-B 05.1 -2018.) Semestr: I Auditoriya - lsu.edu.azlsu.edu.az/sillabus_ibt_teh_mekt_telim.pdf · Bitiúik və ayrı yazılan mürəkkəb sözlər. 2. Defislə yazılan sözlər 3

1

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

Lənkəran Dövlət Universiteti

«Təsdiq edirəm»

Tədrisin təşkili və təlim texnologiyaları

üzrə prorektor:_______________dos.İ.Əsgərov

“------------“ 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 050118 - İbtidai sinif müəllimliyi

Fakültə: Humanitar

Kafedra: İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim

1.Fənn haqqında məlumat:

Fənnin adı: Ana dili – 1 (əyani) Fənn üzrə proqram LDU Elmi-metodik şurasının 18.XI.2015-

ci il tarixli iclasının qərarı ilə (protokol №) təsdiq edilmişdir.

Kodu:İPF-B 05.1

Tədris ili: I (2017-2018.) Semestr: I

Tədris yükü: cəmi:150 saat. Auditoriya saatı - 60 (30 saat müh., 30 saat sem.)

Tədris forması: Əyani

Tədris dili: Azərbaycan dili

AKTS üzrə kredit: 5 kredit

Auditoriya №:306

2. Müəllim haqqında məlumat:

Adı, soyadı, dərəcəsi: Ayəddin Əliyev, fil.e.n., dos

Kafedranın ünvanı: Lənkəran şəhəri, H.Abdullayev 22

Məsləhət saatı:V gün, saat 15.00-da.

E-mail ünvanı:

3. Tövsiyə olunan dərsliklər və dərs vəsaitləri:

1. Ə. Dəmirçizadə. Müasir Azərbaycan dili. (fonetika)

2. A.Axundov. Müasir Azərbaycan dilinin fonemlər sistemi

3. A.Qurbanov. Müasir Azərbaycan ədəbi dili.

4. N.Məmmədov,A.Axundov. Dilçiliyə giriş

5. Müasir Azərbaycan dili.Az.EA. 1978.

6. A.Əliyev. Ana dili fənni üzrə mühazirə mətnləri (LDU İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim

kafedrası)

4. Fənnin təsviri və məqsədi:

Müasir Azərbaycan dilinin səs sistemi, onun inkişafına və xüsusiyyətlərinə dair məlumat

verilir, dildəki səs hadisələri və qanunları izah edilir, müasir Azərbaycan ədəbi dilinin həm şifahi,

həm də yazılı formaları üçün qəbul edilmiş normalar aydınlaşdırılır, dili və nitqi formalaşdıran

vahidlərin içərisində danışıq səslərinin yeri müəyyələşdirilir, onların əsas xüsusiyyətləri təsvir

edilir, ünsiyyət prosesində onların rolunu dəqiqləşdirir və beləliklə də, onlardan dildə istifadə

etmək qaydalarını formalaşdırır.

5. Davamiyyətə verilən tələblər: Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum bal 10 baldır.

Balın miqdarı əsasən: tələbə semestr ərzində fənn üzrə bütün dərslərdə iştirak etdiyi halda ona 10

bal verilir; semestr ərzində fənnin tədrisinə ayrılan saatların hər buraxılan 10%- nə 1 bal çıxılır;

Fənn üzrə semestr ərzində buraxılmış auditoriya saatlarının ümumi sayı normativ sənədlərdə

müəyyən olunmuş həddən yuxarı (25 %-dən çox) olduğu halda tələbə həmin fəndən imtahana

buraxılmır, onun həmin fənn üzrə akademik borcu qalır və onun haqqında müvafiq qərar qəbul

edilir.

2

6.Qiymətləndirmə:Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan 50 balı tələbə

semestr ərzində, 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan 50 bala aşağıdakılar

aiddir: 10 bal sərbəst işlərin tərtib olunmasına görə, 10 bal seminar və laboratoriya dərslərində

fəaliyyətinə görə, 10 bal dərslərə davamiyyətinə görə, 20 bal kollokviumların nəticələrinə görə.

İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50-dir. İmtahan biletinə bir qayda olaraq fənni

əhatə edən 5 sual daxil edilir.

Qiymət meyarları aşağıdakılardır:

-10 bal- tələbə keçilmiş materialı dərindən başa düşür, cavabı dəqiq və hərtərəflidir.

-9 bal-tələbə keçilmiş materialı tam başa düşür, cavabı dəqiqdir və mövzunun mətnini tam aça

bilir.

-8 bal-tələbə cavabında ümumi xarakterli bəzi qüsurlara yol verir;

-7 bal- tələbə keçilmiş materialı başa düşür, lakin nəzəri cəhətdən bəzi məsələləri əsaslandıra

bilmir

-6 bal- tələbənin cavabı əsasən düzgündür.

-5 bal-tələbənin cavabında çatışmazlıqlar var, mövzunu tam əhatə edə bilmir.

-4 bal- tələbənin cavabı qismən doğrudur, lakin mövzunu izah edərkən bəzi səhvlərə yol verir;

- 3 bal- tələbənin mövzudan xəbəri var, lakin fikrini əsaslandıra bilmir;

- 1-2 bal- tələbənin mövzudan qismən xəbəri var.

-0 bal- suala cavab yoxdur.

Tələbənin imtahanda topladığı balın miqdarı 17-dən az olmamalıdır. Əks təqdirdə tələbənin

imtahan göstəriciləri semester ərzində tədris fəaliyyəti nəticəsində topladığı bala əlavə olunmur.

Semestr nəticəsinə görə yekun qiymətləndirmə (imtahan və imtahanaqədərki ballar əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A

2. 81-90 çox yaxşı B

3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D

5. 51-60 qənaətbəxş E

6. 50 və ondan aşağı qeyri-kafi F

7. Davranış qaydalarının pozulması:

Tələbə Universitetin daxili nizam –intizam qaydalarını pozduqda əsasnamədə nəzərdə tutulan

qaydada tədbir görüləcək.

8. Təqvim planı: Mühazirə 30 saat , Seminar 30 saat, Cəmi 60 saat

№

Mühazirə

Saat

Tarix

Müh. Sem.

1

Dil və onun ictimai mahiyyəti. Ədəbi dil. Ana dili

fənni. Ədəbi dilin üslubları.

PLAN : 1. Dil. Onun ictimai mahiyyəti 2. Azərbaycan

dili. Onun türk dilləri ailəsində yeri 3. Ədəbi dil. Onun

əsas xüsusiyyətləri. Dilin üslubları

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

2

Fonetika dilşiliyin bir şöbəsi kimi. Onun mövzusu. Forma

və növləri. Fonetik transkripsiya.

PLAN : 1. Danışıq səsi anlayışı 2. Dilçilik şöbələri

içərisində fonetikanın yeri 3. Fonetik transkripsiya 4. Səs.

Onun akustik əlamətləri

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

3 Səs. Danışıq səsi. Onun formalaşma mənbələri və akustik 2 2

3

əlamətləri. Səsin fizioloji mənbələri: danışıq üzvləri.

PLAN : 1. Səs. Onun akustik əlamətləri 2. Səsin fizioloji

mənbələri: danışıq üzvləri.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

4

Fonem. Onun əsas əlamətləri. Səsin təsnifi meyarları.

PLAN: 1. Ünsiyyətdə səsin rolu. Fonem. 2. Fonemin

varlığı necə müəyyən edilir? 3. Danışıq səslərinin təsnifi

meyarları.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

5

Azərbaycan dilinin saitlər sistemi. (vokalizm)

PLAN: 1. Saitlər necə yaranır? 2. Saitlərin təsnifi

meyarları

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

6

Azərbaycan dilinin samitlər sistemi. (konsonantizm)

PLAN: 1. Samitlər necə yaranır? 2. Samitlərin təsnifi

meyarları

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

7

Nitqin fonetik parçaları. Heca. Nitq axınının hecalanma

meyarları PLAN: 1. Dil bütöv bir sistemdir - fikrini necə

başa düşürsünüz? 2. Nitq axını prosesində dil

vahidlərinin bir-birinə bağlılığı necə həyata keçirilir? 3.

Heca, onun növ və tipləri

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

8

Fonetik hadisələr Ahəng qanunu və onun növləri.

PLAN: 1. Hadisə və qanun. 2. Dildə fonetik hadisələrin

başvermə səbəbləri. 3. Azərbaycan dilində özünü göstərən

fonetik hadisələr

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

9

Nitq parçalarının mənalı səslənmə əlamətləri. Vurğu.

İntonasiya (Avazlanma). Durğu (fasilə)

PLAN: 1. Nitq parçasının fonetik boyası 2. Vurğu və

onun əhəmiyyəti 3. İntonasiya, onun nitqdə rolu 4.

Durğu. Onun növləri

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

10

Orfoepiya. Ədəbi tələffüzün mənbələri. Tələffüz şəraiti.

Lüğəvi şəraitdə tələffüz. Saitlərin tələffüzü.

PLAN: 1.Orfoepiya dilçiliyin müstəqil şöbəsi kimi. 2.

Ədəbi tələffüz, onun mənbələri 3. Tələffüz üslubları

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

11

Samitlərin tələffüzü. Qrafik və qrammatik şəraitdə

tələffüz.

PLAN: 1. Dilimizin lüğət tərkibi necə zənginləşir? 2.

Qrafik şəraitdə tələffüzün əsasları. Qısaltmaların dildə rolu

və onların tələffüz qaydaları 3. Qrammatik şəraitdə

tələffüzün əsasları

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

12

Yazı. Onun ictimai əhəmiyyəti və növləri. Əlifba. Müasir

Azərbaycan əlifbası. Qrafika.

PLAN:1.Yazı. Onun ictimai mahiyyəti və əhəmiyyəti.

2.Yazının inkişaf tarixi 3. Əlifba. Müasir Azərbaycan

2 2

4

əlifbası. 4. Qrafika

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

13

Orfoqrafiya. Onun əsas prinsipləri Azərbaycan dili

orfoqrafiyasının tarixinə dair

PLAN:1.Orfoqrafya. Onun əsas prinsipləri. 2. Azərbaycan

dili orfoqrafiyasının əsas prinsipləri. 3. Azərbaycan dili

orfoqrafiyasının tarixinə dair

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

14

Orfoqrafik qaydalar. Bitişik, ayrı və defislə yazılan sözlər

Böyük və kiçik hərflərin yazılma qaydaları. Şəkilşilətin

yazılışı.

PLAN:1. Bitişik və ayrı yazılan mürəkkəb sözlər. 2.

Defislə yazılan sözlər 3. Danışıq səslərinin sözlərdə

hərflərlə ifadəsi qaydaları 4. Mürəkkəb sözlərin yazılışı 5.

Baş hərfi böyük yazılan sözlər 6. Şəkilcilərin yazılışı

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

15

Sözün sətirdən – sətrə keçirilməsi qaydaları.

