kronkron no ho. Biribiara nni h� a ebetumiasiw saa atirimp�w no kwan.

15 Yehowa de ne tumi no di dwuma de boa ankoranko-

13, 14. (a) D�n nti na yebetumi aka s� Yehowa ny� tumi fibea a onninipasu? (b) Akwan b�n so na Yehowa de ne tumi di dwuma?15. Atirimp�w b�n na Yehowa de ne tumi di ho dwuma w� n’asom-fo ho, na �kwan b�n so na �daa eyi adi w� Elia as�m no mu?

B�N YEHOWA42

Page 45: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ro nso. Hy� nea 2 Beresos�m 16:9 ka yi nsow: “[Yehowa,NW ] de n’aniwa kyini fa asase nyinaa so, s� �de ne deny�bedi ama w�n aw�n koma di mu w� ne ho no.” Elia suahua y�kaa ho as�m mfiase no y� ho nhw�so. D�n nti na Yeho-wa de �soro tumi y�� saa anwonwade no kyer�� no? Wi�,na �hemmaa Isebel �b�nefo no aka ntam s� obekum Elia.N

´a odiyifo no reguan apere ne nkwa. �tee nka s� way� an-

konam, ehu kaa no, na n’abam bui—�y�� no s�nea adwu-maden a na way� no nyinaa ay� kwa. Nea �b�y� na Yeho-wa akyekye �barima a na wahaw yi wer� no, Onyankop�ndaa ne tumi adi kyer�� Elia pefee de kaee no. Mframa, asa-sewosow, ne ogya no maa Elia hui s� Nea �w� tumi sen bia-raw� amansanyi mu no ka ne how� h�. Bere a na ade nyi-naa so tumfo� Nyankop�n w� n’af

˜a no, d�n na na �s� s�

osuro w� Isebel ho?—1 Ahene 19:1-12.�16 �wom s� �nn� ny� bere a Yehowa y� anwonwade aho-

row de, nanso efi Elia bere so no, �nsakrae. (1 Korintofo13:8) �nn�, �da so w� �p� s� �de ne tumi bedi dwuma amaw�n a w�d� no no. �wom s� �te ahonhom atrae a �kor�nde, nanso �ne y�n ntam kwan nware. Ne tumi nni ano,enti kwantenten ny� no akwanside. Mmom no, “[Yehowa,NW ] b�n w�n a w�fr� no nyinaa.” (Dwom 145:18) Bere bia odiyifo Daniel fr�� Yehowa hwehw�� ne mmoa no, �b�-fo bi begyinaa n’anim ansa mpo na �rewie mpaeb� no!(Daniel 9:20-23) S� Yehowa reboa w�n a �d� w�n na wa-hy� w�n den a, biribiara nni h� a ebetumi asiw no kwan.—Dwom 118:6.

� Bible no ka s� ‘�ny� mframa, asasewosow, ne ogya no mu na naYehowa w�.’ Esiane s� Yehowa asomfo nte s� atoro anyame asomfonti, w�nhwehw� no w� tumi a �w� ab�de mu no mu. �y� k�se koraas� �b�tra biribiara a wab� mu.—1 Ahene 8:27.

16. D�n nti na s� yesusuw Yehowa tumi k�se no ho a ebetumi amay�anya awer�kyekye?

43‘YEHOWA TUMI SO’

Page 46: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

So Onyankop�n Tumi Ma �y� Obi aWontumi Mm�n No?

17 So �s� s� Onyankop�n tumi no ma yesuro no? Mmuaeno y� yiw ne dabi. Yiw, kyer� s�, saa su yi ma yenya nea ye-begyina so anya ne ho suro pa, nidi ne obu k�se a yesu-suw ho kakra w� ti a edi eyi anim mu no. Bible ka kyer�y�n s�, osuro a �te saa no y� “nyansa mfiase.” (Dwom 111:10) Nanso, yebua dabi nso de kyer� s�, Onyankop�n suromma yennya biribi nnyina so nnya ne ho suro b�ne anaa-s� �mma y�ntwe y�n ho mfi ne ho.

18 “Tumi ma onipa s�e; na tumi a obi ne obiara mm�mu hye s�e onipa koraa.” Saa na Engiresini okunini LordActon kyer�wee w� afe 1887 mu. W�at

˜ı ne ns�m no mu

aka mp�n pii, ebia esiane s� nnipa pii hu s� �y� nokwas�mnti. Nnipa a w�ny� p� taa de tumi di dwuma �kwamm�neso, s�nea abak�s�m ada no adi mp�n pii no. (�s�nkafo 4:1;8:9) Esiane eyi nti, nnipa pii nnye nnipa a w�w� tumi nnina w�twe w�n ho fi w�n ho. Yehowa w� tumi a �ne obia-ra mm� mu hye. So as�e no �kwan bi so? Dabida! S�neay�ahu no, �y� kronkron, �rentumi ns�e da. Yehowa nte s�wiase a apor�w yi mu mmarima ne mmea a w�ny� p� aw�w� tumi no. �mfaa ne tumi nnii dwuma �kwamm�neso da, na �reny� saa da.

19 Kae s�, �ny� tumi nkutoo ne Yehowa su. Yennya nsuaan’at�ntrenee, ne nyansa, ne ne d� ho ade. Nanso �ns� s�yesusuw s� Yehowa da ne su ahorow no adi k�k� w� �kwana �y� katee so, te s� nea �de ne su biako p� na edi dwuma

17. �kwan b�n so na tumi a Yehowa w� no ma yesuro no, nanso osu-ro b�n na �nhy� ho nkuran?18. (a) D�n nti na nkur�fo pii nnye nnipa a w�w� tumi nni? (b) Y�y�d�n hu s� tumi a Yehowa w� no ntumi ns�e no?19, 20. (a) Su afoforo b�n na Yehowa de ne tumi di dwuma ma �neno hyia bere nyinaa, na d�n nti na eyi y� awer�kyekye? (b) �kwanb�n so na wob�kyer�kyer� Yehowa ahosodi mu, na d�n nti na w’anigye ho?

B�N YEHOWA44

Page 47: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

w� bere bi mu. Nea �nte saa koraa no, yebehu w� ti ahorowa edi h� no mu s� Yehowa de ne tumi di dwuma ma �nen’at�ntrenee, ne nyansa, ne ne d� hyia bere nyinaa. Susuwsu foforo a Onyankop�n w�, nea wiase sodifo ntaa nna noadi koraa—ahosodi—ho hw�.

20 Fa no s� woahyia �barima bi a �s˜oware na �w� tumi ma

enti wusuro no. Nanso, bere bi akyi no, wuhu s� �te s� neaodwo. Way� krado na n’ani gye ho bere nyinaa s� �de netumi b�boa nkur�fo na wab� w�n ho ban, titiriw, nnipa awonni ahobamm� na w�y� mmer�w no. �mfa n’aho�dennni dwuma �kwamm�ne so da. Wuhu s� nkur�fo di ne honseku bere a �ny�� w�n hwee, nanso �y� n’ade komm, w�nidi mu, na �da ayamye mpo adi. �y� a wudwen ho s� ebiaw’ankasa wubetumi ada odwo ne ahosodi a �te saa ara adianaa, titiriw, s� anka wow� aho�den saa a! S� wubehu �ba-rima a �te saa no a, so wumfi ase mm�n no? Y�w� nne�-ma pii a �sen saa a yebetumi agyina so ab�n ade nyinaa sotumfo� Yehowa. Susuw as�m a wogyinaa so paw saa ti yias�mti no nyinaa ho hw�: ‘Yehowa bo ky� fuw, na ne tumis˜o.’ (Nahum 1:3) Yehowa mpere ne ho mfa ne tumi nko

ntia ab�nefo mpo. Odwo na ne yam ye. Wada ne ho adi s�ne “bo ky� fuw” w� ahiyi pii mpo mu.—Dwom 78:37-41.

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

2 Beresos�m 16:7-13 �kwan b�n so na �hene Asa nhw�so no daaniberes�m a �w� obi ho a �mfa nto Yehowa tumi so no mu?

Dwom 89:6-18 Nk�nt�nso b�n na Yehowa tumi w� w� n’asom-fo so?

Yesaia 40:10-31�kwanb�n so naw�akyer�kyer� Yehowa tumimuw� ha, �kwan b�n so na �k� akyiri, na �kwan b�n so na yebetumianya so mfaso s� ankorankoro?

Adiyis�m 11:16-18 D�n naYehowa hy� b� s� �dene tumi b�y� daa-kye, na d�n nti na eyi y� awer�kyekye ma nokware Kristofo?

45‘YEHOWA TUMI SO’

Page 48: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

21 Susuw Yehowa ahosodi w� �kwan foforo so ho hw�.S� wow� tumi a enni ano a, so wususuw s� �t� mmere bia anka wob�hy� nkur�fo ma w�ay� w�n ade s�nea wop�?Tumi a Yehowa w� nyinaa akyi no, �nhy� nnipa s� w�n-som no. �wom mpo s� Onyankop�n som nkutoo na �b�-ma y�anya daa nkwa de, nanso Yehowa nhy� y�n s� y�n-som no. Mmom no, ofi ayamye mu di obiara ni s� omfine p� mu mpaw nea �p�. �de nea ebefi gyinaesi ahorowa nyansa nnim mu aba ho k�k�b� ma, na �kyer� akatua aebefi gyinaesi pa mu aba no. Nanso gyinaesi no ankasa de,ogyaw ma y�n. (Deuteronomium 30:19, 20) Yehowa aninnye �som a efi �hy� mu anaa �som a ne tumi k�se no hohu nti na w�de ma no no ho ankasa. �hwehw� w�n a wo-befi �p� ne �d� mu asom no no.—2 Korintofo 9:7.

22 Ma y�nhw� ade a etwa to a enti �ns� s� yenya Ade Nyi-naa so Tumfo� Nyankop�n ho suro a �mfata no. Nnipa aw�w� tumi suro s� w�ne afoforo b�ky� tumi no. Nanso, Ye-howa ani gye ho s� �b�ma n’asomfo anokwafo tumi. �maafoforo te s� ne Ba no tumi k�se. (Mateo 28:18) Yehowama n’asomfo tumi w� �kwan foforo so nso. Bible kyer�-kyer� mu s�: “Wo [Yehowa, NW ] na k�sey� ne mmaniny�ne anuonyam ne nimdi ne aseda w� wo, na nea �w� �sorone asase so nyinaa w� wo. . . . Wo nsam na aho�den nemmaniny� w�, na nnipa nyinaa k�sey� ne denhy� w� wonsam.”—1 Beresos�m 29:11, 12.

23 Yiw, Yehowa ani begye ho s� �b�hy� wo den. �ma w�na w�p� s� w�som no no mpo “tumi a �boro so.” (2 Korin-tofo 4:7) So w’ani nnye ho s� wob�b�n Onyankop�n a �w�aho�den a �de ne tumi di dwuma w� ayamye mu ne akwana �w� nnyinaso so saa yi no? W� ti a edi h� no mu no, yebe-susuw s�nea Yehowa de ne tumi di dwuma de b� ade no ho.

21. D�n nti na Yehowa nhy� nkur�fo mma w�ny� n’ap�de, na ne hoas�m b�n na eyi ka kyer� y�n?22, 23. (a) D�n na �kyer� s� Yehowa ani gye ho s� �b�ma afoforotumi? (b) D�n na yebesusuw ho w� ti a edi h� no mu?

B�N YEHOWA46

Page 49: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

SO WOAB�N ogya ho anadwo a aw�w wom p�n? Ebia wo-te�� wo nsa ma �b�n ogya a �red�w no s�nea �fata na amawo ho ay� wo hyew. S� wob�n ho pii a, �hyew no mu y�den. S� wok� akyiri pii nso a, anadwo mframa a emu y�nwini no b� fa wo ho denneennen, na aw�w de wo.

2 “Ogya” bi w� h� a s� ade kye a �ma y�n ho y� y�n hyew.Saa “ogya” no red�w w� akyirikyiri b�y� kilomita �pepem150!� Hw� tumi a �b�y� s� owia no w� a wutumi te nehyew bere a �w� akyirikyiri saa no! Asase no twa nuklea fo-nonoo nwonwaso no ho hyiaw� beae bi a �ma ntam kwanno y� nea �fata. S� asase b�nee �ho pii a, anka �so nsu b�-yow; s� �k�� akyiri pii nso a anka asase nyinaa b�y� nsukye-nee. S� y�n okyinnsoromma yi b�nee no pii anaas� �k��akyiri pii a anka nkwa ntumi ntra so. Hia a owia hann hohia ma nkwa akyi no, emu tew na �y� adwuma yiye, na�y� d� nso.—�s�nkafo 11:7.

3 Nanso, nnipa dodow no ara bu owia adewa, �wom mpos� �no na w�n nkwa gyina so de. Enti, wonhu nne�ma ayebetumi asua afa owia ho no. Bible ka Yehowa ho as�ms�: “Wo na woasiesie akanea ne owia.” (Dwom 74:16) Yiw,owia hy� Yehowa, ‘�soro ne asase y�fo’ no anuonyam.(Dwom 19:1; 146:6) �y� �soro ab�de a w�n dodow nni anoa �ma yehu Yehowa adeb� tumi no mu biako p�. Ma y�n-

� Nea �b�y� na woate n�ma no k�se ase no, susuw eyi ho hw�: S�wode kar retwa saa kwan no—�de d�nhwerew koro biara twa kilomi-ta 160 nn�nhwerew 24 da biara mpo—a, wode b�boro mfirihyia �hana ebetwa!

1, 2. �kwan b�n so na owia da Yehowa adeb� tumi adi?3. Nokwas�m a �ho hia b�n na owia di ho adanse?

T I 5

Adeb� Tumi—“�soro ne Asase Y�fo”

Page 50: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

hwehw� eyinom bi mu yiye na afei y�nnan y�n adwenenk� asase ne nkwa a �w� so no so.

“Momma Mo Ani So Nhw� �soro, na Monhw�”4 S�nea ebiawunim no, owia y� nsoromma. �te s� nea �so

sen nsoromma a yehu no anadwo no, efis� s� y�de toto hoa, owia no b�ny�n k�se. Anoy� den d�n? Owia no mfinim-fini hyew b�y� digrii celsius 15,000,000. S� wubu owia nomfinimfini f

˜a bi a ne k�se te s� akoroteaa t

˜ı ba asase yi so

a, wuntumi nnyina mm�n saa ade ketewaa a �y� hyew nokilomita 140! Anibu biara mu no, tumi a efi owia mu bane nuklea atopae �pehaha pii mu tumi y� p�.

5 Owia no s˜o araa ma wobetumi de y�n asase yi b�bo-

ro 1,300,000 ahy� mu ma ay� yiye. So owia ne nsorom-ma a �so sen biara? Dabi, nsoromma ho animdefo fr�no nsoromma ketewa a �te s� akok�srade. �somafo Paulokyer�wee s� “�sonsono nsoromma mmiako mmiako anu-

4, 5. �kwan b�n so na owia w� tumi, na ne k�se te d�n, nanso s�y�de toto nsoromma foforo ho a �te d�n?

Yehowa ‘na osiesiee akanea neowia’ no

B�N YEHOWA48

Page 51: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

onyam.” (1 Korintofo 15:41) N´a anka �ny� ade a obetumi

ahu nokware a saa ns�m a efi honhom mu no y�. Nsorom-ma bi w� h� a �s

˜o araa ma s� w�de too baabi a owia no da

no a, anka y�n asase no b�k� ak�hy� mu. Nsoromma k�sefoforo w� h� a s� w�de too baabi a owia no da no a, anka�b�k� ak�ka Saturn—nanso saa okyinnsoromma no mm�nasase koraa ma egyee wimhy�n aw�de k� okyinnsorommaso a etu mmirika sen aboba a w�tow fi otuo a ano y� denmu mm�ho 40 no mfirihyia anan ansa na �redu h�!

6 Nea �y� nwonwa koraa ne nsoromma no ak�se ne nedodow. Nokwarem no, Bible kyer� s� nsoromma dodownni ano, na ne kan y� den s� “mpoano nhwea.” (Yeremia

6. �kwan b�n so na Bible da no adi s� nsoromma dodow sen neannipa betumi akyer�?

“�bob� w�n nyinaa dinfr�fr� w�n”

49ADEB� TUMI—“�SORO NE ASASE Y�FO”

Page 52: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

33:22) Saa as�m yi kyer� s� nsoromma a �w� h� d��so ko-raa sen nea y�de y�n aniwa hu no. S�nea �te no, s� Bi-ble kyer�wfo te s� Yeremia hw�� wim anadwo b�� mm�-den s� �b�kan nsoromma a otumi hu a, anka b�y� mpemabi�sa anaa nea �te saa p� na obetumi akan, efis� dodow a�te saa na onipa aniwa ankasa betumi ahu w� anadwo aewim tew no. Yebetumi de dodow a �te saa atoto anhweadodow a �y� nsa ma ho. Nanso, nokwarem no, nsorom-ma dodow d��so yiye, �te s� “mpoano nhwea.”� Hena naobetumi akan dodow a �te saa?

7 Yesaia 40:26 bua s�: “Momma mo ani so nhw� �soro,na monhw� nea �b�� eyinom. �no na obu w�n d�m anoyi w�n adi, na �bob� w�n nyinaa din fr�fr� w�n.” Dwom147:4 ka s�: “�kyer� nsoromma dodow.” “Nsoromma do-dow” y� ahe? Eyi ny� as�mmisa a �y� mmer�w. Nsorommaho animdefo bu akontaa s� nsoromma b�boro �pepepem100 na �w� Milky Way nsoromma kuw no nkutoo mu.�Nanso, y�n nsoromma kuw no y� nsoromma akuw pii nomu biako p�, na nsoromma akuw pii w� h� a emu nso-romma d��so yiye. Nsoromma akuw ahe na �w� h�? Nso-romma ho animdefo binom abu akontaa s� �y� �pepe-pem 50. Afoforo nso abu akontaa s� ne dodow betumi adu

� Ebinom susuw s� �b�y� s� tetefo a w�traa ase Bible mmere mu node tete afiri a w�de hw� akyirikyiri ade dii dwuma. As�m no toa so s�,s� �nte saa a, anka �b�y� d�n na nnipa a w�traa ase saa mmere no muno betumi ahu s� nsoromma d��so araa ma nnipa ntumi nkan ne do-dow? Nsusuwii a �tete saa a enni nnyinaso mma w�mfa anuonyammma Yehowa, Bible no Kyer�wfo no.—2 Timoteo 3:16.

� Susuw bere a ebegye na wode akan nsoromma �pepepem 100 hohw�. S� wutumi de anibu biako kan foforo—na woy� saa nn�nhwerew24 da koro—a, ebegye wo mfirihyia 3,171!

7. (a) Nsoromma b�y� ahe na �w� y�n Milky Way nsoromma kuwno mu, na �d��so d�n ankasa? (b) D�n nti na den a �y� s� nsorom-ma ho animdefo b�kan nsoromma akuw dodow no ho hia, na Yeho-wa adeb� tumi ho ade b�n na eyi kyer�kyer� y�n?

B�N YEHOWA50

Page 53: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�pepepem 125. Enti onipa ntumi nkyer� nsoromma akuwdodow mpo, na kamp�s� s� w�atumi akyer� nsoromma�pepepem pii a �wom no dodow. Nanso, Yehowa nim nedodow. Afei nso, �to nsoromma biara din!

8 S� yesusuw nsoromma akuw no ak�se ho a, �ma nidia y�w� ma �b�ade� no mu y� den k�se. W�abu akontaas� egye hann mmirika b�y� mfirihyia 100,000 na �de atwaMilky Way nsoromma kuw no ho fi tia ak�ka tia. Susuwhann bi a �retu mmirika k�se a �y� kilomita 300,000 ani-bu biara mu no ho hw�. Ebegye saa hann no mfirihyia100,000 na �de atwa y�n okyinnsoromma yi ho fi tia ak�-ka tia! Na nsoromma akuw bi soso sen y�n de no mp�npii. Bible ka s� Yehowa ‘tr�w’ �soro k�se yi mu s�nea �re-tr�w ntama mu. (Dwom 104:2) �no nso na �hw� s�neasaa ab�de yi kyinkyin no so. Efi nsoromma so mfutuma-wa so kosi nsoromma kuw a �so sen biara so no, biribiarakyinkyin s�nea ab�de ho mmara a Onyankop�n ahyehy�na �y� adwuma no kyer�. (Hiob 38:31-33) Enti, nyansahu-fo de s�nea �soro ab�de kyinkyinp�p��p� no toto s�nea obia onim asaw paa dannan ne ho p�p��p� no ho! Afei, susuwOnii a �b�� saa nne�ma yi no ho hw�. So Onyankop�n a�w� adeb� tumi k�se saa no ho ny� wo nwonwa?

‘Nea �de Ne Tumi Y�� Asase’9 Yehu Yehowa adeb� tumi ho adanse w� y�n fie, asase yi

so. �de ahw�yiye de asase as�n baabi w� amansan k�se yimu. Nyansahufo binom gye di s� nsoromma akuw no piibetumi ay� nea nkwa ntumi ntra so, �nte s� y�n okyinnso-romma yi a nkwa w� so no. �da adi s� w�any� y�n MilkyWay nsoromma kuw no f

˜a k�se no ara s� nkwa ntra so.

8. (a) �kwan b�n so na wob�kyer�kyer� Milky Way nsoromma kuwno k�se mu? (b) �kwan b�n so na Yehowa hw� ma �soro ab�de kyin-kyin p�p��p�?9, 10. �kwan b�n so na mmeae a okyinnsoromma a etwa owia hohyia, Jupiter, asase, ne �sram w� no da Yehowa tumi adi?

51ADEB� TUMI—“�SORO NE ASASE Y�FO”

Page 54: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Nsoromma pii w� nsoromma kuw no mfinimfini. Hanna �w� h� no ano y� den, na nsoromma a �w� h� no taay� s�nea �rey� apempem. Nne�ma a �ho hia na ama nkwaatra ase nni anoano no. W�de y�n okyinnsoromma kuwno ahy� baabi a �fata.

10 Asase nya bamm�fo k�se bi a �w� akyirikyiri—okyin-nsoromma Jupiter—so mfaso. Jupiter k�se sen Asase mp�nmpempem pii, na tumi a �twe ade ba fam a �wom no nyaasase so nk�nt�nso k�se. D�n na �y�? Egye nne�ma a etufa ahunmu no anaas� �b� k� nky�n. Nyansahufo kyer� s�s� �ny� Jupiter a, anka nne�ma a �b�ba ab�hwehwe asaseso ano b�y� den asen nea �ba so mprempren no mm�ho10,000. Y�n asase yi nya nsoromma soronko bi—�sram—a�b�n y�n fie no so mfaso. �sram no y� nne�ma pii sen f�a �y� ne “anadwo hann” a �ma, �no na �ma y�n asase aakyea kakra no tumi gyina pintinn. Kyea a asase no akyeakakra no na �ma yenya �p� bere ne osut� bere—ade foforoa �ho hia na ama nkwa atumi atra asase so.

11 Yehowa adeb� tumi da adi w� asase so adwinni biaraho. Fa ewim a edi dwuma s� suhy� a �kata y�n atifi no s�nhw�so. Tumi a efi owia no mu ba no bi y� nea �ma akwa-hosan, na ebi nso di awu. S� tumi a edi awu no bedu wima, �ma mframa pa dan owia mu aho�den a �s�e ade. Owiamu aho�den no nso gye mframa a edi awu no. Enti w�-nwenee y�n asase yi a �w� n’ankasa kyinii a �b� ho ban!

12 �no y� mframa a adi afra w� ahunmu ma �y� nwonwaa �wowaw ab�de a nkwa wom a w�te asase so anaa ewimno ho ade biako p�. Ahunmu nne�ma a �y� nwonwa nobiako ne kyinhyia a nsu di no. Afe biara owia twe nsu ki-lomita ahinasa 400,000 s� tutuw fi �po mu k� wim. Nsu

11. �kwan b�n so na w�y�� ahunmu a �w� asase ho no ma ab� y�nho ban?12. �kwan b�n so na kyinhyia a nsu di w� ahunmu no kyer�kyer�Yehowa adeb� tumi mu?

B�N YEHOWA52

Page 55: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no dan osuwusiw na ewim mframa de kyinkyin k� akyi-rikyiri. Afei, nsu a w�as�n so ma emu atew no t� ma ebiy� sukyer�ma, ne nsukyenee, na �ma yenya nsu. �te s� nea�s�nkafo 1:7 ka no p�p��p�: “Nsub�nten nyinaa sen k� pomu, nanso �po reny� ma: Faako a nsub�nten no nennamk� no, �h� ara na �san k� bio.” Yehowa nkutoo na obetumiay� kyinhyiadi a �te saa ho nhyehy�e.

13 Baabi a yehu nkwa no, yehu �b�ade� no tumi ho adan-se w� h�. Yehowa adeb� tumi da adi w� nnua ak�se k�k��a ne tenten sen abansoro a �toatoa so 30 ne afifide kete-waa paa a �w� po ase a �ma yenya mframa pa a y�homeno pii no ho. Ab�de a nkwa wom ahy� d�te mu ma,—asun-son, ntuw, mmoawammoawa—na ne nyinaa bom di dwu-ma w� akwan a �y� nwonwa so boa ma afifide nyin. �fa-ta yiye s� Bible ka asase ho as�m s� �w� tumi.—Genesis 4:12, NW.

14 Akyinnye biara nni ho s�, Yehowa na “�de ne tumi y��asase.” (Yeremia 10:12) Onyankop�n tumi da adi w� n’ab�-de nketenkete koraa ho. S� nhw�so no, at�m �pepem pii aw�aka abom no k�se nnu nnipa ti nhwi biako. Na s� mpow�twe at�m mu ma ne tenten y� s� abansoro a �toatoa so14 mpo a, ne mfinimfini k�se b�y� s� nkyenesiam fua aw�de ato abansoro a �to so ason so. Nanso, saa mfinimfiniketewaa no mu na nuklea topae tumi k�se a �tow no hy�!

“Nea �home Nyinaa”15 Yehowa adeb� tumi ho adanse foforo a �da adi ne

mmoa pii a w�w� asase so no. Dwom 148 bob� nne�-ma pii a eyi Yehowa ay� no din, na nkyeky�m 10 de “wu-ram mmoa ne afieboa nyinaa” ka ho. Bere a Yehowa reda

13. �b�ade� no adeb� tumi ho adanse b�n na yehu w� asase so afi-fide ne d�te mu?14. Tumi a wonhu b�n na �w� at�m ketewaa mu?15. Bere a Yehowa kaa mmoa ak�se ho as�m no, na d�n na �rekyer�Hiob?

53ADEB� TUMI—“�SORO NE ASASE Y�FO”

Page 56: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nea enti a �s� s� onipa suro �b�ade� no adi akyer� Hiobno, �kaa mmoa te s� gyata, sare so afurum, �ko�, Behe-mot (anaa susono), ne Lewiatan (�da adi s� �d�nky�m), hoas�m. �de kyer�� d�n? S� onipa suro mmoa ak�se aw�n hoy� hu awontumi nnwudwow�nyi a, �nde na �s� s� �te nkad�n w� ne B�fo no ho?—Hiob, ti 38-41.

16 Dwom 148:10 nso ka “ntakraboa” ho as�m. Wo de su-suw ntakraboa ahorow a �w� h� ho hw�! Yehowa kaa so-hori, a “�serew �p�nk� ne ne sotefo” ho as�m kyer�� Hiob.Nokwarem no, anomaa a ne tenten y� mita 2.5 no ntu-mi ntu de, nanso otumi tu mmirika kilomita 65 d�nhwe-rew biara, na otu anamm�n biako biara a otumi twa mita4.5! (Hiob 39:13, 18) Saa ara na anomaa bi a w�fr� no al-batross di ne nkwa nna dodow no ara w� wim w� po so.Anomaa a otu f

˜a

˜a yi tr�w ne ntaban mu a ne tenten b�y�

mita 3. Otumi kyinkyin wim nn�nhwerew pii a �mm� nentaban mu. �kwan foforo so no, aserewa ne anomaa aosua koraa w� wiase a ne tenten y� s�ntimita 5 p�. Otumib� ne ntaban mu mp�n 80 w� anibu biako mu! Aserewa a�nenam wim a �hyer�n s� hyer�mmo no betumi asens�nfaako te s� helikopta, na otumi tu k� n’akyi mpo.

17 Dwom 148:7 ka s� “nsuboa ak�se” mpo yi Yehowa ay�.Susuw aboa a w�taa kyer� s� �ne aboa a �so sen biara awatra okyinnsoromma yi so p�n, bonsu, ho hw�. ‘Asuboak�se’ yi a �da nsu ase no tenten betumi adu mita 30 anaanea �boro saa. Ne mu duru betumi adu asono ak�se 30 de.Ne t�kr�ma nkutoo mu duru te s� �sono biako mu duru.Ne koma te s� kar ketewa. Akwaa k�se yi b� mp�n 9 p� w�simma biako mu—a �ne aserewa koma a �b� b�y� mp�n1,200 w� simma biako mu no b� abira. Any� yiye koraano, bonsu no ntini a mogya fam no biako y� k�se araa ma

16. D�n na �y� wo nwonwa paa w� nnomaa a Yehowa ab� no bi ho?17. Bonsu k�se te d�n, na s� yesusuw mmoa a Yehowa ab� ho a, d�nna �s� s� y�ka?

B�N YEHOWA54

Page 57: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

abofra betumi awea wom. Akyinnye biara nni ho s� y�nkoma b�ka y�n may�aka ns�m aw�de wie Nnwom nhomano bi s�: “Momma nea �home nyinaa nyi Yah ay�. Munyi[Yehowa, NW ] ay�!”—Dwom 150:6.

Yehowa Adeb� Tumi Ho Ade a Yebesua18 D�n na yesua fi Yehowa adeb� tumi a �de di dwuma no

mu? Adeb� mu nne�ma a egu ahorow no ma y�n ho dwi-riw y�n. Odwontofo bi kae s�: “[Yehowa, NW ], wo nnwu-ma d��so d�n ara, . . . w’ab�de ahy� asase so ma.” (Dwom104:24) Hw� s�nea �y� nokware! Ab�de a nkwa wom hoanimdefo ahu ab�de a nkwa wom ahorow b�boro �pepembiakow� asase so; nansow�n adwene nhyiaw� s� ebia ab�-de a nkwa wom pii b�y� �pepem 10, �pepem 30, anaa nea�boro saa na �w� h� no ho. �t� mmere bi a mfoniniy�fo hus� adwinni nyansa a �w� asa. Nea �ne no b� abira no, �daadi s� Yehowa adwinni nyansa—tumi a �w� s� obetumi ay�nne�ma foforo a egu ahorow no—nsa da.

19 Yehowa adeb� tumi a �de di dwuma no kyer�kyer� y�nbiribi fa ne tumidi ho. As�mfua “�b�ade�” no ma Yehowada nsow fi biribi foforo biara a �w� amansan yi mu a ne

18, 19. Nne�ma a nkwa wom a Yehowa ab� w� asase yi so no gu aho-row d�n, na d�n na adeb� kyer�kyer� y�n w� ne tumidi ho?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Dwom 8:3-9 �kwan b�n so na Yehowa adeb� betumi akyer� y�nahobr�ase?

Dwom 19:1-6 D�n na Yehowa adeb� tumi b�kanyan y�n ma y�a-y�, na d�n ntia?

Mateo 6:25-34 �kwan b�n so na Yehowa adeb� tumi ho a yebe-susuw betumi aboa may�ako atia dadwen na y�de nne�ma a �fataasisi y�n ani so w� asetram?

Asomafo no Nnwuma 17:22-31 �kwan b�n so na Yehowa deadeb� tumikyer� y�n s� abosonsomnyenaOnyankop�nb�ny�n?

55ADEB� TUMI—“�SORO NE ASASE Y�FO”

Page 58: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nyinaa y� “ab�de” no ho. W�mfr�� Yehowa Ba a �woo nokoro no mpo a odii dwuma s� ‘odwumay�ni a waben’ berea na w�reb� ade no �b�ade� anaa �b�ade� y�nko da w� Bi-ble no mu. (Mmebus�m 8:30; Mateo 19:4) Mmom no, �y�‘ab�de nyinaa abakan.’ (Kolosefo 1:15) Yehowa gyinabea s��b�ade� no ma �fata koraa s� �no nkutoo na odi amansannyinaa so tumi.—Romafo 1:20; Adiyis�m 4:11.

20 So Yehowa mfa n’adeb� tumi no nni dwuma bio? Wi�,Bible ka s� bere a Yehowa wiee adeb� w� adeb� da a �toasia no ‘�home fii n’adwuma a �y�e nyinaa ho w� da a�to so ason no’ mu. (Genesis 2:2) �somafo Paulo kyer�e s�saa ‘da’ a �to so ason yi tenten y� mfirihyia mpempem pii,efis� na �da so ara rek� so w� ne nna no mu. (Hebrifo 4:3-6) Nanso, so ‘home’ no kyer� s� Yehowa agyae adwuma-y� koraa? Dabi, Yehowa nnyae adwuma da. (Dwom 92:4;Yohane 5:17) �nde, na ne home no b�fa asase so nne�-ma a aniwa hu a owiee y� ho. Nanso, n’adwuma a �namso b�ma n’atirimp�w ahorow abam no ak� so abedu nn�.Honhom mu a wofi kyer�w Kyer�w Kronkron no ka adwu-ma a �te saa no ho. “Ab�de foforo” a �y�e a yebesusuw how� Ti 19 mu no ka n’adwuma no ho.—2 Korintofo 5:17.

21 S� Yehowa homeda no ba awiei koraa a, obetumi akan’adwuma a �w� asase so nyinaa no ho as�m s� “eye papa,”s�nea �y�e w� adeb� nna asia no awiei no. (Genesis 1:31)S�nea ebia �de n’adeb� tumi a enni ano no bedi dwumaw� �no akyi de, yennya nhui. S�nea �te biara no, yebetu-mi anya ahotoso s� y�n ani begye s�nea Yehowa b�k� so den’adeb� tumi no ay� adwuma no ho. Y�nam Yehowa ade-b� so besua ne ho ade pii akosi daa. (�s�nkafo 3:11) Do-dow a yesua ne ho ade no, dodow no ara na yenya nidi mano k�se—na y�b�b�n y�n B�fo K�se no yiye.

20. �kwan b�n so na Yehowa ahome fi bere a owiee asase so nne�-ma b� no?21. �kwan b�n so na Yehowa adeb� tumi benya nnipa a wodi no-kware so nk�nt�nso akosi daa?

B�N YEHOWA56

Page 59: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

N´AW�AKA Israelfo no ahyem—na w�aka abotan a wontu-

mi mforo ne �po a wontumi ntwa ntam. N´a Misrifo asraa-

fo, awudifo atirim�denfo no taa w�n so denneennen a naw�asi w�n bo s� w�b�t�re w�n ase.� Nanso, Mose hy��Onyankop�n nkur�fo no nkuran s� w�mmpa abaw. �maaw�n awer�hyem s�: “[Yehowa, NW ] b�ko ama mo.”—Exo-dus 14:14.

2 �no mpo no, �da adi s� Mose su fr�� Yehowa, na Onyan-kop�n gyee so s�: “�d�n na wusu fr� me? . . . Ma wo pomano so, na te� wo nsa �po no so, na bae mu.” (Exodus 14:15,16) Wo de y� ns�m a efii ase sisii no ho mfonini hw�. Ye-howa hy�� ne b�fo bi nt�m ara, na omununkum dum nokodii w�n akyi, ebia emu tr�w y�e s� �fasu siw Misrifo nokwan a na w�b�fa so atow ahy� Israelfo so no. (Exodus 14:19, 20; Dwom 105:39) Mose te�� ne nsa. Mframa a ano y�den paee �po no mu. �b�y� s� nsu no kyenkyenee gyinaes� afasu, na �paee kwan a emu tr�w a �man m

˜u no nyinaa

betumi afa so!—Exodus 14:21; 15:8.3 Bere a Farao hyiaa tumi a w�daa no adi w� saa kwan

yi so no, na anka �s� s� �ma n’asraafo no san w�n akyi.Mmom, �hantanfo Farao kae s� w�ntow nhy� w�n so.(Exodus 14:23) Misrifo no de ahopere tiw w�n sii �po bunno mu, nanso anky� na w�n ntua no y�� basaa bere a w�n

� S�nea Yudani abak�s�m kyer�wfo Josephus kyer� no, “ntease�-nam 600, ap�nk�sotefo 50,000 ne anamm�nmufo a w�d��so yiye aw�n dodow bedu 200,000 na na w�taa” Hebrifo no.—Jewish Antiqui-ties,II, 324 [xv, 3].

1-3. (a) Asiane b�n na Israelfo no hyiae w� Misrifo no nsam?(b) �kwan b�n so na Yehowa ko maa ne nkur�fo?

T I 6

Tumi a �s�e Ade—‘YehowaY� �d�mmarima’

Page 60: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 61: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ntease�nam no anan fii ase hunhuanee no. Bere a Israelfono duu nsu no agya dwoodwoo no, Yehowa hy�� Mose s�:“Te� wo nsa �po no so, na nsu no nsan mmra Misrifo new�n ntease�nam ne w�n ap�nk�fo no so.” Nsu a adan afa-su no bubui kataa Farao ne ne d�m no so!—Exodus 14:24-28; Dwom 136:15.

4 Gye awogyee Israel man now� �po K�k�� no mu noy��abak�s�m mu as�m a �ho hia a �fa s�nea Onyankop�n neadesamma di no ho. Yehowa daa ne ho adi s� �y� “d�m-marima” w� h�. (Exodus 15:3) Nanso, �kwan b�n so nawoy� w’ade w� nea w�aka afa Yehowa ho yi ho? Nokwa-rem no, akodi ama adesamma adi yaw ahu amane k�se. Soebetumi aba s� Onyankop�n tumi a �de s�e ade no y� nea�ma wob� hu sen s� �b�hy� wo nkuran ma woab�n no?

Onyankop�n Akodi ne Nnipa Akodi5 W�b� Onyankop�n abodin b�y� mp�n ahasa w� He-

bri Kyer�wns�m no mu ne mp�n abien w� Kristofo HelaKyer�wns�m no mu s� ‘asafo Yehowa.’ (1 Samuel 1:11) S

´�

Otumfo Pumpuni no, Yehowa di ab�fo d�m asafo so. (Yo-sua 5:13-15; 1 Ahene 22:19) Tumi a asafo yi w� a w�de s�eade no y� nwonwa. (Yesaia 37:36) �ny� anigye s� yebesu-suw nnipa a w�s�e w�n ho. Nanso, �s� s� y�kae s� Onyan-kop�n akodi nte s� nnipa akodi a enni nnyinaso no. Ebiaasraafo ne amammui akannifo b�b� mm�den akyer� s�w�n ntua w� nnyinaso pa. Nanso, anibere ne p�s�menko-minya na �ma nnipa di ako bere nyinaa.

4. (a) Yehowa daa ne ho adi d�n w� �po K�k�� no ho? (b) �kwanb�n so na ebinom betumi ay� w�n ade w� Yehowa ho a �daa no adiw� saa kwan yi so no ho?5, 6. (a) D�n nti na �fata s� w�fr� Onyankop�n ‘asafo Yehowa’?(b) �kwan b�n so na Onyankop�n akodi y� soronko w� nnipa ako-di ho?

Yehowa daa ne ho adi s� ‘�d�mmarima’w� �po K�k�� no ho

59TUMI A �S�E ADE—‘YEHOWA Y� �D�MMARIMA’

Page 62: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

6 Nea �ne no b� abira no, �ny� nkate a enni nnyinaso na�ma Yehowa y� ade. Deuteronomium 32:4 ka s�: “�botanno, n’adey� y� p�, na n’akwan nyinaa y� trenee; �y� no-kware Nyankop�n na nkontompo nni no mu; �treneenine teefo ne no.” Onyankop�n As�m kasa tia abufuhyew,atirim�dens�m, ne basabasay�. (Genesis 49:7; Dwom 11:5)Enti Yehowa ny� biribi a enni nnyinaso. �ntaa mfa netumi a �s�e ade no nni dwuma, na �de di dwuma bere a�no ne ade a �fata paa s� �y�. �te s� nea �nam ne diyifo He-sekiel so kae no: “So �p� na mep� �b�nefo wu? [Yehowa,NW ] Nyankop�n as�m ni; so �ny

´� s� �san fi ne kwan so na

onya nkwa na mep�?”—Hesekiel 18:23.7 �nde, d�n nti na Yehowa de tumi a �s�e ade no di dwu-

ma? Ansa na yebebua no, �s� s� y�kae �treneeni Hiob. Sa-tan twaa mpoa s� ebia Hiob—nokwarem no, onipa bia-ra—bekura ne mudi mu w� s�hw� mu anaa. Yehowa buaasaa mpoatwa no denam ma a �maa Satan s�� Hiob hw�eno so. Ne saa nti, Hiob yaree, �hweree n’ahode, na �hwe-ree ne mma. (Hiob 1:1–2:8) Bere a na Hiob nnim nea �re-k� so no ho hwee no, odii mfomso kae s� n’amanehu-nu no y� Onyankop�n asotwe a �nte� a aba ne so. ObisaaOnyankop�n nea enti a Way� no ‘ade a �ne no anya,’ nene “tamfo,” no ho as�m.—Hiob 7:20; 13:24.

8 Aberante bi a ne din de Elihu daa mfomso a �w� Hiobnsusuwii mu no adi s�: “Woka s�: Me trenee sen Onyan-kop�n de.” (Hiob 35:2) Yiw, nyansa nnim s� yebesusuws� yenim biribi sen Onyankop�n, anaas� yebenya adwenes� way� ade w� �kwan a �mfata so. Elihu kae s�: “�mpareOnyankop�n s� obedi as�mm�ne, na Otumfo� bedi amu-m�y�s�m.” Akyiri yi, �kae s�: “Otumfo� de, yenhu no, �y�tumi mu �k�se, na �renkyea atemmu ne trenee a �d��so.”

7, 8. (a) D�n na Hiob dii mfomso ka faa n’amanehunu no ho?(b) �kwan b�n so na Elihu te�� Hiob nsusuwii so w� eyi mu? (d) D�nna yebetumi asua afi Hiob suahu no mu?

B�N YEHOWA60

Page 63: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

(Hiob 34:10; 36:22, 23; 37:23) Yebetumi anya ahotoso s�s� Onyankop�n ko a, na �w� nnyinasos�m a �fata a �de y�saa. Bere a �no w� y�n adwenem no, ma y�nhwehw� nne�-ma a enti �t� mmere bi a asomdwoe Nyankop�n no dan�kofo no mu.—1 Korintofo 14:33.

Nea Enti a Asomdwoe Nyankop�n no Di Ako9 Bere a Mose kamfoo Onyankop�n s� “d�mmarima”

wiei no, �kae s�: “Hena na �te s� wo, [Yehowa, NW ], w�anyame mu? Hena na �te s� wo, kronkrony� mu onuo-nyamfo.” (Exodus 15:11) Odiyifo Habakuk kyer�w saa aras�: “Wo a w’aniwa y� kronkron a wuntumi nhw� b�nena wuntumi nhw� �haw.” (Habakuk 1:13) �wom s� Yeho-wa y� �d� Nyankop�n, nanso �y� Onyankop�n a �y� kron-kron, �p� trenee, na obu at�ntrenee nso. �t� mmere bi asu a �tete saa no hy� no ma �de ne tumi a �s�e ade no didwuma. (Yesaia 59:15-19; Luka 18:7) Enti s� Onyankop�ndi ako a, �ns�e ne kronkrony� no. Mmom no, esiane s� �y�kronkron nti na odi ako.—Exodus 39:30.

10 Susuw tebea a �s�ree bere a nnipa baanu a wodi kan,Adam ne Hawa, tew atua tiaa Onyankop�n no ho hw�.(Genesis 3:1-6) S� Yehowa maaw�n amum�y� no ho kwana, anka �s�ee n’akasa gyinabea s� Amansan Hene no. S

´�

trenee Nyankop�n no, na �s� s� obu w�n kumf�. (Romafo6:23) W� Bible mu nk�mhy� a edi kan mu no, �ka siei s��tan b�da n’ankasa asomfo ne “�w�” no, Satan, akyidifontam. (Adiyis�m 12:9; Genesis 3:15) Awiei koraa no, Satana w�b�p�t�w no nkutoo so na w�nam betumi ayi �tan yiafi h�. (Romafo 16:20) Nanso, saa atemmu no de nhyirapii b�br� adesamma atreneefo, na w�ayi Satan nk�nt�nso

9. D�n nti na asomdwoe Nyankop�n no di ako?10. (a) Bere b�n ne �kwan b�n so na �ho behiae s� Onyankop�n diako nea edi kan? (b) �kwan b�n so nkutoo na w�nam betumi ayi �tana w�kaa ho as�m siei w� Genesis 3:15 no afi h�, na mfaso ahorowb�n na adesamma atreneefo benya?

61TUMI A �S�E ADE—‘YEHOWA Y� �D�MMARIMA’

Page 64: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

afi asase so, na ab� kwan ama wiase nyinaa paradise aba.(Mateo 19:28) Enkosi saa bere no, w�n a w�agyina Satanaf

˜a no b�k� so ay� asiane ama Onyankop�n nkur�fo w�

honam fam ne honhom famyiyedi mu. �t� mmere bi a na�s� s� Yehowa de ne ho gye ns�m mu.

Onyankop�n Y� Ade De Yi Ab�nefos�m Fi H�11 Ne ho a �de gye ns�m mu saa no ho nhw�so ne Noa

bere so Nsuyiri no. Genesis 6:11, 12 ka s�: “Na asase as�ew� Onyankop�n anim, na anu�den ahy� asase so ma. NaOnyankop�n huu asase, na hw�, as�e, efis� �honam nyi-naa as�e w�n kwan w� asase so.” So na Onyankop�n b�maab�nefo as�e abrab� pa kakra a na aka w� asase so no ko-raa? Dabi. Yehowa tee nka s� �s� s� �de wiase nyinaa nsu-yiri ba beyi basabasay�fo ne �bras�efo fi asase so.

12 Saa ara na atemmu a Onyankop�n de baa Kanaanfoso no te. Yehowa daa no adi s� Abraham mu na “aseni”bi a asaase so mmusuakuw nyinaa b�fa ne so anya nhyirabefi aba. Nea �ne saa atirimp�w no hyia no, Onyankop�nhy�e s� �de Kanaan asase, asase a na nkur�fo a w�fr� w�nAmorifo te so no b�ma Abraham asefo. �kwan b�n so nana Onyankop�n bedi bem w� tu a na obetu saa nkur�fo yiafi w�n asase so no ho? Yehowa ka siei s� na tu a wobe-tu w�n no b�ba b�y� mfirihyia 400 akyi—kosi s� “Amori-fo amum�y�” ‘bewie du.’� (Genesis 12:1-3; 13:14, 15; 15:13, 16; 22:18) Saa bere no mu no, Amorifo no bra s�e k��akyiri. Kanaan b�y�� asase a abosonsom, mogyahwiegu,ne nna mu �bras�e ahy� so ma. (Exodus 23:24; 34:12, 13;Numeri 33:52) Asase no sotefo kunkum mmofra mpo w�

� �da adi s�, as�m “Amorifo” a w�de di dwuma w� ha no fa Kanaan-fo nyinaa ho.—Deuteronomium 1:6-8, 19-21, 27; Yosua 24:15, 18.

11. D�n nti na Onyankop�n hui s� �s� s� �de wiase nyinaa nsuyiri ba?12. (a) D�n na Yehowa ka siei faa Abraham “aseni” no ho? (b) D�nnti na na �s� s� w�t�re Amorifo no ase?

B�N YEHOWA62

Page 65: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ogya mu de b�� af�re. So na Onyankop�n a �y� kronkronno b�ma ne nkur�fo ahu ab�nefos�m a �te saa? Dabi! �kaes�: “Asase no so agu fi, enti na meretua �so amum�y� no soka, na asase no afe �sotefo no.” (Leviticus 18:21-25) Nanso,Yehowa ankunkum nkur�fo no mu nnipa pa amfra ab�ne-fo no. W�ans�e Kanaanfo a na w�p� nkwa te s� Rahab neGibeonfo no.—Yosua 6:25; 9:3-27.

�ko Ma Ne Din13 Esiane s� Yehowa y� kronkron nti, ne din y� kronkron.

(Leviticus 22:32) Yesu kyer�� n’asuafo s� w�mm� mpaes�: “Wo din ho ntew.” (Mateo 6:9) Eden atuatew no guuOnyankop�n din ho f

˜ı, na �maa as�m baa Onyankop�n di-

bea ne �kwan a �fa so di tumi ho. N´a Yehowa ntumi mmu

n’ani ngu ntwiri ne atuatew a �te saa so da. N´a �s� s� �tew

ne din a w�ahura ho no ho.—Yesaia 48:11.14 Susuw Israelfo no ho bio. Bere tenten a na w�y� nkoa

w� Misraim no, na �te s� nea b� a Onyankop�n hy�� Abra-hams�N’asefo sona asase sommusuakuwnyinaab�fa anyanhyira no remmamu.Nanso, Yehowanam gye a ogyeew�nna �hyehy�� w�n s� �man no so yii ahohorab� fii ne din so.Enti, odiyifoDaniel kaa eyi ho as�mw�mpaeb�mu s�: “[Ye-howa, NW ] y�n Nyankop�n a wode nsa a �y� den yii woman fii Misraim asase so de agye din.”—Daniel 9:15.

15 Nea �y� nwonwa no, Daniel b�� saa mpae yi w� berea na Yudafo no hia s� Yehowa y� biribi bio esiane nedin nti no. Saa bere yi na Yudafo aso�denfo no w� nnom-mumfa mu w� Babilon. Na w�n ankasa ahenkurow, Yeru-salem, adan amamf

˜o. N

´a Daniel nim s� Yudafo no a w�b�-

san ama w�ak� w�n kurom no b�tew Yehowa din ho. Enti,Daniel b�� mpae s�: ‘Yehowa, fafiri, Yehowa, y� aso na y�!

13, 14. (a) D�n nti na na �s� s� Yehowa tew ne din ho? (b) �kwanb�n so na Yehowa yii ahohorab� fii ne din so?15. D�n nti na Yehowa gyee Yudafo no fii Babilon nnommumfa mu?

63TUMI A �S�E ADE—‘YEHOWA Y� �D�MMARIMA’

Page 66: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Ntwentw�n wo nan ase, ma ensiane wo, me Nyankop�nara nti, na wo din na w�ab�, wo kurow ne wo man so.’—Daniel 9:18, 19.

�ko Ma Ne Nkur�fo16 So hia a na �ho hia Yehowa s� �b�ko ama ne din no kye-

r� s� na onni tema, na na �y� �hop�fo? Dabi, efis� �namade a �y� maa �ne ne kronkrony� ne at�ntrenee a �p� hyiaeno so b�� ne nkur�fo ho ban. Fa Genesis ti 14 s� nhw�so.�h� na y�kenkan ahemfo baanan a wotuu sa a w�faa Abra-ham w�fase Lot, ne n’abusua nnommum no ho as�m.�denam Onyankop�n mmoa so no, Abraham dii asraafod�m a w�n ho y� den koraa no so nkonim ma �y�� nwo-nwa! Ebetumi aba s� nkonimyi ho as�m no ne nea edi kana w�y�� ho kyer�wtoh� w� ‘Yehowa akodi nhoma no mu,’na �da adi s� na �no nso y� nhoma a w�kyer�w akodi bia w�any� ho kyer�wtoh� w� Bible mu no ho ns�m wom.(Numeri 21:14) Na nkonim pii bedidi so aba.

17 Aka kakra ma Israelfo adu Kanaan asase no so no, Mosemaa w�n awer�hyem s�: “[Yehowa, NW ] mo Nyankop�na odi mo anim no, �no na �b�ko ama mo, s�nea �y� maamo Misraim w� mo anim no ara.” (Deuteronomium 1:30;20:1) Nokwarem no, Yehowa ko maa ne nkur�fo fi Mosededifo, Yosua so, toaa so k�� Atemmufo no bere so neYuda ahemfo anokwafo no nniso mu, na �ma wodii w�natamfo so nkonim ahorow a �y� nwonwa.—Yosua 10:1-14;Atemmufo 4:12-17; 2 Samuel 5:17-21.

18 Yehowa nsakrae; na saa ara nso na n’atirimp�w a �ne s�

16. Kyer�kyer� nea enti a hia a na �ho hia Yehowa s� �b�ko ama nedin no nkyer� s� onni tema na �ny� �hop�fo no mu.17. D�n na �kyer� s� bere a Israelfo duu Kanaan asase no so no Ye-howa ko maa w�n? Ma nhw�so ahorow.18. (a) D�n nti na yebetumi de aseda ama s� Yehowa nsakrae? (b) S��tan a w�aka ho as�m w� Genesis 3:15 no du ne mp�mp�n so a, d�nna ebesi?

B�N YEHOWA64

Page 67: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�b�ma okyinnsoromma yi ay� paradise a asomdwoe womno nsakrae. (Genesis 1:27, 28) Onyankop�n da so kyi ab�-nefos�m. Bere koro no ara, �d� ne nkur�fo yiye, na obediama w�n nnansa yi ara. (Dwom 11:7) Nokwarem no, �tana w�kaa ho as�m w� Genesis 3:15 no rebedu ne mp�m-p�n so a �y� nwonwa na basabasay� wom nnansa yi ara.Nea �b�y� na Yehowa atew ne din ho na wab� ne nkur�foho ban no, �b�da ne ho adi bio s� “d�mmarima”!—Sakaria14:3; Adiyis�m 16:14, 16.

19 Susuw mfatoho bi ho hw�: Fa no s� aboa b�ne bi atowahy� �barima bi abusua so, �nna �barima no k�boa kumaboa b�ne no. So wob�hw� kwan s� adey� yi b�ma ne yerene ne mma atwe w�n ho afi ne ho? Dabida, wob�hw�kwan s� ayamye mu a ofi daa �d� adi kyer�� w�n no b�kaw�n koma. Saa ara na �ns� s� dwuma a Onyankop�n detumi a �s�e ade di no ma y�twe y�n ho fi ne ho. �s� s� �p�mu a ofi ko b� y�n ho ban no ma �d� a y�w� ma no nomu y� den. �s� s� obu a y�w� ma ne tumi a enni ano no

19. (a) Ma mfatoho fa kyer� nea enti a dwuma a Onyankop�n detumi a �s�e ade di no betumi ama y�ab�n no. (b) Nk�nt�nso b�n na�s� s� �p� a Onyankop�n w� s� obedi ako no nya w� y�n so?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

2Ahene 6:8-17�kwanb�n so nadwuma aOnyankop�ndi s� ‘asa-fo Yehowa’ no betumi ahy� y�n den w� ahohia bere mu?

Hesekiel 33:10-20 Ansa na Yehowa de tumi a �s�e ade bedi dwu-ma no, hokwan b�n na ofi mm�borohunu mu de maw�n awobune mmara so no?

2 Tesalonikafo 1:6-10 �kwan b�n so na ab�nefo s�e a �reba nob�ma Onyankop�n asomfo anokwafo ho at� w�n?

2 Petro 2:4-13 D�n na �ma Yehowa de tumi a �s�e ade no didwuma, na asuade ahorow b�n na adesamma nyinaa nya fi mu?

65TUMI A �S�E ADE—‘YEHOWA Y� �D�MMARIMA’

Page 68: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nso mu y� den. Enti, yebetumi de ‘f�re ne ahodaso asomOnyankop�n s�nea �s� n’ani.’—Hebrifo 12:28.

B�n ‘�d�mmarima’ No20 Nokwarem no, �defa Onyankop�n akodi ho no, �ny�

ako no mu biara na Bible no de ho nkyer�kyer�mu nyinaaa �fa nea enti a Yehowa dii ho no ma. Nanso y�n adwenebetumi asi y�n pi w� eyi ho bere nyinaa: Yehowa mfa tumia �s�e ade nni dwumaw� �kwan a �nte�, enni nnyinaso, naatirim�den wom so da. Mp�n pii no, susuw a yebesusuwBible mu kyer�wtoh� anaa ns�m bi a �fa as�m no ho ho nobetumi aboa y�n ma y�ahu nne�ma ani so yiye. (Mmebu-s�m 18:13) S� y�annya �ho ns�m nyinaa mpo a, Yehowaho ns�m pii a yebesua ne ne su ahorow a �som bo ho ayebesusuw no betumi aboa y�n ma y�adi adwenem naay�biara a �b�s�re so. S� y�y� eyi a, yebehu s� y�w� nne�ma piia yebegyina so anya y�n Nyankop�n Yehowa mu ahotoso.—Hiob 34:12.

21 �wom s� �t� da bi a, Yehowa y� ‘�d�mmarima,’ nan-so eyi nkyer� s� �ko ho ns�m ahy� ne koma ma. W� He-sekiel anisoadehu a �fa �soro tease�nam ho mu no, w�-y�� Yehowa ho mfonini s� wasiesie ne ho a �rek�koatia n’atamfo. Nanso, Hesekiel hui s� nyankont�n—asom-dwoe ho s�nkyer�nne—atwa Onyankop�n ho ahyia. (Gen-esis 9:13; Hesekiel 1:28; Adiyis�m 4:3) �da adi pefee s�, Ye-howa dwo na �p� asomdwoe. �somafo Yohane kyer�wees�: “Onyankop�n ne d�.” (1 Yohane 4:8) Yehowa su aho-row no nyinaa kari p�. �nde, hw� hokwan a y�anya s�yebetumi ab�n Onyankop�n a �w� d� na �w� tumi a �tesaa no!

20. S� y�kenkan Bible kyer�wtoh� a �fa Onyankop�n akodi ho naebia y�nte ase nwie a, �s� s� y�y� y�n ade d�n w� ho, na d�n ntia?21. Bere a �t� mmere bi a Yehowa y� ‘�d�mmarima’ no, d�n na �w�ne komam?

B�N YEHOWA66

Page 69: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

N´A Israelfo no w� asiane mu bere a woduu Sinai mantam

no mu w� afe 1513 A.Y.B. mfiase no. N´a akwantu bi a �y�

hu—�kwan a nawobetu afa “sare k�se a �soy� hu a aw� aw�-hyehye, ne nkekantw�re w� so so”—da w�n anim. (Deutero-nomium8:15) Wohyiaa asiane a �ne s� na aman aw�new�nani nhyia b�tow ahy� w�n so nso. Yehowa na na ne nkur�foaba tebea yi mu. S

´� w�n Nyankop�n no, so na obetumi ab�

w�n ho ban?2 Yehowa ns�m ma wonyaa awer�hyem k�se: “Mo ara moa-

hu nea mey�� Misraim no ne s�nea mesoaa mo ak�re nta-ban so, na mede mo maba me nky�n yi.” (Exodus 19:4) Ye-howa kaee ne nkur�fo no s� ogyee w�n fii Misrifo no nsam,na s�nea y�b�ka no no, �soaa w�n w� ak�re ntaban so dew�n kosii dwoodwoo. Nanso, nne�ma foforo w� h� a entiw�de “ak�re ntaban” kyer�kyer� Onyankop�n ahobamm�mu ma �fata.

3 �ny� �soronko na �k�re denentaban t�tr�t� a emuy� denno tu k�. S� edu awiabere a, �k�re baatan koa ne ntaban—ane ntr�wmu b�boro mita abien no—mu de y� kyinii kata nemma nkumaa so de b� w�n ho ban fi owia no hyew ano.�t� mmere bi a, �de ne ntaban kuru ne mma ho b� w�n hoban fi mframa a ano y� nwini ho. S�nea �k�re b� ne mmaho ban no, saa ara na Yehowa koraa Israel man a na wonni

1, 2. Bere a Israelfo duu Sinai mantam mu w� afe 1513 A.Y.B. muno, asiane b�n na w�k�� mu, na �kwan b�n so na Yehowa maa w�nawer�hyem?3. D�n nti na “ak�re ntaban” kyer�kyer� Onyankop�n ahobamm�mu ma �fata?

T I 7

Tumi a �b� Nne�ma Ho Ban—“Onyankop�n Y� Y�n

Guank�bea”

Page 70: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

aho�den no so na �b�� w�n ho ban. Afei a na ne nkur�fow� sare so no, na w�b�k� so anya guank�bea w� ne ntabank�se no nwini ase bere tenten a na w�b�k� so adi nokwareno. (Deuteronomium 32:9-11; Dwom 36:7) Na so yebetumiahw� Onyankop�n ahobamm� kwan nn� ma afata?

Onyankop�n Ahobamm� Ho B�hy�4 Akyinnye biara nni ho s� Yehowa betumi ab� n’asomfo

ho ban. �ne “Ade Nyinaa soTumfo� Nyankop�n”—abodin a�kyer� s� �w� tumi a biribiara ntumi nsianka no. (Genesis17:1) Te s� asor�kye a biribiara ntumi nsianka no no, biribia-ra ntumi nsiw tumi a Yehowa de di dwuma no kwan. Esia-ne s� otumi y� biribiara a �p� s� �y� nti, yebetumi abisa s�,‘So �y� Yehowa p� s� �de ne tumi b�b� ne nkur�fo ho ban?’

5 Mmuae no y� as�mfua biako p�, �y� yiw! Yehowa ma y�nawer�hyem s� �b�b� ne nkur�fo ho ban. Dwom 46:1 ka s�:“Onyankop�n y� y�n guank�bea ne aho�den, ahohia muboafo pa a w�anya no nhui.” Esiane s� Onyankop�n ‘ntu-mi nni atoro’ nti, yebetumi anya n’ahobamm� ho b�hy� nomu ahotoso koraa. (Tito 1:2) Ma yensusuw mfatoho ahorowa emu da h� a Yehowa de di dwuma de kyer�kyer� n’aho-bamm� mu no bi ho.

6 Yehowa y� Oguanhw�fo, na “y�y� ne man ne n’adidibeanguan.” (Dwom 23:1; 100:3) Mmoa a wontumi mm� w�nho ban s� nguan no y� kakraa bi p�. N

´a �s� s� Bible mme-

re mu oguanhw�fo nya akokoduru de b� ne nguan ho banfi agyata, mpataku, asisi, ne awifo ho. (1 Samuel 17:34, 35;Yohane 10:12, 13) Nanso, mmere bi w� h� a na �s� s� w�y�

4, 5. D�n nti na yebetumi anya Onyankop�n ahobamm� ho b�hy�no mu ahotoso koraa?6, 7. (a) Ahobamm� b�n na Bible mmere mu oguanhw�fo y� maane nguan? (b) �kwan b�n so na Bible kyer�kyer� �p� a Yehowa w� w�ne komam s� �b�b� y�n ho ban na wahw� y�n no mu?

‘Obeturu w�n ne kokom’

B�N YEHOWA68

Page 71: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 72: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nguannobr�br� deb�w�nhoban. S� oguanbi anwonguan-nan no mu a, oguanhw�fo pa no hw� �baatan no w� n’aho-hia bere mu, na afei �fa oguammaa a onni aho�den no deno k� nguannan no mu.

7 Yehowa nam ne ho a �de totoo oguanhw�fo ho no so may�n awer�hyem s� �w� ne komam s� �b�b� y�n ho ban. (He-sekiel 34:11-16) Kae Yehowa ho as�m a w�kae w� Yesaia 40:11 a yesusuw ho w� nhoma yi Ti 2 no mu no: “�b�y�n nenguankuw s� oguanhw�fo, obeturu nguammaa ne basa so,na wasoa w�n ne kokom.” �kwan b�n so na oguammaa nokodu oguanhw�fo no “kokom”—ne soro atade hodwoo mu?Ebia oguammaa no b�k� oguanhw�fo no nky�n, na �de neho atwitwiw ne nan ho mpo. Nanso, oguanhw�fo no na �s�s� �b� ne mu ase fa oguammaa no, na �de no to ne kokombr�oo. �p� a y�n Guanhw�fo K�se no w� s� �b�kora y�n soab� y�n ho ban br�br� ho nhw�so b�n ara ni!

8 �ny� obiara na obenya Onyankop�n ahobamm� ho b�-hy� no mu ky�fa—w�n a w�b�n no no nkutoo na wobenya.Mmebus�m 18:10 ka s�: “Aban dennen ne [Yehowa, NW ]din, �no mu na �treneeni guan k�, na w�kora no.” W� Biblemmere mu no, �t� mmere bi a na wosisi aban w� sare so s�mmeae aw�hwehw� guank�bea.Nanso, na �y� nea as�matono no as�y�de s� oguan k�hy� aban a �te saa no mu de b� neho ban. �te saa araw� ahobamm� ay�hwehw� w� Onyanko-p�n din mu no ho. �hwehw� pii sen Onyankop�n din a y�-b�k� so ab� ara k�k�; nkonyaa biara nni Onyankop�n din noankasa mu. Mmom no, �s� s� y�de y�n ho to Onii a okurasaa din no so, na y�b� y�n bra ma �ne ne trenee gyinap�nahorow hyia. Hw� ayamye a �y� s� Yehowa ama y�n awer�-hyem s� s� y�ba ne nky�n w� gyidi mu a, �b�y� aban a aho-bamm� wom ama y�n!

8. (a) Onyankop�n ahobamm� ho b�hy� no mu tr�w ka henanom,na �kwan b�n so na w�daa eyi adi w� Mmebus�m 18:10? (b) D�n na�hwehw� s� y�y� w� guank�bea a yebenya w� Onyankop�n din muno ho?

B�N YEHOWA70

Page 73: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

“Y�n Nyankop�n . . . Betumi Ayi Y�n”9 Yehowa ay� nea �sen ahobamm�hob�hy� ara kwa.W� Bi-

ble mmere mu no, �daa no adi anwonwakwan so s� otumib� ne nkur�fo ho ban. W� Israel abak�s�m mu no, Yehowade ne tumi “nsa” no siw atamfo a w�y� den kwan mp�n pii.(Exodus 7:4) Yehowa de ne tumi a �b� nne�ma ho ban noboaa ankorankoro bi nso.

10 Bere a Hebrifo mmerante baasa—Sadrak, Mesak, ne Abed-Nego—ankotow �hene Nebukadnesar sika honi no, �hene ana ne bo afuw no hunahunaa w�n s� w�de w�n begu fono-noo a ogya refram wom no mu. Nebukadnesar, �hene a na�w� tumi sen biara w� asase so no twaa mpoa s�: “Onyameb�n na obeyi mo afi me nsam?” (Daniel 3:15) Na mmerantebaasa now� w�n Nyankop�n tumi a �de b�b� w�n ho ban nomu ahotoso koraa, nanso w�annya adwene s� s�nea �te bia-ra no �b�y� saa. Enti, wobuae s�: “Y�n Nyankop�n a y�somno no betumi ayi y�n.” (Daniel 3:17) Nokwarem no, s� w�-maa ogya fononoo no d�� mp�n ason mpo a, anka �reny�as�nnennen mma tumi nyinaa wura Nyankop�n no. �b��w�n ho ban, na �maa �hene no gye toom s�: “Onyankop�nbi nni h� a obetumi agye onipa s��.”—Daniel 3:29.

11 Yehowa daa ne tumi a �b� nne�ma ho ban no adi w��kwan a �y� nwonwa so nso bere a oyii ne Ba a �woo no korononkwa b�hy�� Yudani baabunMaria awotwaa mu no. �b�-fo bi ka kyer�� Maria s� ‘obenyins�n, na wawo �babarima.’�b�fonokyer�kyer��mus�: ‘Honhomkronkronb�bawo so,na nea �w� sorosoro no aho�den ab�kata wo so.’ (Luka 1:31,35) �te s� nea na Onyankop�n Ba no mmaa tebea a �ba famkoraa saa mu da. So na �na a �y� onipa no b�ne ne ne sint�b�ka akokoaa no? So na Satan betumi apira �ba no anaas�wakum No ansa na w�awo no? Dabida! S�nea y�b�ka no no,

9. �kwan b�n so na Yehowa ay� pii sen ahobamm� ho b� k�k� a wa-hy�?10, 11. Bible mu nhw�so ahorow b�n na �kyer� s�nea Yehowa de netumi a �b� nne�ma ho ban no dii dwuma maa ankorankoro bi?

71TUMI A �B� NNE�MA HO BAN—“ONYANKOP�N Y� Y�N GUANK�BEA”

Page 74: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Yehowa too �fasu twaa Maria ho hyiae s�nea �b�y� a biribia-ra—sint� biara, �s�efo biara, onipa wudifo biara, anaa adae-mone biara—ntumi ns�e akokoaa a na �renyin w� yafunumno, fi bere a wonyins�n no no. Yehowa k�� so b�� Yesu hoban w� ne mmofraberem. (Mateo 2:1-15) N

´a obiara ntumi

mfa ne nsa nka Onyankop�n D�ba no de b�k� akosi bere ana wahy� no.

12 D�n nti na Yehowa b�� ankorankoro bi ho ban anwo-nwakwan so saa? Mp�n pii no, biribi a �ho hia k�se ko-raa nti na �maa Yehowa b�� ankorankoro bi ho ban: n’ati-rimp�w mmamu. S� nhw�so no, na tra a abofra Yesu b�trankwa mu no ho hia na ama Onyankop�n atirimp�w a ade-samma nyinaa benya so mfaso no abam. Tumi a �b� nne�-ma ho ban a �de dii dwuma ho kyer�wtoh� pii noy� Kyer�w-ns�m a efihonhom mu a “w�akyer�w ama y�n kyer�kyer� s�y�mfa boaset� ne kyer�w ns�m no mu awer�kyekye so nnyaanidaso” no f

˜a. (Romafo 15:4) Yiw, nhw�so ahorow yi hy�

gyidi a y�w� w� y�n Nyankop�n a �y� tumi nyinaa wura nomu den. Nanso, ahobamm� b�n na yebetumi ahw� kwanafi Onyankop�n h� nn�?

Nea Onyankop�n Ahobamm� Nkyer�

13 Onyankop�n ahobamm� ho b�hy� no nkyer� s� �y� nhy�s� Yehoway� anwonwade ahorowmay�n.Dabi, y�n Nyanko-p�n nhy� y�n b� s� �b�ma y�anya asetra a �haw biara nnimw� nhyehy�e dedaw yi mu. Yehowa asomfo anokwafo piiahyia amanehunu a emu y� den, a nea �ka ho bi ne ohia,�ko, nyarewa, ne owu.Yesu ka kyer��n’asuafonopefee s�wo-betumi akunkum w�n mu binom esiane w�n gyidi nti. �nonti na Yesu sii hia a ehia s� wogyina kodu awiei so dua no.(Mateo 24:9, 13) S� Yehowa de ne tumi di dwuma de gye y�n

12. D�n nti na Yehowa b�� ankorankoro bi ho ban anwonwakwan sow� Bible mmere mu?13. So �y� nhy� s� Yehowa y� anwonwade ahorow ma y�n? Kyer�kye-r� mu.

B�N YEHOWA72

Page 75: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

anwonwakwan so w� ns�m nyinaa mu a, Satan betumi anyabiribi agyina so de atwa Yehowa mpoa na wama nokwarema yefi som Onyankop�n no ho aba as�m.—Hiob 1:9, 10.

14 W�Biblemmeremu mpono, Yehowa amfane tumi a �deb�nne�maho banno ankora n’asomfo ankorankoro biara soamfi �patuwu ho. S� nhw�so no, Herode kum �somafo Yako-bo b�y� afe 44 Y.B. mu; nanso �no akyi bere tiaa bi no, wo-gyee Petro ‘fii Herode nsam.’ (Asomafo no Nnwuma 12:1-11)Na Yohane, Yakobo nua no, traa ase ky�e sen Petro ne Yako-bonyinaa. �da adi pefee s�, yentuminhw�kwan s� y�nNyan-kop�n b�b� n’asomfo nyinaa ho ban w� �kwan koro so. Afeinso, “�bere ne asiane” to y�n nyinaa. (�s�nkafo 9:11, NW )�nde, �kwan b�n so na Yehowa b� y�n ho ban nn�?

Yehowa B� Y�n Ho Ban Honam Fam15 Nea edi kan no, susuw honam fam ahobamm� ho hw�.

S´� Yehowa asomfo no, yebetumi ahw� ahobamm� a �te saa

no kwan s´� kuw. �nte saa a anka �b�y� mmer�w koraa ama

Satan s� �b�kyere y�n. Susuw eyi ho hw�: Biribiara reny� Sa-tan, “wi yi ase sodifo” no anigye s� obegu nokware som. (Yo-hane 12:31; Adiyis�m 12:17) Nniso ahorow a w�y� den paano bi abara y�n as�nka adwuma no, na w�ab� mm�den s�w�b�t�re y�n ase koraa. Nanso, Yehowa nkur�fo agyina pin-tinn, na w�ak� so aka as�m no a wonnyaee da! D�n nti naaman a w�y� den no ntumi mmaa Kristofo kuw a wosua na�te s� nea wonni ahobamm� no nnyaee adwuma no? Efi-s� Yehowa de ne ntaban a emu y� den no ab� y�n ho ban!—Dwom 17:7, 8.

16 Na �defa honam fam ahobamm� w� “ahohia k�se” a

14. Nhw�so ahorow b�n na �kyer� s� Yehowa mm� n’asomfo nyinaaho ban w� akwan koro so bere nyinaa?15, 16. (a) Adanse b�n na �w� h� a �kyer� s� Yehowa ab� n’asomfoho ban s� kuw w� honam fam? (b) D�n nti na yebetumi anya ahoto-so s� Yehowa b�b� n’asomfo ho ban mprempren ne “ahohia k�se”no mu?

73TUMI A �B� NNE�MA HO BAN—“ONYANKOP�N Y� Y�N GUANK�BEA”

Page 76: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�reba no mu ho nso �? Enhia s� yesuro Onyankop�n atem-mu no. Any� yiye koraa no, “[Yehowa, NW ] nim s�nea obe-yi w�n a w�de f�re som no afi s�hw� mu, na w�ama w�atwew�n a w�nte� aso de w�n asie atemmu da.” (Adiyis�m 7:14;2 Petro 2:9) Enkosi saa bere no, y�n adwene betumi asi y�npiw� nne�ma abien ho bere nyinaa. Nea edi kan, Yehowa rem-ma kwan mma w�nt�re n’asomfo anokwafo ase mfi asase soda. Nea �to so abien, �b�ma mudi mu kurafo daa nkwaw� netrenee wiase foforo no mu—s� �ho hia a, denam owus�re so.W� w�n a wowuwu no fam no, baabiara nni h� a eye sen s�w�n ho as�m b�tra Onyankop�n nkae mu.—Yohane 5:28, 29.

17 �nn� mpo, Yehowa nam ‘n’as�m’ a nkwa ne aho�denwom a etumi sakra nnipa koma ne w�n asetra no so b� y�nho ban. (Hebrifo 4:12) S� y�de ne nnyinasos�m di dwuma a,ebetumi ab� y�n ho banw� honam fam w� akwan bi so. Ye-saia 48:17 ka s�: “Me [Yehowa, NW ], . . . mene nea �kyer�wo nea eye ma wo.” �y� nokwas�m s�, s� y�ma y�n asetra neOnyankop�n As�m hyia a, ebetumi ama y�n akwahosan ay�papa na y�n nkwa nna aware. S

´� nhw�so no, esiane s� yetie

Bible afotu a ese y�ntwe y�n ho mfi aguamamm� ho na y�n-hohoro y�n ho mfi ef

˜ı nyinaa ho no nti, y�kwati nney�e a

�ho ntew ne su ahorow a �s�e nne�ma pii w� ab�nefo ase-tram no. (Asomafo no Nnwuma 15:29; 2 Korintofo 7:1) Hw�aseda a y�de ma w� ahobamm� a Onyankop�n As�m ma ye-nya no ho!

Yehowa B� Y�n Ho Ban Honhom Fam18 Nea �ho hia sen biara no, Yehowa b� y�n ho ban hon-

hom fam. Y�n Nyankop�n a �w� d� no b� y�n ho ban fihonhom fam haw ho denam nea ehia a ebetumi ama y�a-gyina s�hw� ahorow ano na y�ab� y�ne ne ntam abusuab�ho ban a �de ma y�n no so. Enti �ny� mfe kakraa bi na Ye-howa y� ade de b� y�n nkwa ho ban, na mmom kosi daa.

17. �kwan b�n so na Yehowa nam N’as�m no so b� y�n ho ban?18. Honhom fam ahobamm� b�n na Yehowa de ma y�n?

B�N YEHOWA74

Page 77: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Susuw Onyankop�n nsiesiei ahorow a ebetumi ab� y�n hoban honhom fam no kakraa bi ho hw�.

19 Yehowa ne “mpaeb� tiefo.” (Dwom 65:2) S� �te s� neaasetram haw no mu y� den dodo a, y�n komam as�m a y�-b�ka akyer� no no betumi amay�anya ahot� k�se. (Filipifo 4:6, 7) Ebia �renyi y�n s�hw� ahorow mfi h� anwonwakwanso de, nanso obetumi ama y�n nyansa a y�de bedi ho dwu-ma de abua mpae a yefi komam b� no. (Yakobo 1:5, 6) Nea�sen saa no, Yehowa de honhom kronkron ma w�n a wo-bisa no no. (Luka 11:13) Saa honhom a �w� tumi no betu-mi ama y�agyina s�hw� anaa �haw biara a ebia yebehyia noano. Ebetumi ama y�anya “tumi a �boro so” ma y�de agyi-na akosi s� Yehowa beyi �haw a �y� yaw nyinaa afi h� w�wiase foforo a ab�n yiye no mu.—2 Korintofo 4:7.

20 �t� mmere bi a, Yehowanamy�nmf�fo asomfo sona �dane tumi a �b� nne�mahobannoadi. Yehowa atwenenkur�-fo aba wiase nyinaa ‘anuanom fekuw’ mu. (1 Petro 2:17; Yo-hane 6:44) Yehu s�nea Onyankop�n honhom kronkron no

19. �kwan b�n so na Yehowa honhom betumi ama y�agyina s�hw�biara a ebia yebehyia no ano?20. �kwan b�n so na w�nam y�n mf�fo asomfo so betumi ada Yeho-wa tumi a �b� nne�ma ho ban no adi?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Dwom 23:1-6 S´� Oguanhw�fo K�se no, �kwan b�n so na Yehowa

b� ne nkur�fo a w�te s� nguan no ho ban na �hw� w�n so?

Dwom 91:1-16 �kwan b�n so na Yehowa b� y�n ho ban fi hon-hom fam amanehunu ho, na d�n na �s� s� y�y� na ama y�aban’ahobamm� ase?

Daniel 6:16-22, 25-27 �kwan b�n so na Yehowa kyer�kyer�� tetehene bi Ne tumi a �de b� nne�ma ho ban no ho ade, na d�n nayebetumi asua afi saa nhw�so yi mu?

Mateo 10:16-22, 28-31 �s�retia b�n na yebetumi ahw� kwan,nanso d�n nti na �ns� s� yesuro as�retiafo?

75TUMI A �B� NNE�MA HO BAN—“ONYANKOP�N Y� Y�N GUANK�BEA”

Page 78: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

aho�denkanyannkur�fo maw�y� adepaw� saa onuay� kuwa �d� wom no mu. Saa honhom no ma y�sow aba—su aho-row a �y� f�, a ebi ne �d�, ayamye, ne papay�. (Galatifo 5:22,23) Enti, s� y�w� ahohia mu na y�n y�nko gyidini bi ma y�nafotu anaas� �ka nkuranhy� ns�m kyer� y�n a, yebetumi adaYehowa ase w� n’ahobamm� a �da no adi w� �kwan a �tesaa so no ho.

21 Yehowa ma y�n biribi foforo a �de b� y�n ho ban: hon-hom fam aduan a �ba ne bere mu. Nea �b�boa y�n ma y�a-nya aho�den afi Yehowa As�m mu no, wama “akoa nokwafone �badwemma” no ahy�de s� w�mfa honhom fam aduanmma. Saa akoa nokwafo no de nhoma, a ebi ne �w�n-Abanne Nyan!, �ne asafo nhyiam ahorow, amansin ne amantamnhyiam di dwuma ma y�n “aduan �bere a �s� mu”—nea ye-hia, ne bere a yehia no. (Mateo 24:45) So woate biribiw� Kristofo nhyiam ase—w� mmuaema, �kasa, anaa mpae-b� mu—a �ma wunyaa aho�den ne nkuranhy� a wuhia nop�n? So y�n ns�mma nhoma no mu as�m p�tee bi aka wokoma p�n? Kae s�, Yehowa y� nsiesiei a �te saa nyinaa naab� y�n ho ban honhom fam.