PLAN: 1. Sözün sətirdən – sətrə keçirilməsinin

əhəmiyyəti 2. Sətirdən – sətrə keçirilmə qaydaları

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2 2

N Tələbələrin Sərbəst işi üçün verilən tapşırıqlar

Referat tipli işlər - 0-10 bal

1 Ədəbi dil.Ədəbi dil normalarının müəyyənləşdirilməsi meyarları

2 Fonetika. Onun mövzusu, forma və növləri

3 Fonetikanın növləri

4 Səs. Onun əmələ gəlməsi və akustik əlamətləri

5 Səsin fizioloji mənbələri və əlamətləri

6 Danışıq üzvləri

7 Qulaq. Onun hissələri

8 Fonem.Onun əsas əlamətləri

9 Fonemin müəyyənləşdirilməsi üsulları

10 Sait səslər. Onun təsnifi

11 Samit səslər. Onun təsnifi

12. Nitqin fonetik parçaları

13. Heca. Onun növ və tipləri

14. Dilin ictimai vəzifəsi. Dil və təfəkkür

15. Publisistik və məişət üslubları

16. Epistolyar və rəsmi-işgüzar üslub

17. Fonetik hadisə və qanunlar

18. Ahəng qanunu

19. Vurğu. Onun növləri

20. Vurğu qəbul etməyən şəkilçilər

21. İntonasiya

22. Durğu

23. Ədəbi tələffüzün üslubları

24. Tələffüz şəraiti

25. Ədəbi tələffüzün pozulma mənbələri

5

26. Yazı.Onun ictimai mahiyyəti. Yazı növləri

27. Orfoqrafiya.Onun prinsipləri

28. Orfoqrafiya qaydaları

29. Sözün sətirdən-sətrə keçirilməsi qaydaları

30. Müasir Azərbaycan dilinin qrafikası

Çalışmalar və ya praktik işlər- 0-10 bal

1. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözləri hecaya bölmək,

növlərini müəyyənləşdirmək və onların statistik hesabını vermək

2. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki qalın saitləri

müəyyənləşdirmək və onların statistik hesabını vermək

3. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki incə saitləri


4. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki dodaqlanan saitləri


5. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki dodaqlanmayan

saitləri müəyyənləşdirmək və onların statistik hesabını vermək

6. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki açıq saitləri


7. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki qapalı saitləri


8. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki cingiltili samitləri


9. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki kar samitləri


10. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki sonor samitləri


11 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş ibarə və qitələri


12. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki heca tiplərini


13. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş kəmiyyətə görə sait növlərini


14. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş gərginliyə görə sait növlərini


15. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş küyün yaranma yerinə görə

samit növlərini müəyyənləşdirmək və onların statistik hesabını vermək

16. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş küyün yaranma üsuluna görə

samit növlərini müəyyənləşdirmək və onların statistik hesabını vermək

17. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş kipləşən - partlayan samitləri


18. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş novlu- sürtünən samitləri


19. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş dodaq samitlərini


20. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş fonetik hadisələri


21. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş açıq hecaları


22. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş qapalı hecaları

6

9. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar:

- Müasir Azərbaycan dilinin fonetik sistemi haqqında tam nəzəri bilgilərə yiyələnməli; -

Müasir Azərbaycan dilinin fonetik sistemi haqqında praktik vərdişlərə yiyələnməli; - dilimizin

orfoqrafik və orfoepik qaydalarını mənimsəməli, onları tətbiq etməyi bacarmalıdır. - dilimizin

orfoqrafik və orfoepik qaydalarını tətbiq etməyi bacarmalıdır.

10. Tələbələrin fənn haqqında fikrinin öyrənilməsi:

11.İmtahan sualları

1.Ana dili fənni. Onun obyekti, məqsəd və vəzifələri.

2. Müasir Azərbaycan dili fənninin əsas şöbələri.

3.Ədəbi dil.Ədəbi dil normalarının müəyyənləşdirilməsi meyarları.

4.Fonetika. Onun mövzusu, forma və növləri.

5. Fonetikanın növləri.

6. Fonetik transkripsiya

7. Səs. Onun əmələ gəlməsi və akustik əlamətləri

8. Forma və xarakterinə görə səsin növləri.

9. Səsin fizioloji mənbələri və əlamətləri.

10. Danışıq üzvləri.

11. Fəal və qeyri-fəal danışıq üzvləri.

12. Qulaq. Onun hissələri.

13. Fonem.Onun əsas əlamətləri.

14. Səsin təsnifi meyarları.

15. Sonor və küylü səslər

16. Fonemin müəyyənləşdirilməsi üsulları.

17. Sait səslər. Onun təsnifi

18. Dilin üfuqi və şaquli vəziyyətinə görə sait növləri.

19. Dodaqların vəziyyətinə görə sait növləri.

20. Məxrəc sabitliyinə görə sait növləri

21. Kəmiyyətə və gərginliyə görə sait növləri

22. Samit səslər. Onun təsnifi.

23. Küyün kəmiyyətinə görə samit növləri.

24. Küyün yaranma yerinə və üsuluna görə samit növləri.


23. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş örtülü - qapalı hecaları


24. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş örtülü - açıq hecaları


25. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş ahəng qanununa tabe olmayan

sözləri müəyyənləşdirmək və onların statistik hesabını vermək

26. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş ahəng qanunua tabe olan

sözləri müəyyənləşdirmək və onların statistik hesabını vermək

27. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətni fonetik transkripsiyadan istifadə etməklə

orfoepik qaydalara uyğun yazmaq

28. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş qovuşuq samitləri


29. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş burun samitlərini


30. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş dil samitləri


7

25. Nitqin fonetik parçaları.

26. Heca. Onun növ və tipləri.

27. Nitq axınında hecaların fonetik tərkibindəki proseslər.

28. Dilin ictimai vəzifəsi. Dil və təfəkkür.

29. Ədəbi dilin üslubları. Elmi və bədii üslub.

30. Publisistik və məişət üslubları

31. Epistolyar və rəsmi-işgüzar üslub

32. Fonetik hadisə və qanunlar.

33. Assimilyasiya.

34. Dissimilyasiya.

35 .Proteza (səsartımı).

36. Eliziya

37. Metateza

38. Ahəng qanunu və onun növləri.

39. Saitlər ahəngi.

40. Sait və samit mövqeyinə görə heca növləri.

41. Nitq parçalarının mənalı səslənmə əlamətləri

42. Vurğu. Onun növləri

43. Vurğu qəbul etməyən şəkilçilər

44. Omonim şəkilçilərdə vurğu.

45. Heca vurğusu

46. Məntiqi və həyəcanlı vurğu

47. İntonasiya

48. İntonasiyanın növləri

49. İntonasiyanın ünsürləri

50. Durğu.

51. Durğunun növləri

52. Tələffüz. Onun üslubları

53. Ədəbi tələffüzün üslubları

54. Tələffüz şəraiti

55. Lüğəvi şəraitdə tələffüz

56. Saitlərin tələffüzü

57. Samitlərin tələffüzü

58. Qrafik şəraitdə tələffüz

59. Morfoloji şəraitdə tələffüz

60. Sintaktik şəraitdə tələffüz

61. Ədəbi tələffüzün pozulma mənbələri

62. Yazı.Onun ictimai mahiyyəti

63. Yazı növləri.

64. Əşyəvi və piktoqrafik yazı

65. İdeoqrafik və fonoqrafik yazı.



68. Defislə yazılan sözlər

69. Böyük və kiçik hərflərin orfoqrafik mahiyyəti və işlənmə məqamları

70. Mürəkkəb sözlərin yazılışı

71. Bitişik yazılan mürəkkəb sözlər

72. Ayrı yazılan mürəkkəb sözlər


74. Heca vahidliyi prinsipi

8

75. Söz kökü vahidliyi prinsipi

76. Qrafik vahidlik prinsipi

77. Müasir Azərbaycan əlifbası




«Təsdiq edirəm:»



“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 060115- İbtidai sinfin tətrisi metodikası və metodologiası

Fakültə: Magistratura və doktorantura


I.Fənn haqqında məlumat:

Fənnin adı: S/f. İbtidai sinifdə ana dili tədrisinin metodikası

Fənn üzrə proqram LDU Elmi-metodik şurasının 18.XI.2015-ci il tarixli iclasının qərarı

ilə (protokol №12 ) təsdiq edilmişdir.

Kodu: MİF-B04.7

Tədris ili: II (2017-2018.) Semestr: I

Tədris yükü: cəmi:120 saat. Auditoriya saatı - 30 ( 15 saat müh., 15 saat sem.)




Auditoriya №:311

Saat: V gün I saat mühazirə, V gün III saat seminar.

II.Müəllim haqqında məlumat: Adı, soyadı, elmi dərəcəsi və elmi adı: Əliyev

Ayəddin, fil.e.n., dosent

Məsləhət günləri və saatı: III gün saat 900

-1300

.

E-mail ünvanı:Ayeddin @ mail.ru

Kafedranın ünvanı: Lənkəran ş., H.Abdullayev küçəsi, 22, 2 saylı tədris korpusu

III.Tövsiyə olunan dərslik, dərs vəsaiti və metodik vəsaitlər:

1. A. Abdullayev.Orta məktəbdə Azərbaycan dili tədrisinin metodikası (ali məktəb

tələbələri üçün dərslik), Bakı, “Maarif” nəşriyyatı, 1978

2. Orta məktəbdə Azərbaycan dilinin tədrisi metodikası, Bakı, I-II hissələr

3. Balıyev H. Orta məktəbdə Azərbaycan dilinin tədrisi metodikası, Bakı, 2012.

4. Kurrikulim, jurnalı, I-IV saylar

5.Z.Veysova. Fəal / interaktiv təlim.

6. Y.Kərimov.İbtidai siniflərdə ana dilinin tədrisi metodikası

7. Şəlalə Nəbiyeva. Ana dili tədrisi metodikasının aktual problemləri (Metodik vəsait)

8.AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBLƏRİ ÜÇÜN

AZƏRBAYCAN DİLİ ÜZRƏ TƏHSİL PROQRAMI (KURİKULUMU) (I - XI siniflər)

IV. Fənnin təsviri və məqsədi: Məlum olduğu kimi, 1999-cu ildən

Azərbaycanda təhsil islahatları başlanmışdır. Təbii ki, burada əsas məqsəd

təhsililimizi dünya standartlarına bərabərləşdirməkdir. Bu gün Azərbaycan

9

məktəblərində şagirdlərin oxumağa marağının azalması, məktəblərdə bəzən anormal

vəziyyətlərin yaranması da bu islahatların aparılmasını zəruri etmişdir. Məktəbdə

Ana dili fənni çox müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Təbii ki, bütün elmlərə yol bu

fəndən keçir. Başqa sözlə, bu fənn nə qədər yaxşı, effektli mənimsədilərsə,

ümumitəhsil də uğurlu olacaq. Bu sahədə böyük işlər görülmüş, yeni-yeni üsullar

tətbiq edilmiş, nailiyyətlər qazanılılmışdır. Lakin etiraf etməliyik ki, bu sahədə hələ

də müəyyən qüsurlar və obyektiv problemlər möbcuddur.Bu fəndə məhz bu

məsələlərə diqqət yetirilir, bəzi problemlərin həlli yolları göstərilir.

V.Davamiyyətə verilən tələblər: Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum bal

10 baldır. Balın miqdarı əsasən: tələbə semestr ərzində fənn üzrə bütün dərslərdə iştirak

etdiyi halda ona 10 bal verilir; semestr ərzində fənnin tədrisinə ayrılan saatların hər

buraxılan 10%- nə 1 bal çıxılır; Fənn üzrə semestr ərzində buraxılmış auditoriya

saatlarının ümumi sayı normativ sənədlərdə müəyyən olunmuş həddən yuxarı (25 %-dən

çox) olduğu halda tələbə həmin fəndən imtahana buraxılmır, onun həmin fənn üzrə

akademik borcu qalır və onun haqqında müvafiq qərar qəbul edilir.

VI.Qiymətləndirmə: Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan

50 balı tələbə semestr ərzində , 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan

50 bala aşağıdakılar aiddir: 10 bal sərbəst işlərin tərtib olunmasına görə , 10 bal seminar

və laboratoriya dərslərində fəaliyyətinə görə,10 bal dərslərə davamiyyətinə görə və 20

bal kollokviumların nəticələrinə görə.

İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50 - dir.

İmtahan biletinə bir qayda olaraq fənni əhatə edən 5 sual daxil edilir.


-10 bal- tələbə keçilmiş material dərindən başa düşür, cavabı dəqiq və hərtərəflidir.

-9 bal-tələbə keçilmiş material tam başa düşür, cavabı dəqiqdir və mövzunun mətnini

tam aça bilir.


-7 bal- tələbə keçilmiş material başa düşür, lakin nəzəri cəhətdən bəzi məsələləri

əsaslandıra bilmir



-4 bal- tələbənin cavabı qismən doğrudur, lakin mövzunu izah edərkən bəzi səhvlərə yol

verir;

3 bal- tələbənin mövzudan xəbəri var, lakin fikrini əsaslandıra bilmir;

1-2 bal- tələbənin mövzudan qismən xəbəri var.


Tələbənin imtahanda topladığı balın miqdarı 17-dən az olmamalıdır. Əks təqdirdə

tələbənin imtahan göstəriciləri semester ərzində tədris fəaliyyəti nəticəsində topladığı

bala əlavə olunmur.

Semestr nəticəsinə görə yekun qiymətləndirmə (imtahan və imtahanaqədərki

ballar əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D



10

VII. Davranış qaydalarının pozulması:Tələbə Universitetin daxili nizam –intizam

qaydalarını pozduqda əsasnamədə nəzərdə tutulan qaydada tədbir görüləcək.

VIII. Təqvim mövzu planı: Cəmi: 30 saat . Mühazirə 15 saat , seminar 15 saat.

№ Keçiriləcək mühazirə və seminar məşğələləri Saat Tarix

Müh. Sem.

1

Fənnin mövzusu, məqsəd və vəzifələri

Qısa icmal: Ana dili tədrisinin aktual problemləri fənninin

mövzusu, məqsəd və vəzifələri, ibtidai siniflərdə Ana dili

fənnin əhəmiyyəti açıqlanır.

Mənbə: [2,4,7]

2 2

2

Ana dili tədrisinin və dərsliklərinin tarixi ənənələri

Qısa icmal: Azərbaycanda ana dilinin tədrisi məsələləri,

tədrislə bağlı yazılmış dərslik və dərs vəsaitlərinin tarixi

haqqında məlumat verilir.

Mənbə:[1,2,4,6,7,8]

2 2

3

Ana dili tədrisinə dair müasir təhsil nəzəriyyələri

Qısa icmal: Ana dili tədrisi ilə bağlı nəzəriyyələr təhlil

olunur.

Mənbə: [2,4,5,6,7]

2 2

4

Məktəbəqədər dövrdə dilin mənimsənilməsi imkanları

Qısa icmal: Məktəbəqədər dövrdə uşaqda mənimsəmənin

həm fiziki, həm də psixoloji imkanlarının nəzərə alınması

məsələləri izah olunur.

Mənbə:[2,4,6,7,8]

2 2

5

Əlifbayaqədərki dövr və onun əsas xüsusiyyətləri

Qısa icmal: İbtidai siniflərdə əlifbayaqədərki dövrdə

qarşıya çıxan çətinliklər müzakirə olunur.

Mənbə:[2,3,4,5,7,8]

2 2

6

Müasir dərs və ona qoyulan tələblər

Qısa icmal: Müasir dərs necə olmalıdır?, ona hansı tələblər

qoyulir? kimi məsələlər haqqında məlumat verilir.

Mənbə:[2,4,5,6,7,8]

2 2

7

Müstəqil düşüncəli şagird yetişdirməyin elmi istiqamətləri

Qısa icmal: İntellektual səviyyəli şagirdin yetişdirilməsinin

elmi əsasları göstərilir.

Mənbə:[3,4,5,6,7,8]

2 2

8

Şagird nailyyətlərinin qiymətləndirilməsi

Qısa icmal: Müasir qiymətləndirmə və ona verilən tələblər

müzakirə olunur.

Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8]

1 1

N Sərbəst işi üçün verilən tapşırıqlar Referat tipli işlər – 0-5 bal

1 Ana dili təliminin nəzəri əsasları

2 Ana dili dərsliklərinin tarixi ənənələri

3 Çoxşaxəli əqli qabiliyyətlər nəzəriyyəsi

4 Təfəkkürün növləri

5 Ana dilinin öyrənilməsinin mərhələləri

6 Yeni tipli ədəbiyyatın yaradılmasına qoyulan tələblər

7 Müasir dərs və qiymətləndirmə

11

IX. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar:

Tələbələr aşağıdakıları bilməlidirlər:

- Ana dili fənninin əhəmiyyəti və vəzifələrini; - Ana dili təliminin nəzəri əsaslarını

; - Müasir təlim strategiyalarını; - İbtidai siniflərdə tətbiq olunan təlim üsullarını;

- Ana dili tədrisinə aid müasir təhsil nəzəriyyələrini bilməlidir.

X.Tələbələrin fənn haqqında fikrinin öyrənilməsi:

XI. Fənn üzrə imtahan sualları:

1. Ana dili fənninin əhəmiyyəti və vəzifələri.

2. Müasir təlimin prinsipləri

3. Fəal təlimin mahiyyəti

4. Müasir dövrdə Ana dili dərslərinə verilən başlıca tələblər

5. Müasir dövrdə həyatın tələbləri və təlimin məqsədləri

6. Azərbaycan dili fənni üzrə təhsil proqramı (kurikulumu)

7. Fəal dərsin quruluşu və mərhələləri

8. İnteraktiv təlimin mexanizmləri

9. Ana dili dərslərində istifadə olunan metod, yol və iş növləri

10. Kurikulum anlayışı

11. “Ümumi təhsil pilləsi üzrə dövlət standartları və proqramları” sənədinin əsas

xüsusiyyətləri

12. Ana dili təliminin nəzəri əsasları

13. Motivasiyanın yaradılması qaydaları

14. Ana dili tədrisinin tarixi

15. Ana dili dərsliklərinin tarixi

16. “Kitabi-türki” dərsliyi

17. S.Ə.Şirvaninin “Tacül-kütub” dərsliyi

18. Çernyayevski və onun “Vətən dili” dərsliyi

19. Nizami Gəncəvinin “Sirlər xəzinəsi”ndə tərbiyə məsələləri

20.”II il dərsliyi” və onun özəllikləri

21.Sovet dönəmində dərsliklər və onun əsas xüsusiyyətləri

22.Ana dilinin tədrisi ilə bağlı nəzəriyyələr

23.Qardnerin “Çoxşaxəli əqli qabiliyyətlər” nəzəriyyəsi

24.Jan Piaje və Birenin konstruktivizm nəzəriyyəsi

25.Brunerin ”Kəşf etmək yolu” nəzəriyyəsi

26.İntellektin 7 tipi

8 İntellektin cəmiyyətdə mövqeyi və əhəmiyyəti

9 Qiymətləndirmə və onun növləri

10 İbtidai siniflərdə qiymətləndirmə və onun spesifik xüsusiyyətləri


1. BİBÖ, auksion və klasterə aid nümunələr hazırlamaq

2. Debat, Sokrat üsulü və akvariuma aid nümunələr hazırlamaq

3. Rollu oyun və modelləşdirməyə aid nümunələr hazırlamaq

4. Təqdimat və esseyə aid nümunələr hazırlamaq

5. Kublaşdırma, Venn dioqramı və qərarlar ağacına aid nümunələr hazırlamaq

6. Ziqzaq və karuselə aid nümunələr hazırlamaq

7. Alqoritmin çıxarılması-analizdən sintezə və oyun tapmacaya aid nümunələr hazırlamaq

8. Proqnozlaşdırma və fantaziyanın binomuna aid nümunələr hazırlamaq

9. Say, ad günləri sırası üzrə say və püşkatmaya aid nümunələr hazırlamaq

10. Müsbət iş iqliminin yaranmasına imkan yaradan üsullar və buz əridən oyunlara aid nümunələr

hazırlamaq

12

27.Təfəkkürün növləri

28.Ana dilinin öyrədilməsinin mərhələləri

29.Məktəbəqədər dövrdə ana dilinin mənimsədilməsinin mərhələləri

30.Uşaq folklorunun tərbiyədə rolu

31.Təfəkkürün müstəqilliyi məsələsi

32.Yeni tipli ədəbiyyatın yaradılması zərurəti

33.Uşaq intellektinin yaradılması

34. “Müəllim üçün vəsait”in əsas xüsusiyyətləri

35.Əlifbayaqədərki dövr və onun əsas xüsusiyyətləri

36.Müasir dərsə verilən tələblər

37.Müstəqil düşüncəli şagird yetişdirilməsinin elmi istiqamətləri

38.İntellektin cəmiyyətdəki mövqeyi və əhəmiyyəti

39.Şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi

40.Qiymətləndirmənin obyektivliyinin təmin edilməsi

41.Qrup işinin qiymətləndirilməsi

42.Qiymətləndirmənin növləri

43.Diaqnostik qiymətləndirmə

44.Formativ qiymətləndirmə

45.Summativ qiymətləndirmə

46. Blum taksonomiyası

47. İnteraktiv iş formaları

48. Fasilitasiya qaydaları

49. Fəal təlimin metod və texnikaları

50. Beyin həmləsi metodları: beyin həmləsi, BİBÖ,auksion, klaster, sinektika.

51. Müzakirə metodları; diskussiya, debat, sokrat dialoqu, akvarium

52. Rollu oyunlar: rollu oyun, modelləşdirmə, səhnələşdirmə

53. Fəallaşdırma texnikaları

54.Prezentasiya metodları-təqdimat, esse

55.Tədqiqatın aparılması metodları;kublaşdırma, venn diaqramı, qərarlar ağacı,

refleksiya

56.Məntiqi təfəkkürün inkişafı metodları: alqoritmin çıxarılması, ən mühümü, oyun-

tapmaca

57.Tənqidi təfəkkürün inkişafı metodları

58.Yaradıcılığa yönəlmiş metodlar : proqnozlaşdırma, fantaziyanın binomu.

59.Təşkilati metodlar-ziqzaq, karusel.

60.Qruplara bölünmə metodları

13






“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 050118 İbtidai sinif müəllimliyi




Fənnin adı: Ümumtəhsil kurikulumunun əsasları. Fənn üzrə proqram LDU Elmi-metodik

şurasının 18.XI.2015-ci il tarixli iclasının qərarı ilə (protokol №) təsdiq edilmişdir.

Kodu:İPFS-B 01

Tədris ili: IV (2017-2018.) Semestr: VII

Tədris yükü: cəmi:120 saat. Auditoriya saatı - 45 saat (30 saat müh., 15 saat sem.)




Auditoriya №: 311

Saat:

II.Müəllim haqqında məlumat: Əliyev Ayəddin, fil.e.n., dos

Məsləhət günləri və saatı: II gün saat 900

-1300

.

E-mail ünvanı: ayeddin-aliyev@ mail.ru

Kafedranın ünvanı: Lənkəran ş., H.Abdullayev küçəsi, 22, 2 saylı tədris korpusu

III.Tövsiyə olunan dərslik, dərs vəsaiti və metodik vəsaitlər: 1. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası. Bakı, 1995.

2. Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanunu. Bakı, 2009.

3.Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində islahat Proqramı.Bakı, 2009.

4. Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin Konsepsiyası, Bakı, 2006.

5. “Ümumi təhsil kurikulumunun əsasları üzrə təlim iştirakçıları üçün təlim vəsaiti ” .

Bakı, 2014.

6. Qədimova X. İnteraktiv təlim metodları, Bakı,2005

7. Ümumi təhsilin dövlət standartları və proqramları. “Kurikulum” jurnalı, 2010, №3

8. Veysova Z. Fəal/interaktiv təlim: müəllimlər üçün vəsait, 2007

9. Kurikulumların hazırlanması və tətbiqi məsələləri. Bakı, “Kövsər”, 2008, 224 səh.

14

10. Abdulla Qəhrəmanov. “Ümumi orta təhsil səviyyəsinin yeni fənn kurikulumlarının

tətbiqi üzrə” təlim kursunun iştirakçilari üçün təlim materialı. Bakı, 2012.

11. Kərimova F.,Əhmədova M.C. və b. İnteqrativ kurikulum: mahiyyəti və nümunələr.

Baki “Adiloglu”

IV. Fənnin təsviri və məqsədi: XXI əsr bütün sahələrdə olduğu kimi, təhsil

sahəsində də böyük yanaşmalar tələb edir. Məlum olduğu kimi, bugünkü uşaqlarımız

yaxın gələcəkdə cəmiyyətimizin tam hüquqlu üzvləri olacaqlar. XXI əsr isə elm və

texnika sahəsində nəhəng sıçrayışlar əsridir. Belə bir əsrin vətəndaşı olmaq üçün yeni

şəraitə uyğunlaşmaq, öz qabiliyyətlərini gerçəkləşdirməyi bacarmaq, özünüinkişafa hazır

olmaq çox vacibdir. Bu ideyanı reallaşdırmaq məqsədilə ali məktəblərin bakalavr

pilləsində “Ümumtəhsil kurikulumunun əsasları” müstəqil fənn olaraq tədris olunmağa

başlanmışdır. Həmin fənn üzrə təlimin müvəffəqiyyətlə keçirilməsində düzgün tərtib

olunan fənn proqramlarının və metodik göstərişlərin rolu böyükdür.