22 Akyinnye biara nni ho s� Yehoway� ky�m“maw�nawo-guan toanonyinaa.” (Dwom18:30) Y�te ase s� �mfa ne tumimm� y�n ho ban mfi asiane nyinaa ho mprempren. Nan-so, �de ne tumi a �de b� nne�ma ho ban no di dwuma man’atirimp�w bam. Awiei koraa no, saa a �y� no boa ne nku-r�fo. S� y�b�n Yehowa na y�tra ne d� mu a, �b�ma y�n daankwa w� p�y� mu. Nokwarem no, bere a �no w� y�n adwe-nem no, yebetumi abu nhyehy�e yi mu amanehunu biaras� ‘�y� mprempren de a �y� hare.’—2 Korintofo 4:17.

21. (a) Honhom fam aduan a �ba ne bere mu b�n na Yehowa nam“akoa nokwafo ne �badwemma” no so de ma? (b) �kwan b�n so naw’ankasa woanya nsiesiei a Yehowa ay� de b� y�n ho ban honhomfam no so mfaso?22. �kwan b�n so na Yehowa de ne tumi di dwuma bere nyinaa, nad�n nti na saa a �y� no so w� mfaso ma y�n?

B�N YEHOWA76

Page 79: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ABOFRA bi yera anaas� obubu agode bi a n’ani gye ho na osuyayaayaw. Ne su no y� awer�how! Nanso, woahu s�nea abo-fra anim tew bere a �wofo bi san ma ne nsa ka ade a �hwereeno p�n? �wofo fam no, ebia na as�m no ara ne s� �b�hwe-hw� agode no anaas� �b�hyehy� ama no. Nanso, abofra noani gye yiye na �y� no nwonwa k�se. Ne nsa asan aka ade ana osusuw s� afi ne nsa koraa no!

2 Yehowa, Agya a �sen biara no, w� tumi s� �b�ma n’asaseso mma nsa aka ade awosusuwii s� afi w�n nsa koraa no bio.Nokwarem, �ny� agode k�k� ho as�m na y�reka. W� “mmerea emu y� den” yi mu no, yebetumi ahwere nne�ma a �sombokoraa. (2Timoteo3:1-5) �te s�neanne�maannipa ani gyeho k�se—afie, agyapade, adwuma, ne akwahosan mpo—daasiane mu bere nyinaa. S� yesusuw nne�ma a atwa y�n hoahyia a w�res�e no ne nea ama y�rehwere te s� ab�de a nkwawompii a ase ret�re no ho nso a, y�nho betumi adwiriw y�n.Nanso, biribiara nni h� a �ka y�n k�se sen y�n d�fo bi wu. S�-nea y�te nka s� y�ahwere ade ne bubu a ebubu y�n no betu-mi abunkam y�n so yiye.—2 Samuel 18:33.

3 �nde, hw� awer�kyekye a �y� s� yebesua Yehowa tumi aw�de siesie ade ho ade! S�nea yebehu no, nne�ma a Onyan-kop�n betumi asiesie na �b�y� ama n’asase so mma no y�nwonwa yiye. Nokwarem no, Bible da no adi s� Yehowa ab�ne tirim s� ‘�b�hy� nne�ma nyinaa ananmu.’ (Asomafo noNnwuma 3:21) Yehowa de Mesia Ahenni a ne Ba, Yesu Kris-to, di so no na �b�y� eyi. Adanse a �w� h� no da no adi s�

1, 2. Nne�ma b�n na adesamma abusua ahwere nn�, na �kwan b�nso na eyinom ka y�n?3. Anidaso a awer�kyekye wom b�n na w�aka ho as�m w� Asomafono Nnwuma 3:21, na �kwan b�n na Yehowa b�fa so ama abam?

T I 8

Tumi a W�de Siesie Ade—Yehowa‘Rey� Ade Nyinaa Foforo’

Page 80: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Ahenni yi fii ase dii tumi w� soro afe 1914 mu.� (Mateo 24:3-14) D�n na w�b�hy� ananmu? Ma yensusuw nne�ma ak�se aYehowa b�san asiesie no bi ho nhw�. Yetumi hu eyi mu bia-ko na yenya mu ky�fa dedaw. Afoforo b�bam k�se daakye.

Nokware Som a W�asan De Asi H�4 Adebiako aYehowaasande asi h�dedawnenokware som.

Nea �b�y� na y�ate ase no, ma y�nhwehw� Yuda ahemmanno abak�s�m mu kakra. Saa a y�b�y� no b�ma y�anya s�neaYehowa de ne tumi a w�de siesie ade no y� adwuma no munhumu a �y� anigye.—Romafo 15:4.

5 Wo de susuw s�nea Yudafo anokwafo tee nka w� afe607 A.Y.B. bere a w�s�ee Yerusalem no ho hw�. W�s�ee w�nkurow a w�n ani gye ho no dwiriw n’afasu gui. Nea enye ko-raa no, wogyaw as�refie f�f� a na Salomo asi no, beae koro p�a na w�som Yehowa nokwarem w� asase nyinaa so no ago-wagow. (Dwom 79:1) W�faa w�n a w�ankunkum w�n nonnommum k�� Babilon, na wogyaw w�n kurow no amam-f˜o a wuram mmoa na na w�nenam h�. (Yeremia 9:11) W�nnipa ani sodena �te s�nea anidasobiarannih�bio. (Dwom137:1)Nanso, Yehowa anaofi bere tenten aka �s�e yi ho as�masie no mawonyaa anidaso s� bere bi b�ba aw�b�kyekye bio.

6 Nokwarem no, na nne�ma a w�b�san asiesie no y� as�m-

� ‘Nne�ma nyinaa ananmu a w�b�hy�’ no fii ase bere a w�de Me-sia Ahenni no sii h� na w�de �hene Dawid nokwafo dedifo sii ahen-gua so no. Na Yehowa ahy� Dawid b� s� ne dedifo na obedi adedaa. (Dwom 89:35-37) Nanso, bere a Babilon s�ee Yerusalem w� afe607 A.Y.B. akyi no, Dawid aseni biara antra Onyankop�n ahengua noso. Yesu a w�woo no asase so s� Dawid dedifo no b�y�� �hene a w�-hy�� ne ho b� fii tete, bere a w�de no sii ahengua so w� soro no.

4, 5. D�n na �baa Onyankop�n nkur�fo so w� afe 607 A.Y.B. mu, naanidaso b�n na Yehowa ma wonyae?6-8. (a) As�mti b�n na epuee mp�n pii w� Hebri adiyifo no nhomamu, na �kwan b�n so na nk�mhy� ahorow a �te saa no nyaa ne mma-mu a edi kan? (b) W� �nn� mmere yi mu no, �kwan b�n so na Onyan-kop�n nkur�fo ahu nne�ma a w�b�san asiesie ho nk�mhy� ahorowno mmamu?

B�N YEHOWA78

Page 81: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ti a epuee mp�n pii w� Hebri adiyifo no nhoma mu.� Yeho-wa nam w�n so hy�� asase bi a w�b�san asiesie so ama nni-pa atra so, a �b�dan asasebere, na w�ab� ho ban afi mmoab�ne ne atamfo ntua ho no ho b�. �kaaw�n asase aw�b�sanasiesie so no ho as�m s� paradise ankasa! (Yesaia 65:25; He-sekiel 34:25; 36:35) Nea �sen ne nyinaa no, na w�b�san denokware som asi h�, na w�asi as�refie no bio. (Mika 4:1-5)Saa nk�mhy� ahorow yi maa Yudafo a na w�w� nnommum-famunonyaa anidaso, na �boaaw�nmawogyinaamfirihyia70 nnommumfa mu a w�k�e w� Babilon no ano.

7 Awiei koraa no, bere dui s� w�b�san abaw�n asase so. Berea Yudafo no nyaa ahofadi fii Babilon nsam no, w�san baa Ye-rusalem besii Yehowa as�refie w� h�. (Esra 1:1, 2) Bere tentena w�bataa nokware som ho no, Yehowa hyiraa w�n ma w�nasase maa nn�bae, na wodii yiye. �b�� w�n ho ban fii w�natamfo ne mmoa b�ne a na w�atra w�n asase no so mfe piino ho. Hw� s�nea �b�y� s� w�n ani gyee Yehowa tumi aw�desiesie ade no ho! Nanso, na saa nne�ma a w�b�san asiesie honk�mhy�mmamu noy�mfiase ara kwa.Nanemmamu k�seb�baw� “nna a edi akyiri no mu,” y�n bere yi so, bere aw�de�hene Dawid Dedifo a w�ahy� ne ho b� bere tenteenten nobesi ahengua so no.—Yesaia 2:2-4; 9:6, 7.

8 Bere a w�de Yesu sii ahengua so w� �soro Ahenni muw� afe 1914 mu no, �de n’adwene sii Onyankop�n nkur�-fo anokwafo a w�w� asase so no honhom fam ahiade hodwumadi so. S�nea Persia nkonimdifo Kores yii Yudafo nkae-fo no fii nnommumfa mu w� Babilon w� afe 537 A.Y.B. muno, Yesu yii honhom fam Yudafo nkaefo—n’ankasa akyidi-fo—fii nn�yi Babilon, wiase atoro som ahemman no nk�n-t�nso ase. (Romafo 2:29; Adiyis�m 18:1-5) Efi afe 1919 rebano, w�asan de nokware som asi ne sibea a �fata w� nokwa-re Kristofo asetra mu. (Malaki 3:1-5) Efi saa bere no, Yehowa

� S� nhw�so no, Mose, Yesaia, Yeremia, Hesekiel, Hosea, Yoel,Amos, Obadia, Mika, ne Sefania nyinaa kaa as�mti yi ho as�m.

79TUMI A W�DE SIESIE ADE—YEHOWA ‘REY� ADE NYINAA FOFORO’

Page 82: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nkur�fo asom now� ne honhom fam as�refie—Onyankop�nnhyehy�e ma nokware som mu. D�n nti na eyi ho hia y�nnn�?

Honhom Fam Nsiesie—Nea Enti a �ho Hia9 Susuw abak�s�m yi ho hw�. Kristofo a w�traa ase w� afeha

a edi kanmunonyaahonhomfamnhyirapii.NansoYesuneasomafo no ka siei s� w�b�s�e nokware som na w�ama aye-ra. (Mateo 13:24-30; Asomafo no Nnwuma 20:29, 30) Aso-mafo no akyi no, Kristoman s�ree. N’as�fo faa abosonsom-fo nkyer�kyer� ne nney�e dii akyi. �kame ay� s� w�maaOnyankop�n a w�kaa ne ho as�m s� �y� Baasakoro a won-tumi nte ase no anim k� y�� nea �ny� yiye nso, na w�kye-r�kyer�� nkur�fo s� w�nka w�n b�ne nkyer� as�fo na w�m-m� Maria ne “ahotefo” mpae mmom sen s� w�b�b� Yehowampae. Afei, mfehaha pii a w�man fii nokware no ho saa akyino, d�n na Yehowa ay�? W� �nn� wiase mu—wiase a nyame-som mu atos�m ne nney�e b�ne ahy� mu ma mu—no, �dene ho agye ns�m mu ma �de nokware som asi h� bio! Berea �ny� s� y�reka agugu mu no, yebetumi aka s� nsiesie yi y�nne�ma a ak� so nn� bere yi mu a �ho hia sen biara no mubiako.

10 Enti nokware Kristofo w� honhom fam paradise mu nn�.D�n na �w� saa paradise yi mu? Nne�ma atitiriw abien. Neaedi kan ne nokware Nyankop�n, Yehowa, som kronn. Wamay�anya �som a atos�m ne ns�m a w�akyinkyim no nnim.Wama y�anya honhom fam aduan. Eyi ma yetumi sua y�nsoro Agya ho ade, y� nea �s� n’ani, na yetumi b�n no. (Yo-hane 4:24) Honhom famparadise ade a �to so abien fa nnipaho. S�nea Yesaia ka siei no, “w� nna a edi akyiri no mu” no,

9. Asomafo no akyi no, d�n na Kristoman mu as�reas�re no y�e w�Onyankop�n som ho, nanso d�n na Yehowa ay� w� y�n bere yi so?10, 11. (a) Nne�ma abien b�n na �w� honhom fam paradise mu, na�kwan b�n so na �ka wo? (b) Nnipa b�n na Yehowa aboaboa w�n anoak� honhom fam paradise no mu, na d�n na wobenya kwan ahu?

B�N YEHOWA80

Page 83: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Yehowa akyer�kyer� n’asomfo asomdwoe akwan. Wayi akodiafi y�n mu. �mfa ho s� y�t� sin no, �boa y�n ma y�hy� ‘nipa-su foforo.’ �kyer� y�n mm�denb� ho anis� denam ne hon-hom kronkron a �ma yenya su pa a �de ma y�n so. (Efesofo4:22-24; Galatifo 5:22, 23) S� woy� w’ade ma �ne Onyanko-p�n honhom hyia a, na woy� honhom fam paradise muniampa.

11 Yehowa aboaboa nnipa a �d� w�n ano aba honhom famparadise yi mu—w�n a w�d� no, w�n a w�p� asomdwoe, na“w�n honhom mu nne�ma ho hia w�n.” (Mateo 5:3, NW )Nnipa aw�te saanawobenyahokwanahunsiesie foforo a �y�nwonwa koraa—adesamma ne asase nyinaa de no.

‘Hw�! Merey� Ade Nyinaa Foforo’12 Nne�ma a w�b�san asiesie ho nk�mhy� no hwehw� pii

sen honhom fam nsiesie. S� nhw�so no, Yesaia kyer�w berebi a w�b�sa ayarefo, mpakye, anifuraefo, ne asotifo yare naw�b�mene owu mpo akosi daa ho as�m. (Yesaia 25:8; 35:1-7)B�hy� a �tete saa annya ne mmamu ankasa w� tete Israel. Nabere a y�ahu saa b�hy� ahorow yi mmamu w� honhom famw� y�n bere yi mu no, y�w� nea yebegyina so agye adi s� ebe-nya mmamu ankasa koraa daakye. Y�y� d�n hu saa?

13 W� Eden no, Yehowa daa n’atirimp�w ma asase adi pe-fee:N

´a anka adesammaaw�w� anigye, ap�wmuden, naw�y�

abusua biako na w�b�tra so. N´a anka �barima ne �bea no

na w�b�hw� asase ne �so ab�de nyinaa so, na w�adan okyin-nsoromma no nyinaa paradise. (Genesis 1:28) N

´a �no b�y�

soronko koraa w� tebea a y�wom mprempren no ho. Nan-so, nya ahotoso s�,wontumimm�Yehowaatirimp�wnguda.(Yesaia 55:10, 11) Yesu, s

´� Mesia Hene a Yehowa apaw no no,

�no na �de wiase nyinaa Paradise no b�ba.—Luka 23:43.

12, 13. (a) D�n nti na �s� s� nne�ma a w�b�san asiesie ho nk�mhy�ahorow no nya ne mmamu foforo? (b) S�nea w�kae w� Eden no, d�nne Yehowa atirimp�w ma asase, na d�n nti na eyi ma yenya daakyeho anidaso?

81TUMI A W�DE SIESIE ADE—YEHOWA ‘REY� ADE NYINAA FOFORO’

Page 84: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

14 Y� s�nea w�adan asase nyinaa Paradise ho mfonini w�w’adwenem na hw�! Yehowa kaa saa bere no ho as�m s�:‘Hw�! Merey� ade nyinaa foforo.’ (Adiyis�m 21:5) Susuw nea�no b�kyer� no ho hw�. S� Yehowa de ne tumi a �s�e ade nodi dwuma s�e nhyehy�e dedaw yi wie a, nea �b�ba ne “�sorofoforo ne asase foforo.” Eyi kyer� s� nniso foforo befi soro adiasase foforo so abusua a w�n a w�d� Yehowa na w�y� n’ap�-de naw�wom no so. (2 Petro 3:13) W�b�ma Satan ne n’adae-mone agyae adwuma y�. (Adiyis�m 20:3) Bere a edi kan w�mfirihyiampempempiimuno, adesammabenyaahofadi afiw�n nk�nt�nso b�ne a �por�w ne nitan ahy� no ma no ho.Akyinnye biara nni ho s� yebenya abot�yam k�se.

15 Afei de, yebetumi ahw� okyinnsoromma f�f� yi so s�neana anka �s� s� y�y� fi mfiase no. Asase no ankasa tumi siesiene ho. S� woyi nne�ma a �de ef

˜ı ba no fi h� a, atare ne nsu-

b�nten ankasa betumi asiesie w�n ho; s� akodi gyae a, nsasea akodi as�e so no betumi asiesie ne ho. Hw� anigye a �b�y�s� y�b�y� y�n ade ma �ne asase no tebea ahyia, na y�aboa maay� s� turo, wiase nyinaa Eden a nne�ma a enni ano w� so!S

´� anka y�b�t�re mmoa ne afifide ase s�nea �ns� no, nnipa

ne asase so ab�de nyinaa b�tra ase asomdwoe mu. Mmoframpo rensurommoaaw�nhoy�huno.—Yesaia 9:6, 7; 11:1-9.

16 Wobesiesie y�n ankasa nso. Harmagedon akyi no, w�n awobenyaw�n ti adidi mu aw�w� wiase nyinaa no benya aya-resa anwonwakwan so. S�nea Yesu y�e bere a na �w� asase sono, �de tumi a Onyankop�n de ama no no bebue anifuraefoani, ama asotifo ate as�m, nawama mpakye ne w�n aw�abu-bu anya aho�den. (Mateo 15:30) W�n a w�n mfe ak� animnoanibegye s�w�asan anyaaho�denne akwahosan s�mme-rantenemmabaa. (Hiob33:25)Honamaatwintwambefi h�,anan a akoakoa b�te�te�, na ntini a ay� mmer�w no benya

14, 15. (a) �kwan b�n so na Yehowa b�y� “ade nyinaa foforo”?(b) Asetra b�y� d�n w� Paradise, na nea �w� he na w’ani gye ho senbiara?16. W� Paradise no, nsiesie b�n na �b�ka �nokwafo biara?

B�N YEHOWA82

Page 85: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

aho�den foforo. Adesamma anokwafo nyinaa behu s� nne�-ma a b�ne ne sint� de bae no de nkakrankakra refi h�. Hw�s�nea y�b�da Yehowa Nyankop�n ase w� ne tumi a w�de sie-sie ade ma �y� nwonwa no ho! Afei ma y�mfa y�n adwenensi nsiesie bere yi mu nne�ma a �y� anigye no mu biako titi-riw so.

Awufo a W�b�san De W�n Aba Nkwa Mu17 W� afeha a edi kanY.B.mu no, nanyamesomakannifo bi

a w�fr� w�n Sadukifo nnye owus�re nni. Yesu de ns�m yi kaaw�nanims�: “Mofomso, namunnimkyer�wns�mneNyan-kop�n aho�den.” (Mateo 22:29) Yiw, Kyer�wns�m no da noadi s� Yehowa w� tumi a �de b�y� saa. �kwan b�n so?

18 Y� nea esii Elia bere so no ho mfonini w� w’adwenemhw�. N

´a �bea kunafo bi ba a odi no ba koro a way� mmer�w

da ne nsa so. N´a abarimaa no awu. �b�y� s� na odiyifo Elia

a na �bea kunafo no asom no h�ho nna kakra no ho adwi-riw no. Odii kan boae ma �k�m ankum abofra yi. Ebetumiaba s� na Elia ani abegye abarimaa yi ho. N

´a �na no koma

abubu. N´a abarimaa yi ne ade biako p� a na �hw� de kae ne

kunu a wawu no. Ebetumi aba s� na �hw� kwan s� ne ba nona �b�hw� no bere a wab� aberewa no. Bere a na �bea ku-nafo no adwene atu afra no, osusuwii s� ebia b�ne bi a naway� dedaw so asotwe na aba ne so no. N

´a Elia ntumi nnyi-

na awer�hos�m yi ano. Ogyee efunu no fii �na no kokombr�oo de k�� n’abansoro dan mu, na �sr�� Yehowa Nyanko-p�n s� �mma abofra no kra, anaa ne nkwa nsan mmra nemu.—1 Ahene 17:8-21.

19 �ny� Elia ne obi a odi kan a onyaa owus�re mu gyidi.

17, 18. (a) D�n nti na Yesu kaa Sadukifo no anim? (b) Tebea horowb�n na �maa Elia sr�� Yehowa s� onnyan owufo bi?19, 20. (a) �kwan b�n so na Abraham daa no adi s� na �w� Yeho-wa tumi a w�de siesie ade no mu gyidi, na d�n na ogyinaa so nyaagyidi a �te saa no? (b) �kwan b�n so na Yehowa tuaa Elia ka w� negyidi ho?

83TUMI A W�DE SIESIE ADE—YEHOWA ‘REY� ADE NYINAA FOFORO’

Page 86: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Mfehaha pii a na atwam mu no, Abraham gye dii s� Yehowaw� tumi a w�de siesie ade saa—na na �w� nnyinaso pa. Berea na Abraham adi mfirihyia 100, na Sara adi mfirihyia 90 no,Yehowa siesieew�n awo tumi a na awu no ma Sara tumi woo�babarima ma �y�� nwonwa. (Genesis 17:17; 21:2, 3) Akyiriyi, bere a abarimaa nowiee nyin no, Yehowa kae s� Abrahammfa ne ba no mm� af�re. Abraham daa gyidi adi, susuwii s�Yehowa betumi anyan Isak a �d� no no aba nkwa mu bio.(Hebrifo 11:17-19) Gyidi a emu y� den saa no betumi amay�ate nea enti a ansa na Abraham reforo ak� bep�w no so, dene ba no ak�b� af�re no, �maa ne nkoa no awer�hyem s� �neIsak b�san aba w�n nky�n no ase.—Genesis 22:5.

20 Yehowa gyee Isak nkwa, enti owus�re biara ho anhia saabere no. Nanso, w� Elia as�m no mu no, na �bea kunafo noba no awu dedaw—nanso na �nky�e pii. Yehowa tuaa odiyi-fo no gyidi so ka denam abofra no a onyanee no no so! AfeiElia kaa as�m awer� remfi da yi de abarimaa no maa ne maa-me s�: “Hw�, wo ba no anya nkwa”!—1 Ahene 17:22-24.

21 Enti nea edi kan koraa w� Bible kyer�wtoh� mu no, yehus� Yehowa de ne tumi dii dwuma de onipa san baa nkwa mu.Akyiri yi, Yehowa maa Elisa, Yesu, Paulo, ne Petro nso tumimawonyan awufo baa nkwa mu. �wom, w�n awonyanw�nno san wuwui. Nanso, Bible kyer�wtoh� a �te saa no ma ye-nya nne�ma a �b�ba daakye mu anidaso a �y� anigye.

22 W� Paradise no, Yesu b�y� n’adwuma a �ne “s�re nenkwa” no. (Yohane 11:25) Obenyan nnipa �pepempii a yen-nim ano, na wama w�anya hokwan atra ase daa w� Paradisew� asase so. (Yohane 5:28, 29) Susuw nkabom a �b�ba, berea nnamfo ne abusuafo a w�dod� w�n ho, a owu tetew w�nntam bere tenteenten no b�y� w�n ho w�n ho atuu, na w�n

21, 22. (a) Owus�re ahorow a w�y�� ho kyer�wtoh� w� Kyer�wns�mmu no atirimp�w ne d�n? (b) W� Paradise no, owus�re no mu b�tr�wakodu he, na hena na obedi ho dwuma?

“Hw�, wo ba no anya nkwa”!

B�N YEHOWA84

Page 87: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 88: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ani agye w�n ho w�n ho k�se no ho hw�! Adesamma nyinaabeyi Yehowa ay� w� tumi a w�de siesie ade no ho.

23 Yehowa ay� nhyehy�e a �w� nnyinaso pa a �b�ma anida-so a �te saa no abam. W� ne tumi a wada no adi a �sen biaramu no, onyanee ne Ba, Yesu, s� honhom ab�de a �w� tumi,na Yehowa nkutoo na �ky�n Yesu. Yesu a w�anyan no no yiine ho adi kyer�� adansefo �haha pii. (1 Korintofo 15:5, 6)�s� s� adanse a �te saa d��so ma akyinnyegyefo mpo. Yehowaw� tumi a obetumi de anyan awufo aba nkwa mu bio.

24 �ny� s� Yehowa w� tumi a �de benyan awufo nko nammom �w� �p� a �de b�y� saa nso. Honhom kaa �barimanokwafo Hiob ma �kae s� Yehowa ani gyina s� �de no b�bankwa mu bio ankasa. (Hiob 14:15) So �ntwe wo mm�n y�nNyankop�n a n’ani gye s� �de ne tumi a w�de siesie ade nobedi dwuma w� �d� kwan a �te saa so no? Nanso, kae s�,owus�re yi y� nsiesie k�se a Yehowa reb�y� no mu biako p�.Bere a wok� so b�n no p�� no, kura anidaso a �som bo nomuberenyinaa s�wubetumi ak�h�bi akohu s�Yehowa ‘rey�ade nyinaa foforo.’—Adiyis�m 21:5.

23. Na d�n ne Yehowa tumi a wada no adi a �sen biara no, na �kwanb�n so na eyi ma daakye mu anidaso a y�w� no mu y� den?24. D�n nti na yebetumi anya ahotoso s� Yehowa benyan awufo, naanidaso b�n na y�n mu biara betumi anya ho anigye?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

2 Ahene 5:1-15 Esiane s� �barima bi a �traa ase w� Bible mmeremu nyaa ahobr�ase nti, �kwan b�n so na onyaa Yehowa tumi aw�de siesie ade no so mfaso?

Hiob 14:12-15 Ahotoso b�n na na Hiob w�, na nkyeky�m ahorowyi betumi aka y�n daakye anidaso so d�n?

Dwom 126:1-6 Kristofo a w�w� h� nn� betumi ate nka d�n w�nokware som a w�asan de asi h� ne emu ky�fa a wonya no ho?

Romafo 4:16-25 D�n nti na �ho hia s� yenya Yehowa tumi aw�desiesie ade no mu gyidi?

B�N YEHOWA86

Page 89: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ASUAFO no b�� hu. Na w�retwa Galilea Po no bere a ahumtu baa w�n so mpofirim no. Akyinnye biara nni ho s� naw�ahu ahum a etu w� �tare yi so p�n—efis� na w�n mu bi-nom y� apofofo a w�n ho akokwaw.� (Mateo 4:18, 19) Nan-so na eyi y� “ahum k�se,” na �maa po no y�� basabasant�m ara. Mmarima no yeree w�n ho denneennen s� w�-b�hare �korow no, nanso na ahum no regye w�n nsam.Asor�kye a na �rebubu no “beguu �korow no mu,” na nansu no rey� ay� ma. Basabasay� yi nyinaa akyi no, esiane s�na Yesu akyer�kyer� nkur�fo akuwakuw saa da no abr� ntina wada hatee w� �korow no to. Bere a na asuafo no suros� wobetumi ahwere w�n nkwa no, wonyan no sr�� no s�:“Awurade, gye y�n, na y�reyera!”—Marko 4:35-38; Mateo 8:23-25.

2 Na Yesu nsuro. �de ahotoso a emu y� den kaa mfra-ma ne �po no anim s�: “Mua w’ano, y� komm!” Nt�mara, mframa no ne �po no tiei—basabasa no gyaee, asor�-kye no y�� komm, na “�y�� dinn.”Afei ehu k�se kaa asuafono. Wosisee w�n ho s�: “Onipa b�n ara ni?” Nokwarem no,onipa b�n na obetumi aka mframa ne �po anim s�nea �re-te� abofra a �rey� aso�den so no?—Marko 4:39-41; Mateo 8:26, 27.

� Ahum taa tu mpofirim w� Galilea Po no so. Esiane s� �tare no w�fam (�w� fam sen po b�y� mita 200) nti, �so mframa no y� hyew senmframa a �w� beae a atwa ho ahyia no, na eyi ma wim y� basabasa w�h�. Mframa a ano y� den fi Hermon Bep�w a �w� atifi fam no so dekirididi b� fa Yordan Bon no mu. Bere a ewim at�m dinn no, ahum aano y� den betumi atu mpofirim.

1-3. (a) Akomatus�m b�n na asuafo no hui w� Galilea Po no so, nad�n na Yesu y�e? (b) D�n nti na w�fr� “Kristo, Onyankop�n tumi”ma �fata?

T I 9

“Kristo, Onyankop�n Tumi”

Page 90: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

3 Nanso, na Yesu ny� onipa biara k�k�. Na Yehowa tumiw� ne so, na �nam no so y�� adwuma w� akwan a �y� nwo-nwa so. �fata s� �somafo Paulo a honhom kaa no no tumikaa ne ho as�m s� “Kristo, Onyankop�n tumi” no. (1 Ko-rintofo 1:24) Akwan b�n so na Nyankop�n tumi daa adi w�Yesu so? Na nk�nt�nso b�n na tumi a Yesu de di dwuma nobetumi anya w� y�n asetra so?

Onyankop�n Ba a �woo no Koro no Tumi4 Susuw tumi a na Yesu w� ansa na �reba asase so s� onipa

no ho hw�. Yehowa de n’ankasa “daa tumi” no y�� adwu-ma bere a �b�� ne Ba a �woo no koro a w�b�fr�� no YesuKristo no. (Romafo 1:20; Kolosefo 1:15) �no akyi no, Yeho-wa de aho�den ne tumi k�se maa ne Ba yi, na �de N’ade-b� nnwuma hy�� ne nsa. �defa �ba no ho no, Bible ka s�:“�nam no so na w�y�� ade nyinaa, na w�ankwati no any�biribiara a w�y�e.”—Yohane 1:3.

5 Yentumi nhu s�nea saa adwuma no k�se te. Susuw tumia na ohia de ab� ab�fo a w�w� tumi no, amansan yi nene nsoromma akuw �pepepem pii no, ne asase ne n’ab�-de ahorow a nkwa wom no ho hw�. Na �ba a �woo nokoro no w� tumi a �sen biara w� amansan yi mu—Onyan-kop�n honhom kronkron no—a na �b�ma watumi ay� saannwuma no. �ba yi ani gyei k�se s� �y� Odwumay�nia Waben, a Yehowa de no dii dwuma ma �b�� nne�ma fo-foro nyinaa.—Mmebus�m 8:22-31.

6 So na �ba a �woo no koro no betumi anya aho�den netumi a �sen saa koraa? W� Yesu asase so wu ne ne wus�-re akyi no, �kae s�: “W�de �soro ne asase so tumi nyi-naa ama me.” (Mateo 28:18) Yiw, na w�ama Yesu aho�-

4, 5. (a) Aho�den ne tumi b�n na Yehowa de maa ne Ba a �woo nokoro no? (b) �kwan b�n so na wosiesiee �ba yi ma odii N’agya ade-b� ho dwuma?6. W� Yesu asase so wu ne ne wus�re akyi no, aho�den ne tumi b�nna w�de maa no?

B�N YEHOWA88

Page 91: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

den ne hokwan s� onni tumi w� amansan yi nyinaa so.S� “Ahene mu hene ne awuranom mu Awurade” no, w�a-ma no tumi s� ontu “ahenni ne aho�den ne tumi nyinaa,”—nea wohu ne nea wonhu—a �s�re tia N’agya no nyinaa‘ngu.’ (Adiyis�m 19:16; 1 Korintofo 15:24-26) Onyankop�n‘annyaw biribiara a wamfa anhy�’ Yesu ase—gye Yehowaankasa.—Hebrifo 2:8; 1 Korintofo 15:27.

7 So �s� s� yedwen ho s� ebia Yesu de ne tumi no bedidwuma �kwamm�ne so? Dabida! Yesu d� N’agya ankasa,na �reny� biribi a �ns� n’ani da. (Yohane 8:29; 14:31) Yesunim yiye s� Yehowa mfa ade nyinaa so tumi a �w� no nnidwuma �kwamm�ne so da. Yesu ahu ankasa s� Yehowahwehw� hokwan ahorow a “�de ne deny� bedi ama w�n aw�n koma di mu w� ne ho no.” (2 Beresos�m 16:9) Nokwa-rem no, Yesu w� �d� a N’agya w� ma adesamma no bi, entiyebetumi anya ahotoso s� Yesu de ne tumi b�y� adepa berenyinaa. (Yohane 13:1) Yesu w� kyer�wtoh� pa w� eyi mu.Ma yensusuw tumi a na �w� bere a na �w� asase so ne s�-nea �kaa no ma �de dii dwuma no ho nhw�.

‘Tumi W� �kasa Mu’8 �da adi s� Yesu any� anwonwade biara bere a na �y� aba-

rimaa a na �renyin w� Nasaret no. Nanso, �no sesae berea w�b�� no asu w� afe 29 Y.B. mu, bere a na wadi mfiri-hyia 30 no. (Luka 3:21-23) Bible ka kyer� y�n s�: “Onyanko-p�n de Honhom Kronkron ne tumi sraa no, na okyinii y��yiye, na �saa w�n a �bonsam hy�� w�n so no yare.” (Aso-mafo no Nnwuma 10:38) So as�m “y�� yiye” no—nkye-r� s� Yesu de ne tumi dii dwuma �kwampa so? Bere a w�-sraa no akyi no, ‘�b�y�� odiyifo a �w� tumi w� nney�e ne�kasa mu.’—Luka 24:19.

7. D�n nti na yebetumi anya awer�hyem s� Yesu remfa tumi a Yeho-wa de ahy� ne nsa no nni dwuma �kwamm�ne so da?8. Bere a w�sraa Yesu wiei no, d�n na w�maa no tumi ma �y�e, na�kwan b�n so na �de ne tumi dii dwuma?

89“KRISTO, ONYANKOP�N TUMI”

Page 92: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

9 �kwan b�n so na na Yesu w� tumi w� �kasa mu? Na �taakyer�kyer� w� petee mu—atare ne mmep�w ho, mm�ntenne gua so. (Marko 6:53-56; Luka 5:1-3; 13:26) S� na ne ns�mno ny� n’atiefo no d� a, anka wobetumi afi h� ak� w�n baa-bi nt�m pa ara. Bere a na womfii nhoma tintim ase no, na�s� s� atiefo a w�n ani gye as�m no ho no de ne ns�m no siew�n tirim ne w�n koma mu. Enti na �s� s� Yesu nkyer�kye-r� no y� nea etumi twetwe adwene, wotumi te ase yiye, na�ny� den s� w�b�kae. Nanso, as�y�de yi any� Yesu den. S�nhw�so no, susuw ne Bep�w so As�nka no ho hw�.

10 Afe 31 Y.B. mfiase an�pa bi, nkur�fokuw bi hyiaam w�bep�w bi a �b�n Galilea Po no ho. Naw�n mu bi fi Yudea neYerusalem a �w� akyirikyiri kilomita 100 kosi 110 na aba.Afoforo fi Tiro ne Sidon mpoano a �w� atifi fam no na �bae.Ayarefo pii b�nYesu b�kaano, na �saaw�nnyinaa yare. Berea anka w�n mu biako mpo a na �yare denneennen no, ofiiase kyer�kyer�� w�n. (Luka 6:17-19) Bere a owiee kasa akyino, nea w�tee no maa w�n ho dwiriw w�n. D�n ntia?

11 Mfe bi akyi no, obi a �tee saa kasa no kyer�wee s�: “Nekyer�kyer� no maa nkur�fo akuwakuw no ho dwiriw w�n,efis� �kyer�kyer� w�n s� nea �w� tumi.” (Mateo 7:28, 29)Yesu de tumi a ebetumi ama w�ate nka na �kasae. Ogyi-naa Onyankop�n ananmu kasae, na �de ne nkyer�kyer�no gyinaa Onyankop�n As�m mu tumi so. (Yohane 7:16)Na Yesu ns�m no mu da h�, n’afotu dan ti, na na wontu-mi nnye n’as�m ho kyim. Ne ns�m no tumi kyer�kye-r�� nne�ma mu kosii ase, na na otumi du n’atiefo komamu. �kyer�kyer�� w�n s�nea wobetumi anya anigye, s�neaw�b� mpae, s�nea w�hwehw� Onyankop�n Ahenni, ne s�-nea w�to fapem ma daakye. (Mateo 5:3–7:27) Ne ns�m no

9-11. (a) �he na Yesu y�� ne nkyer�kyer� no fa k�se no ara, na as�n-nennen b�n na ohyiae? (b) D�n nti na Yesu nkyer�kyer� no maa nku-r�fo akuwakuw no ho dwiriw w�n?

“Wohuu Yesu s� �nam po no so”

B�N YEHOWA90

Page 93: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 94: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

kanyanw�n a nokware ne trenee ho k�m de w�n no koma.Na saafo now� �p� s� ‘w�b�pa w�n ho akyi’ na w�agyaw bi-ribiara h� abedi n’akyi. (Mateo 16:24; Luka 5:10, 11) Yesuns�m a tumi wom ho adanse b�n ara ni!

‘Tumi W� Nney�e Mu’12 Na Yesu w� ‘tumi w� nney�e mu’ nso. (Luka 24:19)

Ns�mpa no b� anwonwade ahorow p�tee b�boro 30 a �y�eho amanne�—ne nyinaa w� ‘Yehowa tumi’ mu.� (Luka 5:17) Yesu anwonwade ahorow no kaa nnipa mpempem piiasetra. Anwonwade abien p� a �y�e—nnipa 5,000, ne akyiriyi, nnipa 4,000 aduanma, a na “mmea ne mmofra nka ho”no kaa nnipa a ebia w�n dodow b�y� 20,000!—Mateo 14:13-21; 15:32-38.

13 Na Yesu anwonwade no gu ahorow k�se. Na �w� adae-mone so tumi, na otuu w�n a wammr� ho. (Luka 9:37-43) Na �w� ab�de mu nne�ma so tumi, �dan nsu nsa. (Yo-hane 2:1-11) �nantew Galilea Po a mframa b� so k�se noso maa n’asuafo no ho dwiriw w�n. (Yohane 6:18, 19) Na�w� yare so tumi, �saa nipadua akwaa a adi d�m, nyarewaa enni sabea, ne w�n a na w�da owupa so yare. (Marko 3:1-5; Yohane 4:46-54) �saa saa nyarewa no w� akwan pii so.Yesu saa ebinom a na w�w� akyirikyiri yare, bere a afoforode �no ankasa de ne nsa kaa w�n. (Mateo 8:2, 3, 5-13) W�-saa ebinom yare mpofirim, na w�saa afoforo nso yare nka-krankakra.—Marko 8:22-25; Luka 8:43, 44.

14 Nea �y� nwonwa no, na Yesu w� tumi a �de beyi owu afih�. Onyan awufo baasa w� mmere horow mu a w�ay� ho

� Afei nso, �t� mmere bi a Ns�mpa no ka anwonwade pii ho as�mbom biako. S� nhw�so no, bere bi ‘kurow mu nyinaa’ baa ne nky�n,na �saa ayarefo “bebree” yare.—Marko 1:32-34.

12, 13. �kwan b�n so na na Yesu w� ‘tumi w� nney�e mu,’ na nan’anwonwade no gu ahorow d�n?14. Tebea horow b�n mu na Yesu daa no adi s� �w� tumi a �de beyiowu afi h�?

B�N YEHOWA92

Page 95: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

kyer�wtoh�. Onyan abeawa bi a na wadi mfirihyia 12 maan’awofo, onyan �na kunafo bi ba a na odi no ba koromaa no, na onyan onuabarima bi a w�d� no maa ne nua-beanom. (Luka 7:11-15; 8:49-56; Yohane 11:38-44) Tebeabiara nni h� a �y�� den maa no. Onyan abeawa a na wadimfirihyia 12 a owui no fii owupa so. Onyan �bea kunafono ba no fii funnaka mu, na akyinnye biara nni ho s� na�y� da a owui no ara. Na onyan Lasaro fii �boda mu bere ana w�asie no nnanan no.

Tumi a W�de Di DwumaAyamye, Nhumu, ne Tema Mu

15 S� w�de Yesu tumi no maa sodifo bi a �ny� p� a, wun-hu s� anka obetumi de adi dwuma �kwamm�ne so? Nan-so, Yesu any� b�ne. (1 Petro 2:22) Wamma p�s�menkomi-nya, anuonyamp�, ne anibere a �ma nnipa de w�n tumipira afoforo no angu ne ho fı.

16 Yesu amfa ne tumi no anni dwuma p�s�menkominyamu, na wamfa anni dwuma anhwehw� n’ankasa mfaso da.Bere a na �k�m de no no, wannan abo abodoo anni. (Ma-teo 4:1-4) Agyapade kakraa bi a na �w� noy� adanse a �kye-r� s� wamfa ne tumi no anni dwuma amp� honam fammfaso. (Mateo 8:20) Adanse foforo w� h� a �kyer� s� �ny�p�s�menkominya adwene na �ma �y�� aho�denne. S� �y�anwonwade ahorow a, na �hwere biribi. Bere a �saa ayare-fo yare no, tumi fii ne mu. Bere a �saa onipa biako mpoyare no, �tee s� tumi yi refi ne mu. (Marko 5:25-34) Nanso,�maa nkur�fokuw de w�n nsa kaa no, na w�n nyinaa nyaaayaresa. (Luka 6:19) Ayamye b�n ara ni!

17 Yesu de ne tumi no dii dwuma nyansam. Wany�aho�denne anaa ahw�de ahorow a mfaso nni so amfa

15, 16. Adanse b�n na �w� h� a �kyer� s� na Yesu ny� p�s�menkomi-nya w� s�nea �de ne tumi dii dwuma no mu?17. �kwan b�n so na Yesu daa no adi s� �de ne tumi dii dwuma nyan-sam?

93“KRISTO, ONYANKOP�N TUMI”

Page 96: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

anhoahoa ne ho da. (Mateo 4:5-7) Wamp� s� �b�y� s�n-kyer�nne de agye Herode ani w� adwemm�ne a na �de rep�biribi ahu no ho. (Luka 23:8, 9) S� anka Yesu b�b� ne tumiho dawuru no, mp�n pii no, �ka kyer�� nkur�fo a �saa w�nyare no s� w�nnka nnkyer� obiara. (Marko 5:43; 7:36) Na�mp� s� nkur�fo gyina ns�m a �kanyan adwene a w�te sob�keka ne ho ns�m.—Mateo 12:15-19.

18 Na �barima a �w� tumi yi, Yesu, nte s� sodifo pii a w�a-di tumi atirim�den so a w�abu w�n ani agu afoforo ahiadene w�n amanehunu so no. Na Yesu dwen nnipa ho. N’ania �b�� nnipa a na w�rehu amane so k�k� no kaa no k�se maoyii w�n fii w�n amanehunu mu. (Mateo 14:14) Osusuww�n nkate ne w�n ahiade ho, na �d� mu a ofi susuw afofo-ro ho yi nyaa s�nea �de ne tumi dii dwuma no so nk�nt�n-so. Yehu nhw�so a �ka koma w� Marko 7:31-37.

19 Saa bere yi de nkur�fo akuwakuw no huu Yesu na w�deayarefo pii baa ne nky�n, na �saa w�n nyinaa yare. (Ma-teo 15:29, 30) Nanso, Yesu yii �barima bi fii w�n mu s�-nea �b�y� a obedi �no nkutoo ho dwuma. Na �barima noy� �sotifo a na �po dodow paa. �b�y� s� Yesu huu s�nea na�barima yi suro anaa �f�re ade no. Yesu y�� ade nyansamfaa �barima no—fii nkur�fokuw no mu—k�� nky�n w� ko-koam baabi. Afei Yesu nam s�nkyer�nne bi a �y�e so maa�barima no huu nea na �reb�y� no. �de “ne nsateaa hye-hy�� n’asom, na �too ntasu de kaa ne t�kr�ma.”� (Marko7:33) Nea edi h� no, Yesu hw�� soro, na oguu ahome b��

� Na ntasu a w�tew y� �kwan anaa ayaresa ho s�nkyer�nne a na Yu-dafo ne Amanaman mufo nyinaa gye tom, na w�b� ntasu a w�de sayare ho amanne� w� rabifo nhoma ahorow mu. Ebetumi aba s� Yesutew ntasu s�nea �b�y� a �barima no behu s� �reb�sa no yare. S�nea �tebiara no, Yesu amfa ntasu ansa yare s� aduru.

18-20. (a) D�n na �maa Yesu de ne tumi dii dwuma s�nea �y�e no?(b) Wote nka d�n w� �kwan a Yesu faa so saa �barima sotifo bi yareno ho?

B�N YEHOWA94

Page 97: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

mpae. Na �barima no b�te adey� yi ase s�, ‘Nea mereb�y�ama wo yi fi Onyankop�n tumi mu.’ Awiei koraa no, Yesukae s�: “Bue!” (Marko 7:34) �kaa saa no, �barima no asobuei, na otumi kasae yiye.

20 Hw� s�nea �ka koma s� wubehu s� bere a Yesu de tumia Onyankop�n de ama no no resa amanehunufo yare mpono, ofii ayamye mu susuw w�n nkate ho! So �ny� awe-r�kyekye s� wubehu s� Yehowa de Mesia Ahenni no ahy�Sodifo a �w� ayamhyehye ne tema saa no nsam?

Nne�ma a �reb�ba Ho S�nkyer�nne21 Aho�denne a Yesu y�e w� asase so no y�� nhyira ak�se a

�reb�ba w� n’ahenni nniso ase no ho s�nkyer�nne ara kwa.W� Onyankop�n wiase foforo no mu no, Yesu b�y� anwo-nwade bio—na �b�k� so w� wiase nyinaa! Susuw nne�ma a�y� anigye a �reb�ba no bi ho hw�.

22 Yesu besiesie asase so ab�de a nkwa wom ne w�n asetrama akari p�. Kae s� �daa no adi s� �w� ab�de so tumi de-nam ahum a �ma �y�� komm no so. �nde, akyinnye bia-ra nni ho s�, w� Kristo Ahenni nniso ase no, �ho renhia s�adesamma suro s� ahum, asasewosow, ogya bep�w a �pae,anaa asiane foforo b�haw w�n. Esiane s� Yesu y� Odwu-may�ni a Waben a �no na Yehowa ma �b�� asase ne �sonne�ma nyinaa nti, onim s�nea asase te yiye. Onim s�nea�de �so nne�ma bedi dwuma w� �kwan a �fata so. W� nenniso ase no, w�b�dan asase mu yi nyinaa Paradise.—Luka23:43.

23 Na adesamma ahiade nso �? S�nea Yesu tumi de nnuankakraa bi maa nnipa mpempem pii ma wodi mee no ma

21, 22. (a) D�n na Yesu anwonwade no kyer�e? (b) Esiane s� Yesuw� ab�de so tumi nti, d�n na yebetumi ahw� kwan w� N’ahenni nni-so no ase?23. S� �hene no, �kwan b�n so na Yesu bedi adesamma ahiade hodwuma?

95“KRISTO, ONYANKOP�N TUMI”

Page 98: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

yenya awer�hyem s� ne nniso no beyi �k�m afi h�. Nokwa-rem no, aduan pii a w�b�kyeky� ma obiara anya bi no beyi�k�m afi h� koraa. (Dwom 72:16) Nyarewa so tumi a �w�no ka kyer� y�n s� w�b�sa ayarefo, anifuraefo, asotifo, nempakye yare—koraa afeb��. (Yesaia 33:24; 35:5, 6) Awufo aotumi nyanee w�n no ma yenya awer�hyem s� nea �ka nek�sey� s� �soro Hene ho ne tumi a �w� a �de benyan nnipa�pepem pii a yennim w�n dodow a �y� N’agya anigye s��b�kae w�n no.—Yohane 5:28, 29.

24 Bere a y�resusuw Yesu tumi ho no, ma y�nkae s� �bayi suasua N’agya p�p��p�. (Yohane 14:9) Enti s�nea Yesude tumi di dwuma no ma yehu s�nea Yehowa de tumi didwuma no pefee. S� nhw�so no, susuw s�nea Yesu fi temamu saa �kwatani bi yare no ho hw�. �barima no y�� Yesumm�b� ma �te�� ne nsa kaa no s�: “Mep�.” (Marko 1:40-42) Yehowa nam kyer�w ns�m a �te s� eyi so reka s�,‘Saa na mede me tumi di dwuma!’ So �nka wo mma wunyiade nyinaa so tumfo� Nyankop�n no ay�, na wonna no ases� �de ne tumi di dwuma w� �d� mu saa?

24. Bere a y�resusuw Yesu tumi ho no, d�n na �s� s� y�kae, na d�nntia?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Yesaia 11:1-5 �kwan b�n so na Yesu da “mmaniny� honhom”adi, na ahotoso b�n na yebetumi anya w� ne nniso no mu?

Marko 2:1-12 Yesu anwonwakwan so ayaresa no da no adi s�tumi b�n na w�de ama no?

Yohane 6:25-27 �wom s� Yesu nam anwonwakwan so dii nkur�-fo honam fam ahiade ho dwuma maa w�n de, nanso na d�n nene som adwuma no botae titiriw?

Yohane 12:37-43 D�n nti na nnipa bi a wohuu Yesu anwonwadeno nyaa ne mu gyidi, na d�n na yebetumi asua afi eyi mu?

B�N YEHOWA96

Page 99: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

“TUMI biara nni h� a anifere kwan so afiri bi mmata ho.”Saa ns�m a afeha a �to so 19 no mu anwens�m kyer�wfo bikae no twe adwene si asiane a ahintaw bi so: tumi a w�de didwuma �kwamm�ne so. Awer�hos�m ne s�, �nky� koraa nannipa a y�ny� p� nyinaa at� saa afiri yi mu. Nokwarem no,w� abak�s�m nyinaa mu no, ‘onipa adi onipa so tumi maadannob�ne.’ (�s�nkafo8:9) Tumi aw�mfanni dwuma�d�mu no ama nnipa ahu amane pii.

2 Nanso, so �ny� nwonwa s� Yehowa Nyankop�n a �w�tumi a enni ano no mfaa saa tumi no nnii dwuma �kwam-m�ne so da? S�nea y�ahu w� ti ahorow a edi kan mu no,�de ne tumi di dwuma bere nyinaa—s� �y� adeb� mu, ade-s�e mu, ahobamm� mu, anaa ade siesie mu—ma �ne n’ati-rimp�w ahorow a �d� wom no hyia. S� yesusuw �kwan a�fa so de ne tumi di dwuma no ho a, �ka y�n ma y�b�nno. �no nso betumi akanyan y�n ma ‘y�asuasua Onyanko-p�n’ w� s�nea y�n ankasa de tumi di dwuma no mu. (Efeso-fo5:1)Nanso, tumib�nnay�nnnipa ay�y�mmer�wnow�?

3 Kae s� w�b�� onipa w� “Onyankop�n suban so” s� nes�so. (Genesis 1:26, 27) Enti, y�n nso y�w� tumi—any� yiyekoraa no, y�w� kakra. Y�n tumi no bi betumi ay� aho�-den a y�w� a y�de y� nne�ma, nea y�de y� adwuma; afoforoso tumi a y�w�; afoforo so nk�nt�nso a yetumi nya, titiriwy�n ad�fo; honam fam aho�den; anaa honam fam nne�ma.Odwontofo no ka faa Yehowa ho s�: “Wo nky�n na nkwa

1. Anifere kwan so afiri b�n na �nky� na nnipa a y�ny� p� no at� mu?2, 3. (a) D�n na �da nsow w� s�nea Yehowa de ne tumi di dwumano ho? (b) D�n na ebetumi aka y�n tumi ho, na �kwan b�n so na �s�s� y�de tumi a �te saa nyinaa di dwuma?

T I 1 0

‘Suasua Onyankop�n’ W� S�neaWode Tumi Di Dwuma no Mu

Page 100: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nsuti w�.” (Dwom 36:9) Enti, �kwan biara so no, Onyanko-p�n na �y� tumi a �fata biara a y�w� no wura. Enti y�p� s�y�de di dwuma w� �kwan a �s� n’ani so. �kwan b�n so nayebetumi ay� saa?

�d� Ne Ade Titiriw4 Ade a �ho hia a �b�ma y�de tumi adi dwuma �kwam-

pa so ne �d�. So Onyankop�n ankasa nhw�so nna eyi adi?Kae Onyankop�n su atitiriw anan—tumi, at�ntrenee, nyan-sa, ne �d�—a yesusuw ho w� Ti 1 no. Su atitiriw anan nomu nea �w� he na edi akoten? �d�. “Onyankop�n ne d�,”saa na 1 Yohane 4:8 ka. Yiw, Yehowa su titiriw ne �d�; �nona �ma �y� biribiara a �y� no nyinaa. Enti �d� na �ma �dane tumi adi bere biara, na w�n a w�d� no no nya so mfasoankasa.

5 �d� b�boa y�n nso ma y�de y�n tumi adi dwuma �kwam-pa so. Efis�, Bible ka kyer� y�n s� �d� “yam ye” na “�nhwe-hw� nea �y� n’ankasa de.” (1 Korintofo 13:4, 5) Enti, �d�remma y�ny� y�n ade katee anaa atirim�den so w� w�n ay�w� w�n so tumi bi no so. Mmom no, yebedi afoforo nina y�de w�n ahiade ne w�n nkate adi y�n ankasa de anim.—Filipifo 2:3, 4.

6 Su foforo w� h� a �ne �d� w� abusuab� a ebetumi aboay�n ma y�akwati s� y�de tumi bedi dwuma �kwamm�ne so:�ne Onyankop�n suro. Mfaso b�nna �w� saa su yi so? Mme-bus�m 16:6 ka s�: “W�de [Yehowa, NW ] suro kwati b�ne.”Akyinnye biara nni ho s� tumi a w�de di dwuma �kwam-m�ne so no ka nne�ma b�ne a �s� s� y�twe y�n ho fi ho

4, 5. (a) D�n ne ade a �ho hia a �b�ma y�de tumi adi dwuma�kwampa so, na �kwan b�n so na Onyankop�n ankasa nhw�so da eyiadi? (b) �kwan b�n so na �d� b�boa y�n ma y�de y�n tumi adi dwu-ma �kwampa so?6, 7. (a) D�n ne Onyankop�n suro, na d�n nti na saa su yi b�boay�n ma y�akwati s� y�de y�n tumi bedi dwuma �kwamm�ne so?(b) Y� mfatoho fa kyer� abusuab� a �w� suro a yesuro s� y�reny� adea �ns� Onyankop�n ani ne �d� a y�d� Onyankop�n no mu.

B�N YEHOWA98

Page 101: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no ho. Onyankop�n suro remma y�ny� w�n a y�w� w�n sotumi no basabasa. D�n ntia? Ade biako ne s�, yenim s� yebe-bu akontaa akyer� Onyankop�n w� s�nea y�ne saafo no dino ho. (Nehemia 5:1-7, 15) Nanso, pii w� Onyankop�n suromu sen saa. W�taa de mfitiase kasa mu ns�m a w�de gyinah� ma “osuro” no kyer� obu ne nidi a emu d� a y�w� maNyankop�n. Enti Bible no de osuro bata �d� a w�d� Onyan-kop�nho. (Deuteronomium 10:12,13) Nea �ka osuro a emud� yi ho ne osuro pa a �ne s� y�mp� s� y�b�y� biribi a �ns�Onyankop�n ani—na �ny� nea ebefi mu aba nti na mmomesiane �d� ankasa a y�d� no nti.

7 Mfatoho bi ni: Susuw abusuab� a �fata a �da abarimaakumaa ne n’agya ntam no ho hw�. Abarimaa no hu s�nean’agya d� no na n’ani gye ne ho no. Nanso, abarimaa nonim nea n’agya hwehw� fi ne h�, na onim s� s� wany� n’adeyiye a, n’agya b�te� no so. Abarimaa no nsuro n’agya w��kwan a �mfata so. Mmom no, �d� n’agya yiye. Abofra noani gye ho s� �b�y� biribi a �b�ma n’agya ani agye ne ho. Saaara na �te w� Onyankop�n suro ho. Esiane s� y�d� Yehowa,y�n soro Agya no nti, yesuro s� y�b�y� biribi a ‘�b�y� no yawne komam.’ (Genesis 6:6) Mmom no, y�p� s� ne koma anigye. (Mmebus�m 27:11) �no nti na y�p� s� y�de y�n tumidi dwuma �kwampa so no. Ma y�nhwehw� �kwan a yebetu-mi afa so ay� saa no yiye.

Abusua no Mu8 Nea edi kan no, susuw abusua ho hw�. Efesofo 5:23 ka

s�: “Okunu y� �yere ti.” �kwan b�n so na �s� s� okunu detumi yi a w�de ama no no di dwuma? Bible ka kyer� oku-nunom s� w�ne w�n yerenom ntra ‘nimde� mu, na wonniw�n ni s� ade a ne ho ny� den.’ (1 Petro 3:7) Hela edin as�ma w�kyer�� ase ‘nidi’ no kyer� “�bo a biribi som, . . . obu.”

8. (a) Tumi b�n na okununom w� w� abusua no mu, na �kwan b�nso na �s� s� wodi ho dwuma? (b) �kwan b�n so na okunu betumi adano adi s� odi ne yere ni?

99‘SUASUA ONYANKOP�N’ W� S�NEA WODE TUMI DI DWUMA NO MU

Page 102: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

W�kyer� as�mfua yi ase s� ‘aky�de’ ne “abo�den.” (Asoma-fo no Nnwuma 28:10; 1 Petro 2:7) Okunu a odi ne yereni no renhwe no da; saa ara na �rengu n’anim ase anaa-s� �remmu no animtiaa, mma �nte nka s� mfaso nni ne so.Mmom no, ohu ne so mfaso, na obu no. �nam ne ns�m nenenney�e sodano adi—w�kokoamnebaguam—s� �somboma no. (Mmebus�m 31:28) �ny� �d� nko na �yere no b�d�okunu a �te saa no, na mmom obebu no nso, na nea �hohia sen saa koraa no, �barima no benya Onyankop�n animdom.

9 �yerenom nso w� tumi bi w� abusua mu. Bible ka mmeaa wosuro Onyankop�n a na w�hy� tiy� a �fata ase a w�dehokwan a w�w� hy�� w�n kununom nkuran �kwampa soanaas� w�boaa w�n ma wotumi buu at�mpa ho as�m. (Gen-esis 21:9-12; 27:46–28:2) Ebia na �yere bi adwene kyere adent�m sen ne kunu, anaas� obetumi anya �dom aky�de fofo-ro a ne kunu nni bi. Nanso, �s� s� “�f�re” ne kunu na �br�ne ho ase ma no ‘s�nea �y� ma Awurade.’ (Efesofo 5:22, 33)Adwene a �yere benya s� �p� s� �s� Onyankop�n ani no b�-boanoma�denne�ma aotumiy� aboane kunummomsens� obebu no animtiaa anaas� �b�b� mm�den s� obedi no so.“�bea nyansafo” a �te saa no ne ne kunu y� biako hy� abu-sua no den. �nam saay� so ma asomdwoe ba �ne Onyanko-p�n ntam.—Mmebus�m 14:1.

10 Awofo nso w� tumi a Onyankop�n de ama w�n. Bi-ble tu w�n fo s�: “Agyanom, munnyi mo mma abufuw, nammom mony�nw�n [Yehowa nte�so, NW ] ne nyansakyer�mu.” (Efesofo 6:4) W� Bible mu no, as�mfua “nte�so” betu-mi akyer� ‘�y�n, ntetee, ne nkyer�kyer�.’ Mmofra hia nte�so;

9. (a) Tumi b�n na �yerenom w� w� abusua mu? (b) D�n na ebetu-mi aboa �yere bi ma �de ne dom aky�de ahorow adi dwuma aboa nekunu, na d�n na ebefi mu aba?10. (a) Tumi b�n na Onyankop�n de ama awofo? (b) As�mfua “nte�-so” kyer� d�n, na �kwan b�n so na �s� s� w�de ma? (Hw� ase h� as�mno nso.)

B�N YEHOWA100

Page 103: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

wohia akwankyer� ne anohyeto ahorow a emu da h�. Bi-ble de �d� bata nte�so, anaa nkyer�kyer� a �te saa ho. (Mme-bus�m 13:24) Enti, �ns� s� w�de “nte�so abaa” di dwuma�kwamm�ne so—nkate fam anaa honam fam da.� (Mmebu-s�m 22:15; 29:15) Nte�so a �y� katee anaa emu y� den a �d�nnim y� awofo tumi a w�de di dwuma �kwamm�ne so, naebetumi as�e abofra anigye. (Kolosefo 3:21) Nanso, nte�so a�kari p� a w�de ma ma mmofra hu s� w�n awofo d� w�n nawodwen nnipa ko a w�reb�y� no ho.

11 Mmofra nso �? �kwan b�n so na wobetumi de w�n tumiadi dwuma �kwampa so? Mmebus�m 20:29 ka s�: “Mme-rante anuonyam ne w�n aho�den.” Nokwarem no, �kwam-pa biara nni h� a mmofra betumi afa so de w�n aho�denadi dwuma sen s� w�de b�som y�n ‘B�fo K�se’ no. (�s�nka-fo 12:1) �s� s� mmofra kae s� w�n nney�e betumi aka w�nawofo. (Mmebus�m 23:24, 25) S� mmofra tie w�n awofo awosuro Onyankop�n no, na w�fa �kwantrenee so a, w�maw�n awofo koma ani gye. (Efesofo 6:1) Nney�e a �te saa ‘s�Awurade ani.’—Kolosefo 3:20.

Asafo no Mu12 Yehowa ama y�n ahw�fo a wodi anim w� Kristofo asafo

no mu. (Hebrifo 13:17) �s� s� mmarima a w�fata yi de tumiaOnyankop�nde amaw�nnodidwumademmoaa �hohiama nguan no, na w�hw� ma wodi yiye. So mpanyimfo no

� W� Bible mmere mu no, na Hebri as�mfua “abaa” kyer� dua anaapoma, te s� nea oguanhw�fo de ka ne nguan no. (Dwom 23:4) Saa arana awofo tumi a �ne “abaa” no kyer� akwankyer� a �d� wom, �ny�asotwe a �y� katee anaa nea w�de ma atirim�den so.

11. �kwan b�n so na mmofra betumi de w�n tumi adi dwuma�kwampa so?

12, 13. (a) Adwene b�n na �s� s� mpanyimfo nya w� tumi a w�w�w� asafo mu no ho? (b) Kyer�kyer� nea enti a �s� s� mpanyimfo y�nguan no br�br� no mu.

101‘SUASUA ONYANKOP�N’ W� S�NEA WODE TUMI DI DWUMA NO MU

Page 104: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

gyinabea ma w�n kwan s� wonni w�n mf�fo gyidifo so ba-koma? Dabida! �s� s� mpanyimfo no nya dwuma a wodi w�asafonomunohoadwene a �kari p�. (1Petro5:2, 3) Bible kakyer� ahw�fo s�: ‘Mony�n Onyankop�n asafo a �de n’anka-sa ne Ba mogya anya w�n no yiye.’ (Asomafo no Nnwuma20:28) Eyi y� as�m a emu y� den a enti �s� s� w�y� nguan nomu biara br�br�.

13 Yebetumi akyer�kyer� mu w� saa kwan yi so. Obi a �y�w’adamfo paa de n’agyapade bi a onni ho agoru koraa amawo s� hw� so ma no. Wunim s� w’adamfo no t�� no abo�-den. So woreny� no br�br� na wonhw� so yiye? Saa ara naOnyankop�n ama mpanyimfo no as�y�de s� w�nhw� agya-pade bi a �som bo yiye so: asafo no a w�de emufo totonguan ho no. (Yohane 21:16, 17) Yehowa d� ne nguan yiye—�d� w�n araa ma �de ne D�ba a �woo no koro, Yesu Kris-to, mogya a ne bo y� den t�� w�n. Na Yehowa ntumi nt�ne nguan no abo�mmer�w. Mpanyimfo a w�w� ahobr�asema �no tra w�n adwenem, na w�ne Yehowa nguan no di w��kwan a �fata so.

‘Tumi a T�kr�ma W�’

14 Bible ka s�: “Owu ne nkwa w� t�kr�ma nsam.” (Mmebu-s�m 18:21) Nokwarem no, t�kr�ma betumi as�e ade pii. Y�nmu hena na obi nkaa as�nhunu anaa as�m a �kyer� anim-tiaabu mma �nhyee no da? Nanso, t�kr�ma w� tumi a �dey� ade yiye nso. Mmebus�m 12:18 ka s�: “Onyansafo t�kr�masa yare.” Yiw, ns�m a �hy� nkuran na �ho tew betumi ay� s�nku a w�de sra koma ho ma edwo f�mm. Susuw nhw�so biho hw�.

15 Tesalonikafo Nhoma a Edi Kan 5:14 hy� y�n nkuran s�:“Monkyekye w�n a w�n koma atu wer�.” Yiw, �t� mme-re bi a Yehowa asomfo anokwafo mpo betumi ahyia adwe-

14. Tumi b�n na t�kr�ma w�?15, 16. Akwan b�n so na yebetumi de t�kr�ma ahy� afoforo nkuran?

B�N YEHOWA102

Page 105: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nemhaw. �kwan b�n sona yebetumi aboa saafono? Fi komam ka biribip�tee kamfo w�n na �m-moa w�n mma wonhu s�-nea w�som bo ma Yeho-wa no. Ka Bible mu ns�ma tumi wom kyer� w�ns� Yehowa dwen w�n aw�n “koma abubu” naw�n “honhom ap�t�w”no ho na �d� w�n.(Dwom 34:18) S�y�de tumi a t�kr�maw� no di dwumade kyekye afoforower� a, na y�redano adi s� y�re-suasua y�n Nyanko-p�n mm�borohunufo a“�kyekye w�n a w�n koma atuwer� no.”—2 Korintofo 7:6, NewAmerican Standard Bible.

16 Yebetumi de tumi a y�n t�-kr�ma w� no adi dwuma nso denkuranhy�a �hohiapii amaafo-foro. So y�nko gyidini bi d�fo awu? Ns�m a �da tema adi a y�-b�ka de akyer� s� yedwen ne ho no betumi akyekye nea newer� ahow no wer�. So onua anaa onuawa bi a ne mfe ak�anim te nka s� ne ho nhia? Ns�m a aba wom betumi amaw�n a w�n mfe ak� anim no anya ahotoso s� w�n ho hiana y�n ani s� w�n. So yare a enni sabea rehaw obi? Ns�ma �da ayamye adi a wo ne no b�ka w� telefon so anaas� nenky�n a wob�k� no betumi ay� pii akanyan �yarefo no ani-gye. S� y�de tumi a kasa w� no di dwuma de ka ns�m a “�ma

S� okununom ne�yerenom dod� w�n ho

kyer� obu ma w�n hoa, w�de w�n tumi didwuma �kwampa so

Page 106: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nk�so” a, hw� s�nea �b�y� s� �ma y�n B�fo no ani gye!—Efe-sofo 4:29.

17 �kwan foforo biara nni h� a �ho hia a yebetumi de tumia t�kr�ma w� no adi dwuma sen s� y�de b�ka Onyankop�nAhenni ho as�mpa akyer� afoforo. Mmebus�m 3:27 ka s�:“Mfayiyey� nkamenea �s� no, bere a �w� wo tumimu s� wo-b�y�no.” �y� y�n as�y�de s� y�ka as�mpa a egyenkwano kye-r� afoforo. �reny� papa s� y�b�kora as�m a egye nt�mp� a Ye-howa afi ayamye k�se mu de ama y�n no so. (1 Korintofo 9:16, 22) Nanso, �he na Yehowa hw� kwan s� yebenya adwu-ma yi mu ky�fa akodu?

17. �kwan titiriw b�n so na yebetumi de y�n t�kr�ma adi dwuma maafoforo anya so mfaso, na d�n nti na �s� s� y�y� saa?

As�mpa no a y�b�ka bi—�y� �kwan a eye ky�n soa y�b�fa so de y�n tumi adi dwuma

B�N YEHOWA104

Page 107: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Y�n “Aho�den Nyinaa” a Y�de B�som Yehowa18 �d� a y�w� ma Yehowa no ka y�n ma y�de y�n ho hy�

Kristofo som adwuma no mu k�se. D�n na Yehowa hw�kwan s� y�b�y� w� eyi mu? Biribi a y�n nyinaa, a tebeaa y�wom w� asetram mfa ho, betumi ay�: “Adwuma biaraa moy� no, mumfi �kra mu ny� no s� moy� ma [Yehowa,NW ] na mony� mma nnipa.” (Kolosefo 3:23) Bere a Yesureka mmara a �y� k�se sen biara ho as�m no, �kae s�: “D�[Yehowa,NW ]woNyankop�nfiwokomanyinaamunewokra nyinaa mu ne w’adwene nyinaa mu ne w’aho�den nyi-naa mu.” (Marko 12:30) Yiw, Yehowa hw� kwan s� y�n mubiara b�d� no na y�afi �kra nyinaa mu asom no.

19 D�n na �kra nyinaa mu a yebefi asom Nyankop�n nokyer�? �kra gyina h� ma onipa mu no nyinaa, a nipadua nenne�ma a adwene tumi y� nyinaa ka ho. Bere a koma, adwe-ne, ne aho�den y� �kra fa no, d�n nti na w�bob�� nne�mafoforoyi dinw�Marko12:30? Susuwmfatohobihohw�.W�Bible mmere mu no, na onipa tumi t�n ne ho (ne kra) k�nkoasom mu. Nanso, ebetumi aba s� na akoa no remfi nekoma nyinaa mu nsom ne wura no; ebetumi aba s� �remfan’aho�dennyinaa anaan’adwene nyinaany� adwuma mmanewura nne�ma nnya nk�so. (Kolosefo 3:22) Enti, �da adi s�Yesu bob�� saa nne�ma foforo yi din de sii so dua s� �ns�s� y�twentw�n y�n nan ase w� biribiara ho w� Onyankop�nsom mu. Nea �kra nyinaa mu a yebefi asom Onyankop�nkyer� ne s� y�de y�n ho b�ma, de y�n aho�den nyinaa ay�adwuma s�nea yebetumi koraa w� ne som adwuma mu.

20 So �kra nyinaa mu a yebefi asom no kyer� s� �s� s� y�nnyinaa de bere ne aho�den koro na �y� �som adwuma no?�rentumi ny� yiye saa, efis� �sono onipa biara ns�m tebea nenne�ma a �b� mu mm�den. S� nhw�so no, aberante anaa

18. D�n na Yehowa hw� kwan s� y�b�y�?19, 20. (a) Bere a koma, adwene, ne aho�den y� �kra fa no, d�n ntina w�bob�� saa nne�ma foforo yi din w� Marko 12:30? (b) �kra nyi-naa mu a yebefi asom Yehowa no kyer� d�n?

105‘SUASUA ONYANKOP�N’ W� S�NEA WODE TUMI DI DWUMA NO MU

Page 108: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ababaa a �te ap�w na otumi y� adwuma ky� no betumi debere pii ay� as�nka adwuma no asen obi a onyin ama n’aho�-den so atew. �hokwafo a �y� aberante anaa ababaa a onniabusuamuas�y�de ahorownobetumiay�pii asenobi a �hw�abusua. S� y�w� aho�den na y�n ns�m tebea ma yetumi y�pii w� �som adwuma no mu a, hw� s�nea �s� s� y�may�n anigye! Nokwarem no, y�mp� s� y�b�kasa atia afoforo de y�n hoatotow�n ho w� eyi mu. (Romafo 14:10-12) Mmom no, y�p�s� y�de y�n aho�den y� adwuma de hy� afoforo nkuran.

21 Yehowa ay� nhw�so a �y� p� w� s�nea �de ne tumi didwuma �kwampa so no mu ama y�n. Y�p� s� yesuasua nos�nea yebetumi s� nnipa a y�ny� p�. Yebetumi de y�n tumiadi dwuma �kwampa so denam w�n a y�w� w�n so tumi ay�ne w�n bedi no nidi mu no so. Afei nso, y�p� s� y�de y�nkra nyinaa y� adwuma a egye nkwa a Yehowa de ama y�ns� y�ny� no. (Romafo 10:13, 14) Kae s�, s� woy� nea wo—wokra—betumi nyinaa a, Yehowa ani gye ho. So wo koma nkawo mma wunnya �p� s� wob�y� nea wubetumi nyinaa deasom Onyankop�n a �w� ntease ne �d� saa no? �kwan fofo-ro biara nni h� a eye anaa �ho hia sen saa a wob�fa so de wotumi adi dwuma.

21. D�n ne �kwan a eye na �ho hia sen biara a yebetumi afa so dey�n tumi adi dwuma?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Mmebus�m 3:9, 10 ‘Ahonyade’ b�n na y�w�, na �kwan b�n so nayebetumi de nne�ma yi adi dwuma de ahy� Yehowa anuonyam?

�s�nkafo 9:5-10 D�n nti na �s� s� wode w’aho�den di dwumamprempren w� �kwan a Onyankop�n ani begye ho so?

Asomafo no Nnwuma 8:9-24 Tumi a w�de di dwuma �kwamm�-ne so ho as�m b�n na w�ka w� ha, na �kwan b�n so na yebetumiakwati b�ne a �te saa a y�b�y� no?

Asomafo no Nnwuma 20:29-38 D�n na w�n a as�y�de hyehy�w�nnsaw� asafo no mu no betumi asua afiPaulo nhw�so no mu?

B�N YEHOWA106

Page 109: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

� F˜

A 2

‘OBI A �D� AT�NTRENEE’Nt�nkyea abu so w� nn� wiase mu, na

w�adi mfomso ab� Onyankop�n sobo pii.Nanso, Bible kyer�kyer� nokwas�m bi a �y�

anigye—s� ‘Yehowa d� at�ntrenee.’(Dwom 37:28) �f

˜a yi mu no, yebehu s�nea

wama saa ns�m no aba mu maadesamma nyinaa anya anidaso.

Page 110: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

N´A �Y� at�nkyea a enye koraa. N

´a aberante ho�f�fo no

ny�� b�ne biara, nanso na w�ab� no sobo de no ak�-to nneduadan mu s� obi a anka �reto mmonnaa. Nanso,na �ny� eyi ne at�nkyea a edi kan a wahyia. Mfe bi a naatwam, bere a na saa aberante yi, Yosef, adi mfirihyia 17no, n’ankasa nuanom a anka w�rey� akum no no yii nomae. Afei w�t�n no ma w�de no k�� nkoasom mu w� ana-nafo asase so. �h� no, wampene ne newura yere a nawatun’ani asi no so no ans�e aware. �bea a �poo no no twaaatoro too no so, na saa na �y�e ma �b�daa afiase no. Nea�y� awer�how no, �te s� nea na Yosef nni obiara a obedin’as�m ama no.

2 Nanso, na Onyankop�n a ‘�d� as�ntrenee ne at�ntre-nee no’ rehw�. (Dwom 33:5) Yehowa y�� ade de siesieent�nkyea no, na �de ne ho gyee mu ma awiei koraa no,woyii Yosef. Nea �sen saa no, awiei koraa no, w�maa Yo-sef—�barima a na w�de no ato ‘afiase amoa’ mu no—di-bea k�se a na as�y�de ne nidi soronko wom. (Genesis 40:15; 41:41-43; Dwom 105:17, 18) Awiei koraa no, wohui s�na Yosef ho nni as�m, na �de ne dibea a �kor�n no diiOnyankop�n atirimp�w ho dwuma.—Genesis 45:5-8.

3 As�m a �te saa ka y�n koma, �nte saa? Y�n mu henana onhuu nt�nkyea anaa wommuu no bi da? Nokwaremno, y�n nyinaa p� s� w�ne y�n di no yiye, w� �kwan a�fata so. Eyi ny� nwonwa, efis� Yehowa maa y�n su ho-row a �da ne nipasu adi, na at�ntrenee y� ne su atiti-riw no mu biako. (Genesis 1:27) S� yebehu Yehowa

1, 2. (a) Nt�nkyea a enye koraa b�n na Yosef hyiae? (b) �kwan b�nso na Yehowa siesiee nt�nkyea no?3. D�n nti na �ny� nwonwa s� y�n nyinaa p� s� w�ne y�n di no yiye?

T I 1 1

“N’akwan Nyinaa Y� Trenee”

Page 111: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

yiye a, �s� s� y�te n’at�ntrenee ase. Y�nam saay� so benyan’akwan a �y� nwonwa no ho anigye k�se, na aka y�n may�ab�n no.

D�n Ne At�ntrenee?4 Nnipa fam no, yebu at�ntrenee s� mmara a w�de di

dwuma yiye. Right and Reason—Ethics inTheory and Prac-tice nhoma no ka s� “at�ntrenee ne mmara, as�y�de, ho-kwan ahorow, ne nnwuma w� abusuab�, na �ma yebuat�n p�p��p� w� �kwan a �fata so.” Nanso, Yehowa at�n-trenee kyer� pii sen mmara horow a w�hw� ma �y� adwu-ma ara kwa.

5 Yebetumi ate Yehowa at�ntrenee t�tr�t� ne emud� aseyiye denam mfitiase kasa a w�de kyer�w Bible no muns�m ho a yebesusuw so. W� Hebri Kyer�wns�m nomu no, w�de ns�mfua atitiriw abi�sa na edi dwuma.Wotumi kyer� as�mfua a w�taa kyer� ase “at�ntrenee”no ase s� ‘as�ntrenee’ nso. (Genesis 18:25) W�taa kyer�ns�mfua abien a aka no ase “trenee.” W� Kristofo HelaKyer�wns�m no mu no, w�kyer� as�mfua a w�kyer�� ase“trenee” no ase s� “ade a �te� anaa �fata.” Enti, nsonso-noe titiriw biara nni trenee ne at�ntrenee ntam.—Amos5:24.

6 Enti, s� Bible ka s� Onyankop�n te� a, na �reka akye-r� y�n s� �y� nea �te� na �fata, na �y� saa bere nyinaa a�ny� nyiyim. (Romafo 2:11) Nokwarem no, biribiara nnih� a �kyer� s� �b�y� ade a �nte�. �nokwafo Elihu kae s�:“�mpare Onyankop�n s� obedi as�mm�ne, na Otumfo�bedi amum�y�s�m.” (Hiob 34:10) Nokwarem no, Yehowantumi ‘nni amum�y�s�m.’ D�n ntia? Esiane nne�ma titi-riw abien nti.

4. W� nnipa fam no, y�taa te at�ntrenee ase d�n?5, 6. (a) Mfitiase kasa a w�kyer�� ase “at�ntrenee” no kyer� d�n?(b) S� w�ka s� Onyankop�n te� a, na �kyer� d�n?

109“N’AKWAN NYINAA Y� TRENEE”

Page 112: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

7 Nea edi kan no, �y� kronkron. S�nea yehui w� Ti 3no, Yehowa ho tew na �te� koraa. Enti, �rentumi nniamum�y�s�m. Susuw nea �no kyer� no ho hw�. Kron-kron a y�n soro Agya y� no ma yetumi nya ahotoso aemu y� den koraa s� �reny� ne mma basabasa da. N

´a Yesu

w� ahotoso a �te saa. W� anadwo a etwa to w� n’asa-se so asetra mu no, �b�� mpae s�: “Agya kronkron, [asua-fo] a wode w�n ama me no, fa w�n sie wo din mu.” (Yo-hane 17:11) W� Kyer�wns�m no mu no, Yehowa nkutoona w�fr� no—“Agya kronkron.” Eyi fata, efis� onipa agyabiara nni h� a wobetumi de no atoto No ho w� kron-krony� mu. N

´a Yesu w� ahotoso koraa s� n’asuafo no be-

nya ahobamm� w� N’agya a �y� kronkron na ne ho tewkoraa a wayi ne ho afi b�ne nyinaa ho no nsam.—Mateo23:9.

8 Nea �to so abien no, �d� a p�s�menkominya nnimy� Onyankop�n su ankasa. �d� a �te saa no ka no ma�y� adetrenee, anaas� ade a �te� w� �ne afoforo ns�n-nii mu. Nanso mp�n pii no, nt�nkyea a egu ahorow—nnipa mu nyiyim ne animhw�—fi adifudep� ne p�s�-menkominya su a �ne �d� b� abira mu na �ba. �de-fa �d� Nyankop�n ho no, Bible no ma yenya awer�hyems�: “[Yehowa, NW ] y� �treneeni, na �p� as�ntrenee.”(Dwom 11:7) Yehowa ka n’ankasa ho as�m s�: “Me, Ye-howa, med� at�ntrenee.” (Yesaia 61:8, NW ) So �ny� awe-r�kyekye s� wubehu s� y�n Nyankop�n no ani gye ho s��b�y� adetrenee, anaas� obebu at�ntrenee?—Yeremia9:24.