V. Davamiyyətə verilən tələblər:Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum bal 10

baldır. Balın miqdarı əsasən: tələbə semestr ərzində fənn üzrə bütün dərslərdə iştirak






VI.Qiymətləndirmə:Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan 50

balı tələbə semestr ərzində, 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan 50

bala aşağıdakılar aiddir: 10 bal sərbəst işlərin tərtib olunmasına görə, 10 bal seminar və

laboratoriya dərslərində fəaliyyətinə görə, 10 bal dərslərə davamiyyətinə görə, 20 bal

kollokviumların nəticələrinə görə.

İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50-dir.İmtahan biletinə bir qayda

olaraq fənni əhatə edən 5 sual daxil edilir.Qiymət meyarları aşağıdakılardır:



tam aça bilir.







verir;







Semestr nəticəsinə görə yekun qiymətləndirmə (imtahan və imtahanaqədərki ballar

əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


15

3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D





VIII. Təqvim mövzu planı: Mühazirə 30 saat , seminar 15 saat. Cəmi: 45 saat

№ Mühazirə Saat Tarix

1

Fənnin mövzusu, məqsəd və vəzifələri. Təhsilin fəlsəfəsi. Təhsil fəlsəfəsi

baxımından təhsilin əhəmiyyəti, məqsədi, təlim prosesində rolu.

Plan: Fənnin mövzusu, məqsədi.Müxtəlif təhsil fəlsəfələri və dəyərlər.

Fərdin təhsil fəlsəfəsinin müəyyənləşdirilməsi. Təhsil fəlsəfələri:

Proqressivizm, perennializm, essensializm, eksistensializm. Təhsil

fəlsəfəsi və kurikulum.

Mənbə:[1,2,3,4,5,6,7,8,9]

2

2

Cəmiyyətin təhsil ehtiyacları və onun hüquqi təminatı.

Plan: Təhsillə bağlı hüquqi sənədlər. Azərbaycan Respubliksının

Konstitusiyası. Azərbaycan Respublikasının təhsil qanunu. Ümumdünya

İnsan Haqqları Bəyannaməsi. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaq

Hüquqları Konvensiyası.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6,7,8,9]

2

3

Təhsildə dövlət siyasəti.

Plan: Təhsil siyasətinin mahiyyəti, onun hazırlanması.Təhsil siyasətinin

həyata keçirilməsində varislik və əlaqəliliyin gözlənilməsi.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6,7,8,9]

2

4

Fənn kürukulumlarının prinsipləri.

Plan: Kurikulum anlayışı. Kurukulumların xarakterinə görə

növləri.”Ümumi təhsil pilləsi üzrə dövlət standartları və proqramları

(kurikulumları)” sənədinin əsas xüsusiyyətləri sənədi. Dövlət standartları

və onun məzmunu. Təhsil proqramları və onun məzmunu. Fənn

kurikulumlarının prinsipləri.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6,7,8]

2

5

Fəal dərsin mexanizmi və mərhələləri

Plan: Fəal dərsin mexanizmləri. Fəal dərsin quruluşu və mərhələləri.

Mənbə: [4,5,6,7,8,9,10,11]

2

6

Məzmun standartının bilik və fəaliyyət komponentləri və onların

praktik əhəmiyyəti.

Plan: Fənn kurikulumunun funksiyaları. Standart anlayışı. Təhsil

standartı. Əsas və alt standartlar. Fənn üzrə fəaliyyət xətləri. Məzmun

standartları: Bilik komponenti və fəaliyyət komponenti.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6,7,8,9]

2

7

Taksanomiyalar.

Plan: Taksonomiya anlayışı. Blumun düşünmə taksonomiyası və onun

mahiyyəti. Blum taksonomiyasının prinsipləri.

Mənbə: [3,4,5,6,7,8,9,10,11]

2

8

Təlim strategiyaları.

Plan: Təlim strategiyası anlayışı. Təlim strategiyalarının əsas məsələləri.

Təlimin təşkilinə verilən əsas tələblər: pedaqoji prosesin tamlığı, təlimdə

bərabər imkanların yaranması, şagirdyönümlülük, inkişafyönümlülük,

fəaliyyətin stimullaşdırılması, dəstəkləyici mühitin yaradılması.Təlimin

2

16

formaları: fərdi, cütlərlə, kiçik qruplarla, kollektivlə iş

Mənbə: [4,5,6,7,8,9,10,11]

9

Təlimin forma və üsulları.

Plan: Təlim üsulları. Onların tətbiqinə verilən tələblər. Metod və

texnikalar.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6,7,8,11]

2

10

Müxtəlif üsullarla dərketmə. Harvard Qardner nəzəriyyəsi.

Plan: Qardnerin dərketmə nəzəriyyəsi və onun mahiyyəti. Dərketmə

üsulları və onların əsas xüsusiyyətləri: musiqi-səs, bədən-kinestik,

naturalist-təbiət, fərdlərarası, fərddaxili, riyaziyyat-məntiq, vizual-görmə,

linqvistik

Mənbə: [3,4,5,6,7,8,9,10,11]

2

11

Oxu strategiyaları və strategiya ilə oxu.

Plan: Oxu strategiyalarından istifadə etməklə oxu. Mətn nəzəriyyəsi.

Oxu modelləri. Oxucunun xüsusiyyətləri.

Mənbə: [5,6,7,8,9,10,11]

2

12

Planlaşdırma. Planlaşdırmanın növləri. Perspektiv və gündəlik

planlaşdırmanın aparılması qaydaları.

Plan: Planlaşdırma və onun əhəmiyyəti. Planlaşdırmanın növləri.

Perspektiv planlaşdırma, onun prinsip və aparılması qaydaları. Gündəlik

planlaşdırma, onun prinsip və aparılması qaydaları. Dərsin mərhələləri.

Mənbə: [5,6,7,8,9,10,11]

2

13

Yeni dərsliklərlə və əlavə resurslarla iş.

Plan: Fənn kurikulumlarının tətbiqində yeni dərsliklərin rolu və onlarla iş

qaydaları. Əlavə təlim resursları. Resursların məqsədə uyğunluğunun

qiymətləndirilməsi.

Mənbə: [3,4,5,6,7,8,9,10,11]

2

14

Ümumi təhsil sistemində yeni qiymətləndirmə.

Plan: Müasir qiymətləndirmənin əsasları. Müasir dövrdə qiymətləndirmə

fəaliyyətinə qoyulan tələblər. Əsas qiymətləndirmə növləri: Beynəlxalq

qiymətləndirmə, milli qiymətləndirmə, məktəbdaxili qiymətləndirmə.

Mənbə: [3,4,5,6,7,8,9,10,11]

2

15

Mexanizmlərin tətbiqi.

Plan: Qiymətləndirmə standartları və qiymətləndirmə vasitələri.

Məktəbdaxili qiymətləndirmənin tərkib hissələri və əsas xüsusiyyətləri.

Mənbə: [3,4,5,6,7,8,9,10,11]

2

№ Seminar Saat Tarix

1. Təhsilin fəlsəfəsi. Təhsil fəlsəfəsi baxımından təhsilin əhəmiyyəti,

məqsədi, təlim prosesində rolu.

2

2. Fənn kürukulumlarının prinsipləri. 2

3. Məzmun standartının bilik və fəaliyyət komponentləri və onların praktik

əhəmiyyəti.

2

4. Təlim strategiyaları. 2

5. Təlimin forma və üsulları. 2

6 Planlaşdırma. Planlaşdırmanın növləri. Perspektiv və gündəlik

planlaşdırmanın aparılması qaydaları.

2

7 Yeni dərsliklərlə və əlavə resurslarla iş. 2

8 Ümumi təhsil sistemində yeni qiymətləndirmə. 1

17

Tələbələrin Sərbəst işi üçün verilən tapşırıqlar

Referat tipli işlər – 0-5 bal

1. Müasir təhsil fəlsəfəsi

2. Cəmiyyətin təhsil ehtiyacları

3. Təhsildə dövlət siyasəti

4. Fənn kurikulumlarının prinsipləri

5. Məzmun standartının bilik və fəaliyyət komponentləri

6. Biliyin kateqoriyaları

7. Taksonomiyalar

8. Təlim strageyaları

9. Təlimin formaları.

10. Təlimin üsulları

11. Fəal təlimin mexanizmləri

12. Fəal dərsin quruluşu və mərhələləri

13. Müxtəlif üsullarla dərketmə Harvard Qardner nəzəriyyəsi

14. Oxu strategiyaları və strtetegiya ilə oxu

15. Planlaşdırma. Planlaşdırmanın növləri.

16. Perspektiv və gündəlik planlaşdırmanın aparılması qaydaları

17. Yeni dərslik və əlavə resurslarla iş

18. Dərslik komplekti

19. Ümumi təhsil sistemində yeni qiymətləndirmə

20. Əsas qiymətləndirmə növləri.

21. Beynəlxalq qiymətləndirmə.

22. Milli qiymətləndirmə.

23. Məktəbdaxili qiymətləndirmə növləri.

24. Summativ qiymətləndirmə.

25. Qiymətləndirmə mexanizmi və onun tətbiqi

26. Kurikulum anlayışı


1. Əqli hücum və BİBÖ-yə aid nümunə hazırlamaq

2. Auksionvə klasterə aid nümunə hazırlamaq

3. Anlayışların çıxarılışı, söz assosiasiyaları və snektikaya aid nümunə hazırlamaq

4. Müzakirə, diskussiya və debata aid nümunə hazırlamaq

5. Müzakirə xəritələri, Sokrat üsulu- klassik dialoqa aid nümunə hazırlamaq

6. Akvarium və açıq iclasa aid nümunə hazırlamaq

7. Rollu oyun və modelləşdirməyə aid nümunə hazırlamaq

8. Səhnələşdirmə və işgüzar oyunlara aid nümunə hazırlamaq

9. Vətənpərvərlik mövzusunda təqdimat hazırlamaq

10. Esse və ekspert qrupuna aid nümunə hazırlamaq

11. Problemin həlli və kublaşdırmaya aid nümunə hazırlamaq

12. Konkret hadisənin araşdırılması və Venn dioqramına aid nümunə hazırlamaq

13. Lahiyələrin hazırlanması, sorğu vərəqləri və müsahibələrə aid nümunə hazırlamaq

14. Qərarlar ağacı, ideyalar xalısı və refleksiyaya aid nümunə hazırlamaq

15. Ziqzaq və karuselə aid nümunə hazırlamaq

16. Alqoritmin çıxarılması-analizdən sintezə, ən mühümü və oyun tapmacaya aid nümunə

hazırlamaq

17. Oyun-yarış, tapşırıqlar qrupu üzrə süjet əsasının yaranması və alqoritm üzrə təsvirə aid

18

nümunə hazırlamaq

18. Meyar üzrə qiymətləndirmə, cisim və ya hadisəyə müxtəlif nöqteyi-nəzərdən axılmasına

aid nümunə hazırlamaq

19. Yaradıcı əsərlərin yaradılması və əşyaların qeyri-adi istifadəsinə aid nümunə hazırlamaq

20. Proqnozlaşdırma və atalar sözləri üzrə işə aid nümunə hazırlamaq

21. Fantaziyanın binomu və fantaziyanın polinomlarına aid nümunə hazırlamaq

22. Sərbəst prefiks, fokal obyektin metodu və morfoloji analizə aid nümunə hazırlamaq

23. Say və ad günləri sırası üzrə saymağa aid nümunə hazırlamaq

24. Püşkatma və mozaikaya aid nümunə hazırlamaq

25. Sosiomatik üsul və mahnı axtarışında üsuluna aid nümunə hazırlamaq

26. Müsbət iş iqliminin yaranmasına imkan yaradan üsullar, buz əridən və fəallaşdırma

oyunlarına aid nümunə hazırlamaq

IX. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar:

Tələbə aşağıdakılari bilməli və bacarmalıdır:


XI. Fənn üzrə imtahan sualları:

1.Ümumtəhsil kurikulumunun əsasları fənninin mövzusu, məqsəd və vəzifələri

2.Kurikulum anlayışı

3.Təhsi fəlsəfəsi

4. Təhsil üzrə müasir fəlsəfi cərəyanlar

5.Proqressivizm

6.Perennializm

7.Essensializm

8.Eksistensializm

9.Cəmiyyətin təhsil ehtiyacları və onun hüququ təminatı

10.Təhsildə dövlət siyasəti

11.Fənn kurikulumlarının prinsipləri

12.Fəal dərsin mexanizmləri

13.Fəal dərsin quruluşu və mərhələləri

14.Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartları və

proqramları

15.Məzmun standartının bilik və fəaliyyət komponentləri

16.Məzmun xətti anlayışı

17.Standart anlayışı

18.Fəaliyyət növləri

19.Taksonomiyalar

20.Bencamin Blumun “Tədris məqsədilə Taksonomiya” nəzəriyyəsi

21.Təlim strategiyaları

22.Təlim məqsədlərinin düzgün müəyyənləşdirilməsinin şərtləri

23.Fənn üzrə təlimin təşkilinə verilən əsas tələblər

24.Təlimin formaları

25.Kollektiv və qruplarla iş.