7, 8. (a) D�n nti na Yehowa ntumi nni amum�y�s�m? (b) D�nna �ma Yehowa y� adetrenee, anaa ade a �te� w� �ne afoforo ns�n-nii mu?

Yosef huu amane w� �kwan a �mfata so w�‘afiase amoa mu’

B�N YEHOWA110

Page 113: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 114: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Mm�borohunu ne YehowaAt�ntrenee a �y� P� No

9 Yehowa at�ntrenee, te s� ne su afoforo a ebiara ne nons� no, y� p�, �nt� sin w� biribiara mu. Bere a Mose re-kamfo Yehowa no, �kyer�wee s�: “�botan no, n’adey�y� p�, na n’akwan nyinaa y� trenee; �y� nokware Nyan-kop�n na nkontompo nni no mu; �treneeni ne teefone no.” (Deuteronomium 32:3, 4) As�m biara nni Yeho-wa at�ntrenee ho—�ny� nea emu y� mmer�w dodo, �nna�ny� katee dodo nso.

10 Yehowa at�ntrenee ne ne mm�borohunu w� abusua-b� a emu y� den. Dwom 116:5 ka s�: “�domfo� ne �tre-neeni [“teefo,” The New American Bible] ne [Yehowa,NW ], na y�n Nyankop�n y� mm�borohunufo.” Yiw, Ye-howa y� teefo ne mm�borohunufo. �ny� nea su abien yinhyia. Mm�borohunu a �da no adi no mmr� n’at�ntre-nee ase, te s� nea s� wany� saa a �b�ma n’at�ntrenee ay�katee dodo. Mmom no, �taa de su abien yi bom di dwu-ma w� bere koro mu, w� adey� koro mu mpo. Susuwnhw�so bi ho hw�.

11 Nnipa nyinaa y� ab�nefo fi awo mu ma enti w�fa-ta b�ne ho asotwe—owu. (Romafo 5:12) Nanso, Yehowaani nnye ab�nefo wu ho. �y� “fafiri Nyankop�n, �dom-fo ne mm�borohunufo.” (Nehemia 9:17) Nanso, esianes� �y� kronkron nti, ontumi mmu n’ani ngu amum�y�so. �nde, �kwan b�n so na �da mm�borohunu adi kye-r� nnipa a y�y� ab�nefo fi awo mu no? Yenya mmuaenow� Onyankop�n As�m mu nokware ahorow a �som bopaa no biako mu: Yehowa agyede nsiesiei ma adesammankwagye. Yebesua nhyehy�e a �d� wom yi ho ade pii w�

9-11. (a) Abusuab� b�n na �w� Yehowa at�ntrenee ne ne mm�boro-hunu mu? (b) �kwan b�n so na Yehowa at�ntrenee ne ne mm�boro-hunu da adi w� s�nea �ne nnipa ab�nefo di no mu?

B�N YEHOWA112

Page 115: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Ti 14 mu. �te� yiye na bere koro no ara no, mm�borohu-nu wom k�se. Yehowa nam �no so tumi da mm�borohu-nu k�se adi kyer� ab�nefo a w�anu w�n ho, na bere korono ara no, �k� so kura n’at�ntrenee a �y� p� no ho gyina-p�n ahorow mu.—Romafo 3:21-26.

Yehowa At�ntrenee Ka Koma12 Yehowa at�ntrenee ny� anuonyamp� su a �pam y�n,

na mmom �y� su a �d� wom a �ma y�b�n no. Bible kas�nea mm�borohunu w� Yehowa at�ntrenee anaa treneemu no ho as�m pefee. Ma yensusuw akwan a �ka koma aYehowa fa so da n’at�ntrenee adi no bi ho.

13 Yehowa at�ntrenee a �y� p� no ka no ma odi n’asom-fo nokware. Odwontofo Dawid behuu Yehowa at�ntreneeho ade yi. D�n na Dawid fi n’ankasa suahu ne Onyanko-p�n akwan ho ade a osuae mu kae? �kae s�: “[Yehowa,NW ] d� [at�ntrenee, NW ], na �rennyaw n’ahotefo. �hw�w�n so daa.” (Dwom 37:28) Awer�hyem a awer�kyekyewom b�n ara ni! Y�n Nyankop�n rennyaw w�n a wodi nonokware no da. Enti yebetumi de y�n ho ato n’abusuab�ne n’ad�e so. N’at�ntrenee na �ma yenya eyi mu ahotoso!—Mmebus�m 2:7, 8.

14 Onyankop�n at�ntrenee di amanehunufo ahiade hodwuma. S�nea Yehowa dwen ahiafo ho no da adi w�Mmara a �de maa Israel no mu. S� nhw�so no, Mmara noy�� nhyehy�e soronko a na �b�ma w�ahw� nyisaa ne aku-nafo. (Deuteronomium 24:17-21) Bere a Yehowa anka-sa huu s�nea na asetra betumi ay� den ama mmusua a�te saa no, �b�y�� agya Temmufo ne Bamm�fo, nea “obu

12, 13. (a) D�n nti na Yehowa at�ntrenee ma y�b�n no? (b) D�n naDawid ka faa Yehowa at�ntrenee ho, na �kwan b�n so na eyi betumiakyekye y�n wer�?14. �kwan b�n so na s�nea Yehowa dwen ahiafo ho no da adi w�Mmara a �de maa Israelfo no mu?

113“N’AKWAN NYINAA Y� TRENEE”

Page 116: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

at�n ma ayisaa ne okunafo.” (Deuteronomium 10:18;Dwom 68:5) Yehowa b�� Israelfo no k�k� s� s� wosi-si mmea ne mmofra a wonni ahobamm� no a, obetiesaafo no sufr�. �kae s�: ‘M’abufuw ano b�y� den.’ (Exo-dus 22:22-24) Bere a abufuw nka Yehowa su atitiriw hono, s� w�hy� da bu nt�nkyea, titiriw s� wobu tia ahiafo new�n a wonni �boafo a, �ka no ma �fa abufuw trenee so.—Dwom 103:6.

15 Yehowa ma y�n awer�hyem nso s� “�nhw� nnipaanim na onnye adanmude.” (Deuteronomium 10:17)Esiane s� Yehowa nte s� nnipa pii a w�w� tumi anaa nk�n-t�nso no nti, honam fam ahonyade anaa �honam anihw�bea nnya no so nk�nt�nso. �nhw� nnipa anim na�ny� nyiyim koraa. Susuw adanse a edi m

˜u a �kyer� s�

Yehowa nhw� nnipa anim ankasa no ho hw�. Hokwan a�w� h� s� nkur�fo b�ba ab�y� ne nokware asomfo ahw�kwan s� wobenya nkwa a enni awiei no nni h� mma nni-pa atitiriw kakraa bi p�. Mmom no, “�man biara mu, neaosuro no na �y� ade trenee no, �p� no agye no.” (Asomafono Nnwuma 10:34, 35) Anidaso a �y� anigye yi ho kwanw� h� ma obiara, a gyinabea, honam ani hw�bea, anaa�man a w�te mu mfa ho. So �no ny� at�ntrenee ankasa aeye sen biara?

16 Yehowa at�ntrenee a �y� p� no ho ade foforo w� h�a �fata s� yesusuw ho na y�kyer� obu ma: s�nea �nemmaratofo a wobu ne trenee gyinap�n ahorow so dins�m no.

�mma Wonni Bem17 Ebia ebinom benya adwene s�: ‘S� Yehowa mmu n’ani

15, 16. D�n na �ma yenya nnipa anim a Yehowa nhw� no ho adan-se a �da nsow?17. Kyer�kyer� nea enti a wiase yi mu nney�e b�ne no ns�e Yehowaat�ntrenee �kwan biara so no mu.

B�N YEHOWA114

Page 117: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ngu amum�y� so a, �nde na y�b�y� d�n atumi akyer�kye-r� amanehunu a �mfata ne nney�e b�ne a abu so w� wia-se nn� no mu?’ Nney�e b�ne a �tete saa no ns�e Yeho-wa at�ntrenee �kwan biara so. Nt�nkyea pii a �k� so w�wiase b�ne yi mu no fi b�ne a nnipa nya fii Adam h� nomu. Nt�nkyea abu so w� wiase a nnipa a w�ny� p� ankasaapaw w�n akwamm�ne no mu—nanso �renky�.—Deute-ronomium 32:5.

18 Bere a Yehowa da mm�borohunu adi kyer� w�n aw�b�n no nokwarem no, �remma tebea a �de ahohora-b� ba ne din kronkron so no ntra h� daa. (Dwom 74:10, 22, 23) �ns� s� yesi at�ntrenee Nyankop�n no atwe-twe; �renkora w�n a w�hy� da y� b�ne no so w� atemmua w�n abrab� ma �fata s� �ba w�n so no mu. Yehowa y�“Onyankop�n mm�borohunufo ne �domfo�, nea n’abo-dwo ky� na n’ad�ey� ne ne nokware d��so pii, . . . na bemna �mma �b�nefo nni.” (Exodus 34:6, 7) Nea �ne ns�myi hyia no, mmere bi w� h� a Yehowa hui s� na �fata s��de atemmu ba w�n a w�hy� da bu ne trenee mmara sono so.

19 Fa s�nea Onyankop�n ne tete Israel dii no s� nhw�so.Bere a Israel traa B�hy� Asase no so mpo no, w�k�� so y��nne�ma b�ne mp�n pii. �wom s� w�n akwamm�ne nomaa Yehowa ‘wer� howee’ de, nanso wampo w�n amo-nom h� ara. (Dwom 78:38-41) Mmom no, ofii mm�boro-hunu mu maa w�n kwan s� w�nsakra w�n asetra kwan.�ka kyer�� w�n s�: “�b�nefo wu ny� me f�, na mmom s��b�nefo b�san afi ne kwan so na wanya nkwa. Monsan,monsan mfi mo akwamm�ne so! �d�n nti na morewuwuyi, Israel fi?” (Hesekiel 33:11) Esiane s� Yehowa bu nkwas� ade a �som bo nti, �somaa n’adiyifo mp�n pii s�nea

18, 19. D�n na �kyer� s� Yehowa remma w�n a w�hy� da bu ne tre-nee mmara horow so no ntra h� daa?

115“N’AKWAN NYINAA Y� TRENEE”

Page 118: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�b�y� a Israelfo no b�san afi w�n akwamm�ne so. Nanso,mp�n pii na komapirimfo no antie ansakra w�n akwan.Awiei koraa no, esiane nea Yehowa din kronkron no gyi-na h� ma nti, �de w�n hy�� w�n atamfo nsa.—Nehemia 9:26-30.

20 S�nea Yehowa ne Israel dii no ma yehu ne ho ns�mpii. Yehu s� n’ani a ehu ade nyinaa no hu amum�y�s�m,na nea ohu no ka no yiye. (Mmebus�m 15:3) �y� awer�-kyekye nso s� yebehu s� s� hokwan w� h� s� �da mm�bo-rohunu adi a, �hwehw� kwan a �b�fa so ay� saa. Afei nso,y�ahu s� �mp� nt�m mmu at�n. Esiane Yehowa boaset�ne n’abodwoky�re nti, nnipa pii di mfomso ka s� �rem-mu ab�nefo at�n da. Nanso, �ny� nokware da, efis� s�neaOnyankop�n ne Israel dii no nso kyer� y�n s� Onyanko-p�n boaset� w� baabi a ekodu. Yehowa ntoto trenee asekoraa. Nea �nte s� nnipa a w�taa twentw�n w�n nan asew� at�ntrenee a wobebu ho no, �no de onsuro s� obegyi-na adetrenee akyi. �fata s� w�de gyata a �y� akokoduru aw�de bu at�ntrenee ho s�nkyer�nne no ka Onyankop�n

20. (a) D�n na s�nea Yehowa ne Israel dii no ma yehu fa neho? (b) D�n nti na gyata y� Yehowa at�ntrenee ho s�nkyer�nne a�fata?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Yeremia 18:1-11 �kwan b�n so na Yehowa kyer�kyer�� Yeremia s��mp� nt�m mmu at�n?

Habakuk 1:1-4,13; 2:2-4 �kwan b�n so na Yehowa maa Habakuknyaa ahotoso s� �remma nt�nkyea ntra h� daa?

Sakaria 7:8-14 Yehowa te nka d�n w� w�n a wotiatia hokwan aafoforo w� so no ho?

Romafo 2:3-11 D�n na Yehowa gyina so bu ankorankoro neamanaman at�n?

B�N YEHOWA116

Page 119: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

trabea ne n’ahengua ho as�m.� (Hesekiel 1:10; Adiyi-s�m 4:7) Enti, yebetumi anya ahotoso s� obedi ne b�-hy� ho dwuma ayi nt�nkyea afi asase yi so. Yiw, yebetu-mi ab� n’atemmu mua aka ho as�m s�: �y� pintinn berea �ho hia, na �da mm�borohunu adi bere a �b�y� yiye no.—2 Petro 3:9.

At�ntrenee Nyankop�n no a Y�b�b�n No21 S� yesusuw s�nea Yehowa bu at�ntrenee no ho a, �ns�

s� yenya adwene s� �y� �temmufo a �y� katee a onhumm�b�, a nea odwen ho ara ne s� obebu ab�nefo at�n.Mmom no, �s� s� yenya adwene s� �y� Agya a �w� d� naosi pi a bere nyinaa �ne ne mma di w� �kwan a eye senbiara so. S

´� Agya a �te� no, Yehowa da pintinny� adi w�

nea �te� ho, na �da mm�borohunu adi kyer� ne mma aw�w� asase so a wohia ne mmoa ne ne fafiri no.—Dwom103:10, 13.

22 Hw� anis� a yebetumi anya s� �ny� nea Onyankop�nat�ntrenee kyer� ara ne s� obebu ab�nefo at�n! Yehowaat�ntrenee ama y�atumi anya anidaso a �y� anigye anka-sa—nkwa a �y� p� a enni awiei w� wiase a “trenee te mu”mu. (2 Petro 3:13) Y�n Nyankop�n no ne y�n di w� saakwanyi so efis� n’at�ntrenee hwehw� s� ogye nnipa nkwammom sen s� obebu w�n f�. Nokwarem no, ntease a edimu a yenya w� Yehowa at�ntrenee ho no ma y�b�n no!W� ti a edidi h� mu no, y�b�hwehw� s�nea Yehowa dasu titiriw yi adi no mu yiye.

� Nea yebetumi ahy� no nsow no, Yehowa de ne ho totoo gyata hobere a �rebu Israelfo a w�anni nokware no at�n no.—Yeremia 25:38;Hosea 5:14.

21. S� yesusuw s�nea Yehowa bu at�ntrenee no ho a, adwene b�n na�s� s� yenya w� ne ho, na d�n ntia?22. Anidaso b�n na Yehowa at�ntrenee ama y�atumi anya, na d�n ntina �ne y�n di w� saa kwan yi so?

117“N’AKWAN NYINAA Y� TRENEE”

Page 120: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

W�ASISI aberewa kunafo bi agye ne sika a wasie ne nkwanna nyinaa. �na tirim�denfo bi ak�tow ne ba akokoaa aonnim hwee akyene. W�de �barima bi ato afiase w� b�nea �ny� �no na �y�e ho. Woy� w’ade d�n w� ns�m a �te-te saa ho? �da adi s� emu biara haw w’adwene, na nteasewom. Nnipa w� nea �te� ne nea �nte� ho nkate a emu y�den. S� wobu nt�nkyea a, �hy� y�n abufuw. Y�p� s� w�pa-ta nea w�asisi no no, na w�twe �b�nefo no aso. S� w�any�eyi a, ebia yebebisa s�: ‘So Onyankop�n hu nea �rek� sono? D�n nti na �ny� ho biribi?’

2 W� abak�s�m nyinaa mu no, Yehowa asomfo anokwa-fo abisa ns�m a �tete saa ara. S� nhw�so no, odiyifo Haba-kuk b�� Onyankop�n mpae s�: “�d�n nti na woma me-hw� nt�nkyea a �y� hu saa? D�n nti na woma basabasay�,amum�y�, ns�mm�nedi, ne atirim�dens�m tr�w k� baa-biara?” (Habakuk 1:3, Contemporary English Version) Ye-howa ankasa antia Habakuk w� nokwas�m a obisae noho, efis� �no Yehowa na �de at�ntrenee ho adwene hy��nnipa mu. Yiw, Yehowa de n’at�ntrenee a emu d� no ka-kra ahy� y�n mu.

Yehowa Kyi Nt�nkyea3 Yehowa ny� obi a obu n’ani gu nt�nkyea so. Ohu nea

�rek� so no. �defa Noa bere so ho no, Bible ka kyer� y�ns�: “[Yehowa, NW ] hui s� nnipa b�ne d��so pii asase so,na w�n komam adwene nyinaa y� b�ne nko daa nyinaa.”

1. �kwan b�n so na nt�nkyea a wobu nkur�fo no betumi aka y�n?2. �kwan b�n so na Habakuk y�� n’ade w� nt�nkyea ho, na d�n ntina Yehowa ankasa antia no w� eyi ho?3. D�n nti na yebetumi aka s� Yehowa nim nt�nkyea a �rek� so noho ns�m sen y�n koraa?

T I 1 2

‘So Onyankop�n Bu Nt�nkyea?’

Page 121: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

(Genesis 6:5) Susuw nea saa as�m no kyer� no ho hw�.Nt�nkyea ho adwene a y�w� no taa gyina ns�m kakraa bia ebia y�ate anaa nea y�n ankasa ahyia so. Nanso, Yehowanim nt�nkyea a �rek� so w� wiase nyinaa no. Ohu ne nyi-naa! Nea �sen saa no, otumi hu nne�ma a koma t� k� so—nsusuwii a �mfata a �ma nnipa y� amum�y�de no.—Ye-remia 17:10.

4 Nanso, Yehowa y� pii sen nt�nkyea a ohu ara kwa.Odwen w�n a w�apira w�n no ho nso. Bere a aman a w�-tan Yehowa nkur�fo y�� w�n ayayade no, “w�n ahawfo new�n taafo anim apinisi” no hy�� no awer�how. (Atemmu-fo 2:18) Ebia woahy� no nsow s� dodow a nnipa binomhu nt�nkyea no, dodow no ara na �ho ns�m nhaw w�npii bio. �nte saa w� Yehowa fam! Wahu nt�nkyea biara aak� so b�y� mfirihyia 6,000 ni, nanso �da so ara kyi den-neennen. Ampa, Bible ma y�n awer�hyem s� okyi nne�-ma te s� “atoro t�kr�ma,” “nsa a ehwie mogya a edi bemgu,” ne “�dansekurumfo a ohuw atos�m.”—Mmebus�m6:16-19.

5 Susuw s�nea Yehowa kasa tiaa Israel akannifo a nawobu nt�nkyea denneennen no nso ho hw�. �de hon-hom kaa ne diyifo no ma obisae s�: ‘So �ny� mo na�s� s� muhu at�ntrenee?’ Bere a Yehowa kyer�kyer�� w�ntumi a w�de di dwuma �kwamm�ne so mu fann wiei no,�kaa nea �b�ba mmarima a w�n bra as�e yi so ho as�msiei s�: “Wobesu afr� [Yehowa, NW ], na �remmua w�n,na �de n’anim behintaw w�n bere no mu, s�nea w�maaw�n ns�nni y�� b�ne no.” (Mika 3:1-4) Hw� s�nea Yeho-wa kyi nt�nkyea! Hw�, �no ankasa ahu bi! Satan ab� noahohora w� �kwan a �mfata so mfirihyia mpempem piini. (Mmebus�m 27:11) Afei nso, at�nkyea a �sen biara a

4, 5. (a) �kwan b�n so na Bible da no adi s� Yehowa dwen w�n aw�abu w�n nt�nkyea no ho? (b) �kwan b�n so na w�abu Yehowaankasa nt�nkyea?

119‘SO ONYANKOP�N BU NT�NKYEA?’

Page 122: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

w�abu, bere a wokum Yehowa Ba a “wany� b�ne” no s��b�nefo no, �kaa ne koma. (1 Petro 2:22; Yesaia 53:9) �daadi pefee s�, �ny� ade a Yehowa nhu w�n a wobu w�nnt�nkyea no amanehunu no, na saa ara na ommu n’aningu so.

6 Nanso, s� yehu nt�nkyea—anaas� w�ne y�n ankasaanni no yiye a—�ny� nwonwa s� y�b�ko atia denneennen.W�b�� y�n Onyankop�n suban so, na nt�nkyea ne Yeho-wa su nhyia �kwan biara so. (Genesis 1:27) �nde, d�n ntina Onyankop�n ma nt�nkyea ho kwan?

Onyankop�n Tumidi Ho�s�mp�w No

7 As�mmisa yi ho mmuae fa tumidi ho �s�mp�w no ho.S�nea y�ahu no, �b�ade� no w� hokwan s� odi asase new�n a w�te so nyinaa so. (Dwom 24:1; Adiyis�m 4:11)Nanso, wotwaa Yehowa tumidi mpoa w� adesamma aba-k�s�m mfiase. �y�� d�n na eyi bae? Yehowa hy�� onipaa odi kan, Adam, s� onnni dua bi a esi turo a na �y� neParadise fie no mu no so aba. Na s� wantie �? Onyanko-p�n ka kyer�� no s�: “Owu na wubewu.” (Genesis 2:17)N

´a Onyankop�n ahy�de no remma Adam anaa ne yere,

Hawa, ho nkyere no. Nanso, Satan maa Hawa gye dii s�Onyankop�n y� katee dodo. S� odi dua no aba a, d�n nana �b�ba? Satan ka kyer�� Hawa pefee s�: ‘�ny� owu namubewu: na Onyankop�n nim s� da a mubedi bi no, moani bebue, na moay� s� Onyankop�n ahu papa ne b�ne.’—Genesis 3:1-5.

8 W� as�m yi mu no, na �ny� s� Satan rekyer� s� Yeho-

6. S� wobu y�n nt�nkyea a, �kwan b�n so na yebetumi ay� y�n ade,na d�n ntia?7. Kyer�kyer� s�nea wotwaa Yehowa tumidi mpoa no mu.8. (a) D�n na na Satan nam ns�m a �keka kyer�� Hawa no so rep�akyer�? (b) D�n na Satan gyee ho kyim w� Onyankop�n tumidi ho?

B�N YEHOWA120

Page 123: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

wa de as�m bi a �ho hia asie Hawa k�k�, na mmom na�rekyer� nso s� Yehowa adi atoro akyer� no. Satan hw��yiye s� �rennye nokwas�m a �y� s� Onyankop�n w� tumino ho kyim. Nanso, ogyee fata a �fata ne te� a �te� no hokyim. �kwan foforo so no, �kyer�e s� �ny� nea Yehowade Ne tumi redi dwuma w� �kwan a �te� na �so b�ba Nenkoa mfaso asen biara so.

9 Enti, Adam ne Hawa nyinaa y�� Yehowa so aso�dendenam dua a w�abara no aba a wodii bi no so. W�naso�den no ma w�fatae s� w�de owu twe w�n aso s�-nea na Onyankop�n ahy� no. Atoro a Satan dii nomaa ns�mmisa bi a �ho hia s�ree. So Yehowa w� ho-kwan s� odi adesamma so ampa, anaas� �s� s� onipaankasa di ne ho so? So Yehowa de ne tumi di dwu-ma w� �kwan a �fata sen biara so? Anka Yehowa betumide ne tumi a �sen biara no as�e atuatewfo no amonomh� ara. Nanso, na ns�mp�w a �s�ree no mfa Onyanko-p�n tumi ho, na mmom ne nniso. Enti Adam, Hawa, neSatan a na Onyankop�n beyi w�n afi h� no remma te� ane nniso te� no nna adi. Mmom no, anka ebetumi amaas�m foforo mpo as�re w� ne nniso ho. �kwan biako p�a na wobetumi afa so ahu s� ebia nnipa betumi adi w�nho so yiye a Onyankop�n ho nnim ne s� �b�ma bere ab�-sen.

10 D�n na mmere a ab�sen k� no ama ada adi? Nnipa demfirihyia mpempem pii as� nniso ahorow pii ahw�, a ebine katabaako nniso, dodow amammu, kwasafo amam-mu, ne komunis nniso. Nea afi ne nyinaa mu aba ne Bi-ble mu as�m no hyia pefee: ‘Onipa adi onipa so tumima adan no b�ne.’ (�s�nkafo 8:9) Ntease wom s� odiyifo

9. (a) D�n na Adam ne Hawa aso�den a w�y�e no de baa w�n so, nans�mmisa a �ho hia b�n na eyi ma �s�ree? (b) D�n nti na Yehowaans�e atuatewfo no k�k�?10. D�n na abak�s�m ada no adi w� nnipa nniso ho?

121‘SO ONYANKOP�N BU NT�NKYEA?’

Page 124: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 125: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Yeremia kae s�: “[Yehowa, NW ], mahu s� onipa kwannni ne nsam, enni �barima nsam, s�nea �nam a obetutun’anamm�n.”—Yeremia 10:23.

11 N´a Yehowa nim fi mfiase s� adesamma ahofadi, anaa

di a wobedi w�n ho so no de amanehunu pii na �b�ba.�nde, so na �nte� s� �maa nea na �b�ba no ho kwan? �ntesaa koraa! S� y�b�y� mfatoho a: Fa no s� wow� �ba bi a �s�s� w�y� no oprehy�n de sa �yare bi a ebetumi akum no.Wuhu s� oprehy�n no b�ma abofra no ate yaw k�se, naeyi ma wo wer� how yiye. Bere koro no ara no, wunim s�oprehy�n no b�ma wo ba no anya ap�wmuden w� n’ase-tram akyiri yi. Saa ara na na Onyankop�n nim—na �kasiei mpo—s� hokwan a �de ama nnipa no de �yaw neamanehunu bi b�ba. (Genesis 3:16-19) N

´a onim nso s�,

gye s� wama adesamma nyinaa ahu aba b�ne a atuatewasow no ansa na w�anya ahot� a �te h� daa na mfaso w�so. Saa kwan yi so na na wobetumi asiesie �s�mp�w nokoraa akosi daa.

Onipa Mudi Mu Kura Ho�s�mp�w No

12 As�m yi ho ade foforo w� h�. Bere a Satan twaafata a Onyankop�n nniso fata ne te� a �te� mpoa no,na �ny� Yehowa tumidi nko na watwiri; otwirii Onyan-kop�n asomfo nso w� w�n mudi mu kura ho. S� nhw�-so no, hy� no nsow s�, Satan kaa �treneeni Hiob ho as�mkyer�� Yehowa s�: “So �ny� wo na woab� �no ne ne fine ade a �w� nyinaa ho ban ahyia? Ne nsa ano adwuma

11. D�n nti na Yehowa ama adesamma abusua ahu amane?12. S�nea w�akyer�kyer� mu w� Hiob as�m no mu no, sobo b�n naSatan ab� nnipa?

�remma da s� Yehowa ‘b�pra �treneeni ne�b�nefo abom agu’

123‘SO ONYANKOP�N BU NT�NKYEA?’

Page 126: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

woahyira so, na n’afieboa ase af�e asase no so. Na afeite� wo nsa ka nea �w� nyinaa hw�, s� �rennome anaa!”—Hiob 1:10, 11.

13 Satan kyer�e s� na Yehowa de Ne tumi a �b� nne�maho ban no ret� Hiob ma wasom no. Na nea eyi kyer� nes� na Hiob mudi mu kura no y� nyaatwom adey�, �ne s�biribi a na obetumi anya afi Onyankop�n h� nkutoo ntina na �som no. Satan kyer�e s� s� Hiob hwere Onyanko-p�n nhyira a, na saa �barima no b�dome ne B�fo no mpo.N

´a Satan nim s� Hiob y� soronko, “odi mu na �te�, osu-

ro Onyankop�n, na oyi ne ho fi b�ne ho.”� Enti s� Satantumi s�ee Hiob mudi mu a okura no a, d�n na na �b�kye-r� ama adesamma a aka no? �no nti, na Satan regye w�n aw�p� s� w�som Onyankop�n nyinaa nokwaredi ho kyim.Nokwarem no, bere a Satan retr�w as�m no mu no, �kakyer�� Yehowa s�: ‘Nea onipa [ny� Hiob nko] w� nyinaa,�de ma pere ne kra.’—Hiob 1:8; 2:4.

14 Nea �ne as�m a Satan kae no b� abira no—abak�s�mada no adi s� nnipa pii te s�, Hiob, k�� so dii Yehowa no-kware w� �taa mu. W�n nokwaredi no ama Yehowa komaat� ne yam, na eyi ama Yehowa anya biribi abua mpoa aSatan de ahomaso twae s� s� nnipa hyia ahokyere a wo-begyae Onyankop�n som no. (Hebrifo 11:4-38) Yiw, nni-pa komapafo annan w�n akyi ankyer� Onyankop�n. Berea tebea horow a emu y� den ma w�hawee no, w�de w�nho too Yehowa so k�se ma �maa w�n aho�den de gyinae.—2 Korintofo 4:7-10.

� Yehowa kaa Hiob ho as�m s�: “Obiara nni h� a �te s� �no asase noso.” (Hiob 1:8) �nde, �da adi s� Hiob traa ase w� Yosef wu akyi ansana Mose reb�y� Israel kannifo a w�apaw no. Enti, saa bere no na wo-betumi aka s� obiara nni h� a odi mu s� Hiob.

13. D�n na na Satan nam sobo a �b�� Hiob no so rep� akyer�, na�kwan b�n so na eyi fa nnipa nyinaa ho?14. D�n na abak�s�m ama ada adi w� sobo a Satan b�� nnipa no ho?

B�N YEHOWA124

Page 127: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

15 Nanso, �ny� tumidi ho ns�mp�w ne onipa mudi mukura ho nko na Yehowa bu at�ntrenee. Bible ka at�n aYehowa abu ankorankoro ne aman m

˜u nyinaa mpo ho

as�m kyer� y�n. At�n a obebu no daakye ho nk�mhy�ahorow nso wom. D�n nti na yebetumi anya ahotoso s�Yehowa adi as�ntrenee w� n’atemmu mu na �b�k� so ay�saa?

Nea Enti a Onyankop�nAt�ntrenee Ky�n So

16 Wobetumi aka afa Yehowa ho ma afata s�: “N’akwannyinaa y� trenee.” (Deuteronomium 32:4) Y�n mu bia-ra ntumi nka s� saa na y�te, efis� mp�n pii na nhumu ayenni s�e nea �te� ho adwene a y�w� no. S� nhw�so no,susuw Abraham ho hw�. �paa Yehowa ky�w w� Sodoms�e ho—�mfa ho amum�y�s�m pii a na �rek� so w� h�no. Obisaa Yehowa s�: “So wob�pra �treneeni ne �b�ne-fo abom agu anaa?” (Genesis 18:23-33) Nokwarem no, nammuae no y� dabi. �y� bere a �treneeni Lot ne ne mma-bea no duu Soar dwoodwoo no ansa na Yehowa “t�� su-fre ne gya” fii soro guu Sodom. (Genesis 19:22-24) Yonanso “bo fuwii” bere a Onyankop�n huu Niniwefo mm�-b� no. Esiane s� na Yona adi kan aka w�n s�e ho as�mnti, na anka �b�y� no anigye s� obehu s� w�at�re w�n ase—�mfa ho s� na w�ada ahonu a efi komam adi no.—Yona3:10–4:1.

17 Yehowa maa Abraham awer�hyem s� N’at�ntreneea obu no mfa ab�nefo s�e ho nko na mmom tre-neefo nkwagye ho nso. �kwan foforo so no, na �s� s�Yona hu s� Yehowa y� mm�borohunufo. S� ab�nefo sakra

15. As�mmisa b�n na ebetumi as�re w� nt�n a Onyankop�n buu notete ne nea obebu daakye no ho?16, 17. Nhw�so ahorow b�n na �kyer� s� nnipa nni nhumu pii w�nokware at�ntrenee ho?

125‘SO ONYANKOP�N BU NT�NKYEA?’

Page 128: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

w�n akwan a, ‘�de firi w�n.’ (Dwom 86:5) Esiane s� Ye-howa nte s� nnipa a wonni ahotoso no nti, ommu at�nmfa nna ne tumi adi k�k�, na saa ara na �mfa mm�boro-hunu nkame afoforo esiane s� osuro s� wobebu no s��y� mmer�w nti. Nea �y� ne s� �b�da mm�borohunu adibere biara a �fata s� �y� saa no.—Yesaia 55:7; Hesekiel18:23.

18 Nanso, Yehowa mfi nkate mu mmu n’ani ngu nne�-ma so. Bere a Yehowa nkur�fo de w�n ho hy�� abo-sonsom mu fee no, �kaa no denneennen s�: “Mabuwo w’akwan so at�n, na mede w’akyide nyinaa aba woso. Na m’aniwa renky�e wo so, na merenhu mm�b�, naw’akwan na m�ma aba wo so.” (Hesekiel 7:3, 4) Enti s�nnipa sen w�n k�n w� w�n akwan ho a, Yehowa bu w�nat�n s�nea �fata. Nanso, n’atemmu gyina adanse a edimu so. Enti, bere a Sodom ne Gomora “nte�m” k�se duuYehowa asom no, �kae s�: “Meresian mak�hw� s� w�ay�s�nea nte�m a edu me nky�n no te anaa; na s� �nte saaa, mahu.” (Genesis 18:20, 21) Hw� s�nea y�n ani betumiagye s� Yehowa nte s� nnipa pii a w�de ahopere bu at�nansa na w�atie nokwas�m a �wom nyinaa no! Nokwa-rem no, s�nea Bible ka Yehowa ho as�m no, �y� “nokwa-re Nyankop�n na nkontompo nni no mu.”—Deuterono-mium 32:4.

Nya Yehowa At�ntreneeMu Ahotoso

19 �ny� biribiara a Yehowa y�e tete no na Bible kaho as�m; saa ara na �mfa s�nea Yehowa bebu ankoran-koro ne nnipakuw at�n daakye ho nkyer�kyer�mu nyi-naa mma. S� Bible mu ns�m anaa nk�mhy� bi a �ho

18. Fi Bible mu kyer� s� �ny� nkate mu k�k� na Yehowa fi y� ade.19. S� y�w� �kwan a Yehowa fa so bu at�ntrenee ho ns�m a �kyerey�n adwene a, d�n na yebetumi ay�?

B�N YEHOWA126

Page 129: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nkyer�kyer�mu a �te saa nni h� kyere y�n adwene a,yebetumi ada nokwaredi a Mika a �kyer�w eyi daa no adino bi adi: “M�tw�n me nkwagye Nyankop�n no.”—Mika7:7.

20 Yebetumi anya ahotoso s� tebea biara mu no, Yehowab�y� nea �te�. S� �te s� nea nnipa bu w�n ani gu nt�nkyeaso mpo a, Yehowa hy� b� s�: “Me na aweredi w� me, meara metua ka.” (Romafo 12:19) S� y�tw�n a, y�b�da gyi-di a emu y� den a �somafo Paulo daa no adi no bi adis�: “So Onyankop�n bu at�nkyea? Dabida!”—Romafo 9:14, NW.

21 Saa bere yi, y�te “mmere a emu y� den” mu. (2 Timo-teo 3:1) Nt�nkyea ne “nhy�so” ama w�ay� nkur�fo aya-yade pii. (�s�nkafo 4:1) Nanso, Yehowa nsakrae. �da soara kyi nt�nkyea, na odwen w�n a w�y� w�n basabasano ho yiye. S� y�k� so gyina Yehowa ne ne tumidi akyia, �b�ma y�n aho�den a y�de begyina akodu bere a wa-hy� a obesiesie nt�nkyea nyinaa w� N’ahenni nniso aseno.—1 Petro 5:6, 7.

20, 21. D�n nti na yebetumi anya ahotoso s� Yehowa b�y� nea �te�bere nyinaa?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Deuteronomium 10:17-19 D�n nti na yebetumi anya ahotoso s�Yehowa nhw� nnipa anim w� ne ns�nnii mu?

Hiob 34:1-12 S� wobu wo nt�nkyea a, �kwan b�n so na Elihuns�m no betumi ahy� ahotoso a wow� w� as�ntrenee a Onyanko-p�n di no mu den?

Dwom 1:1-6 D�n nti na abot�yamwom s� wubehu s� Yehowa su-suw treneefo ne ab�nefo nney�e ho yiye?

Malaki 2:13-16 Yehowa tee nka d�n w� sisi a wosisii mmea a w�nkununom faa �kwan a enni nnyinaso so gyaee w�n aware no ho?

127‘SO ONYANKOP�N BU NT�NKYEA?’

Page 130: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

“MMARA y� amoa donkudonku, . . . �mene biribiara.” Saaas�m no puee nhoma bi a wotintimii w� afe 1712 mu t�nnmu.Nhoma no kyer�wfo kasa tiaa mmara kwan so nhyehy�ea �t� mmere bi a �ma as�m bi tumi di mfirihyia pii w� as�n-nibea, na �ma nkur�fo a w�p� s� wodi w�n as�m ma w�nb� ka buruburoo no. W� nsase pii so no, mmara ne as�nninhyehy�e y� hwanyann ma nt�nkyea, menasep�w, ne ns�ma �b� abira abu so araamammara ab�y� ade awobuno anim-tiaa koraa.

2 Nea �ne no b� abira no, susuw ns�m yi a w�kyer�w nob�y�mfirihyia 2,700 a atwamninohohw�: “Med�wo mma-ra d�n ara!” (Dwom 119:97) D�n nti na odwontofo no nyaankate a emu y� den saa? Efis� mmara a �kamfoe no ny� wia-se nniso bi de, na mmom Yehowa Nyankop�n. Bere a wore-sua Yehowa mmara no, ebia wob�te nka k�se s� odwontofono. Adesua a �te saa no b�ma woahu nea �w� �temmufo a�sen biara w� amansan yi mu no adwene mu.

Mmarahy�fo Pumpuni No3 Bible ka kyer� y�n s�: “Obiako ne mmarahy�fo ne temmu-

fo.” (Yakobo 4:12) Nokwarem no, Yehowa nkutoo ne Mma-rahy�fo nokwafo. Ne “wim mmara” na �kyer� �soro ab�de aekyinkyin no kwan. (Hiob 38:33, The New Jerusalem Bible)Onyankop�n mmara na �kyer� Yehowa ab�fo kronkron �pe-pem pii no kwan, efis� wahyehy� w�n ma w�n mu biara w�ne dibea, na w�somw� Yehowa akwankyer� ase s� n’asomfo.—Dwom 104:4; Hebrifo 1:7, 14.

4 Yehowaamaadesammansommara. Y�nmubiaraw�aho-

1, 2. D�n nti na nnipa pii mmu mmara, nanso yebetumi ate nka d�nw� Onyankop�n mmara ho?3, 4. Akwan b�n so na Yehowa ada no adi s� �y� Mmarahy�fo?

T I 1 3

‘Yehowa Mmara Y� P�’

Page 131: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nim, ade a �da Yehowa at�ntrenee adi. S´� mmara bi a �w� y�n

mu no, ahonim betumi aboa y�n ma y�ahu nea �te� ne nea�nte�. (Romafo 2:14) N

´a y�n awofo a wodi kan no w� aho-

nim a �y� p�, enti na wonhia mmara pii. (Genesis 2:15-17)Nanso, onipa a �ny� p� hia mmara pii a �b�kyer� no kwanma way� Onyankop�n ap�de. Yehowa Nyankop�n maa teteagyanom te s� Noa, Abraham, ne Yakob mmara, na w�n nsode saa mmara yi maa w�n mmusua. (Genesis 6:22; 9:3-6; 18:19; 26:4, 5) Yehowa ankasa b�y�� Mmarahy�fo a ne so bi nnih� bere a �nam Mose so ne Israel man no y�� Mmara apamno. Mmara apam yi ma yenya Yehowa at�ntrenee mu nhu-mu k�se.

Mose Mmara No—Emu Ns�m5 �te s� nea nnipa pii susuw s� Mose Mmara no y� mma-

ra a �d��so na �y� hwanyann. Adwene a �te saa ny� nokwarekoraa. Mmara b�boro 600 na �w� mmara nhoma no nyinaamu. �b�y� s� nea �d��so, nanso susuw ho hw�: Eduu afehaa �to so 20 no awiei no, na United States mmara ahy� nho-maahorowa ekurankratafa 150,000ma.Mfirihyia abien bia-ra w�de mmara foforo b�y� 600 ka ho! Enti �defa mmara nododow ho no, nnipa mmara ma Mose Mmara no y� ketewakoraa. Nanso, Onyankop�n Mmara kyer�� Israelfo no kwanw� asetra af

˜a bi a �nn�yi mmara nsusuw ho mpo mu. Susuw

emu ns�m ho hw�.6 Mmara no kamfoo Yehowa tumidi kyer�e. Enti, s�w�y� nto-

toho a, Mose Mmara no sen mmara foforo biara. Mmara nomu nea �sen biara ne eyi: “Israel, tie, [Yehowa, NW ] y�nNyankop�n ne [Yehowa, NW ] koro. Na fa wo koma nyinaane wo kra nyinaa ne w’aho�den nyinaa d� [Yehowa, NW ]

5. So na Mose Mmara no y� mmara a emu ns�m d��so na �so di y�den, na d�n nti na wubua saa?6, 7. (a) �kwan b�n so na �sono Mose Mmara no ne mmara apamfoforo biara, na Mmara no mu k�se ne nea �w� he? (b) �kwan b�nso na na Israelfo no betumi ada no adi s� wogye Yehowa tumidi tom?

129‘YEHOWA MMARA Y� P�’

Page 132: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

wo Nyankop�n.” �kwan b�n so na na Onyankop�n nkur�fob�d� no? N

´a w�b�som no, abr� w�n ho ase ahy� ne tumidi

ase.—Deuteronomium 6:4, 5; 11:13.7 Israelni biara nam ne ho ase a �br� hy�� w�n a w�maa

w�n tumi no ase so na egyee Yehowa tumidi toom. N´a awo-

fo, mmap�mma, atemmufo, as�fo, ne bere bi akyi no, �heneno, nyinaa gyina h� ma Onyankop�n tumidi. Yehowa buuatua biara a w�tew tiaa w�n a wodi tumi no s� atua a w�tewtiaa �no ankasa. Nanso, s� w�n a wodi tumi no ne Yehowankur�fo no di ns�m w� �kwan a �mfata anaa ahantan so a,na ne bo fuw w�n. (Exodus 20:12; 22:28; Deuteronomium 1:16, 17; 17:8-20; 19:16, 17) Enti na afanu no nyinaa w� as�y�-de s� w�ma Onyankop�n tumidi so.

8 Mmara no daa Yehowa gyinap�n kronkron no adi. Ns�mfua“kronkron”ne “kronkrony�” pue b�boro mp�n280w� MoseMmara no mu. Mmara no boaa Onyankop�n nkur�fo mawohuu ade a �ho tew ne nea �ho ntew, bob�� nne�ma aho-row b�boro 70 a ebetumi ama Israelni bi ho agu f

˜ı din. Saa

mmara yi kaa honam fam ahotew, adidi, ne nwura a w�towgu mpo ho as�m. Mmara a �tete saa no mawonyaa ap�wmu-den a �y� nwonwa.� Nanso, na ekura atirimp�w a �kor�n—s��b�ma nkur�fo no anya Yehowa anim dom, na ama w�atwew�n ho afi nney�e b�ne a aman a atwa w�n ho ahyia a w�nbra as�e y�e no ho. Susuw nhw�so bi ho hw�.

9 Mmara apam no mu ahy�de ahorow kae s� nna mu nki-tahodi ne abawo—w� awarefo mu mpo—maa w�n ho guu f

˜ı

kosii bere bi. (Leviticus 12:2-4; 15:16-18) Ahy�de a �tete saano ammu Onyankop�n aky�de ahorow a �ho tew yi anim-

� S� nhw�so no, mmara a �hwehw� s� w�kata tiafi so, ayarefo a woyiw�n kogu baabi, ne obiara a �ka funu a na �s� s� oguare no y� mma-ra a mfirihyia �haha pii twaam ansa na amanaman no hu.—Leviticus13:4-8; Numeri 19:11-13, 17-19; Deuteronomium 23:13, 14.

8. �kwan b�n so na Mmara no daa Yehowa kronkrony� gyina-p�n adi?9, 10. Nna mu nkitahodi ne abawo ho mmara b�n na na �w� Mma-ra apam no mu, na mfaso b�n na na �w� mmara a �tete saa no so?

B�N YEHOWA130

Page 133: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

tiaa. (Genesis 1:28; 2:18-25) Mmom no, saa mmara no maaYehowakronkrony� so, na �maan’asomfoho tewee. �s� s� y�-hy� no nsow s� aman a na atwa Israel ho ahyia no de �ba-rima ne �bea nna ne abawo ho amanne frafraa w�n sommu. N

´a mmarima ne mmea tuutuusi w� Kanaanfo som mu.

Animguasede a enye koraa fii mu bae na �tr�wee. Nea �ne nob� abira no, Mmara no ma woyii nna ho ns�m fii Yehowasom mu koraa.�Mfaso afoforo nso fii mu bae.

10 Saa mmara no kyer�kyer�� nokware a �ho hia.� Nokwa-rem no, �kwan b�n na Adam b�ne no nam so fi awo ntoatoa-so biako so kanea edi so no? So �nnamnnamu nkitahodi neabawo so? (Romafo 5:12) Yiw, Onyankop�n Mmara no kaeene nkur�fo no s� b�ne y� ade a �w� h� bere nyinaa. Nokwa-rem no, w�woo y�n nyinaa w� b�ne mu. (Dwom 51:5) Yehiab�ne fafiri ne ogye s�nea �b�y� a yebetumi ab�ny�n Nyanko-p�n a �y� kronkron no.

11 Mmara no daa Yehowa at�ntrenee a �y� p� no adi. MoseMmara no kamfoo nnyinasos�m a �ne s� w�b�ma biribiaraay� p�, anaas� akari p� w� atemmu mu no kyer�e. Enti, Mma-ra no kae s�: “�kra nsi �kra ananmu, aniwa nsi aniwa anan-mu, �se nsi �se ananmu, nsa nsi nsa ananmu, �nan nsi �nanananmu.” (Deuteronomium 19:21) �nde, s� obi di ns�mm�-ne a na �s� s� asotwe a w�de ma no no fata ns�mm�ne a odii

� Bere a adan a na mmarima ne mmea nya nna mu ky�fa wom w�Kanaanfo as�refie no, Mose Mmara no kae s� w�n a na w�n ho agu fıntumi nhy�n as�refie no mu mpo. Esiane s� nna mu nkitahodi maankur�fo ho guu fı bere bi nti, na obiara ntumi mfa �barima ne �beanna mm�ka Yehowa som ho w� ne fie mma �ny� nea �fata w� mma-ra kwan so.� Na Mmara no atirimp�w titiriw ne s� w�de b�kyer�kyer�. Nokwa-

rem no, Encyclopaedia Judaica ka s� Hebri as�mfua a egyina h� ma“mmara,” toh·rah�, no kyer� “nkyer�kyer�.”

11, 12. (a) At�ntrenee ho nnyinasos�m a �ho hia b�n na Mmara nokamfo kyer�e? (b) Nne�ma a na �remma wommu at�nkyea b�n na na�w� Mmara no mu?

131‘YEHOWA MMARA Y� P�’

Page 134: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 135: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no. N´a Onyankop�n at�ntrenee yi w� Mmara no mu, na �de

besi nn� no, �no ho hia na ama y�ate Kristo Yesu agyede af�-re no ase, s�nea Ti 14 b�da no adi no.—1 Timoteo 2:5, 6.

12 N´a nne�ma a �remma wommu nt�nkyea nso w� Mma-

ra no mu. S� nhw�so no, any� yiye koraa no, na egye adan-sefo baanu na ama sobo bi ay� nea edi m

˜u. N

´a ntanhunu

a obi ka ho asotwe mu y� den. (Deuteronomium 19:15, 18,19) W�baraa �por�w ne adanmude nso denneennen. (Exo-dus 23:8; Deuteronomium 27:25) W� Onyankop�n nkur�-fo aguadi mu mpo no, na �s� s� wokura Yehowa at�ntreneeho gyinap�n a �kor�n no mu. (Leviticus 19:35, 36; Deutero-nomium 23:19, 20) Mmara apam a na �kor�n na �te� no y��nhyira maa Israel!

Mmara a Esii Mm�borohunune At�ntrenee So Dua

13 So na Mose Mmara no y� mmara katee a na �nna mm�-borohunuadi? �nte saa koraa!W�dehonhomkaa�heneDa-widma�kyer�wee s�: “[Yehowa, NW ]mmaray� p�.” (Dwom19:7) S�nea na onim no yiye no, Mmara no hy�� mm�boro-hunu ne at�ntrenee ho nkuran. �y�� d�n na �y�� saa.

14 W� nsase bi so nn� no, �te s� nea mmara no hu ns�m-m�nedifo mm�b�, na edi boa w�n sen nkur�fo a wodi w�nns�mm�ne no. S� nhw�so no, wotumi de akor�mfo gu afia-se. Bere a ebetumi aba s� nkur�fo a wowiaa w�n no nsa nkaaw�n nne�ma no, �s� s� wotua tow ma w�de hw� ns�mm�ne-difo aw�te saa no maw�n baabi da ne biribi di.W� tete Israelno, na afiase nnih� s�nea �w� h�nn�no.N

´a anohyeto a emu

y� denw� asotwehorow a emu y� den aw�de maho. (Deute-ronomium 25:1-3) Na �s� s� owifo de dekode a owiae no hy�onii a owiaa n’ade no ananmu. Afei nso, na �s� s� owifo notua ka foforo. Ahe? Egu ahorow. �da adi s�, w�maa atemmufo

13, 14. �kwan b�n so na Mmara no hy�� at�ntrenee a na wobebu�kor�mfo ne nea owiaa n’ade no ho nkuran?

133‘YEHOWA MMARA Y� P�’

Page 136: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no nne�ma bi a wobegyina so, biribi te s� �b�nefo no aho-nu. �no na �kyer�kyer� nea enti a mpatade a na w�hwehw�s� owifo de ma s�nea Leviticus 6:1-7 kyer� no sua koraa sennea w�akyer� w� Exodus 22:7 no.

15 Mmara no fi mm�borohunu mu gye toom s� �ny� b�nenyinaa na w�hy� da y�. S� nhw�so no, s� onipa bi anhy� dana okum obi, na �y� ade a �fata denam guan a obeguan ak�guank�beankurowana apete Israel nobiakomu a, na �ns� s��de �kra si �kra ananmu. S� atemmufo a w�w� kurow no muhwehw�n’as�mnomuwie a, na �s� s� �tra kurownomu kosis� �s�fopanyin no bewu. �no akyi no, na obetumi atra baa-biara a �p�. Enti onyaa Onyankop�n mm�borohunu so mfa-so. Bere koro no ara, mmara yi sii s�nea nnipa nkwa som bok�se no so dua.—Numeri 15:30, 31; 35:12-25.

16 Mmara no b�� hokwan a ankorankoro w� ho ban. Susuws�nea �b�� w�n a na w�de ka ho ban no ho hw�. Mmara nokae s� �ns� s� w�hy�n nea �de ka no fie kogye ade a �de siiawowa no. Mmom no, �s� s� nea w�de no ka no gyina ab�n-ten na �ma nea �de ka no de awowaside no br� no. Saay� sono, w�nhy�n onipa no fie �hy� so. S� nea w�de no ka no gyenea �de ka no ntama s� awowaside a, na �s� s� �san de k�mano bere a ade asa no, efis� �da adi s� nea �de ka no behia deakata ne ho anadwo.—Deuteronomium 24:10-14.

17 W� Mmara no ase no, na mmara w� akodi mpo ho. Na�ns� s� tumi anaa nkonim k�k� a Onyankop�n nkur�fo bedinti na w�k� ko, mmom na �s� s� wodi dwuma s� Onyan-kop�n adwumay�fo w� ‘Yehowa Akodi’ mu. (Numeri 21:14)Mp�npii no, na �s� s� Israelfo no di kan kyer� nkur�fo no nea�s� s� w�y� na w�nam so de w�n ho ahy� Israelfo no ase. S�

15. �kwan b�n so na Mmara no hw� ma w�daa mm�borohunu neat�ntrenee adi w� obi a wanhy� da na okum obi as�m no mu?16. �kwan b�n so na Mmara no b�� hokwan ahorow bi a ankoran-koro w� ho ban?17, 18. �defa akodi ho no, �kwan b�n so na na Israelfo no y� soron-ko w� aman foforo ho, na d�n ntia?

B�N YEHOWA134

Page 137: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

kurow bi mufo ampene so a, �nde na Israel betumi aka w�nahyem—nanso na �s� s� w�y� no s�nea Onyankop�n mma-ra kyer�. Esiane s� na Israelfo asraafo kuw mu mmarima ntes� asraafo a w�adi ako w� abak�s�m nyinaa mu no nti, naw�mmaw�n kuw no kwan s� w�nto mmea mmonnaa anaa-s�wonkunkum nkur�fo s�nea �ns�. Na �ns� s� w�s�e nne�maa �w� atrae h� mpo, na na �ns� s� wotwitwa w�n atamfo nonnua a �sow aba gu.�N

´a asraafo foforo nni anohyeto ahorow

biara a �te saa.—Deuteronomium 20:10-15, 19, 20; 21:10-13.18 S� wote s� w�tete mmofra s� asraafo w� aman bi mu a,

so �y� wo ahodwiriw? Tete Israel no, w�amfa �barima biara aonnya nnii mfirihyia 20 ank� sraadi. (Numeri 1:2, 3) S� �ba-rima a wanyin mpo y� ahufo a, na woyi no fi mu. N

´a woyi

�barima a waware foforo fi mu afe biako s�nea �b�y� a ansana �de ne ho b�hy� adwuma a �y� hu saa mu no na ebiaw�a-wo nea obedi n’ade. Mmara no kyer�kyer�� mu s�, w�y�� nosaa s�nea �b�y� a okunu aberante no betumi ama ne yere fo-foro no ‘ani agye.’—Deuteronomium 20:5, 6, 8; 24:5.

19 Mmara no b�� mmea, mmofra, ne mmusua ho ban nso,na edii w�n ahiade ho dwuma. �hy�� awofo s� wonsusuww�n mma ho bere nyinaa, na w�mfa honhom fam nne�mankyer�kyer� w�n. (Deuteronomium 6:6, 7) �baraa mogyafranyinaa, na w�de owu twee w�n a w�y�� saa no aso. (Leviti-cus, ti 18) �baraa awares�e a �taa paapae mmusua mu na �s�ew�n ahobamm� ne w�n anuonyam no nso. Mmara no diiakunafo ne nyisaa ahiade ho dwuma, na �kekaa ns�m a emuy� den de baraa basabasa a na w�b�y� w�n no.—Exodus 20:14; 22:22-24.

� Mmara no bisae pefee s�: “So afuw mu dua y� onipa na woatuano?” (Deuteronomium 20:19) Philo, Yudani nhomanimfo bi a �traaase w� afeha a edi kan no mu no twee adwene sii mmara yi so, kyer�-kyer�� mu s� Onyankop�n susuw s� “�mfata s� w�dan nnipa ho abu-fuw k� nne�ma a �ny�� b�ne biara so.”

19. Nsiesiei b�n na na �w� Mmara no mu a na �b� mmea, mmofra,mmusua, akunafo, ne nyisaa ho ban?

135‘YEHOWA MMARA Y� P�’

Page 138: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

20 Nanso, w� eyi ho no, ebia ebinom bebisa s�, ‘D�n nti naMmara no maa aware dodow ho kwan?’ (Deuteronomium21:15-17) �s� s� yegyina tebea horow a na �w� h� so na esu-suw mmara a �tete saa no ho. W�n a wogyina nn�yi ns�mtebea ne amammer� so bu Mose Mmara no ho at�n no ren-te ase. (Mmebus�m 18:13) Yehowa gyinap�n a �de sii h� w�Eden no maa aware y�� abusuab� a �s� s� �tra h� daa w� oku-nu ne �yere ntam. (Genesis 2:18, 20-24) Nanso, eduu bere aYehowa de Mmara no maa Israel no, na nney�e te s� awaredodow agye ntini mfirihyia �haha pii. N

´a Yehowa nim yiye

s� ne ‘man a w�n k�n asen’ no bebu ahy�de atitiriw te s� nea�bara abosonsom no mpo so mp�n pii. (Exodus 32:10) �nde,na nyansa wom s� wansan any� w�n aware ho ns�m nyinaaho nhyehy�e foforo saa bere no. Nanso, kae s�, �ny� Yehowana �hyehy�� aware dodow. Nanso, �nam Mose Mmara no sosiesiee aware dodow ho ns�mw� ne nkur�fo mu, naw�de siwnney�e b�ne a na �k� so w� mu no ano.

21 Saa ara na Mose Mmara no maa �barima kwan ma otu-mi gyaee ne yere aware w� nne�ma pii a na anibere wom ho.(Deuteronomium24:1-4) Yesu kaahokwanyi aOnyankop�nde maa Yudafo no ho as�m s� ‘w�n komaden nti.’ Nanso, nahokwan a �te saa noy� bere tiaa mu de. Yesu san de aware homfitiase gyinap�n no sii h� maa n’akyidifo.—Mateo 19:8.

Mmara no Hy�� �d� Ho Nkuran22 Wubetumi ahu nn�yimmara kwan so nhyehy�e bi a �hy�

�d� ho nkuran? Mose Mmara no hy�� �d� ho nkuran sen bi-ribi foforo biara.W� Deuteronomiumnhomano mu nkutoono, as�mfua a egyina h� ma “�d�” no pue b�boro mp�n 20.N

´a “d� wo y�nko s� wo ho” ne Mmara no nyinaa mu k�se

a �to so abien. (Leviticus 19:18; Mateo 22:37-40) N´a �ns� s�

20, 21. (a) D�n nti na Mose Mmara no maa aware dodow ho kwanw� Israelfo mu? (b) �defa awaregyae ho no, d�n nti na na Mmara noy� soronko w� gyinap�n a Yesu san de sii h� akyiri yi no ho?22. Akwan b�n so na Mose Mmara no hy�� �d� ho nkuran, na w�-daa no adi kyer�� henanom?

B�N YEHOWA136

Page 139: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Onyankop�n nkur�fo no da �d� a �te saa adi kyer� w�n how�n ho nko, na mmom ah�ho a w�ab�tra w�n mu nso, naw�kaee Israelfo no s� naw�n nso ay� ah�ho bere bi. N

´a �s� s�

w�da �d� adi kyer� ahiafo ne amanehunufo, na w�boa w�nhonam fam, na na �ns� s� wosisi w�n esiane s� w�n as�m y�mm�b� nti. W�ka kyer�� w�n mpo s� w�ne mmoa a w�soanne�manni no ayamye ne tema mu.—Exodus 23:6; Leviticus19:14, 33, 34; Deuteronomium 22:4, 10; 24:17, 18.

23 �man foforo b�n na w�ama w�n mmara a �te saa? �ny�nwonwa s� odwontofo no kyer�wee s�: “Med� wo mmarad�n ara!” Nanso, na ne d� no mfi nkate mu ara kwa. �kaano ma �y�� ade, efis� �b�� mm�den dii saa mmara no so na�de b�� ne bra. Afei, �toaa so s�: “�ne m’adwene daa adesae.”(Dwom 119:11, 97) Yiw, ogyee bere suaa Yehowa mmara nodaa. Akyinnye biara nni ho s� bere a �y�� saa no, �d� a �w�mammara noy�� k�se. Bere koro no ara, �d� a �w� ma Mma-rahy�fono, YehowaNyankop�n, nonsoy�� k�se. Bere awok�so sua Onyankop�n mmara no, �mmra s� wo nso wob�b�nYehowa, Mmarahy�fo K�se ne Onyankop�n a obu at�ntreneeno bere nyinaa.

23. D�n na w�kanyan Dwom 119 no kyer�wfo ma �y�e, na d�n nayebetumi asi y�n bo ay�?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Leviticus 19:9, 10; Deuteronomium 24:19 Wote nka d�n w�Onyankop�n a �y�� mmara a �tete saa no ho?

Dwom 19:7-14 Dawid tee nka d�n w� ‘Yehowa mmara’ ho, na�kwan b�n so na �s� s� Onyankop�n mmara som bo ma y�n?

Mika 6:6-8 �kwan b�n so na as�m yi boa y�n ma yehu s� yentu-mi mmu Yehowa mmara s� adesoa mma �ny� yiye?

Mateo 23:23-39 �kwan b�n so na Farisifo no daa no adi s� naw�nte Mmara no ase, na �kwan b�n so na eyi y� k�k�b� nhw�soma y�n?

137‘YEHOWA MMARA Y� P�’

Page 140: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

“AB�DE nyinaa penepene, na �ko awo.” (Romafo 8:22)�somafo Paulo kaa saa ns�m yi de kyer�kyer�� tebea a �y�awer�how a y�wom no mu. Nnipa ani so no, �te s� neaamanehunu, b�ne, ne owu ano aduru biara nni h�. Nan-so, Yehowa nni nnipa sint� ahorow no bi. (Numeri 23:19)Onyankop�n a obu at�ntrenee no ama y�n �kwan a y�b�faso afi y�n amanehunu mu. W�fr� no agyede.

2 Agyede no ne aky�de a �sen biara a Yehowa de ama ade-samma. �b�ma w�atumi agye y�n afi b�ne ne owu mu.(Efesofo 1:7) �ne ade a yegyina so nya daa nkwa ho anida-so, s

´� �y� �soro anaa paradise w� asase so. (Luka 23:43; Yo-

hane 3:16; 1 Petro 1:4) Nanso, d�n ne agyede? �kwan b�nso na �kyer�kyer� y�n Yehowa at�ntrenee a �ky�n so no hoade?

Nea �y�e a Agyede Ho Behiae3 Adam b�ne nti na agyede no ho behiae. Agyapade a

Adam nam Onyankop�n so aso�den a �y�e so de gyawn’asefo ne �yare, awer�how, �yaw, ne owu. (Genesis 2:17;Romafo 8:20) N

´a Onyankop�n ntumi mfi nkate mu nsa-

kra owu afobu no k�k�. N´a saa a �b�y� no b�kyer� s� obu

n’ani gu n’ankasa mmara so: “B�ne so akatua ne owu.”(Romafo 6:23) Na s� Yehowa s�ee n’ankasa at�ntreneeho gyinap�n a, anka basabasay� ne amum�y� b�k� so w�amansan yi mu!

1, 2. �kwan b�n so na Bible kyer�kyer� tebea a adesamma wom nomu, na d�n ne �kwan koro p� a y�b�fa so afi mu?3. (a) D�n nti na agyede no b�y�� ade a �ho hia? (b) D�n nti na naOnyankop�n ntumi nyi owu afobu mfi Adam asefo so k�k�?

T I 1 4

Yehowa ‘Ay� Agyede HoNhyehy�e Ama Nnipa Pii’

Page 141: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

4 S�nea yehui w� Ti 12 no, atuatew a �k�� so w� Eden nomaa ns�mp�w ak�se s�ree. Satan guu Onyankop�n din pano ho f

˜ı. �nam saay� so b�� Yehowa sobo s� �y� �torofo ne

katabaakofo a ne tirimy� den a �de ahofadi kame n’ab�de.(Genesis 3:1-5) Satan nam s�e a �te s� nea �s�ee Onyanko-p�n atirimp�w a �ne s� �de nnipa treneefo b�hy� asase soma no so nso kyer�e s� Onyankop�n adi nkogu. (Genesis1:28; Yesaia 55:10, 11) S� Yehowa ammua saa mpoatwa yia, anka n’ab�de a wonim nyansa no mu pii betumi ahwe-re ahotoso a w�w� w� ne nniso mu no pii.

5 Satan twirii Yehowa asomfo anokwafo nso, b�� w�nsobo s� p�s�menkominya adwene na w�de som Onyanko-p�n, na s� w�k� ahokyere mu a, w�n mu biara renk� sonsom No. (Hiob 1:9-11) Na saa ns�mp�w yi ho hia koraasen ahokyere a nnipa wom no. Yehowa tee nka s� �fata s�obua Satan sobo a �y� ntwiri no. Nanso, na �kwan b�n sona Onyankop�n betumi afa asiesie ns�mp�w yi na wagyeadesamma nso?

Agyede—Ne Ns�so6 N

´a mm�borohunu a �so bi nni na �te� yiye w� �kwan

a Yehowa b�fa so adi ho dwuma no mu—nea na nnipabiara ntumi nnya ho adwene da. Nanso, na �y� tiawa ko-raa. W�ka ho as�m akwan pii so s� ogye, mpata, adet�, nempatade. (Dwom 49:8; Daniel 9:24; Galatifo 3:13; Kolose-fo 1:20; Hebrifo 2:17) Nanso, ebia nea �kyer�kyer� as�m nomu sen biara ne nea Yesu ankasa de dii dwuma no. �kaes�: “Onipa ba no amma s� w�nsom no, na �b�somee, na�de ne kra ay� agyede [Hela, ly�tron] ama nnipa pii.”—Ma-teo 20:28.

4, 5. (a) �kwan b�n so na Satan twirii Onyankop�n, na d�n nti nana �s� s� Yehowa bua saa mpoatwa no? (b) Sobo b�n na Satan b�� Ye-howa asomfo anokwafo?6. Ns�m a w�de di dwuma w� Bible mu de kyer�kyer� �kwan aOnyankop�n nam so gyee adesamma mu no bi ne d�n?

139YEHOWA ‘AY� AGYEDE HO NHYEHY�E AMA NNIPA PII’

Page 142: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 143: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

7 D�n ne agyede? Hela as�mfua a w�de dii dwuma w� hano fi adey� as�m bi a �kyer� “s� wobegyae obi, wobeyi obi”mu. W�de as�m yi dii dwuma de kyer�kyer�� sika a wo-tua de gye nkur�fo a w�afa w�n nnommum w� �ko muno mu. �nde, na yebetumi akyer�kyer� agyede mu s� bi-ribi a wotua de gye biribi. W� Hebri Kyer�wns�m no muno, as�mfua a egyina h� ma “agyede” (ko�pher) no fi adey�as�m a �kyer� “kata so” mu. S� nhw�so no, Onyankop�nka kyer�� Noa s� �mfa mann� ‘ntetare’ (�te s� “kata” noara) adaka no mu ne �ho na ensisiw ntokuru no. (Genesis6:14) Eyi boa y�n ma yehu s� s

´� w�b�ma agyede no kyer�

nso s� w�b�kata b�ne so.—Dwom 65:3.8 S�nea �fata no, Theological Dictionary of the New Tes-

tament ka s� as�mfua yi (ko�pher) “kyer� ns�so bere nyi-naa,” anaa biribi a �ne biribi hyia. Enti, na apam adaka nommuaso y�bea ne adaka no ankasa di ns�. Saa ara na nea�b�y� na w�agye obi afi b�ne mu, anaa w�akata ne b�ne sono, na �s� s� wotua biribi a �ne no di ns� koraa, anaa �ka-ta ades�e a b�ne no de bae no so koraa. Enti Onyankop�nMmara a �de maa Israel no kae s�: “�kra nsi �kra anan-mu, aniwa nsi aniwa ananmu, �se nsi �se ananmu, nsa nsinsa ananmu, �nan nsi �nan ananmu.”—Deuteronomium19:21.

9 Efi Habel bere so reba no, gyidifo a w�traa ase no demmoa b�� af�re maa Onyankop�n. W�nam saa a w�y�eno so daa no adi s� wonim b�ne ne hia a wohia ogye, naw�kyer�� Onyankop�n b�hy� a �fa ogye a �nam ‘n’aseni’so b�ba ho no mu gyidi. (Genesis 3:15; 4:1-4; Leviticus 17:11; Hebrifo 11:4) Yehowa ani s�� af�re a �tete saa no, na

7, 8. (a) W� Kyer�wns�m no mu no, d�n na as�m “agyede” kyer�?(b) �kwan b�n so na ns�so fa agyede ho?9. D�n nti na gyidifo no de mmoa b�� af�re, na �kwan b�n so na Ye-howa buu af�re a �tete saa no?

‘Agyede a �fata ma nnipa nyinaa’

141YEHOWA ‘AY� AGYEDE HO NHYEHY�E AMA NNIPA PII’

Page 144: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�maa saa asomfo yi nyaa n’anim dom. Nanso, na mmoaaf�re ahorow yi y� s�nkyer�nne k�k�. Na mmoa ntuminkata nnipa b�ne so ankasa, efis� w�mm�n nnipa baabia-ra. (Dwom 8:4-8) Enti, Bible ka s�: “Anantwinini ne mpapomogya ntumi nyi b�ne.” (Hebrifo 10:1-4) Na af�re a �tetesaa no y� agyede af�re ankasa a na �reb�ba no ho mfoninianaa s�nkyer�nne k�k�.

‘Agyede a �fata’10 �somafo Paulo kae s�: “W�n nyinaa wu Adam mu.”

(1 Korintofo 15:22) Enti na �s� s� agyede no fa obi a �y� p�te s� Adam—onipa a �y� p�—wu ho. (Romafo 5:14) Ab�defoforo biara nni h� a na obetumi ama at�ntrenee nseniano akari p�. Onipa a �y� p�, obi a onni Adam wu afobu ase—obi a �y� Adam s�so p�p��p�—na na obetumi de ‘agyedea �fata’ no ama. (1 Timoteo 2:6) Na enhia s� w�de nnipa�pepem pii a w�n dodow nni ano b� af�re na ama ay� af�-re a �fata ma Adam aseni biara. �somafo Paulo kyer�kyer��mu s�: ‘�nam onipa biako, Adam, so na b�ne baa wiase.’(Romafo 5:12) Na “s�nea �nam onipa so na owu bae no,”saa ara na Onyankop�n “nam onipa so” de nkwagye br��adesamma. (1 Korintofo 15:21) �kwan b�n so?

11 Yehowa y�� nhyehy�e maa onipa a �y� p� fii ne p� mude ne nkwa b�� af�re. S�nea Romafo 6:23 kyer� no, “b�neso akatua ne owu.” Bere a ogyefo no de ne nkwa reb� af�-re no na ‘�b�ka owu ahw� ama onipa biara nipa.’ �kwanfoforo so no, na obetua Adam b�ne no ho ka. (Hebrifo 2:9;2 Korintofo 5:21; 1 Petro 2:24) Na mmara ho ns�m a emuy� den w� eyi mu. S� woyi Adam aso�den ho wu afobu no

10. (a) Hena na na �s� s� ogyefo no ne no kari p�, na d�n ntia?(b) D�n nti na na ehia s� w�de onipa biako p� na �b� af�re?

11. (a) �kwan b�n so na na ogyefo no ‘b�ka owu ahw� ama onipabiara nipa’? (b) D�n nti na na Adam ne Hawa ntumi nnya agyede noso mfaso? (Hw� ase h� as�m no.)

B�N YEHOWA142

Page 145: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

fi n’asefo so a, na agyede no beyi b�ne tumi a �s�e ade noafi h� koraa.�—Romafo 5:16.

12 Mfatoho bi ni: Fa no s� wote kurow bi a emufo dodowno ara y� adwuma w� adwinnan k�se bi mu mu. Wotuamo ka yiye w� adwuma no mu, na mo ho t� mo w� ase-tra mu. �k� so saa kosi da a adwumakuw no to adwinnanno mu. D�n ntia? Adwinnan no sohw�fo dii sika ma adwu-makuw no b�� ka buruburoo. Mpofirim ara wo ne w’afi-pamfo nni adwuma y� ma enti, muntumi ntua mo hoaka. Onipa biako no sikadi nti, mo aware mu ahokafo, momma, ne w�n a mode w�n aka hu amane. So ano aduru biw� h�? Yiw! �defo yamyefo bi de ne ho gye as�m no mu.Ohu mfaso a �w� adwumakuw no so. �te nka nso ma emuadwumay�fo pii no ne w�n mmusua. Enti �y� nhyehy�e s�obetua adwumakuw no ka no, na wasan abue adwinnanno. �ka biako a otua no de ahot� br� adwumay�fo pii, w�nmmusua ne w�n a w�de w�n aka no. Saa ara na Adam ka awotuae no de mfaso br�� nnipa �pepem pii a w�n dodownni ano.

Hena na �de Agyede no Ma?13 Yehowa nkutoo na na obetumi de ‘oguammaa a oyi

wiase b�ne k� no’ ama. (Yohane 1:29) Nanso, �ny� �b�-fo biara k�k� na Onyankop�n somaa no s� ommegye

� Na Adam ne Hawa ntumi nnya agyede no so mfaso. �defa obi a�hy� da di awu ho no, Mose Mmara no de nnyinasos�m yi mae s�:“Munnnye owudifo a odi f� s� wakum onipa bi no h� biribi mmfannnye no nkwa.” (Numeri 35:31) �da adi s�, na �fata s� Adam neHawa wu, efis� wofi w�n p� mu na w�hy�� da y�� Onyankop�n soaso�den. W�nam saay� so hweree daa nkwa ho anidaso a na w�w� no.

12. Kyer�kyer� s�nea �ka biako a wotua so betumi aba nnipa pii mfa-so no mu.13, 14. (a) �kwan b�n so na Yehowa de agyede no maa adesamma?(b) Hena na wotuaa agyede no maa no, na d�n nti na na �ho hia s�wotua biribi a �te saa?

143YEHOWA ‘AY� AGYEDE HO NHYEHY�E AMA NNIPA PII’

Page 146: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

adesamma. Mmom no, �somaa Nea obetumi de mmuae aetwa as�m no so koraa ama Satan w� sobo a wab� Yeho-wa asomfo no ho no. Yiw, Yehowa somaa ne Ba a �woono koro, ‘nea �y� n’ad�de’ no ma �b�b�� af�re a �sen bia-ra. (Mmebus�m 8:30) Onyankop�n Ba no fii ne p� mu ‘yii’ne soro nipasu “guu h�.” (Filipifo 2:7) Anwonwakwan sono, Yehowa yii N’abakan a �w� soro no nkwa ne ne nipasub�hy�� Yudani baabun bi a ne din de Maria awotwaa mu.(Luka 1:27, 35) S

´� onipa no, naw�b�fr� no Yesu. Nanso, w�

mmara kwan so no, na wobetumi afr� no Adam a �to soabien, efis� na �y� Adam s�so p�p��p�. (1 Korintofo 15:45,47) Enti na Yesu betumi de ne ho ama s� agyede af�re amaadesamma ab�nefo.

14 Hena na na wobetua saa agyede no ama no? Dwom49:7 ka no pefee s�, wotuaa agyede no ‘maa Onyankop�n.’Na so �ny� Yehowa na �y�� agyede no ho nhyehy�e? �y��no, nanso eyi mma agyede no ny� adey� a ntease nnimanaa mfaso nni so—te s� obi yi sika fi ne kotoku biako mude hy� foforo mu. �s� s� yehu s� agyede no ny� honam famade a w�de di nsesa na mmom mmara kwan so adey�. Ye-howa nam agyede a otuae a �maa �no ankasa huu amanepii no so sii di a odi n’ankasa at�ntrenee a �y� p� so pintinnno so dua.—Genesis 22:7, 8, 11-13; Hebrifo 11:17; Yakobo1:17.

15 W� afe 33 Y.B. mu no, Yesu Kristo fii ne p� mu pe-nee ayayade a w�de y�� no a ekowiee agyede no tua no so.�ma w�kyeree no b�� no atoro sobo, buu no f�, na w�b��no fam dua ho kum no. So na �ho hia s� Yesu hu amanepii saa? Yiw, efis� na �s� s� wosiesie Onyankop�n asomfomudi mu kura ho �s�mp�w no. S�nea �fata no, Onyanko-p�n amma Herode ankum akokoaa Yesu. (Mateo 2:13-18)Nanso, bere a Yesu y�� �panyin no, otumi gyinaa Satanntua a emu y� den ano a na �te nea �rek� so no nyinaa

15. D�n nti na na �ho hia s� Yesu hu amane na owu?

B�N YEHOWA144

Page 147: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ase.� Yesu nam k� a �k�� so y�� obi a “ne ho tew, onnib�ne, ne ho nni nkekae” �mfa ho ayayade a �y� hu a w�dey�� no no so daa no adi ma �y�� nwonwa koraa s� Yeho-wa w� asomfo a w�k� so di nokware w� s�hw� mu. (Hebri-fo 7:26) �nde, �ny� nwonwa s� aka kakra ma Yesu awu no,�te��m nkonimdi so s�: “W�awie!”—Yohane 19:30.

Ne Nkwagye Adwuma no a Owiei16 Nanso, na Yesu nnya nwiee ne nkwagye adwuma no.

W� Yesu wu akyi nnansa no, Yehowa nyanee no fii awu-fo mu. (Asomafo no Nnwuma 3:15; 10:40) �ny� YehowaBa no som adwuma a �y�� no nokwaredi mu no ho aka-tua nko na Yehowa nam adey� a �ho hia yi so de mae, nammom �ma onyaa hokwan wiee ne nkwagye adwuma nos� Onyankop�n S�fo Panyin nso. (Romafo 1:4; 1 Korintofo15:3-8) �somafo Paulo kyer�kyer�� mu s�: ‘Kristo a �bae s�s�fo panyin no nnam mpapo ne anantwi mma mogya so,na mmom n’ankasa ne mogya so na �nam k�� kronkronmu pr�ko konyaa daa ogye. Na Kristo anhy�n kronkronbeaa w�de nsa y�e a �y� kronkronbea ankasa no ho s�nkyer�-nne no mu, na mmom �hy�n �soro ankasa s� afei okoyi neho adi Onyankop�n anim ama y�n.’—Hebrifo 9:11, 12, 24.

17 N´a Kristo ntumi mfa ne mogya ankasa nk� soro. (1 Ko-

rintofo 15:50) Mmom no, �de nea mogya no y�� ho s�n-kyer�nne no na �k�e: ne desani nkwa a �y� p� a �de b��

� Nea �b�y� na Yesu asesa Adam b�ne no, na �s� s� owu s� �barimaa �y� p�, na �ny� s� abofra a �y� p�. Kae s�, na Adam b�ne no y� boa-pay�, �y�e a na onim aniberes�m a �w� adey� no mu ne nea ebefi muaba no nyinaa. Enti nea �b�y� na Yesu ab�y� “Adam a odi akyiri” nawakata b�ne so no, na �s� s� ofi ahokokwaw mu paw s� �b�k� so aku-ra ne mudi mu ama Yehowa. (1 Korintofo 15:45, 47) Enti nokware aYesu dii w� asetram no nyinaa—a n’af�reb� wu ka ho—dii dwuma s�‘trenee biako.’—Romafo 5:18, 19.

16, 17. (a) �kwan b�n so na Yesu k�� so y�� ne nkwagye adwumano? (b) D�n nti na na �ho hia s� Yesu ‘koyi ne ho adi Onyankop�nanim ma y�n’?

145YEHOWA ‘AY� AGYEDE HO NHYEHY�E AMA NNIPA PII’

Page 148: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

af�re mmara kwan so no bo a �som no. Afei, �de saa nkwano bo a �som no k�� Onyankop�n anim s� ade a �de regyeadesamma ab�nefo. So Yehowa gyee saa af�reb� no toom?Yiw, na eyi b�daa adi w� Pentekoste afe 33 Y.B., bere a wo-hwiee honhom kronkron guu asuafo b�y� 120 so w� Yeru-salem no. (Asomafo no Nnwuma 2:1-4) �wom s� na �no y�anigye de, nanso afei na na agyede no so mfaso a �y� ani-gye no afi ase reda adi.

Agyede no So Mfaso Horow18 W� Paulo krataa a �de k�maa Kolosefo no mu no, �kye-

r�kyer�� mu s� �s�� Onyankop�n ani s� �b�fa Kristo so apa-ta �no ne nne�ma nyinaa ntam, s� �nam Yesu mogya awohwie gui w� as�ndua no so so b�ma asomdwoe aba �new�n ntam. Paulo kyer�kyer�� mu nso s� saa mpata yi fa kuwabien a �sono emu biara ho, “nea �w� �soro” ne “nea �w�asase so.” (Kolosefo 1:19, 20; Efesofo 1:10) Kristofo 144,000aw�amaw�n anidaso s� w�b�som s� as�fow� soro, naw�neKristo Yesu adi asase so s� ahemfo no na w�w� saa kuw aedi kan no mu. (Adiyis�m 5:9, 10; 7:4; 14:1-3) W�nam w�nso de agyede no so mfaso bedi adesamma aso�mmer�fo hodwuma nkakrankakra w� mfirihyia apem no mu.—1 Korin-tofo 15:24-26; Adiyis�m 20:6; 21:3, 4.

19 “Nea �w� asase so” no ne w�n a w�hw� kwan s� wo-benya asetra a �y� p� w� Paradise w� asase so no. Adiyi-s�m 7:9-17 ka w�n ho as�m s� “nnipakuw k�se” a wobe-nya w�n ti adidi mu w� “ahohia k�se” a �reba no muno. Nanso, �ns� s� w�tw�n kosi saa bere no ansa na w�a-nya agyede no so mfaso horow. “W�ahohoro w�n ntadeama ahoa oguammaa no mogya no mu” dedaw. Esianes� w�w� agyede no mu gyidi nti, w�renya saa �d� nsiesiei

18, 19. (a) Nnipakuw abien b�n na wonyaa mpata a �nam Kristomogya so bae no so mfaso? (b) “Nnipakuw k�se” no fam no, agyedeno so mfaso a w�renya no mprempren ne nea wobenya daakye no bine d�n?

B�N YEHOWA146

Page 149: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no mu mfaso w� honhom fam mprempren mpo. W�abuw�n treneefo s� Onyankop�n nnamfo! (Yakobo 2:23) Esia-ne Yesu af�reb� no nti, wotumi de ‘nnam k� �dom ahen-gua no anim.’ (Hebrifo 4:14-16) S� w�y� b�ne a, wonya fa-firi ankasa. (Efesofo 1:7) �mfa ho s� w�ny� p� no, w�w�ahonim pa. (Hebrifo 9:9; 10:22; 1 Petro 3:21) Enti pata aw�apata w�ne Onyankop�n ntam no ny� biribi a w�rehw�kwan, na mmom �y� ade a �w� h� mprempren! (2 Korin-tofo 5:19, 20) W� Mfirihyia apem no mu no, w�de nka-krankakra “b�fa w�n ho adi afi �som a �som por�wee nomu,” na awiei koraa no, ‘w�b�k� Onyankop�n mma anu-onyam adehyedi mu.’—Romafo 8:21.

20 “Aseda mfa y�n Awurade Yesu Kristo so nka Onyanko-p�n” w� agyede no ho! (Romafo 7:25) Agyede no y� nnyi-nasos�m a asete ny� den, nanso �y� ade a emu d� ma �y�y�n nwonwa. (Romafo 11:33) Na s� y�de anis� susuw agye-de no ho a, �ka y�n koma, na �twe y�n b�n at�ntreneeNyankop�n no k�se. Te s� odwontofo no, y�w� biribiara ayebegyina so ayi Yehowa ay� s� ‘�d� as�ntrenee ne at�ntre-nee.’—Dwom 33:5.

20. �kwan b�n so na agyede no a y�asusuw ho no aka wo ankasa?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Numeri 3:39-51 D�n nti na �ho hia s� agyede no y� nea w�hwe-ree no ns�so p�p��p�?

Dwom 49:7, 8 D�n nti na y�de Onyankop�n ka w� agyede no a�de ama y�n no ho?

Yesaia 43:25 �kwan b�n so na kyer�ws�m yi boa y�n ma yehu s��ny� nnipa nkwagye ne ade titiriw a enti Yehowa de agyede nomae?

1 Korintofo 6:20 Nk�nt�nso b�n na �s� s� agyede no nya w� y�nnney�e ne asetra kwan so?

147YEHOWA ‘AY� AGYEDE HO NHYEHY�E AMA NNIPA PII’

Page 150: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

N´A Yesu bo afuw yiye—na na ntease wom ankasa. Ebia �b�-

y� wo den s� wubesusuw ne ho w� saa kwan no so, efis� na�y� onipa a odwo. (Mateo 21:5) Nokwarem no, odii ne hoso p�p��p�, efis� na n’abufuw no y� trenee de.� Nanso, d�nna na ahy� �barima a �p� asomdwoe yi abufuw saa? Nsisiankasa.

2 N´a Yesu ani s� as�refie a �w� Yerusalem no. Wiase nyi-

naa no, na �no nkutoo ne ofie kronkron a w�ahyira so amane soro Agya no som. N

´a Yudafo a w�w� akyirikyiri nsa-

se so no twa kwantenten b�som w� h�. Amanaman mufoa wosuro Onyankop�n mpo baa as�refie h�, k�� abangua ana w�ayi asi h� ama w�n no so. Nanso, w� Yesu som adwu-manomfiase no, �k�� as�refieh� kohuubiribi a �hawadwe-ne. Hw�, n

´a as�refie h� sen gua so! N

´a aguadifo ne sikasesa-

fo ahy� h� ma. Nanso, nt�nkyea b�n na na �w� h�? W� saannipa yi ani so no, na wobu Onyankop�n as�refie h� s� baa-bi a wodidi nkur�fo ho—anaa w�b� w�n apoo mpo. �kwanb�n so na na �te saa?—Yohane 2:14.

3 N´a nyamesom akannifo no ahy� s� dwet� sika p�tee bi

nkutoo na wobetumi de atua as�refie tow no. N´a �s� s� ah�-

ho no sesa w�n sika na wonya saa dwet� sika no bi. Enti si-kasesafo no de w�n apon kosisii as�refie no mu p��, na nawogye sika biara aw�sesa ho biribi. Na mfaso nso w� mmoa

� Bere a Yesu daa abufuw adi trenee so no, na �te s� Yehowa a ab�-nefos�m nyinaa ho “abufuw ay� no ma” no. (Nahum 1:2) S� nhw�sono, bere a Yehowa ka kyer�� ne nkur�fo aso�denfo no s� w�ay� ne fie“adwowtwafo tu” wiei no, �ka kyer�� w�n s�: “Wobehwie m’abufuwne m’abo�hyew agu �ha yi.”—Yeremia 7:11, 20.

1, 2. Bere b�n na Yesu bo fuwii no, na d�n ntia?3, 4. Adifudep� so a w�nam sisii nkur�fo b�n na �k�� so w� Yehowafie, na d�n na Yesu y�e de siesiee as�m no?

T I 1 5

Yesu ‘De At�ntrenee Asi Asase So’

Page 151: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

a na w�t�n w�n no so paa. N´a ah�ho a w�p� s� w�b� af�re

no betumi at� nne�ma a w�de b� af�re no bi afi oguadinibiara h� w� kurow no mu, nanso na as�refie h� mpanyim-fo b�ka s� n’af�reb�de no mfata. Nanso, na wogye af�reb�-de a w�t� w� as�refie h� no �kwan biara so. Esiane s� nkur�-fo no nsa hy� aguadifo no anomnti, �t� mmere bi a naw�dew�n nne�ma no gye abo�den.� N

´a eyi sen aguadi b�ne. N

´a

�y� dwowtwa!4 N

´a Yesu ntumimmu n’ani ngu nsisi a �te saa so.Na eyi y�

n’ankasaAgyafie!�dehamay��mpire, na �pamoo anantwine nguan no fii as�refie h�. Afei �k�� sikasesafo no so kaaw�n apon butubutuwii. Y� sika no a etu petee fam w� abons�wee no so no ho mfonini w� w’adwenem hw�! �ka kye-r�� w�n a w�t�n mmor�noma no denneennen s�: “Momfaeyinom mfi ha!” (Yohane 2:15, 16) �te s� nea obiara annyaakokoduru ans�re antia �barima kokodurufo yi.

‘�ba no Te s� Agya no Ara’5 Nokwarem no, aguadifo no san bae. B�y� mfirihyia abi�-

sa akyi no, Yesu dii nsisi koro no ara ho dwuma, na saa bereyi de, �faa Yehowa ankasa ns�m de kasa tiaa w�n a na w�a-y� Ne fie “adwowtwafo tu” no. (Mateo 21:13; Yeremia 7:11)Yiw, bere a Yesu hui s� w�nam adifudep� so resisi nkur�-fo, na w�regu Onyankop�n as�refie no ho f

˜ı no, �tee nka s�

N’agya ara p�. Na �ny�nwonwa! N´a Yesu soro Agya de mfiri-

hyia �pepempii ayennimano na akyer�kyer�no.Ne saa nti,

� S�nea Mishnah kyer� no, mfe bi akyi no, w�s�re tiaa mmor�no-ma a na w�t�n no abo�den w� as�refie h� no. W�tew �bo no so b�y��ha mu nkyem 99 nt�m ara! Henanom na wonyaa mfaso k�se w�aguadi a na sika wom yi mu? Abak�s�m akyer�wfo bi kyer� s� na as�-refie h� gua no y� �s�fo Panyin Hana fiefo dea, na �maa as�fo abusuano nyaa w�n ho.—Yohane 18:13.

5-7. (a) �kwan b�n so na asetra a Yesu nyae ansa na �reb�y� �desa-ni no nyaa at�ntrenee ho adwene a �w� no so nk�nt�nso, na d�n nay�nam ne nhw�so no so betumi asua? (b) �kwan b�n so na Kristoako atia nt�nkyea a �fa Yehowa tumidi ne ne din ho no?

149YESU ‘DE AT�NTRENEE ASI ASASE SO’

Page 152: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 153: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

na �w� at�ntrenee ho adwene a Yehowa w� no bi. �b�y��as�m a w�ka no s� “�ba no te s� agya no ara” no ho nhw�-so ankasa. Enti s� y�p� s� yehu s�nea Yehowa su a �ne at�n-trenee no te ankasa a, �kwan a eye sen biara a yebetumi afaso ay� saa ne s� yebesusuw Yesu Kristo nhw�so no ho.—Yo-hane 14:9, 10.

6 N´a �ba aw�woo no koro now� h� bere a Satan fr�� Yeho-

waNyankop�n �torofow� �kwan a �mfata so, na �maa as�mbaa te� a Yehowa nniso te� ho no. Ntwiri b�n ara ni! �ba notee mpoa a Satan twaa no akyiri yi s� obiara nni h� a obe-fi ayamye ne �d� mu asom Yehowa no nso. Akyinnye bia-ra nni ho s� atoro sobo yi maa �ba no dii yaw w� ne komaa �te� no mu. Hw� s�nea �b�y� s� n’ani gyei bere a ohui s�obedi dwuma titiriw de asiesie nne�ma no! (2 Korintofo 1:20) �kwan b�n so na na �b�y� saa?

7 S�nea yesuae w� Ti 14 no, Yesu Kristo de sobo a Satan b��Yehowa ab�de w� w�n mudi mu kura ho no ho mmuae aetwa to na edi m

˜u koraa mae. Yesu nam saay� so too fapem

maa Yehowa tumidi ho a w�b�san ne Ne din ho a w�b�tewkoraa. S

´� Yehowa Adwumay�fo Panyin no, Yesu de Onyan-

kop�n at�ntrenee besi h� w� amansan nyinaa mu. (Asoma-fo no Nnwuma 5:31) N’asase so asetra daa Onyankop�nat�ntrenee adi. Yehowa kaa ne ho as�m s�: “Mede me hon-hom megu no so, na waka [at�ntrenee, NW ] akyer� aman-aman.” (Mateo 12:18) �kwan b�n so na Yesu maa saa ns�mno baa mu?

Yesu Ma ‘Nea At�ntrenee Kyer�’ Mu Da H�8 Yesu ani gyee Yehowa Mmara ho na �de b�� ne bra.

8-10. (a) �kwan b�n so na Yudafo nyamesom akannifo no atetes�mhy�� animtiaa a wobuu w�n a w�ny� Yudafo ne mmea no ho nku-ran? (b) �kwan b�n so na mmara a w�de ano ka no maa Yehowa Ho-meda mmara no b�y�� adesoa?

“Momfa eyinom mfi ha!”

151YESU ‘DE AT�NTRENEE ASI ASASE SO’

Page 154: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Nanso, ne bere so nyamesom akannifo no kyinkyim saaMmara no de dii dwuma �kwamm�ne so. Yesu ka kyer��w�n s�: ‘Munnue, mo kyer�wfo ne Farisifo, nyaatwomfo!Mugyaw mmara mu nea �som bo no: at�ntrenee ne mm�-borohunu ne gyidi.’ (Mateo 23:23) �da adi pefee s�, Onyan-kop�n Mmara akyer�kyer�fo no amma ‘nea at�ntrenee kye-r�’ no mu anna h�. Mmom no, na w�rekata Onyankop�nat�ntrenee so. �kwan b�n so? Susuw nhw�so kakra bi hohw�.

9 Yehowa ka kyer�� ne nkur�fo s� w�ntwe w�n ho mfiaman a w�som abosom a atwa w�n ho ahyia no ho. (1 Ahe-ne 11:1, 2) Nanso, nyamesom akannifo bi a w�y� ka-tee hy�� nkur�fo no nkuran s� wommu w�n a w�ny� Yuda-fo no nyinaa animtiaa. Mmara yi w� Mishnah no mpo mu:“�ns� s� yegyaw y�n nantwi w� amanaman mufo ah�ho-dan mu, efis� yesusuw s� w�ne mmoa da.” N

´a adwemm�-

ne a �te saa a w�w� w� w�n a w�ny� Yudafo nyinaa ho nonte�, na na �ne Mose Mmara no nhyia koraa. (Leviticus 19:34) Mmara a nnipa ahyehy� foforo nso buu mmea anim-tiaa. Mmara a w�de ano ka kyer� no kae s�, �ns� s� �beanantew di ne kunu nky�nmu na mmom �s� s� odi n’akyi.W�b�� �barima k�k� s� �ns� s� �ne �bea kasa w� baguam,n’ankasa yere mpo. Te s� nkoa no, na w�mma mmea nniadanse w� as�nnibea. N

´a mpae bi mpo w� h� a mmarima

b� a na w�da Onyankop�n ase w� mu s� w�ny� mmea.10 Nyamesom akannifo no de mmara ne ahy�de ahorow a

nnipa ahyehy� pii kataa Onyankop�n Mmara so. S� nhw�-so no, Homeda mmara no baraa adwuma a w�b�y� no Ho-meda, na eyii saa da no sii h� maa �som, honhom famhome, ne ahomegye. Nanso, Farisifo no maa saa mmara noy�� adesoa. W�n ankasa fa too w�n ho so kyer�� ade p�teea �y� “adwuma.” W�kyer�� nne�ma horow 39 a w�fr�� noadwuma, a na ebi ne otwa anaa ahay�. Saa nkyeky�myi maans�mmisa pii s�ree. S� obi kum somm�re Homeda a, so na�rey� ha? S� obi posaw awi ne nsa ma na �we bere a �nam

B�N YEHOWA152

Page 155: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ne kwan a, so na �rey� otwa adwuma? S� �sa obi yare a, sona �rey� adwuma?W�de ahy�de ahorowa �y� hwanyannna�y� katee na �kyer�kyer�� ns�mmisa a �tete saa no mu.

11 W� tebea a �te saa mu no, �kwan b�n so na na Yesu b�faaboa nkur�fo ma w�ate nea at�ntrenee kyer� no ase? W� nenkyer�kyer� ne n’asetra nyinaa mu no, �ne saa nyamesomakannifo no dii ns�m akokoduru so. Nea edi kan no, susuwne nkyer�kyer� no bi ho hw�. �kasa tiaa w�n mmara aho-row a nnipa ahyehy� no s�: “Mode mo atetes�m a mokyer�no s�e Onyankop�n as�m no.”—Marko 7:13.

12 Yesu kyer�kyer�� mu denneennen s� Farisifo no adimfomso w� Homeda mmara no ho—kyer� s�, na w�nte neasaa mmara no kyer� ase ankasa. �kyer�kyer�� mu s�, Mesiano y� “home da wura” ma enti �w� hokwan s� �sa nkur�-fo yare Homeda. (Mateo 12:8) Bere a �resi as�m no so duano, �saa yare anwonwakwan so Homeda w� baguam. (Luka6:7-10) N

´a saa ayaresa no y� nea �b�y� w� wiase nyinaa w�

ne Mfirihyia Apem Nniso mu no ho nhw�so k�k�. MfirihyiaApem no ankasa na �b�y� Homeda k�se no, bere a awiei ko-raa no, adesamma anokwafo nyinaa b�home afi mfirihyia�haha pii a w�de abr� w� b�ne ne owu nsam mu no.

13 Yesu maa nea at�ntrenee kyer� mu daa h� pefee nso efi-s� mmara foforo, “Kristo mmara,” no bae w� bere a owieen’asase so som adwuma no. (Galatifo 6:2) Esiane s� na �ntes� mmara a edi kan, Mose Mmara no nti, nnyinasos�m ti-tiriw na �w� mmara foforo yi mu, na �ny� ahy�de ahorowa w�akyer�w. Nanso, na ahy�de ahorow bi a �y� tee wom.Yesu fr�� eyinom mu biako “ahy�de foforo.” Yesu ka kyer��n’akyidifo s� w�nnod� w�n ho s�nea �d�� w�n no. (Yohane13:34, 35) Yiw, na �s� s� ahofama a efi �d� mu hy� w�n aw�de “Kristo mmara” tra ase no nyinaa agyirae.

11, 12. �kwan b�n so na Yesu daa no adi s� �ne Farisifo no ny� adwe-ne w� atetes�m a �ne Kyer�wns�m nhyia no ho?13. Mmara b�n na �nam adwuma a Kristo b�y�� asase so no so bae,na �kwan b�n so na na �y� soronko w� nea na edi kan no ho?

153YESU ‘DE AT�NTRENEE ASI ASASE SO’

Page 156: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

At�ntrenee Ho Nhw�so14 Yesu y�� pii sen �d� a �b�kyer�kyer�e. �de “Kristo mma-

ra” no b�� ne bra. N´a �da adi w� n’asetram. Susuw akwan

abi�sa a Yesu nhw�so maa nea at�ntrenee kyer� daa adi pe-fee no ho hw�.

15 Nea edi kan no, Yesu b�� mm�den s� �remmu at�nkyeabiara. Ebia woahu s� nea �ma wobu nt�nkyea pii ne bere annipa a w�ny� p� y� ahantan na w�y� ade tra baabi a �fa-ta s� w�y� ade kodu no. Yesu any� saa. Bere bi, �barima bik�� Yesu nky�n k�kaa s�: “Kyer�kyer�fo, kasa kyer� me nuana �ne me nky� awunnyade.” Yesu buaa no d�n? “Onipa,hena na �de me sii mo so sennifo anaa �deky�fo?” (Luka 12:13,14) So �ny� nwonwa? N

´a Yesu nimde�, ne nhumu, ne ne

tumi a Onyankop�n de maa no no sen onipa biara de w�asase so; nanso, wamfa ne ho annye as�m yi mu, efis� naw�mmaa no tumi s� �ny� saa. Yesu abr� ne ho ase w� saakwan yi so bere nyinaa, w� mfirihyia mpempem pii a �detraa ase ansa na �reb�y� �desani no mu mpo. (Yuda 9) �kaYesu ho ns�m pii s� ofi ahobr�ase mu de ne ho too Yehowaso s� �no na �nkyer� nea �te�.

16 Nea �to so abien no, Yesu daa at�ntrenee adi w� s�-nea �kaa Onyankop�n Ahenni ho as�mpa no mu. Wany�nyiyim. Mmom no, ofii komam b�� mm�den s� �b�k� nni-pa ahorow nyinaa nky�n, s

´� w�y� adefo anaa ahiafo. Nea

�ne no b� abira no, Farisifo no b�� ahiafo mpapahwekwano gui buu w�n animtiaa fr�� w�n �am-ha·�a�rets, anaa “famnnipa.” Yesu de akokoduru te�� nt�nkyea a �te saa no. �namas�mpa no a �kyer�kyer�� nkur�fo—anaa, bere a �ne nku-r�fo didii, maa w�n aduan, anaa onyan w�n fii awufo mu

14, 15. �kwan b�n so na Yesu daa no adi s� onim baabi a n’ankasatumi kodu, na d�n nti na eyi ma yenya awer�kyekye?16, 17. (a) �kwan b�n so na Yesu daa at�ntrenee adi w� Onyanko-p�n Ahenni ho as�mpaka no mu? (b) �kwan b�n so na Yesu daa noadi s� mm�borohunu w� at�ntrenee ho adwene a �w� no mu?

B�N YEHOWA154

Page 157: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

mpo—no so kuraa Onyankop�n a �p� s� ‘nnipa ahorow nyi-naa’ te as�m no bi no at�ntrenee mu.�—1 Timoteo 2:4.

17 Nea �to so abi�sa no, na mm�borohunu k�se w� at�ntre-nee ho adwene a Yesu kura no mu. �b�� mm�den boaa ab�-nefo. (Mateo 9:11-13) �y�� nt�m boaa nkur�fo a na wonnitumi a w�de b�b� w�n ho ban no. S� nhw�so no, Yesu nenyamesom akannifo no any� adwene w� Amanaman mufonyinaa mu ahotoso a na wonni no ho, na wanhy� ho nku-ran. �wom s� Yudafo titiriw nti na w�somaa no de, nansoofii mm�borohunu mu boaa w�n mu bi kyer�kyer�� w�n.�penee so saa yare anwonwakwan so maa Romani sraanipanyin bi, na �kae s�: “Israel mu mpo minhuu gyidi k�se a�te s�� p�n.”—Mateo 8:5-13.

18 Saa ara na Yesu ne w�n any� adwene w� adwenhorowa na w�w� w� mmea ho saa bere no ho. Mmom no, ofiiakokoduru mu y�� nea �te�. N

´a wobu Samariafo mmea s�

Amanaman mufo a w�n ho ntew. Nanso, Yesu antwentw�nne nan ase s� �b�ka as�m no akyer� Samariani bea no w� Si-kar abura no ho. Nokwarem no, �bea yi na Yesu dii kan daane ho adi pefee kyer�� no s� �ne Mesia a w�ahy� ne ho b�no. (Yohane 4:6, 25, 26) Farisifo no kae s� �ns� s� w�kyer�-kyer�mmea Onyankop�nMmara, nanso Yesu dene bere nen’aho�denpii kyer�kyer�� mmea. (Luka 10:38-42) Na bere ana atetes�m kyer� s� wontumi mfa w�n ho nto mmea adan-se so no, Yesu dii mmea pii ni ma w�y�� w�n a wonyaahokwan dii kan huu no w� ne wus�re akyi. �ka kyer�� w�n

� Na Farisifo no adwene ne s� “w�adome” mpapahwekwa a won-nim Mmara no. (Yohane 7:49) W�kae s� �ns� s� obi kyer�kyer� nnipaa w�te saa no, anaas� �ne w�n y� adwuma anaa �ne w�n didi anaa �new�n b� mpae. Na �y� b�ne k�se s� obi b�ma ne babea aware w�n mubi sen s� �de no b�ma nkekaboa. Na wosusuw s� �ns� s� mpapahwe-kwa a w�te saa no nya owus�re ho anidaso.

18, 19. (a) Akwan b�n so na Yesu hy�� nidi a w�de b�ma mmea honkuran? (b) �kwan b�n so na Yesu nhw�so no boa y�n ma yehu abu-suab� a �da akokoduru ne at�ntrenee ntam?

155YESU ‘DE AT�NTRENEE ASI ASASE SO’

Page 158: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

mpo s� w�nk�ka as�m a �ho hia sen biara yi nkyer� n’asua-fo mmarima no!—Mateo 28:1-10.

19 Yiw, Yesu maa nea at�ntrenee kyer� mu daa h� maaamanaman no. �de ne nkwa too asiane k�se mu y�� saamp�n pii. Yesu nhw�so boa y�n ma yehu s� egye akokoduruna ama obi atumi akura at�ntrenee ankasa mu. �fata s� w�-fr�� no “Yuda abusuakuw mu gyata no.” (Adiyis�m 5:5) Kaes� gyatay� akokoduru aw�debu at�ntreneeho s�nkyer�nne.Nanso, �renky� na Yesu de at�ntrenee a �sen saa aba. �de‘at�ntrenee’ besi asase so koraa.—Yesaia 42:4.

Mesia Hene no De ‘At�ntrenee Si Asase So’20 Efi bere a Yesu b�y�� Mesia Hene w� afe 1914 no, wahy�

at�ntrenee ho nkuran w� asase so. �kwan b�n so? Wamane nk�mhy� a �w� Mateo 24:14 no anya ne mmamu. Yesuakyidifo a w�w� asase so no akyer�kyer� nnipa a w�w� nsa-se nyinaa so Yehowa Ahenni ho nokwas�m no. Te s� Yesuno, w�aka as�m no w� �kwan a �te� na animhw� nnim so,na w�hwehw� s� w�ma obiara—abofra anaa �panyin, �defoanaa ohiani, �barima anaa �bea—nya hokwan hu Yehowa,at�ntrenee Nyankop�n no.

21 Yesu rehy� at�ntrenee ho nkuran w� Kristofo asafo a�y� Ti no mu nso. S�nea w�hy�� nk�m no, wama ‘nni-pa mu aky�de,’ Kristofo mpanyimfo anokwafo a wodi asafono anim. (Efesofo 4:8-12) Bere a mmarima a w�te s�� y�nOnyankop�n nguan a w�som bo no, wodi Yesu Kristo a�hy� at�ntrenee ho nkuran no nhw�so akyi. W�ma �traw�nadwenembere nyinaa s� Yesu p� s�w�nenenguandi no tre-nee mu—aw�n dibea, w�n din, anaaw�n honam fam nne�-ma a w�w� mfa ho.

22 Nanso, Yesu de at�ntrenee besi asase so w� �kwan a

20, 21. W� y�n bere yi mu no, �kwan b�n so na Mesia Hene no ahy�at�ntrenee ho nkuran w� asase so ne Kristofo asafo no mu?22. Yehowa te nka d�n w� nt�nkyea a abu so w� nn� wiase mu noho, na d�n na wapaw ne Ba no s� �ny� w� ho?

B�N YEHOWA156

Page 159: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�so bi mmae da so nnansa yi ara. Nt�nkyea abu so w� wia-se a apor�w yi mu. Abofra biara a �k�m kum no fi nt�n-kyea a anoyi biara nni ho, titiriw s� yesusuw sika ne berea wogye de y� akode ne nne�ma a w�n a w�p� p�s�menko-minya anigye hwehw� de agye w�n ani a w�y� ma w�n noho a. Nnipa �pepem pii a wowuwu afe biara a anka enhias� wowu no y� nt�nkyea pii a �w� h� a ne nyinaa ma Ye-howa fa abufuw trenee so no mu biako p�. Wapaw ne Bano s� �nko ntia nne�ma nhyehy�e b�ne yi nyinaa treneeso, na �mfa nyi nt�nkyea mfi h� korakora.—Adiyis�m 16:14,16; 19:11-15.

23 Nanso, Yehowa at�ntrenee hwehw� pii sen s�e a w�b�-s�e ab�nefo k�k�. Wapaw ne Ba no nso s� onni tumi s�“Asomdwoe-hene.” W� Harmagedon ko no akyi no, Yesunniso no de asomdwoe b�ba asase nyinaa so, na obedi ade‘at�ntrenee so.’ (Yesaia 9:6, 7) Afei �b�y� Yesu anigye s� obe-yi nt�nkyea a �de ahohia ne amanehunu pii aba wiase nonyinaa afi h�. Obekura Yehowa at�ntrenee a �y� p� no muakosi daa. �nde, �ho hia s� yesuasua Yehowa at�ntrenee nn�.Ma y�nhw� �kwan a yebetumi afa so ay� saa.

23. Harmagedon akyi no, �kwan b�n so na Kristo b�hy� at�ntreneeho nkuran akosi daa?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Dwom 45:1-7 D�n nti na yebetumi anya ahotoso s� Mesia Heneno b�hy� at�ntrenee a �y� p� ho nkuran?

Mateo 12:19-21 S�nea nk�mhy� kyer� no, �kwan b�n so na Mesiano ne mpapahwekwa bedi?

Mateo 18:21-35 �kwan b�n so na Yesu kyer�kyer�e s� mm�boro-hunu w� nokware at�ntrenee mu?

Luka 6:27-38 �kwan b�n so na Yesu daa no adi s� Onyankop�nat�ntrenee susuw onipa ns�m tebea ho?

157YESU ‘DE AT�NTRENEE ASI ASASE SO’

Page 160: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

FA NO s� woaka po so hy�n bi a �remem mu. Bere a wu-nya adwene s� anidaso biara nni h� p� no, ogyefo ba beyi wok� baabi a ahobamm� w�. Hw� abot�yam a wubenya bere aogyefo no de wo fi asiane no mu rek� na �ka s�: “Afei de woa-fi asiane no mu” no! So worente nka s� wode saa onipa noka? Wo nkwa gyina ne so ankasa.

2 �kwan bi so no, eyi kyer�kyer� nea Yehowa ay� ama y�nno mu. Akyinnye biara nni ho s� y�de no aseda ka. Any� yiyekoraa no, �de agyede ama, na wama ay� yiye s� wobegye y�nafi b�ne ne owu nnommumfa mu. Y�te nka s� y�w� aho-bamm�, a yenim s� bere tenten a y�kyer� saa af�re a �som bono mu gyidi no, w�de y�n b�ne afiri y�n, na y�n daakye aenni awiei timh�pintinn. (1Yohane1:7; 4:9) S�neayehuiw�Ti 14 no, agyede no ne Yehowa d� ne at�ntrenee a �sen biaraa wada no adi. �kwan b�n so na �s� s� y�y� y�n ade w� ho?

3 �fata s� yesusuw nea y�n Gyefo a �w� d� no ankasa hwe-hw� fi y�n h� ho. Yehowa nam ne diyifo Mika so kae s�:“W�aka nea eye akyer� wo, onipa, ne nea [Yehowa, NW ]hwehw� wo h�: �ny� biribiara s� [at�ntrenee, NW ] ne ad�e-p� ne ahobr�ase a wode ne wo Nyankop�n nantew.” (Mika6:8) Hy� no nsow s� nne�ma a Yehowa hwehw� fi y�n h� nomu biako ne s� ‘y�b�da at�ntrenee adi.’ Y�b�y� d�n atumi ay�saa?

“Nokware Trenee” Akyi a Yebedi4 Yehowa p� s� y�de ne gyinap�n ahorow a �fa papa ne b�ne

1-3. (a) D�n nti na y�de Yehowa aseda ka? (b) D�n na y�n Gyefo a�w� d� no hwehw� fi y�n h�?4. Y�y� d�n hu s� Yehowa hw� kwan s� y�de ne trenee gyinap�n aho-row b�b� y�n bra?

T I 1 6

‘At�ntrenee Mu’ a Y�neOnyankop�n B�nantew

Page 161: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ho b� y�n bra. Esiane s� ne gyinap�n ahorow y� nea �te� nti,s� y�de b� y�n bra a na y�redi at�ntrenee ne trenee akyi. Ye-saia 1:17 ka s�: “Munsua papay�, monhwehw� at�ntrenee.”Onyankop�n As�m tu y�n fo s� ‘y�nhwehw� trenee.’ (Sefania2:3) �hy� y�n nkuran nso s� ‘y�nhy� nipasu foforo a w�b��no Onyankop�n so, nokware trenee mu.’ (Efesofo 4:24) No-kware trenee—nokware at�ntrenee—kwati basabasay�, afide-y�, ne �bras�e, efis� saanne�mayihontew.—Dwom11:5; Efe-sofo 5:3-5.

5 So �y� den s� yebedi Yehowa trenee gyinap�n ahorowakyi? Dabi. Yehowa ahwehw�de so di ny� den mma komaa �b�n no. Esiane s� y�d� y�n Nyankop�n ne s�nea �te biaranti, y�p� s� y�b� y�n bra w� �kwan a �s� n’ani so. (1 Yohane5:3) Kae s� Yehowa ‘p� as�ntrenee.’ (Dwom 11:7) S� yebetu-mi asuasua Onyankop�n at�ntrenee, anaa trenee a, �s� s� y�nani gye nea Yehowa ani gye hohonayekyi nea okyi.—Dwom97:10.

6 �ny� mmer�w s� nnipa a y�ny� p� bedi trenee akyi. �s� s�yeyi nipasu dedaw ne ne nney�e b�ne no gu, na y�hy� nipa-su foforo. Bible ka s� w�nam nokware nimde� so na ‘�y�’ ni-pasu foforo no “foforo.” (Kolosefo 3:9,10) Ns�m“w�y�no fo-foro” no kyer� s� nipasu foforo a w�hy� no y� adey� a �k� soara, nea �hwehw� s� w�de nsi y�. �mfa ho mm�den a y�b� s�y�b�y� nea �te� no, mmere bi w� h� a b�ne a w�de woo y�nno ma y�fom w� nsusuwii, as�m, anaa nney�e mu.—Romafo7:14-20; Yakobo 3:2.

7 �kwanb�n sona �s� s� yebu huamm�di ayehyiaw� mm�-den a y�b� s� yebedi trenee akyi no mu? Nokwarem no, �ns�s� yebu aniberes�m a b�ne y� no adewa. Bere koro no arano, �ns� s� y�pa abaw, a y�te nka s� y�n sint� ahorow no ma

5, 6. (a) D�n nti na �ny� den s� yebedi Yehowa gyinap�n ahorowso? (b) �kwan b�n so na Bible da no adi s� trenee akyi a yebedi no y�adey� a �k� so ara?7. �kwan b�n so na �s� s� yebu huamm� a yedi w� mm�den a y�b�s� yebedi trenee akyi no mu?

159‘AT�NTRENEE MU’ A Y�NE ONYANKOP�N B�NANTEW

Page 162: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

y�y�nnipa ay�mfata s� y�somYehowa. Y�nNyankop�na �y��domfono ay�nsiesiei a �namsomaw�nawonuw�nhoko-mam no nya n’anim dom bio. Susuw �somafo Yohane ns�ma awer�kyekye wom yi ho hw�: “Merekyer�w eyinom mabr�mo, na moany� b�ne.”Afei �de kaa ho pefee s�: “Na s� obi y�b�ne [esiane sint� a yenya fii awo mu nti] a, y�w� okyigyina-fo bi, agya no nky�n, �ne �treneeni Yesu Kristo.” (1 Yohane2:1) Yiw, Yehowa de Yesu agyede af�re no ama na ama y�atu-mi asom no w� �kwan a �s� ani so �mfa ho s� y�y� ab�nefo.So �no nka y�n mmayennya �p� s� y�b�y� nea yebetumi bia-ra s� y�b�s� Yehowa ani?

As�mpa no ne Onyankop�n At�ntrenee8 Yebetumi ada at�ntrenee adi—nokwarem no, yebetumi

asuasua Onyankop�n at�ntrenee—denam Onyankop�n Ahe-nni ho as�mpa no a y�b�ka akyer� afoforo no so. Abusuab�b�n na �w� Yehowa at�ntrenee ne as�mpa no ntam?

9 Yehowa remfa nhyehy�e b�ne yi mma awiei bere a yen-nii kan mm�� ho k�k�. Yesu kae w� nk�mhy� a �fa nea �b�-k� so w� awiei bere mu ho mu no s�: “Etwa s� w�ka as�m-pa no kyer� amanaman nyinaa kan.” (Marko 13:10; Mateo24:3) As�mfua “kan” a �de dii dwuma no kyer� s� ns�m fofo-ro bedi wiase nyinaa as�nka adwuma no akyi aba. Ahohia-hia k�se a w�kaa ho as�m siei, a �b�kyer� �s�e ama ab�nefo,na ab� kwan ama trenee wiase foforo no ka saa ns�m no ho.(Mateo 24:14, 21, 22) Akyinnye biara nni ho s�, obiara nni h�a obetumi ab� Yehowa sobo s� �ne ab�nefo anni no yiye maafata. �nam k�k� a wama w�reb� no so rema saafo no anyahokwan pii de asesa w�n akwan, na w�nam so akwati �s�e.—Yona 3:1-10.

10 �kwan b�n so na as�mpa no a y�ka no da Onyankop�n

8, 9. �kwan b�n so na as�mpa no a y�ka no da Yehowa at�ntreneeadi?10, 11. �kwan b�n so na ky�fa a yenya w� as�mpa no ka mu no daOnyankop�n at�ntrenee adi?

B�N YEHOWA160

Page 163: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

at�ntrenee adi? Nea edi kan koraa no, �te� s� y�y� nea yebetu-mibiara s� y�b�boa afoforo maw�anyankwagye. Susuw mfa-toho a �fa gye a wogye wo fi po so hy�n a �remem mu ho noho bio. Bere a wote ahy�mma a w�de gye nkwa mu dwoo-dwoo no, akyinnye biara nni ho s� wob�p� s� woboa afoforoaw�da so w� nsu no mu no. Saa ara na y�w� as�y�de w� w�na w�da so repere wiase b�ne yi “nsu” mu no ho. �wom, be-bree po y�n as�m no. Nanso, bere tenten a Yehowa k� so daboaset� adi kyer� w�n no, y�w� as�y�de s� y�ma wonya ho-kwan “ba adwensakra mu,” na w�nam so fata ma nkwagye.—2 Petro 3:9.

11 S� y�ka as�mpa no kyer� w�n a yehyiaw�n nyinaa a, y�daat�ntrenee adi w� �kwan foforo a �ho hia so: Y�ny� nyiyim.Kae s� “Onyankop�n nhw� onipa anim, na mmom �manbiara mu, nea osuro no na �y� ade trenee no, �p� no agyeno.” (Asomafo no Nnwuma 10:34, 35) S� yebesuasua N’at�n-trenee a, �ns� s� y�hw� afoforo anim bu w�n nt�n. Mmomno, �s� s� y�ka as�mpa no kyer� afoforo a abusua a wofi mu,dibea a w�w�, anaa w�n sikas�m tebea mfa ho. Y�nam saay�so ma w�n a wobetie nyinaa nya hokwan te as�mpa no naw�y� ho biribi.—Romafo 10:11-13.

S�nea Y�ne Afoforo Di12 Y�nam s�nea y�ne afoforo di s�nea Yehowa ne y�n di no

so nso tumi da at�ntrenee adi. �ny� den koraa s� yebebuafoforo at�n, aka w�n mfomso ahorow ho as�m, na y�aka-sa atia adwene a wokura anya ho adwemm�ne. Nanso, y�nmu hena na �b�p� s� Yehowa feefee ne nsusuwii ne ne sin-t� ahorow mu atirim�den so? �ny� saa na Yehowa ne y�ndi. Odwontofo no kae s�: “Yah, s� wudi amum�y�de akyi a,[Yehowa, NW], hena na anka obegyina?” (Dwom 130:3) So�ny� y�n anigye s� y�n Nyankop�n a obu at�ntrenee na �y�

12, 13. (a) D�n nti na �ns� s� y�p� nt�m bu afoforo at�n? (b) Yesuafotu a ese “mummmu nt�n” ne “mummmu f�” no kyer� d�n? (Hw�ase h� as�m no nso.)

161‘AT�NTRENEE MU’ A Y�NE ONYANKOP�N B�NANTEW

Page 164: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

mm�borohunufo no mfa n’adwene nsi y�n mfomso ahorowso? (Dwom 103:8-10) �nde, �kwan b�n so na �s� s� y�ne afo-foro di?

13 S� y�n ani s� mm�borohunu a �w� Onyankop�n at�ntre-nee mu no a, y�remp� nt�m mmu afoforo at�n w� nne�maa �mfa y�n ho ankasa anaas� �ho nhia pii mu. W� Yesu Be-p�w so As�nka no mu no, �b�� k�k� s�: “Mummmu nt�n, naw�ammu mo nt�n.” (Mateo 7:1) S�nea Luka kyer�wtoh� nokyer� no, Yesu de kaa ho s�: “Mummmu f�, na w�ammu mof�.”� (Luka 6:37) Yesu daa no adi s� onim s� nnipa a y�ny� p�no taa bu nt�n. Na �s� s� n’atiefo no mu biara a �taa bu afo-foro nt�n denneennen no gyae.

14 D�n nti na �s� s� ‘yegyae nt�n a yebu’ afoforo? Ade bia-ko ne s�, y�n tumi sua. Osuani Yakobo kae y�n s�: “Obiakone mmarahy�fo ne temmufo”—�ne Yehowa. Enti Yakobo bi-sae pefee s�: “�hena ne wo a wubu obi at�n?” (Yakobo 4:12;Romafo 14:1-4) Afei nso, �ny� den koraa s� b�ne mu a w�-woo y�n no betumi ama y�abu nt�nkyea. Nney�e ne nsusu-wii pii—a nea �ka ho ne menasep�w, abufufa, nitan, ne �tre-neeni a obi bu neho—betumi amay�anya adwene a �nte� w�s�nea yehu y�n y�nko nnipa no ho. Y�w� sint� afoforo, na�s� s� eyinom ho a yesusuw no mma y�ny� nt�m nhwehw�afoforo ho mfomso. Yentumi nhu nnipa komam; na saa arana yentumi nhu afoforo nyinaa ns�m tebea mu. �nde, henane y�n a yebenya adwemm�ne ama mf�fo gyidifo anaas� y�-b�kasa atia mm�den a w�reb� w� Onyankop�n som adwu-ma no mu no? Hw� s�nea eye koraa s� yebesuasua Yehowa

� Nkyer�ase bi ka s� “mummmu nt�n” na “mummmu f�.” Nea�kyer� ne s� ‘mummfi ase mmmu nt�n’ na ‘mummfi ase mmmu f�.’Nanso w� mfitiase kasa mu no, Bible akyer�wfo no de �hy� kabea (a�kyer� adey� a �rek� so mprempren) a �w� dabi kabea mu na edii dwu-ma w� ha. Enti nney�e a w�kaa ho as�m no y� nea na �rek� so a na �s�s� wogyae.

14. D�n nti na �s� s� ‘yegyae nt�n a yegu so rebu afoforo no’?

B�N YEHOWA162

Page 165: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

denamy�nnuanommmarimane mmeaho nne�mapa a y�-b�hwehw� mmom sen s� y�de y�n adwene besi w�n mfom-so ahorow so!

15 Na y�n abusuafo nso �? Awer�hos�m ne s�, w� nn� wia-se no, nt�n a enye koraa a wobu no biako y� nea wobu w�beae a anka �s� s� asomdwoe tra—ofie. �ny� den s� wob�teokununom, �yerenom, anaa awofo a ‘wobu w�n abusuafont�n’ didi w�n at�m anaas� w�y� w�n ayayade bere nyinaaho as�m. Nanso, ns�mm�ne, ns�m a w�ka de twiw afoforoyayaayaw, ne ateetee nni af

˜a biara w� Onyankop�n asomfo

mu. (Efesofo 4:29, 31; 5:33; 6:4) �s� s� Yesu afotu a ese ‘yen-nyae nt�n a yegu so rebu afoforo’ na ‘yennyae f� a yegu sorebu afoforo’ no k� so y� adwuma bere a y�w� fie. Kae s�

15. Ns�m ne nney�e b�n na enni afa biara w� Onyankop�n asomfomu, na d�n ntia?

S� y�ka as�mpa no kyer� afoforo a y�ny� nyiyima, na y�reda Onyankop�n at�ntrenee adi

Page 166: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

afoforo a y�ne w�n bedi s�nea Yehowa ne y�n di no ka at�n-trenee a yebu ho. Na y�n Nyankop�n ne y�n nni no kateeanaa atirim�den so da. Mmom no, ‘n’ayamye d��so’ maw�na w�d� no. (Yakobo 5:11) Nhw�so a �y� anigye a �s� s� yesua-sua b�n ara ni!

Mpanyimfo a ‘W�som At�ntrenee Mu’16 Y�nnyinaaw� as�y�de s� y�da at�ntrenee adi, nanso mpa-

nyimfo a w�w� Kristofo asafo no mu w� as�y�de titiriw w�eyi mu. Hy� s�nea w�aka “asafohene,” anaa mpanyimfo hoas�m w� nk�mhy� kwan so w� Yesaia kyer�wtoh� no mu nonsow: “Hw�, trenee so na �hene bi bedi hene, na asafohenenso, atemmu so nawobedi asafohene.” (Yesaia 32:1) Yiw, Ye-howa hw� kwan s� mpanyimfo b�som at�ntrenee so. �kwanb�n so na wobetumi ay� eyi?

17 Saa honhom fam mmarima a w�fata yi nim yiye s� at�n-trenee, anaa trenee hwehw� s� w�ma asafo no ho tew. �t�mmere bi a w�hwehw� s� mpanyimfo bu nt�n w� b�ne aanibere wom ho. Bere a w�rey� saa no, w�kae s� Onyan-kop�n at�ntrenee hwehw� s� s� �b�y� yiye a, w�da mm�bo-rohunu adi. W�nam saay� so b� mm�den s� w�b�boa �de-b�ney�fo no ma wanya adwensakra. Nanso, mm�den a �tesaa a w�b� s� w�b�boa nyinaa akyi no, s� �deb�ney�fo noankyer� nokware ahonu a, d�n na w�b�y�? W� at�ntrenee a�y� p� mu no, Yehowa As�m kyer� s� wonsi gyinae pintinn:“Munyi �b�nefo no mfi mo mu!” �no kyer� yi a wobeyi noafi asafo no mu. (1 Korintofo 5:11-13; 2 Yohane 9-11) Mpa-nyimfo no wer� how s� w�b�y� biribi a �te saa, nanso wonims� �ho hia na ama w�ab� asafo no abrab� ne honhom famahotew ho ban. �no mpo no, w�hw� kwan s� �deb�ney�fono ani b�ba ne ho so da bi na wasan aba asafo no mu.—Luka15:17, 18.

16, 17. (a) D�n na Yehowa hwehw� fi mpanyimfo no h�? (b) S� �b�-nefo bi anna nokware ahonu adi a, d�n na �s� s� w�y�, na d�n ntia?

B�N YEHOWA164

Page 167: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

18 At�ntrenee mu a w�som nso kyer� Bible mu afotu a w�dema w� bere a �ho hia mu. Nokwarem no, mpanyimfo nhwe-hw� afoforo ho mfomso. Na saa ara nso na �ny� biribiara hona w�de afotu ma bere nyinaa. Nanso, y�nko gyidini betu-mi ‘adi mfomso bi ansa na n’ani aba ne ho so.’ Bere a mpa-nyimfo kae s� Onyankop�n at�ntrenee ny� atirim�den anaanea enni temano, �b�kaw�nma ‘w�ate� nea �te saa no sow�odwo honhom mu.’ (Galatifo 6:1) Enti, mpanyimfo ntwiwobi a wadi mfomso anim anaas� w�renka ns�m a �y� yawnkyer�no.Mmomno, afotu awofi �d� mu demano hy�neaw�de rema no no nkuran. Mpo s� mpanyimfo de animka p�-tee rema—s� ebia w�reda nea afi adey� bi a nyansa nnim muaba adi t

˜e

˜e—a, w�ma �tra w�n adwenem s� �y�nko gyidini a

way� b�ne no ka Yehowa nguan ho.� (Luka 15:7) S� �da adipefee s� �d� na �kanyanw�n maw�de afotu anaa animka maa, �da adi s� �b�ma �b�nefo no asakra.

19 W�taamampanyimfo sisi gyinae a �kaw�nmf�fo gyidifo.S� nhw�so no, mpanyimfo hyiam bere ne bere mu susuw hos� ebia anuanom foforo aw�w� asafo no mu fata s� w�kamfow�n kyer� s� mpanyimfo anaa asafo mu asomfo anaa. Mpa-nyimfo no nim hia a �ho hia s� w�nhw� nnipa anim. W�maOnyankop�n ahwehw�de a �fa paw a w�paw afoforo saa hono kyer� w�n kwanw� w�n gyinaesi mu, w�mma w�n nkatenni w�n so. Enti wosisi gyinae a ‘w�mpere ho mmu at�n, naw�ny� biribiara nyiyim so.’—1 Timoteo 5:21.

� Bible ka w� 2 Timoteo 4:2 s�, �t� mmere bi a �s� s� mpanyimfo“yi nt�n, ka anim, tu fo.” Hela as�mfua a w�kyer�� ase “tu fo” (pa·ra-ka·le�o) no betumi akyer� “hy� nkuran.” Hela as�mfua bi a �te s��no, pa·ra�kle·tos, betumi akyer� as�nni mu okyigyinafo. Enti, s� mpa-nyimfo de animka a emu y� den mpo rema a, �s� s� w�y� w�n a wo-hia honhom fam mmoa no aboafo.

18. S� mpanyimfo de Bible mu afotu rema afoforo a, d�n na �s� s�w�ma �tra w�n adwenem?19. Gyinae b�n na w�ma mpanyimfo sisi, na d�n so na �s� s� w�dew�n gyinaesi ahorow gyina?

165‘AT�NTRENEE MU’ A Y�NE ONYANKOP�N B�NANTEW

Page 168: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

20 Mpanyimfo de Onyankop�n at�ntrenee di dwuma w�akwan foforo so nso. Bere a Yesaia ka siei s� mpanyimfo b�-som w� ‘at�ntrenee mu’ wiei no, �toaa so s�: “W�n mu biarab�y� s�mframa anohintabea ne osu ano guank�bea, s� nkye-rekyerewa so nsuwansuwa, s� asase a akyen so botan k�seonwini.” (Yesaia 32:2) �nde, mpanyimfo, momm� mm�denmma mo mf�fo asomfo nnya awer�kyekye ne abot�yam.

21 �nn� a �haw pii a �ma abasamtu w� h� no, nnipa piina wohia nkuranhy�. Mpanyimfo, d�n na mubetumi ay� deaboa “w�n a w�n koma atu” no. (1 Tesalonikafo 5:14) Mom-fa tema ntie w�n. (Yakobo 1:19) Ebia wobehia obi a w�w� nemu ahotoso a w�b�ka w�n komam as�m a �y� “awer�how”

20, 21. (a) Mpanyimfo b� mm�den s� w�b�y� s� d�n, na d�n ntia?(b) D�n na mpanyimfo betumi ay� de aboa “w�n a w�n komaatu” no?

S� mpanyimfo hy� w�n a w�n abam abu nkurana, na w�reda Yehowa at�ntrenee adi

Page 169: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

akyer� no. (Mmebus�m 12:25) Momma wonnya ahotoso s�w�n ho hia, w�som bo, na w�d� w�n—yiw, Yehowa ne w�nnuanom mmarima ne mmea nso d� w�n. (1 Petro 1:22; 5:6, 7) Afei nso, mubetumi ne saafo no abom ab� mpae namoakae w�n w� mo mpaeb� mu. Te a w�b�te s� �panyin bireb� mpae a efi komam ama w�n no betumi ama w�anyaawer�kyekye k�se. (Yakobo 5:14, 15) At�ntrenee Nyankop�nno ani rempa mm�den a mob� s� mob�boaw�n a w�abotowno so.

22 Nokwarem no, y�nam Yehowa at�ntrenee a yesuasua noso b�n no bere nyinaa! S� yekura ne trenee gyinap�n ahorowmu, ka as�mpa a egye nkwa no kyer� afoforo, na y�hwehw�nne�mapa a �w� afoforo ho sen s� y�de y�n adwene besiw�nmfomso ahorow so a, na y�reda Onyankop�n at�ntrenee adi.Mpanyimfo, s�mob� asafo no ahotew ho ban, mode Kyer�w-ns�m mu afotu a �hy� den ma, na musisi gyinae a animhw�nnim, na mohy� w�n a w�n abam abu nkuran a, na more-da Onyankop�n at�ntrenee adi. Hw� s�nea �b�y� s� Yehowakoma ani gye bere a ofi soro hw� fam na ohu s� ne nkur�-fo rey� nea wobetumi biara de ‘ada at�ntrenee adi’ w� w�neOnyankop�n nantew mu no!

22. Akwan b�n so na yebetumi asuasua Yehowa at�ntrenee, na d�nna ebefi mu aba?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Deuteronomium 1:16, 17 D�n na na Yehowa hwehw� fi Israelatemmufo h�, na d�n na mpanyimfo betumi asua afi eyi mu?

Yeremia 22:13-17 Nney�e b�n na Yehowa de ho k�k�b� ma, nad�n na �ho hia na ama y�asuasua n’at�ntrenee?

Mateo 7:2-5 D�n nti na �ns� s� y�p� nt�m hwehw� y�n mf�fo gyi-difo ho mfomso?

Yakobo 2:1-9 Yehowa bu animhw� d�n, na �kwan b�n so na ye-betumi de afotu yi adi dwuma w� y�ne afoforo ns�nnii mu?

167‘AT�NTRENEE MU’ A Y�NE ONYANKOP�N B�NANTEW

Page 170: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

� F˜

A 3

“KOMA MU NYANSAFO”Nokware nyansa y� akorade a �som bo

sen biara no mu biako a wubetumi ahwehw�.Yehowa nkutoo na �de ma. �f

˜a yi mu no,

y�b�hwehw� Yehowa Nyankop�n, nea �barimanokwafo Hiob kaa ne ho as�m s�: “Koma munyansafo” no nyansa a enni ano no mu yiye.

—Hiob 9:4.

Page 171: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

W�AS�E! Adesamma, adeb� da a �to so asia mu anuonyamade a �kor�n no, hwee ase mpofirim. Na Yehowa aka “nea�y�e nyinaa” a adesamma ka ho, ho as�m s� “eye papa.”(Genesis 1:31) Nanso, w� �da a �to so asonmfiase no, Adamne Hawa paw s� wobedi Satan akyi atew atua. W�k�� b�ne,sint�, ne owu mu.

2 �y�e s� nea Yehowa atirimp�w ma da a �to so ason noagyigya a anidaso biara nnim. Na saa da no, te s� nna asiaa edi kan no, b�y� mfirihyia mpempem pii. Na Yehowa ay�no kronkron, na na asase nyinaa b�y� paradise a adesam-ma abusua a w�y� p� te so w� saa da no mu. (Genesis 1:28;2:3) Nanso, w� atuatew a �y� aniberes�m saa akyi no, na�b�y� d�n na biribi a �te saa atumi aba? D�n na na Onyan-kop�n b�y�? �ha na Yehowa nyansa a �y� nwonwa no hos�hw�—ebia s�hw� a �sen biara no—s�ree.

3 Yehowa y�� ho ade nt�m ara. Obuu Eden atuatewfo nof�, na bere koro ara no, otıı biribi a �y� anigye ho kyer�e:n’atirimp�w a �kyer� �kwan a �b�fa so adi �haw a na w�a-k�fa aba no ho dwuma. (Genesis 3:15) Yehowa atirimp�wa �k� akyiri no fi Eden fa adesamma abak�s�m mfirihyiampempem pii mu kosi daakye akyirikyiri. �y� tiawa koraa,nanso emu d� araa ma obi a �kenkan Bible betumi de nenkwa nna asua ho ade asusuw ho anya so mfaso. Afei nso,Yehowa atirimp�w b�bam �kwan biara so. �de ab�nefos�m,

1, 2. Na Yehowa atirimp�w ma da a �to so ason no ne d�n, na �kwanb�n so na w�s�� Onyankop�n nyansa hw�e w� saa da yi mfiase?3, 4. (a) D�n nti na ade a Yehowa y�e w� Eden atuatew no ho no y�ne nyansa ho nhw�so a �y� nwonwa? (b) Nokwas�m b�n na �s� s�ahobr�ase ka y�n ma y�ma �tra y�n adwenem bere a y�resua Yehowanyansa ho ade no?

T I 1 7

‘O Onyankop�n, NyansaBun a Emu D�!’

Page 172: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

b�ne, ne owu nyinaa b�ba awiei. �de adesamma anokwafob�ba p�y� mu. Eyinomnyinaa b�ba ansa na da a �to so asonno aba awiei, s�nea �b�y� a, �mfa ho nea �bae biara no, Ye-howa bedi n’atirimp�w ma asase ne adesamma no ho dwu-ma w� bere ano!

4 Saa nyansa yi y� nwonwa, �nte saa? �kaa �somafo Pau-lo ma �kyer�wee s�: ‘O Onyankop�n, nyansa bun a emud�!’ (Romafo11:33) Bere ay�resusuwOnyankop�n suyi afahorow ho no, �s� s� ahobr�ase ka y�n ma y�ma nokwas�mbi tra y�n adwenem—s� y�ab� mm�den koraa no, Yehowanyansa a �d��so no fa ketewaa bi p� na yebetumi asusuwho. (Hiob 26:14) Nea edi kan no, ma y�nhw� nea saa su a�y� nwonwa yi kyer�.

D�n Ne Onyankop�n Nyansa?5 Nyansa ne nimde� ny� ade koro. K�mputa ahorow betu-

mi de nimde� pii asie, nanso �y� den s� wob�te s� obi rekas� saa mfiri no nim nyansa. Nanso, nimde� ne nyansa w�abusuab�. (Mmebus�m 10:14) S� nhw�so no, s� wuhia afo-tu a nyansa wom a wode b�sa yare bi a, so wob�k� akohuobi a �w� nnuru ho nimde� ketewaa bi anaa onni bi koraa?Dabida! Enti nokware nimde� ho hia na ama y�anya nyan-sa a edi mu.

6 Yehowa w� nimde� a enni ano. S� “mmeresanten hene”no, �no nkutoo na watra ase daa. (Adiyis�m 15:3, NW ) Naw� mfe a yennim ano no nyinaa mu no, wahu biribiara. Bi-ble ka s�: “Enni ab�de biara a �nna adi n’anim, na ade nyi-naa ho da h�, na �so abue, nea y�ne no w� as�m no anim.”(Hebrifo 4:13; Mmebus�m 15:3) S� �b�ade� no, Yehowa tebiribiara a wab� no ase koraa, na wahu nnipa nney�e nyi-naa fi ahy�ase. �p��p�� nnipa biara komam, na biribiaramfa n’ani so. (1 Beresos�m 28:9) Bere a wab� y�n s� nnipa

5, 6. Abusuab� b�n na �w� nimde� ne nyansa ntam, na Yehowa nim-de� mu d� kodu he?

B�N YEHOWA170

Page 173: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

a yetumi paw nea y�p� no, s� ohu s� y�resisi gyinae a nyan-sa wom w� asetram a, n’ani gye. S� “mpaeb� tiefo” no, otiens�mpii bere koro mu! (Dwom 65:2) Yehowaw� nkae a �sobi nni.

7 Yehowa w� nea �sen nimde�. Ohu s�nea ns�m ne ns�mbi w� abusuab� nso, na ohu ns�m �pepem pii ani so. �p��-p�� nne�ma mu buho nt�n, ohupapa ne b�ne mu, nea �hohia ne nea �ho nhia. Afei nso, �hw� nne�ma mu k� akyi-ri, na ohu komam t�nn. (1 Samuel 16:7) Enti, Yehowa w�ntease ne nhumu, su ahorow a �kor�n sen nimde�. Nanso,nyansa kor�n sen ne nyinaa.

8 Nyansa kyer� nimde�, nhumu, ne ntease a aka abomrey� adwuma. Nokwarem no, Bible mu mfitiase ns�m a w�-kyer�� ase “nyansa” no bi kyer� “dwumadi a etu mp�n”anaa “nyansahu.” Enti Yehowa nyansa ny� atirims�m k�k�.�y� nea wotumi de di dwuma, na �y� adwuma ankasa. Ye-howa gyina ne nimde� a �d��so ne ne ntease a emu d� sosisi gyinae a eye sen biara bere nyinaa, na odi ho dwumadenam �kwan a obiara ntumi nsusuw ho da so. �no ne no-kwarenyansa! Yehowa danokware a Yesu as�myi y� no adi:“Nyansa nam ne nnwuma so di bem.” (Mateo 11:19) Yeho-wa nnwuma a �w� amansan yi mu nyinaa y� ne nyansa hoadanse a emu y� den.

Onyankop�n Nyansa Ho Adanse Ahorow9 So odwumfo bi a �y� nne�ma a �y� f� na �y� adwuma

yiye no nyansa ama wo ho adwiriw wo p�n? �y� nyansa a�y� nwonwa. (Exodus 31:1-3) Yehowa ankasa ne nyansa a�te saa no wura, na �w� bi sen obiara. �hene Dawid kaa Ye-howa ho as�m s�: “Meda wo ase s� woy�� me ma �y� hu nenwonwa; wo nney�e y� nwonwa, na me kra nim saa yiye.”

7, 8. �kwan b�n so na Yehowa da ntease, nhumu, ne nyansa adi?9, 10. (a) Nyansa b�n na Yehowa da no adi, na �kwan b�n so na �deadi dwuma? (b) �kwan b�n so na nkwaboaa di Yehowa nyansa hoadanse?

171‘O ONYANKOP�N, NYANSA BUN A EMU D�!’

Page 174: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

(Dwom 139:14) Nokwarem no, dodow a yesua nipadua hoade no, dodow no ara na Yehowa nyansa y� y�n nwonwa.

10 S� y�b�y� mfatoho a: Wufii ase s� nkwaboaa biako—wo maame kesua biako, a wo papa nkwaboaa maa nkwabaa mu. Anky� na saa nkwaboaa no mu fii ase kyeky�e.Nkwammoaa b�y� �pepepepem 100 na �bom y� wo. �y�nketenkete paa. S� w�ka nkwammoaa a w�y� ak�se kakrab�y� 10,000 bom a w�n k�se b�y� s� akoroteaa ti. Nanso,emu biara y� ab�de a emu d� ma �y� nwonwa. Nkwaboaay� nwonwa koraa sen afiri anaa mfiridwuma biara a nnipaahyehy�. Nyansahufo ka s� nkwaboaa te s� kurow bi a w�a-to ho fasu—a w�w�n apon a w�fa mu k� mu ne nea w�famufiadi ano, nea akwantunhyehy�e, nkitahodi nhyehy�e,anyinam aho�den mfiri, �kwan a w�fa so tow wura gu ne�kwan a w�fa so dannan nne�ma a as�e ani san de y� biri-bi foforo, asraafo aw�b� hoban, ne abanaso�e mpow� mu.Afei nso, nkwaboaa no betumi ay� ne s�so foforo w� nn�n-hwerew kakraa bi mu!

11 Nokwarem no, nkwammoaa nyinaa ny� p�. Bere a mo-gyat�w mu nkwammoaa mu k� so kyeky� no, w�y� nnwu-ma a egu ahorow. Ebi b�y� ehon ntini mu nkwammoaa;afoforo b�y� dompe, ntini, anaa aniwa mu nkwammoaa.W�ay� nsonsonoe a �te saa nyinaa ho nhyehy�e w� nkwa-boaa no awosu “nhomakorabea” a w�fr� no DNA no mu.Nea �y� anigye no, w�de honhom kaa Dawid ma �ka kye-r�� Yehowa s�: “Mey� mogya t�w nko no, w’aniwa huu me,na wo nhoma mu w�akyer�w ne nyinaa.”—Dwom 139:16.

12 Nipadua no afa bi mu nne�ma d��so yiye. S� nhw�sono, susuw nnipa amemene ho hw�. Ebinom afr� no adea emu nne�ma d��so sen biara a ebesi saa bere yi w�ahuw� amansan yi mu. Ehon ntini b�y� �pepepem 100—b�y�

11, 12. (a) D�n na �ma nkwammoaa a w�w� mogyat�w a �renyinmu y� nnwuma a egu ahorow, na �kwan b�n so na eyi ne Dwom 139:16 hyia? (b) Akwan b�n so na nnipa amemene da no adi s� ‘w�y��y�n anwonwakwan so’?

B�N YEHOWA172

Page 175: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nsoromma dodow a �w� y�n nsoromma kuw yi mu na�wom. Nkwammoaa no mu biara ne nkwammoaa fofo-ro mpempem di nkitaho. Nyansahufo ka s� nnipa ameme-ne betumi akyere nhoma a �w� wiase nhomakorabea nyi-naa mu ns�m, nokwarem no, ns�m a ebetumi akora so noy� nea enni ano. �mfa ho s� nyansahufo de mfirihyia piina asua akwaa a �y� “nwonwa” yi ho ade no, wogye tom s�ebetumi aba s� w�rente s�nea �y� adwuma no ase nwie da.

13 Nanso, nnipa y� Yehowa adeb� nyansa honhw�so biakop�. Dwom 104:24 ka s�: “[Yehowa, NW ], wo nnwuma d��-so d�n ara, nyansa mu na woy�� ne nyinaa, w’ab�de ahy�asase so ma.” Yehowa nyansa da adi w� ab�de a atwa y�nho ahyia no nyinaa mu. S� nhw�so no, t�tea, ‘fi nkate muy� onyansafo.’ (Mmebus�m 30:24) Nokwarem no, nt�teaabusua nhyehy�e k� so p�p��p�. Nt�tea mmusua no bi hw�nkoekoemmoa bi a w�fr� w�n akwadwowa so b� w�n hoban, na wonya w�n ho nnuan te s� nea nkoekoemmoa yiy� nt�tea no ay�mmoa. Nt�tea foforo y� adwuma s� akuafodua “nn�bae” a �y� mmire. Mmoa foforo pii w� h� a w�a-y� w�n mawofi nkate mu y� nne�ma a �y� nwonwa. Nwan-sena tu dannan ne ho w� �kwan bi so a wimhy�n a nnipaay� biara nni h� a �b�to no. Nnomaa awodi atutra no gyinansoromma, asase mu twebo a �sakrasakra, anaa asase mfo-nini bi a wofi awosu mu w� so na wotutu akwan. Ab�de ankwa wom ho animdefo de mfirihyia pii asua su ahorow aw�ahyehy� w� mmoa yi mu a �kyere adwene no ho ade.�nde, hw� nyansa a �b�y� s� Onyankop�n a �y� �hyehy�fono w�!

14 Nyansahufo asua nne�ma pii afi Yehowa adeb� nyansano mu. W� mfiridwuma mu mpo no, w�w� afa bi a w�namso suasua adeb� mu adwinni. S� nhw�so no, ebia woagyen

13, 14. (a) �kwan b�n so na nt�tea ne ab�de foforo da no adi s� ‘wofinkate mu y� anyansafo,’ na d�n na �no kyer� y�n w� �b�ade� no ho?(b) D�n nti na yebetumi aka s� w�y�� ab�de ahorow te s� ananse nton-tan w� “nyansa mu”?

173‘O ONYANKOP�N, NYANSA BUN A EMU D�!’

Page 176: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 177: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

w’ani ahw� ananse ntontan f� a �y� no ma wo ho adwiriwwo p�n. Nanso afiriy�fo hu no s� adwinni mu anwonwade.Nhama bi a �te s� nea �y� mmer�w no y� den sen dade, na�y� den sen nhama a w�de nwene akotade a tuo aboba ntu-mi mfa mu no. Ne den te d�n ankasa? Susuw ananse nton-tan a w�anwene ma ne k�se ay� s� asawu a w�de di dwumaw� ahy�mma a w�de yi mpataa mu ho hw�. Ntontan a �tesaa betumi akyere wimhy�n a w�de fa nnipa no w� wim!Yiw, “nyansa mu” na Yehowa y�� nne�ma a �tete saa nyi-naa.

Nyansa a �sen Asase so De15 Yehowa nyansa da adi w� ne nnwuma ho w� amansan

nyinaa mu. Nsoromma a �w� soro a y�kaa ho as�m k��akyiri w� Ti 5 no ngugu basabasa w� wim. Esiane Ye-howa “wim mmara” a �da ne nyansa adi nti, w�ahyehy�wim nne�ma f�f��f� ay� no nsoromma akuw, na w�ahye-hy� akuw no akuwakuw, na w�ahyehy� akuwakuw no nsoay� no akuw ak�se. (Hiob 38:33, The New Jerusalem Bible)�ny� nwonwa s� Yehowa fr� �soro ab�de s� “asafo”! (Ye-saia 40:26, NW ) Nanso, asafo foforo w� h� a �da Yehowanyansa adi k�se koraa.

16 S�nea yehui w� Ti 4 no, Onyankop�n kura abodin a �ne‘asafo Yehowa’ esiane ne gyinabea s� honhom ab�de �pe-pehaha pii no so �sahene Pumpuni no nti. Eyi y� Yehowatumi ho adanse. Nanso, �kwan b�n so na �fa ne nyansa ho?Susuw ho hw�: Yehowa ne Yesu ntraa h� kwa da. (Yohane5:17) �nde, ntease wom s� �sorosoroni no ab�fo a w�som

15, 16. (a) Yehowa nyansa ho adanse b�n na nsoromma a �w� sorode ma? (b) �kwan b�n so na Yehowa gyinabea s� �sahene Pumpuniw� ab�fo pii so no di �hw�fo yi nyansa ho adanse?

Hena na �maa asase so ab�de yi ‘fi nkatemu y� anyansafo’ no?

175‘O ONYANKOP�N, NYANSA BUN A EMU D�!’

Page 178: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no no nso y� adwuma bere nyinaa. Na kae s�, w�kor�n sennnipa, w�n nyansa ne w�n tumi kor�n yiye. (Hebrifo 1:7;2:7) Nanso, Yehowa ama saa ab�fononyinaa rey� adwuma,w�de anigye rey� adwuma a mfaso w� so—‘w�redi n’as�mso’ na ‘w�rey� nea �s� n’ani’—mfirihyia �pepepem pii ni.(Dwom 103:20, 21) Hw� s�nea �b�y� s� �hw�fo yi nyansay� nwonwa!

Yehowa Y� “Onyansafo Koro”17 Esiane adanse a �te saa nti, so �y� nwonwa s� Bible da no

adi s� Yehowa nyansa y� nea �kor�n sen biara no? S� nhw�-so no, �ka s� Yehowa y� “onyansafo koro.” (Romafo 16:27)Yehowa nkutoo na �w� nyansa sen biara. �no ne nyansanyinaa wura. (Mmebus�m 2:6) �no nti na Yesu a �y� Yeho-wa ab�de a onim nyansa sen onipa biara no amfa ne hoanto n’ankasa nyansa so na mmom �kasae s�nea N’agyahy�� no s� �nkasa no.—Yohane 12:48-50.

18 Hy� s�nea �somafo Paulo kaa Yehowa nyansa ho as�mw� �kwan soronko so no nsow: “O Onyankop�n ahonya nenyansa ne nimde� bun a emu d�! W�renhu n’atemmu mup��p��, na w�renhu n’akwan akyi hwehw� nwie da.” (Ro-mafo 11:33) Paulo nam te� a �te��m s� “O” de fii nkyeky�mno ase no so daa nkate a emu y� den adi—w� eyi mu no,�daanidi a �k� akyiri adi.Hela as�mfua a �de gyinaah� maa“bun” no ne as�mfua a egyina h� ma ‘amoa donkudonku’w� abusuab� a emu y� den. Enti, ns�mfua a �de dii dwumano ma wotumi y� biribi ho mfonini w� adwenem. S� yesu-suw Yehowa nyansa ho a, �te s� nea y�rehw� amoa donku-donku bi a yentumi nhu ase mu, ade a emu d�, �tr�w araama yentumi nsusuw s�nea ne k�se te ho mpo na kamp�s�y�akyer�kyer� mu fefeefe anaas� y�ay� ho mfonini. (Dwom92:5) So �no ny� ahobr�ase adwene?

17, 18. D�n nti na Bible ka s� Yehowa y� “onyansafo koro,” na d�nnti na ne nyansa ma y�n ho dwiriw y�n?

B�N YEHOWA176

Page 179: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

19 Yehowa y� “onyansafo koro” w� �kwan foforo so: �nonkutoo na otumi hu nea �b�ba daakye. Kae s�, Yehowa de�k�re a ohu ade k� akyiri no y�� �soro nyansa ho s�nkyer�-nne. �korop�n mu duru betumi ay� kilogram anum p�,nanso n’aniwa soso sen onipa a wanyin de. �k�re hu adema �y� nwonwa, na �ma anomaa no tumi fi mita mpem-pem pii, ebia kilomita pii mpo, hu aboa ketewaa a �kyereno mene no! Yehowa ankasa kaa �k�re ho as�m bere bi s�:“N’aniwa hw� ade akyirikyiri.” (Hiob 39:29) �kwan a �tesaa ara so no, Yehowa tumi hw� bere k� “akyirikyiri”—daa-kye!

20 Adanse pii w� Bible mu a �kyer� s� eyi y� nokware.Nk�mhy� �haha pii, anaa abak�s�m a wodii kan kyer�weeansa na �rebam, wom. W�kaa nea ebefi akodi ahorow muaba, wiase tumi ahorow s�re ne w�n asehwe, ne akwan p�-tee a asahene b�fa so adi ako nyinaa ho ns�m siei w� Biblemu—w� ns�m bi mu no, wodii kan kaa ho as�m mfe �ha-ha pii.—Yesaia 44:25–45:4; Daniel 8:2-8, 20-22.

19, 20. (a) D�n nti na �k�re y� Onyankop�n nyansa ho s�nkyer�nnea �fata? (b) �kwan b�n so na Yehowa ada no adi s� otumi hu nne�-ma a �b�ba daakye?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Hiob 28:11-28 Onyankop�n nyansa som bo d�n, na adepa b�nna ebetumi afi as�m no ho a yebesusuw mu aba?

Dwom 104:1-25 �kwan b�n so na Yehowa nyansa da adi w� ade-b� mu, na �no ma wote nka d�n?

Mmebus�m 3:19-26 S� yesusuw Yehowa nyansa ho na y�de didwuma a, nk�nt�nso b�n na ebetumi anyaw� y�n da biara da ase-tra so?

Daniel 2:19-28 D�n nti na w�fr� Yehowa Nea oyi ahintas�m adi,na �kwan b�n so na �s� s� y�y� y�n ade w� nk�mhy� kwan sonyansa a �w� N’as�m mu no ho?

177‘O ONYANKOP�N, NYANSA BUN A EMU D�!’

Page 180: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

21 Nanso, eyi kyer� s� Onyankop�n adi kan ahu gyinaeahorow bi a wubesisi w� w’asetram? Ebinom a w�kyer�kye-r� s� nkrabea w� h� no kyer� s� mmuae no y� yiw. Nan-so, adwene a �te saa s�e Yehowa nyansa ankasa, efis� �kye-r� s� ontumi nni ne tumi a �w� s� otumi hu nea �b�badaakye no so. S� y�b�y� mfatoho a: S� wow� nne a w�de todwom a �y� d� sen biara a, so wuntumi ny� biribi foforobiara s� dwom nkutoo na wob�to bere nyinaa? Ntease nniadwene a �te saa mu! Saa ara na Yehowa w� tumi a �maotumi hu nea �b�ba daakye, nanso �mfa nni dwuma berenyinaa. S� �y� saa a �b�haw y�n ankasa ahofadi, aky�de a�som bo a Yehowa rennye mfi y�n nsam da.—Deuterono-mium 30:19, 20.

22 Nea enye koraa no, nkrabea ho adwene ankasa kye-r� s� tema, �d�, timm�b�, anaa mm�borohunu nni Yeho-wa nyansa mu. Nanso eyi ny� nokware �kwan biara so! Bi-ble kyer�kyer� s� Yehowa y� ‘komam nyansafo.’ (Hiob 9:4)�ny� s� �w� koma ankasa, na mmom Bible taa de as�m nodi dwuma de ka obi mu nipa, a nne�ma a �kanyan no nene nkate horow te s� �d� ka ho, ho as�m. Enti, �d� na �kye-r� Yehowa nyansa kwan s�nea �kyer� ne su afoforo kwanno.—1 Yohane 4:8.

23 S�nea �te no, Yehowa nyansa y� nea �y� p� a wotumi deho to so koraa. �sen y�n ankasa nyansa koraa ma Onyanko-p�n As�m hy� y�n nkuran �d� mu s�: “Fa wo koma nyinaabata [Yehowa, NW] ho, na mfa wo ho ntweri wo nhumu.Hu no w’akwan nyinaa mu, na �no na �b�te� w’akwan.”(Mmebus�m 3:5, 6) Afei ma y�nhwehw� Yehowa nyansamu nk� akyiri s�nea �b�y� a yebetumi ab�n Onyankop�n a�y� nyansa nyinaa wura no k�se.

21, 22. (a) D�n nti na ntease biara nnim s� wob�ka s� Yehowa ahugyinae a wubesisi w� asetram nyinaa asie? Kyer�kyer� mu. (b) Y�y�d�n hu s� Yehowa nyansa ny� nea tema, anaa timm�b� nnim?23. D�n na �s� s� Yehowa nyansa a �kor�n no ka y�n ma y�y�?

B�N YEHOWA178

Page 181: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

SOWOKAE da a wo nsa kaa krataa fii wo d�fo bi a �w� akyi-rikyiri h�? Nne�ma kakraa bi p� na �ma yenya anigye k�ses� krataa a �ka koma a obi a y�d� no de br� y�n no. �y� y�nanigye s� y�b�te s�nea ne ho te, ne suahu, ne ne nhyehy�eho as�m. S� y�n ad�fo w� akyirikyiri mpo a, nkitahodi a �tesaa ma y�b�n w�n.

2 �nde, d�n na ebetumi ama y�anya anigye k�se asen kra-taa a yebenya afi Onyankop�n a y�d� no no h�? �kwan biso no, Yehowa akyer�w y�n “krataa”—N’as�m Bible no. �kas�nea �te, nea way�, nea wab� ne tirim s� �b�y�, ne nea �ke-ka ho ho as�m kyer� y�n w� mu. Esiane s� Yehowa p� s� y�-b�n no nti, �de N’as�m ama y�n. Y�n Nyankop�n a onimnyansa sen biara no paw �kwan a eye sen biara a obetumiafa so ne y�n adi nkitaho. Nyansa a �so bi nni w� �kwan aw�faa so kyer�w Bible no ne emu ns�m no mu.

D�n Nti na W�kyer�w Ns�m No?3 Ebia ebinomb�ka s�, ‘D�nnti na Yehowa amfa anwonwa-

kwan so—s� ebia, �nne a efi soro so—ne nnipa anni nkita-ho?’ Nokwarem no, mmere bi w� h� a Yehowa nam ab�foaw�y�n’ananmusifo sofi soro kasae. S�nhw�so no, �y�� saabere a �de Mmara no maa Israel no. (Galatifo 3:19) N

´a �nne

a efi soro noy� hu yiye—na �y� hu araa ma Israelfo a naw�a-b� hu no kae s� mma Yehowa ne w�n nnkasa w� saa kwanyi so na mmom �mfa Mose so ne w�n nkasa. (Exodus 20:18-20) Enti w�de ano na �kaa Mmara a na �b�y� 600 no kye-r�� Mose.

1, 2. “Krataa” b�n na Yehowa akyer�w y�n, na d�n ntia?3. �kwan b�n na Yehowa faa so de ne Mmara no maa Mose?

T I 1 8

Nyansa W�‘Onyankop�n As�m’ Mu

Page 182: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 183: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

4 Nanso, s� w�ankyer�w Mmara no a anka d�n na �b�-ba? So anka Mose betumi akae mmara no mu ns�m nop�p��p� a mfomso biara nnim akyer� �manfo no? Na awontoatoaso a w�baa akyiri yi no nso �? So na �s� s� w�dew�n ho to ns�m a w�de ano ka so? Anka �no reny� �kwana wotumi de ho to so a w�nam so de Onyankop�n mmarama. Fa no s� �s� s� woka as�m bi kyer� nnipa a w�ato san-ten tenteenten denam as�m no a woka kyer� nea odi kanno so na �no nso ka kyer� nea odi h� no, na w�y� no saaara kosi nea otwa to koraa no so. �da adi s� nea onii a odiakyiri paa no tee no b�y� soronko kakra afi as�m no ankasaho. Na asiane a �te saa biara nni Onyankop�n Mmara ns�mno ho.

5 Yehowafinyansammaw�kyer�wnens�mnotooh�. �kakyer�� Mose s�: “Kyer�w ns�m yi fa, efis� ns�m yi so na mi-gyina me ne wo ne Israelfo no apam.” (Exodus 34:27) Saana wofii Bible kyer�w ase w� afe 1513 A.Y.B. mu. Mfirihyia1,610 a edii h� no, Yehowa ‘nam mmere horow ne su ho-row so kasa kyer��’ akyer�wfo a w�y� nnipa b�y� 40 no, maw�kyer�w Bible no. (Hebrifo 1:1) Eduu bere bi no, w�n aw�hw� ns�m so kyer�w bi a w�w� ahofama no de ahw�yiyekyer�w bi p�p��p� s�nea �b�y� a w�b�kora Kyer�wns�m noso.—Esra 7:6; Dwom 45:1.