26.Fərdi və cütlərlə iş

27.Təlimin üsulları

28.İnteraktiv təlim metod və texnikaları.

29.Beyin həmləsi metodu və onun texnikaları

30.BİBÖ, auksion və klaster

31.Müzakirə metodu və onun texnikaları

32.Debatlar, Sokrat üsulu- klassik dialoq və akvarium

33.Rollu oyunlar metodu və onun texnikaları

19

34.Rollu oyun, səhnələşdirmə və işgüzar oyunlar.

35.Prezentasiya metodu və onun texnikaları

36.Tədqiqatın aparılması metodu və onun texnikaları

37.Təqdimat və esse

38.Təşkilati metod və onun texnikaları

39.Kublaşdırma, Venn diaqramı və layihələrin hazırlanması

40.Məntiqi təfəkkür proseslərinin inkişafına yönəlmiş metod və onun texnikaları

41.Ziqzaq və karusel

42.Tənqidi təfəkkür proseslərinin inkişafına yönəlmiş metod və onun texnikaları

43.Alqoritmin çıxarılması-analizdən sintezə, oyun tapmaca, oyun-yarış

44.Yaradıcılığa yönəlmiş metod və onun texnikaları

45.Proqnozlaşdırma, fantaziyanın binomu, fantaziyanın polinomları

46.Qruplara bölünmə metodu və onun texnikaları

47.Ad günləri sırası üzrə say, püşkatma, mahnı axtarışında üsulları

48.Fəallaşdırma metodu və onun texnikaları

49.Müsbət iş iqlimi yaradan üsullar, buz əridən və fəallaşdırma oyunları.

50.Müxtəlif üsullarla dərketmə Harvard Qardner nəzəriyyəsi

51.Oxu strategiyaları və strtetegiya ilə oxu

52.Planlaşdırma.

53.Planlaşdırmanın növləri.

54.Perspektiv və gündəlik planlaşdırmanın aparılması qaydaları

55.Planlaşdırmaya verilən tələblər

56.Planlaşdırma ilə əlaqədar tövsiyələr

57.Yeni dərslik və əlavə resurslarla iş

58.Dərslik komplekti.

59.Yeni dərslikləri səciyyələndirən əsas cəhətlər.

60.Ümumi təhsil sistemində yeni qiymətləndirmə

61.Əsas qiymətləndirmə növləri.

62.Məktəbdaxili qiymətləndirmə növləri.

63.Diaqnostik qiymətləndirmə.

64.Formativ qiymətləndirmə.

65.Summativ qiymətləndirmə.

66.Kiçik və Böyük summativ qiymətləndirmələr.

67.Qiymətləndirmə mexanizmi və onun tətbiqi

68.Qiymətləndirmə səviyyələri

69.Yarımillik qiymətlər.

70.İllik qiymət.

20






“------------“ 2017-ci il

Fənn sillabusu





Fənnin adı: Ana dilinin tədrisi metodikası-1 Fənn üzrə proqram LDU Elmi-metodik


Kodu:İPF-B 06.1

Tədris ili: III (2016-2017.) Semestr: V

Tədris yükü: cəmi:150 saat. Auditoriya saatı - 60 (30saat müh., 30 saat sem.)




Auditoriya :

II.Müəllim haqqında məlumat: Adı, soyadı, elmi dərəcəsi və elmi adı: Ruxsara

Feyziyeva, fəl.dok., dos.


-1300

.

E-mail ünvanı: Feyziyeva.a. @ mail.ru

Kafedranın ünvanı: Lənkəran ş., H.Abdullayev küç.,22


1.Y. Kərimov. “Ana dilinin tədrisi metodikası”, “Nasir” nəşriyyatı, Bakı, 2003.

2. Z. Veysova, Fəal/interaktiv təlim: Müəllimlər üçün vəsait. Azərbaycan

Respublikası Təhsil Nazirliyi.

3. Ümumtəhsil məktəblərinin I-IV sinifləri üçün fənn kurikulumları. Bakı, 2008.

4. Az. Respublikası Ümumtəhsil məktəbləri üçün Azərbaycan dili üzrə təhsil

proqramı (kur.) (I-XI siniflər)

5. A.Rəhimov. “Ana dilinin tədrisi metodikası”. Bakı, Maarif, 1997

21

6. Ş.Nəbiyeva “Ana dilinin tədrisinin aktual problemləri. Bakı, ADPU, 2010

7.“Ümumtəhsil kurikulumunun əsasları üzrə təlim”. Bakı, 2014

IV. Fənnin təsviri və məqsədi: “Ana dilinin tədrisi metodikası” fənni ana dili üzrə

təlim-tərbiyə prosesinin obyektiv qanunlarını aşkara çıxarır, bu dilin dərindən

mənimsədilməsi üçün şagirdlərin yaş və qavrayış səviyyələrini nəzərə alaraq müxtəlif

metodlar, vasitə, üsul və priyomlardan istifadə etməyin yollarını göstərir. “Ana dilinin

tədrisi metodikası”nın başlıca vəzifələrindən biri Azərbaycan dilinin bütün sahələrini

nəzəri və praktik cəhətdən öyrətmək yollarını göstərməkdən ibarətdir. İbtidai siniflərdə

ana dili təliminin məqsədi şagirdlərə savadlı yazmaq, ifadəli şüurlu oxumaq, fikrini

aydın, dəqiq və məntiqi şəkildə ifadə etmək bacarıq və vərdişləri aşılamaqdan, onların

idrak fəaliyyətini yüksəltməkdən ibarətdir.


baldır.Balın miqdarı əsasən: tələbə semestr ərzində fənn üzrə bütün dərslərdə iştirak







balı tələbə semestr ərzində,50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan 50

bala aşağıdakılar aiddir:20 bal kollokviumlara görə, 10 bal dərslərə davamiyyətinə görə,

10 bal tələbəninin sərbəst işlərinin tərtibinə görə, 10 bal seminar və laboratoriya

dərslərində fəaliyyətinə görə. İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50-dir.

İmtahan biletinə bir qayda olaraq fənni əhatə edən 5 sual daxil edilir.Qiymət meyarları

aşağıdakılardır:



tam aça bilir.







verir;








əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D

22





VIII. Təqvim mövzu planı: Mühazirə 30 saat , seminar 30 saat. Cəmi: 60 saat

N Keçirilən mühazirə və seminar məşğələlərinin məzmunu Saat Ta

rix

Müh Sem.

1 Ana dilinin tədrisi metodikası fənninin məqsəd və vəzifələri. Ana

dilinin tədrisi metodikası fənninin başqa elmlərlə əlaqəsi

Plan:a) fənnin məqsəd və vəzifələri b) ana dilinin tədrisi metodikası bir

elm kimi c) ana dilinin tədrisi metodikası fənninin psixologiya,

pedaqogika fənnləri ilə əlaqəsi d)ana dilinin tədrisi metodikası fənninin

dilçilik ədəbiyyatşünaslıq və gigiyena elmi ilə əlaqəsi

Mənbə: 1,2,3

2 2

2 Ana dilinin tədrisi metodikasının mənbələri, tədqiqat metodları.

Azərbaycanda ana dilinin tədrisi metodikasının yaranması və inkişafı

Plan: a) qabaqcıl məktəb təcrübəsinin öyrənib ümumiləşdirilməsi

b)yenilikçilik c) metodik irsimiz d)nəzəri, tədrisi-metodik ədəbiyyatın

öyrənilib təhlil edilməsi e) məktəb sənədlərinin öyrənilib təhlil edilməsi

ç) müşahidə, müsahibə, anket sorğusu, pedoqoji eksperiment ə)

müəyyənedici eksperiment, öyrədici və yoxlayıcı eksperiment

Mənbə: 1, 2, 3

2 2

3 Kurikulum anlayışı, məzmunu. Ana dili kurikulumunun məqsəd və

vəzifələri

Plan: a) kurikulum anlayışı və kurikulumların təsnifi b) ümumtəhsil

pilləsi üzrə dövlət standartları və proqramları (kurikulumları) sənədinin

əsas xüsusiyyətləri c) sənədin strukturu və tərkibi d) kurikulum və mənəvi

təlim planı e) fənn kurikulumunun strukturu

Mənbə:2,4,5

2 2

4 Fəal dərsin quruluşu və formaları

Plan: Fəal dərsin quruluşu və formaları

Mənbə:2,4,5

2 2

5 Təlim strategiyaları, yeni təlim strategiyaları müasir fənn

kurikulumlarının tərkib hissəsi kimi

Plan:a) təlim strategiyaları b) təlimin təşkilinə verilən əsas tələblər c)

təlimin formaları d) təlim üsulları e)oxu strategiyasından istifadə etməklə

oxu ə)mətn nəzəriyyəsi f)oxunun modelləri və xüsusiyyətləri

Mənbə:2,4,5

2 2

6 Savad təliminin məqsəd və vəzifələri. Azərbaycan dilinin səsləri və

onların hərflə ifadə olunma qaydası

Plan:a) savad təliminin məqsəd və vəzifələri b) Azərbaycan dilinin səsləri

və onların hərflə ifadə olunma qaydası c) oxunun mövqeliliyi prinsipi d)

heca tələffüz və oxu vahidididr e)oxu vərdişinin inkişafı psixologiyası ç)

2 2

23

altıyaşlıların psixoloji xüsusiyyətləri və onların təliminə verilən pedaqoji

tələblər

Mənbə:1,2,3

7 Savad təlimi metodları tarixindən

Plan: a) hərf-heca metodu b) heca metodu, səs metodu c) bütöv sözlər və

səs təhlil-tərkib metodları d) səs təhlil-tərkib və səs təhlili priyomları e)

səs tərkibi priyomalarıə) savad təlimi prosesində səs və sözlərin

seçilməsinə verilən tələblər

Mənbə: 1,2,3

2 2

8 Savad təlimi məşğələlərinin sistemi. Əlifba təlimi

Plan: a) əlifba təliminə hazırlıq dövrü b) əlifba təlimi dövrü. Əlifba

təliminin birinci mərhələsi c) əlifba təliminin ikinci mərhələsi d) əlifba

təliminin üçüncü mərhələsi e) əlifba təlimindən sonrakı dövr

Mənbə: 1,2,3

2 2

9 Yazı təlimi

Plan: a) yazı ləvazimatı b) yazı gigiyenası c) yazıya hazırlıq çalışmaları

d) yazı priyomlarının öyrədilməsi e)yazı dərsinin təşkili ə) yazıda

buraxılan səhvlərin hesaba alınması

Mənbə: 1,2,3

2 2

10 Savad təlimi dövründə istifadə olunan əyani vəsait və didaktik materiallar

Plan: a) kəsmə əlifba b) şəkilli əlifba c) heca cədvəli d) şəkilli kartoçkalar

e) əlifba lotosu

Mənbə: 1,2,3

2 2

11 Oxu təliminin metodikası və onun elmi əsasları

Plan: a) oxu təliminin əhəmiyyəti və başlıca istiqamətləri b) oxu təliminin

metod və prinsipləri c) oxu materiallarının tematikası və xarakteri d)