6 Yehowa nam nkitaho a �ne y�n dii denam akyer�w so noso ahyira y�n ankasa. So woanya krataa bi a w’ani gyee hoyiye p�n—ebia esiane awer�kyekye a wuhia a �ma wunyaenti—nawode siei nawosan kan no mp�npii? Saa na Yehowa“krataa” a wakyer�w y�n no te. Esiane s� Yehowa ma w�kye-r�w ne ns�m no nti, yetumi kenkan daa susuw emu ns�m

4. Kyer�kyer� nea enti a anka ns�m a w�de ano ka reny� �kwan a aho-toso wom a w�b�fa so de Onyankop�n mmara ama no mu.5, 6. D�n na Yehowa kae s� Mose ny� Ne ns�m no, na d�n nti na �y�nhyira s� y�anya Yehowa As�m a w�akyer�w no?

“Kyer�w nyinaa fi Nyankop�n home mu”

181NYANSA W� ‘ONYANKOP�N AS�M’ MU

Page 184: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no ho. (Dwom 1:2) Y�n nsa betumi aka “kyer�w ns�m nomu awer�kyekye” bere biara a yehia.—Romafo 15:4.

D�n Nti na �maa Nnipa Kyer�wee?7 Yehowa fi ne nyansa mu maa nnipa kyer�w N’as�m

no. Susuw eyi ho hw�: S� Yehowa maa ab�fo kyer�w Bi-ble no a, so anka yebenya ho anigye koro no ara? Nokwa-rem no, anka ab�fo no betumi afi w�n adwene a �kor�n nomu na aka Yehowa ho as�m, aka s�neaw�som no, na w�akaOnyankop�n asomfo anokwafo a w�y� nnipa no ho as�m.So ankayebetumi ate honhomab�de aw�y� p�naw�nnim-de�, w�n suahu, ne w�n aho�den boro y�n de so koraa nonsusuwii no ase ankasa?—Hebrifo 2:6, 7.

8 Yehowa nam nnipa akyer�wfo a �de w�n dii dwuma noso maa y�n nsa kaa nea yehia ankasa—kyer�wtoh� a ‘efiOnyankop�n home mu’ na emu ns�m no ye ma nnipa.(2Timoteo 3:16)�kwanb�n so na �y�� eyi?W� ns�mpiimuno, �maa nnipa no ankasa de w�n nyansa dii dwuma paw“ns�m a �y� d�, na nea w�akyer�w no ne trenee ne nokwarens�m.” (�s�nkafo 12:10, 11) Eyi kyer�kyer� nea enti a �kwanaw�faa so kyer�w Bible no gu ahorow no mu; nkyer�wee noka abusua a akyer�wfo no biara fi mu ne ntetee awonyae new�n nipasu ho as�m.� Nanso, ‘s�nea honhom kronkron desaammarimayi rek� no naw�kasae.’ (2 Petro 1:21) Enti, neaefii mu bae no y� “Onyankop�n as�m” ankasa.—1 Tesaloni-kafo 2:13.

� S� nhw�so no, Dawid a na �y� oguanhw�fo no de oguanhw�foasetram suahu na �maa nhw�so ahorow. (Dwom 23) Mateo a na �y�towgyeni no de akontaahy�de ne sika dodow dii dwuma mp�n pii.(Mateo 17:27; 26:15; 27:3) Na Luka y� oduruy�fo, na �de ns�m a �fannuru ho dii dwuma.—Luka 4:38; 14:2; 16:20.

7. �kwan b�n so na yehu Yehowa nyansa w� nnipa a �de w�n diidwuma s� akyer�wfo no mu?8. �kwan b�n so na w�maa Bible akyer�wfo no de w�n ankasa nyan-sa dii dwuma? (Hw� ase h� as�m no nso.)

B�N YEHOWA182

Page 185: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

9 Nnipa a w�de w�n dii dwuma ma w�kyer�w Bible no ma�y� anigye. N

´a akyer�wfo noy� nnipa aw�w� nkate te s� y�n

ara. Esiane s� w�ny� p� nti, wohyiaa s�hw� ne nhy�so aho-row te s� y�n de yi ara. W� ns�mbi mu no, Yehowa honhomkaa w�n ma w�kyer�w w�n ankasa nkate ne w�n amanehu-nu ho as�m. (2 Korintofo 12:7-10) Enti w�kyer�w ns�m nos� w�n ankasa ns�m, ns�m a anka �b�fo biara ntumi nka.

10 Fa Israel hene Dawid s� nhw�so. Bere a Dawid y��b�ne a anibere wom akyi no, �hyehy�� dwom bi a �kaane komam as�m wom, na �sr�� Onyankop�n h� b�ne fa-firi. �kyer�wee s�: “Hohoro me ho fi m’amum�y� mu ko-raa, na prapra me ho fi me b�ne mu. Na me mmarato no,mahu, na me b�ne w� m’anim daa yi. Hw�, w�woo meamum�y� mu, na b�ne mu na me n

˜a nyins�n me. Ntow

me mfi w’anim nkyene, na nyi wo honhom kronkron mfime so. Onyankop�n af�re ne honhom a abubu; Onyanko-p�n, koma a abubu na ap�t�w na worempo.” (Dwom 51:2,3, 5, 11, 17) So wuntumi nhu �yaw a �kyer�wfo no di no?Hena na obetumi ada nkate a �tete saa adi, so �ny� onipa a�ny� p�?

D�n Nti na �y� Nhoma a �ka Nnipa Ho Ns�m?11 Biribi foforo w� h� a �boa ma Bible mu ns�m y� anigye.

�y� nhoma a �ka nnipa ho ns�m k�se—nnipa ankasa—w�naw�som Onyankop�n new�n aw�nsom no. Y�kenkanw�nsuahu, w�n amanehunu, ne w�n anigye ho ns�m. Yehu neaefii nne�ma a w�pawee w� asetram mu bae no. W�de ns�ma �tete saa nokaaho ‘maay�nkyer�kyer�.’ (Romafo15:4) Ye-howa nam saa asetram ns�m ho nkyer�kyer�mu yi so kyer�-kyer� w� akwan a �ka y�n koma so. Susuw nhw�so ahorowbi ho hw�.

9, 10. D�n nti na nnipa a w�de w�n dii dwuma ma w�kyer�w Bibleno ma emu ns�m y� anigye k�se?11. Asetram ns�m a esisii ankasa b�n na w�de aka Bible no ho ‘amay�n kyer�kyer�’?

183NYANSA W� ‘ONYANKOP�N AS�M’ MU

Page 186: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

12 Bible ka nnipa a w�anni nokware, amum�y�fo mpo, nenea �too w�n ho as�m. W� saa kyer�wtoh� yi mu no, yehusubamm�ne a w�daa no adi no, na �ma �y� mmer�w s� y�-b�te ase. S� nhw�so no, mmara a etia nkontompo b�n naebetumi aka y�n k�se asen Yuda de no, bere a na �redi Yesuho nk�nk�nsa no? (Mateo 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Ns�m a�tete s� eyi ka y�n koma yiye, na �boa y�n ma yehu su aho-row a �mfata na y�po.

13 Bible ka Onyankop�n asomfo anokwafo pii ho as�m nso.Y�kenkan w�n ahofama ne w�n nokwaredi ho as�m. Yehusu ahorow a �s� s� yenya na ama y�atumi ab�n Onyanko-p�n ho nhw�so ahorow ankasa. Fa gyidi s� nhw�so. Biblekyer�kyer� gyidi mu, na �ka s�nea �ho hia na ama y�atumias� Onyankop�n ani ho as�m kyer� y�n. (Hebrifo 11:1, 6)Gyidi a w�daa no adi fann ho nhw�so ahorow nso w� Bi-ble mu. Susuw gyidi a Abraham daa no adi bere a �y�e s��de Isak reb� af�re no ho hw�. (Genesis, ti 22; Hebrifo 11:17-19) Y�nam kyer�wtoh� a �tete saa so nya “gyidi” as�m noho ntease foforo, na �ma �y� mmer�w s� y�b�te ase. Hw� s�-nea nyansa wom s� �ny� afotu k�k� na Yehowa de ma y�ns�nea �b�y� a yebenya su pa, na mmom �ma y�n ho nhw�-so ahorow nso!

14 Asetra mu osuahu ho kyer�wtoh� a �w� Bible mu notaa kyer�kyer� y�n biribi fa onipa k

˜o a Yehowa y� ho. Su-

suw nea y�kenkan faa �bea bi a Yesu huu no as�refie h� hono ho hw�. Bere a na Yesu te b�n tow adaka no ho no, na�rehw� nkur�fo a w�de w�n ntoboa regu mu no. Adefo piibae “fi nea w�w� na abu w�n so no mu” b�maa bi. Nanso,Yesu gyen n’ani hw�� okunafo hiani bi. N

´a n’ay�y�de no y�

12. Bible mu ns�m a �fa nnipa a w�anni nokware ho no boa y�n�kwan b�n so?13. �kwan b�n so na Bible no boa y�n ma y�te su pa horow ase?14, 15. D�n na Bible no ka fa �bea bi a �baa as�refie h� ho kyer� y�n,na d�n na yesua fa Yehowa ho w� kyer�wtoh� yi mu?

B�N YEHOWA184

Page 187: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

“ntaapo abien a �b�y� �ban.”� Na �y� dwet� sika ketewaa aaka a �w�. Yesu a �daa Yehowa adwene a �w� w� nne�maho adi p�p��p� no kae s�: “Okunafo hiani yi de nea �d��soabegu mu sen w�n a w�de bi beguu tow adaka no mu nyi-naa.” S�nea saa ns�m no kyer� no, nea �de guu mu no d��soky�n afoforo a aka nyinaa de aw�de guu mu a w�aka abom.—Marko 12:41-44; Luka 21:1-4; Yohane 8:28.

15 So �ny� nea �ho hia s� nnipa a w�baa as�refie h� saa dano nyinaa mu no, woyii okunafo yi kaa ne ho as�m w� Bi-ble mu? Yehowa nam saa nhw�so yi so kyer�kyer�e s� �y�Onyankop�n a �kyer� anis�. N’ani gye ho s� obegye y�n ay�-y�de a efi �kra nyinaa mu, �mfa ho nea s� w�de toto afofo-ro de ho a �te biara no. �kwan pa foforo biara nni h� a �seneyi a Yehowa betumi afa so akyer� y�n nokwas�m yi!

Ade a Enni Bible no Mu16 S� wokyer�w krataa k�ma wo d�fo bi a, �ny� biribiara

na wubetumi aka ho as�m w� mu. Enti wode anidah� pawns�m a wob�kyer�w no. Saa ara na Yehowa kaa nnipa bi nens�m bi a esisii ho as�m w� N’as�m mu. Nanso, w� kyer�w-toh� a �kyer�kyer� nne�ma mu yi mu no, Bible no nkye-r�kyer� biribiara mu fefeefe bere nyinaa. (Yohane 21:25) S�nhw�so no, bere a Bible ka Onyankop�n atemmu ho as�mno, ebia �ho ns�m a �ka no ntumi mmua y�n as�mmisabiara. Yehu Yehowa nyansa w� nne�ma a �nka ho as�m w�N’as�m mu no mpo mu. �kwan b�n so?

17 �kwan a w�faa so kyer�w Bible no s� nea �w� y�n ko-mam no hw�. Hebrifo 4:12 ka s�: “Onyankop�n as�m [anaa,

� Na saa ntaapo yi biako y� lepton, Yudafo dwet� sika a na esua senbiara a na wodi saa bere no. Na lepton abien y� da koro akatua mu1/64. Na saa dwet� sika yi nn��so s� ebetumi at� akasanoma biako,anomaa a na ne bo y� fo koraa a na ahiafo di no.

16, 17. �kwan b�n so na yehu Yehowa nyansa w� nne�ma a �nka hoas�m w� N’as�m mu no mpo mu?

185NYANSA W� ‘ONYANKOP�N AS�M’ MU

Page 188: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nkras�m] w� nkwa, na aho�den w� mu, na ano y� nnamsen nkrante anofanu biara, na ehwirew mu kodu s� �paapae�kra ne honhom . . . mu, na �y� koma nsusuwii ne adwe-ne temmufo.” Bible mu nkras�m no hwirew y�n mu, na �day�n nsusuwii ne adwene a yekura ankasa adi. Kyer�wtoh� a�nkyer�kyer� nne�ma mu nk� akyiri no taa to w�n a w�dekomaden kenkan na wonnya nea w�p� no hintidua. Nnipaa w�te saa no betumi agye Yehowa d�, nyansa, ne at�ntre-nee ankasa a obu no ho kyim mpo.

18 Nea �ne no b� abira no, s� y�de koma pa sua Bible noyiye a, yebehu Yehowa s�nea Bible m

˜u no nyinaa ka ne ho

as�mno. Enti, s� kyer�wtoh� p�tee bimans�mmisa bi a yen-tumi nnya ho mmuae amonom h� ara s�re a, �nhaw y�n. S�y�b�y� mfatoho a: S� y�rekeka biribi asisi anim de ay� biribimfonini a, ebia mfiase no yentumi nhu esin p�tee bi anaas�yentumi nhu s�nea esin bi b�hy� beae bi ma ay� yiye. Nan-so, ebia na y�adi kan ahyehy� pii a �b�ma y�ahu s�nea mfo-nini no b�y� no ani so. Saa ara na s� yesua Bible no a, y�denkakrankakra hu Onyankop�n k

˜o a Yehowa y�, na yetumi

hu no yiye. S� mfiase no na yentumi nte kyer�ws�m bi aseanaayenhu s�nea �neOnyankop�nnipasuhyia a, Bibleno ay�asua no ama y�ahu Yehowa ho ns�m pii dedaw a ebetumiama y�ahu s� Onyankop�n d� ne n’at�ntrenee nni huam-m� da.

19 Enti s� y�b�te Onyankop�n As�m ase a, �s� s� y�de komapa ne adwenemtew kenkan na yesua. So eyi ny� Yehowanyansa k�se no ho adanse? Nnipa a w�w� nimde� tumi kye-r�w nhoma a “anyansafo ne animdefo” nkutoo na wotumite ase. Nanso, Onyankop�n nyansa na w�de b�kyer�w nho-ma bi a gye w�n a w�w� koma pa nkutoo na wobetumi atease!—Mateo 11:25.

18, 19. (a) S� Bible mu as�m p�tee bi ma ns�mmisa a yentumi nnyaho mmuae amonom h� ara s�re a, d�n nti na �ns� s� �haw y�n?(b) D�n na yehia na ama y�ate Onyankop�n As�m ase, na �kwan b�nso na eyi y� Yehowa nyansa k�se no ho adanse?

B�N YEHOWA186

Page 189: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Nhoma a Ekura “Nyansahu”20 Yehowa ka �kwan a eye sen biara a yebetumi afa so atra

ase ho as�m kyer� y�n w� N’as�m mu. S´� �b�ade� no, onim

y�n ahiade sen y�n ankasa. Na nnipa ahiade titiriw—a nea�ka ho bi ne �p� a y�w� s� wobeyi �d� adi akyer� y�n, anigyea yebenya, ne abusuab� pa a yebenya—y� ade koro. “Nyan-sahu” pii w� Bible mu a ebetumi aboa y�n ma y�anya ase-tra a mfaso w� so. (Mmebus�m 2:7) Ti bi w� adesua nhomayi f

˜a biara mu a �kyer� s�nea yebetumi de Bible mu afotu a

nyansa wom adi dwuma, nanso ma yensusuw nhw�so bia-ko ho w� ha.

21 So woahy� no nsow s� nnipa a w�de ns�m hy� w�n munawonya afoforo ho menasep�w no taa piraw�n ho? Mena-sep�wy� ade a emuy�duru s� obi b�soaw� asetram. S� y�ma�tra y�n mu a, egye y�n adwene, �s�e y�n asomdwoe, na �kay�n anigye hy�.Nhwehw�muanyansahufo ay� adano adi s�s� obi k� so de abufuw hy� ne mu a, ebetumi ama wanya ko-mayare ne nyarewa foforo pii a enni sabea. Bere tenten ansana w�rey� nyansahu mu nhwehw�mu a �te saa no, na Bibleno aka no nyansam s�: “Ma abufuw ntwa, na gyae bo b�ney�.” (Dwom 37:8) Nanso, y�b�y� d�n atumi ay� saa?

22 Onyankop�n As�m de afotu a nyansa wom yi ma s�:“Onipa [nhumu, NW ] twentw�n n’abufuw ase, na mfom-soho tway�no anuonyam.” (Mmebus�m19:11)Nhumu netumi a wotumi hu as�m bi mu tra aniani k�k�. Nhumu mayenya ntease, efis� etumi boa y�n ma yehu nea enti a onipabi kasa anaas� �y� n’ade �kwan bi so. Mm�den a y�b�b� ateadwene a obi kura, ne nkate, ne ne ns�m tebea horow aseno betumi aboa y�n ma y�ayi ne ho adwemm�ne ne aten-ka b�ne afi y�n mu.

20. D�n nti na Yehowa nkutoo na obetumi akyer� y�n �kwan a eyesen biara a yebetumi afa so atra ase, na d�n na �w� Bible mu a ebe-tumi aboa y�n?21-23. Afotu a nyansa wom b�n na ebetumi aboa y�n ma y�akwatiabufuw a y�de b�hy� y�n mu ne menasep�w?

187NYANSA W� ‘ONYANKOP�N AS�M’ MU

Page 190: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

23 Afotu foforo yi w� Bible mu: “Munhuhu mma mo ho namomfa nkyeky� mo ho.” (Kolosefo 3:13) As�m “munhuhummamo ho”no kyer� afoforo ho abotare a yebenya, nay�a-nya w�n su ahorow a �haw y�n ho koma. Boaset� a �te saabetumi aboa y�n ma y�akwati s� y�de ns�m nketenkete hoabufuw b�hy� y�n mu. ‘Fa ky�’ twe adwene si b�ne a y�rem-fa nhy� y�nmu so. Y�nNyankop�nnyansafo no nim s� ehias� y�de afoforo b�neky�w�nbere ay�w� nnyinasos�ma �fa-ta s� yegyina so y� saa no. �ny� w�n nkutoo na wobenya eyiso mfaso na mmom �b�ma y�n ankasa nso anya asomdwoene abot�yam. (Luka 17:3, 4) Nyansa b�n na �w� Onyanko-p�n As�m mu s�� yi!

24 Yehowa d� a enni ano no kaa no ma �p�e s� �ne y�ndi nkitaho. �paw �kwan a �fata sen biara—“krataa” a nnipaakyer�wfo a honhom kronkron kyer� w�n kwan kyer�wee.Ne saa nti, yehu Yehowa ankasa nyansa w� krataa no mu.Nyansayi y� “nokware.” (Dwom93:5) Bere ay�may�n abra-b� ne no hyia, na y�ka ho as�m kyer� afoforo no, na y�reb�ny�n Nyankop�n a onim nyansa sen biara no. W� ti a edi h�mu no, yebesusuw Yehowa nyansa a �k� akyiri ho nhw�sofoforo a �da nsow ho: tumi a otumi ka nea �b�ba daakye hoas�m sie ne n’atirimp�w a otumi ma �bam no.

24. S� y�ma y�n asetra ne Onyankop�n nyansa hyia a, d�n na �ba?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Mmebus�m 2:1-6 Mm�den b�n na �s� s� y�b� na ama y�anyaOnyankop�n As�m mu nyansa?

Mmebus�m 2:10-22 Akwan b�n so na yebenya y�n asetra a y�b�-ma �ne Bible mu afotu a nyansa wom ahyia no so mfaso?

Romafo 7:15-25 �kwan b�n so na kyer�ws�myi kyer�kyer� nyan-sa a �wom s� w�maa nnipa kyer�w Onyankop�n As�m no mu?

1 Korintofo 10:6-12 D�n na yebetumi asua afi k�k�b� ho nhw�soa �w� Bible mu a �fa Israel ho no mu?

B�N YEHOWA188

Page 191: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

AHINTAS�M! Esiane s� ahintas�m y� nwonwa, �y� anigye,na �y� ahodwiriw nti, �taa y� den ma nnipa s� w�b�kataso. Nanso, Bible ka s�: “Onyankop�n anuonyam ne as�mso hintaw.” (Mmebus�m 25:2) Yiw, s� Otumfo Pumpuni ne�b�ade� no, Yehowa de nne�ma bi hintaw adesamma kosis� ne bere bedu ma wayi no adi.

2 Nanso, ahintas�m bi w� h� a �y� anigye na �y� nwonwaa Yehowa ayi no adi w� N’as�m mu. W�fr� no ‘Onyanko-p�n p� ahintas�m kronkron.’ (Efesofo 1:9) �ho ade a wube-sua no b�ma woanya nne�ma pii asen biribi a worep� ahuk�k� a wubehu. Ahintas�m yi a wubehu no betumi de woak� nkwagye mu, na ebetumi ama woanya Yehowa nyansaa enni ano no mu nhumu bi.

Woyi no Adi Nkakrankakra3 Bere a AdamneHaway�� b�neno, ebetumi aba s� �y�e s�-

nea Yehowa atirimp�w a �ne s� �b�dan asase paradise a nni-pa a w�y� p� te so no as�e no. Nanso, Onyankop�n dii as�mno ho dwuma nt�m ara. �kae s�: “Mede �tan m�to wo [�w�no] ne �bea no ntam, �ne w’asefo ne n’asefo ntam. �no na�b�b� wo ti; na wo nso woaka ne nantin.”—Genesis 3:15.

4 Na ns�m yi kyere adwene, na emu d�. Na hena ne saa�bea yi? Na hena ne �w� no? Na hena ne ‘aseni’ no a �b�-b� �w� no ti no? Na Adam ne Hawa betumi ab� w�n ti-rimk�k�. Nanso, Onyankop�nns�m no maa nnipa baanu a

1, 2. ‘Ahintas�m kronkron’ b�n na �s� s� �ho hia y�n?3, 4. �kwan b�n so na nk�mhy� a w�y�� ho kyer�wtoh� w� Genesis3:15 no ma yenyaa anidaso, na ahintas�m, anaa ‘ahintas�m kron-kron’ b�n na �wom?

T I 1 9

‘Onyankop�n NyansaAhintas�m Kronkron’

Page 192: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 193: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

w�anni nokware no asefo biara a wobedi nokware no nyaaanidaso. Na trenee bedi nkonim. Na Yehowa atirimp�w b�-bam. �kwan b�n so? Na �y� ahintas�m ampa! Bible fr� no‘Onyankop�n nyansa ahintas�m kronkron, nyansa a w�desiei.’—1 Korintofo 2:7.

5 Na Yehowa, s� ‘Obi a oyi ahintas�m adi no,’ beyi ns�m a�fa ahintas�m yi mmamu ho a �ho hia no adi awiei koraa.(Daniel 2:28) Nanso, na �b�y� saa nkakrankakra. S� y�b�-y� mfatoho a, yebetumi asusuw s�nea agya bi a �w� d� be-bua ne ba abarimaa kumaa bere a obisa no s�, “Paapa, �y��d�n na w�woo me?” no ho. Agya a onim nyansa ka ns�m aabarimaa kumaa no betumi ate ase. Na bere a abarimaa nonyinno, agya no ka pii kyer� no. Saa ara na Yehowa hu berea ne nkur�fo betumi ate n’ap�de ne n’atirimp�w ho adiyiahorow ase no.—Mmebus�m 4:18; Daniel 12:4.

6 �kwanb�n sona Yehowayii nne�ma a �te saa adi? �namapam, anaa nhyehy�e ahorow so na eyii dodow no ara adi.�da adi s�, wo ne obi ay� nhyehy�e bi p�n—s� ebia wob�-t� ofie bi anaas� �mm� wo bosea anaa �b�b� wo h� bosea.Nhyehy�e a �te saa no y�� mmara kwan so b�hy� a �kyer�s� mubedi as�m no ho dwuma. Nanso d�n nti na �s� s� Ye-howa ne nnipa y� apam, anaa nhyehy�e ahorow? �y� ampas�, n’as�m y� ne b�hy� ahorow ho adanse a edi mu. �tesaa, nanso, mmere bi w� h� a Onyankop�n afi ayamye mude mmara kwan so nhyehy�e ahorow ataa n’as�m akyi. Saaapam nhyehy�e a emu y� den yi ma y�n nnipa a y�ny� p�no nya biribi a emu y� den paa gyina so nya Yehowa b�hy�ahorow mu ahotoso.—Hebrifo 6:16-18.

5. Kyer�kyer� nea enti a Yehowa yii n’ahintas�m adi nkakrankakrano mu.6. (a) Atirimp�w b�n ho dwuma na apam, anaa nhyehy�e di?(b) D�n nti na �y� nwonwa s� Yehowa ne nnipa b�y� apam?

“M�ma w’asefo ad� s� �soro nsoromma”

191‘ONYANKOP�N NYANSA AHINTAS�M KRONKRON’

Page 194: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Apam a �ne Abraham Y�e7 Bere a w�pam onipa fii Paradise akyi b�boro mfirihyia

mpemabienno, Yehowaka kyer�� ne somfonokwafoAbra-ham s�: “Nhyira na mehyira wo, na �d� na m�ma w’asefoad� s� �soro nsoromma . . . na w’asefo mu na wobehyiraasase so amanaman nyinaa, efis� woatie me nne.” (Gene-sis 22:17, 18) Na eyi ny� b�hy� k�k�; Yehowa y�� no mmarakwan so apam, na �de n’ankasa ntam a ommu so taa akyi.(Genesis 17:1, 2; Hebrifo 6:13-15) Hw� s�nea �y� nwonwas� Amansan Hene no ay� nhyehy�e ankasa s� obehyira ade-samma!

8 Abraham apam no daa no adi s� Aseni no b�ba s� oni-pa, efis� na �b�y� Abraham aseni. Nanso, na �b�y� hena?Bere k�� so no, Yehowa daa no adi s� w� Abraham mmamu no, Isak mu na Aseni no befi aba. W� Isak mma baanuno mu no, w�paw Yakob. (Genesis 21:12; 28:13, 14) Akyi-ri yi, Yakob kaa nk�mhy� ns�m yi guu ne mmabarima 12no biako so s�: “Ahempoma remfi Yuda nsa, na mmarahy�poma remfi n’anan ntam, kosi s� �sodifo a aman b�y� ose-tie ama no no b�ba.” (Genesis 49:10) Afei de na w�abehu s�Aseni no b�y� �hene, nea obefi Yuda abusua mu!

Apam a �ne Israel Y�e9 W� afe 1513 A.Y.B. mu no, Yehowa y�� nhyehy�e a �b��

kwan maa ahintas�m kronkron no ho ns�m foforo a wobe-yi no adi. �ne Abraham asefo, Israel man y�� apam. �woms� Mose Mmara apam yi ny� adwuma nn� de, nanso na �y�Yehowa atirimp�w a �nam so de Aseni a wahy� ne ho b�

7, 8. (a) Apam b�n na Yehowa ne Abraham y�e, na ahintas�m kron-kron no ho ntease b�n na �ma wonyae? (b) �kwan b�n so na Yeho-wa de nkakrankakra maa abusua a na Aseni a wahy� ne ho b� no befimu aba no daa adi?9, 10. (a) Apam b�n na Yehowa ne Israel man no y�e, na ahobam-m� b�n na apam no de mae? (b) �kwan b�n so na Mmara no ma�daa adi s� adesamma hia agyede?

B�N YEHOWA192

Page 195: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

b�ba no fa titiriw. �kwan b�n so? Susuw akwan abi�sa hohw�. Nea edi kan, na Mmara no te s� �fasu a �y� den. (Efe-sofo 2:14) Ne trenee mmara no y�e s� �fasu a na etwa Yu-dafo ne Amanaman mufo ntam. Enti Mmara no boa b��abusua santen a na Aseni aw�ahy� ne ho b� no befimu abano ho ban. Esiane ahobamm� a �te saa nti na na �man noda so w� h� bere a Onyankop�n bere dui s� w�b�wo Mesiano w� Yuda abusua mu no.

10 Nea �to so abien, Mmara no maa s�nea na adesammahia agyede no daa adi pefee. S� Mmara a �y� p� no, �maas�nea nnipa ab�nefo ntumi nni so koraa no daa adi pefee.Enti �maa ‘mmara atotoatoto k�� so kosii s� aseni a w�hy��ne ho b� no b�ba.’ (Galatifo 3:19) Mmara no ma wonyaahokwandemmoab�� af�re pataa b�ne kosii bere bi. Nanso,s�nea Paulo kyer�wee no, esiane s� “anantwinini ne mpapomogya ntumi nyi b�ne” nti, na saa af�re ahorow yi y� Kris-to agyede af�re no sunsuma ara kwa. (Hebrifo 10:1-4) W�Yudafo anokwafo a na w�w� h� saa bere no fam no, apamno b�y�� w�n ‘y�nfo a �kyer� w�n Kristo so kwan.’—Galati-fo 3:24.

11 Nea �to so abi�sa, saa apam no maa Israel man no nyaaanidaso a �y� anigye. Yehowa ka kyer�� w�n s�, s� wodiapam no so a, w�b�y� “as�fo ahemman ne �man kron-kron.” (Exodus 19:5, 6) Awiei koraa no, honam fam Israel-fo na w�b�y�� as�fo ahemman a �w� soro no mufo a wodikan. Nanso, s� �man no, Israel tew atua tiaa Mmara apamno, poo Aseni a �ne Mesia no, na w�hweree saa anidasono. �nde, nahenanomnaw�b�s� soma as�fo ahemmannododow adu? Na abusuab� b�n na �b�da �man a w�ahyiraw�n no ne Aseni a w�ahy� ne ho b� no ntam? Na wobe-yi ahintas�m kronkron no ho ns�m yi adi w� Onyankop�nbere a �s� mu.

11. Anidaso a �y� anigye b�n na Mmara apam no maa Israel nyae,nanso d�n nti na anidaso no b�� �man mu no nyinaa?

193‘ONYANKOP�N NYANSA AHINTAS�M KRONKRON’

Page 196: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Dawid Ahenni Apam No12 W� afeha a �to so 11 A.Y.B. mu no, Yehowa kaa ahinta-

s�m kronkron no ho as�m bio bere a �y�� apam foforo no.�hy�� �hene Dawid nokwafo no b� s�: “M�ma w’aseni . . .so w’akyi, na mama n’ahenni atim. . . . Na mama n’ahenniagua atim akosi daa.” (2 Samuel 7:12, 13; Dwom 89:3) Afeide na w�ama Aseni a w�ahy� ne ho b� no anato abedi Da-wid abusua mu. Nanso, so na onipa bi nniso betumi ‘atrah� daa’? (Dwom 89:20, 29, 34-36) So na �hene a �y� onipaa �te saa betumi agye adesamma afi b�ne ne owu mu?

13 W�de honhom kaa Dawid ma �kyer�wee s�: “[Ye-howa, NW ] as�m a osee me wura ni: Tra me nifa kosi s�mede w’atamfo m�y� wo nan ase ntiaso. [Yehowa, NW ]aka ntam, na �rennu ne ho: Woy� daapem s�fo, Melkise-dek dibea so.” (Dwom 110:1, 4) Dawid ns�m no faa Asenianaa Mesia a na w�ahy� ne ho b� no ho tee. (Asomafo noNnwuma 2:35, 36) Na �hene yi renni adew� Yerusalem, nammom�soro, Yehowa “nifa.” �ny� Israel asase sonkona na�no b�ma wanya so tumi, na mmom asase nyinaa. (Dwom2:6-8) Woyii biribi foforo adi w� ha. Hy� no nsow s� Yeho-wa kaa ntam s� Mesia no b�y� ‘s�fo w� Melkisedek dibeaso.’ Te s� Melkisedek a �somee s� �hene ne �s�fo w� Abra-ham bere so no, Onyankop�n na na �b�paw Aseni a �rebano tee s� �hene ne �s�fo!—Genesis 14:17-20.

14 Mfe pii a etwaam no mu no, Yehowa nam adiyifo so yiiahintas�m kronkron no ho ns�m foforo adi. S� nhw�so no,Yesaia daa no adi s� na Aseni no bewu af�reb� wu. (Yesaia53:3-12) Mika kaa baabi a na w�b�wo Mesia no ho as�msiei. (Mika 5:2) Daniel hy�� bere p�tee mpo a na Aseni nob�ba ne ne wu ho nk�m.—Daniel 9:24-27.

12. Apam b�n na Yehowa ne Dawid y�e, na Onyankop�n ahintas�mkronkron no ho ntease b�n na �ma wonyae?13, 14. (a) S�nea Dwom 110 kyer� no, b� b�n na Yehowa hy�� neHene a wasra no no? (b) �defa Aseni a na �reba no ho no, ns�m fo-foro b�n na w�nam Yehowa adiyifo so daa no adi?

B�N YEHOWA194

Page 197: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Woyii Ahintas�m Kronkron no Adi!15 �kwan a na saa nk�mhy� ahorow yi b�fa so abam no

y�� ahintas�m kosii s� Aseni no ankasa bae. Galatifo 4:4 kas�: “Bere no wiee odu no, Onyankop�n somaa ne ba a �beawoo no ma w�woo no mmara ase.” W� afe 2 A.Y.B. muno, �b�fo bi ka kyer�� Yudani baabun bi a ne din de Marias�: “Hw�, wubenyins�n, na woawo �babarima, na woato nedin Yesu. �b�y� �k�se, na w�afr� no nea �w� sorosoro noba; na [Yehowa, NW ] Nyankop�n de n’agya Dawid ahen-gua b�ma no. . . . Honhom Kronkron b�ba wo so, na nea�w� sorosoro no aho�den ab�kata wo so; enti na ade kron-kron a wob�wo no, w�b�fr� no Onyankop�n ba.”—Luka 1:31, 32, 35.

16 Akyiri yi, Yehowa yii ne Ba no nkwa fii soro b�hy�� Ma-ria awotwaa mu ma �b�y�� obi a �bea woo no. Na Mariay� �bea a �ny� p�. Nanso, Yesu annya sint� biara amfi neho, efis� na �y� “Onyankop�n ba.” Bere koro no ara, Yesuawofo a w�y� nnipa, s� Dawid asefo no, ma Onyaa ho-kwan s� Dawid dedifo w� awo mu ne mmara kwan so nyi-naa. (Asomafo no Nnwuma 13:22, 23) W� Yesu asub� muw� afe 29Y.B.muno, Yehowadehonhomkronkron sraanokae s�: “Oyi ne med�ba a �s� m’ani.” (Mateo3:16,17) Awieikoraa no, na Aseni no aba! (Galatifo 3:16) Na bere adu s�woyi ahintas�m kronkron no ho ns�m pii adi.—2 Timoteo1:10.

17 W� Yesu som adwuma no mu no, �ma yehuu �w� aGenesis 3:15 ka ne ho as�m no s� �ne Satan, ne �w� no ase-fo no s� Satan akyidifo. (Mateo 23:33; Yohane 8:44) Akyiriyi, w�daa s�nea wobebubu eyinom nyinaa afeb�� no adi.(Adiyis�m 20:1-3, 10, 15) Na w�daa no adi s� �bea no ne

15, 16. (a) �kwan b�n so na Yehowa Ba no b�y�� obi a “�bea woono”? (b) D�n na Yesu nya fii n’awofo a w�y� nnipa no h�, na bereb�n na �bae s� Aseni a w�ahy� ne ho b� no?17. �kwan b�n so na w�ma yehuu nea Genesis 3:15 kyer�?

195‘ONYANKOP�N NYANSA AHINTAS�M KRONKRON’

Page 198: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

“�soro Yerusalem,” Yehowa soro ahyehy�de a �te s� �yerea honhom ab�de na w�wom no.�—Galatifo 4:26; Adiyis�m12:1-6.

Apam Foforo No18 Ebia as�m a woyii no adi a �y� nwonwa sen biara ne nea

�bae anadwo ansa na Yesu rebewu, bere a �kaa “apam fofo-ro” no ho as�m kyer�� n’asuafo anokwafo no. (Luka 22:20)Te s� Mose Mmara apam a edii kan no, na apam foforo yib�ma w�anya “as�fo ahemman.” (Exodus 19:6; 1 Petro 2:9)Nanso, na �ny� honam fam man bi na saa apam yi de besih�, na mmomhonhom famde, “Nyankop�n Israel,” a Kris-to akyidifo anokwafo a w�asra w�n nkutoo na w�wom no.(Galatifo 6:16) Na apam foforo no mufo yi ne Yesu de nhyi-ra b�br� adesamma abusua!

19 Nanso, d�n nti na apam foforo no tumi nyaa “as�foahemman” a w�nam w�n so behyira adesamma? Efis� s�anka ebebu Kristo asuafo no f� s� ab�nefo no, �nam Kris-to af�reb� no so de w�n b�ne firi w�n. (Yeremia 31:31-34)S� wonya nya gyinabea a �ho tew w� Yehowa anim p� a,�fa w�n ka ne soro abusua no ho na �de honhom kron-kron sra w�n. (Romafo 8:15-17; 2 Korintofo 1:21) Enti wo-nya ‘awo foforo a �k� anidaso a w�de asie �soro mu.’ (1 Pe-tro1:3, 4) Esiane s� gyinabea a �kor�n saa noy� foforo koraama nnipa nti, w�fr� Kristofo a w�asra w�n no “ab�de fofo-ro.” (2 Korintofo 5:17) Bible da no adi s�, awiei koraa no,

� ‘Onyamesom pa ahintas�m kronkron’ no nso daa adi w� Yesumu. (1 Timoteo 3:16) Na ay� ahintas�m fi bere tenten s� ebia obi be-tumi akura ne mudi mu p�p��p� ama Yehowa anaa. Yesu maa mmuaeno daa adi. Okuraa ne mudi mu w� s�hw� biara a Satan de baa ne somu.—Mateo 4:1-11; 27:26-50.

18. “Apam foforo” no atirimp�w ne d�n?19. (a) D�n nti na apam foforo no tumi nyaa “as�fo ahemman”?(b) D�n nti na w�fr� Kristofo a w�asra w�n no “ab�de foforo,” na nni-pa dodow ahe na w�ne Kristo bedi ade?

B�N YEHOWA196

Page 199: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nnipa 144,000 benya ky�fa afi soro adi adesamma a w�agyew�n nkwa no so.—Adiyis�m 5:9, 10; 14:1-4.

20 W�n a w�asra w�n yi ne Yesu b�y� “Abraham asefo.”�(Galatifo 3:29) Na w�n a wodii kan paw w�n no y� honamfam Yudafo. Nanso, w� afe 36 Y.B. mu no, woyii ahintas�mkronkron no fa foforo adi: s� Amanaman mufo, anaa w�na w�ny� Yudafo nso benya ky�fa w� �soro anidaso no mu.(Romafo 9:6-8; 11:25, 26; Efesofo 3:5, 6) So na Kristofo aw�asra w�n no nkutoo ne w�n a wobenya nhyira a w�dehy�� Abraham b� no bi? Dabi, efis� wiase nyinaa nya Yesuaf�reb� no somfaso bi. (1 Yohane 2:2) Bere k�� sono, Yeho-wa yii no adi s� “nnipakuw k�se” a w�n dodow nni ano be-nya w�n ti adidi mu w� Satan nne�ma nhyehy�e no awiei.(Adiyis�m 7:9, 14) Wobenyan nnipa foforo pii a w�w� ani-daso s� w�b�tra ase daa w� Paradise!—Luka 23:43; Yohane5:28, 29; Adiyis�m 20:11-15; 21:3, 4.

Onyankop�n Nyansa ne Ahintas�mKronkron No

21 Ahintas�m kronkron no y� “Onyankop�n nyansa ho-row bebree no” dwumadi a �y� nwonwa. (Efesofo 3:8-10)Nyansa b�n ara na Yehowa de hyehy�� ahintas�myi, na afei�de yii no adi nkakrankakra no! Ofii nyansam susuw nni-pa sint� ahorow ho, na �ma w�daa nea �w� w�n komamankasa adi.—Dwom 103:14.

22 Yehowa daa nyansa a enni ano adi nso w� Yesu a �paw

� Yesu nso ne nkur�fo koro yi ara y�� ‘ahenni apam.’ (Luka 22:29,30) Yesu nam saay� so ne “kuw ketewa” yi y�� nhyehy�e s� w�neno bedi ade w� soro s� Abraham aseni no fa a w�to so abien.—Luka12:32.

20. (a) Ahintas�m kronkron no ho ade b�n na woyii no adi w� afe36 Y.B. mu? (b) Henanom na wobenya nhyira a w�de hy�� Abrahamb� no bi?21, 22. Akwan b�n so na Yehowa ahintas�m kronkron no da nenyansa adi?

197‘ONYANKOP�N NYANSA AHINTAS�M KRONKRON’

Page 200: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no s� �hene no mu. Yehowa Ba no di mu koraa sen ab�defoforo biara w� amansan yi mu. Bere a Yesu traa ase s� oni-pa a �w� honam ne mogya no, ohuu amane pii. �te nnipahaw ahorow ase yiye. (Hebrifo 5:7-9) Na Yesu mf�fo ade-difo no nso �? W�asra mmarima ne mmea—a w�paw w�nfii mmusua ne kasa horow nyinaa mu—w� mfehaha pii nomu. �haw biara nni h� a emufo no bi nhyiae na wonnyi-naa anop�n. (Efesofo 4:22-24) �b�y� anigye s� wob�tra ahe-ne as�fokuw a w�w� mm�borohunu yi nniso ase!

23 �somafo Paulo kyer�wee s�: ‘Ahintas�m kronkron no aefiwiase berene awontoatoasono sohintaweeno,wayi adiakyer� ahotefo.’ (Kolosefo 1:26) Yiw, Yehowa akronkronfoa w�asra w�n no ab�te ahintas�m kronkron no ho ns�m piiase, na w�aka nimde� a �te saa ho as�m akyer� nnipa �pe-pempii.Hokwanb�nnay�nnyinaaw� s�� yi! Yehowa ‘amay�ahu ne p� ahintas�m kronkron no.’ (Efesofo 1:9) Mom-ma y�nka ahintas�m a �y� anigye yi ho as�m nkyer� afofo-ro, na y�mmoa w�n nso mma w�nhwehw� Yehowa Nyan-kop�n nyansa a emu d� no mu!

23. Hokwan b�n na Kristofo w� w� Yehowa ahintas�m kronkronno ho?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Yohane 16:7-12 �kwan b�n so na Yesu suasuaa s�nea N’agya yinokware adi nkakrankakra no?

1 Korintofo 2:6-16 D�n nti na nnipa pii ntumi nte Yehowa ahin-tas�m kronkron no ase, na �kwan b�n so na yebetumi ate saaahintas�m ahorow yi ase?

Efesofo 3:10 Hokwan b�n na Kristofow� w� Onyankop�n ahinta-s�m kronkron no ho?

Hebrifo 11:8-10 �wom s� na gyidifo a w�traa ase tete no nte ahin-tas�m kronkron no mu ns�m nyinaa ase de, nanso �kwan b�n sona �wowaw w�n?

B�N YEHOWA198

Page 201: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

AGYA bi p� s� �ma ne ba kumaa nya asuade bi a �ho hia.�p� s� odu ne koma mu. �kwan b�n na �s� s� �fa so? So �s�s� ogyina abofra no so te�te�m gu ne so? Anaas� �s� s� �ko-tow ne abofra no y� p�, na �de odwo kasa kyer� no anigyeso? Akyinnye biara nni ho s�, agya a odwo na onim nyan-sa b�fa ahobr�ase kwan so.

2 Yehowa y� Agya b�n—so �y� ahantan anaa odwo, �y� ka-tee anaa �y� br�br�? Yehowa nim biribiara, onim nyansasen obiara. Nanso, woahy� no nsow s� nimde� ne nyan-sa mma nnipa ny� nkur�fo a wodwo? S�nea Bible ka no,“nimde� horan.” (1 Korintofo 3:19; 8:1) Nanso, Yehowaa �y� “koma mu nyansafo” no, dwo nso. (Hiob 9:4) �w�dibea na �y� �k�se�, nanso �ny� ahantan. D�n nti na �tesaa?

3 Yehowa y� kronkron. Enti ahantan a �y� su a egu obiho fı no nni ne mu. (Marko 7:20-22) Afei nso, hy� neaodiyifo Yeremia ka kyer�� Yehowa no nsow: “Wo [Yeho-wa ankasa] kra b�kae na wob�b� wo mu ase w� me so.”�(Kwadwom 3:20, NW ) Susuw ho hw�! Na Yehowa, Aman-san Hene no w� �p� s� ‘�b�b� ne mu ase,’ anaas� �ne Yere-mia b�y� p�, s�nea �b�y� a obedi onipa a �ny� p� no ahiadeho dwuma. (Dwom 113:7) Yiw, Yehowa dwo. Nanso, dwo

� Tete kyer�wfo, anaa Sopherim no sesaa nkyeky�m yi ma �kae s��ny� Yehowa na �b�� ne mu ase na mmom Yeremia. �da adi s� wosu-suwii s� �mfata s� w�b�ka s� Onyankop�n b�y� ade a �ba fam saa. Nesaa nti, nkyer�ase ahorow pii yeraa ntease a �w� nkyeky�m d�d� yi muno. Nanso, The New English Bible kaa no p�p��p� s� Yeremia ka kye-r�� Onyankop�n s�: “Kae, O kae, na kotow ma me.”

1-3. D�n nti na yebetumi anya ahotoso s� Yehowa dwo?

T I 2 0

‘�y� Koma Mu Nyansafo’—Nanso Odwo

Page 202: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

a Onyankop�n dwo no kyer� d�n? �kwan b�n so na �nenyansa w� abusuab�? Na d�n nti na �ho hia y�n?

S�nea Yehowa Da no Adi s� Odwo4 Odwo y� ahobr�ase adwene, na �ny� dwae ne ahantan.

Esiane s� odwoy� su a �w� komam nti, �da adi bere a obi y�afoforo br�br�, na �da abodwoky�re ne ntease adi no. (Ga-latifo 5:22, 23) Nanso, �ns� s� yedi mfomso bu saa su paahorow yi s� mmer�wy� anaa ehu da. �ny� nea �ne Yehowatrenee abufuw anaa ne tumi a �s�e ade a �de di dwuma nob� abira. Mmom no, Yehowa nam odwo a �da no adi soda ne deny� k�se, tumi a otumi di ne ho so w� p�y� muno, adi. (Yesaia 42:14) �kwanb�n so na odwo ne nyansa w�abusuab�? Bible ho nhoma bi ka s�: “W�kyer� odwo ase ko-raa . . . s� ayamye, na �ne nyansa nyinaa nnyinaso a �ho

4, 5. (a) D�n ne odwo, �kwan b�n so na w�da no adi, na d�n nti na�ns� s� yedi mfomso susuw s� �kyer� mmer�wy� anaa ehuda? (b) �kwan b�n so na Yehowa daa odwoadi w� �ne Dawid ns�nnii mu, na Yehowadwo no ho hia y�n d�n?

Agya a onimnyansa deodwo y� nemma br�br�

B�N YEHOWA200

Page 203: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

hia.” �nde, nokware nyansa ntumi ntew ne ho mfi odwoho. �kwan b�n so na yenya Yehowa odwo so mfaso?

5 �hene Dawid too dwom maa Yehowa s�: “Womaa mewo nkwagye ky�m, na wo nifa soo me mu, na wo yiyey�ma mey�� k�se.” (Dwom 18:35) Saay� so no, Yehowa daaodwo adi s�nea �b�y� a �ne onipa a �ny� p� yi bedi, ab�ne ho ban, awowaw no da biara da. Dawid hui s� s� obe-nya nkwagye—na awiei koraa no, way� k�se s� �hene—a, naebegyina �p� a Yehowa w� s� �b�da odwo adi w� saa kwanyi so nkutoo so. Nokwarem no, s� Yehowa anna odwo adi,amm� ne mu ase s� �ne y�n bedi w� odwo mu s� Agya a�w� d� a, y�n mu hena na anka obenya nkwagye ho anida-so bi?

6 �s� s� y�hy� no nsow s� nsonsonoe w� odwo ne aho-br�ase mu. Ahobr�ase y� su pa a �s� s� anokwafo nya. Te s�odwo no, �ne nyansa na �nam. S� nhw�so no, Mmebus�m11:2 ka s�: “Ahobr�asefo na nyansa ne w�n te.” Nanso, Bi-ble nka Yehowa ho as�m da s� �br� ne ho ase. D�n ntia? S�-nea Kyer�wns�m no de ahobr�ase di dwuma no, �kyer� hua obi hu anohyeto ahorow a n’ankasa w� no yiye. Ade Nyi-naa soTumfo� no nni anohyeto ahorow biara gye nea �noankasa de ama ne ho esiane n’ankasa trenee gyinap�n aho-row nti no. (Marko 10:27; Tito 1:2) Afei nso, s� �sorosoronino, �nhy� obiara ase. Enti ahobr�ase ho as�m mfa Yehowaho ankasa.

7 Nanso, Yehowa dwo. �kyer�kyer� n’asomfo s� odwo hohia na ama w�anya nokware nyansa. N’as�m no ka “odwoa nyansa w� mu” ho as�m.� (Yakobo 3:13) Susuw eyi honhw�so a Yehowa y� no ho hw�.

� Nkyer�ase afoforo ka “ahobr�ase a efi nyansa mu” ne “br�br�y� a�y� nyansa ho agyiraehy�de” ho as�m.

6, 7. (a) D�n nti na Bible nka Yehowa ho as�m da s� �w� ahobr�a-se? (b) Abusuab� b�n na odwo ne nyansa w�, na hena na �y� eyi honhw�so a �sen biara?

201‘�Y� KOMA MU NYANSAFO’—NANSO ODWO

Page 204: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Yehowa Fi Odwo Mu De As�y�deHy� Afoforo Nsa na Otie As�m

8 Yehu Yehowa odwo ho adanse a �ka koma w� ne p� mua ofi de as�y�de hy� afoforo nsa ne as�m a otie no mu. Saaa �y� noy� nwonwa paa; Yehowa nhia obiara mmoa ne afo-tu. (Yesaia 40:13, 14; Romafo 11:34, 35) Nanso, Bible da noadi mp�n pii s� Yehowa br� n’aso ase w� saa akwan yi so.

9 S� nhw�so no, susuw as�ntitiriw bi a esii w� Abrahamasetra mu no ho hw�. Abraham nyaa ah�ho baasa, na �fr��biako “Yehowa.” Na ah�ho no y� ab�fo ankasa, nanso w�nmu biako bae Yehowa din mu, na �y�� n’ade Yehowa dinmu. Bere a saa �b�fo no kasae na �y�� ade no, na �te s�nea Yehowa ankasa na �rekasa na �rey� ade. �denam saakwan yi so no, Yehowa ka kyer�� Abraham s� Wate “So-dom ne Gomora nte�m” a �so no. Yehowa kae s�: “Mere-sian mak�hw� s� w�ay� s�nea nte�m a edu me nky�n note anaa; na s� �nte saa a, mahu.” (Genesis 18:3, 20, 21)Nokwarem no, as�m a Yehowa kae no nkyer� s� na AdeNyinaa so Tumfo� no ankasa ‘besian’ ak� h�. Mmom no,�san somaa ab�fo bio ma w�k�y�� n’ananmusifo. (Genesis19:1) D�n ntia? So na Yehowa a ohu ade nyinaa no ntu-mi ‘nhu’ tebea a �w� n’ankasa asase so no? �nte saa koraa.Mmom no, Yehowa fi odwo mu de adwuma no maa saaab�fo no s� w�nhwehw� as�m no mu na w�nk�sra Lot nen’abusua w� Sodom.

10 Afei nso, Yehowa tie as�m. Bere bi �ka kyer�� n’ab�fono s� w�mfa akwan a w�b�fa so ama �hene Ahab b�ne-fo no ahwe ase ho nyansahy� ahorow mmra. Na Yehowanhia mmoa a �te saa. Nanso, ogyee �b�fo biako nyansahy�toom, na �kae s� �nk�y�. (1 Ahene 22:19-22) So na �nkyer�odwo?

8-10. (a) D�n nti na �y� nwonwa s� Yehowa nya �p� s� �de as�y�deb�hy� afoforo nsa na watie as�m? (b) �kwan b�n so na Ade Nyinaaso Tumfo� no ne n’ab�fo adi no odwo mu?

B�N YEHOWA202

Page 205: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

11 Yehowa w� �p� s� obetie nnipa a w�ny� p� a w�p� s�w�ka nne�ma a �haw w�n no ho as�m mpo. S� nhw�so no,bere a Yehowa dii kan kaa adwene a Way� s� �b�s�e Sodomne Gomora ho as�m kyer�� Abraham no, saa �barima no-kwafo no ho dwiriw no. Abraham kae s�: “Eyi mpare wo.”�de kaa ho s�: “Nea obu asase nyinaa at�n no remmu at�n-trenee anaa?” Obisae s� ebia s� atreneefo 50 w� nkurowno mu a Yehowa b�s�e no anaa. Yehowa ka kyer�� no s��rens�e no. Nanso, Abraham bisae bio, na �tew so baa 45,afei 40, ne nea �keka ho. �mfa ho awer�hyem a Yehowa demaa Abraham nyinaa no, �k�� so bisae araa kosii s� �baafam beduu edu. Ebia na Abraham nnya nhuu s�nea Ye-howa y� mm�borohunufo no nwiei. S�nea �te biara no, Ye-howa fi boaset� ne odwo mu maa n’adamfo ne ne som-fo Abraham kwan ma �kaa n’ahias�m w� saa kwan yi so.—Genesis 18:23-33.

12 Nnipa a wonim nhoma dodow ahe na w�de boaset�betie obi a ne nyansa sua koraa saa?� Odwo a �te saa nay�n Nyankop�n da no adi. W� saa nkitahodi koro no aramu no, Abraham behui nso s� Yehowa ‘bo dwo ky�.’ (Exo-dus 34:6) Ebetumi aba s� bere a Abraham hui s� onni ho-kwan s� �ka �sorosoroni no nnwuma ho as�m no, �sr�� nomprenu s�: “Mma [Yehowa, NW ] bo mmfuw.” (Genesis18:30, 32) Nokwarem no, Yehowa bo amfuw. �w� “odwo anyansa w� mu” ampa.

Yehowa W� Ntease13 Dwo a Yehowa dwo no da adi w� suban foforo a �y�

anigye—ntease—mu. �y� awer�how s� saa su yi nna adi w�

� Nea �y� anigye no, Bible de boaset� b� ahantan abira. (�s�nkafo7:8) Yehowa boaset� y� odwo a �w� ho adanse foforo.—2 Petro 3:9.

11, 12. �kwan b�n so na Abraham huu s�nea Yehowa dwo no?13. As�mfua “ntease” kyer� d�n w� s�nea w�de di dwuma w� Biblemu no mu, na d�n nti na w�de ka Yehowa ho as�m ma �fata?

203‘�Y� KOMA MU NYANSAFO’—NANSO ODWO

Page 206: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nnipa a w�ny� p� mu. �ny� tie nko na Yehowa w� �p� s�obetie n’ab�de a wonim nyansa no, na mmom �w� �p�nso s� obegyae ns�m mu bere a �ne ne trenee nnyinaso-s�m ahorow mm� abira no. S�nea w�de as�mfua “ntease”di dwuma w� Bible mu no, nea �kyer� ankasa ne “gyae awogyae ns�m mu.” Saa su yi nso y� �soro nyansa ho agyi-raehy�de. Yakobo 3:17, NW ka s�: “Nyansa a efi soro node, �w� ntease.” �kwan b�n so na Yehowa a onim nyansasen obiara no w� ntease? Ade biako ne s� otumi y� nsakraema �ne tebea biara hyia. Kae s�, ne din ankasa kyer� y�n s�Yehowa dannan ne ho ma otumi di n’atirimp�w biara hodwuma. (Exodus 3:14) So �no nkyer� nsakrae ne ntease?

14 Bible mu as�m bi a �y� nwonwa w� h� a �boa ma yetu-mi te nsakrae a Yehowa y� no ase. W�maa odiyifo Hesekielnyaa Yehowa soro ahyehy�de a honhom ab�de na w�womno ho anisoadehu bi. Ohuu tease�nam bi a �y� nwonwayiye, Yehowa ankasa “tease�nam” a �no ankasa na �kye-r� no kwan bere nyinaa no. Nea �y� nwonwa sen biara nes�nea �k� no. Ntwahonan ak�se no w� afa anan, na ani-wa wow� ho nyinaa s�nea �b�y� a ebetumi ahu baabiara naatumi de n’ani akyer� baabi foforo amonom h� ara a en-nyina anaas� entwa ne ho. Na saa tease�nam k�se yi ntwene ho ase te s� kar k�se bi a nnipa ay�. Etumi tu mmirika tes� anyinam, na etumi gyina faako mpo dan ne ho! (Hese-kiel 1:1, 14-28) Yiw, Yehowa ahyehy�de a �te s� nea aman-sanHene no na �kyer� no kwanno tumi y� nsakrae yiye w�tebea ne ahiade horow a �k� so sesa a �s� s� edi ho dwumano ho.

15 Sua k�k� na nnipa betumi ab� mm�den s� wobesua-sua nsakrae a �y� p� saa no. Nanso, mp�n pii na nnipane w�n ahyehy�de ahorow y� katee mmom sen s� w�b�-

14, 15. D�n na Yehowa soro tease�nam a Hesekiel nyaa ho anisoa-dehu no kyer� y�n w� Yehowa soro ahyehy�de no ho, na �kwan b�nso na �sono �no ne wiase ahyehy�de ahorow?

B�N YEHOWA204

Page 207: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

y� fakaa, w�y� w�n as�m denneennen mmom sen s� wobe-gyae ns�m mu. Mfatoho bi ni: Po so hy�n k�se anaa ketekek�se a �fa nne�ma aho�den ne ne k�se betumi ay� nwo-nwa. Nanso, so emu biara betumi ay� nsakrae a �ba mpo-firim w� ne tebeam no ho biribi? S� biribi b�bea keteke a�fa nne�ma kwan mu a, �ny� ade a ebetumi adan ne ho�kwan biara so. �ny� mmer�w koraa s� ebegyina mpofirim.S� keteke a �fa nne�ma a emu y� duru no twe breki a ebe-tumi ak� n’anim b�y� kilomita abien ansa na agyina! Saaara na po so hy�n k�se betumi ak� n’anim kilomita awotwebere a w�adum ne gya no. S� �ba mpo s� w�de engine no tobaabi a �s� s� �k� n’akyi a, �hy�n no b�k� n’anim kilomi-ta abi�sa bio! Saa ara na nnipa ahyehy�de a etumi y� kateena �nna ntease adi no te. Esiane ahantan nti, nnipa ntaany� nsakrae nni ahiade ne ns�m tebea horow a �sakra hodwuma. Kateey� a �te saa ama nnwumakuw bi agu, na amanniso ahorow mpo ahwe ase. (Mmebus�m 16:18) Hw� s�-nea y�n ani betumi agye s� Yehowa anaa n’ahyehy�de ntesaa!

S�nea Yehowa Da Ntease Adi16 Susuw Sodom ne Gomora s�e no ho bio hw�. Lot ne

n’abusua nyaa akwankyer� ahorow a emu da h� fii Yeho-wa b�fo no h� s�: “Bep�w so na guan k�.” Nanso, Lot aniannye eyi ho. �sr�e s�: ‘O, Yehowa, mma �nny� sa.’ Berea Lot hui s� s� oguan k� bep�w so a obewu no, �sr�e s�w�mma �ne n’abusua nguan nk� kurow bi a �b�n h� a nedin de Soar mu. Kae s�, na Yehowa ab� ne tirim s� �b�s�esaa kurow no. Afei nso, na Lot suro no nni nnyinaso anka-sa. Akyinnye biara nni ho s� na Yehowa betumi akora Lotnkwa so w� mmep�w no so! Nanso, Yehowa tiee Lot adesr�no, na wans�e Soar. �b�fo no ka kyer�� Lot s�: “Hw�, matie

16. �kwan b�n so na Yehowa daa ntease adi w� s�nea �ne Lot dii ansana w�res�e Sodom ne Gomora no mu?

205‘�Y� KOMA MU NYANSAFO’—NANSO ODWO

Page 208: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

wo w� saa as�m yi ho nso.” (Genesis 19:17-22) So �no ny�ntease a Yehowa daa no adi?

17 Yehowa tie ahonu a efi komam nso, na �da mm�boro-hunu adi y� nea �te� bere nyinaa. Susuw nea esii no hohw� bere a w�somaa odiyifo Yona ma �k�� kurow b�ne Ni-niwe a na basabasay� wom mu no. Bere a Yona faa Niniweab�nten so no, na as�m a efi honhom mu a �de nam no y�tiawa: Aka nna 40 na w�as�e kurow k�se no. Nanso, tebeahorow no sakrae koraa. Niniwefo no nuu w�n ho!—Yona,ti 3.

18 S� y�de s�nea Yehowa y�� n’ade ne s�nea Yona y��n’ade w� ns�m tebea horow a �sakrae yi ho toto ho a, ye-benya asuade wom. W� as�m yi mu no, Yehowa y�� nsa-krae danee ne ho b�y�� b�ne Fafirifo mmom sen s� �b�-y� �ko mu “d�mmarima.”� (Exodus 15:3) Nea �ne eyi b�abira no, na Yona y� katee, wanna mm�borohunu adi ko-raa. S� anka �b�da Yehowa ntease adi no, �y�� n’ade koraas� keteke a �fa nne�ma anaa po so hy�n k�se a y�adi kanaka ho as�m no. Na wab� �s�e ho dawuru, enti �s�e ara nana �s� s� �ba! Nanso, Yehowa fi boaset� mu maa ne diyifoa onni abotare yi ntease ne mm�borohunu ho asuade bia na ne wer� remfi da.—Yona, ti 4.

19 Nea edi akyiri no, Yehowa da ntease adi w� nea �hwe-hw� fi y�n h� mu. �hene Dawid kae s�: “Onimy�n su, �kaes� y�y� mfutuma.” (Dwom 103:14) Yehowa te y�n akwansi-

� W�ka w� Dwom 86:5 s� Yehowa ‘ye, na �de firi.’ Bere a w�rekyer�saa dwom no ase ak� Hela mu no, w�kyer�� ‘�de firi’ no ase e·pi·ei·kes�,anaa “ntease.”

17, 18. �kwan b�n so na Yehowa daa no adi s� �w� ntease w� �neNiniwefo ns�nnii no mu?19. (a) D�n nti na yebetumi agye atom s� Yehowa da ntease adi w�nea �hwehw� fi y�n h� mu? (b) �kwan b�n so na Mmebus�m 19:17da no adi s� Yehowa y� Owura a ‘oye na �w� ntease,’ na odwo k�senso?

B�N YEHOWA206

Page 209: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

de ne y�n sint� ahorow ase koraa sen nea y�n ankasa nim.�nhwehw� nea yentumi ny� mfi y�n h� da. Bible de nni-pa a w�y� awuranom a ‘woye na w�w� ntease’ no b� w�n a‘�y� den s� w�b�s� w�n ani’ no abira. (1 Petro 2:18) Yeho-wa y� Owura b�n? Hy� nea Mmebus�m 19:17 ka no nsow:“Nea ohu �br�fo mm�b� de f�m [Yehowa, NW].” �da adis�, owura a oye na �w� ntease nkutoo na �b�hy� ayamyeade biara a woyi no adi kyer� abr�fo no nsow. Nea �sen saano, kyer�ws�m yi kyer� s� amansan B�fo no fa no s� �dennipa a w�y� mm�borohunu ade a �tete saa no ka! Odwoa �k� akyiri ankasa ni.

20 Yehowa da so da ntease adi w� s�nea �ne n’asomfo aw�w� h� nn� di ns�m no mu. S� y�b� mpae gyidi mu a,otie. Na �wom s� �nsoma ab�fo mma w�mm�kasa nkyer�y�n de, nanso �ns� s� y�ka s� ommua y�n mpaeb�. Kae s�bere a �somafo Paulo kae s� ne mf�fo gyidifo “mm� mpae”mma wonyi no mfi afiase no, �de kaa ho s�: “Na w�adanme ama mo nt�m pa.” (Hebrifo 13:18, 19) Enti y�n mpae-b� betumi aka Yehowa ma way� biribi a ebia anka �reny�ankasa!—Yakobo 5:16.

20. Awer�hyem b�n na �w� h� s� Yehowa tie y�n mpaeb� na �ma hommuae?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Exodus 32:9-14 �kwan b�n so na Yehowa daa odwo adi w� s�neaobuaa Mose w� sr� a �sr� maa Israelfo no ho?

Atemmufo 6:36-40 �kwan b�n so na Yehowa daa boaset� nentease adi w� bere a �rebua Gideon adesr� no?

Dwom 113:1-9 �kwan b�n so na Yehowa da no adi s� odwo w��ne adesamma ns�nnii mu?

Luka 1:46-55 Maria gye dii s� Yehowa bu w�n a wodwo ne ahiafod�n? �kwan b�n so na ne nsusuwii no betumi anya y�n so nk�n-t�nso?

207‘�Y� KOMA MU NYANSAFO’—NANSO ODWO

Page 210: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

21 Nokwarem no, odwo a Yehowa da no adi yi mu bia-ra—ne br�br�y�, �p� a �w� s� obetie as�m, ne boaset�, nene ntease—nkyer� s� ogyae ne trenee nnyinasos�m mu sie-sie. Ebia Kristoman mu as�fo besusuw s� w�reda ntease adibere a wonunu w�n nguankuw no asom denam Yehowaabrab� ho gyinap�n ahorow a wogow mu so no. (2 Timo-teo 4:3) Nanso, nne�ma mu a nnipa taa gyae siesie esia-ne biribi a w�rehwehw� nti no ne Onyankop�n ntease nniabusuab� biara. Yehowa y� kronkron; �rengu ne trenee gyi-nap�n ahorow ho fı da. (Leviticus 11:44) �nde, mommay�nkyer� Yehowa ntease—adanse a �kyer� s� odwo—no hoanigye. So �ny� wo anigye s� wubehu s� Yehowa Nyanko-p�n, Obi a onim nyansa sen obiara w� amansan yi mu no,dwo koraa nso? Hw� s�nea �y� anigye s� wob�b�n Onyan-kop�n a ne ho y� hu, nanso odwo, �w� boaset�, na �w�ntease no!

21. Adwene b�n na �ns� s� yenya w� dwo a Yehowa dwo no ho da,na ntease b�n na �s� s� yenya w� ne ho mmom?

Yehowa w� ntease na �te y�n sint� ahorow ase

Page 211: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

N´A ATIEFO no ho adwiriw w�n. Na aberante Yesu gyi-

na w�n anim w� hyiadan mu rekyer�kyer�. Na wonim no—onyinii w�n kurow no mu, na na way� adwuma w� w�nmu s� duadwumfo mfirihyia pii. Ebetumi aba s� na w�nmu bi tete afie a na Yesu aboa ma w�asisi mu, anaas� ebiana w�de f�t�w ade ne k�ndua a �no ankasa y�e ay� w�nasase so adwuma.� Nanso, na w�b�y� w�n ade d�n w� kanduadwumfo yi nkyer�kyer� ho?

2 W�n a na w�retie Yesu mu dodow no ara ho dwiriww�n, na wobisae s�: ‘�he na oyi de nyansa yi fi?’ W�kaenso s�: ‘�y� duadwumfo no, Maria ba no.’ (Mateo 13:54-58;Marko 6:1-3) Awer�hos�m ne s�, nkur�fo a na w�ne Yesuatra p�n no nyaa adwene s�, ‘Duadwumfo yi te s� y�n ara.’Nyansa a na �w� ne ns�m mu nyinaa akyi no, w�poo no.Na wonnim s� nyansas�m a �ka kyer�� w�n no ny� n’anka-sa ns�m.

3 �he na Yesu nyaa saa nyansa yi? �kae s�: “Me kyer�kye-r� ny� me dea, na nea �somaa me no dea.” (Yohane 7:16)�somafo Paulo kyer�kyer�� mu s� Yesu ‘ab�y� nyansa a efiNyankop�n h� ama y�n.’ (1 Korintofo 1:30) Yehowa namne Ba, Yesu, so ada n’ankasa nyansa adi. Nokwarem no, naeyi te saa ankasa, na �maa Yesu tumi kae s�: “Me ne agya

� W� Bible mmere mu no, na w�b� dua adwumfo paa ma wosisiadan, y� nkongua ne apon, ne nnwinnade a w�de y� kuadwuma.Justin Martyr a �traa ase w� afeha a �to so abien Y.B. mu no kyer�wYesu ho as�m s�: “Bere a na �w� nnipa mu no, na �y� adwuma s� dua-dwumfo, na �yey�� f�t�w ade ne k�ndua.”

1-3. �kwan b�n so na Yesu afipamfo a na �ne w�n te bere bi no y��w�n ade w� ne nkyer�kyer� ho, na d�n na w�anhu w� ne ho?

T I 2 1

Yesu Da ‘Nyansa a EfiNyankop�n H�’ Adi

Page 212: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 213: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no y� baako.” (Yohane 10:30) Ma y�nhwehw� mmeae abi�-sa a Yesu daa ‘nyansa a efi Nyankop�n h�’ adi mu.

Nea �kyer�kyer�e4 Nea edi kan no, susuw nea Yesu kyer�kyer�e ho hw�. Na

n’as�m no ti ne “ahenni ho as�mpa no.” (Luka 4:43) Na�no ho hia k�se esiane dwuma a na Ahenni no bedi de asanYehowa tumidi ho, na �de nhyira abr� adesamma daa nonti. Yesu de da biara da asetra ho afotu a nyansa wom nsomae w� ne nkyer�kyer� mu. �daa ne ho adi s� �ne ‘�fotu-fo Nwonwafo’ a w�kaa ne ho as�m siei no. (Yesaia 9:6) No-kwarem no, �b�y� d�n na n’afotu reny� nwonwa? Na �w�Onyankop�n As�m ne n’ap�de ho nimde� a emu d�, �tennipa ase yiye, na na �w� adesamma ho d� k�se. Enti, nan’afotu y� nea wotumi de di dwuma na mfaso w� so man’atiefo bere nyinaa. Yesu kaa “daa nkwa ns�m.” Yiw, s�yedi n’afotu akyi a �de y�n k� nkwagye mu.—Yohane 6:68.

5 Bep�w so As�nka no y� nyansa a �so bi nni a �w� Yesunkyer�kyer� mu ho nhw�so titiriw. �da adi s� ebegye sim-ma 20 p� na w�de ama �kasa yi a w�ay� ho kyer�wtoh� w�Mateo 5:3–7:27 no. Nanso, emu afotu y� nea entwam da—�ho hia nn� te s� bere a edi kan a w�de mae no ara p�.Yesu kaa nne�ma pii ho as�m, a nea na �ka ho bi ne s�neay�b�ma y�ne afoforo ntam abusuab� ay� papa (5:23–26,38-42; 7:1-5, 12), s�nea y�n ho b�tew w� abrab� fam (5:27-32), ne s�nea y�b�b� bra a mfaso w� so (6:19-24; 7:24-27).Nanso, Yesu y�� pii sen ka a na �ka asetra kwan a nyansa

4. (a) Na Yesu as�m no ti ne d�n, na d�n nti na na �ho hia paa?(b) D�n nti na na Yesu afotu y� nea wotumi de di dwuma na mfasow� so ma n’atiefo bere nyinaa?5. Nne�ma a Yesu kaa ho as�m w� Bep�w so As�nka no mu no bi ned�n?

“Ne kyer�kyer� no maa nkur�fo akuwakuw noho dwiriw w�n”

211YESU DA ‘NYANSA A EFI NYANKOP�N H�’ ADI

Page 214: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

wom ho as�m k�k� akyer� n’atiefo; �nam nkyer�kyer�mu,ns�m ho susuw, ne adanse a �de mae so na �kyer�� w�n.

6 S� nhw�so no, susuw Yesu afotu a nyansa wom a �kyer�s�nea wodi honam fam nne�ma ho adwennwen ho dwu-ma, s�nea w�aka ho as�m w� Mateo ti 6 no ho hw�. Yesutuu fo s�: “Munnnwinnwen mo kra ho s� d�n na mube-di anaas� d�n na mob�nom, anaas� mo nipadua ho s� d�nna mubefura.” (Nkyeky�m 25) Aduan ne ntama y� asetramahiade atitiriw, na �y� ne kwan so s� yebedwen s�nea ye-benya saa nne�ma yi ho. Nanso Yesu ka kyer� y�n s� ‘yen-nnwennwen’ saa nne�ma no ho.� D�n ntia?

7 Tie bere a Yesu kyer�kyer� ns�m mu yiye no. Bere a Ye-howa ama y�n nkwa ne nipadua no, so ontumi mma y�naduan a �b�wowaw saa nkwa no ne ntama a y�de befu-ra nipadua no? (Nkyeky�m 25) S� Onyankop�n ma nno-maa aduan, na ofura nhwiren ntama ma �y� f� a, mp�nahe na �renhw� n’asomfo a w�y� nnipa no! (Nkyeky�m26, 28-30) Nokwarem, ntease biara nni adwennwen hunuso. Entumi nto y�n nkwa so ketewaa bi mpo.� (Nkye-ky�m 27) �kwan b�n so na yebetumi akwati adwennwen?Yesu tuu y�n fo s�: Monk� so mfa Onyankop�n som nnikan mo asetra mu. W�n a w�y� saa no betumi anya ahoto-so s� w�n soro Agya de w�n da biara da ahiade nyinaa ‘b�kaw�n ho.’ (Nkyeky�m 33) Awiei koraa no, Yesu de nyan-sahy� a mfaso w� so sen biara mae s�—yennnwennwen

� Nea Hela adey� as�m a w�kyer�� ase ‘dwennwen’ no kyer� ne s�“biribi begye w’adwene.” S�nea w�de dii dwuma w� Mateo 6:25 no,�kyer� adwennwen a �ma ehu ka obi anaas� �ma n’adwene hinhim,na �ma anigye a �w� w� asetram s�e no.� Nokwarem no, nyansahu nhwehw�mu ada no adi s� adwennwen

ntraso betumi ama y�anya komayare ne nyarewa foforo pii a ebetumiatwa y�n nkwa nna so.

6-8. (a) Ntease ahorow a emu y� den a �b�ma y�agyae adwennwenb�n na Yesu de ma? (b) D�n na �kyer� s� Yesu afotu da �soro nyansaadi?

B�N YEHOWA212

Page 215: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�kyena ho. D�n nti na �s� s� y�de �kyena adwennwen ka�nn� de ho? (Nkyeky�m 34) Afei nso, d�n nti na �s� s� ye-dwennwen nne�ma a ebia �rensi da ho s�nea �ns�? Afotu anyansa wom saa a y�de bedi dwuma no betumi ama y�a-de y�n ho afi akomatus�m pii ho w� wiase a adwennwenahy� mu ma yi mu.

8 �da adi pefee s�, mfaso w� Yesu afotu a �de mae no sonn� te s� nea na mfaso w� so w� bere a �de mae b�y� mfiri-hyia 2,000 a atwam ni no ara p�. So �ny� �soro nyansa hoadanse? Nnipa afotu a nyansa a eye sen biara wom mpo notaa twam, na �nky� na w�ay� mu nsakrae anaas� w�asesano. Nanso, Yesu nkyer�kyer� ay� nea mfaso w� so bere nyi-naa. Na �ns� s� �y� y�n nwonwa, efis� �fotufo Nwonwafoyi ‘kaa Onyankop�n as�m.’—Yohane 3:34.

S�nea �kyer�kyer�e9 Beae a �to so abien a Yesu daa Onyankop�n nyansa adi

ne s�nea �kyer�kyer�e no. Bere bi, asraafo bi a w�somaaw�n s� w�nk�kyere no de nsapan san k�e k�kaa s�: “Oni-pa biara nkasae s� onipa yi da.” (Yohane 7:45, 46) Na eyiny� as�m a w�agugu mu. W� nnipa a na w�atra ase p�nnyinaa mu no, Yesu a ‘ofi soro’ no na na �w� nimde� neosuahu sen biara a na nnipa betumi asua nne�ma pii afimu. (Yohane 8:23) �kyer�kyer�e w� �kwan bi a onipa bia-ra ntumi nkyer�kyer� saa da so. Susuw akwan abien a �kye-r�kyer�fo nyansafo yi faa so no ho nhw�.

10 Mfatoho a �de dii dwuma �kwan a etu mp�n so.W�ka kyer� y�n s�: ‘Yesu kasa kyer�� nkur�fo akuwakuwno mmebu mu, na wankwati b� anka as�m biara ankyer�w�n.’ (Mateo 13:34) Da biara da asetram nne�ma a �nam

9. D�n na asraafo bi ka faa Yesu nkyer�kyer� ho, na d�n nti na na eyiny� as�m a w�agugu mu?10, 11. (a) D�n nti na Yesu mfatoho ahorow a �mae no betumi ay�y�n nwonwa �kwan biara so? (b) D�n ne b�, na nhw�so b�n na �kye-r� s� Yesu mm� no y� nea etu mp�n yiye s� y�de kyer�kyer�?

213YESU DA ‘NYANSA A EFI NYANKOP�N H�’ ADI

Page 216: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

so tumi kyer�kyer�� nokware ahorow a emu d� w� �kwan a�so bi nni so no y� nwonwa ankasa. Akuafo a w�regu aba,mmea a w�reto abodoo, mmofra a w�redi agoru w� guaso, apofofo a w�retwe asawu, nguanhw�fo a w�rehwehw�nguan a w�ayera—na eyinom y� nne�ma a n’atiefo ahu nomp�n pii. S� w�de nne�ma a yenim y� nokware ahorow a�ho hia ho mfatoho a, nokware a �te saa no ka y�n adwenene y�n komam nt�m.—Mateo 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50;18:12-14.

11 Na Yesu taa bu b�, �ka ns�m ntiantiaa a yenya abrab�anaa honhom fam nokware ahorow ho asuade wom. Esia-ne s� as�m a w�ka fa biribi p�tee ho asete ne ne kae ny� dens�nea nsusuwii a enni nnyinaso te nti, mm� no boae maw�kaee Yesu nkyer�kyer� no. Yesu kaa N’agya ho as�m w�mfonini kwan so fann w� mm� pii mu a na �b�y� den s�obi wer� betumi afi. S� nhw�so no, hena na �rentumi nhuas�ntitiriw a �w� �ba hohwini ho b� yi mu—s�, s� obi a wa-fom kwan da nokware ahonu adi a, Yehowa behu no mm�-b� na wasan agye no atom w� �d� mu?—Luka 15:11-32.

12 Ns�mmisa a �de dii dwuma ahokokwaw so. Yesu dens�mmisa dii dwuma maa n’atiefo ankasa maa mmuae,hwehw�� adwene ahorowa wokura mu, anaas� wosisii w�nankasa gyinae. (Mateo 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Berea nyamesom akannifo no bisaa Yesu s� �w� Onyankop�ntumi anaa no, obuae s�: “Yohane asub� no, efi soro anaas�efi nnipa?” Bere a as�mmisa no maa w�n ho dwiriw w�nno, wosusuw ho w�n mu kae s�: “S� y�ka s� efi soro a, �b�-ka s�: �nde �d�n nti na moannye no anni? Anaa y�nka s�:Efi nnipa? nanso wosuro nkur�fokuw no; efis� nnipa nyi-naa bu Yohane s� �y� odiyifo ampa.” Awiei koraa no, wo-buae s�: “Yennim.” (Marko 11:27-33; Mateo 21:23-27) Yesu

12. (a) �kwan b�n so na Yesu de ns�mmisa dii dwuma w� ne nkye-r�kyer� mu? (b) �kwan b�n so na Yesu maa w�n a wobisaa ne tumiho as�m no y�� komm?

B�N YEHOWA214

Page 217: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nam as�m bi a �ny� den a obisae so ma w�y�� komm, naw�n komam nnaadaas�m daa adi.

13 �t� mmere bi a na Yesu de akwan horow di dwuma bi-sabisa ns�m bi a �kanyan adwene w� ne mfatoho ahorowmu. Bere a Yudani mmarakyer�fo bi bisaa Yesu nea �s� s��y� na ama wanya daa nkwa no, Yesu twee n’adwene siiMose Mmara a �ka s� y�nn� Onyankop�n ne y�n y�nkonnipa no so. Esiane s� na �barima no p� s� �da ne ho adi s��y� �treneeni nti, obisae s�: “Hena ne me y�nko?” Yesu kaaas�m bi de maa mmuae. Adwowtwafo hwee Yudani barimabi a na �no nkutoo retu kwan, gyaw no h� a na �rey� awu.Yudafo baanu, nea edi kan, �s�fo, ne afei Lewini, betwaam.W�n baanu nyinaa ammoa no. Afei Samariani bi betwaamh�. Ne yam hyehyee no, ma �t�� ne bo ase kyekyeree �bari-ma no akuru no fii �d� mu de no k�� ah�hodan mu dwoo-dwoo, baabi a na obetumi ate ap�w. Bere a Yesu de as�mno reba awiei no, obisaa �s�mmisafo no s�: “Afei w�n baa-sa yi mu hena na wususuw s� way� nea �k�t�� akwanmu-kafo mu yi y�nko?” �barima no buae s�: “Nea ohuu nomm�b� no.”—Luka 10:25-37.

14 �kwan b�n so na �b� no da Yesu nyansa adi? W� Yesubere so no, na Yudafo no de as�m “y�nko” fr� w�n a nawodi w�n atetes�m so nkutoo—akyinnye biara nni ho s� naSamariafo nka ho. (Yohane 4:9) S� anka Yesu kaa Samaria-ni bi a wopiraa no ne Yudani bi a �k�boaa no ho as�m a, soanka �no beyi nsusuwii b�ne no afi h�? Yesu fi nyansamkaa as�m no ma �b�y�� s� Samariani na ofii ayamye muboaa Yudani bi. Hy� as�m a Yesu bisae w� as�m no awiei nonso nsow. �danee adwene fii nea wosusuw s� as�m “y�n-ko” fa ne ho no so. S� y�b�ka a, mmarakyer�fo no bisaa nos�: ‘Hena na �s� s� �y� me y�nko a enti �s� s� med� no?’Nanso, Yesu bisae s�: ‘Afei w�n baasa yi mu hena na wusu-suw s� �y�� ne y�nko?’ Yesu antwe adwene ansi nea w�daa

13-15. �kwan b�n so na Samariani mm�borohunufo no ho b� no daYesu nyansa adi?

215YESU DA ‘NYANSA A EFI NYANKOP�N H�’ ADI

Page 218: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ayamye adi kyer�� no, nea wopiraa no no so, na mmomnea �daa ayamye adi, Samariani no. �y�nko pa fi ne p� muda �d� adi kyer� afoforo �mfa ho abusua a wofi mu. NaYesu ntumi mfa �kwan foforo biara so mma as�m no munna h� nsen eyi.

15 So �y� nwonwa s� Yesu ‘nkyer�kyer�’ no maa nkur�fono ho dwiriw w�n na w�b�n no no? (Mateo 7:28, 29) Berebi ‘nkur�fokuw a w�d��so’ traa ne nky�n nnansa a w�an-nidi mpo!—Marko 8:1, 2.

N’asetra Kwan16 Beae a �to so abi�sa a Yesu daa Yehowa nyansa adi ne

n’asetra kwan. Nyansa y� ade a mfaso w� so; �y� adwuma.Osuani Yakobo bisae s�: “Mo mu hena na �y� onyansafo.”Afei obuaa n’ankasa as�m no s�: “�mfa ne bra pa nkyer� s�-nea �te.” (Yakobo 3:13, The New English Bible) S�nea Yesuy�� n’ade no ‘kyer�e ankasa’ s� Onyankop�n nyansa na na�kyer� no kwan. Ma yensusuw s�nea �daa at�mpa adi w�n’asetra kwan mu ne s�nea �ne afoforo dii ns�m no ho.

17 So woahy� no nsow s� nnipa a wonni at�mpa taa y�ade tra so? Yiw, egye nyansa na ama obi akari p�. Yesu ka-rii p� w� Onyankop�n nyansa a �daa no adi mu. Nea �senne nyinaa no, �de honhom fam nne�ma dii kan w� n’ase-tra mu. Na �y� as�mpaka adwuma no a onni adagyew ko-raa. �kae s�: “Eyi nti na mebae.” (Marko 1:38) S�nea �teno, na honam fam nne�ma ny� no ade titiriw; �te s� neana onni honam fam nne�ma pii. (Mateo 8:20) Nanso, na�ny� �hotuafo. Yesu, te s� N’agya, ‘anigye Nyankop�n’ no,y� obi a na �w� anigye, na �maa afoforo nso ani gyei. (1 Ti-moteo 1:11; 6:15) Bere a �k�� ayeforohyia apontow bi ase—adey� a w�taa b� nnwom, to nnwom, na wodi ahurusi

16. �kwan b�n so na Yesu ‘kyer�e ankasa’ s� Onyankop�n nyansa na�kyer�� no kwan?17. Adanse ahorow b�n na �w� h� a �kyer� s� na Yesu kari p� w� n’ase-tra mu?

B�N YEHOWA216

Page 219: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

w� ase—no, wank� h� s� �rek�ma agoru no agu. Bere a nsano sae no, �danee nsu nsa pa, anonne a ‘�ma �desani komat� ne yam.’ (Dwom 104:15; Yohane 2:1-11) Yesu penee nsaa w�to fr�� no k�� adidi ahorow ase no so, na na �taa kye-r�kyer� w� adey� a �tete saa ase.—Luka 10:38-42; 14:1-6.

18 Yesu de at�mpa dii dwuma w� �ne afoforo ns�nnii mu.S�nea na onim nnipa su no maa ohuu n’asuafo no yiye. Naonim no yiye s� w�ny� p�. Nanso, ohuu su pa ahorow w�w�n ho. Ohuu nne�ma pa a na nnipa a Yehowa atwe w�nyi betumi ay� no. (Yohane 6:44) W�n sint� ahorow no nyi-naa akyi no, Yesu daa no adi s� �w� w�n mu ahotoso. Berea �reda ahotoso a �te saa adi no, �de as�y�de a emu y� duruhy�� n’asuafo no nsa. �hy�� w�n s� w�nka as�mpa no, nana �w� w�n mu ahotoso s� wobetumi ay� saa adwuma no.(Mateo 28:19, 20) Asomafo no Nnwuma no di adanse s�w�de nokwaredi y�� adwuma a �de hy�� w�n nsa no. (Aso-mafo no Nnwuma 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) �nde, �da adipefee s� na nyansa wom s� Yesu nyaa w�n mu ahotoso.

19 S�nea yehui w� Ti 20 no, Bible de odwo bata nyansaho. Nokwarem no, Yehowa y� eyi ho nhw�so pa. Na Yesu

18. �kwan b�n so na Yesu de at�mpa dii dwuma w� �ne n’asuafo nons�nnii mu?19. �kwan b�n so na Yesu daa no adi s� ‘odwo na �br� ne ho asekoma mu’?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Mmebus�m 8:22-31 �kwan b�n so na nyansa a w�ka ho as�m s�onipa no ne nea Bible ka fa Yehowa Abakan no ho hyia?

Mateo 13:10-15 �kwan b�n so na Yesu mfatoho ahorow no tumimaa nea na �w� n’atiefo komam daa adi?

Yohane 1:9-18 D�n nti na Yesu tumi daa Onyankop�n nyansaadi?

Yohane 13:2-5, 12-17 �kwan b�n so na Yesu y�� nhw�sode, naasuade b�n na �nam so kyer�kyer�� n’asomafo no?

217YESU DA ‘NYANSA A EFI NYANKOP�N H�’ ADI

Page 220: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nso �? �y� anigye s� wubehu ahobr�ase a Yesu daa no adiw� �ne n’asuafo ns�nnii mu. S� onipa a �y� p� no, na �ko-r�n senw�n. Nanso, wammu n’asuafo no animtiaa. Saa arana wamma w�ante nka s� w�ba fam anaas� w�mfata da.Mmom no, osusuw w�n sint� ahorow ho na onyaa w�nmfomso ahorow ho boaset�. (Marko 14:34-38; Yohane 16:12) So �ny� nwonwa s� mmofra mpo de abot�yam k�� Yesunky�n? Akyinnye biara nni ho s� w�b�n no efis� na ‘odwona na �br� ne ho ase koma mu.’—Mateo 11:29; Marko 10:13-16.

20 Yesu daa Onyankop�n dwo adi w� �kwan a �ho hia fo-foro so nso. Na �da ntease adi, anaas� ogyae ns�m mu, berea mm�borohunu ma eyi fata no. S� nhw�so no, kae berea �bea bi a �y� Amanaman muni sr�� no s� �nsa ne ba-bea a na adaemone haw no dodo yare no. Mfiase no, Yesufaa akwan abi�sa so kyer�e s� �remmoa �bea no—nea edikan, wammua no; nea �to so abien, denam ka a �ka kyer��no tee s� wansoma no Amanaman mufo nky�n na mmomYudafo nky�n no so; na nea �to so abi�sa no, denam mfa-toho bi a �y�e a esii as�nkoro no ara so dua ayamye mu noso. Nanso, �bea no k�� so sr�� no, a edii adanse s� na �w�gyidi soronko. W� tebea soronko yi mu no, Yesu y�� n’aded�n? �y�� ade a �kae s� �reny� no. �saa �bea no babea noyare. (Mateo 15:21-28) Odwo a �y� nwonwa, �nte saa? Nakae s�, odwo ne ade a wogyina so da nokware nyansa adi.

21 Hw� s�nea yebetumi anya anigye s� Ns�mpa no da oni-pa a onim nyansa sen biara a watra ase p�n ns�m ne nenney�e adi! �s� s� y�kae s� Yesu daa N’agya su adi p�p��p�.S� yesuasua Yesu nipasu, ne kasa, ne n’akwan a, yebenyanyansa a efi soro. W� ti a edi h� mu no, yebehu s�nea yebe-tumi de Onyankop�nnyansa adi dwumaw� y�n asetra mu.

20. �kwan b�n so na Yesu daa ntease adi w� �ne Amanaman munibea bi a na adaemone rehaw ne babea no ns�nnii mu?21. D�n nti na �s� s� y�b� mm�den suasua Yesu nipasu, ne kasa, nen’akwan?

B�N YEHOWA218

Page 221: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

N´A �Y� as�nnennen—mmea baanu a w�reko abofra biako

ho. N´a mmea no te fie biako mu, na w�n mu biara awo �ba-

barima a nna kakraa bi p� na �da w�n awo no ntam. N´a

mmofra no biako awu, na afei mmea no mu biara kyer�e s��ne abofra a �te ase no maame.� N

´a adansefo biara nni as�m

a asi no ho. �da adi s� na w�adi kan adi as�m no w� as�nni-bea kumaa mu, nanso any� yiye. Awiei koraa no, w�de as�mno k�� Salomo, Israel hene no, anim. So na obetumi ahu no-kware a �w� as�m no mu no?

2 Bere a Salomo tiee mmea no akyinnyes�m no kakra no,�kae s� w�mmr� no nkrante. Afei, te s� nea wate as�m no aseno, �hy�e s� w�mpae abofra no mu abien na w�mfa f

˜a mma

mmea no mu biara. Nt�m ara na �na no ankasa sr�� �heneno s� �mfa abofra no—ne ba a �som bo no—mma �bea bia-ko no. Nanso, �bea biako no k�� so kae s� w�mpae abofra nomu abien. Afei Salomo huu nokware no. N

´a �w� ayamhye-

hye a �naw� mane yafumma no ho nimde�, na �de saa nim-de� no dii dwuma de siesiee as�m no. Hw� abot�yam a �b�y�s� �na no nyae bere a Salomo de ne ba no maa no na �kae s�:“�ne ne n

˜a” no.—1 Ahene 3:16-27.

� S�nea 1 Ahene 3:16 kyer� no, na mmea baanu no y� nguaman.Insight on the Scriptures ka s�: “Ebetumi aba s� na saa mmea yi y�nguaman a �ny� s� na wosi tuutuu, na mmom na w�y� mmea a w�-b�� aguaman, ebia na w�y� Yudafo mmea anaas�, ebetumi aba s� naw�y� ananafo mmea.”—Yehowa Adansefo na wotintimii.

1-3. (a) �kwan b�n so na Salomo daa nyansa soronko adi w� s�neaodii onii a na �y� abofra bi maame ho as�m no ho dwuma no mu?(b) D�n na Yehowa ahy� y�n b� s� �de b�ma y�n, na ns�mmisa b�nna �s�re?

T I 2 2

So “Nyansa a Efi Soro”Rey� Adwuma W’asetra Mu?

Page 222: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

3 �y� nyansa soronko, �nte saa? Bere a nkur�fo no tee s�neaSalomo adi as�m no, w�n ho dwiriw w�n, “efis� wohui s�Onyankop�n nyansa w� ne mu.” Yiw, na Salomo nyansa noy�Onyankop�n aky�de.Na Yehowa amano “nyansa ne nhu-mu koma.” (1 Ahene 3:12, 28) Na y�n nso �? So y�n nso ye-betumi anya Onyankop�n nyansa? Yiw, efis� w�de hon-hom kaa Salomo ma �kyer�wee s�: ‘Yehowa na �ma nyansa.’(Mmebus�m 2:6) Yehowa hy� b� s� �b�ma w�n a wofi ko-mam hwehw� nyansa—tumi a wotumi de nimde�, ntease,ne nhumu di dwuma pa—no bi. �kwan b�n so na yebetumianya nyansa a efi soro? Na �kwan b�n so na yebetumi de adidwuma w� y�n asetra mu?

“Nya Nyansa”—�kwan B�n So?4 So �s� s� y�n adwene mu d� pii anaas� �s� s� yesua nhoma

k� akyiri ansa na y�anya Onyankop�n nyansa? Dabi. Yehowaw� �p� s� �b�may�nnyansa �mfa ho baabi a yefine y�n nho-manim. (1 Korintofo 1:26-29) Nanso, �s� s� yefi �p� mu y�ho adwuma, efis� Bible hy� y�n nkuran s� ‘yennya nyansa.’(Mmebus�m 4:7) Y�b�y� d�n atumi ay� saa?

5 Nea edi kan, �s� s� yesuro Onyankop�n. Mmebus�m 9:10ka s�: “Nyansa mfiase ne [Yehowa, NW ] suro [“ade a edi kana w�nam so hu nyansa,” The New English Bible].” Onyan-kop�n suro ne nokware nyansa nnyinaso. D�n ntia? Kae s�nea �ka nyansa ho ne tumi a wotumi de nimde� di dwumayiye. �ny� ehu ne ahopopo a y�de b�k� Onyankop�n animna �kyer� s� yesuro no, na mmom s� y�de nidi, obu, ne aho-tosob�kotowno.Osuro a �te saa fatana �hy�nkuranyiye. �kay�n ma y�b� y�n bra ma �ne Onyankop�n ap�de ne n’akwanhyia. Nyansakwan foforo biara nni h� a yebetumi afa so, efi-s� Yehowa gyinap�n ahorow ma w�n a wodi so no nya mfa-so k�se bere nyinaa.

6 Nea �to so abien, �s� s� yedwonay�da ahobr�ase adi. S� obi

4-7. Nne�ma anan b�n na �s� s� yenya na ama y�anya nyansa?

B�N YEHOWA220

Page 223: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nnwo na onni ahobr�ase a ontumi nnya Onyankop�n nyan-sa. (Mmebus�m 11:2) D�n nti na �te saa? S� yedwo na y�w�ahobr�ase a, yebefi y�n p� mu agye atom ankasa s� �ny� biri-biara na yenim, s� �ny� bere nyinaa na y�n nsusuwii te�, nammom �s� s� yehu Yehowa adwene w� nne�ma ho. Yehowa“siw ahantanfo kwan,” nanso n’ani gye ho s� �b�ma w�n awodwo no nyansa.—Yakobo 4:6.

7 Ade a �to so abi�sa a �ho hia ne Onyankop�n As�m aw�akyer�w no a yebesua. W�ada Yehowa nyansa no adi w�N’as�m mu. S� yebenya saa nyansa no a, �s� s� y�b�re hwe-hw�. (Mmebus�m 2:1-5) Ahwehw�de a �to so anan ne mpae-b�. S� yefi komam hwehw� Onyankop�n nyansa a, �de b�may�n ma aboro so. (Yakobo 1:5) Obebua mpae a y�b� hwehw�ne honhom no. Na ne honhom betumi ama y�anya ademu-de w� N’as�m a ebetumi aboa y�n ma y�adi �haw ahorowho dwuma, akwati asiane, na y�asisi gyinae ahorow a nyansawom no mu.—Luka 11:13.

8 S�nea yehui w� Ti 17 no, Yehowa nyansa y� nea yetu-mi de di dwuma. Enti, s� y�anya Onyankop�n nyansa ampaa, �b�da adi w� y�n nney�e mu. Osuani Yakobo kaa abaa Onyankop�n nyansa sow ho as�m bere a �kyer�wee s�:“Nyansa a efi soro no de, nea edi kan ne s� �ho tew, �w�asomdwoe, �w� odwo [“�w� ntease,” NW ], �w� aso�mme-r�w; mm�borohunu ne aba pa ay� no ma, ennye akyinnye[�ny� nyiyim, NW ], �ny� nyaatwom.” (Yakobo 3:17) Bere ayesusuw Onyankop�n nyansa af

˜a yi mu biara ho no, yebetu-

mi abisa y�n ho s�, ‘So nyansa a efi soro no rey� adwuma w�m’asetra mu?’

“�ho Tew, �w� Asomdwoe”9 “Nea edi kan ne s� �ho tew.” S

´� obi ho b�tew no kyer� s�

8. S� y�anya Onyankop�n nyansa ampa a, �kwan b�n so na �b�daadi?9. S� obi ho tew no kyer� d�n, na d�n nti na �fata s� ahotew y� nyan-sa su a edi kan?

221SO “NYANSA A EFI SORO” REY� ADWUMA W’ASETRA MU?

Page 224: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�b�y� kronn a ef˜ı nni ne ho, �ny� honam ani k�k� na mmom

nemu nso. Bible denyansa bata komaho, nanso �soro nyan-sa ntumi nhy�n koma a nsusuwii b�ne, ak�nn� b�ne, neadwemm�ne ay� no ma mu. (Mmebus�m 2:10; Mateo 15:19,20) Nanso, s� y�n koma mu tew—kyer� s�, s�nea nnipa a y�-ny� p� betumi ay�—a, ‘yebefib�neho nay�ay� papa.’ (Dwom37:27; Mmebus�m 3:7) So �ny� nea �fata s� ahotew y� nyan-sa su a edi kan? S�nea �te no, s� y�n ho ntew w� abrab� nehonhom fam a, �kwan b�n so na yebetumi ada nyansa a efisoro no su afoforo no adi?

10 “�w� Asomdwoe.” �soro nyansa ka y�n ma yedi asom-dwoe a �y� Onyankop�n honhom aba no akyi. (Galati-fo 5:22) Y�b� mm�den s� y�rens�e “asomdwoe hama” a�ka Yehowa nkur�fo bom no. (Efesofo 4:3) Afei s� as�mba y�n asomdwoe ho a, y�y� nea yebetumi biara s� yebe-siesie. D�n nti na eyi ho hia? Bible ka s�: ‘Monk� sontra asomdwoe mu, na �d� ne asomdwoe Nyankop�n bedimo akyi.’ (2 Korintofo 13:11) Enti bere tenten a y�k� so traasomdwoe mu no, asomdwoe Nyankop�n bedi y�n akyi.S�nea y�ne y�n mf�fo asomfo di ns�m no ka y�ne Yehowantam abusuab� t

˜e

˜e. �kwan b�n so na yebetumi ada y�n ho

adi s� y�y� nkur�fo a y�p� asomdwoe? Susuw nhw�so bi hohw�.

11 S� wuhu s� woafom wo y�nko somfo bi a, d�n na �s� s�woy�? Yesu kae s�: “Enti s� wodew’ay�y�de ba af�remuka ho,na �h� wokae s� wo nua w� as�m bi tia wo a, gyaw w’ay�y�-deno af�remukano animh�, na k� nawonewo nuano nk�-bom kan ansa na woaba ab�ma w’ay�y�de no.” (Mateo 5:23,24) Wubetumi de saa afotu no adi dwuma denam wo nuano nky�n a wob�k� so. Botae b�n na wode b�k�? S� wo ne

10, 11. (a) D�n nti na �ho hia s� y�y� nnipa a y�p� asomdwoe?(b) S� wote nka s� woafom wo y�nko somfo bi a, �kwan b�n so nawubetumi ada no adi s� woy� obi a wop� nkabom? (Hw� ase h� as�mno nso.)

B�N YEHOWA222

Page 225: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no ‘rek�bom.’�Nea �b�y� nawoatumi ay� saa no, ebia ebehias� wugye �yaw a wadi no tom, na wunnye kyim. S� wok� nenky�n a botae no ne s� worek�hwehw� asomdwoe, na wok�so kura su a �te saa mu a, �da adi s� wubetumi ayi ntawntaw-di biara afi h�, apa no ky�w s�nea �s�, na �no nso de aky� wo.S� wufi wo p� mu k� s� worek�hwehw� asomdwoe a, wodano adi s� Onyankop�n nyansa na �kyer� wo kwan.

‘�w� Ntease, �w� Aso�mmer�w’12 ‘�w� ntease.’ S

´� obi b�y� obi a �w� ntease no kyer� d�n?

� Hela as�m a w�kyer�� ase “nk�bom” no fi adey� as�m a �kyer�“ ‘k�popa, k�sesa’ mu ma enti �kyer� ‘k�pata mo ntam.’” Enti wo bo-tae ne s�, s� �b�y� yiye a, wob�sesa, wubeyi nitan afi nea woafom nono koma mu.—Romafo 12:18.

12, 13. (a) As�mfua a w�kyer�� ase ‘ntease’ w� Yakobo 3:17 no kye-r� d�n? (b) �kwan b�n so na yebetumi ada no adi s� y�w� ntease?

S� yebenya Onyankop�n nyansa a,�s� s� y�b�re hwehw�

Page 226: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

S�nea nhomanimfo kyer� no, mfitiase Hela as�mfua a w�-kyer�� ase “ntease” (NW ) w� Yakobo 3:17 no asekyer� y�den.Ns�masekyer�fo dens�mfua te s� “odwo,” “boaset�,” ne“tema” na adi dwuma. New World Translation ase h� as�mbi akyer� s� ne ntease ankasa ne “gyae a wogyae ns�m mu.”�kwan b�n so na yebetumi ada no adi s� y�de nyansa a efisoro no f

˜a yi rey� adwuma?

13 Filipifo 4:5 ka s�: “Momma nnipa nyinaa nhu mo dwo[ntease, NW ]!” Nkyer�ase foforo kenkan s�: “Mony� nnipa awonim s� mow� ntease.” (The New Testament in Modern En-glish, a J. B. Phillips y�e) Hy� no nsow s� �ny� as�m no nes�nea yehu y�n ho; �y� s�nea afoforo hu y�n, s�nea wonimy�n. Obi a �w� ntease nhwehw� s� afoforo bedi mmara so ka-tee anaas� �nhwehw� s� w�b�y� nne�ma s�nea �no p� berenyinaa. Mmom no, �w� �p� s� obetie afoforo, na bere a �fatano, obegyaens�mmuay�nea afoforop�.Odwonso, �ny�ba-sabasa anaa katee w� �ne afoforo ns�nnii mu. Bere a eyi hohia ma Kristofo nyinaa no, �ho hia titiriw maw�n aw�resoms� mpanyimfo no. Odwo twetwe nnipa, �ma mpanyimfo y�nkur�fo a wotumi b�n w�n. (1 Tesalonikafo 2:7, 8) �y� papas� y�n nyinaa bebisa y�n ho s�, ‘So wonim me s� obi a mew�tema, migyae ns�m mu, na midwo?’

14 “�w� aso�mmer�w.” Hela as�mfua a w�kyer�� ase “�w�aso�mmer�w”nonnibaabi foforobiaraw�KristofoHelaKye-r�wns�m no mu. S�nea nhomanimfo bi kyer� no, saa as�m-fua yi, “w�taa de di dwuma w� asraafo mu.” Ekura adwene a�ne “obi as�m a �ny� den” ne “obi ho ase a �br� ma afoforo.”�ny� den s� obi a nyansa a efi soro kyer� no kwan no b�br�ne ho ase ahy� nea Kyer�wns�m no ka ase. Wonnim no s�obi a osi gyinae na �mma as�m foforo biara nsesa n’adwene.Mmomno, s�w�deKyer�wns�mmuadanse a emudah� kye-r� no s� wadi mfomso w� ne gyinaesi anaa ne ns�nkae mu a,�y� nsakrae nt�m ara. So saa na afoforo nim wo?

14. �kwan b�n so na yebetumi ada no adi s� ‘y�n aso y� mmer�w’?

B�N YEHOWA224

Page 227: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

“Mm�borohunu ne Aba Pa Ay� no Ma”15 “Mm�borohunu ne aba pa ay� no ma.”� Mm�borohunu

y� nyansa a efi soro no f˜a a �ho hia efis� w�kyer� s� ‘mm�-

borohunu ay�’ nyansa a �te saa ‘ma.’ Hy� no nsow s� w�b�“mm�borohunu” ne “aba pa” din bere koro mu. Eyi fata, efi-s� w� Bible mu no, w�taa kyer� mm�borohunu ase s� dwenaw�k� so dwen afoforo ho, ayamhyehye a �maw�da ayamyepii adi. Nhoma bi kyer� mm�borohunu ase s� “awer�how aobi di w� obi tebea a enye ho na �b� mm�den s� �b�y� ho bi-ribi.” Enti, Onyankop�n nyansa ny� nea enni tema, �ny� ati-rim�den, anaa nhomanim k�k�. Mmom no, �w� �d�, komapa, ne tema. �kwan b�n so na yebetumi ada no adi s� mm�-borohunu ay� y�n ma?

16 Akyinnye biara nni ho s� �kwan a �ho hia ne s� y�b�-ka Onyankop�n Ahenni ho as�mpa no akyer� afoforo. D�nna �kanyan y�n ma y�y� saa adwuma yi? Ne titiriw no, �y��d� a y�w� ma Onyankop�n. Na mm�borohunu anaa ayam-hyehye a y�w� ma afoforo nso kanyan y�n. (Mateo 22:37-39)Nnipa pii ‘abr�, na w�sam h� s� nguan a wonni hw�fo’ nn�.(Mateo 9:36) Nyamesom mu nguanhw�fo atorofo abu w�nani agu w�n so, na w�ama w�ay� anifuraefo honhom fam.Ne saa nti, wonnim akwankyer� a nyansawom a �w� Onyan-kop�n As�m mu anaa nhyira ahorow a Ahenni no de b�baasase so nnansa yi ara no. Enti s� yesusuw nnipa a y�ne w�nte no honhom fam ahiade ho a, ayamhyehye a efi koma pamu no ka y�n ma y�y� nea yebetumi nyinaa de ka Yehowaatirimp�w a �d� wom no ho as�m kyer� w�n.

� Nkyer�ase foforo de ns�m yi, “ayamhyehye ne nnwuma pa ay� noma” na edi dwuma.—A Translation in the Language of the People, aCharles B. Williams y�e.

15. D�n ne mm�borohunu, na d�n nti na �fata s� w�b� “mm�boro-hunu” ne “aba pa” din bere koro mu w� Yakobo 3:17?16, 17. (a) �d� a y�w� ma Onyankop�n akyi no, d�n na �kanyan y�nma yenya as�nka adwuma no mu ky�fa, na d�n ntia? (b) Akwan b�nso na yebetumi ada no adi s� mm�borohunu ay� y�n ma?

225SO “NYANSA A EFI SORO” REY� ADWUMA W’ASETRA MU?

Page 228: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

17 Akwan foforo b�n so na yebetumi ada no adi s� mm�bo-rohunu ay� y�n ma? Kae Yesu mfatoho a �fa Samariani bi aohuu �kwantufo a �da kwanky�n a na w�awia ne nne�maaboro no ho no. Samariani no yam hyehyee no, na “ohuuno mm�b�” kyekyeree n’akuru no hw�� no. (Luka 10:29-37)So eyi nkyer� s� mmoa ankasa a y�b�y� ama w�n a ade ahiaw�n no ka mm�borohunu ho? Bible ka kyer� y�n s� “y�ny�nnipa nyinaa yiye, ne titiriw no w�n a w�y� gyidi fifo.” (Ga-latifo 6:10) Susuw nne�ma ayebetumi ay� no bi ho hw�. Ebe-tumi aba s� y�nko gyidini bi a ne mfe ak� anim hia kar deak� Kristofo nhyiam aba. Ebia na okunafo bi a �w� asafo nomu hia mmoa w� ne fie a obesiesie ho. (Yakobo 1:27) Ebiaobi a n’abam abu behia “as�mpa” bi a �b�kyekye ne wer�.(Mmebus�m 12:25) S� y�da mm�borohunu adi w� akwan a�te saa so a, y�da no adi s� nyansa a efi soro no rey� adwumaw� y�n mu.

‘�ny� Nyiyim, �ny� Nyaatwom’18 ‘�ny� nyiyim.’ Onyankop�nnyansa tumidinnipamu nyi-

yim ne �man a obi fi mu a �de hoahoa ne ho so. S� nyansa a�te saana �kyer� y�nkwana, y�b�b�mm�denayi adwenebia-ra a �b�ma y�ahw� nnipa anim no afi y�n koma mu. (Yako-bo 2:9) Y�rennyina afoforo nhomanim, w�n sika, anaa as�y�-de a w�w� w� asafo mu so ne w�n nni; saa ara na y�remmuy�n mf�fo asomfo biara animtiaa �mfa ho s� ebia w�y� ahia-fo no. S� Yehowa ayi ne d� adi akyer� saafo no a, �s� s� yebuw�n s� w�fata s� yeyi y�n d� adi kyer� w�n.

19 “�ny� Nyaatwom.” Hela as�mfua a egyina h� ma “nyaa-twom” no betumi akyer� “ogofo bi a onya agoru bi mu ky�-fa.” Tete no, na Helafo ne Romafo agofo hy� nkataanim k�se

18. S� nyansa a efi soro na �kyer� y�n kwan a, d�n na �s� s� y�b�mm�den yi fi y�n koma mu, na d�n ntia?19, 20. (a) Hela as�mfua a egyina h� ma “nyaatwom” ho abak�s�mne d�n? (b) �kwan b�n so na y�da “onuad� a nkontompo nni mu”adi, na d�n nti na eyi ho hia?

B�N YEHOWA226

Page 229: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

bi bere a w�redi agoru no. Enti, w�de Hela as�mfua a egyinah� ma “nyaatwom” no bedii dwuma w� obiara a �de s�nea�te ankasa sie, anaa obi a �nka nokware ho. �ny� s�nea y�ney�n mf�fo asomfo di ns�m nko na �s� s� Onyankop�n nyan-sa no f

˜a yi nya so nk�nt�nso na mmom s�nea y�te nka w�

w�n ho nso.20 �somafo Petro kae s� �s� s� ‘osetie a y�y� ma nokware

no’ ma y�da “onuad� a nkontompo nni mu” adi. (1 Petro 1:22) Yiw, �ns� s� �d� a y�da no adi kyer� y�n nuanom no y�nnipa ani so de. Y�nhy� nkataanim anaa y�mfa y�n ho nhy�dwumadi bi mu mfa nnaadaa afoforo. �s� s� y�da nokwared�, nea efi koma pa mu adi. S� y�y� saa a, y�n mf�fo gyidifobenya y�n mu ahotoso, efis� wobehu s� y�te s�nea y�te noankasa. Nokwaredi a �te saa de abusuab� a nokwaredi womba Kristofo mu, na �boa ma asafo no mufo nya w�n ho w�nho mu ahotoso.

S� y�da mm�borohunu, anaa ayamhyehye adi kyer�afoforo a, y�da “nyansa a efi soro” adi

Page 230: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

‘Fa Nyansahu Sie’21 Onyankop�n nyansa y� aky�de a efi Yehowa h�, ade a �s�

s� y�de sie. Salomokae s�: “Meba, . . . fa nyansahune adwem-pa sie.” (Mmebus�m 3:21) Awer�hos�m ne s�, Salomo anka-sa antumi any� saa. Bere tenten a okuraa koma a etie mu no,�y�� onyansafo. Nanso, awiei koraa no, ne yerenom anana-fo pii no dan ne koma fii Yehowa nokware som ho. (1 Ahe-ne 11:1-8) Nea �too Salomo no ma �da adi s� s� y�amfa nim-de� anni dwuma �kwan a �fata so a, �b�y� nea mfaso biaranni so.

22 �kwan b�n so na yebetumi de nyansahu asie? �ny� ken-kan nko na y�b�kenkan Bible no ne Bible ho nhoma aho-row a “akoa nokwafo ne �badwemma” no y� ma y�n daa no,na mmom �s� s� y�b� mm�den de nea yesua no di dwumanso. (Mateo 24:45) Y�w� biribiara a enti �s� s� y�de Onyanko-p�n nyansa di dwuma. �b�ma y�anya asetra pa mprempren.�ma yetumi ‘so nokware nkwa’—Onyankop�n wiase fofo-ro no mu asetra—‘no mu pintinn.’ (1 Timoteo 6:19) Na nea�ho hia sen biara no, nyansa a efi soro a yebenya no b�may�ab�n nyansa nyinaa wura, Yehowa Nyankop�n.

21, 22. (a) �kwan b�n so na Salomo antumi amfa nyansa ansie?(b) �kwan b�n so na yebetumi de nyansa asie, na �kwan b�n so nayebetumi anya saa a y�b�y� no so mfaso?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Deuteronomium 4:4-6 �kwan b�n so na y�da y�n ho adi s� ye-nim nyansa?

Dwom 119:97-105 S� y�de nsi sua Onyankop�n As�m na y�dedi dwuma a, �kwan b�n so na yebenya so mfaso?

Mmebus�m 4:10-13, 20-27 D�n nti na yehia Yehowa nyansa?

Yakobo 3:1-16 �kwan b�n so na w�n a w�y� ahw�fo w� asafo nomu no da no adi s� wonim nyansa na w�w� ntease?

B�N YEHOWA228

Page 231: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

� F˜

A 4

“ONYANKOP�N NE D�”Yehowa su nyinaa mu no, �d� ne emu k�se.�no nso ne nea �y� anigye sen biara. Bere ay�rehwehw� su a �te s� abo�den bo yi af

˜a

horow mu no, yebehu nea enti a Bibleka s� “Onyankop�n ne d�” no.

—1 Yohane 4:8.

Page 232: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 233: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

FEF�W bere mu da bi, b�y� mfirihyia 2,000 a atwam nino, wodii �barima bi a ne ho nni as�m no as�m buu nof� w� b�ne a �ny�e ho, na afei w�y�� no ayayade kumno. Na �ny� �no ne atirim�denne ne okum a �nte� a edikan w� abak�s�m mu; awer�hos�m ne s�, saa ara nso na�ny� �no ne nea edi akyiri. Nanso, na saa owu no y� soron-ko koraa.

2 Bere a saa �barima no huu amane w� ne nn�nhwerewa edi akyiri a na emu y� yaw mu no, �soro ankasa dii hiaa na as�m no hia no ho adanse. �wom s� na �y� owigyi-nae de, nanso esum duruu asase so mpofirim. S�nea abak�-s�m kyer�wfo bi kaa no no, “owia duruu sum.” (Luka 23:44, 45) Afei, aka kakra ma �barima no agu n’ahome a etwato no, �kaa as�m yi a wer� remfi da no: “W�awie!” Nokwa-rem no, �nam ne nkwa a �de too h� so y�� biribi a �y� nwo-nwa. N’af�reb� no ne �d� a �sen biara a onipa bi ada noadi p�n.—Yohane 15:13; 19:30.

3 Nokwarem no, saa �barima no ne Yesu Kristo. Wonimn’amanehunu ne owu a owui saa da b�ne, Nisan 14, 33 Y.B.no ho ns�m yiye. Nanso, w�taa bu ani gu nokwas�m bi a�ho hia so. �wom s� Yesu huu amane k�se de, nanso obifoforo huu amane sen saa. Nokwarem no, obi foforo b��af�re a �sen �no saa da no—adey� a �sen biara a efi �d� mu aamansanyi muni biara ny�� bi p�n. �y� adey� b�n? Mmuaeno de y�n k� ns�mp�w a �ho hia no mu nea �sen biara so:Yehowa d�.

1-3. D�n ne nne�ma bi a �maa Yesu wu no y�� soronko w� owu fo-foro biara a asi w� abak�s�m mu ho?

T I 2 3

“�no na �d�� Y�n Kan”

‘Onyankop�n de ne ba a �woo no koro no mae’

Page 234: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Adey� a �sen Biara a Efi �d� Mu4 Esum a edurui w� Yesu wu akyi ne asasewosow a emu y�

den a edii so no nyinaa maa Romafo asraafo ha so panyina �hw�� Yesu kum so no ho dwiriw no. �kae s�: “Ampa araOnyame [Onyankop�n, NW ] ba ni!” (Mateo 27:54) �da adipefee s�, na Yesu ny� onipa hunu bi. Na saa sraani no aboama w�akum �sorosoroni Nyankop�n no Ba a �woo nokoro no! Na �ba yi som bo ma N’agya d�n?

5 Bible fr� Yesu “ab�de nyinaa abakan.” (Kolosefo 1:15)Wo de susuw ho hw�—na Yehowa Ba no w� h� ansa naamansan a aniwa hu yi reba. �nde, bere tenten ahe na naAgya no ne �ba no abom atra? Nyansahufo bi bu akon-taa s� amansan yi adi mfirihyia �pepepem 13. So wu-betumi abu bere a �te saa ho akontaa? Nea �b�boa nni-pa ma w�ate mfirihyia dodow a amansan yi adi ase s�neanyansahufo bu ho akontaa no, w�ay� bere ho akontaabupon bi a ne tenten y� mita 110 w� okyinnsoromma mfoni-ni bi anim. Bere a ah�ho nam saa akontaabu pon no hono, anamm�n biara a wotu no gyina h� ma b�y� mfirihyiaa amansan yi adi no mu mfe �pepem 75. W� bere ho akon-taabu pon no awiei no, w�de agyiraehy�de bi a ne k�se tes� ti nhwi na agyina h� ama bere tenten a adesamma deatra ase nyinaa! Nanso, s� akontaabu yi y� nokware mpo a,saa bere ho akontaabu pon no nyinaa rennu Yehowa Ba nonkwa nna! D�n na na �rey� w� saa mfe no nyinaa mu?

6 �ba no de anigye som N’agya s� ‘odwumay�ni a waben.’(Mmebus�m 8:30) Bible ka s�: “W�ankwati [�ba] no any�biribiara a w�y�e.” (Yohane 1:3) Enti Yehowa ne ne Ba no

4. �kwan b�n so na Romani sraani bi behui s� na Yesu ny� onipahunu bi, na d�n na saa sraani no kae?5. �kwan b�n so na y�b�kyer�kyer� bere tenteenten a Yehowa ne neBa no trae w� soro no mu?6. (a) Dwuma b�n na na Yehowa Ba no di w� asetra a na �wom ansana �reb�y� �desani no mu? (b) Abusuab� b�n na �da Yehowa ne neBa no ntam?

B�N YEHOWA232

Page 235: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

boom y�� adwuma de y�� nne�ma foforo nyinaa. Hw� ani-gye ara a wonyae! Yegye di s� nnipa pii begye atom s� �d�a �w� �wofo ne �ba ntam no mu y� den yiye. Na �d� ‘nep�y� hama no.’ (Kolosefo 3:14) �nde, y�n mu hena na obe-tumi ahu s�nea �d� a atra h� bere tenteenten saa no muden te? �da adi pefee s�, �d� a emu y� den sen biara na amaYehowa Nyankop�n ne ne Ba no ay� biako.

7 Nanso, Agya no somaa ne Ba no baa asase so ma w�woono s� onipa ba. Saa a �y�e no kyer�e s�, na �s� s� Yehowahwere abusuab� a �ne ne D�ba no nya w� soro no. �de ani-gye a emu y� den fi soro hw�e bere a Yesu nyin b�y�� oni-pa a �y� p� no. Bere a Yesu dii b�y� mfirihyia 30 no, w�b��no asu. �ns� s� y�b� y�n tirim ka s�nea Yehowa tee nka w�ne ho no ho biribi. Agya no ankasa fi soro kasae: “Oyi neme d�ba a �s� m’ani.” (Mateo 3:17) Bere a Yesu Agya huis� ofi nokwaredi mu adi biribiara a w�hy�� ho nk�m, biri-biara a w�hwehw� fii ne h�, ho dwuma no, �b�y� s� n’anigyei yiye!—Yohane 5:36; 17:4.

8 Nanso, Yehowa tee nka d�n w� Nisan 14, 33 Y.B.? �teenka d�n bere a woyii Yesu mae, na afei basabasay�fo kuwkyeree no anadwo no? Bere a Yesu nnamfo guan gyaa nona wobuu no at�n �kwamm�ne so no? Bere a wodii ne hof�w, tetee ntasu guu no so, na w�bob�� no akuturuku no?Bere a w�kaa no mpire ma n’akyi tetewee s� ntamabam-ma no? Bere a w�de nnadewa bob�� ne nsam ne ne nanmu fam dua ho na wogyaw no ma �s�n h� na nkur�fo so-paa no no? Agya no tee nka d�n bere a ne D�ba no su fr��no w� n’ahohia mu no? Yehowa tee nka d�n bere a Yesuguu ahome a etwa to, a na �no ne bere a edi kan koraa fibere a w�b�� nne�ma nyinaa, a na ne D�ba no nni nkwa

7. Bere a w�b�� Yesu asu no, �kwan b�n so na Yehowa daa ne nkateadi w� ne Ba no ho?8, 9. (a) D�n na w�de y�� Yesu w� Nisan 14, 33 Y.B. mu, na �kaa nesoro Agya d�n? (b) D�n nti na Yehowa maa ne Ba no huu amane naowui?

233“�NO NA �D�� Y�N KAN”

Page 236: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

mu no?—Mateo 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46;Yohane 19:1.

9 Yentumi nkyer�kyer� mu. Esiane s� Yehowa w� nkatenti, yentumi mfa ns�m nkyer�kyer� �yaw a odii w� ne Banowu ho no mu. Nea yebetumi akyer�kyer� mu ne nea entia Yehowa maa kwan maa eyi bae no. D�n nti na Agya nomaa tebea a �te saa baa no so? Yehowa da biribi a �y� ani-gye adi kyer� w� Yohane 3:16—Bible mu as�m a w�ato dinAs�mpa ketewaa no. �ka s�: “S�nea Onyankop�n d� wiaseni, s� �de ne ba a �woo no koro no mae, na obiara a ogyeno di no anyera, na wanya daa nkwa.” Nea enti a Yeho-wa maa kwan no ne eyi: �d�. Yehowa aky�de—ne Ba a �so-maa no ma obehuu amane wu maa y�n—no ne adey� a �d�wom sen biara a w�ada no adi p�n.

W�akyer�kyer� Onyankop�n D� Mu10 D�n na as�mfua “�d�” yi kyer�? W�aka �d� ho as�m s�

�ne nnipa ahiade a �sen biara. Efi awo mu kosi owu muno, nnipa pere hwehw� �d�, wodi yiye w� �d� mu, na wodiho awer�how, na s� w�annya a, wowu w� ho mpo. Nan-so, nea �y� nwonwa no, �y� den s� w�b�kyer�kyer� mu. No-kwarem no, nnipa ka �d� ho as�m k�se. W�akyer�w �d� honhoma, ato ho nnwom, aka ho anwens�m pii. �ny� berenyinaa na �kyer�kyer� �d� mu fann. Nokwarem no, w�deas�mfua no adi dwuma atra so ma �kame ay� s� nea �kyer�ankasa ayera.

11 Nanso, Bible kyer�kyer� �d� mu pefee. Expository Dic-tionary of New Testament Words a Vine y�e ka s�: “W�namnnwuma a �d� y� so nkutoo na ebetumi ahu.” Nne�ma a

10. Ahiade b�n na nnipa w�, na d�n na aba nea as�mfua “�d�” kye-r� so?11, 12. (a) �he na yebetumi asua �d� ho ade pii, na d�n nti na �y��h�nom? (b) �d� ahorow b�n na na �w� tete Hela kasa mu, na as�m-fua a egyina h� ma ‘�d�’ b�n na w�taa de di dwuma w� Kristofo HelaKyer�wns�m no mu? (Hw� ase h� as�m no nso.) (d) D�n ne a·ga�pe?

B�N YEHOWA234

Page 237: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Yehowa ay� a �ho ns�m w� Bible mu no kyer�kyer� y�n ned� ho ade k�se—�d� k�se a �w� ma n’ab�de. S� nhw�so no,d�n na ebetumi ama saa su yi ada adi sen �d� k�se a Yeho-wa ankasa daa no adi a y�adi kan aka ho as�m no? W� tia edidi h� mu no, yebehu Yehowa d� dwumadi ho nhw�-so foforo pii. Afei nso, yebetumi anya nhumu bi afi mfitia-se ns�m a egyina h� ma “�d�” a w�de dii dwuma w� Bi-ble mu no mu. W� tete Hela kasa mu no, na ns�mfua ananna egyina h� ma “�d�.”� Eyinom mu no, nea w�taa de didwuma w� Kristofo Hela Kyer�wns�m no mu ne a·ga�pe. Bi-ble ns�m asekyer� nhoma bi fr� eyi “as�mfua a �sen biaraa wobetumi de agyina h� ama �d�.” D�n ntia?

12 A·ga�pe kyer� �d� a egyina nnyinasos�m so. Enti �sennea obi y� ho anigye a y�kyer� ara kwa. �y� nea �k� akyi-ri, �y� nea w�hy� da susuw ho a �w� nnyinaso. Nea �senne nyinaa no, a·ga�pe yam ye ankasa. S� nhw�so no, hw�Yohane 3:16 bio. D�n ne “wiase” a Onyankop�n d�e araama �de ne Ba a �woo no koro no mae no? �y� adesamma aw�w� wiase a wobetumi agye w�n no. Nnipa pii a w�namakwamm�ne so no ka ho. So Yehowa d� obiara s� n’adam-fo, s�nea �d�� Abraham �nokwafo no? (Yakobo 2:23) Dabi,nanso, Yehowa fi �d� mu da ne papay� adi kyer� obiara, naama wahwere ade k�se mpo. �p� s� obiara sakra, na �se-sa n’akwan. (2 Petro 3:9) Nnipa pii y� saa. �de anigye gyeeyinom tom s� ne nnamfo.

13 Nanso, ebinom kura a·ga�pe ho adwene a �nte�.

� W�taa de adey� as�m phi·le�o, a �kyer� “s� wubenya obi ho ani-gye, wubenya ne ho anika anaas� wob�p� n’as�m (s�nea obi tumi tenkaw� n’adamfo paa anaa ne nua ho) no” di dwuma w� Kristofo HelaKyer�wns�m no mu. W�de as�mfua foforo, stor·ge�, anaa abusua mud�, dii dwuma w� 2 Timoteo 3:3 de kyer�e s� saa �d� no b�sa koraa w�nna a edi akyiri mu. W�mfa e�ros, �barima ne �bea nna ho d� nnidwuma w� Kristofo Hela Kyer�wns�m no mu, �wom s� w�ka �d� a �tesaa ho as�m w� Bible mu de.—Mmebus�m 5:15-20.

13, 14. D�n na �kyer� s� anigye taa w� a·ga�pe mu?

235“�NO NA �D�� Y�N KAN”

Page 238: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Wosusuw s� �y� �d� a �w� adwenem a w�nna no adi. No-kwas�m ne s� a·ga�pe taa kyer� afoforo ho anigye a w�kye-r�. S� nhw�so no, bere a Yohane kyer�wee s�, “Agya no d��ba no,” �de as�mfua a·ga�pe na edii dwuma. So anigye nnisaa �d� no mu? Hy� no nsow s�, Yesu kae s�: ‘Agya no anigye �ba no ho,’ na w�de as�mfua phi·le�o na edii dwuma.(Yohane 3:35; 5:20) Nea �taa ka Yehowa d� ho ne ayamhye-hye. Nanso, ne d� nnyina nkate so k�k�. Ne nnyinasos�mahorow a nyansa wom na �te� no na �kyer� no kwan berenyinaa.

14 S�nea y�ahu no, Yehowa su ahorow nyinaa hyia, �y� p�,na �y� anigye. Nanso, �d� na �y� anigye sen ne nyinaa.Biribiara nni h� a �twe y�n b�n Yehowa k�se s� �no. Nea �y�anigye no, �d� ne ne su titiriw. Y�y� d�n hu?

“Onyankop�n Ne D�”15 Bible ka �d� ho as�m �kwan bi so a �nka saa mfa Ye-

howa su atitiriw no biara ho saa da. Kyer�wns�m no nkas� Onyankop�n ne tumi anaa Onyankop�n ne at�ntreneeanaa mpo Onyankop�n ne nyansa. �w� saa su ahorow no,�no ne saa su ahorow no wura, na �d� sen su abi�sa no nyi-naa. Nanso, w�ka biribi a emu d� paa fa su a �to so anan noho: “Onyankop�n ne d�.”� (1 Yohane 4:8) �no kyer� d�n?

16 “Onyankop�n ne d�” nkyer� k�k� s� “Onyankop�n ne

� Kyer�w ns�m afoforo mu ns�m rey� ay� saa. S� nhw�so no,“Onyankop�n y� hann,” ne “Nyankop�n y� ogya.” (1 Yohane 1:5; He-brifo 12:29) Nanso, �s� s� y�te ase s� eyinom y� kasakoa, efis� �de Ye-howa toto honam fam nne�ma ho. Yehowa te s� hann, efis� �y� kron-kron, na �te�. “Esum” biara, anaa efı biara nni ne mu. Na yebetumide no atoto ogya ho esiane ne tumi a �s�e ade a �de di dwuma no nti.

15. D�n na Bible ka fa Yehowa su a �ne �d� ho, na �kwan b�n so naas�m yi da nsow? (Hw� ase h� as�m no nso.)16-18. (a) D�n nti na Bible ka s� “Onyankop�n ne d�”? (b) W� asa-se so ab�de nyinaa mu no, d�n nti na onipa y� Yehowa su a �ne �d�no ho s�nkyer�nne ma �fata?

B�N YEHOWA236

Page 239: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�d� y� p�.” Yentumi nnan as�m no ani nka no s� “�d� y�Onyankop�n” mma �ny� yiye. Yehowa sen su bi a aniwantumi nhu koraa. �y� obi a �w� nkate, na �w� su ahorowpii ka �d� ho. Nanso, �d� ay� Yehowa ma. �defa saa nkye-ky�m yi ho no, nhoma bi ka s�: “Onyankop�n su titiriw ne�d�.” S�nea �te no, yebetumi asusuw ho saa kwan yi so s�:Yehowa tumi ma otumi y� ade. N’at�ntrenee ne ne nyansakyer� s�nea �y� n’ade kwan. Nanso, Yehowa d� kanyan noma �y� ade. Na ne d� ka s�nea �de su afoforo di dwuma noho bere nyinaa.

17 W�taa ka s� Yehowa ne �d� ho nhw�so. Enti, s� y�p� s�yesua �d� a egyina nnyinasos�m so ho ade a, �s� s� yesuaYehowa ho ade. Nanso, yebetumi ahu su a �y� f� yi w� nni-pa mu nso. Na �y�� d�n na �baa nnipa mu? Bere a w�re-b� ade no, �da adi s� Yehowa kaa saa ns�m yi kyer�� ne Bano: ‘Ma y�ny� onipa w� y�n suban so s� y�n s�so.’ (Gene-sis 1:26) Ab�de a �w� asase so nyinaa mu no, mmarima nemmea nkutoo na wotumi da �d� adi, na w�nam saay� sosuasua w�n soro Agya no. Kae s� Yehowa de ab�de ahorowna �y�� ne su atitiriw ho s�nkyer�nne. Nanso, Yehowa pawn’ab�de a �sen biara w� asase so, onipa, s� Ne su titiriw, �d�ho s�nkyer�nne.—Hesekiel 1:10.

18 S� y�da �d� a p�s�menkominya nnim na �w� nnyinasoadi a, na y�reda Yehowa su titiriw no adi. �te s� nea �soma-fo Yohane kyer�wee no: “Y�d�, efis� �no na �d�� y�n kan.”(1 Yohane 4:19) Nanso, akwan b�n so na Yehowa d�� y�nkan?

Yehowa na Odii Kan19 �d� ny� ade foforo. S� wohw� a, d�n na �kaa Yehowa

ma ofii ase b�� ade? �ny� s� na way� ankonam a na ohiaay�nkofa. Yehowa y� p� na �w� ne biribiara, onhia biribi a

19. D�n nti na yebetumi aka s� �d� dii dwuma titiriw w� Yehowa ade-b� nnwuma mu?

237“�NO NA �D�� Y�N KAN”

Page 240: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

obi foforo betumi de ama no. Nanso ne d�, su a �y� nnam,na �kaa no ma onyaa �p� s� �ne ab�de a wonim nyansaa wobetumi akyer� aky�de a �te saa ho anis� b�ky� anigyea �w� asetra mu. “Onyankop�n ab�de mfiase” ne ne Ba a�woo no koro no. (Adiyis�m 3:14) Afei Yehowa maa Odwu-may�ni a Waben yi y�� nne�ma foforo nyinaa, na odii kanb�� ab�fo. (Hiob 38:4, 7; Kolosefo 1:16) Bere a na saa ahon-hom a w�w� tumi yi w� ahofadi, nyansa, ne nkate ahorowno, wonyaa hokwan nyaa abusuab� a �d� wom—w�ne w�nho w�n ho, na nea �sen ne nyinaa no, w�ne Yehowa Nyan-kop�n. (2 Korintofo 3:17) Enti, w�daa �d� adi efis� wodiikan d�� w�n.

20 Saa ara na na adesamma nso te. Efi mfiase no, na Adamne Hawa te �d� mu. Baabiara a na w�b�hw� w� w�n Para-dise fie no mu w� Eden no, nawotumi hu Agya no d� a �w�ma w�n no ho biribi. Hy� nea Bible ka no nsow: “[Yeho-wa, NW ] Nyankop�n y�� turo bi w� Eden a �w� apuei fam,na �de onipa a w�nwenee no no traa h�.” (Genesis 2:8) Sowoak� turo bi a �y� f� mu anaa prama k�se bi a �y� f� anka-sa so p�n? D�n na w’ani gyee ho k�se? Hann a epue w�nhaban ntam w� beae a �h� y� kusuu no? Nhwiren a �w�nkofie so a ne k�la gu ahorow f�f��f� no? Asuwa a �rewo-ro so, nnomaa su, ne nkoekoemmoa dede a w�y� no? Nannua, nnuaba, ne nhwiren a afef�w hua nso �? S�nea �tebiara no, prama k�se biara nni h� nn� a yebetumi de atotonea na �w� Eden no ho? D�n ntia?

21 Yehowa ankasa na �y�� saa turo no! �b�y� s� na �y� f�yiye. Na dua biara a w�hw� a �y� f� anaa aduaba a �y� d�w� so w� h�. Na turo no nya nsu a �fata, na emu tr�w, nana mmoa ahorow a w�n ho y� anika wom. Na Adam neHawa w� biribiara a �b�ma w�n asetra ay� anigye ne ani-ka, na na w�w� adwuma a abot�yam wom ne abusua a edi

20, 21. Tebea b�n mu na w�de Adam ne Hawa k�e a edi adanse s�na Yehowa d� w�n, nanso �kwan b�n so na w�y�� w�n ade?

B�N YEHOWA238

Page 241: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

mu. Yehowa dii kan d�� w�n, na na anka �s� s� w�d� no bi.Nanso, w�any� saa. S� anka wobefi �d� mu atie w�n soroAgya no, wofii p�s�menkominya mu tew ne so atua.—Gen-esis, ti 2.

22 Hw� s�nea �b�y� s� �no y�� Yehowa yaw! Nanso, sosaa atuatew yi maa abufuw hy�� ne koma a �d� wom noma? Dabi! “Oye, na n’ad�e [anaa, “ne nokware d�,” NWase h� as�m] w� h� daa.” (Dwom 136:1) Enti, �b�� ne tirimnt�m ara y�� �d� nsiesiei ahorow a �nam so begye Adamne Hawa asefo biara a w�p� nkwa no. S�nea y�ahu no, naAgya no D�ba no agyede af�re a �ma odii yaw k�se no kasaa nsiesiei ahorow no ho.—1 Yohane 4:10.

23 Yiw, efi mfiase na Yehowa ada �d� adi akyer� ade-samma. ‘Wad� y�n kan’ w� akwan pii so. �d� de biakoy�ne anigye ba, enti �ny� nwonwa s� w�fr� Yehowa ‘anigyeNyankop�n.’ (1 Timoteo 1:11) Nanso, as�mmisa bi a �hohia s�re. So Yehowa d� y�n s� ankorankoro ankasa? Y�b�kaho as�m w� ti a edi h� no mu.

22. �kwan b�n so na s�nea Yehowa y�� ade w� Eden atuatew no hono ma �daa adi s� ne d� y� nokware d�?23. D�n ne ade biako nti a Yehowa y� ‘anigye Nyankop�n,’ na as�m-misa a �ho hia b�n na yebesusuw ho w� ti a edi h� no mu?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Dwom 63:1-11 �s� s� yebu Yehowa d� d�n, na ahotoso b�n na saa�d� no betumi ama y�anya?

Hosea 11:1-4; 14:4-8 Akwan b�n so na Yehowa daa �d� a �te s�agya de adi kyer�� Israel (anaa, Efraim), a aso�den b�n a w�y�emfa ho?

Mateo 5:43-48 �kwan b�n so na Yehowa da �d� a �te s� agya deadi kyer� adesamma nyinaa?

Yohane 17:15-26 �kwan b�n so na mpae a Yesu b� maa n’akyidi-fo no ma yenya awer�hyem s� Yehowa d� y�n?

239“�NO NA �D�� Y�N KAN”

Page 242: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

SO Yehowa Nyankop�n d� wo ankasa? S�nea Yohane 3:16ka no, ebinom gye tom s� Onyankop�n d� adesamma nyi-naa. Nanso, s�nea �te no, w�te nka s�: ‘Onyankop�n ntuminn� me da.’ �t� bere bi a, nokware Kristofo mpo adwenemtumi y� w�n naa saa ara. Bere a na �barima bi abam abuno, �kae s�: “�y� den ma me s� megye atom s� Onyanko-p�n dwen me ho ankasa.” So �t� mmere bi a w’adwenemtumi y� wo naa saa?

2 Nokwas�m ne s� Satan ani gye ho s� �b�ma y�agye adis� Yehowa Nyankop�n nn� y�n, na saa ara nso na ommuy�n. Nokwarem no, Satan taa daadaa nnipa denam adwenehunu a �ma wonya ne ahantan a �ma w�y� so. (2 Korinto-fo 11:3) N’ani gye ho nso s� �b�s�e obu a w�n a w�y� mme-r�w no w� ma w�n ho no. (Yohane 7:47-49; 8:13, 44) Eyi tesaa titiriw w� “nna a edi akyiri” a emu y� den yi mu. Nni-pa a w�w� h� nn� no pii nyinii w� mmusua a “wonni d�”mu. Afoforo nso ne nnipa a w�y� keka, p�s�menkominya,ne anu�denfo na edi ns�m bere nyinaa. (2 Timoteo 3:1-5)Basabasay�, nnipa mu nyiyim, anaa �tan a saafo no ahyiabere tenteenten no betumi ama w�anya adwene s� w�n sonni mfaso, anaas� wontumi nn� w�n.

3 S� wunya atenka b�ne saa w� wo mu a, mpa abaw. Y�nmu pii bu y�n ho f� s�nea �mfata w� bere ne bere mu. Nan-so, kae s�, w�kyer�w Onyankop�n As�m no na ‘ayi nt�n’na ‘abubu aban ak�se.’ (2 Timoteo 3:16; 2 Korintofo 10:4)

1. Adwene a �nte� b�n na �haw nnipa pii a nokware Kristofo bi ka ho?2, 3. Hena na �p� s� yegye di s� y�y� nnipa a mfaso nni y�n so anaa-s� Yehowa mp� y�n anim ahw�, na �kwan b�n so na yebetumi akoatia saa adwene no?

T I 2 4

Biribiara Ntumi “Ntetew Y�neOnyankop�n D� Mu”

Page 243: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Bible ka s�: “Yebedwudwo y�n koma w� n’anim s�, s� y�nkoma bu y�n f� a, Onyankop�n so ky�n y�n koma na ohuade nyinaa.” (1 Yohane 3:19, 20) Mayensusuw akwan anana Kyer�wns�m no boa y�nma ‘yedwudwoy�n koma’ w� Ye-howa d� mu no ho.

Yehowa Bu Wo4 Nea edi kan no, Bible kyer�kyer� pefee s� Onyankop�n

hu biribi a �som bo w� ne somfo biara mu. S� nhw�sono, Yesu kae s�: “So w�nt�n nkasanoma abien nnye �ban?Nanso w�n mu biako mpo nkwati mo agya nhwe fam. Namo ti nhwi mpo, w�akan ne nyinaa. Enti munnsuro! Mo-sen nkasanoma bebree.” (Mateo 10:29-31) Susuw nea saans�m no kyer� maa Yesu atiefo a w�traa ase w� afeha a edikan no mu no ho hw�.

5 Ebia �b�y� y�n nwonwa s� obi b�t� akasanoma. Wi�, w�Yesu bere so no, na akasanoma ne nnomaa a w�t� di nomu nea ne bo y� fow koraa. Hy� no nsow s� na w�de dwet�sika a enni bo koraa t� nkasanoma abien. Nanso, Yesu kaeakyiri yi s�, s� obi y� s� �de mman abien b�t� nkasanoma a,na �ny� anan na onya na mmom anum. Na w�de anomaabiako to so te s� nea �nsom bo koraa. Ebia na mmoa a w�tesaa no nsom bo koraa w� nnipa ani so, nanso na �b�ade�no bu w�n d�n? Yesu kae s�: “Onyankop�n anim de, animpa w�n mu biako so [a na nea w�de no to so no mpo kaho].” (Luka 12:6, 7) Afei, ebia yebefi ase ahu nea na Yesu re-kyer� no. S� Yehowa bu akasanoma biako saa a, �nde hw�s�nea obebu onipa! S�nea Yesu kyer�kyer�� mu no, Yehowanim y�n ho ns�m biara. Hw�, y�n ti nhwi mpo wakan!

6 W�akany�n ti nhwi? Ebinom besusuw s� na Yesu regugu

4, 5. �kwan b�n so na Yesu mfatoho a �fa nkasanoma ho no da noadi s� y�som bo w� Yehowa anim?6. D�n nti na y�w� ahotoso s� nokwas�m ankasa na na Yesu reka berea �kae s� w�akan y�n ti nhwi no?

241BIRIBIARA NTUMI “NTETEW Y�NE ONYANKOP�N D� MU”

Page 244: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ns�m mu w� ha. Nanso, wo de susuw owus�re anidaso noho hw�. Hw� s�nea �b�y� s� �s� s� Yehowa hu y�n yiye naama watumi asan ab� y�n! Y�som bo ma no araa ma �kaey�n ho biribiara, a y�n awosu ne y�n tirim ns�m ne osuahuahoroway�anya mfirihyia pii muno nyinaa ka ho.� S� y�detoto ho a, y�n ti nhwi a �b�kan—a �b�y� 100,000 na efuww� obiara ti so—no b�y� adwuma ketewa koraa.

D�n na Yehowa Hu W� Y�n Ho?7 Nea �to so abien no, Bible kyer� y�n ade a �som bo a Ye-

howa hu w� n’asomfo ho no. Ne tiaatwa mu no, n’ani gyesu pa a y�da no adi ne mm�den a y�b� no ho. �hene Dawidka kyer�� ne ba Salomo s�: “[Yehowa, NW ] p��p�e komanyinaa mu na ohu adwene nyinaa mu.” (1 Beresos�m 28:9)Bere a Onyankop�n hwehw� nnipa �pepepem pii komamw� wiase a basabasay� ahy� mu ma yi mu no, hw� s�nea�b�y� s� n’ani gye bere a ohu koma a �p� asomdwoe, no-kware, ne trenee no! S� Onyankop�n hu koma a �d� ahy�no ma, a �p� s� esua ne ho ade na �ne afoforo ky� nim-de� a �te saa a, d�n na �ba? Yehowa ka kyer� y�n s� ommun’ani ngu w�n a w�ka ne ho as�m kyer� afoforo no so. �w�“nkae nhoma” ma w�n a ‘wosuro Yehowa na wobu ne dinno’ nyinaa. (Malaki 3:16) Su ahorow a �tete saa no som boma no.

8 D�n ne nnwuma pa a �som bo ma Yehowa no bi? Akyin-nye biara nni ho s� ebi ne mm�den a y�b� s� yebesuasua ne

� Bible de Yehowa nkae ka owus�re ho as�m mp�n pii. �barima no-kwafo Hiob ka kyer�� Yehowa s�: ‘Oo, s� wohy� me da na wokae me�!’ (Hiob 14:13) Yesu kaa ‘w�n a w�w� nkae ada mu nyinaa’ ho as�m.Na eyi fata efis� Yehowa kae awufo a obenyan w�n no nyinaa yiye.—Yohane 5:28, 29.

7, 8. (a) Su horow a �y� Yehowa anigye s� obehu bere a �hwehw�nnipa komam no bi ne d�n? (b) Nnwuma a y�y� a �som bo ma Ye-howa no bi ne d�n?

B�N YEHOWA242

Page 245: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Ba, Yesu Kristo, no. (1 Petro 2:21) Adwuma biako a �ho hiaa �som bo ma Onyankop�n ne N’ahenni ho as�mpa a y�-b�ka no. Y�kenkan w� Romafo 10:15 s�: “Nnepa ho as�m-pakafo no anan y� f� d�n ara!” Mp�n pii no, yennwen y�nnan ho s� ade a ‘�y� f�.’ Nanso, �ha no, egyina h� ma mm�-den a Yehowa asomfo b� de ka as�mpa no. Saa mm�denb�no nyinaa y� no f�, na �som bo w� n’ani so.—Mateo 24:14;28:19, 20.

9 Y�n boaset� nso som bo ma Yehowa. (Mateo 24:13)Kae s�, Satan p� s� wotwe wo ho fi Yehowa ho. Nokwa-re a wudi ma Yehowa da biara da no y� mmoa a wode mama w�de bua Satan mpoatwa ahorow no. (Mmebus�m 27:11) �t� mmere bi a �ny� mmer�w s� wob�da boaset� adi.Akwahosan ho ns�nnennen, sika fam ahokyere, nkate famahohia, ne akwanside foforo betumi as� wo ahw� da bia-ra da. Anidaso a �ky� muba nso betumi ama w’abam abu.

9, 10. (a) D�n nti na yebetumi anya ahotoso s� Yehowa bu y�n mudimu a yekura w� ahohia mu no? (b) Adwene a �nte� b�n na Yehowannya w� n’asomfo anokwafo ho da?

“Mosen nkasanoma bebree”

Page 246: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

(Mmebus�m 13:12) Boaset� a y�b�da no adi w� ns�nne-nnen a �tete saa mu no som bo yiye ma Yehowa. �nonti na �hene Dawid ka kyer�� Yehowa s� �mfa �no Da-wid no nusu ngu “kotoku” mu, na ofi ahotoso mu de kaaho s�: “Enni wo nhoma mu anaa?” no. (Dwom 56:8) Yiw,Yehowa bu nusu bebree no na �kae amane a yehu bere ayekura y�n mudi mu ma no no. �no nso som bo w�n’anim.

10 Afei nso, koma a ebu ne ho f� betumi ako atia adanse a�te saa a �kyer� s� y�som bow� Onyankop�n anim no. Ebe-tumi ak� so ama y�ate nka s�: ‘S� afoforo pii w� h� a w�y�nhw�so pa sen me. S� Yehowa de me toto w�n ho a, hw�s�nea m�ma ne nsa asi fam!’ Yehowa mfa obi ntoto afofo-ro ho; saa ara nso na �ny� katee anaas� ne tirim ny� den.(Galatifo 6:4) �de nhumu k�se na �hwehw� y�n komam,na nne�ma pa a ohu no som bo ma no—�mfa ho s� ebiaesua.

Yehowa Yiyi Papa Fi B�ne Mu11 Nea �to so abi�sa no, bere a Yehowa hwehw� y�n mu

no, �de ahw�yiye yiyi y�n mu, na �hwehw� y�n mu ade-pa. S� nhw�so no, bere a Yehowa hy�e s� wonkunkum �he-ne Yerobeam adehye abusua a na awae no mufo nyinaano, �hy�e s� wonsie �hene no mmabarima no mu biako,Abia, osie pa. D�n ntia? Efis� “�no mu na w�ahu adepa bi[Yehowa, NW ] Israel Nyankop�n fam.” (1 Ahene 14:1, 10-13) Yehowa hwehw�� aberante no komam na ohuu “adepabi” w� h�. �mfa ho s�nea saa adepa no sua anaas� �ho nhiano, Yehowa hui s� �som bo na �fata s� w�kyer�w ho as�mw� N’as�m mu. Otuaa so ka mpo, denam mm�borohunu a�fata a �daa no adi kyer�� abusua a na awae no muni biakono so.

11. D�n na yebetumi asua afa Yehowa ho w� s�nea odii Abia as�mno ho dwuma no mu?

B�N YEHOWA244

Page 247: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

12 Yebetumi ahu nhw�so a �dansow k�se koraa nso w� �hem-pa Yehosafat ho. Bere a �heneno y�� nkwaseade bi no, Ye-howa diyifo ka kyer�� no s�:“Na eyi nti abufuw a efi [Ye-howa, NW ] anim da wo so.”Aniberes�m b�n ni! Nanso,Yehowa as�m no anso h� ara.�k�� so kae s�: “Nanso w�ahu woho ns�m pa.” (2 Beresos�m 19:1-3) Enti Yehowa trenee abufuwno amma wammu n’ani angu Ye-hosafat ho nne�ma pa so. Hw� s�-nea �nte s� nnipa a y�ny� p�! S�y�n bo fuw afoforo a, yebetumi abuy�n ani agu w�n ho nne�ma pa so.Na s� y�y� b�ne a, abasamtu, aniwu,ne afodi a �ba y�n so no ma yetumibu y�n ani gu nne�ma pa biara a �w�y�n mu no so. Nanso, kae s�, s� yenuy�nhow� y�n b�ne ho na y�b� mm�dendenneennen s� y�rensan ny� bio a, Yeho-wa de ky� y�n.

13 S� Yehowa hwehw� wo mu a, oyiyib�ne a �te saa no gu, s�nea obi a �rehwehw�sika k�k�� no po so yiyi mu mmosea a mfa-so nni so gu no. Na wo su pa ne nnwuma pa

12, 13. (a) �kwan b�n so na �hene Yehosafat as�mno da no adi s� s� y�y� b�ne mpo a, Yehowa hwe-hw� y�n ho nne�ma pa? (b) �defa y�n nnwuma ney�n suban pa ho no, �kwan b�n so na Yehowa y�n’ade s� �wofo a n’ani gye ne mma ho?

Yehowa ani s� boaset� a y�da noadi w� s�hw� mu no

Page 248: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no nso �? Eyinom y� “mp�kowa” a �kora so! So woahu s�-nea awofo de anigye kora w�n mma mfonini anaa sukuunnwuma so, a �t� mmere bi a w�kora so mfirihyia pii berea w�n mma no wer� afi no p�n? Yehowa y� �wofo a n’anigye ne mma ho sen biara. Bere tenten a y�k� so di nokwarema no no, ne wer� mfi y�n nnwuma pa ne y�n su pa aho-row no da. Nokwarem no, obebu no s� �y� ade a �nte� s� newer� befi saa nne�ma yi, na �ny� ade a �nte� da. (Hebrifo 6:10) Oyiyi y�n mu w� �kwan foforo so nso.

14 Yehowa hw� ade k� akyiri sen y�n sint� ahorow, na ohunne�ma pa w� y�n mu. Mfatoho bi ni: Nnipa a w�n anigye mfonini ho b�b� mm�den biara asiesie mfonini aho-row a as�e k�se no. S� nhw�so no, w� �man Adehw�-bea a �w� London, England no, obi k�tow tuo b�� Leo-nardo da Vinci mfonini a na ne bo b�y� d�la �pepem 30mu s�ee no, na obiara anka s� esiane s� mfonini no as�enti, �s� s� w�tow kyene. Nt�m ara na wofii ase y�� mfoninia �y� f� a na �rey� adi mfirihyia 500 no ho adwuma. D�nntia? Efis� na �som bo ma w�n a w�n ani gye mfonini hono. So wonsom bo nsen mfonini a w�de hyirew ne biriway�? Akyinnye biara nni ho s� wosom bo w� Onyankop�nanim—�mfa ho s�nea ebia sint� a yenya fii awo mu amawoas�e no. (Dwom 72:12-14) Yehowa Nyankop�n, adesam-ma abusua B�fo a waben no b�y� nea ehia na ama wasiesiew�n a w�w� �p� s� wobegye n’ad�e atom no nyinaa na �dew�n ak� p�y� mu.—Asomafo no Nnwuma 3:21; Romafo 8:20-22.

15 Yiw, Yehowa hu nne�ma pa a �w� y�n mu a ebetu-mi aba s� y�n ankasa yennim no. Na s� y�som no a, �b�-ma nne�ma papa no anyin akosi s� y�b�y� p�. �mfa ho s�-nea Satan wiase no ne y�n adi no, Yehowa bu ne nokware

14, 15. (a) D�n nti na y�n sint� ahorow mma Yehowa mmu n’aningu nne�ma pa a �w� y�n ho no so? Kyer�kyer� mu. (b) D�n na Ye-howa b�y� w� nne�ma pa a ohu w� y�n mu no ho, na obu ne nkur�-fo anokwafo d�n?

B�N YEHOWA246

Page 249: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

asomfo s� ade a �p�, anaa �som bo ma no.—Hagai 2:7; NWase h� as�m.

Yehowa K� so Da Ne D� Adi16 Nea �to so anan, Yehowa y� nne�ma pii de da �d� a �w�

ma y�n no adi. Akyinnye biara nni ho s�, Kristo agyede af�-re no ne Satan atos�m a �ne s� y�n so nni mfaso anaas� �m-fata s� w�d� y�n no ho mmuae a etu mp�n sen biara. �ns�s� y�n wer� fi da s� Yesu as�ndua ho wu a �y� yaw no neayayade a �sen saa mpo a Yehowa k�� mu bere a �de yawhw�� ne D�ba no wu noy� �d� a �w� ma y�n no ho adanse.Awer�hos�m ne s�, �y� den ma nnipa pii s� wobegye atoms� w�n nti na w�de aky�de yi mae. W�te nka s� w�mfata.Nanso, kae s�, na �somafo Paulo y� obi a �taa Kristo akyi-difo no. Nanso, �kyer�wee s�: ‘Onyankop�n Ba no d� me na�de ne ho ama me.’—Galatifo 1:13; 2:20.

17 Yehowa ada �d� a �w� ma y�n no adi denam boa a wa-boa ma y�anya Kristo af�reb� no so mfaso no so. Yesu kaes�: “Obi ntumi mma me nky�n, gye s� agya a �somaa meno twe no.” (Yohane 6:44) Yiw, Yehowa ankasa twe y�n b�nne Ba no ne daa nkwa ho anidaso no ho. �kwan b�n so?�denam as�nka adwuma no a Yehowa ma edu y�n nky�ns� ankorankoro ne ne honhom kronkron no a �de di dwu-ma de boa y�n ma y�te honhom fam nokware ahorow asena y�de di dwuma �mfa ho y�n mmer�wy� ne y�n sint�ahorow no so. Enti, Yehowa betumi aka y�n ho as�m s�nea�kaa Israel ho as�m no s�: “Daa �d� na mede mad� wo, entina matwe wo ad�e so.”—Yeremia 31:3.

18 �te s� nea y�nam mpaeb� hokwan a y�w� no so nya

16. D�n ne Yehowa d� a �w� ma y�n ho adanse a �sen biara, na y�y�d�n hu s� y�n nti na w�de aky�de yi mae?17. �kwan b�n so na Yehowa twe y�n b�n �no ne ne Ba no?18, 19. (a) D�n ne �kwan a �sen biara a Yehowa nam so da �d� a�w� ma y�n no adi, na d�n na �da no adi s� �no ankasa na odi eyiho dwuma? (b) �kwan b�n so na Onyankop�n As�m ma y�n awer�-hyem s� Yehowa y� otiefo a �w� tema?

247BIRIBIARA NTUMI “NTETEW Y�NE ONYANKOP�N D� MU”

Page 250: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Yehowa d� w� �kwan a �sen biara so. Bible ka kyer� y�nmu biara s� ‘yennnyae Onyankop�n mpaeb� da.’ (1 Tesalo-nikafo 5:17) Otie. W�fr� no “mpaeb� tiefo” mpo. (Dwom65:2) �mfaa dibea yi mmaa onipa foforo biara, �mfammaa n’ankasa Ba no mpo. Wo de susuw ho hw�: Aman-san B�fo no hy� y�n nkuran s� y�mfa nnamy� mm�n now�mpaeb� mu. Na �y� otiefo b�n? �mp� nnipa, onni tema,anaa as�m mfa ne ho? �nte saa koraa.

19 Yehowa w� tema. D�n ne tema? Kristoni nokwafo bi an’ani afi kae s�: “Tema kyer� wo yaw a �w� me koma mu.”So �yaw a yedi no ka Yehowa ampa? Y�kenkan ne manIsrael amanehunu ho as�m s�: “W�n ahohia nyinaa muno, ne ho hiaa no.” (Yesaia 63:9) �ny� w�n amanehununko na Yehowa hui; onyaa tema maa ne nkur�fo no. Yeho-wa ankasa ns�m a �ka kyer�� n’asomfo no kyer�kyer� s�nea�te nka no mu: ‘Nea �ka mo no, waka m’aniwa kesuwa.’�(Sakaria 2:8) Hw� s�nea �no b�y� yaw! Yiw, Yehowa te nkama y�n. S� wopira y�n a, �ka no bi.

20 Kristoni a �kari p� biara nni h� a Onyankop�n d� neobu ho adanse a �te saa no b�ma way� ahantan anaa aho-p�. �somafo Paulo kyer�wee s�: “Menam �dom a w�deadom me no so meka mekyer� mo mu biara s� onnnwennntra nea �s� s� odwen, na mmom onnwen anidah� adwe-ne, s�nea Onyankop�n asusuw gyidi akyeky� de ama obia-ra no.” (Romafo 12:3) Nkyer�ase foforo ka w� ha s�: “Me-reka akyer� mo mu biara s� ommmu ne ho nnsen s�nea�te ankasa, na mmom �mfa ahobr�ase mmu ne ho s�nea

� �ha no, nkyer�ase ahorow bi kyer� s� nea �ka Onyankop�n nku-r�fo no, ka n’ankasa aniwa anaa Israel aniwa, na �ny� Onyankop�naniwa. Akyer�wfo bi a wosusuwii s� as�m yi nkyer� nidi ma enti w�-y�� mu nsakrae no na edii mfomso yi. W�n mm�denb� a enni nnyi-naso no maa Yehowa tema a emu y� den no yerae.

20. S� yebetie afotu a �w� Romafo 12:3 no a, nsusuwii a �nte� b�nna �s� s� y�kwati?

B�N YEHOWA248

Page 251: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�te ankasa.” (A Translation in the Language of the People aCharles B. Williams y�e) Enti bere a y�n ani agye y�n soroAgya no d� mu no, momma y�n adwenem ntew na y�nkaes� Onyankop�n d� ny� ade a y�ay� ho adwuma anya anaa-s� �fata y�n.—Luka 17:10.

21 Momma y�n mu biara ny� nea obetumi biara mfa mm�Satan atos�m nyinaa ngu, a atos�m a �ne s� y�nsom boanaas� y�mfata s� w�d� y�n ka ho. S� nne�ma a ak� so w�w’asetram no ama woabu wo ho s� woy� onipa b�ne paa a�y� den s� Onyankop�n d� k�se no mpo betumi ama w�dewo b�ne afiri wo, anaas� wo nnwuma pa y� nea esua ko-raa s� n’ani a ehu ade yiye no nhu, anaas� wo b�ne d��sododo s� ne Ba a �som bo no wu no mpo ntumi mma w�m-fa mfiri wo a, �nde �y� atoro. Fi koma nyinaa mu po atos�ma �tete saa no! Momma y�nk� so mma nokware a �w� Pau-lo ns�m a efihonhom mu no mmay�n awer�hyem s�: “Mi-gye midi ampa s� owu anaa nkwa anaa ab�fo anaa atumfoanaa nne�ma a �w� h� anaa nne�ma a �reb�ba anaa aho�-den anaa �soro anaa ebun anaa ab�de foforo biara rentumintetew y�ne Nyankop�n d� a �w� y�n Awurade Kristo Yesumu no mu.”—Romafo 8:38, 39.