oxunun növləri

Mənbə: 1,2,3

2 2

12 Oxu vərdişlərinin inkişafı

Plan: a) oxunun düzgünlüyü b) oxunun optimal sürəti c) oxunun

şüurluluğu d) oxunun ifadəliliyi

Mənbə: 1,2,3,4,6,7

2 2

13 Müxtəlif janrlar olan bədii əsərlərin oxusunun xüsusiyyətləri

Plan: a) hekayənin oxunması b) nağılların oxunması c) təmsillərin

oxunması d) şeirlərin oxunması

Mənbə: 1,2,3

2 2

14 Elmi-kütləvi mətnlərin oxunması və ümumiləşdirici dərslər

Plan: a) elmi-kütləvi mətnlərin oxunmasına həsr olunan dərsin sxemi b)

oxu vərdişlərinin hesaba alınması c) oxu dərslərində əyanilik d) oxu

dərslərində şagirdlərin müstəqil işləri

Mənbə: 1,2,3

2 2

15 Sinifdənxaric oxunun metodikası

Plan: a) sinifdənxaric oxunun yeri b) sinifdənxaric oxu üçün materialın

2 2

24

seçilməsi c) sinifdənxaric oxu dərslərinin təşkili d) sinifdənxaric oxunun

hesaba alınması e) kitabla ünsiyyət mədəniyyəti

Mənbə: 1,2,3


Referat tipli işlər

1 Ana dilinin tədrisi metodikası fənninin başqa elmlərlə əlaqəsi

2 Azərbaycanda ana dilinin tədrisi metodikasının yaranması və inkişafı

3 Kurikulum anlayışı və kurikulumların təsnifi

4 Fəal dərsin quruluşu və mərhələləri

5 Təlim strategiyaları, yeni təlim strategiyaları müasir fənn kurikulumlarının tərkib hissəsi kimi

6 Təlimin formaları

7 Fəal təlimin metod və texnikaları.

8 Oxunun modelləri və xüsusiyyətləri

9 Savad təliminin məqsəd və vəzifələri.

10 Azərbaycan dilinin səsləri və onların hərflə ifadə olunma qaydası

11 Heca tələffüz və oxu vahidididir

12 Hərf-heca metodu

13 Heca metodu, səs metodu

14 Bütöv sözlər və səs təhlil-tərkib metodları

15 Səs tərkibi priyomaları

16 Əlifba təliminə hazırlıq dövrü

17 Əlifba təlimi dövrü.

18 Əlifba təlimindən sonrakı dövr

19 Yazı ləvazimatı və yazı gigiyenası

20 Yazıya hazırlıq çalışmaları

21 Yazı dərsinin təşkili

22 Yazıda buraxılan səhvlərin hesaba alınması

23 Şəkilli kartoçkalar

24 Əlifba lotosu

25 Oxu təliminin əhəmiyyəti və başlıca istiqamətləri

26 Oxu təliminin metod və prinsipləri

27 Oxunun növləri

28 Müxtəlif janrlar olan bədii əsərlərin oxusunun xüsusiyyətləri

29 Oxu dərslərində əyanilik

30 Sinifdənxaric oxu və onun təşkili

Çalışmalar və ya praktik işlər

1. A hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

2. E hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

3. P hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

4. Ç hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

5. H hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

6. Z hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

7. Y hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

25

8. Q hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

9. M hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

10 D hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

11 F hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

12 X hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

13 B hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

14 Ə hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

15 C hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

16 N hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

17 T hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

18 K hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

19 G hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

20 U hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

21 L hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

22 Ş hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

23 S hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

24 J hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

25 R hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

26 I hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

27 İ hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

28 O hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

29 Ö hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

30 V hərfinin öyrədilməsinə aid icmal hazırlamaq

9. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar: Tələbələr aşağıdakıları bilməlidirlər:

- sözün kökü, şəkilçilər, onların mənasına, dil mənşəyinə, işləkliyinə,

məhsuldarlığına, sözün tərkibində tutduqları mövqeyinə görə növlərini, nitq hissələrinin

təsnifi prinsiplərini, əsas nitq hissələri, hal, mənsubiyyət, kəmiyyət, şəxs, inkarlıq,

zaman, dərəcə kateqoriyaları, köməkçi nitq hissələri, onların quruluş xüsusiyyətləri və s.

məsələləri.

10.Tələbələrin fənn haqqında fikrinin öyrənilməsi:

11.İmtahan sualları:

1.Ana dilinin tədrisi metodikası fənninin məqsəd və vəzifələri.

2.Ana dilinin tədrisi metodikası fənninin başqa elmlərlə əlaqəsi

3.ana dilinin tədrisi metodikası fənninin psixologiya, pedaqogika fənnləri ilə əlaqəsi

4.Ana dilinin tədrisi metodikası fənninin dilçilik ədəbiyyatşünaslıq və gigiyena elmi ilə

əlaqəsi

5.Ana dilinin tədrisi metodikasının mənbələri, tədqiqat metodları.

6.Azərbaycanda ana dilinin tədrisi metodikasının yaranması və inkişafı

7.Kurikulum anlayışı və kurikulumların təsnifi

8.Ümumtəhsil pilləsi üzrə dövlət standartları və proqramları (kurikulumları) sənədinin

əsas xüsusiyyətləri

9.Fəal dərsin quruluşu və mərhələləri

10.Təlim strategiyaları, yeni təlim strategiyaları müasir fənn kurikulumlarının tərkib

hissəsi kimi

11.Təlimin formaları

12.Təlim üsulları

26

13.Problemli vəziyyətin yaradılması.

14.Motivasiya, problemin qoyulması.

15.İnteraktiv iş formaları.

16.Fəal təlimdə qiymətləndirmə.

17.Fəal dərsin xüsusiyyətləri.

18.Fəal təlimin metod və texnikaları.

19.Oxu strategiyasından istifadə etməklə oxu

20. Mətn nəzəriyyəsi

21.Oxunun modelləri və xüsusiyyətləri

22.Savad təliminin məqsəd və vəzifələri.

23.Azərbaycan dilinin səsləri və onların hərflə ifadə olunma qaydası

24.Oxunun mövqeliliyi prinsipi

25.Heca tələffüz və oxu vahidididr

26.Altıyaşlıların psixoloji xüsusiyyətləri və onların təliminə verilən pedaqoji tələblər

27.Hərf-heca metodu

28.Heca metodu, səs metodu

29.Bütöv sözlər və səs təhlil-tərkib metodları

30.Səs təhlil-tərkib və səs təhlili priyomları

31.Səs tərkibi priyomaları

32.Savad təlimi prosesində səs və sözlərin seçilməsinə verilən tələblər

33.Əlifba təliminə hazırlıq dövrü

34.Əlifba təlimi dövrü.

35.Əlifba təliminin birinci mərhələsi

36.Əlifba təliminin ikinci mərhələsi

37.Əlifba təliminin üçüncü mərhələsi

38.Əlifba təlimindən sonrakı dövr

39.Yazı ləvazimatı

40.Yazı gigiyenası

41.Yazıya hazırlıq çalışmaları

42. Yazı priyomlarının öyrədilməsi

43.Yazı dərsinin təşkili

44.Yazıda buraxılan səhvlərin hesaba alınması

45.Kəsmə əlifba

46.Şəkilli əlifba

47.Heca cədvəli

48.Şəkilli kartoçkalar

49.Əlifba lotosu

50.Oxu vərdişlərinin inkişafı

51.Oxu təliminin əhəmiyyəti və başlıca istiqamətləri

52.Oxu təliminin metod və prinsipləri

53.Oxu materiallarının tematikası və xarakteri

54.Oxunun növləri

55.Oxunun düzgünlüyü

56.Oxunun optimal sürəti

57.Oxunun şüurluluğu ifadəliliyi

58. Müxtəlif janrlar olan bədii əsərlərin oxusunun xüsusiyyətləri

59. Hekayə və nağılların oxunması

60. Təmsillərin oxunması

61. Şeirlərin oxunması

62. Emi-kütləvi mətnlərin oxunmasına həsr olunan dərsin sxemi

27

63. Oxu vərdişlərinin hesaba alınması

64. Oxu dərslərində əyanilik

65. Oxu dərslərində şagirdlərin müstəqil işləri

66. Sinifdənxaric oxunun yeri

67. Sinifdənxaric oxu üçün materialın seçilməsi

68. Sinifdənxaric oxu dərslərinin təşkili

69. Sinifdənxaric oxunun hesaba alınması

70. Kitabla ünsiyyət mədəniyyəti






“------------“ 2017-ci il

Fənn sillabusu





Fənnin adı: Ana dili-3 (morfologiya). Fənn üzrə proqram LDU Elmi-metodik şurasının

18.XI.2015-ci il tarixli iclasının qərarı ilə (protokol №) təsdiq edilmişdir.

Kodu:İPF-B 05.3

Tədris ili: II (2017-2018.), III semestr

Tədris yükü: Cəmi 180 saat. Auditoriya saatı - 75 saat (45saat müh., 30 saat sem.)




Auditoriya №:311




-1300

.

E-mail ünvanı:Feyziyeva.a. @ mail.ru

Kafedranın ünvanı:Lənkəran ş., H.Abdullayev küç.,21, 2 saylı korpus


28

1. M.Hüseynzadə. Müasir Azərbaycan dili. Morfologiya. Bakı, 2007, 280 səh.

2. B.Xəlilov. Müasir Azərbaycan dilinin morfologiyası. Bakı, 2007, 634 səh.

3. Azərbaycan dilinin qrammatikası. EA nəşri. Bakı, 1960, 334 səh.

4. Q.Kazımov. Azərbaycan dilinin morfologiyası. Bakı, 2010.

5.F.Zeynalov. Müasir türk dillərində köməkçi nitq hissələri, “Maarif”, Bakı, 1971

6.Müasir Azərbaycan dilinin morfologiyası. APU-nin nəşriyyatı, Bakı, 1961

IV. Fənnin məqsədi və təsviri : Qrammatika dilin qrammatik quruluşunu öyrənən bir

elmdir. Qrammatika sözlərin dəyişilməsi və onların cümlədə birləşməsi qaydalarının

məcmuyudur. Qrammatika bizə nitqimizi düzgün qurmaq, fikrimizi səlis və aydın ifadə

edə bilmək, sözləri cümlədə necə dəyişdirmək və işlətmək, onları bir-biri ilə necə

əlaqələndirmək, hansı ardıcıllıqla düzmək və s. qayda-qanunları öyrədir. Morfologiya da

qrammatikanın bir hissəsidir. Morfologiyanın obyekti sözdür. Morfologiya sözün geniş

qrammatik mənalarını öyrənən bir elmdir. Morfologiya bütün nitq hissələrini əhatə edir,

onların oxşar və fərqli cəhətlərini öyrənir. Bu fənnin əsas məqsədi müasir Azərbaycan

dilində işlənən nitq hissələrinin təsnifi prinsipləri, onların müxtəlif qruplar üzrə

qruplaşdırılması, hər bir nitq hissəsinin quruluş xüsusiyyətləri, ümumi qrammatik

kateqoriyalar haqqında tam təsəvvür yaratmaqdan ibarətdir.








VI.Qiymətləndirmə: Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan 50

balı tələbə semestr ərzində , 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan 50

bala aşağıdakılar aiddir: 20 bal kollokviumlara görə, 10 bal dərslərə davamiyyətinə görə,


dərslərində fəaliyyətinə görə.İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50-dir.