21. Satan atos�m b�n na �s� s� y�ko tia bere nyinaa, na Onyankop�nnokwas�m b�n na yebetumi ama ak� so akyekye y�n wer�?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Dwom 139:1-24 �kwan b�n so na �hene Dawid ns�m a efi hon-hom mu no da no adi s� y�n ho hia Yehowa s� ankorankoro?

Yesaia 43:3, 4, 10-13 Yehowa te nka d�n w� w�n a w�som s�N’adansefo no ho, na �kwan b�n so na �da ne nkate adi?

Romafo 5:6-8 D�n nti na yebetumi anya ahotoso s� ab�nefo ay�y� no ny� Yehowa d� ne �so mfaso a yebenya ho akwanside?

Yuda 17-25 Y�b�y� d�n ak� so atra Onyankop�n d� mu, na d�nne saa a y�b�y� no ho akwanside?

249BIRIBIARA NTUMI “NTETEW Y�NE ONYANKOP�N D� MU”

Page 252: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ABOFRA bi su anadwo dasu mu. Ne na s�re nt�m ara.�nna hatee s�nea �y� daa no—efi bere a �woo ne ba no.Wasua s� obehu nea abofra no su biara kyer�. Enti, mp�npii na otumi hu s� ebia akokoaa no su no hwehw� s� �mano aduan, �ka no fam ne ho, anaas� �y� biribi foforo mano. Nanso, �mfa ho dekode a enti abofra no su no, �na noy� ho biribi. �d� a �w� ma abofra no mma ontumi mmun’ani ngu n’ahiade so.

2 Ayamhyehye a �na w� ma ne yafumma no ka tema a�sen biara a adesamma nim no ho. Nanso, nkate bi w� h�a emu y� den sen biara—y�n Nyankop�n, Yehowa, ayam-hyehye. Su a �d� wom yi ho a yebesusuw no betumi aboay�n ma y�ab�n Yehowa k�se. �nde, ma yensusuw dekodea ayamhyehye y� ne s�nea y�n Nyankop�n da no adi noho nhw�.

D�n Ne Ayamhyehye?3 W� Bible mu no, ayamhyehye ne mm�borohunu w�

abusuab� a emu y� den. Hebri ne Hela ns�mfua dodowbi twe adwene si ayamhyehye so. S� nhw�so no, susuwHebri adey� as�m ra·cham�, a w�taa kyer� ase “hu mm�-b�” anaa “nya ayamhyehye” no ho hw�. Nhoma bi kye-r�kyer� mu s� adey� as�m ra·cham� “kyer� ayamhyehye aemu y� den te s� nea yenya bere a yehu w�n a y�d� w�npaa anaa w�n a wohia y�n mmoa mmer�wy� anaa w�n

1, 2. (a) �kwan b�n so na �na y� ne ba su ho biribi? (b) Nkate b�nna emu y� den sen �na ayamhyehye mpo?

3. Hebri adey� as�m a w�kyer�� ase “hu mm�b�” anaa “nya ayam-hyehye” no kyer� d�n?

T I 2 5

‘Y�n Nyankop�n Ayamhyehye’

Page 253: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

amanehunu no.” Hebri as�m yi a Yehowa de ka n’anka-sa ho as�m no ne as�mfua a egyina h� ma “awotwaa” w�abusuab�, na ebetumi akyer� “�na ayamhyehye.”�—Exo-dus 33:19; Yeremia 33:26.

4 Bible de atenka a �na w� ma ne ba di dwuma de kye-r� y�n s�nea Yehowa ayamhyehye te. Y�kenkan w� Yesaia49:15 s�: “So �bea wer� befi ne ba akokoaa, na ne yamrenhyehye [ra·cham�] no ne yafumma ho? S� eyinomwer� befi po a, me de, me wer� remfi wo.” Saa as�m a�ka koma no kyer� ayamhyehye k�se a Yehowa w� ma nenkur�fo no. �kwan b�n so?

5 �y� den s� wubesusuw s� �na bi wer� befi s� �b�ma neba kumaa aduan na wahw� no. Any� yiye koraa no, ako-koaa ntumi ny� ne ho hwee; akokoaa hia s� ne na b�hw�no na wad� no anadwo ne awia nyinaa. Nanso, �y� yaws� y�te s� �nanom pii bu w�n ani gu w�n mma so, titiriww� saa “mmere a emu y� den” a nnipa ‘nni d�’ yi mu.(2 Timoteo 3:1, 3) Nanso, Yehowa ka s�: “Me de, me wer�remfi wo.”Ayamhyehye a Yehowa w� ma n’asomfo no y�nea enni huamm� da. Emu y� den koraa sen atenka bia-ra a nnipa betumi anya—ayamhyehye a �na bi nya ma neba akokoaa no. �ny� nwonwa s� s�nkyer�wfo bi kaa Yesaia49:15 ho as�m s�: “S� �ny� eyi ne Onyankop�n d� a �senbiara w� Apam Dedaw no mu a, �y� nea �sen biara no mubiako.”

6 So ayamhyehye y� mmer�wy� ho s�nkyer�nne? Nni-pa a w�ny� p� pii kura adwene a �te saa. S� nhw�so no,

� Nanso, yebetumi ahy� no nsow s� w� Dwom 103:13 no, Hebri ade-y� as�m ra·cham� kyer� mm�borohunu, anaa ayamhyehye a agya da noadi kyer� ne mma.

4, 5. �kwan b�n so na Bible de nkate a �na w� ma ne ba di dwumade kyer�kyer� y�n Yehowa ayamhyehye ho ade?6. �kwan b�n so na nnipa a w�ny� p� pii abu ayamhyehye, nansod�n ho awer�hyem na Yehowa ma yenya?

251‘Y�N NYANKOP�N AYAMHYEHYE’

Page 254: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 255: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Romani nyansap�fo Seneca, a �traa ase Yesu bere so a na�y� nhomanimfo w� Roma no kyer�kyer�e s� “tema y�adwenem mmer�wy�.” Na Seneca y� obi a �kamfo Stoa-fo nkyer�kyer�, nyansap� a esi kommy� a tema nnim sodua kyer�. Seneca kae s�, onyansafo betumi aboa w�n aw�w� ahohia mu, nanso �ns� s� onya tema ma w�n efi-s� nkate a �te saa remma onnya abot�yam. Ahop� adwe-ne a �te saa mma wonnya ayamhyehye mma obiara. Nan-so, Yehowa nte saa koraa! Yehowa ma y�n awer�hyemw� N’as�m mu s� ‘n’ayamye d��so, na �w� ayamhyehye.’(Yakobo 5:11, NW ase h� as�m) S�nea yebehu no, ayam-hyehye ny� mmer�wy� na mmom �y� su a �kyer� deny�,na �ho hia. Te s� �wofo a �w� �d� no, ma y�nhw� s�neaYehowa da no adi.

Bere a Yehowa Daa AyamhyehyeAdi Kyer�� �man Bi

7 Yehowa ayamhyehye da adi pefee w� s�nea �ne Israelman dii no mu. Eduu afeha a �to so 16 A.Y.B. mu no, naIsraelfo �pepem pii y� nkoa w� Misraim, baabi a na w�-hy� w�n so denneennen. Misrifo no ‘maa w�n asetra fo-noo w�n w� d�te ne ntayaa ho adwuma a �y� den neafum adwumay� ahorow nyinaa, ne nnwuma horow nyi-naa mu nyadi yayaw a w�de dii w�n mu.’ (Exodus 1:11,14) Israelfo no su fr�� Yehowa hwehw�� mmoa w� w�nahohia mu. �kwan b�n so na Onyankop�n a �w� ayam-hyehye no y�� n’ade w� ho?

8 �kaa Yehowa koma. �kae s�: “Ohu na mahu me man a�w� Misraim no amanehunu, na w�n su a w�n so ahw�-fo nti wosu fr� no, mate, na mahu w�n amanehunu.”

7, 8. �kwan b�n so na Israelfo huu amane w� tete Misraim, na�kwan b�n so na Yehowa y�� w�n amanehunu no ho biribi?

‘So �bea wer� befi ne yafumma?’

253‘Y�N NYANKOP�N AYAMHYEHYE’

Page 256: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

(Exodus 3:7) N´a Yehowa ntumi nhw� ne nkur�fo amane-

hunu anaa ontie w�n sufr� a ne yam nhyehye no w�n ho.S�nea yehui w� nhoma yi Ti 24 no, Yehowa y� Onyanko-p�n a �w� tema. Na tema—hu a obi tumi hu afoforoyaw—ne ayamhyehye w� abusuab�. Nanso, Yehowa antenka amma ne nkur�fo k�k�; �kaa no ma �y�� ade maaw�n. Yesaia 63:9 ka s�: ‘Ne d� ne n’ayamhyehye mu naogyee w�n.’ Yehowa de “nsa a �y� den” na egyee Israel-fo fii Misraim. (Deuteronomium 4:34) �no akyi no, �namanwonwakwan so maa w�n aduan gyee w�n k�� w�nankasa asase a �sow aba so.

9 Yehowa ayamhyehye no anso h� ara. Bere a Israelfo k�-traa B�hy� Asase no so no, mp�n pii na w�anni nokwarena �ma wohuu amane. Nanso, na nkur�fo no adwene baw�n ho so na wosu fr� Yehowa. Na ogyee w�n mp�n pii.D�n ntia? “Efis� ne yam hyehyee no maa ne man.”—2 Be-resos�m 36:15; Atemmufo 2:11-16.

10 Susuw nea esii Yefta bere so no ho hw�. Esiane s�na Israelfo no ak�som abosom nti, Yehowa maa Amonfohy�� w�n so mfirihyia 18. Awiei koraa no, Israelfo no nuuw�n ho. Bible ka s�: “Woyiyii anyame ananafo no fii w�nmu, na w�som [Yehowa, NW ]; na Israel amanehunu noy�� ne kra ahometew.”� (Atemmufo 10:6-16) Bere a Yeho-wa nkur�fo daa nokware ahonu adi no, na ontumi nhw�mma wonhu amane. Enti Onyankop�n a �w� ayamhye-

� Nea as�m ‘�y�� ne kra ahometew’ no kyer� ankasa ne “ne yamhyehyee no; ne ho peree no.” The New English Bible kenkan s�: “Naontumi nhw� Israelfo tebea no bio.” Tanakh—A New Translation of theHoly Scriptures ka no s�: “Na ontumi nnyina Israelfo awer�how no anobio.”

9, 10. (a) Bere a Israelfo k�traa B�hy� Asase no so akyi no, d�nnti na Yehowa gyee w�n mp�n pii? (b) W� Yefta bere so no, nhy�-so b�n ase na Yehowa gyee Israelfo no fii, na d�n na �kaa no ma �y��saa?

B�N YEHOWA254

Page 257: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

hye no maa Yefta tumi ma ogyee Israelfo no fii w�n atam-fo nsam.—Atemmufo 11:30-33.

11 S�nea Yehowa ne Israel man no dii no kyer� y�n d�nw� ayamhyehye ho? Ade biako ne s�, yehu s� �ny� temak�k� na onyae w� nkur�fo no amanehunu no ho. Kae�na a ayamhyehye ka no ma �hw� ne ba a �resu nhw�sono. Saa ara na Yehowa mmu n’ani ngu ne nkur�fo sufr�so. Ayamhyehye a �w� no ka no ma ogye w�n fi w�n am-anehunu mu. Afei nso, s�nea Yehowa ne Israelfo no diino kyer� y�n s� ayamhyehye ny� mmer�wy� �kwan biaraso, efis� saa su pa yi kaa no ma �y�� ade nt�m so maa nenkur�fo. So Yehowa asomfo s

´� kuw no nkutoo na onya

ayamhyehye ma w�n?

Ayamhyehye a Yehowa W� MaAnkorankoro

12 Mmara a Onyankop�n de maa Israel man no daaayamhyehye a �w� ma ankorankoro no adi. S� nhw�-so no, susuw s�nea odwen ahiafo ho no ho hw�. Na Ye-howa nim s� nne�ma a w�nhw� kwan betumi asisi naama Israelni bi adi hia. �kwan b�n so na na �s� s� w�neahiafo di? Yehowa hy�� Israelfo denneennen s�: “Mpi-rim wo koma, na mmua wo nsa ano nhy� wo nua hia-ni. Yi wo yam ma no, na mma �nny� wo koma ahi s�wob�ma no; na saa ade yi nti [Yehowa, NW ] wo Nyan-kop�n behyira wo, wo nnwuma nyinaa . . . mu.” (Deu-teronomium 15:7, 10) Yehowa k�� so hy�e s� Israelfo nonntwa w�n mfuw ano nn�bae nyinaa nnwie anaas� w�n-nsesaw biribiara a �b�ka akyi no. N

´a wogyaw mp�p�w a

�te saa no ma ahiafo. (Leviticus 23:22; Rut 2:2-7) Bere a

11. Ayamhyehye ho asuade b�n na yenya fi s�nea Yehowa ne Israel-fo dii no mu?12. �kwan b�n so na Mmara no daa ayamhyehye a Yehowa w� maankorankoro no adi?

255‘Y�N NYANKOP�N AYAMHYEHYE’

Page 258: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�man no dii mmara yi a �ma wohu ahiafo a w�w� Israelmm�b� so no, w�n a na ade ahia w�n w� w�n mu no an-sr�sr� aduan. So na �ny� Yehowa ayamhyehye a w�da noadi?

13 �nn� nso, y�n Nyankop�n a �w� d� no dwen y�nho k�se s� ankorankoro. Yebetumi anya ahotoso s� ohuamanehunu biara a ebia y�refa mu no yiye. Odwon-tofo Dawid kyer�wee s�: “[Yehowa, NW ] ani w� trenee-fo so, na n’aso tie w�n sufr�. [Yehowa, NW ] b�n w�n aw�n koma abubu, na ogye w�n a w�n honhom ap�-t�w.” (Dwom 34:15, 18) �defa w�n a saa ns�m yi fa w�nho no ho no, Bible ho s�nkyer�wfo bi ka s�: “W�y�w�n a w�n koma abubu na w�anu w�n ho, kyer� s�,w�y� w�n a esiane b�ne nti w�abotow, na w�ahwere obua w�w� ma w�n ho; wonni w�n ankasa mu ahotoso.” Saa-fo no betumi ate nka s� Yehowa w� akyirikyiri, �ne s�w�ns� nnipa a �s� s� odwen w�n ho koraa. Nanso, �ny�saa na as�m no te ankasa. Dawid ns�m no ma yenya awe-r�hyem s� Yehowa nnyaw w�n a “w�ahwere obu a w�w�ma w�n ho” no. Y�n Nyankop�n a �w� tema no nim s�yehia no w� mmere a �tete saa no mu sen bere biara, na�b�n y�n.

14 Susuw as�m bi ho hw�. �na bi a �w� United Statesde ne babarima a wadi mfirihyia abien tutuu mmiri-ka k�� ayaresabea esiane nk�nk�n dennen bi a na �re-b� nti. Bere a nnuruy�fo hw�� abofra no, w�ka kyer���na no s� wobegye abofra no ato ayaresabea h� ana-dwo no. �he na �na no dae? W� ayaresabea dan no muakongua bi mu, ne ba no mpa ho p��! N

´a ne baba-

rima ketewaa no yare, na na �s� s� �b�n no. Nokwarem

13, 14. (a) �kwan b�n so na Dawid ns�m no ma yenya awer�hyems� Yehowa dwen y�n ho k�se s� ankorankoro? (b) �kwan b�n so nayebetumi ay� mfatoho de akyer� s� Yehowa b�n w�n a w�n “komaabubu” anaa w�n “honhom ap�t�w” no?

B�N YEHOWA256

Page 259: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no, yebetumi ahwehw� biribi a �sen saa afi y�n soro Agyaa �w� �d� no h�! Any� yiye koraa no, w�b�� y�n w� nesuban so. (Genesis 1:26) Dwom 34:18 mu ns�m a �kakoma no kyer� y�n s�, s� y�n ‘koma bubu’ anaa y�n ‘hon-homp�t�w’ a, Yehowa, te s� �wofo a �w� �d� no, ‘b�n y�n’—ne yam hyehye no bere nyinaa, na way� krado s� �b�-boa y�n.

15 �nde, �kwan b�n so na Yehowa boa y�n s� anko-rankoro? Onyi nea �de y�n amanehunu ba no mfi h�ankasa. Nanso, Yehowa ay� nsiesiei pii ama w�n a wosufr� no de hwehw� mmoa no. N’as�m Bible no de afo-tu a mfaso w� so ma a ebetumi aboa y�n. W� asafo nomu no, Yehowa ama y�n ahw�fo a w�n ho akokwaw hon-hom fam a w�b� mm�den s� w�b�da n’ayamhyehye nobi adi akyer� bere a w�boa w�n mf�fo gyidifo no. (Ya-kobo 5:14, 15) S

´� “mpaeb� tiefo” no, �de ‘honhom kron-

kron ma w�n a wobisa no’ no. (Dwom 65:2; Luka11:13) Saa honhom no betumi ama y�anya “tumi a �bo-ro so” s�nea �b�y� a yebetumi agyina kosi s� Onyankop�nAhenni beyi nne�ma a �haw adwene nyinaa afi h�. (2 Ko-rintofo 4:7) So y�n ani ns� saa nsiesiei yi nyinaa? Mom-mma y�n wer� mmfi s� �y� Yehowa ayamhyehye a �dano adi.

16 Nokwarem no, Yehowa ayamhyehye ho nhw�so a�sen biara ne ne D�fo a �sen biara a �de no mae s� agyedemaa y�n no. �y� af�re a �d� wom a Yehowa b�e, na �b��kwan maa y�n nkwagye. Kae s�, agyede nsiesiei no fa y�nho ankasa. Ntease wom s� Sakaria, Yohane Osuboni noagya, ka siei s� saa nsiesiei yi maa ‘y�n Nyankop�n ayam-hyehye’ daa adi k�se no.—Luka 1:78.

15. Akwan b�n so na Yehowa boa y�n s� ankorankoro?16. D�n ne Yehowa ayamhyehye ho nhw�so a �sen biara, na �kwanb�n so na �ka y�n s� ankorankoro?

257‘Y�N NYANKOP�N AYAMHYEHYE’

Page 260: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Bere a Yehowa Nna Ayamhyehye Adi17 So �s� s� yesusuw s� Yehowa ayamhyehye nni baabi a

ekosi? Dabida, Bible da no adi pefee s�, s�nea �fata no, Ye-howa nna ayamhyehye adi nkyer� ankorankoro bi a w�kotia n’akwantrenee no. (Hebrifo 10:28) Nea �b�y� na y�a-hu nea enti a �y� saa no, ma y�nkae Israel man no nhw�-so no.

18 �wom s� mp�n pii na Yehowa gyee Israelfo no fii w�natamfo nsam de, nanso n’ayamhyehye baa awiei. Aso�-denfo yi som abosom, na w�de w�n abosom a �y� atan-tanne no k�� Yehowa as�refie mpo! (Hesekiel 5:11; 8:17,18) Afei nso w�ka kyer� y�n s�: “Wodii Onyankop�n ab�-fo no ho f�w, na wobuu ne ns�m no animtiaa, na w�sere-serew n’adiyifo no de kosii s� [Yehowa, NW ] abufuhyewno s�re hy�� ne man no a wonnya ano aduru bio.” (2 Be-resos�m 36:16) Israelfo no duu baabi a na biribi pa bia-ra nni h� a wobegyina so anya ayamhyehye ama w�n, naw�maa Yehowa trenee abufuhyew s�re hy�� w�n. D�n naefii mu bae?

19 N´a Yehowa ntumi nnya ayamhyehye mma ne nku-

r�fo bio. �kae s�: “Merenky�e w�n so, na merenhu w�nmm�b�, na me yam renhyehye me a enti merens�e w�n.”(Yeremia 13:14) Enti, w�s�ee Yerusalem ne n’as�refie no,na w�faa Israelfo nnommum k�� Babilon. Hw� awer�-hos�m a �y� s� nnipa ab�nefo tew atua araa ma ayam-hyehye a Onyankop�n w� ma w�n no sae!—Kwadwom2:21.

20 Na �nn� nso �? Yehowa nsakrae. Ofi ayamhyehye

17-19. (a) �kwan b�n so na Bible da no adi s� Yehowa ayamhyehyew� baabi a ekosi? (b) D�n na �maa ayamhyehye a Yehowa w� ma nenkur�fo no sae?20, 21. (a) S� Onyankop�n ayamhyehye sa w� y�n bere yi so a, d�nna ebesi? (b) Nsiesiei a Yehowa fi ayamhyehye mu y� b�n na yebesu-suw ho w� ti a edi h� no mu?

B�N YEHOWA258

Page 261: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

mu ama N’adansefo ahy�de s� w�nka “ahenni ho as�m-pa” no w� asase nyinaa so. (Mateo 24:14) S� nnipakomapafo tie a, Yehowa boa w�n ma w�te Ahenni nkra-s�m no ase. (Asomafo no Nnwuma 16:14) Nanso, w�ren-k� so ny� adwuma yi daa. �b�y� nea �nkyer� ayamhye-hye s� Yehowa b�ma wiase b�ne yi, emu ahokyere neamanehunu nyinaa, ak� so atra h� daa. S� Yehowa ayam-hyehye sa a, �b�ba abebu nne�ma nhyehy�e yi at�n. �nompo no, obefi ayamhyehye mu na ay� ade—ayamhyehyea �w� ma ne “din kronkron” ne n’asomfo a w�w� ahofa-ma no. (Hesekiel 36:20-23) Yehowa beyi ab�nefos�m afih� na �de wiase foforo a trenee te mu aba. �defa ab�ne-fo ho no, Yehowa ka s�: “M’aniwa renky�e so, na meren-hu mm�b�; mede w�n kwan mebua w�n atifi.”—Hesekiel9:10.

21 Enkosi saa bere no, Yehowa b�k� so anya ayamhyehyeama nkur�fo, a w�n a w�reb�s�e w�n no mpo ka ho. Ab�-nefo a w�anu w�n ho nokware mu no betumi anya Yeho-wa nsiesiei a ofi ayamhyehye mu y� a �sen biara no mubiako—b�ne fafiri—so mfaso. W� ti a edi h� mu no, yebe-susuw Bible mu ns�m a �y� d� a �ma yehu s�nea Yehowafafiri wie p�y� no ho.

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Yeremia 31:20 Tema b�n na Yehowaw� ma ne nkur�fo, na eyi mawote nka d�n w� ne ho?

Yoel 2:12-14,17-19 D�n na �s� s� Yehowa nkur�fo y� na ama w�a-hu w�n mm�b�, na d�n na yesua fi eyi mu?

Yona 4:1-11 �kwan b�n so na Yehowa maa Yona suaa hia a ayam-hyehye ho hia no ho ade?

Hebrifo 10:26-31 D�n nti na yentumi mfa Yehowa mm�borohu-nu, anaa ayamhyehye ny� nea y�p�?

259‘Y�N NYANKOP�N AYAMHYEHYE’

Page 262: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ODWONTOFO Dawid kyer�wee s�: “Me mfomso aborome ti so, �d�n me so s� adesoa duruduru. Mahodwow, namabubu pasaa.” (Dwom 38:4, 8) Na Dawid nim s�nea s�obi ahonim bu no f� a �y� adesoa a emu y� duru fa. Nan-so, onyaa awer�kyekye w� ne koma a na abubu no ho.�tee ase s� Yehowa kyi b�ne, nanso Onkyi �b�nefo a wanune ho nokware mu agyae b�ne y� no. Bere a na Dawid w�ahotoso koraa s� Yehowa w� �p� s� �b�da mm�borohunuadi akyer� ab�nefo a w�anu w�n ho no, �kae s�: “Wo, Ye-howa, . . . woay� krado s� wode b�ne befiri.”—Dwom86:5, NW.

2 S� y�y� b�ne a, y�n nso y�n ahonim a ebu y�n f� nobetumi ay� adesoa duruduru ama y�n. Ahonu yi y� papa.Ebetumi aka y�n ma y�ay� nne�ma a �ho hia de asiesie y�nmfomso ahorow. Nanso, asiane a �wom ne s�, afodi betu-mi abunkam y�n so. Y�n koma a ebu y�n f� no betumiama y�ak� so ate nka s� Yehowa remfa nky� y�n, �mfa hos�nea y�anu y�n ho no. S� afodi ‘mene’ y�n a, Satan be-tumi ama y�apa abaw, na y�ate nka s� Yehowa bu y�n s�nnipa a mfaso nni y�n so, �ne s� y�mfata s� y�som no.—2 Korintofo 2:5-11.

3 So saa na Yehowa bu y�n? Dabida! B�ne fafiri y� Yeho-wa d� k�se no f

˜a. �may�n awer�hyemw� N’as�m mu s�, s�

y�da nokware ahonu a efi komam adi a, way� krado s� �dey�n b�ne befiri y�n. (Mmebus�m 28:13) Ma yensusuw nea

1-3. (a) Adesoa duruduru b�n na na �so odwontofo Dawid, na �y��d�n na onyaa awer�kyekye maa ne koma a na abubu no? (b) S� y�y�b�ne a, adesoa b�n na ebetumi ab�t� y�n so, nanso d�n ho awer�-hyem na Yehowa de ma y�n?

T I 2 6

Onyankop�n a ‘Way�Krado s� �de B�ne Befiri’

Page 263: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

enti a Yehowa de b�ne firi ne �kwan a �fa so y� saa ho naamma y�annya adwene s� yentumi nnya ne h� b�ne fafiri.

Nea Enti a Yehowa‘Ay� Krado s� �de B�ne Befiri’

4 Yehowa nim y�n sint� ahorow. Dwom 103:14 ka s�:“Onimy�n su, �kae s� y�y� mfutuma.” Ne wer� mfi s� y�y�mfutuma, ab�de a esiane sint� nti y�w� mmer�wy� aho-row no. As�m a �ne s� onim “y�n su” no kae y�n s� Biblede Yehowa toto �nwemfo ho, na �de y�n toto anwenne a�y� no ho.� (Yeremia 18:2-6) �nwemfo K�se no hw� s�neay�te, s

´� ab�nefo a y�y� mmer�w ne s�nea y�y� n’akwankye-

r� ho biribi anaa y�ny� ho biribi no so na �ne y�n di.5 Yehowa nim s�nea b�ne w� tumi no. N’as�m ka b�ne

ho as�m s� tumi bi a ano y� den a anya onipa so nk�n-t�nso b�ne. B�ne nk�nt�nso mu y� den d�n? �somafoPaulo kyer�kyer�� mu w� Romafo nhoma no mu s�: Y�hy�“b�ne ase” s�nea asraafo hy� w�n sahene ase no (Roma-fo 3:9); ‘adi’ adesamma so s� �hene (Romafo 5:21); “�te”y�n mu (Romafo 7:17, 20); ne “mmara” y� adwumaw� y�nmu bere nyinaa, na s�nea �te no, �repere adi y�n asetra so.(Romafo 7:23, 25) Hw� nk�nt�nso k�se a b�ne w� w� y�nhonam a �y� mmer�w no so!—Romafo 7:21, 24.

6 Enti, Yehowa nim s� �mfa ho �p� a ebia y�w� s� yebefikomam ay� osetie a �y� p� ama no no, y�rentumi ny� saa.Ofi �d� mu ma y�n awer�hyem s� s� y�de koma a abubu

� W�de Hebri as�mfua a w�kyer�� ase “y�n su” no nso di dwumaw� anwenne a �nwemfo y� ho.—Yesaia 29:16.

4. D�n na Yehowa kae w� y�n su ho, na �kwan b�n so na eyi ka s�-nea �ne y�n di no?5. �kwan b�n so na Romafo nhoma no ka tumi a b�ne w� no hoas�m?6, 7. (a) Yehowa bu w�n a w�de koma a abubu hwehw� ne mm�bo-rohunu no d�n? (b) D�n nti na �ns� s� y�de Onyankop�n mm�boro-hunu y� nea y�p�?

261ONYANKOP�N A ‘WAY� KRADO S� �DE B�NE BEFIRI’

Page 264: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

sr� ne mm�borohunu s� agya a, �de befiri y�n. Dwom 51:17 ka s�: “Onyankop�n af�re ne honhom a abubu; Onyan-kop�n, koma a abubu na ap�t�w na worempo.” Yehowarempo koma a afobu ama “abubu na ap�t�w,” na �remmun’ani nso ngu so da.

7 Nanso, eyi kyer� s� yebetumi de Onyankop�n mm�bo-rohunu ay� nea y�p�, na y�de ab�nefo a y�y� no ay� ano-yi agyina so ay� b�ne anaa? Dabida! Yehowa nnyina nka-te k�k� so ny� ade. �w� baabi a ne mm�borohunu kosi.�remfa w�n a wopirim w�n koma boapa y� b�ne na won-nu w�n ho no b�ne mfiri w�n da. (Hebrifo 10:26) Nan-so, s� ohu koma a abubu a, �y� krado de b�ne firi. Afei mayensusuw ns�m a emu da h� a w�de dii dwuma w� Biblemu de kyer�kyer�� Yehowa d� no f

˜a a �y� anigye yi mu no

bi ho.

�kwan B�n so na Yehowa De Firi Koraa?8 Dawid a na wanu ne ho no kae s�: ‘Mekaa me b�ne me-

kyer�� wo, na mankora m’amum�y� so. Na wo na wuyiime b�ne so mmusu.’ (Dwom 32:5) As�m ‘wuyii’ no kye-r� Hebri as�mfua bi a nea �kyer� titiriw ne “ma so,” anaa“soa.” Dwuma a w�de di w� ha no kyer� “afodi, b�ne,anaa mmarato” a woyi k�. Enti s�nea y�b�ka no no, Yeho-wa maa Dawid b�ne so k�e. Akyinnye biara nni ho s�, eyimaa afobu a na �s

˜o Dawid no ano br�� ase. (Dwom 32:3)

Y�n nso yebetumi anya Onyankop�n mu ahotoso koraa s��de w�n a wogyina Yesu agyede af�re no mu gyidi a w�w�so sr� ne h� fafiri no b�ne ky� w�n.—Mateo 20:28.

9 Dawid de as�m foforo a emu da h� kyer�kyer�� Yeho-wa fafiri mu s�: ‘S� apuei ne at�e ntam ware no, s� wamay�n ne y�n mmarato ntam aware ne no.’ (Dwom 103:12)

8. S�nea y�b�ka no no, s� Yehowa de y�n b�ne ky� y�n a, d�n na �y�,na ahotoso b�n na eyi ma yenya?9. Yehowa yi y�n b�ne fi y�n ho k� akyirikyiri kodu he?

B�N YEHOWA262

Page 265: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Apuei ne at�e ntam kwanware d�n? �kwan bi so no, apueine at�e ntam kwan ware bere nyinaa; af

˜a abien no ntumi

nhyia da. Nhomanimfo bi ka s� as�m yi kyer� “s�nea ebe-tumi ay� yiye; s�nea yebetumi de y�n adwene abu.” Dawidns�m a efi honhom mu no ma yehu s�, s� Yehowa de firia, oyi y�n b�ne fi y�n ho k� akyirikyiri koraa.

10 So woab� mm�den s� wob�popa nkekae bi afi atade bimu p�n? Ebia �mfa ho mm�den biara awob�e no, woda sohu nkekae no. Hy� s�nea Yehowa kyer�kyer� tumi a �w� s��de b�ne firi mu no nsow: ‘S� mo b�ne te s� dammaram-ma a, �b�hoa s� sukyer�ma, s� �bere s� nkranhoma a, �b�-y� s� oguan nhwi.’ (Yesaia 1:18) As�mfua “dammaramma”kyer� ade k�k��.�N

´a “nkranhoma” y� aduru a naw�de hy�

� Nhomanimfo bi ka s� na dammaramma “y� k�la bi a �ka ade mua w�horo a �nk�. Obosu, osu, adehoro, hy� a w�hy� no bere tentenntumi mma ase ntu.”

10. S� Yehowa de y�n b�ne firi y�n a, d�n nti na �ns� s� y�te nka s�b�ne a �te saa no b�tra y�n so y�n nkwa nna a aka nyinaa?

‘Mo b�ne b�hoa s� sukyer�ma’

263ONYANKOP�N A ‘WAY� KRADO S� �DE B�NE BEFIRI’

Page 266: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ntama no mu nea ani dum paa. (Nahum 2:3) Y�n ankasamm�denb� ntumi nyi b�ne nkekae mfi y�n ho da. Nanso,Yehowa betumi ayi b�ne a �te s� dammaramma ne nkran-homa no, na wama ay� fitaa te s� sukyer�ma anaa asaawaaw�nhy�� no aduru. S� Yehowa de y�n b�ne firi y�n a, �ns�s� y�te nka s� b�ne a �te saa no b�tra y�n so y�n nkwa nnaa aka nyinaa.

11 W� aseda dwom bi a Hesekia hyehy�e bere a wogyeeno fii owuyare bi mu no, �ka kyer�� Yehowa s�: ‘Woatowme b�ne nyinaa agu w’akyi.’ (Yesaia 38:17) W�ka Yeho-wa ho as�m w� ha s� �fa �deb�ney�fo a wanu ne ho b�netow gu N’akyi, baabi a �renhu anaas� Onnwen ho bio. S�-nea nhoma bi kyer� no, yebetumi aka adwene a �w� muho as�m s�: “Woama me [b�ne] ay� s� nea ansi.” So �ny�awer�kyekye?

12 W� nsiesie ho b�hy� bi mu no, odiyifo Mika kaa ahoto-so a �w� s� Yehowa de ne nkur�fo a w�anu w�n ho b�nebefiri w�n no ho as�m s�: ‘Hena ne Onyankop�n s� woa wutwa mmarato ho ma w’agyapade nkae no? Wob�toww�n b�ne nyinaa agu �po bun mu.’ (Mika 7:18, 19) Susuwnea na saa ns�m no kyer� ma w�n a w�traa ase w� Biblemmere mu no ho hw�. So na �kwan bi w� h� a wobetumiafa so ayi biribi a na ‘w�atow agu �po bun mu’? Enti naMika ns�m no kyer� s�, s� Yehowa de firi a, oyi y�n b�ne fih� koraa.

13 Yesu de akafo ne w�n a nkur�fo de w�n ka ntam abu-suab� kyer�kyer�� Yehowa fafiri mu. Yesu hy�� y�n nkurans� y�mm� mpae s�: ‘Fa y�n aka firi y�n.’ (Mateo 6:12) EntiYesu de b�ne totoo �ka ho. (Luka 11:4) S� y�y� b�ne a, y�-b�de Yehowa ‘ka.’ �defa nea Hela adey� as�m a w�kyer��

11. �kwan b�n so na Yehowa tow y�n b�ne gu n’akyi?12. �kwan b�n so na odiyifo Mika kyer� s�, s� Yehowa de firi a, Oyiy�n b�ne fi h� koraa?13. Yesu ns�m “Fa y�n aka firi y�n” no kyer� d�n?

B�N YEHOWA264

Page 267: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ase ‘fa firi’ kyer� ho no, nhwehw�mu nhoma bi ka s�: “S´�

wode ka bi befiri, wode b�ky�, a worennan bio.” �kwan biso no, s� Yehowa de firi a, otwa �ka a anka wobebu atia y�nno mu. Enti ab�nefo a wonu w�n ho betumi anya awer�-kyekye. Yehowa rennan �ka a watwam no bio da!—Dwom32:1, 2.

14 W�akyer�kyer� Yehowa b�ne fafiri mu bio w� Asomafono Nnwuma 3:19 s�: ‘Enti monsakra mo adwene, na mon-nan mo ho, na w�apopa mo b�ne.’ Kasasin a etwa to nokyer� Hela adey� as�m a ebetumi akyer� “s

´� w�popa bi-

ribi, . . . wotwam anaas� w�s�e no.” S�nea nhomanimfobi kyer� no, s�nkyer�nne kwan so kasa a w�de dii dwu-ma w� ha no kyer� nsaano nkyer�wee a w�popa. Na w�y�d�n tumi y� eyi? N

´a adubiri a w�taa de di dwuma tete no

y� biriw, aneneduru, ne nsu a w�de afra. S� w�de adubiria �te saa kyer�w na �nky�e a, obi betumi de sap�w a af�wapopa nkyer�wee no. �no da s�nea Yehowa mm�borohu-nu y� f� no adi. S� �de b�ne firi y�n a, �te s� nea �de sap�wapopa.

15 S� yesusuw saa mfatoho yi ho a, so emu nna h� s� Ye-howa p� ankasa s� yehu s� way� krado s� �de y�n b�ne be-firi y�n bere tenten a ohu s� y�anu y�n ho koma mu no?�ns� s� yesuro s� obebu b�ne a �te saa atia y�n daakye.Biribi foforo a Bible ka fa Yehowa mm�borohunu k�se noho da eyi adi s�: S� �de firi a, ne wer� fi.

“W�n B�ne Nso, Merenkae Bio”16 Yehowa hy�� w�n a w�w� apam foforo no mu b� s�:

“Mede w�n amum�y� mefiri, na w�n b�ne nso, merenkaebio.” (Yeremia 31:34) So eyi kyer� s�, s� Yehowa de b�ne

14. Adwene b�n na as�m, “na w�apopa mo b�ne” no ma wunya?15. D�n na Yehowa p� s� yehu fa ne ho?16, 17. S� Bible ka s� Yehowa wer� fi y�n b�ne a, �kyer� d�n, na d�nnti na wubua saa?

265ONYANKOP�N A ‘WAY� KRADO S� �DE B�NE BEFIRI’

Page 268: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

firi a ontumi nkae bio koraa? Entumi mma saa. Bible kaankorankoro pii a Yehowa de w�n b�ne firii w�n a Da-wid ka ho no b�ne ho as�m kyer� y�n. (2 Samuel 11:1-17; 12:13) �da adi s� Yehowa da so kae b�ne a w�y�e no.W�ay� w�n b�ne, w�n ahonu, ne firi a Onyankop�n de fi-rii w�n no ho kyer�wtoh� akora so ama y�n, s�nea yebe-sua biribi afi mu. (Romafo 15:4) �nde, d�n na Bible kyer�bere a �ka s� Yehowa ‘nkae’ w�n a �de w�n b�ne firi w�nno b�ne no?

17 Hebri adey� as�m a w�kyer�� ase ‘m�kae’ no kyer� piisen as�m a aba atwam a y�b�kae. Theological Wordbookof the Old Testament ka s� nea �ka ho ne “adwene fofo-ro a �ne s� w�b�y� ho biribi atia �b�nefo no s�nea �fata.”

Yehowa p� s� yehu s� ‘way� krado s� �de b�ne befiri’

Page 269: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Enti w� saa kwan yi so no, b�ne a ‘w�kae’ fa ade a w�y�tia ab�nefo ho. (Hosea 9:9) Nanso, s� Onyankop�n ka s�“w�n b�ne nso, merenkae bio” a, na �rema y�n awer�-hyem s�, s� �de nneb�ney�fo a w�anu w�n ho b�ne firiw�n a, �rentwe w�n aso w� saa b�ne no ho daakye. (He-sekiel 18:21, 22) Enti, Yehowa wer� a efi no kyer� s� �ren-twe adwene nsi y�n b�ne so mp�n pii s� ebia �nam so b�b�y�n sobo anaas� �b�twe y�n aso w� ho. So �ny� awer�kye-kye s� wubehu s� y�n Nyankop�n de b�ne firi na �ma newer� fi?

Nea Efi Mu Ba no Nso �?18 So krado a Yehowa ay� s� �de b�ne befiri no kyer� s�

�b�nefo a onu ne ho no b�fa ne ho adi w� nea ebefi neb�ne no mu aba nyinaa ho? Dabida. Yentumi ny� b�nena y�mfa y�n ho nni koraa. Paulo kyer�wee s�: “Nea onipagu no, �no ara na obetwa.” (Galatifo 6:7) Yebetumi ahyia�haw a efi y�n nney�e mu ba no bi. Eyi nkyer� s�, s� Yeho-wa de firi y�n wie a, �ma amanehunu ba y�n so. S� �haws�re a, �ns� s� Kristoni te nka s�, ‘Gyama Yehowa retwem’aso w� b�ne a may� atwam ho.’ (Yakobo 1:13) Nanso,Yehowa mm� y�n ho ban mfi nea efi y�n nney�e b�ne muba nyinaa ho. Awaregu, nyins�n a w�mp�, yare a wonya finna mu, ahotoso anaa obu a obi hwere—eyinom nyinaabetumi ay� b�ne so aba a �y� awer�how a yentumi nkwati.Kae s� �mfa ho s� Yehowa de b�ne a Dawid y�e a na �fa Bat-Seba ne Uria ho no firii no no, wamm� Dawid ho ban amfinea efii mu bae a na �y� awer�how no ho.—2 Samuel 12:9-12.

19 Y�n b�ne betumi de �haw foforo nso aba, titiriw s�

18. D�n nti na fafiri nkyer� s� �b�nefo a wanu ne ho no afa ne hoadi w� nea ebefi ne b�ne no mu aba biara ho?19-21. (a) �kwan b�n so na mmara a w�ay� ho kyer�wtoh� w� Le-viticus 6:1-7 no boaa nea w�afom no ne �b�nefo no nyinaa? (b) S�y�n nney�e b�ne apira afoforo a, d�n na y�y� a Yehowa ani gye?

267ONYANKOP�N A ‘WAY� KRADO S� �DE B�NE BEFIRI’

Page 270: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

y�n nney�e no apira afoforo a. S� nhw�so no, susuw as�ma �w� Leviticus ti 6 no ho hw�. Tebea a Mose Mmara noka ho as�m w� ha ne s� obi ay� b�ne a anibere wom, s�ebia �nam dwowtwa, asisi, anaa apoob� so agye ne y�n-ko Israelni nne�ma. Na afei �b�nefo no gye kyim s� onnif�, na opirim ne koma araa ma atoro ntanka mpo ba mu.Adansefo biara nni as�m no ho. Nanso, akyiri yi, �b�nefono ahonim bu no f�, na �ka ne b�ne. S� obenya Onyanko-p�n fafiri a, �s� s� �y� nne�ma abi�sa ka ho: �hy� nea �faeno ananmu, otua dekode a owiae no ho ka �ha biara munkyem 20 ma ne wura no, na �de odwennini ma s� b�neho af�reb�de. Afei, mmara no ka s�: “�s�fo no mpata mmanow� [Yehowa, NW ] anim, naw�de ade biara away� a odiho s

˜o no befiri no.”—Leviticus 6:1-7.

20 N´a saa mmara yi y� Onyankop�n nsiesiei a mm�boro-

hunu wom. �boaa nea w�ay� no b�ne a w�san de n’agya-pade br�� no no, na akyinnye biara nni ho s� ne bo t�� neyam k�se bere a �b�nefo no gyee ne b�ne toom no. Berekoro no ara, mmara no boaa nea n’ahonim kaa no maogyee ne b�ne toom akyiri yi na osiesiee ne mfomso nonso. Nokwarem no, s� wany� saa a, na Onyankop�n remfamfiri no.

21 �wom s� y�nhy� Mose Mmara ase de, nanso saa Mma-ra no ma yehu Yehowa nsusuwii mu, a adwene a �w� w�b�ne fafiri ho ka ho. (Kolosefo 2:13, 14) S� y�y� b�ne dehaw afoforo, na y�y� nea yebetumi de siesie mfomso noa, Nyankop�n ani gye. (Mateo 5:23, 24) Eyi b�hwehw� s�yehu y�n mfomso, gye tom s� yedi f�, na y�pa nea y�afomno no ky�w. Afei yebetumi agyina Yesu af�reb� no so asr�Yehowa, na y�anya ahotoso s� Onyankop�n de afiri y�n.—Hebrifo 10:21, 22.

22 Te s� �wofo a �w� �d� biara no, Yehowa betumi de afi-

22. D�n na ebetumi abata Yehowa fafiri ho?

B�N YEHOWA268

Page 271: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ri y�n na wate� y�n so �kwan bi so. (Mmebus�m 3:11, 12)Ebia �b�hwehw� s� Kristoni a wanu ne ho no de hokwana �de som s� �panyin, asafo mu somfo, anaa �kwampaefono b�to h�. �b�y� no yaw s� �b�hwere hokwan ahorow ana �som bo ma no no akosi bere bi. Nanso, nte�so a �tesaa no nkyer� s� wahwere Yehowa anim dom anaa Yehowamfa mfirii no. �s� s� y�kae s� nte�so a efi Yehowa h� noy� adanse a �kyer� s� �d� y�n. Eye ma y�n paa s� yebegyeatom na y�de adi dwuma.—Hebrifo 12:5-11.

23 Hw� abot�yam a �y� s� yebehu s� y�n Nyankop�n ‘ay�krado s� �de b�ne befiri’! �mfa ho mfomso biara a y�adino, �ns� s� y�ka da s� yentumi nnya Yehowa mm�borohu-nu. S� yenu y�n ho ankasa, fa kwan bi so siesie mfomsono, na yefi komam b� mpae sr� b�ne fafiri w� Yesu mogyaa ohwie gui no mu a, yebetumi anya ahotoso koraa s� Ye-howa de befiri y�n. (1 Yohane 1:9) Momma yensua ne fa-firi no w� s�nea y�ne y�n ho y�n ho di ns�m no mu. S� Ye-howa koraa a �ny� b�ne no tumi fi �d� mu de y�n b�ne firiy�n a, so �ns� s� y�n a y�y� ab�nefo no y� nea yebetumibiara de firi y�n ho y�n ho?

23. D�n nti na �ns� s� y�ka da s� yentumi nnya Yehowa mm�boro-hunu, na d�n nti na �s� s� yesuasua ne fafiri no?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

2 Beresos�m 33:1-13 D�n nti na Yehowa de firii Manase, na d�nna eyi kyer�kyer� y�n w� Ne mm�borohunu ho?

Mateo 6:12, 14, 15 D�n nti na �s� s� y�de firi afoforo bere a y�w�nnyinaso pa a enti �s� s� y�y� saa no?

Luka 15:11-32 D�n na mfatoho yi kyer�kyer� y�n w� �p� a Yeho-wa w� s� �de b�ne befiri no ho, na �no ma wote nka d�n?

2 Korintofo 7:8-11 D�n na �s� s� y�y� na ama y�atumi anyaOnyankop�n nky�n fafiri?

269ONYANKOP�N A ‘WAY� KRADO S� �DE B�NE BEFIRI’

Page 272: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

NNIPA bi a w�y� nnamfo fi bere tenten ahyia te ab�ntenredidi w� awia mu bere a owia rek�t�, na ama w�n aniagye w�n ho rekasa serew. Akyirikyiri baabi no, okuafo bihw� n’afuw de abot�yam serew efis� osu amuna na afi aserepete ne nn�bae a ehia nsu no so. Baabi foforo nso, oku-nu ne �yere bi ani agye s� w�ahu s� w�n ba afi ase retutune nan a ennyee fam no.

2 S´� nnipa a w�te saa nim anaa wonnim no, w�n nyinaa

renya ade biako so mfaso—Yehowa Nyankop�n papay�.Nnipa a w�p� nyamesom taa t

˜ı as�m “Onyankop�n ye”

no mu. Bible ka ma emu da h� k�se. �ka s�: “Ne papay�d��so d�n ara!” (Sakaria 9:17, NW ) Nanso, �te s� nea nni-pa kakraa bi p� na wonim nea saa ns�m no kyer� anka-sa. D�n na Yehowa Nyankop�n papay� kyer� ankasa, na�kwan b�n so na Onyankop�n suban yi fa y�n mu bia-ra ho?

Onyankop�n D� Ho Ade a �da Nsow3 W� nn�yi kasa pii mu no, “papay�” y� as�mfua bi k�k�.

Nanso, s�nea w�daa no adi w� Bible mu no, papay� ny�as�nhunu koraa. Ne titiriw no, �fa �bra pa ne suban paho. �nde, �kwan bi so no, yebetumi aka s� papay� ay� Ye-howa ma. Ne su ahorow nyinaa—a ne tumi, n’at�ntrenee,ne ne nyansa ka ho—y� papa nkutoo. Ne nyinaa akyi no,yebetumi aka papay� ho as�m ma afata koraa s� Yehowad� a �da no adi. D�n ntia?

1, 2. Onyankop�n papay� k� akyiri kodu he, na Bible si saa su yi sodua d�n?3, 4. D�n ne papay�, na d�n nti na yebetumi aka Yehowa papay� hoas�m w� �kwan a �fata so s� ne d� a �da no adi?

T I 2 7

‘Ne Papay� D��so D�n Ara!’

Page 273: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

4 Papay� y� su a w�da no adi. �somafo Paulo kye-r�e s� �y� su a nnipa da no adi a �y� anigye koraa sentrenee. (Romafo 5:7) Yebetumi anya ahotoso s� �trenee-ni bedi mmara mu ahwehw�de ahorow so p�p��p�, nan-so onipa pa y� ade k� akyiri sen saa. Ofi ne p� mu y�ade, na �yere ne ho hwehw� akwan a �b�fa so aboa afofo-ro. S�nea yebehu no, Yehowa ye w� saa kwan no so.�da adi s�, papay� a �te saa no fi Yehowa d� a enni anono mu.

5 Yehowa da nsow w� ne papay� mu nso. Bere tiaa biansa na Yesu rebewu no, �barima bi k�� ne nky�n kobi-saa no as�m, fr�� no ‘�kyer�kyer�fo Pa.’ Yesu buaa no s�:“Ad�n na wofr� me papa? Obiara ny� papa gye obiako,�ne Nyankop�n.” (Marko 10:17, 18) Ebia saa mmuae nob�y� wo nwonwa. D�n nti na Yesu te�� �barima no? So naYesu ny� ‘�kyer�kyer�fo Pa’ ampa?

6 �da adi s� na �barima no de ‘�kyer�kyer�fo Pa’ no redidwuma s� ad�f�d�f�s�m. Yesu fi ahobr�ase mu de anu-onyam a �te saa no maa ne soro Agya no a �y� papasen biara no. (Mmebus�m 11:2) Na Yesu nso resi nokwa-s�m bi a �k� akyiri so dua. Yehowa nkutoo na �y� papa-y� ho nhw�sode. �no nkutoo na �w� hokwan koraa s��kyer� nea eye ne nea enye. Adam ne Hawa nam papa neb�ne ho nimde� dua no a wofi atuatew mu dii no so hwe-hw�e s� w�n ankasa benya saa hokwan no. Esiane s� Yesunte s� w�n nti, ofi ahobr�ase mu gyaw gyinap�n a w�b�-hyehy� no ma N’agya.

7 Afei nso, na Yesu nim s� Yehowa ne nne�ma a eyeankasa nyinaa wura. �ne “aky�de pa nyinaa ne adeky�dea �y� p� nyinaa” Mafo. (Yakobo 1:17) Ma y�nhw� s�neapapay� da adi w� Yehowa ayamye mu.

5-7. D�n nti na Yesu amma w�amfr� no ‘�kyer�kyer�fo Pa,’ na no-kwas�m a �k� akyiri b�n na wosii so dua w� ha?

271‘NE PAPAY� D��SO D�N ARA!’

Page 274: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Yehowa Papay� a �d��so no Ho Adanse8 Obiara a watra ase p�n no anya Yehowa papay� so mfa-

so. Dwom 145:9 ka s�: ‘Yehowa ye ma nnipa nyinaa.’ Nepapay� a �d��so no ho nhw�so bi ne d�n? Bible ka s�:“Wannyae ne ho adansedi, y� yiye ma mo osu fi sorone bere a aduan ba, na �de aduan ne anigye ma mo abo-t�yam.” (Asomafo no Nnwuma 14:17) So woadi aduan bia �y� d� ma w’ahome aka wo ho p�n? S� �ny� Yehowapapay� na �ma �nwenee asase yi ne �so nsu a edi kyin-hyia bere nyinaa ne ‘bere a edi adannan ma aduan ba’ma yenya aduan pii a, anka aduan biara nni h�. �ny� nni-pa a w�d� Yehowa nkutoo na way� w�n papa a �te saa nammom obiara. Yesu kae s�: “Moay� mo agya a �w� soro

8. �kwan b�n so na Yehowa ada ayamye adi akyer� adesamma nyi-naa?

Yehowa “ma mo osufi soro ne berea aduan ba”

Page 275: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no mma; efis� �ma ne wia pue nnipa b�ne ne nnipa paso, na �ma osu t� gu w�n a w�te� ne w�n a w�nte� so.”—Mateo 5:45.

9 Nnipa pii bu ayamye a �sen biara a w�ay� adesam-ma no adewa, esiane s� owia k� so b�, osu k� so t�,na bere di adannan ma aduan k� so ba bere nyi-naa nti. S� nhw�so no, susuw apr� ho hw�. �y� adua-ba a abu so w� asase so mmeae a ewim ny� hyew piino. Nanso, �y� f�, ne di y� d� yiye, na nsu a �ma aho-meka ne aho�den wom. So wunim s� w� wiase nyinaano, apr� ahorow ahorow b�y� 7,500 na �w� h�, a ebi k�la

9. �kwan b�n so na apr� kyer�kyer� Yehowa papay� mu?

Aba ketewaa yi nyinb�y� dua a etumi ma nnipa

aduan mfirihyia pii

273‘NE PAPAY� D��SO D�N ARA!’

Page 276: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

y� k�k��, sika k�k��, akok�srade, ne ahabammono, na nek�se rey� ay� s� akutu? S� apr� aba ketewaa bi da wo nsama, �ns� hwee. Nanso, efifi nyin y� nnua a �ma ahomekasen biara no mu biako. (Nnwom mu Dwom 2:3) Apr� gunhwiren a �y� f� w� fef�w bere biara mu; �sow aba otwa-bere biara. Afe biara—kosi mfirihyia 75—apr� dua tumisow aba b�y� nnaka 20 a emu biara mu duru y� kilo-gram 19!

10 Yehowa fi ne papay� a enni ano mu ama y�n nipaduaa ‘�y� nwonwa,’ ne nkate a �y�e na aboa y�n ma y�ahune nnwuma na y�anya mu anigye. (Dwom 139:14) Susuwtebea horow a y�kaa ho as�m w� ti yi mfiase no ho hw�.Ahw�de b�n na �ma mmere a �tete saa y� anigye? Abo-fra a �reserew afono a ay� hy�nn. Nsu a �ret� gu afuw so.Awiat� k�la k�k��, sika k�k��, ne afasebiri no. W�ay� nni-pa aniwa na ama atumi ahu k�la ahorow b�boro 300,000!Na yetumi te �nne a �y� d� ahorow, mframa a �reb� fannua mu, akokoaa nserehehe. D�n nti na yetumi hu te-bea ne nnyigyei ahorow a �tete saa no? Bible ka s�: “As

˜o a

�te ne aniwa a ehu, [Yehowa, NW ] na �y�� n’abien nyi-naa.” (Mmebus�m 20:12) Nanso, eyinom y� nkate aho-row no mu abien p�.

11 Yehowa papay� ho adanse foforo ne ade hua. Nnipahwene tumi te hua ahorow b�y� 10,000. Wo de susuw ka-kraa bi ho hw�: aduan a w’ani gye ho a w�renoa, nhwirenahorow, nhaban a �retete gu, ogya a w�to wusiw pampan.Na s�nea biribi ka wo a wote nka no ma wote mframaa �b� fa w’anim f

˜a

˜af

˜a

˜a no, atuu a �d�fo bi y� wo ma wo

awer�kyekye, aduaba bi a ekura wo nsam ho tromtrom a�y�. S� wokaw mu a, wote ne d�. Wote ne huam bere a wot�kr�ma te aduaba no mu nsu no d� no. Yiw, y�w� neayebegyina so koraa aka Yehowa ho as�m s�: “Wo papa awode asie ama wo f�refo no s

˜o d�n ara!” (Dwom 31:19)

10, 11. �kwan b�n so na nkate ahorow da Onyankop�n papay� adi?

B�N YEHOWA274

Page 277: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Nanso, �kwan b�n so na Yehowa de papa “asie” ama w�na wosuro Onyankop�n no?

Papay� a Mfaso W� So Afeb��12 Yesu kae s�: “W�akyer�w s�: �ny� abodoo nko so na

onipa nam b�tra ase, na as�m biara a efi Onyankop�nanom so.” (Mateo 4:4) Nokwarem no, Yehowa honhomfam nsiesiei no betumi ama y�anya nne�ma pa pii asennea honam fam nne�ma biara betumi ama y�anya, efi-s� �de y�n k� daa nkwa mu. Yehui w� nhoma yi Ti 8 s� Ye-howa de ne tumi a �de siesie ade no adi dwuma w� nna aedi akyiri yi mu de honhom fam paradise asi h�. Ade titi-riw a �w� saa paradise no mu ne honhom fam aduan aabu so.

13 W� Bible mu nk�mhy� ahorow a �fa nsiesie ho biakomu no, w�maa odiyifo Hesekiel nyaa as�refie a w�asiesiena �w� n’anuonyam mu ho anisoadehu. Asuten bi fii saaas�refie no mu sianee, na bere a �retene k� no, emu tr�-wee na emu d�e araa kosii s� �b�y�� “asu a �boro so.” Baa-biara a saa asu no k�e no, �y�� nhyira. Nnua a efifii n’asu-k�n so no ma wonyaa nnuan, na w�de bi saa yare. Naasu no de nkwa mpo baa Po a Awu a �y� nkyenenkyeneno mu, na nkur�fo nyaa adwuma y�e! (Hesekiel 47:1-12)Nanso, na eyi nyinaa kyer� d�n?

14 Anisoadehu yi kyer�e s� Yehowa b�san de ne somkronn ho nhyehy�e no asi h� bio, s�nea as�refie a Hese-kiel hui no y�� ho mfonini no. Te s� anisoadehu mu asu-ten no, Onyankop�n nsiesiei a �ma nkwa no b�sen afane nkur�fo mu na ay� k�se bere nyinaa. Efi bere a w�de�som kronn san sii h� w� afe 1919 mu no, Yehowa

12. Nsiesiei ahorow a Yehowa y� b�n na �ho hia sen biara, na d�nntia?13, 14. (a) D�n na odiyifo Hesekiel hui w� anisoadehu mu, na �kye-r� d�n ma y�n nn�? (b) Honhom fam nsiesiei a �ma nkwa b�n na Ye-howa y� ma n’asomfo anokwafo?

275‘NE PAPAY� D��SO D�N ARA!’

Page 278: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ama ne nkur�fo anya aky�de a �b�ma w�anya daa nkwa.�kwan b�n so? Wi�, Bible ahorow, Bible ho nhoma, nenhyiam ahorow nyinaa aboa ma nnipa �pepem pii anyanokwas�m a �ho hia. Yehowa nam akwan a �tete saa soakyer�kyer� nkur�fo ne nsiesiei a w�nam so nya nkwa nomu nea �ho hia sen biara no ho ade—Kristo agyede af�-re a �ma obi nya gyinabea a �ho tew w� Yehowa animno, na wama w�n a w�d� Onyankop�n nokwarem na wo-suro no no nyinaa anya daa nkwa ho anidaso.� Enti, w�nna a edi akyiri yi mu nyinaa no, bere a honhom famk�m de wiase no, Yehowa nkur�fo adidi anom honhomfam.—Yesaia 65:13.

15 Nanso, Hesekiel anisoadehu mu asuten no nnyaesen bere a nne�ma nhyehy�e dedaw yi ba n’awiei no.Mmom no, �b�k� so asen pii w� Kristo Mfirihyia ApemNniso no mu. Saa bere no, Yehowa nam Mesia Ahennino so de bo a Yesu af�reb� no som no nyinaa bedi ade-samma anokwafo ho dwuma nkakrankakra de w�n ak�p�y� mu. Hw� s�nea yebedi ahurusi w� Yehowa papa-y� ho!

Yehowa Papay� Af˜a Foforo

16 Yehowa papay� ny� ayamye ara kwa. Onyankop�n kakyer�� Mose s�: “M�ma me papa nyinaa asen w’anim; nam�pae [Yehowa, NW ] din w� w’anim.” Akyiri yi, kye-r�wtoh� no ka s�: “[Yehowa, NW ] betwaam n’anim, na�paee s�: [Yehowa, Yehowa, Yehowa, NW ], Onyanko-

� Yehowa papay� ho nhw�so biara nni h� a �b�sen agyede no. Ye-howa paw ne D�ba a �woo no koro no fii honhom ab�de �pepem piino nyinaa mu s� ommewu mma y�n.

15. �kwan b�n so na adesamma anokwafo benya Yehowa papay� w�Kristo Mfirihyia Apem Nniso no mu?16. �kwan b�n so na Bible da no adi s� Yehowa papay� fa su afofo-ro ho, na eyinom bi ne nea �w� he?

B�N YEHOWA276

Page 279: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

p�n mm�borohunufo ne �domfo�, nea n’abodwo ky� nan’ad�ey� ne ne nokware d��so pii.” (Exodus 33:19; 34:6)Enti, Yehowa papay� fa su pa pii ho. Ma yensusuw emuabien p� ho.

17 “�domfo�.” Saa su yi ka s�nea Yehowa ne n’ab�de diho ns�m pii kyer� y�n. S

´� anka Yehowa b�y� obi a �ka

ns�m penpen yayaayaw, �mp� nnipa, anaas� �y� nhy�, s�-nea nnipa a w�w� tumi taa y� no, odwo na ne yam ye.S� nhw�so no, Yehowa ka kyer�� Abram s�: “[Mesr� wo,NW ], ma w’ani so, na fi nea wow� h� hw� benkum famne nifa fam ne apuei ne at�e.” (Genesis 13:14) Nkyer�asepii yi as�m “mesr� wo” no fi mu. Bible ho abenfo ka s�na agyiraehy�de bi w� Hebri mfitiase nkyer�wee no mu a�mma as�m no ny� �hy� mu a wofi bisa biribi na mmomnidi mu a wofi sr� biribi. Nhw�so a �tete saa foforo w�h�. (Genesis 31:12; Hesekiel 8:5) Susuw ho hw�, amansanHene no ka s� “mesr� wo” kyer� onipa! W� wiase a ati-rim�dens�m, anu�dens�m, ne aniamm�nhos�m ay� muma no, so �ny� nea abot�yam wom s� wubesusuw y�nNyankop�n, Yehowa, dom ho?

18 “Ne nokware d��so pii.” Atorodi ab�y� wiase no sunn�. Nanso, Bible kae y�n s�: “Onyankop�n ny� onipa,na wadi atoro.” (Numeri 23:19) Nokwarem no, Tito 1:2ka s� ‘Onyankop�n ntumi nni atoro.’ Oye dodo s� �b�y�saa. Enti, Yehowa b�hy� ahorow y� nea yebetumi de y�nho ato so koraa; ne ns�m bam bere nyinaa. W�fr� Yeho-wa “nokware Nyankop�n” mpo. (Dwom 31:5) �ny� ato-ro nko na onni na mmom �ka nokware pii. �ny� obi a�de nne�ma sie fee, na �katakata nne�ma so, anaas� �nkan’as�m; mmom no, ofi ayamye mu nam ne nyansa a

17. D�n ne �dom, na �kwan b�n so na Yehowa ada no adi akyer� nni-pa a w�ny� p�?18. �kwan b�n so na Yehowa “nokware d��so pii,” na d�n nti na saans�m no ma awer�hyem?

277‘NE PAPAY� D��SO D�N ARA!’

Page 280: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

enni ano no so ma n’asomfo anokwafo nya hann.� �kye-r�kyer� w�n s�nea w�de nokware ahorow a �ka kyer� w�nno b�b� w�n bra, s�nea �b�y� a wobetumi ‘ak� so anan-tew nokware no mu.’ (3 Yohane 3) Ne nyinaa mu no,�kwan b�n so na �s� s� Yehowa papay� ka y�n s� ankoran-koro?

‘Ma W’ani Nka Yehowa Nnepa Ho’19 Bere a Satan s�� Hawa hw�e w� Eden turom no, ofii

ase denam ahotoso a na Hawa w� w� Yehowa papay� mua �s�ee no so. Na Yehowa aka akyer� Adam s�: “Turom hannua nyinaa, di bi.” Nnua mpempem pii a �b�y� s� na �w�turom h� no, emu biako p� na Yehowa kae s� w�mmfaw�n nsa nnka. Nanso, hw� s�nea Satan bisaa Hawa as�ma edi kan no: “Ampa na Onyankop�n aka s�: Munnni tu-rom ha nnua nyinaa bi?” (Genesis 2:9, 16; 3:1) Satan kyin-kyim Yehowa ns�m maa Hawa nyaa adwene s� na Yehowade biribi pa bi resie no. Awer�hos�m ne s�, �kwan a �faaso no ma onyaa nea na �hwehw� no. Hawa, te s� mmari-ma ne mmea pii a w�baa n’akyi no, adwenem fii ase y�� nonaa w� Onyankop�n a na wama no biribiara a �w� no pa-pay� ho.

20 Yenim awer�how ne ahohia k�se a adwenem naay� a �tesaa de aba no. Enti momma yentie as�m a �w� Yeremia 31:12 no: ‘W�n ani b�ka Yehowa nnepa ho.’ Nokwarem no,�s� s� Yehowa papay� ma y�n ani ka ne nnepa ho. �ns� s�y�n adwenem y� y�n naa w� y�n Nyankop�n a ne papay�d��so pii no atirimp�w ho da. Yebetumi de y�n ho ato no

� Ntease wom s� Bible de nokware bata hann ho. Odwontofo notoo dwom s�: “Ma wo hann ne wo nokware mmegya me.” (Dwom43:3) Yehowa ma w�n a w�p� s� �kyer�kyer� w�n no hu ne hann,anaas� wonya ne ho nimde� pii.—2 Korintofo 4:6; 1 Yohane 1:5.

19, 20. (a) �kwan b�n na Satan faa so s�ee Yehowa papay� mu aho-toso a na Hawa w� no, na d�n na efii mu bae? (b) Nk�nt�nso b�n na�fata s� Yehowa papay� nya w� y�n so, na d�n ntia?

B�N YEHOWA278

Page 281: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

so koraa, efis� adepa nkutoo na �p� s� w�n a w�d� no nonya.

21 Afei nso, s� yenya hokwan s� y�b�ka Onyankop�npapa-y� ho as�m akyer� afoforo a, y�n ani gye. Dwom 145:7 kafa Yehowa nkur�fo ho s�: “W�woro wo papay� bebrebe nonkae.” Da biara da a y�te nkwa mu no, yenya Yehowa pa-pay� so mfaso �kwan bi so. D�n nti na womfa ny� wo sus� wob�da Yehowa ase w� ne papay� p�tee bi ho da bia-ra da? Saa su no a yebesusuw ho, ada Yehowa ase daa w�ho, na y�aka ho as�m akyer� afoforo no b�boa y�n ma y�a-suasua y�n Nyankop�n a �y� papa no. Na bere a y�hwehw�akwan a y�b�fa so ay� papa, s�nea Yehowa y� no, y�b�b�nno pii. �somafo Yohane a na ne mfe ak� anim no kyer�wees�: “�d�fo, nhw� b�ne nsua, na mmom hw� papa sua. Nea�y� papa no fi Nyankop�n.”—3 Yohane 11.

22 Yehowa papay� bata su afoforo ho nso. S� nhw�so no,Onyankop�n y� “�domfo�,” anaa �w� nokware d�. (Exo-dus 34:6) Yehowa de saa su yi nkutoo di dwuma mp�n piisen papay�, efis� �da no adi kyer� n’asomfo titiriw. Yebe-hu �kwan a �fa so y� saa w� ti a edi h� no mu.

21, 22. (a) Akwan a wob�p� s� wofa so y� Yehowa papay� ho biribino bi ne d�n? (b) Su b�n na yebesusuw ho w� ti a edi h� no mu, na�kwan b�n so na �y� soronko w� papay� ho?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

1 Ahene 8:54-61, 66 �kwan b�n so na Salomo kyer�� Yehowa pa-pay� ho anis�, na enyaa Israelfo no so nk�nt�nso d�n?

Dwom 119:66, 68 �kwan b�n so na y�n mpaeb� betumi ada �p�a y�w� s� yesuasua Yehowa papay� no adi?

Luka 6:32-38 D�n na ebetumi akanyan y�n ma y�asuasua Yeho-wa ayamye no bi?

Romafo 12:2, 9, 17-21 �kwan b�n so na yebetumi ay� papa w�y�n da biara da asetra mu?

279‘NE PAPAY� D��SO D�N ARA!’

Page 282: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

N´A NOKWARE a wonni ny� ade a �hene Dawid nhuu bi

da. Bere bi, wosunsum no mfiri w� ne nniso a na �hawahy� mu ma no mu, na n’ankasa manfo b�� ne ho p�wb�ne. Afei nso, nnipa a yebesusuw s� na w�y� Dawid aho-kafo paa no bi paa n’akyi. Susuw Mikal, Dawid yere pa-nyin no ho hw�. Mfiase no, na ‘�d� Dawid,’ na akyinnyebiara nni ho s� �boaa no w� dwuma a na odi s� �hene nomu. Nanso, akyiri yi, “obuu no animtiaa ne koma mu,”na obuu Dawid s� “ahuhufo no bi” mpo.—1 Samuel 18:20; 2 Samuel 6:16, 20.

2 �no akyi no, Dawid ankasa fotufo Ahitofel nso w� h�.Na wobu n’afotu s� nea efi Yehowa h� t

˜e

˜e. (2 Samuel 16:

23) Nanso, bere bi akyi no, obi a Dawid ne no ka atirim-s�m a �w� ne mu ahotoso yi b�danee �fatwafo, na �dene ho k�b�� nkur�fo ma w�tew atua tiaa Dawid. Na henana �k�faa atirisopam no bae? Absalom, Dawid ankasa ba!Saa odifudep�fo no “wiaa Israel mmarima koma,” na �dene ho sii h� s� �hene foforo. Absalom atuatew no mu y��den araa ma �hene Dawid guan peree ne nkwa.—2 Sam-uel 15:1-6, 12-17.

3 So na obiara nni h� a �k� so di Dawid nokware? W�Dawid amanehunu nyinaa mu no, na onim s� obi w� h�ankasa. Hena? �ny� obiara s� Yehowa Nyankop�n. Dawidkaa Yehowa ho as�m s�: “�nokwafo na wo ne no bedi nonokware mu.” (2 Samuel 22:26, NW) D�n ne nokwaredi,na �kwan b�n so na Yehowa da saa su yi ho nhw�so a �senbiara adi?

1, 2. D�n nti na yebetumi aka s� na nokware a wonni ny� ade a �he-ne Dawid nhuu bi da?3. Ahotoso b�n na na Dawid w�?

T I 2 8

“Wo Nko na Woy� �nokwafo”

Page 283: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

D�n Ne Nokwaredi?4 S�nea w�de “nokwaredi” di dwuma w� Hebri Kyer�w-

ns�m mu no kyer� �d� mu a yefi da ayamye adi w�biribi ho na yennyae mu kosi s� yebedu atirimp�w aenti y�y� saa no ho. Nokwaredifo w� �d�. Nea �y� nwo-nwa no, odwontofo no fr�� �sram ‘�soro dansefo no-kwafo’ esiane s� �hyer�n anadwo daa nti. (Dwom 89:37) Saa kwan yi so no, �sram y� ade a yetumi dey�n ho to so. Nanso �sram ntumi ny� nokwafo s�nea oni-pa y� nokwafo. D�n ntia? Efis� onipa nokwaredi kyer��d� a �da no adi—biribi a nne�ma a nkwa nnim ntuminy�.

5 W� Kyer�wns�m mu no, nokwaredi kyer� �d�. S� w�dano adi a �kyer� s� abusuab� bi w� nea �da no adi ne nea�reda no adi akyer� no no ntam. Nokwaredi a �te saa notra h� daa. �nte s� asor�kye a mframa b� k� baabiara a�p� no. Mmom no, nokwaredi, anaa ad�e w� nnyinaso neaho�den a etumi di akwanside ahorow a emu y� den senbiara so.

4, 5. (a) D�n ne “nokwaredi”? (b) �kwan b�n so na �sono nokwa-redi a nne�ma a nkwa nnim da no adi ne nokwaredi a onipa da noadi no?

W�fr� �sram �dansefo nokwafo,nanso ab�de a w�w� nkwa na wonim

nyansa nko ara na wobetumi adaYehowa nokwaredi no bi adi ankasa

Page 284: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

6 Nokwarem no, nokwaredi a �te saa ho y� na nn�. Mp�npii no, ay�nkofo paa ‘s�e w�n ho w�n ho.’ Y�taa te aware-fo a wogyaw w�n ahokafo h�. (Mmebus�m 18:24; Mala-ki 2:14-16) Nkontompos�m abu so araa ma yebetumi akaodiyifo Mika ns�m yi bi: “Anokwafo ayera afi asase so.”(Mika 7:2, NW ) �wom s� nnipa ntaa nna ad�e adi de,nanso Yehowa di nokware ma �y� nwonwa. Nokwaremno, �kwan a eye sen biara a yebetumi afa so asua nea no-kwaredi kyer� ankasa ne s� y�b�hwehw� s�nea Yehowa dane d� ho ade k�se yi adi no mu.

Yehowa Nokwaredi a �so Bi Nni7 Bible ka Yehowa ho as�m s�: “Wo nko na woy� �no-

kwafo.” (Adiyis�m 15:4, NW ) �b�y� d�n na atumi abasaa? So nnipa ne ab�fo nyinaa nnii nokware mmaa �ny��nwonwaw� mmere ahorow mu? (Hiob 1:1; Adiyis�m 4:8)Na Yesu Kristo nso �? So �ny� Onyankop�n “nokwafo” ti-tiriw? (Dwom 16:10, NW ) �nde, �kwan b�n so na yebetu-mi aka s� Yehowa nko na �y� �nokwafo?

8 Nea edi kan koraa no, kae s� nokwaredi y� �d� hoade. Esiane s� ‘Onyankop�n ne d�’—�ne saa su yi—nti,hena na obetumi adi nokware koraa asen Yehowa? (1 Yo-hane 4:8) Nokwarem no, ab�fo ne nnipa betumi adaOnyankop�n su ahorow adi, nanso Yehowa nkutoo nane nokwaredi ky�n so. S� “obi a ne nna aky�” no,way� ad�e bere tenten asen ab�de foforo biara, nea �w�asase so anaa �soro. (Daniel 7:9) Enti, Yehowa y� �no-kwafo ankasa. �da saa su yi adi w� �kwan a ab�de foforobiara ntumi nna no adi so. Susuw nhw�so ahorow bi hohw�.

6. (a) �kwan b�n so na nokwaredi ho y� na w� nnipa mu, na �kwanb�n so na w�da eyi adi w� Bible mu? (b) D�n ne �kwan a eye sen bia-ra a yebetumi afa so asua nea nokwaredi kyer�, na d�n ntia?7, 8. D�n nti na yebetumi aka s� Yehowa nko na �y� �nokwafo?

B�N YEHOWA282

Page 285: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

9 Yehowa y� “�nokwafo w� n’akwan nyinaa mu.”(Dwom 145:17, NW ) �kwan b�n so? Dwom 136 mammuae. �h� no, w�twe adwene si Yehowa nkwagye piiso, a gye a ogyee Israelfo anwonwakwan so w� �po K�-k�� no mu ka ho. S�nea �fata no, w�de as�m: “N’ad�e[anaa, ne nokwaredi] w� h� daa” si dwom yi nkyeky�mbiara so dua. Saa dwom yi ka Ns�mmisa a �s� s� Wusu-suw Ho no ho w� kratafa 289. S� worekenkan saa nkye-ky�m no a, akyinnye biara nni ho s� akwan pii a Yeho-wa faa so daa ad�e adi kyer�� ne nkur�fo no b�ma wo hoadwiriw wo. Yiw, Yehowa di n’asomfo anokwafo nokwa-re denam tie a otie w�n sufr� na odi ho dwuma w� bere a�s� mu no so. (Dwom 34:6) Nokware d� a Yehowa w� man’asomfo no nhinhim, bere tenten a w�k� so di no no-kware no.

10 Afei nso, Yehowa di n’asomfo nokware denam kuraa �k� so kura ne gyinap�n ahorow mu no so. Esiane s�Yehowa nte s� nnipa bi a w�pere w�n ho w� nne�ma mua wofi nkate k�k� mu y� ade nti, onhinhim w� adwe-ne a �w� w� nea �te� ne nea �nte� ho mu. W� mfirihyiampempem pii mu no, adwene a �w� w� ahonhons�m-di, abosonsom, ne awudi ho no nsesae. �nam ne di-yifo Yesaia so kae s�: “Na ekosi w’akoray� mu, mene meara.” (Yesaia 46:4) Enti, yebetumi anya ahotoso s� s� yediOnyankop�n As�m mu abrab� ho akwankyer� a emu dah� no so a, yebenya so mfaso.—Yesaia 48:17-19.

11 Yehowa di nokware nso denam ne b�hy� ahorow aodi so no so. S� �ka biribi a, �bam. Enti, Yehowa kaes�: ‘M’as�m a efi m’anom rensan mma me nky�n kwa,gye s� �y� nea mep� na ewie nea enti a mesomae no.’

9. �kwan b�n so na Yehowa y� “�nokwafo w� n’akwan nyinaa mu”?10. �kwan b�n so na Yehowa di nokware w� ne gyinap�n aho-row ho?11. Ma nhw�so ahorow fa kyer� s� Yehowa di ne b�hy� ahorow so.

283“WO NKO NA WOY� �NOKWAFO”

Page 286: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

(Yesaia 55:11) Yehowa nam di a odi n’as�m so no so dine nkur�fo nokware. �mma w�mfa ahoyeraw ntw�n bi-ribi a �ny�� n’adwene s� �de b�ba. Yehowa agye din paw� eyi mu ma ne somfo Yosua tumi kae s�: “As�m paa [Yehowa, NW ] kaa Israel fi no nyinaa mu as�m biaraant� fam, ne nyinaa baa mu.” (Yosua 21:45) Enti, yebetu-mi anya ahotoso s� w�renni y�n huamm� da esiane s� Ye-howa bedi ne b�hy� ahorow nyinaa so nti.—Yesaia 49:23;Romafo 5:5.

12 S�nea y�adi kan ahu no, Bible kyer� y�n s� Yehowaad�e “w� h� daa.” (Dwom 136:1) �kwan b�n so na eyi tesaa? Ade biako ne s�, Yehowa b�ne fafiri y� nea �tra h�daa. S�nea yesusuw ho w� Ti 26 no, Yehowa mfa b�ne aobi ay� a �de afiri no bere bi a atwam no mmu no at�nbio. Esiane s� ‘y�n nyinaa ay� b�ne, na Onyankop�n anu-onyam ab� y�n’ nti, �s� s� y�n mu biara de aseda ma s� Ye-howa ad�e w� h� daa.—Romafo 3:23.

13 Nanso, Yehowa ad�e w� h� daa w� �kwan foforo so.N’as�m ka s� �treneeni ‘b�y� s� dua a atim asub�n-ten ho a �sow n’aba, ne bere mu, na n’ahaban mpo, nanea �y� nyinaa bewie yiye.’ (Dwom 1:3) Susuw dua fr�m-fr�m a n’ahaban mpo da ho hw�! Saa ara nso na s�y�kyer� Onyankop�n As�m ho anigye nokwarem a, y�nnkwa nna b�ware, ay� nea asomdwoe wom, na mfa-so w� so. Nhyira ahorow a Yehowa fi nokwaredi mu dema n’asomfo anokwafo no w� h� daa. Nokwarem no,w� trenee wiase foforo a Yehowa de reba no mu no, ade-samma aso�mmer�fo benya n’ad�e daa.—Adiyis�m 21:3, 4.

Yehowa ‘Rennyaw N’anokwafo’14 Yehowa ada ne nokware adi mp�n pii. Esiane s� Yeho-

12, 13. Akwan b�n so na Yehowa ad�e “w� h� daa”?14. �kwan b�n so na Yehowa kyer� n’asomfo nokwaredi ho anis�?

B�N YEHOWA284

Page 287: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

wa y� p� bere nyinaa nti, nokware a odi n’asomfo ano-kwafo no so ntew. Odwontofo no kyer�wee s�: “May�abofra, na afei mab� akora, nanso minhuu onipa tre-nee a w�apa no anaas� n’asefo sr� aduan. Efis� [Yehowad� at�ntrenee, NW ], na �rennyaw [n’anokwafo, NW ].”(Dwom 37:25, 28) Nokwarem no, �fata s� y�som Yehowaa �y� �b�ade� no. (Adiyis�m 4:11) Nanso, esiane s� Yeho-wa y� �nokwafo nti, y�n nokwaredi som bo ma no.—Ma-laki 3:16, 17.

15 Yehowa fi n’ad�e mu boa ne nkur�fo bere a w�w� aho-kyere mu mp�n pii no. Odwontofo no ka kyer� y�n s�:“�hw� n’ahotefo kra so, obeyi w�n afi ab�nefo nsam.”(Dwom 97:10) Susuw s�nea �ne Israel man no dii no hohw�. Bere a Yehowa gyee Israelfo no anwonwakwan sow� �po K�k�� no mu wiei no, w�too dwom maa no s�:“Wode w’ad�e [anaa, “wo nokware d�,” NW ase h� as�m]gyaa �man a woagye w�n yi.” (Exodus 15:13) Akyinnyebiara nni ho s� na ogye a wonyae anwonwakwan so w��po K�k�� mu no y� Yehowa nokware d� a �daa no adi.Enti, Mose ka kyer�� Israelfo no s�: “�ny� mo dodow a�sen aman nyinaa nti na [Yehowa, NW ] de ne ho ab�mo ho na wapaw mo, efis� mo na musua aman nyinaamu; na esiane s� [Yehowa, NW ] d� mo na odi ne ntam a�kaa mo agyanom no so nti na [Yehowa, NW] de nsa a�y� den yii mo fii nkoafi fii Misraim hene Farao nsam.”—Deuteronomium 7:7, 8.

16 Nokwarem no, s´� �man no, Israelfo ankyer� Yehowa

15. Kyer�kyer� s�nea �kwan a Yehowa ne Israel dii ns�m no si Ne no-kwaredi so dua mu.16, 17. (a) Bonniay� a �y� ahodwiriw b�n na Israelfo no daano adi, nanso �kwan b�n so na Yehowa yam hyehyee no maaw�n? (b) �kwan b�n so na Israelfo dodow no ara daa no adi s�‘wonnya w�n yare ano aduru,’ na k�k�b� ho nhw�so b�n na eyi y�ma y�n?

285“WO NKO NA WOY� �NOKWAFO”

Page 288: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ad�e ho anis�, efis� ogyee w�n akyi no, “w�k�� so ara y��[Yehowa] b�ne, tew �sorosoroni no anim atua.” (Dwom78:17) W�tew atua mp�n pii w� mfehaha pii mu, na wo-gyaw Yehowa kodii atoro anyame akyi som abosom deguu w�n ho f

˜ı. Nanso, Yehowa ammu n’apam so. Mmom

no, Yehowa nam ne diyifo Yeremia so sr�� ne nkur�fo nos�: “San w’akyi, �kob�fo Israel! . . . Meremmuna m’animmenkyer� mo bio, na [�nokwafo, NW ] ne me.” (Yeremia3:12) Nanso, s�nea yehui w� Ti 25 no, anka Israelfo do-dow no ara koma. Nokwarem no, ‘w�k�� so dii nokwareNyankop�n ab�fo no ho f�w, na wobuu ne ns�m noanimtiaa, na w�sereserew n’adiyifo no.’ D�n na efii mubae? Awiei koraa no, “[Yehowa, NW ] abufuhyew no s�rehy�� ne man no a wonnya ano aduru bio.”—2 Beresos�m36:15, 16.

17 D�n na yesua fi eyi mu? �ne s� �nokwafo a Yehowa y�no nkyer� s� obu n’ani gu nne�ma so na saa ara nso nawontumi nnaadaa no. Nokwarem no, Yehowa ‘ad�e d��-so,’ na n’ani gye s� �b�da mm�borohunu adi bere a �fatas� �y� saa no. Nanso, s� �b�nefo bi sen ne k�n a, d�n na�y� no? W� tebea a �te saa mu no, Yehowa gyina n’anka-sa trenee gyinap�n ahorow akyi bu at�n. S�nea w�ka kye-r�� Mose no, ‘bem na Yehowa mma �b�nefo nni.’—Exo-dus 34:6, 7.

18 Asotwe a Onyankop�n de ba ab�nefo so no nso y� nenokwaredi ho adanse. �kwan b�n so? Yehu nhw�so biakow� Adiyis�m nhoma no a �ka ahy�de a Yehowa de maaab�fo baason ho as�m no mu: “Monk� nkohwie Onyan-kop�n abufuw nkuruwa no ngu asase so.” Bere a �b�foa �to so abi�sa no hwiee ne kuruwa ‘guu nsub�nten ne

18, 19. (a) �kwan b�n so na asotwe a Yehowa de ba ab�nefo so noy� ne nokwaredi ho adanse? (b) �kwan b�n so na Yehowa bedin’asomfo a w�ataa w�n akodu owu mu no nokware?

B�N YEHOWA286

Page 289: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

asuti mu no,’ �dan mogya. Afei �b�fo no ka kyer�� Yeho-wa s�: ‘Wo a wow� h�, na wow� h� dedaw, na woy� �no-kwafo, wote�, efis� woabu at�n saa, na w�ahwie ahotefone adiyifo mogya agu, na woama w�n mogya anom; w�-fata saa.’—Adiyis�m 16:1-6.

19 Hy� no nsow s�, bere a �b�fo no de atemmus�m norema no, �fr�� Yehowa “�nokwafo.” D�n ntia? Efis� Ye-howa nam ab�nefo a �s�e w�n no so di n’asomfo a w�nmu bebree dii nokware koduu owu mu no nokware. Ye-howa fi nokwaredi mu kae saafo no yiye te s� nea w�tease. N’ani gyina s� obehu saa anokwafo a w�awuwu yibio, na Bible si so dua s� n’atirimp�w ne s� �nam owu-s�re so betua w�n ka. (Hiob 14:14, 15) Yehowa wer� mfin’asomfo anokwafo esiane s� w�nte ase bio nti. Mmomno, “w�n nyinaa te ase ma no.” (Luka 20:37, 38) Yeho-wa atirimp�w a �ne s� �b�san de w�n a w�w� ne nkae muaba nkwa mu bio no y� ne nokwaredi ho adanse a emuy� den.

Yehowa befi nokwaredi mu akae w�na w�adi nokware akodu owu mu no nawanyan w�n

Nasifo kumBernard Luimes(atifi) ne WolfgangKusserow(mfinimfini)

Amammui kuwbi w�� Moses

Nyamussuapeaw kum no

Page 290: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Yehowa Nokware D� BueNkwagye Ho Kwan

20 W� abak�s�m nyinaa mu no, Yehowa adi nnipa ano-kwafo nokware ma �y� nwonwa. Nokwarem no, mfiri-hyia mpempem pii na Yehowa de ‘abodwoky�re bebreeakura abufuw ade a w�asiesie ama �s�e no mu.’ D�nntia? “S� �b�ma w�ahu n’anuonyam ahonya nso, mm�-borohunu ade a w�asiesie ama anuonyam no.” (Roma-fo 9:22, 23) Saa “mm�borohunu ade” a w�fata yi new�n a w�de honhom kronkron asra w�n s� w�nk�y� Kris-to y�nko adedifo w� N’ahenni mu no. (Mateo 19:28) Ye-howa nam nkwagye ho kwan a obue maa saa mm�bo-rohunu ade yi so k�� so dii Abraham a na wahy� no apam

20. Henanom ne “mm�borohunu ade” no, na �kwan b�n so na Ye-howa di w�n nokware?

Esiane Yehowa nokwaredi nti,n’asomfo anokwafo nyinaa w�daakye mu ahotoso a edi m

˜u

B�N YEHOWA288

Page 291: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

yi ho b� no nokware: “W’asefo mu na wobehyira asa-se so amanaman nyinaa, efis� woatie me nne.”—Genesis22:18.

21 Yehowa di “nnipakuw k�se” a w�w� anidaso s� wobe-nya w�n ti adidi mu w� “ahohia k�se” no mu na w�atraase daa w� paradise asase so no nokware saa ara. (Adiyi-s�m 7:9, 10, 14) �wom s� Yehowa asomfo no ny� p�de, nanso ofi nokwaredi mu ma wonya hokwan a �b�-ma w�atra ase daa w� paradise asase so. �kwan b�n sona �y� saa? Denam agyede—Yehowa nokwaredi ho adan-se a �sen biara—no so. (Yohane 3:16; Romafo 5:8) Yehowanokwaredi twetwe w�n a trenee ho k�m de w�n w� w�nkoma mu no. (Yeremia 31:3) So Yehowa nokwaredi k�sea wada no adi ne nea �b�k� so ada no adi no ntwe womm�n no? Esiane s� �y� y�n p� s� y�b�b�n Onyankop�nnti, �mmra s� y�b�y� ne d� ho biribi denam y�n tirim ay�ab� s� y�b�som no nokwaredi mu no mu den a y�b�-hy� so.

21. (a) �kwan b�n so na Yehowa di “nnipakuw k�se” a w�w� anida-so s� wobenya w�n ti adidi mu w� “ahohia k�se” a �reba mu no no-kware? (b) D�n na Yehowa nokwaredi ka wo ma woy�?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

1 Samuel 24:1-22 �kwan b�n so na Dawid daa nokwaredi a �s�Yehowa ani adi w� s�nea �ne �hene Saul dii ns�m no mu?

Ester 3:7-9; 4:6-14 �kwan b�n so na Ester de n’ankasa nkwa mpotoo asiane mu de daa nokwaredi a �te s� Onyankop�n de adi kye-r�� ne nkur�fo?

Dwom 136:1-26 D�n na saa dwom yi kyer�kyer� y�n w� Yehowaad�e anaa ne nokware d� ho?

Obadia 1-4, 10-16 �kwan b�n so na Yehowa nokwaredi kanyanno ma �twee Edomfo aso w� nokware a w�anni ho?

289“WO NKO NA WOY� �NOKWAFO”

Page 292: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

WOAHU abarimaa ketewaa a �reb� mm�den s� �b�y� s�n’agya p�n? �babarima betumi asuasua s�nea n’agya nan-tew, s�nea �kasa, anaa s�nea �y� n’ade. Bere k� so no, aba-rimaa no betumi afa n’agya abrab� ne honhom famnne�ma ho su horowa �w� no mpo. Yiw, �d� ne obu a �ba-barima no w� ma agya a �w� �d� no kanyan no ma onya�p� s� �b�y� s� n’agya.

2 Na abusuab� a �da Yesu ne ne soro Agya ntam no nso �?Yesu kae bere bi s�: “Med� agya no.” (Yohane 14:31) Obia-ra ntumi nn� Yehowa nsen �ba yi a na �ne Agya no atrabere tenten ansa na w�reb� ab�de foforo biara no. Saa �d�no na �kaa �ba a �w� ahofamayi ma �p�e s� �y� s� N’agya.—Yohane 14:9.

3 W� nhoma yi ti ahorow bi a edi kan mu no, yesusuw s�-nea Yesu suasuaa Yehowa tumi, at�ntrenee, ne ne nyansap�p��p� no ho. Nanso, �kwan b�n so na Yesu daa N’agyad� adi? Ma y�nhwehw� Yesu d� no af

˜a abi�sa—n’ahofama

honhom, n’ayamhyehye, ne �p� a �w� s� �de b�ne befirino—mu.

“Obi Nni D� K�se a �sen Eyi”4 Yesu y�� ahofama a efi �d� mu ho nhw�so a �da nsow.

Ahofama hwehw� s� yebefi ayamye mu de afoforo ahia-de ne w�n haw ahorow adi y�n de kan. �kwan b�n so naYesu daa �d� a �te saa adi? �no ankasa kyer�kyer�� mu s�:“Obi nni d� k�se a �sen eyi: s� obi de ne kra b�to h� ama

1-3. (a) D�n na �maa Yesu p�e s� �y� s� N’agya? (b) Yesu d� no afab�n na y�b�hwehw� mu?4. �kwan b�n so na Yesu y�� ahofama a efi �d� mu a �sen biara aonipa bi ada no adi ho nhw�so?

T I 2 9

‘Kristo D� a Yebehu’

Page 293: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ne nnamfo.” (Yohane 15:13) Yesu fi �p� mu de ne nkwa a�y� p� too h� maa y�n. �ne �d� a �sen biara a onipa bi ayino adi akyer� p�n. Nanso, Yesu daa ahofama a efi �d� muadi w� akwan foforo so nso.

5 W� Onyankop�n Ba a �woo no koro no asetra ansa na�reb�y� �desani mu no, na �w� hokwan ne dibea a �ko-r�n w� soro. N

´a �ne Yehowa ne honhom ab�de horow no

w� abusuab� a emu y� den. �mfa ho hokwan ahorow yino, �ba a w�d� no yi ‘yii ne mu guu h� faa akoa tebea toone ho so dan nnipa s�so.’ (Filipifo 2:7) Ofii ne p� mu b�-traa nnipa ab�nefo mu w� wiase a ‘�da �b�ne no mu’ mu.(1 Yohane 5:19) So �no ny� af�reb� a efi �d� mu a Onyan-kop�n Ba no b�e?

6 W� Yesu asase so som adwuma no nyinaa mu no, �daaahofama a efi �d� mu adi w� akwan horow so. N

´a �ny� p�-

s�menkominya koraa. N’adwuma no gyee n’adwene araama �de asetram anigyede a as�m biara nni ho a nnipa anigye ho b�� af�re. �kae s�: “Sakraman w� atu, na wim nno-maa w� mmerebuw, na onipa ba no de, onni nea �de ne tito.” (Mateo 8:20) S

´� duadwumfo a na onim adwuma no,

na anka Yesu betumi de bere bi asi ofie a ahomeka womatra mu anaas� way� �dan mu nkongua a �y� f� at�n anyasika pii. Nanso, wamfa ne nimde� anhwehw� honam famnne�ma.

7 W�ay� Yesu ahofama a efi �d� mu no ho nhw�so a �kakoma ankasa ho kyer�wtoh� w� Yohane 19:25-27. Wo desusuw nne�ma pii a �b�y� s� na ahy� Yesu adwene ne nekoma ma w� awia a na �rebewu no ho hw�. Bere a na

5. D�n nti na fi a Onyankop�n Ba a �woo no koro no fii �soro no y�af�reb� a efi �d� mu?6, 7. (a) Akwan b�n so na Yesu daa ahofama a efi �d� mu adi w�n’asase so som adwuma no mu? (b) �d� a p�s�menkominya nnimho nhw�so a �ka koma b�n na w�ay� ho kyer�wtoh� w� Yohane 19:25-27?

291‘KRISTO D� A YEBEHU’

Page 294: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�rehu amane w� as�ndua no so no, na �redwen n’asua-fo, as�nka adwuma, ne ne titiriw no, ne mudi a obekuramu, �ne s�nea na �b�ka N’agya din no ho. Nokwarem no,na adesamma daakye nyinaa gyina ne so! Nanso, aka beretiaa bi ma Yesu awu no, osusuw ne na Maria a �da adi s�saa bere no na �y� okunafo no nso ho. Yesu ka kyer�� �so-mafo Yohane s� �nhw� Maria s� nea �y� �no Yohane anka-sa na, na �no akyi no, �somafo no faa Maria k�� n’ankasafie. Enti Yesu y�� nhyehy�e a w�nam so bedi ne na ahia-de ho dwuma maa no. �d� a p�s�menkominya nnim b�nara na �daa no adi yi!

“W�y�� No Mm�b�”8 N

´a Yesu w� ayamhyehye te s� N’agya. Kyer�wns�m no

ka Yesu ho as�m s� obi a �k�boaa w�n a w�w� aho-hia mu esiane s� w�y�� no mm�b� nti. Bible no de Helaas�mfua a w�kyer� ase “w�y�� no mm�b�” no kyer�kye-r�� Yesu ayamhyehye no mu. Nhomanimfo bi ka s�: “�kye-r� . . . nkate a �ma obi da nea �w� ne mu ankasa adi.�ne Hela kasa mu as�mfua a emu y� den sen biara a w�degyina h� ma ayamhyehye.” Susuw tebea horow bi a ayam-hyehye a emu y� den kaa Yesu ma �y�� ho biribi no hohw�.

9 Biribi kaa no ma odii honhom fam ahiade ho dwuma.As�m a �w� Marko 6:30-34 no kyer� ade titiriw a �kaa Yesuma ohuu mm�b� no. Y� tebea no ho mfonini hw�. Na aso-mafo no ani agye yiye efis� na w�awie as�nka �satu k�sebi. W�baa Yesu nky�n de anigye b�kaa nea na w�ahu nenea w�ate nyinaa kyer�� no. Nanso nnipakuw k�se bi be-

8. Hela as�mfua a Bible no de di dwuma de kyer�kyer� Yesu ayam-hyehye mu no ase ne d�n?

9, 10. (a) Tebea horow b�n na �maa Yesu ne n’asomafo no y�e s�w�b�hwehw� baabi a �h� y� dinn ak�tra no? (b) Bere a nkur�fokuwbi amma Yesu annye n’ahome no, �y�� n’ade d�n, na d�n ntia?

B�N YEHOWA292

Page 295: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

hyiaam, ma enti Yesu ne n’asomafo no annya bere anni-di mpo. Esiane s� na Yesu ani da h� bere nyinaa nti, ohuis� na asomafo no abr�. �ka kyer�� w�n s�: “Mo nso mom-mra mm�sen nk� sare so fa baabi, na monk�home kakra.”W�faa �korow twaa Galilea Po no w� atifi fam t�nn k��baabi a �h� y� dinn. Nanso nkur�fokuw no hui s� w�re-k�. Afoforo nso tee. Eyinom nyinaa tutuu mmirika faa ati-fi fam mpoano h�, na wokoduu agya h� ansa na �korowno redu h�!

10 So �haw Yesu s� w�amma wannye n’ahome? Dabida!Nnipa mpempem pii yi a na w�retw�n no no a ohuuw�n no y�� no mm�b�. Marko kyer�wee s�: “Ohuu nku-r�fokuw pii, na w�y�� no mm�b�, efis� na w�te s�nguan a wonni hw�fo; na ofii ase kyer�kyer�� w�n nne�-ma pii.” Yesu huu saa nkur�fo yi s� ankorankoro a wo-hia honhom fam mmoa. N

´a w�te s� nguan a w�ayera ne-

nam, na wonni hw�fo biara a �b�kyer� w�n kwan anaas��b�b� w�n ho ban. N

´a Yesu nim s� nyamesom akannifo

atirim�denfo a na �s� s� w�y� ahw�fo pa no abu w�n aniagu mpapahwekwa no so. (Yohane 7:47-49) Nkur�fo noy�� no mm�b�, enti ofii ase kyer�kyer�� w�n ‘Onyanko-p�n Ahenni ho ade.’ (Luka 9:11) Hy� no nsow s� nkur�fono y�� Yesu mm�b� mpo ansa na �rehu s�nea na w�b�y�w�n ade w� nea na �b�kyer�kyer� w�n no ho. Enti, �ny�kyer� a �kyer�kyer�� nkur�fokuw no na �maa ne yam hye-hyee no, na mmom �y� ayamhyehye na �ma �kyer�kyer��w�n.

11 Biribi kaa no ma oyii nkur�fo fii amanehunu mu. Nni-pa a na w�w� nyarewa pii hui s� na Yesu w� ayamhyehye,enti w�b�nee no. Eyi daa adi titiriw bere a na nkur�fokuw

11, 12. (a) Na wobu akwatafo w� Bible mmere mu d�n, nanso berea �barima bi a na “kwata ay� ne ho ma” baa Yesu nky�n no, d�n na�y�e? (b) �b�y� s� Yesu nsa a �de kaa �kwatani no kaa no d�n, na odu-ruy�fo bi as�m no kyer�kyer� eyi mu d�n?

293‘KRISTO D� A YEBEHU’

Page 296: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?
Page 297: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

bi di Yesu akyi na �barima bi a “kwata ay� ne ho ma”baa ne nky�n no. (Luka 5:12) W� Bible mmere mu no, nawoyi akwatafo kogu baabi s�nea �b�y� aw�b�b� afoforo hoban na w�angu w�n ho f

˜ı. (Numeri 5:1-4) Nanso, bere bi

akyi no, rabifo akannifo no hy�� akwatafo ho adwemm�nebi ho nkuran, na w�y�� w�n ankasa mmara de hy�� w�nso.�Nanso, hy� s�nea Yesu buaa �kwatani bi no nsow: “Na�kwatani bi baa ne nky�n b�sr�� no, na �kotow no see nos�: S� wop� a, wubetumi ama me ho afi. Na �y�� no mm�-b�, na �te�� ne nsa kaa no, na osee no s�: Mep�, wo homfi. Na nt�m ara kwata no fii ne ho, na ne ho fii.” (Marko1:40-42) Na Yesu nim s� etia mmara s� �kwatani no b�bah� mpo. Nanso, s

´� anka Yesu b�pam no no, �y�� no mm�-

b� araa ma �y�� biribi a anka �ns� s� �y�. Yesu de ne nsakaa no!

12 So wubetumi ahu s�nea nsa a �de kaa no no kyer� maa�kwatani no? S� y�b�kyer�kyer� mu a, susuw osuahu biho hw�. Oduruy�fo Paul Brand, a �y� kwata ho �benfo, ka�kwatani bi a �hw�� no yare w� India no ho as�m. Bere aoduruy�fo no rehw� �kwatani no, �de ne nsa too ne batina �nam ns�m asekyer�fo bi so kyer�kyer�� akwan a �b�-fa so asa �barima no yare mu. �kwatani no fii ase sui pr�-ko p�. Oduruy�fo no bisae s�: “Maka as�mm�ne bi anaa?”Ns�m asekyer�fo no de aberante no kurom kasa bisaa nona obuae s�: “Dabi, oduruy�fo. �kyer� s� wo nsa a wodetoo ne bati no nti na �resu. Mfirihyia pii ni a obiara mfaa

� Rabifo mmara no kae s� �ns� s� obiara b�n �kwatani basafa anan(b�y� anamm�n asia). Nanso, s� mframa reb� de a, �s� s� �kwatani nok� akyiri any� yiye koraa no, basafa 100 (b�y� anamm�n 150). Mid-rash Rabbah ka rabini bi a �de ne ho siee akwatafo ne �foforo a na �to-tow abo b� akwatafo de pam w�n ho as�m. Enti na akwatafo nim s�-nea �y� yaw s� w�b�po obi, �ne s�nea �haw adwene s� wobebu noanimtiaa ay� biribi de akyer� s� wonhia no no.

“�te�� ne nsa kaa no”

295‘KRISTO D� A YEBEHU’

Page 298: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

ne nsa nkaa no kosii s� �baa ha yi.” �kwatani a �baa Yesunky�n no fam no, ne nsa a �de kaa no no kyer�� biribi a�sen saa koraa. Ne nsa a �de kaa no biako no maa yare a naama w�apam no afi nnipa mu no k�e!

13 Biribi kaa no ma oyii awer�how fii h�. Afoforo awer�ho-di y�� Yesu mm�b� yiye. S� nhw�so no, susuw as�m a �w�Luka 7:11-15 no ho hw�. Esii w� Yesu som adwuma no mfi-nimfini mu h�, bere a �b�n Galilea kurow, Nain, kurotiano. Bere a Yesu b�n kurow no pon ano no, ohyiaa ayifo bia w�ato santen. Na tebea no y� awer�how yiye. N

´a aberan-

te bi a wodi no bakoro awu, na na �na no y� okunafo. �daadi s� na wadi santen a �te saa—ne kunu de—mu p�n. Saabere yi de na �y� ne ba a ebia �no na na �hw� no no de.Ebetumi aba s� na ayiasefo foforo ka nkur�fokuw no ho ana w�reb� abubuw na w�reto awer�how nnwom. (Yeremia9:17, 18; Mateo 9:23) Nanso, Yesu hw�� �na a na awer�howahy� no ma no a akyinnye biara nni ho s� na �b�n funuadaka a na ne ba no da mu no.

14 �na a na ne ba awu no ‘y�� Yesu mm�b�.’ �de nnea awer�kyekye wom ka kyer�� �na no s�: “Nsu!” �k�kaafunu adaka no a na obiara mfr�� no. W�n a na �so w�n—aebia nkur�fokuw a aka ka ho—no gyinae. Yesu de �nne aemu y� den kasa kyer�� efunu no s�: “Aberante, misewo s�:S�re!” D�n na �bae? “Owufo no s�re traa ase, na ofii ase ka-sae” te s� nea was�re afi nnah�� mu! Afei as�m a �ka komasen biara no dii h�: ‘Na Yesu de no maa ne na.’

15 D�n na yesua fi saa ns�m yi mu? Hy� abusuab� a �w�ayamhyehye ne nney�e mu no nsow w� emu biara mu.

13, 14. (a) Bere a na Yesu reb�n Nain kurow no, santen b�n naohyiae, na d�n na �maa tebea yi y�� awer�how titiriw? (b) D�n naayamhyehye a Yesu w� no kaa no ma �y� maa okunafo a ofi Nain no?15. (a) Abusuab� a �w� ayamhyehye ne nney�e mu b�n na Bible muas�m a �fa nkur�fo a w�y�� Yesu mm�b� ho no ma �da adi? (b) �kwanb�n so na yebetumi asuasua Yesu w� eyi mu?

B�N YEHOWA296

Page 299: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Afoforo tebea a enye a Yesu hui no ma w�y�� no mm�b�,na ne yam hyehyee no maa �y�� ho biribi. Y�b�y� d�n atu-mi adi ne nhw�so no akyi? S

´� Kristofo no, y�w� as�y�de s�

y�ka as�mpa no na y�y� asuafo. �d� a y�w� ma Onyanko-p�n no na �kanyan y�n titiriw. Nanso, �s� s� y�kae s�,ayamhyehye nso ka ho bi na �ma y�y� saa adwuma yi. S�y�te nka ma afoforo s�nea Yesu y�e no a, y�n koma b�kay�n ma y�ay� nea yebetumi biara de aka as�mpa no akye-r� w�n. (Mateo 22:37-39) Na ayamhyehye a y�b�da no adiakyer� mf�fo gyidifo aw�rehu amane anaas� w�redi awer�-how no nso �? Yentumi nyi honam fam amanehunu mfih� anwonwakwan so na yentumi nyan awufo nso. Nanso,yebetumi ada ayamhyehye adi denam hu a y�b�ma w�ahus� yedwen w�n ho ne mmoa a �fata a y�de b�ma w�n so.—Efesofo 4:32.

“Agya, Fa Firi W�n”16 Yesu daa �d� a N’agya w� adi p�p��p� w� �kwan foforo

a �ho hia so—na ‘�de firi.’ (Dwom 86:5) �p� a na �w� yidaa adi bere a na �s�n as�ndua no so no. Bere a na Yesurewu animguase wu a na w�de nnadewa abob� ne nsa nene nan mu no, d�n ho as�m na �kae? So �kae s� Yehowantwe w�n a na w�rekum no no aso? Dabida, ns�m a ediakyiri a Yesu kae no bi ne: “Agya, fa firi w�n na wonnimnea w�y�!”—Luka 23:34.�

� W�ayi Luka 23:34 no fa a edi kan no afi tete nsaano nkyer�wee bimu. Nanso, esiane s� yehu saa ns�m yi w� nsaano nkyer�wee foforopii a edi mu mu nti, w�de aba New World Translation ne nkyer�ase fo-foro pii mu. �da adi s� na Yesu reka Roma asraafo a w�b�� no as�nduamu no ho as�m. Na wonnim nea w�rey�, efis� na wonnim Yesu nipa-ban ankasa. Nokwarem no, na nyamesom akannifo a w�hy�� ne kumno ho nkuran no di f� koraa, efis� w�boapa fi nitan mu na �y�� saa.W�n mu pii ntumi nnya b�ne fafiri.—Yohane 11:45-53.

16. �kwan b�n so na �p� a na Yesu w� s� �de b�ne befiri no daa adiw� bere mpo a na �s�n as�ndua so no?

297‘KRISTO D� A YEBEHU’

Page 300: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

17 Ebia yebetumi ahu Yesu fafiri ho nhw�so a �sen saa w�s�nea �ne �somafo Petro dii no mu. Akyinnye biara nni hos� na Petro d� Yesu yiye. W� Nisan 14, Yesu asase so asetraanadwo a etwa to mu no, Petro ka kyer�� no s�: “Awurade,masiesie me ho s� me ne wo b�k� afiase ne owu mu.” Nan-so, nn�nhwerew kakraa bi akyi no, Petro paa Yesu mpr�n-sa s� onnim no koraa mpo! Bible ka nea esii bere a Petropaa Yesu ne mpr�nsa so no ho as�m kyer� y�n s�: “Awura-de dan ne ho hw�� Petro anim.” Esiane s� na Petro b�ne noabunkam ne so nti, ‘ofii adi kosui pii.’ Bere a Yesu wui akyisaa da no, ebetumi aba s� �somafo no susuw ho s�, ‘So meWura de afiri me?’—Luka 22:33, 61, 62.

18 Anky� na Petro nyaa ho mmuae. Wonyan Yesu Nisan16 an�pa, na �da adi s� �k�sraa Petro saa da no ara. (Luka24:34; 1 Korintofo 15:4-8) D�n nti na na Yesu ani w� �so-mafo a nawapa No denneennen saa no so? Ebetumi aba s�na Yesu p� s� �ma Petro a na wanu ne ho no awer�hyem s�ne Wura da so d� no na obu no. Nanso, Yesu y�� ade traaawer�hyem a �de maa Petro no so.

19 Bere bi akyi no, Yesu yii ne ho adi kyer�� asuafo now� Galilea Po no ho. Saa bere yi, Yesu bisaa Petro (a nawapa ne Wura mpr�nsa no) mpr�nsa s� �d� no anaa. Nea�to so abi�sa no akyi no, Petro buae s�: “Awurade, wunimade nyinaa, wunim s� med� wo.” Nokwarem no, na Yesua otumi hu komam no nim s�nea na Petro d� no no ko-raa. Nanso, Yesu maa Petro nyaa hokwan a �de besi ne d�so dua. Nea �sen saa no, Yesu maa Petro ahy�de s� ‘�ny�n’Ne “nguammaa.” (Yohane 21:15-17) Na wadi kan ama Pe-tro adwuma s� �nka as�m no. (Luka 5:10) Na afei, Yesu daaahotoso k�se a �w� w� Petro mu adi maa no as�y�de foforoa emu y� duru—s� �nhw� w�n a w�b�ba ab�y� Kristo akyi-difo no. �no akyi bere tiaa bi no, Yesu maa Petro adwuma

17-19. Akwan b�n so na Yesu daa no adi s� �de �somafo Petro b�neafiri no w� pa a �paa No mpr�nsa no ho?

B�N YEHOWA298

Page 301: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

titiriw bi w� asuafo no dwumadi mu. (Asomafo no Nnwu-ma 2:1-41) Hw� s�nea �b�y� s� Petro bo t�� ne yam s� ohuis� Yesu de afiri no, na �da so ara w� ne mu ahotoso!

So ‘Woahu Kristo D�’?20 Nokwarem no, Yehowa As�m ka Kristo d� ho as�m f�-

f��f�. Nanso, �kwan b�n so na �s� s� y�y� y�n ade w� Kris-to d� ho? Bible hy� y�n nkuran s� ‘yenhu Kristo d� a �tra sono.’ (Efesofo 3:18) S�nea y�ahu no, Yesu asetra ne ne somadwuma ho ns�m a �w� Ns�mpa no mu no kyer�kyer� y�nKristo d� ho ade pii. Nanso, ‘Kristo d� a yebehu’ koraa nohwehw� pii sen nea Bible ka fa ne ho a yebehu.

21 Hela as�m a w�kyer�� ase ‘behu’ no kyer� s�nea “w�-nam osuahu so hu biribi.” S� y�da �d� adi s�nea Yesu y�eno—fi ayamye mu de y�n ho ma afoforo, fi ayamhyehyemu di w�n ahiade ho dwuma, fi y�n komam de w�n b�nefiri w�n—a, �nde yebetumi ate ne nkate horow ase ankasa.Saa kwan yi so no, y�nam osuahu so ‘behu Kristo d� a �traso no.’ Na mommma y�n wer� mmfi da s� dodow a y�b�-y� s� Kristo no, dodow no ara na y�b�b�n onii a Yesu sua-suaa no p�p��p�, Yehowa, y�n Nyankop�n a �w� �d� no.

20, 21. �kwan b�n so na yebetumi ‘ahu Kristo d�’ no koraa?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Mateo 9:35-38 �kwan titiriw b�n so na Yesu daa mm�boro-hunu, anaa ayamhyehye adi, na �s� s� eyi ka y�n d�n?

Yohane 13:34, 35 D�n nti na �ho hia s� y�da Kristo d� adi?

Romafo 15:1-6 �kwan b�n so na yebetumi asuasua Kristoadwene a p�s�menkominya nnim no?

2 Korintofo 5:14, 15 Nk�nt�nso b�n na �s� s� anis� ay�w� ma agyede no nya w� y�n botae ahorow ne y�n asetrakwan so?

299‘KRISTO D� A YEBEHU’

Page 302: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

‘ANIGYE w� �ma mu sen ogye.’ (Asomafo no Nnwuma 20:35) Yesu ns�m no si nokwas�m titiriw yi so dua: Mfaso w��d� a p�s�menkominya nnim so. �wom s� anigye k�se w��d� a yenya mu de, nanso anigye k�se koraa w� nea y�dema anaa y�da no adi kyer� afoforo mu.

2 Obiara nni h� a onim eyi yiye sen y�n soro Agya no. S�-nea yehui w� �f

˜a yi ti ahorow a edi kan mu no, Yehowa na

�y� �d� ho nhw�so a �sen biara. Obiara nni h� a wada �d�adi w� akwan ak�se so anaa bere tenten sen �no. �nde, so�y� nwonwa s� w�fr� Yehowa “anigye Nyankop�n”?—1 Ti-moteo 1:11, NW.

3 Y�n Nyankop�n a �w� d� no p� s� y�b� mm�den y� s��no, titiriw �defa �d� a y�b�da no adi ho. Efesofo 5:1, 2ka kyer� y�n s�: “Munsua Onyankop�n s� mma ad�fo, namonnantew �d� mu.” S� yesuasua Yehowa nhw�so w� �d�a �da no adi mu a, yenya adeky� mu anigye k�se. Yenyaabot�yam nso a yenim s� y�rey� nea �s� Yehowa ani, efi-s� N’as�m hy� y�n nkuran s� ‘y�nnod� y�n ho.’ (Roma-fo 13:8) Nanso, nne�ma foforo w� h� a enti �s� s� ‘y�k� sonantew �d� mu.’

Nea Enti a �d� Ho Hia4 D�n nti na �ho hia s� y�da �d� adi kyer� y�n mf�fo gyi-

difo? Ne tiaatwa mu no, �d� y� su titiriw a �w� nokwareKristosom mu. S� yenni �d� a, yentumi ne y�n mf�fo Kris-tofo nnya abusuab� a emu y� den, na nea �ho hia titiriw

1-3. S� yesuasua Yehowa nhw�so w� �d� a �da no adi mu a, d�n naefi mu ba?4, 5. D�n nti na �ho hia s� yefi �d� mu da ahofama adi kyer� mf�fogyidifo?

T I 3 0

‘Monk� so Nnantew �d� Mu’

Page 303: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

no, y�ns� hwee w� Yehowa ani so. Susuw s�nea Onyanko-p�n As�m si saa nokwas�m yi so dua no ho hw�.

5 W� Yesu asase so asetra mu anadwo a etwa to no, �kakyer�� n’akyidifo no s�: “Ahy�de foforo na mema mo,s� monnod� mo ho s�nea med�� mo no, s� mo nso mon-nod� mo ho mo ho! S� modod� mo ho a, nnipa nyinaabehu s�moy�m’asuafo.” (Yohane13:34, 35) “S�neamed��mo no”—yiw, wahy� y�n s� y�nna �d� a Yesu daa no adi nobi adi. Yehui w� Ti 29 no mu s�, Yesu y�� nhw�so a �ky�nso w� �d� mu a ofi daa ahofama adi no mu, na �de afofo-ro ahiade ne nea w�p� dii ne de anim. �s� s� y�n nso y�da�d� a p�s�menkominya nnim adi, na �s� s� y�y� saa pefeema w�n a w�w� Kristofo asafo no akyi no hu y�n d�. No-kwarem no, onuad� mu a yebefi ada ahofama adi ne ade a�s� s� w�de hu y�n s� Kristo akyidifo anokwafo.

6 Na s� yenni d� �? �somafo Paulo kae s�: “S� . . . min-ni d� a, na mete s� ayowa a egyigye anaa d�n a �wosow.”(1 Korintofo 13:1) �d�n a w�b� nnyigyei ano y� den. Naayowa nnyigyei nso �? Nkyer�ase foforo ka s� “dawuru aano y� den” anaa “dawuru a egyigye denneennen.” Mfato-ho a �fata b�n ara ni! Obi a onni d� te s� adwinnade aw�deb� nnwom a �y� dede kekaw asom a �pam afoforo sen s�w�b�b�nho akotie. �b�y� d�nna obi a �te saa atumine afo-foro anya abusuab� a emu y� den? Paulo kae nso s�: “Namew� gyidi nyinaa ma mitutu mmep�w, na minni d� a,memfra.” (1 Korintofo 13:2) Wo de susuw ho hw�, obi aonni d� y� “onipa hunu sen biara,” �mfa ho ne nnwuma aebia �y�! (The Amplified Bible) So �ny� nea emu da h� s�Yehowa As�m si �d� a y�b�da no adi so dua k�se?

7 Nanso, �kwan b�n so na yebetumi ada saa su yi adi w�y�ne afoforo ns�nnii mu? Ma y�nhwehw� Paulo ns�m a

6, 7. (a) Y�y� d�n hu s� Yehowa As�m si �d� a y�b�da no adi so duak�se? (b) �d� b�n na Paulo ns�m a w�y�� ho kyer�wtoh� w� 1 Korin-tofo 13:4-8 no si so dua?

301‘MONK� SO NNANTEW �D� MU’

Page 304: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�w� 1 Korintofo 13:4-8 no mu mfa mmua saa as�m no.Wonsi �d� a Onyankop�n w� ma y�n anaa �d� a y�w� maOnyankop�n no so dua w� saa nkyeky�m yi mu. Mmomno, Paulo twee adwene sii s�nea �s� s� y�dod� y�n ho y�nho no so. �kaa nne�ma bi a �kyer� �d� ne nne�ma bi a �n-kyer� �d� ho as�m.

Nea �d� Kyer�8 “�d� w� abodwoky�re.” S� y�w� abodwoky�re a, �kyer� s�

y�ne afoforo di w� boaset� mu. (Kolosefo 3:13) So yenhiaboaset� a �te saa? Esiane s� y�y� ab�de a y�ny� p� na y�a-bom resom nti, �y� ade a ebetumi aba s� bere ne bere muno, y�n nuanom Kristofo betumi ahy� y�n abufuw, na y�nnso yebetumi ay� w�n saa ara. Nanso boaset� ne abotare

8. �kwan b�n so na abodwoky�re betumi aboa y�n w� y�ne afoforons�nnii mu?

�d� ka y�n ma yenya y�n nuanom mu ahotoso

Page 305: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

betumi aboa y�n ma y�atumi agyina woat˜ı me ne woaka

menketenkete a �bay�ne afoforons�nniimuno ano—berea y�ns�e asafo no asomdwoe.

9 ‘�d� yam ye.’ Y�nam nney�e a mfaso w� so ne ns�m a�kyer� s� yedwen afoforo ho so na �da ayamye adi. �d� kay�n ma y�hwehw� akwan a y�b�fa so ada ayamye adi akye-r�, ne titiriw no w�n a ade ahia w�n paa no. S� nhw�so no,ebia na gyidini bi a ne mfe ak� anim ay� ankonam, na ohiansrahw� a �b�hy� no nkuran. Ebia na �na a oni kunu anaaonuawa bi a �te ofie a emufo nni �som biako mu no hiammoa bi. Ebetumi aba s� obi a �yare anaa �w� amanehu-nu bi mu behia ns�m a �ma abot�yam afi adamfo pa bi h�.(Mmebus�m 12:25; 17:17) S� yedi kan da ayamye adi w�akwan a �te saa so a, y�danokware d� adi.—2Korintofo 8:8.

10 ‘�d� ne nokware ani gye.’ Nkyer�ase foforo ka s�: ‘�d�bata nokware ho anigye so.’ �d� ka y�n ma yegyina no-kware akyi na ‘y�keka nokwas�m kyer�kyer� y�n ho.’ (Sa-karia 8:16) S� nhw�so no, s� y�n d�fo bi y� b�ne a anibe-re wom a, �d� a y�w� ma Yehowa—ne nea way� b�ne—nob�boa y�n ma y�akura Onyankop�n gyinap�n ahorow musen s� y�b�b� mm�den s� y�b�kata so, ayiyi ano ama no,anaas� y�adi atoro mpow� nneb�ne no ho. Nokwarem no,ebetumi ay� den s� wubegye nokware a �w� as�m no muatom. Nanso, esiane s� yedwen y�n d�fo no yiyedi ho nti,y�b�p� s� ogye Onyankop�n nte�so a �d� wom no na �y�ho ade. (Mmebus�m 3:11, 12) S

´� Kristofo a y�w� �d� no,

y�p� s� “y�b� y�n bra yiye ade nyinaa mu” nso.—Hebrifo13:18.

11 ‘�d� tie ade nyinaa.’ Nea saa as�m no kyer� ankasa ne

9. Akwan b�n so na yebetumi ada ayamye adi akyer� afoforo?10. �kwan b�n so na �d� boa y�n ma yegyina nokware akyi na y�kaho as�m, bere a saa a y�b�y� no y� den mpo no?11. Esiane s� �d� ‘tie ade nyinaa nti,’ d�n na �s� s� y�b� mm�den y�w� mf�fo gyidifo sint� ahorow ho?

303‘MONK� SO NNANTEW �D� MU’

Page 306: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

“�kata ade nyinaa so.” (Kingdom Interlinear) Petro Nhomaa edi kan 4:8 ka s�: “�d� kata b�ne pii so.” Yiw, Kristoni a�d� kyer� no kwan mpere ne ho nkeka ne nuanom Kristo-fo sint� ahorow ho ns�m nkyer� afoforo. Mp�n pii na mf�-fo gyidifomfomso ahorownoy�nketenkete ayebetumi afi�d� mu akata so.—Mmebus�m 10:12; 17:9.

12 ‘�d� gye ade nyinaa di.’ Moffatt nkyer�ase no ka s� �d�“ani gye s� ebegye ade pa adi bere nyinaa.” Yennya y�nmf�fo gyidifo ho adwene a �nte� w� �kwan a �mfata so, nay�n adwenem ny� y�n n

˜a

˜aw� ade biara aw�y� ho. �d� boa

y�n ‘ma yegye di’ s� y�n nuanom b�y� ‘ade pa,’ na yenyaw�n mu ahotoso.� Hy� nhw�so bi a �w� krataa a Paulo dek�maa Filemon mu no nsow. N

´a Paulo rekyer�w Filemon

ahy� no nkuran s� omfi ayamye mu nnye akoa Onesimo ana waguan a na wab�y� Kristoni no f�w so. S

´� anka Pau-

lo b�hy� Filemon no, ofi �d� mu sr�� no. Ofii ahotoso mudaa no adi s� Filemon b�y� nea �te�, kae s�: “Mew� wo se-tie ho anidaso nti na mekyer�w wo nhoma, na minim s�wob�y� asenneamakayi po.” (Nkyeky�m21) S� �d� kay�nma yenya y�n nuanom mu ahotoso saa a, y�ma wotumiy� ade pa.

13 ‘�d� nya ade nyinaa mu anidaso.’ Bere a �d� w� ahoto-so no, �san w� anidaso nso. �d� ka y�n ma y�hw� kwans� y�n nuanom b�y� ade pa. S� nhw�so no, s� onua bi ‘y�mfomso’ a, y�hw� kwan s� obegye mm�den awofi �d� mub� s� w�b�te� ne so no atom. (Galatifo 6:1) Y�w� anidasonso s� w�n a w�y� mmer�w w� gyidi mu no b�y� den. Ye-

� Nokwarem no, Kristofo d� ny� nea egye biribiara di. Bible tu y�nfo s�: “Monkari w�n a w�de mpaapaemu ba na w�to hintidua . . . no,na montwe mo ho mfi w�n mu.”—Romafo 16:17.

12. �kwan b�n so na �somafo Paulo daa no adi s� ogye di s� Filemonb�y� ade pa, na d�n na yebetumi asua afi Paulo nhw�so no mu?13. �kwan b�n so na yebetumi ada no adi s� y�hw� kwan s� y�n nua-nom b�y� ade pa?

B�N YEHOWA304

Page 307: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nya saafo no ho boaset�, y� nea yebetumi biara de boaw�nma w�b�y� den gyidi mu. (Romafo 15:1; 1 Tesalonikafo 5:14) S� obi a y�d� no fom kwan mpo a, y�mpa abaw, na y�-hw� kwan s� da bi b�ba a n’ani b�ba ne ho so nawasan abaYehowa nky�n s� �ba hohwini a ne ho as�m w� Yesu mfa-toho no mu no.—Luka 15:17, 18.

14 ‘�d� t� ne bo ase ade nyinaa mu.’ Boaset� ma yetumigyina abasamtu ne ahokyere mu pintinn. �ny� w�n awon-ni asafo no mu nko na w�s� y�n boaset� hw�. �t� mmerebi a, asafo no mufo binom tumi s� y�n hw�. Esiane sint�nti, �t� bere bi a y�n nuanom betumi abu y�n abam. As�mbi a wonsusuw ho a w�ka betumi ahaw y�n yiye. (Mme-bus�m 12:18) Ebia wonni asafo no mu biribi ho dwu-ma s�nea yesusuw s� �s� s� w�y� no. Onua bi a yebu nonney�e betumi ahaw y�n ma y�anya adwene s�, ‘Kristonipaa na worey� s�� yi?’ S� yehyia tebea horow a �te saa a, soyebefi asafo no mu na y�agyae Yehowa som? S� y�w� �d�ankasa a, y�reny� saa! Yiw, �d� mma yemmu y�n ani ngunne�ma pa a onua a way� mfomso no y� anaa nne�ma paa �w� asafo no mu so koraa esiane onua no mfomso aho-row nti. �d� ma y�k� so di Onyankop�n nokware, na y�-boa asafo no �mfa ho nea ebia onipa foforo a �ny� p� b�y�anaa �b�ka no.—Dwom 119:165.

Nea �d� Nkyer�15 “�d� ny� aho�yaw.” Aho�yaw betumi ama y�n ani abe-

re nne�ma a afoforo w�—w�n agyapade, hokwan ahorowa w�anya, anaa �dom aky�de a w�w�. Aho�yaw a �te saay� p�s�menkominya, �y� nkate a �s�e ade a s� w�anni soa ebetumi as�e asafo no asomdwoe. D�n na �b�boa y�nma y�ako atia ‘ninkuntwe honhom no’? (Yakobo 4:5) �y�

14. Akwan b�n so na wobetumi as� y�n boaset� ahw� w� asafo nomu, na �kwan b�n so na �d� b�boa y�n ma y�ay� y�n ade?15. D�n ne aho�yaw, na �kwan b�n so na �d� boa y�n ma y�kwatinkate a �s�e ade yi?

305‘MONK� SO NNANTEW �D� MU’

Page 308: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

as�mfua biako, �d�. Suban a �som bo yi betumi aboa y�nmay�ne w�n a �te s� neaw�anya asetram nne�ma bi a yen-ni bi no ani agye. (Romafo12:15) S�w�kamfoobiw� �domaky�de soronko bi a �w� anaa biribi titiriw bi a way� ho a,�d� boa y�n ma �nhaw y�n.

16 ‘�d� ny� ahoahoa, �nhoran.’ �d� mma y�mfa y�n domaky�de anaa nne�ma a yetumi y� nhoahoa y�n ho. S� y�d�y�n nuanom ampa a, �b�y� d�n na yebetumi de nne�maa y�ay� w� �som adwuma no mu anaa hokwan ahorow ay�w� w� asafo no mu ahoahoa y�n ho bere nyinaa? Aho-hoahoa a �te saa betumi abu afoforo abam, na ama w�atenka s� w�ns� hwee. �d� mma y�mfa nne�ma a Onyanko-p�n amay�y� w� ne som adwuma mu no nhoahoay�n ho.(1 Korintofo 3:5-9) Afei nso, �d� ‘nhoran’ anaas� s�nea TheNew Testament in Modern English ka no, �d� “nnyina nsu-suwii hunu so mma ne ho so.” �d� mma y�mma y�n hoso.—Romafo 12:3.

17 ‘�d� ny� ne ho s�nea �mfata.’ Obi a �y� ne ho s�nea �m-fata y� ade w� �kwan a enye anaa �hy� abufuw so. �kwana �te saa nkyer� �d�, efis� ensusuw afoforo nkate ne w�nyiyedi ho koraa. Nanso, ayamye ne nidi w� �d� a �ka y�nma yesusuw afoforo ho no mu. �d� hy� suban pa, nne-y�e pa, ne obu a yenya ma y�n mf�fo gyidifo no ho nku-ran. Enti, �d� remma y�mfa y�n ho nhy� “aniwude”—no-kwaremno, nney�e biara a �b�may�n nuanomKristofo hoadwiriw w�n anaa ahaw w�n mu.—Efesofo 5:3, 4.

18 ‘�d� nhwehw� nea �y� n’ankasa de.’ Revised StandardVersion ka w� ha s�: “�d� nhwehw� s� w�y� nea �p�.” Obia �w� d� nhwehw� s� w�y� biribiara s�nea �p�, te s� nea

16. S� y�d� y�n nuanom ampa a, d�n nti na y�remfa nne�ma a y�re-y� w� Yehowa som adwuma mu no nhoahoa y�n ho?17. �kwan b�n so na �d� ka y�n ma yesusuw afoforo ho, na nney�eb�n na �b�ma y�akwati?18. D�n nti na obi a �w� d� nhwehw� s� w�y� biribiara s�nea �p�?

B�N YEHOWA306

Page 309: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

gyama ne nsusuwii te� bere nyinaa. �nkyer� nea �s� s� afo-foro y�, na �mfa ne tumi nhy� w�n a w�ne no ny� adweneno so.Mpiy� a �te saada ahantanadi, na Bible ka s�: “Ahan-tandi �s�e anim.” (Mmebus�m16:18) S� y�d� y�nnuanomampa a, y�b�kyer� obu ama w�n nsusuwii, na s� �b�y� yiyea, y�afi y�n p� mu agyae ns�m mu. Ns�m mu a yegyae nePaulo ns�m yi hyia: “Obiara nnhwehw� nea �y� n’ankasade, na mmom �nhwehw� nea �y� ne y�nko de.”—1 Korin-tofo 10:24.

19 ‘�d� bo nhaw no, �mfa b�ne nhy� ne yam.’ Nea afofo-ro ka anaa w�y� mma �d� bo nhaw no nt�mnt�m. Nokwa-rem no, �ny� nwonwa s� y�n bo befuw bere a afoforo hawy�n. Nanso, s� �fata s� y�n bo fuw a, �d� mma abufuw nonk� so ntra y�n mu. (Efesofo 4:26, 27) Y�remfa ns�m anaanney�e a �y� yaw nhy� y�n mu, te s� nea y�akyer�w agunhomamu, na y�nwer� mfi. Mmom no, �d� ka y�n maye-suasua y�n Nyankop�n a �w� d� no. S�nea yehui w� Ti 26no, Yehowa de firi bere a �fata s� �y� saa no. S� �de firi a,ne wer� fi, kyer� s�, �mfa saa b�ne no nni dwuma ntia y�nakyiri yi. So �ny� y�n anis� s� Yehowa mfa b�ne nhy� neyam?

20 ‘�d� ani nnye nea �nte� ho.’ The New English Biblekan w� ha s�: “�d� nni nnipa nney�e b�ne ho ahurusi.”Moffatt nkyer�ase no ka s�: “�d� ani nnye bere a afoforo y�b�ne no.” �d� ani nnye nea �nte� ho, enti yemmu �bras�ebiara adewa. S� y�n y�nko gyidini bi y� b�ne na ohu ama-ne a, y�y� y�n aded�n? �d� remmayenni ahurusi, te s� neay�reka s�, ‘�twea! �fata no!’ (Mmebus�m 17:5) Nanso, y�nani gye bere a onua bi a way� b�ne fa �kwan pa so s� �b�-s�re afi ne honhom fam asehwe no mu no.

19. S� afoforo hy� y�n abufuw a, �kwan b�n so na �d� boa y�n may�y� y�n ade?20. S� y�n y�nko gyidini bi y� b�ne na ohu amane a, �s� s� y�y� y�nade d�n?

307‘MONK� SO NNANTEW �D� MU’

Page 310: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

‘Ade a Eye Ky�n So’21 “�d� to ntwa da.” Bere a Paulo kaa saa ns�m no, na

�kyer� d�n? S�nea yehu w� as�m no mu no, na �re-ka tete Kristofo no honhom aky�de horow ho as�m.Saa aky�de ahorow no y�� ns�nkyer�nne a �kyer�e s� naOnyankop�n dom w� asafo foforo a w�ahyehy� no so.Nanso na �ny� Kristofo no nyinaa na wotumi sa yare,hy� nk�m, ka kasa foforo. N

´a �ny� �no ne ade a �ho hia;

awiei koraa no, na aky�de ahorow a w�de y� anwonwa-de no begyae. Nanso, na biribi foforo w� h� a �b�tra h�,biribi a Kristoni biara betumi anya bi. Na �y� soronko ko-

21-23. (a) D�n na na Paulo kyer� bere a �kae s� “�d� to ntwa da” no?(b) D�n na yebesusuw ho w� ti a etwa to no mu?

Ade a w�de hu Yehowa nkur�fo ne�d� a w�dod� w�n ho

Page 311: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

raa, na �b�tra h� aky� asen aky�de a w�de y� anwonwa-de biara. Nokwarem no, Paulo fr�� no ‘ade a eye ky�n so.’(1 Korintofo 12:31) Na d�n ne ‘ade a eye ky�n so’ yi? Na �y��d�.

22 Nokwarem no, Kristofo d� a Paulo kaa ho as�m no “tontwa da,” kyer� s�, �remma awiei da. �de besi nn� no, aho-fama a efi onuad� mu na �mawohu Yesu akyidifo anokwa-fo. So yenhu �d� a �te saa w� Yehowa asomfo a w�w� wiasenyinaa asafo no mu? Saa �d� no b�tra h� daa, efis� Yeho-wa de daa nkwa ahy� n’asomfo anokwafo b�. (Dwom 37:9-11, 29) �mmra s� y�b�k� so ay� nea yebetumi biara na‘y�ak� so anantew �d� mu.’ S� y�y� saa a, yebetumi anya�ma mu anigye k�se no bi. Nea �sen saa no, y�b�k� so atraase—yiw, ak� so ada �d� adi—akosi daa, de asuasua Yeho-wa, y�n Nyankop�n a �w� d� no.

23 W� ti yi a �de �f˜a a �ka �d� ho as�m reba awiei no,

y�asusuw �kwan a yebetumi afa so ada �d� adi akyer� y�nho y�n ho no ho. Nanso, esiane s� yenya Yehowa d�—netumi, n’at�ntrenee, ne ne nyansa—so mfaso w� akwan piiso nti, �b�y� papa s� yebisa s�, ‘M�y� d�n ama Yehowa ahus� med� no ankasa?’ Yebesusuw saa as�mmisa no ho w� tia etwa to no mu.

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

2 Korintofo 6:11-13 S� ‘y�b�tr�w’ y�n d� mu no kyer� d�n, na y�-b�y� d�n atumi de afotu yi adi dwuma?

1 Petro 1:22 �kwan b�n so na ns�m yi da no adi s� �s� s� �d� ay�w� may�n mf�fo gyidifo no fi komam, �y� nokware, na emu y�hyew?

1 Yohane 3:16-18 �kwan b�n so na yebetumi ada no adi s�“Onyankop�n d�” te y�n mu?

1 Yohane 4:7-11 D�n na �kanyan y�n k�se ma y�da �d� adi kyer�y�n mf�fo gyidifo?

309‘MONK� SO NNANTEW �D� MU’

Page 312: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

AWOFO ani gye s� wobehu s� w�n ba a w�awo no foforo re-serew. W�taa de w�n anim b�n akokoaa no, kasa serew kye-r� no anigye so. W�de anigye hw� kwan s� akokoaa no nsobegye so. Na �nky� na wagye so—akokoaa no afono kekak� mu, n’anofafa yer�yer�w, na �serew anigye so. �te s� neasaa �serew no kyer� �d� a �da no adi w� �kwan soronko so,�d� a edi kan a akokoaa no da no adi de gye awofo no d� aw�da no adi kyer� no no so.

2 Akokoaa no serew no kae y�n nnipa su ho biribi a ehia.Y�de �d� hyia �d�. Saa ara na w�y�� y�n. (Dwom 22:9)Bere a yenyin no, yenyin w� s�nea y�y� y�n ade w� �d�ho no mu. Ebia wubetumi akae s�nea w’awofo, abusua-fo, anaa nnamfo daa �d� adi kyer�� wo w� wo mmo-fraberem no. �d� gyee ntini, nyinii, na eguu nhwiren w�wo koma mu. Wo nso wodaa �d� adi kyer�� w�n. So saaara na �rek� sow� wo ne Yehowa Nyankop�nntam abusua-b� mu?

3 Bible ka s�: “Y�d�, efis� �no na �d�� y�n kan.” (1 Yohane4:19) Nhoma yi Fa 1 kosi 3 no mu no, w�kaee wo s� Ye-howa Nyankop�n de ne tumi, n’at�ntrenee, ne ne nyansaadi dwuma w� akwan a �d� wom so ama woanya so mfaso.Na w� �fa a �to so 4 mu no, wuhui s� wada ne d� adi teeakyer� adesamma—ne w’ankasa—w� akwan a �y� nwonwaso. Afei as�mmisa bi s�re. �kwan bi so no, �ne as�m a �hohia sen biara a wubetumi abisa wo ho: ‘M�y� d�n ay� Yeho-wa d� no ho biribi?’

1-3. (a) S� y�hw� s�nea awofo ne w�n ba akokoaa di nkitaho no a,d�n na yebetumi asua afa nnipa su ho? (b) S� obi da �d� adi kyer� y�na, d�n na y�y�, na as�m a �ho hia b�n na �s� s� yebisa y�n ho?

T I 3 1

‘B�n Onyankop�n, na�b�b�n Wo’

Page 313: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Nea �d� a Y�b�d� Onyankop�n Kyer�4 Yehowa, �d� Wura no, nim yiye s� �d� w� tumi k�se s�

ebetumi ama afoforo ada su pa adi. Enti �mfa ho atua a ade-samma a wonni nokware ak� so atew no, Yehowa ak� soanya ahotoso s� nnipa bi b�y� ne d� ho biribi. Na, nokwa-rem no, nnipa �pepem pii ay� saa. Nanso, awer�hos�m nes�, wiase a apor�w yi mu�som ahorow no ama nnipa adwe-ne atu afra w� nea �d� a y�b�d� Onyankop�n kyer� no ho.Nnipa pii ka s� w�d� Onyankop�n, nanso �te s� nea wosu-suw s� �d� a �te saa no y� nkate a y�ka ho as�m ara kwa.�d� a yebenya ama Onyankop�n no betumi afi ase w� saakwan no so, s�nea akokoaa nam serew so na edi kan da �d�adi kyer� n’awofo no. Nanso, w� nnipa a w�anyinyin famde, pii ka ho.

5 Yehowa kyer� nea �d� a y�b�d� no kyer� no mu. N’as�mka s�: “Eyi ne Nyankop�n d�, s� yebedi n’ahy�de so.” �nde,�s� s� y�de nney�e kyer� �d� a y�w� ma Onyankop�n. No-kwarem no, nnipa pii ani nnye osetiey� ho. Nanso, nkye-ky�m koro no ara fi ayamye mu de ka ho s�: ‘Na Onyan-kop�n ahy�de no ny� den.’ (1 Yohane 5:3) W�ay� Yehowammara ne nnyinasos�m w� �kwan bi so a �so b�ba y�nmfaso, na �ny� s� �b�hy� y�n so. (Yesaia 48:17, 18) Nnyi-nasos�m ahorow a �boa y�n ma y�b�n Onyankop�n ahy�N’as�m mu ma. �kwan b�n so? Ma y�nhwehw� y�neOnyankop�n ntam abusuab� afa abi�sa mu nhw�. Eyinomne nkitahodi, �som, ne sua a yebesuasua no.

Nkitaho a Y�ne Yehowa Bedi6 As�mmisa yi na w�de fii Ti 1 no ase, “So wubetumi ay�

4. �kwan b�n so na nnipa adwene atu afra w� nea Onyankop�n a y�-b�d� no kyer� no ho?5. Bible kyer�kyer� �d� a y�b�d� Onyankop�n no mu d�n, na d�n ntina �s� s� y�n ani gye saa nkyer�kyer�mu no ho?6-8. (a) �kwan b�n na yebetumi afa so atie Yehowa? (b) S� y�ken-kan Kyer�wns�m no a, �kwan b�n so na yebetumi ama emu ada h�?

311‘B�N ONYANKOP�N, NA �B�B�N WO’

Page 314: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Onyankop�n a wo ne no reb� nk�mm� ho mfonini w�w’adwenem?” Yehui s� na eyi ny� nsusuwii hunu ara kwa.Nokwarem no, Mose ne no nyaa nk�mm�b� a �te saa. Nay�n nso �? �nn� ny� bere a Yehowa b�soma n’ab�fo maw�ne nnipa ab�b� nk�mm�. Nanso, Yehowa w� �kwan a�ky�n so a �ne y�n di nkitaho nn�. Y�b�y� d�n atie Yeho-wa as�m?

7 Esiane s� “Kyer�w nyinaa fi Nyankop�n home mu” nti,yetie Yehowa as�m denam N’as�m, Bible, a y�b�kenkan so.(2 Timoteo 3:16) Enti, �hene Dawid hy�� Yehowa asom-fo nkuran s� w�ny� akenkan a �te saa “awia ne anadwo.”(Dwom 1:1, 2) Saa a y�b�y� no gye mm�denb� k�se w� y�nfam. Nanso, mm�denb� a �te saa nyinaa y� nea mfaso w�so. S�nea yehui w� Ti 18 mu no, Bible te s� krataa a �sombo a y�anya afi y�n soro Agya nky�n. Enti �ns� s� n’aken-kan y� adwuma. S� y�rekenkan a, �s� s� y�ma Kyer�wns�mno mu da h�. Y�b�y� d�n atumi ay� saa?

8 S� worekenkan Bible no a, y� emu ns�m no ho mfoni-ni w� w’adwenem. B� mm�den s� wob�y� Bible mu nni-pa no ho mfonini w� w’adwenem s� nnipa a wuhu w�nankasa. B� mm�den s� wob�te w�n suahu, w�n ns�m te-bea, ne adwenhorow a wokura no ase. Afei, susuw nea wo-kenkan no ho yiye, na bisa wo ho ns�m te s�: ‘Yehowaho ade b�n na saa as�m yi kyer�kyer� me? Ne su ahorowno mu nea �w� he na mihu yi? Nnyinasos�m b�n na Yeho-wa p� s� mihu, na �kwan b�n so na metumi de adi dwu-ma w� m’asetra mu?’ Kenkan, susuw ho na fa di dwuma—bere a woy� saa no, Onyankop�n As�m mu b�da h� amawo.—Dwom 77:12; Yakobo 1:23-25.

9 Yehowa nam “akoa nokwafo ne �badwemma” no nso sokasa kyer� y�n. S�nea Yesu ka siei no, w�apaw Kristofo kuwbi a w�asra w�n s� w�mma honhom fam “aduan �bere a

9. Hena ne “akoa nokwafo ne �badwemma” no, na d�n nti na �hohia s� y�y� aso tie “akoa” no?

B�N YEHOWA312

Page 315: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

�s� mu” w� nna a edi akyiri mu tebea b�ne yi mu. (Mateo24:45-47) S� y�kenkan nhoma a w�asiesie s� �mmoa y�nmma yennya Bible mu nokware nimde� no na y�k� Kristo-fo nhyiam ne nhyiam ak�se a, na akoa kuw no rema y�nhonhom fam aduan ne no. Esiane s� �y� Kristo akoa nti,yefi nyansam de Yesu ns�m yi di dwuma: ‘Monhw� yiye s�-nea mote as�m no fa.’ (Luka 8:18) Y�y� aso tie as�m efis�yegye akoa kuw no tom s� Yehowa akwan a �fa so ne y�n dinkitaho no mu biako.

10 Na nkitaho a y�ne Onyankop�n bedi nso �? So yebe-tumi ne Yehowa akasa? �y� nsusuwii a �y� hu. S� �ba s��s� s� wok� wo man sodifo bi a �w� tumi anim ne no k�kaw’as�nhia bi a, so �b�y� mmer�w s� wo nsa b�ka no? Baa-bi w� h� a, saa a wob�y� no betumi ay� nea asiane wom!W� Ester ne Mordekai bere so no, na wobetumi akum obia �b�k� Persia hene anim a �hene no ntoo nsa mfr�� no.(Ester 4:10, 11) Afei, susuw ho s� worek� Amansan Hene as� wode nnipa a w�w� tumi sen biara toto ne ho a w�te s�“mmoadabi” no anim. (Yesaia 40:22) So �s� s� n’anim a y�-b�k� no b� y�n hu? Dabida!

11 Yehowa ab� kwan fann a �so fa ny� den a y�b�-fa so ak� n’anim ama y�n—mpaeb�. Abofra ketewaa mpobetumi ab� Yehowa mpae w� gyidi mu, w� Yesu dinmu. (Yohane 14:6; Hebrifo 11:6) Nanso, mpaeb� ma yetu-mi de ns�m a �kyere y�n adwene yiye, nsusuwii ne nka-te a emu d�—a nea �y� yaw na �y� den s� y�b�ka hoas�m mpo ka ho—to n’anim. (Romafo 8:26) Mfaso biaranni so s� y�b�y� s� y�de anotew, ad�k�d�k�s�m anaa kasa-tenten b�b� Yehowa mpae na ama n’ani agye y�n ho. (Ma-teo 6:7, 8) Nanso, Yehowa nkyer� bere tenten a �s� s� y�neno kasa anaa mp�n dodow a �s� s� y�ne no kasa. N’as�m

10-12. (a) D�n nti na mpaeb� y� aky�de a �y� anigye a efi Yehowah�? (b) Y�b�y� d�n atumi ab� mpae ma as� Yehowa ani, na d�n ntina yebetumi anya ahotoso s� y�n mpaeb� s� n’ani?

313‘B�N ONYANKOP�N, NA �B�B�N WO’

Page 316: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

mpo ka kyer� y�n s� ‘yennnyae mpaeb� da!’—1 Tesalonika-fo 5:17.

12 Kae s� Yehowa nkutoo na w�fr� no “mpaeb� tiefo,”na ofi tema mu ankasa na etie y�n. (Dwom 65:2) So otien’asomfo anokwafo mpaeb� k�k�? Dabi, n’ani gye ho anka-sa. N’as�m de mpaeb� a �te saa toto aduhuam a w�hyew ane huam tu k� soro no ho. (Dwom 141:2; Adiyis�m 5:8; 8:4)So �ny� awer�kyekye s� yebenya adwene s� y�n mpaeb� aefi komam no nso foro k� soro na �s� Amansan Hene noani? Enti s� wop� s� wob�n Yehowa a, fi ahobr�ase mu b�no mpae mp�n pii, da biara. Yi wo yam kasa kyer� no; mfabiribiara nsie no. (Dwom 62:8) Ka wo dadwen, w’anigye,w’aseda, ne w’ayeyi ho as�m kyer� wo soro Agya no. �b�mawo ne ne ntam abusuab� mu ak� so ay� den bere nyinaa.

�som a Y�de B�ma Yehowa13 S� y�ne Yehowa Nyankop�n di nkitaho a, �nte s� nea

y�ne adamfo anaa obusuani bi reb� nk�mm� a yetie no nay�kasa bi no. �y� �som a y�de rema Yehowa ankasa, na y�-nam so de nidi a �s� no ma no. Y�n asetra nyinaa gyina no-kware som so. �y� s�nea yefi y�n kra nyinaa ne ahofamamu d� Yehowa no na �ka Yehowa ab�de anokwafo nyinaa,w�n a w�w� soro anaa asase so no bom. �somafo Yohanetee w� anisoadehu bi mu s� �b�fo bi de ahy�de yi rema s�:“Monkotow nea �y�� soro ne asase ne �po ne asuti no.”—Adiyis�m 14:7.

14 D�nnti na �s� s� y�somYehowa? Dwen su ahorowa y�a-susuw ho te s� kronkrony�, tumi, ahosodi, at�ntrenee, ako-koduru, mm�borohunu, nyansa, odwo, �d�, ayamhyehye,nokwaredi, ne papay� no ho hw�. Y�ahu s� Yehowa y� gyi-nap�n a �sen biara, su a �som bo biara ho nhw�so. S� y�b�mm�den s� y�b�te ne su ahorow nyinaa ase a, yehu s� �sen

13, 14. Yehowa a y�b�som no no kyer� d�n, na d�n nti na �fata s�y�y� saa?

B�N YEHOWA314

Page 317: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Onipa k�se a wobu no sen biara koraa. N’anuonyam kor�nsen y�n koraa. (Yesaia 55:9) Akyinnye biara nni ho s� Yeho-wa ne y�nTumfo�, na �fata s� y�som no. Nanso, �kwan b�nso na �s� s� y�som Yehowa?

15 Yesu kae s�: “Onyankop�n y� honhom, na w�n a w�s�-re no no, �s� s� w�s�re no honhom ne nokware mu.” (Yo-hane 4:24) �no kyer� s� y�de koma a gyidi ne �d� ay� noma b�som Yehowa, na ne honhom akyer� y�n kwan. �kye-r� nso s� yebegyina nokware nimde� a �w� Onyankop�nAs�m mu so asom no nokware mu. Y�w� hokwan a �sombo a y�de b�som Yehowa “honhom ne nokware mu” w�bere biara a y�ne y�n mf�fo asomfo behyiam no. (Hebrifo10:24, 25) S� y�to Yehowa ayeyi dwom, bom b� mpae, na

15. �kwan b�n so na yebetumi asom Yehowa “honhom ne nokwaremu,” na hokwan b�n na Kristofo nhyiam ma yenya?

Kristofo nhyiam ahorow y� anigye mmerea w�de som Yehowa

Page 318: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

yetie N’as�m mu nk�mm�b� nya mu ky�fa a, na y�reda �d�adi akyer� no w� nokware som mu.

16 Y�som Yehowa nso bere a y�ka ne ho as�m kyer� afo-foro, na yeyi no ay� w� baguam no. (Hebrifo 13:15) No-kwarem no, Yehowa Ahenni ho as�mpa a y�b�ka no y�ahy�de ak�se a w�de ama nokware Kristofo no mu bia-ko. (Mateo 24:14) Y�de anigye di so efis� y�d� Yehowa. S�yedwen s�nea “wi yi ase nyame,” Satan �bonsam, “afuraw�n a wonnye nni no adwene ani,” na �redi atoro gu Yeho-wa so denneennen no ho a, so y�n ho mpere y�n s� y�b�y�y�n Nyankop�n Adansefo, na y�asiesie ntwiri a �te saa no?(2 Korintofo 4:4; Yesaia 43:10-12) Na s� yesusuw Yehowa suahorow a �y� anigye no ho a, so biribi nkanyan y�n s� y�n-ka ne ho as�m nkyer� afoforo? Nokwarem no, hokwan bia-ra nni h� a ebetumi aky�n s� y�b�boa afoforo ma w�abe-hu y�n soro Agya no na w�ad� no s�nea y�ahu no na y�d�no no.

17 Pii ka �som a y�de b�ma Yehowa no ho. �fa y�n ase-tram biribiara ho. (Kolosefo 3:23) S� yegye Yehowa toms� y�n Amansan Hene a, �nde y�b�y� n’ap�de w� biribia-ra mu—y�n abusua asetram, honam fam adwumam, s�neay�ne afoforo di ns�m mu, ne y�n ahomegye bere mu. Y�b�-b� mm�den s� y�de “koma mu” b�som Yehowa nokwaremu. (1 Beresos�m 28:9) Koma fa anaa asetra akwan abien—nyaatwom a y�b�y� de ada y�n ho adi s� y�som Yeho-wa bere a y�k� so y� b�ne a anibere wom w� kokoam—nniafa biara w� �som a �te saa mu. Nokwaredi mma yentuminy� nyaatwom saa; �d� a y�w� no no ma �y� y�n abofono.Onyankop�n suro nso betumi aboa. Bible kyer� s� �som a�te saa no ma y�k� so ne Yehowa nya abusuab� pa.—Dwom25:14.

16. Ahy�de ak�se a w�de ama nokware Kristofo no mu biako ne d�n,na d�n nti na y�te nka s� �s� s� yedi so?17. D�n na �ka �som a y�de ma Yehowa no ho, na d�n nti na �s� s�y�som nokware mu?

B�N YEHOWA316

Page 319: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Sua a Yebesuasua Yehowa18 Nhoma yi afa no mu biara de ti bi a �ka s�nea

‘yebesuasua Onyankop�n s� mma ad�fo’ na ewie. (Efeso-fo 5:1) �ho hia s� y�kae s� �wom s� y�ny� p� de, nan-so yebetumi asuasua s�nea Yehowa de ne tumi di dwu-ma, da n’at�ntrenee adi, y� n’ade nyansa ne �d� mu, w��kwan a �y� p� so no. Y�y� d�n hu s� yebetumi asua-sua Ade Nyinaa so Tumfo� no ankasa? Kae s�, Yehowadin nkyer�ase no kyer� y�n s� �dan ne ho s�nea �p� naama wadi n’atirimp�w ho dwuma. �fata s� saa a �y� no y�y�n nwonwa, nanso so �y� nea yentumi nsuasua no koraa?Dabi.

19 W�y�� y�n Onyankop�n suban so. (Genesis 1:26) Enti,nnipa nte s� ab�de afoforo a �w� asase so no. �ny� nka-te, awosu, anaa nne�ma a atwa y�n ho ahyia k�k� na �may�y� ade. Yehowa ama y�n aky�de a �som bo—y� a yetumiy� nea y�p�. �mfa ho s� y�w� sint� ahorow no, y�w� ho-kwan koraa s� y�paw nea y�p� s� y�y�. So wop� s� woy� obia �w� �d�, nyansa, obu at�ntrenee na �de tumi di dwuma�kwan a �fata so? Esiane Yehowa honhom mmoa nti, wu-betumi ay� saa p�p��p�! Susuw adepa a wubetumi ay� noho hw�.

20 Wob�s� wo soro Agya ani, na woama ne koma ani agye.(Mmebus�m 27:11) Wubetumi ‘as�’ Yehowa “ani koraa,”efis� �te wo sint� ahorow ase. (Kolosefo 1:9, 10) Na bere awok� so nya su pa de suasua W’agya a wod� no no, wube-nya hokwan k�se bi. Wob�y� hannkurafow� wiase a adurusuma atwe ne ho afiOnyankop�nhono mu. (Mateo 5:1, 2,14) Wob�boa ma w�atr�w Yehowa su ahorow a anuonyamwom no bi mu w� asase so mmaa nyinaa. Anuonyam b�nara ni!

18, 19. D�n nti na �fata s� wubesusuw s� nnipa a w�ny� p� betumiasuasua Yehowa Nyankop�n?20. S� yesuasua Yehowa a, adepa b�n na yebetumi ay�?

317‘B�N ONYANKOP�N, NA �B�B�N WO’

Page 320: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

‘B�n Onyankop�n, na �b�b�n Wo’21 Afotu tiatiaa yi aw�y�� hokyer�wtoh� w� Yakobo 4:8 no

ny� botae bi ara kwa. �y� akwantu bi. Bere tenten a y�k� sodi nokware no, saa akwantu no remma awiei da. Y�b�k� soab�n Yehowa bere nyinaa. Nokwarem no, y�b�k� so anyanne�ma pii asua w� ne ho. �ns� s� yesusuw s� y�asua Yeho-wa ho ade nyinaa awie w� nhoma yi mu. Hw�, afei ara nay�afi ase resusuw nea Bible ka fa y�n Nyankop�n ho no ho!Na Bible no ankasa mpo nka nea yebetumi ahu afa Yeho-wa ho no nyinaa nkyer� y�n. �somafo Yohane susuwii s�s� w�kyer�w biribiara a Yesu y�e w� n’asase so som adwu-ma no mu a, ‘anka nhoma a w�b�kyer�w no rensen wia-se mpo.’ (Yohane 21:25) S� wotumi kaa biribi a �te saa faa�ba no ho a, �nde na wobetumi aka nea �sen saa afa Agyano ho!

22 Daa nkwa mpo ntumi mma yensua Yehowa ho ade

21, 22. Akwantu a enni awiei b�n na �da w�n a w�d� Yehowa nyinaaanim?

�mmra s� wob�b�nYehowa bere nyinaa

B�N YEHOWA318

Page 321: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

nwie. (�s�nkafo 3:11) �nde, susuw anidaso a y�rehw� kwanno ho hw�. Bere a y�b�tra ase mfirihyia �haha, mpem-pem, �pepem, anaa �pepepem pii no, yebehu YehowaNyankop�n ho ns�m pii asen nea yenim nn� no. Nanso,y�b�k� so ara ate nka s� nne�ma a enni ano a �y� anigyepii w� h� a �s� s� yesua. Y�de anigye besua nne�ma pii, efi-s� y�b�te nka bere nyinaa s�nea odwontofo a �too dwomyi tee nka no: “Onyankop�n nky�n tra ye ma me.” (Dwom73:28) Daa nkwa b�y� nea mfaso w� so na �y� anigye anka-sa—na Yehowa a y�b�b�n no no b�y� �so akatua a �senbiara.

23 �mmra s� wob�y� Yehowa d� ho biribi mprempren de-nam wo koma nyinaa, wo kra nyinaa, w’adwene nyinaa new’aho�den nyinaa a wode b�d� no so. (Marko 12:29, 30)�mmra s� wo d� b�y� nokware d� a enhinhim. �mmra s�gyinae a wubesisi da biara da, efi nne�ma nketewa so kosiak�se so begyina nnyinasos�m koro no ara so—s� wob�fakwan a �b�ma wo ne wo soro Agya no anya abusuab� aemu y� den so bere nyinaa. Nea �sen ne nyinaa no, �mmras� wob�b�n Yehowa bere nyinaa, na �no nso ab�n wo berenyinaa—de akosi daa!

23. D�n na w�ahy� wo nkuran s� y�?

Ns�mmisa a �s� s� Wususuw Ho

Dwom 25:1-22 Y�b�y� d�n atumi ab�n Yehowa, na ahotoso b�nna �no b�ma y�anya?

Hosea 6:3 �kwan b�n so na saa nkyeky�m yi da no adi s� Yeho-wa a yebehu no no gye mm�denb�, na �y� nea nhyira wom?

Mateo 16:21-27 S� yebesuasua Yehowa a, hena nhw�so na �s� s�yedi akyi, na honhom b�n na �s� s� y�da no adi?

Adiyis�m 21:3, 4 S� wususuw nhyira a Yehowa de b�ba daakye noho a, d�n na �ka wo ma woy�?

319‘B�N ONYANKOP�N, NA �B�B�N WO’

Page 322: B YEHOWA - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_books/cl_TW.pdf · rense da, na ama woak so atra ase ayi no ay daa. Wn a Wye. TI 1 ‘Hw! YnN yankopnN i’ 7 2 So Wubetumi ‘Abn Onyankopn’Ankasa?

Wop¾ ns¾m foforo?Wubetumi ne Yehowa Adansefo adi nkitaho w www.jw.org.