İmtahan biletinə bir qayda olaraq fənni əhatə edən 5 sual daxil edilir.Qiymət meyarları

aşağıdakılardır:



tam aça bilir.







verir;








əsasında)

№ Bal Qiymət

29

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D





VIII. Təqvim mövzu planı: Mühazirə 45saat , seminar 30 saat. Cəmi: 75 saat

N Keçirilən mühazirə məşğələlərinin məzmunu Saat

Müh. Tarix

1 Mövzu:Morfologiyanın tədqiqat obyekti, məqsəd və vəzifələri

Plan: Morfologiyanın tədqiqat obyekti

Mənbə: 1, 2, 3, 4,7

2

2 Mövzu: Sözün tərkibi. Kök və şəkilçi. Sözdüzəldici və sözdəyişdirici

şəkilçilər

Plan: a) Sözün tərkibi b) Sözün quruluşu c) Sözün əsası e)Şəkilçilərin

növü

Mənbə:1, 2,7

3 Mövzu:Nitq hissələrinin təsnifi prinsipləri. Əsas nitq hissələri.

Plan: a) Nitq hissələrinin təsnifi b) Nitq hissələrindən təsnifindən istifadə

olunan prinsip c) Əsas nitq hissələri d) Köməkçi nitq hissələri

Mənbə:1, 2, 3,7

2

4 Mövzu: İsim. İsmin mənaca növləri

Plan: İsim və mənaca növləri

Mənbə:1, 2, 3,7

2

5 Mövzu:İsmin quruluşca növləri

Plan: a)İsmin quruluşca növləri b)Sadə isimlər c)Düzəltmə isimlərd)

Mürəkkəb isimlər

Mənbə:1,2,3,4,7

2

6 Mövzu:İsmin qrammatik kateqoriyaları. İsimin kəmiyyət və mənusibiyyət

kateqoriyaları

Plan: a) İsmin qrammatik kateqoriyaları b) Kəmiyyət kateqoriyası c)

Kəmiyyətcə müxtəlif olan isimlər d) Mənsubiyyət kateqoriyası e)

Mənsubiyyət kateqoriyasının növləri

Mənbə:1,2,3,4,7

2

7 Mövzu:Ismin hal və xəbərlik kateqoriyaları

Plan: a) İsmin hal kateqoriyası b) Qrammatik hallar c) Qrammatik

məkani hallar

Mənbə: 1,2,3,4,7

2

8 Mövzu:Sifət haqqında ümumi məlumat. Sifətin quruluşca növləri

Plan: a) Sifət nitq hissəsi kimi b) Əlamət bildirən sifətlər və növləri c)

Keyfiyyət bildirən sifətlər və növləri d) Sifətin quruluşca növləri. Sadə

2

30

sifətlər e) Düzəltmə sifətlər ə) Mürəkkəb sifətlər

Mənbə: 1,2,3,4,7

9 Mövzu: Sifətin dərəcələri

Plan: a) Sifətin dərəcəsi b) Adi dərəcə c) Çoxaltma dərəcəsi və yaranma

yolları d) Azaltma dərəcəsi və yaranma yolları

Mənbə: 1,2,3,4,7

2

10 Mövzu:Say haqqında ümumi məlumat. Sayın mənaca növləri: miqdar

sayları və sıra sayları

Plan: a) Say haqqında məlumat b) Sayın özünəməxsus xüsusiyyətləri c)

Sayın məna növləri: miqdar növləri d) Sıra sayları e) Sayların

orfoqrafiyası

Mənbə: 1,2,3,4,7

2

11 Mövzu: Əvəzlik, əvəzliyin məna növləri

Plan: a) Əvəzlik, məna və quruluşca növləri b) Şəxs və qayıdış

əvəzlikləri c) Sual və qeyri-müəyyənlik bildirən əvəzliklər d) İnkar və

işarə əvəzlikləri

Mənbə: 1,2,3,4,7

2

12 Mövzu:Feil haqqında ümumi məlumat. Felin quruluşca növləri

Plan: a) Feil bir nitq hissəsi kimi, onu digər nitq hissələrindən fərqi b)

Felin lüğəvi məna növləri c) Felin quruluşca növləri: sadə fellər d)

Düzəltmə feillər e) Mürəkkəb feillər

Mənbə: 1,2,3,4,6,7

2

13 Mövzu: Felin kateqoriyası. Felin təsirlilik və təsirsizlik kateqoriyası

Plan: a) Təsdiq və inkar feillər b) Təsirli feillər c) Təsirsiz feillər

Mənbə: 1,2,3,4,6,7

2

14 Mövzu:Felin məna növləri

Plan: a) Felin məna növləri: məlum növ b) Məchul və qayıdış növlər c)

Qarşılıqlı, şəxssiz və icbar növ feillər

Mənbə: 1,2,3,4,6,7

2

15 Mövzu:Felin zaman və şəxs kateqoriyaları

Plan: a) Felin zaman kateqoriyası: a) İndiki zaman b) Keçmiş zaman:

şühudi və nəqli keçmiş c) Gələcək zaman: qəti və qeyri-qəti gələcək

zaman d) Felin şəxs kateqoriyası

Mənbə: 1,2,3,4,6,7

2

16 Mövzu:Felin şəkilləri

Plan: a) Felin şəkilləri: əmr şəkli b) Felin xəbər şəkli c) Arzu, vacib,

lazım və şərt şəkilləri d) Fel şəkillərinin mürəkkəbi

Mənbə: 1,2,3,4,6,7

2

17 Mövzu:Felin təsriflənməyən formaları.

Plan: a) Felin şəxssiz formaları b) Feli sifət c) Feli sifətin felə və sifətə

oxşar xüsusiyyətləri d) Feli sifət şəkilçiləri və növləri e) Feli bağlama,

onun felə və zərfə oxşar xüsusiyyətləri ə) Feli bağlama şəkilçiləri f) Felin

məsdər forması

2

31

Mənbə: 1,2,3,4,6,7

18 Mövzu: Zərf. Zərfin quruluşca və mənaca növləri

Plan: a) Zərf haqqında ümumi məlumat b) Zərfin quruluşca növləri c)

Zərfin mənaca növləri:tərz zərfləri d) Zaman, yer və miqdar zərfləri

Mənbə: 1,2,3,7

2

19 Mövzu:Köməkçi nitq hissələri haqqında ümumi məlumat. Qoşma

Plan: a) Köməkçi nitq hissələri b) Qoşma haqqında ümumi məlumat c)

Qoşmaların mənaca növləri

Mənbə: 1,2,3,4,7

2

20 Mövzu:Bağlayıcı haqqında ümumi məlumat. Tabesizlik bağlayıcıları.

Tabelilik bağlayıcıları

Plan: a) Bağlayıcı haqqında ümumi məlumat b) Bağlayıcıların işlənmə

xüsusiyyətləri c) Bağlayıcıların mənşəyi d) Sintaktik vəzifəsinə görə

bağlayıcıların növləri

Mənbə: 1,2,3,4,7

2

21 Mövzu:Ədat haqqında ümumi məlumat. Ədatların mənaca növləri

Plan: a) Ədat haqqında məlumat b) Ədatların mənaca növləri

Mənbə: 1,2,7

22 Mövzu:Modal sözlər

Plan: a) Modal sözlər haqqında b) Modal sözlərin mənaca növləri

Mənbə: 1,2,7

2

23 Mövzu:Nida.

Plan: a) Nida haqqında ümumi məlumat b) Nidadan törəmə yolları c)

Nidaların mənaca növləri d) Nidaların quruluşca növləri və orfoqrafiyası

Mənbə: 1,2,7

1

N Keçirilən seminar məşğələlərinin məzmunu Saat Tarix

1 Morfologiyanın tədqiqat obyekti. Sözün tərkibi. 2

2 Nitq hissələrinin təsnifi prinsipləri 2

3 İsim haqqında ümumi məlumat 2

4 Sifət haqqında ümumi məlumat 2

5 Say haqqında ümumi məlumat 2

6 Əvəzlik haqqında ümumi məlumat 2

7 Feil. Felin quruluşca növləri. 2

8 Felin qrammatik məna növləri. 2

9 Felə məxsus qrammatik kateqoriyalar 2

10 Felin təsriflənməyən formaları 2

11 Zərf haqqında ümumi məlumat 2

12 Qoşma haqqında ümumi məlumat 2

13 Bağlayıcı haqqında ümumi məlumat 2

14 Ədat haqqında ümumi məlumat 2

15 Modal və nida haqqında ümumi məlumat 2

N Tələbələrin Sərbəst iş üçün verilən tapşırıqlar


32

1 Morfologiya, onun obyekti, məqsəd və vəzifələri

2 Sözün quruluşca növləri

3 Nitq hissələrinin təsnifi prinsipləri

4 İsmi bir nitq hissəsi kimi səciyyələndirən xüsusiyyətlər

5 İsmin mənsubiyyət kateqoriyası

6 İsimlərin leksik məna növləri

7 İsmin quruluşca növləri

8 Sifət

9 Sifətin quruluşca növləri

10 Sifətin dərəcələri

11 Say əsas nitq hissəsi kimi

12 Əvəzlik

13 Əvəzliyin məna ca növləri

14 Felin lüğəvi məna qrupları

15 Felin quruluşca növləri

16 Düzəltmə feillər

17 Mürəkkəb feillər

18 Felin qrammatik məna növləri

19 Felin zaman kateqoriyası

20 Felin təsriflənən formaları

21 Fel şəkillərinin mürəkkəbi

22 Felin təsriflənməyən formaları

23 Zərf əsas nitq hissələrindən biri kimi

24 Zərfin quruluşca növləri

25 Köməkçi nitq hissələri

26 Qoşma

27 Bağlayıcı

28 Ədat,onun məna növləri

29 Nida

30 Modal sözlər


1. Toplu isimlər işlənmiş 30 cümlə yaz

2. Feli bağlama şəkilçilərinin hamısını əhatə edən 30 cümlə yaz

3. İndiki zaman feli sifət şəkilçilərinə aid 30 cümlə yaz

4. Keçmiş zaman feli sifət şəkilçilərinə aid 30 cümlə yaz

5. Vacib, lazım formalarının şəkilçilərinin feli sifət şəkilçilərinin fərqinə aid 30 cümlə yaz

6. Ümumi isimlərin xüsusi isimlərə keçməsinə aid 30 cümlə yaz

7. Mücərrəd isimlərə aid 30 cümlə yaz

8. Adlardan isim düzəldən şəkilçilər vasitəsilə düzələn isimlərə aid 30 cümlə yaz

9. Şəxs və qayıdış şəxs əvəzliklərinə aid 30 cümlə yaz

10 Mürəkkəb isimlərə aid 30 cümlə yaz

11 Adlardan fel düzəldən şəkilçilərlə yaranmış düzəltmə fellərə aid 30 cümlə yaz

12 Tabesizlik bağlayıcılarına aid 30 cümlə yaz

13 Tabeliik bağlayıcılarına aid 30 cümlə yaz

14 Adlıq halla işlənən qoşmalara aid 30 cümlə yaz

15 Yönlük və çıxışlıq hallı qoşmalara aid 30 cümlə yaz

16 Tərz zərflərinə aid 30 cümlə yaz

17 Zaman zərflərinə aid 30 cümlə yaz

33

18 Yer və kəmiyyət zərflərinə aid 30 cümlə yaz

19 Nidalara aid 30 cümlə yaz

30 Modal sözlərə aid 30 cümlə yaz

21 Ədatın mənaca növlərinə aid 30 cümlə yaz

22 Qoşmanın məna növlərinə aid 30 cümlə yaz

23 Felin məna növlərinə aid 30 cümlə yaz

24 Felin arzu və şərt formalarına aid 30 cümlə yaz

25 Felin şəkillərinin mürəkkəbinə aid 30 cümlə yaz

26 Xəbər şəklinə aid 30 cümlə yaz

27 İşarə əvəzliklərinə aid 30 cümlə yaz

28 Sifətin dərəcələrinə aid 30 cümlə yaz

29 Qeyri-müəyyən saylara aid 30 cümlə yaz

30 Sifətin dərəcələrinə aid 30 cümlə yaz.

IX. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar: Tələbələr aşağıdakıları bilməlidirlər:

Morfologiya qrammatikanın bir hissəsi kimi, dillərin morfoloji quruluşuna görə

müxtəlif qruplara ayrılması, morfologiyanın növləri, təsviri, tarixi və müqayisəli

morfologiya, morfologiyanın dilçiliyin digər şöbələri ilə əlaqəsi, morfem anlayışı, sözün

kökü, şəkilçilər, onların mənasına, dil mənşəyinə, işləkliyinə, məhsuldarlığına, sözün

tərkibində tutduqları mövqeyinə görə növləri, nitq hissələrinin təsnifi prinsipləri, əsas

nitq hissələri, hal, mənsubiyyət, kəmiyyət, şəxs, inkarlıq, zaman, dərəcə kateqoriyaları,

köməkçi nitq hissələri, onların quruluş xüsusiyyətləri, qoşmanın qoşulduğu hallar,

tabesizlik və tabelilik bağlayıcıları, ədatın məna növləri, imperativ sözlər, uşaq sözləri

və ritmik sözlər qeyri-müəyyən nitq hissələri kimi və s. məsələlərin araşdırılması.


XI.İmtahan sualları:

1. Qrammatika haqqında məlumat

2. Sözün tərkibi

3. Şəkilçilər. Sözdüzəldici şəkilçilər

4. Sözdəyişdirici şəkilçilər

5. Nitq hissələrinin təsnifi prinsipləri

6. İsmi bir nitq hissəsi kimi səciyyələndirən xüsusiyyətlər

7. İsmin hal kateqoriyası

8. İsmin mənsubiyyət kateqoriyası

9. İsmin şəxs və kəmiyyət kateqoriyaları

10. İsimlərin leksik məna növləri

11. Xüsusi və ümumi isimlər

12. Konkret və mücərrəd isimlər

13. Tək və cəm isimlər.Toplu isimlər

14. İsmin quruluşca növləri

15. Düzəltmə isimlər

16. Mürəkkəb isimlər

17. Sifət

18. Sifətin lüğəvi məna qrupları

19. Sifətin quruluşca növləri

20. Düzəltmə sifətlər

21. Sifətin dərəcələri

22. Say əsas nitq hissəsi kimi

23. Sayların mənaca növləri

24. Miqdar sayları və onların növləri

25. Əvəzlik

34

26. Əvəzliyin növləri

27. Şəxs və işarə əvəzlikləri

28. Sual və təyini əvəzliklər

29. Qeyri-müəyyən, nisbi və inkar əvəzlikləri

30. Feili bir nitq hissəsi kimi

31. Felin lüğəvi məna növləri

32. Felin quruluşca növləri

33. Düzəltmə feillər

34. Mürəkkəb feillər

35. Felin təsirlilik və təsirsizlik kateqoriyası

36. Felin qrammatik məna növləri

37. Məlum növ və məchul növ

38. Qayıdış növ və qarşılıq-birgəlik növ

39. İcbar növ və şəxssiz növ

40. Felin zaman kateqoriyası

41. Felin təsriflənən formaları

42. Felin əmr və arzu şəkilləri

43. Felin vacib və lazım şəkilləri

44. Felin xəbər və şərt forması

45. Fel şəkillərinin mürəkkəbi

46. Felin təsriflənməyən formaları

47. Məsdər

48. Feli sifət

49. Feli sifətin sifətə və felə oxşar xüsusiyyətləri

50. Feli bağlama

51. Feli bağlamanın zərf və felə oxşar xüsusiyyətləri

52. Feli sifətlə feldən düzələn sifətlərin fərqli xüsusiyyətləri

53. Zərf əsas nitq hissələrindən biri kimi

54. Zərfin mənaca növləri

55. Zərfin quruluşca növləri

56. Düzəltmə zərflər

57. Mürəkkəb zərflər

58. Tərzi-hərəkət zərfləri

59. Zaman zərfləri

60. Yer zərfləri

61. Kəmiyyət zərfləri

62. Köməkçi nitq hissələri

63. Qoşma

64. Qoşmanın məna növləri və qoşulduğu hallar

65. Bağlayıcı

66. Tabesizlik bağlayıcıları

67. Tabelilik bağlayıcıları

68. Ədat,onun məna növləri

69. Nida

70. Modal sözlər

35






“------------“ 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 060115 - İbtidai sinfin tədrisi metodikası və metodologiyası

Fakültə: Magistratura və doktorantura



Fənnin adı: S/f. İbtidai siniflərdə şagirdlərin lüğət ehtiyatının zənginləşdirilməsi metodikası.

Kodu:MİF-B 05.4

Tədris ili: II (2017-2018.) Semestr: III

Tədris yükü: Cəmi:240 saat. Auditoriya saatı - 60 (30 saat müh., 30 saat sem.)




Auditoriya №:306


Adı, soyadı, dərəcəsi: Ruxsara Feyziyeva, fil.ü.f.dok., dos

Kafedranın ünvanı: Lənkəran şəhəri, H.Abdullayev 22, 2 saylı korpus


E-mail ünvanı:


36

1.A. Abdullayev və Y.Kərimov “Orta məktəbdə Ana dilinin tədrisi metodikası” Baki, Maarif,1969

2.Y. Kərimov “Ana dilinin tədrisi metodikası” Bakı, 2003

3.H.Baliyev “Orta məktəbdə Azərbaycan dilinin tədrisi metodikası” Bakı, Maarif, 1996

4.A.Rəhimov “Ana dilinin tədrisi metodikası” Bakı, Maarif, 1997

5.İ.Bayramov “Azərbaycan dili tədrisinin elmi-metodik əsaslari” Bakı, Maarif, 1996

6.Azərbaycan Respublikası Umumtəhsil məktəbləri üçün ana dili kurikulumu (I-IV siniflər).

8.Nəbiyeva Ş. “Ana dili tədrisinin aktual problemləri” Bakı, ADPU, 2010

9. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBLƏRİ ÜÇÜN


10.Aslanov M. İfadə yazı mətnləri. Bakı, 1974.



4. Fənnin təsviri və məqsədi: İbtidai siniflərdə ən başlıca vəzifələrdən biri də şagirdlərin öz

fikirlərini səlis və düzgün ifadə etməsini təmin etməkdir. Bu yolda lüğət ehtiyatının

zənginləşdirilməsinin böyük əhəmiyyəti vardfır. Fənnin tədrisində məqsəd tələbələri həmin

vəzifələri həyata keçirərkən onların qarşılaşacaqları problemlərlə tanış etmək, şagirdlərin lüğət

ehtiyatını zənginləşdirilmə yollarını göstərməkdir.

5. Davamiyyətə verilən tələblər: Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum bal 10 baldır.

Balın miqdarı əsasən: tələbə semestr ərzində fənn üzrə bütün dərslərdə iştirak etdiyi halda ona 10

bal verilir; semestr ərzində fənnin tədrisinə ayrılan saatların hər buraxılan 10%- nə 1 bal çıxılır;

Fənn üzrə semestr ərzində buraxılmış auditoriya saatlarının ümumi sayı normativ sənədlərdə

müəyyən olunmuş həddən yuxarı (25 %-dən çox) olduğu halda tələbə həmin fəndən imtahana

buraxılmır, onun həmin fənn üzrə akademik borcu qalır və onun haqqında müvafiq qərar qəbul

edilir.

6.Qiymətləndirmə: Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan 50 balı tələbə

semestr ərzində, 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan 50 bala aşağıdakılar

aiddir: 10 bal sərbəst işlərin tərtib olunmasına görə, 10 bal seminar və laboratoriya dərslərində

fəaliyyətinə görə, 10 bal dərslərə davamiyyətinə görə, 20 bal kollokviumların nəticələrinə görə.

İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50-dir. İmtahan biletinə bir qayda olaraq fənni




-9 bal-tələbə keçilmiş materialı tam başa düşür, cavabı dəqiqdir və mövzunun mətnini tam aça

bilir.


-7 bal- tələbə keçilmiş materialı başa düşür, lakin nəzəri cəhətdən bəzi məsələləri əsaslandıra

bilmir



-4 bal- tələbənin cavabı qismən doğrudur, lakin mövzunu izah edərkən bəzi səhvlərə yol verir;




Tələbənin imtahanda topladığı balın miqdarı 17-dən az olmamalıdır. Əks təqdirdə tələbənin

imtahan göstəriciləri semester ərzində tədris fəaliyyəti nəticəsində topladığı bala əlavə olunmur.

Semestr nəticəsinə görə yekun qiymətləndirmə (imtahan və imtahanaqədərki ballar əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


37

3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D




Tələbə Universitetin daxili nizam –intizam qaydalarını pozduqda əsasnamədə nəzərdə tutulan

qaydada tədbir görüləcək.


№ Mühazirə və seminar mövzuları Saat Tarix

Müh. Sem

1

Nitq inkişafı üzrə işin məqsəd və vəzifələri

Plan:1. Nitq inkişafı üzrə işin məqsəd və vəzifələri 2. Nitq inkişafı

üzrə işin mənbələri

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8]

2 2

2

Nitq inkişafı üzrə işin elmi əsasları

Plan: 1.Nitq inkişafı üzrə işin elmi əsasları 2.Nitq inkişafı üzrə işin

linqvistik əsasları 3.Nitq inkişafı üzrə işin psixoloji əsasları

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8,9]

2 2

3

Nitq inkişafı üzrə işin didaktik əsasları

Plan:1. Nitq inkişafı üzrə işin didaktik əsasları 2.Uşağın şifahi və

yazılı nitqinə qoyulan tələblər. 3. Nitq inkişafı üçün müəllimə

verilən tələblər

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8,10]

2 2

4

Nitqin növləri

Plan: 1. Nitqin növləri 2. Şifahi nitqin xüsusiyyətləri 3. Yazılı nitqin

xüsusiyyətləri

Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8]

2 2

5

Nitqin səs mədəniyyəti üzrə işin təşkili

Plan: 1. Nitqin səs mədəniyyəti üzrə işin təşkili 2. Ədəbi tələffüz

üzrə işin təşkili.Mənbə: [1,2,3,4, 5,6,7,8,11]

2 2

6

Lüğət üzrə işin təşkili

Plan: 1. Lüğət üzrə işin təşkili 2.Lüğət üzrə işin vəzifələri

3.Şagirdlərin lüğət ehtiyatının xüsusiyyətləri

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8]

2 2

7

Lüğət ehtiyatının dəqiqləşdirilməsi, zənginləşdirilməsi və

fəallaşdırılması Plan: 1. Lüğətin dəqiqləşdirilməsi 2. Lüğətin

zənginləşdirilməsi 3.Lüğətin fəallaşdırılması 4.Lüğətin təmizliyi

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8]

2 2

8

Qrammatikanın tədrisi proisesində lüğət işi

Plan: 1.Qrammatikanın tədrisi proisesində lüğət işi 2. Leksik-

məntiqi çalışmalar 3. Leksik-qrammatik çalışmalar 4. Leksik-

orfoqrafik çalışmalarMənbə: [1,2,3,4,5,6,7,8]

2 2

9

Rabitəli nitqin inkişafı. İmla təlimi (öyrədici imla)

Plan: 1.Lüğət üzrə imla 2.Yaradıcı imla 3.Sərbəst imla

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8,9,12]

2 2

10 Rabitəli nitqin inkişafı. İfadə təlimi

Plan:1.İfadə təlimi və onun xüsusiyyətləri 2.Yazılı ifadə

2 2

38

məşğələlərinin təşkili.Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8]

11

Rabitəli nitqin inkişafı. İnşa təlimi

Plan: 1.İnşa təlimi və onun xüsusiyyətləri 2. İnşanın növləri

Mənbə::[1,2,3,5,6,7,8,10,11]

2 2

12

Şəkil üzrə müşahidə təsvir elementli inşalar

Plan:1. Şəkil üzrə inşa 2. Müşahidə əsasında inşa 3.Təsvir elementli

inşalar 4. Uşaqların həyatı və şəxsi təcrübələri ilə əlaqədar

inşa.Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8]

2 2

13

Əməli yazıların rabitəli nitqin inkişafında rolu

Plan: 1. Məktubun yazılması 2. Açıqcanın yazılması 3.Məqalənin

yazılması Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8,11,12]

2 2

14

Yazı işlərinin təshihi

Plan: 1.Səhvlərin təshihi. 2. Səhvlərin növləri 3.İnşanın müəllim

tərəfindən yoxlanması. 4.Səhvlərin hesaba alınması 5. Səhvlər

üzərində şagirdlərin müstəqil işlərinin təşkili 6.Yazılı inşaların

qiymətləndirilməsi

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8]

2 2

15

Yazı işlərindəki səhvlərin xarakteri və başvermə səbəbləri

Plan:1. Səhvlərin xarakteri və başvermə səbəbləri 2.Səhvlərin

xəbərdarlığı 3.Səhvlərin düzəldilməsi 4.Yazı işlərinin nəticələrinin

qiymətləndirilməsi 5.Qiymət normaları

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8,9,10,12]

2 2



1 Nitq inkişafı üzrə işin elmi əsasları

2 Uşağın şifahi və yazılı nitqinə qoyulan tələblər.

3 Nitqin növləri

4 Lüğət üzrə işin təşkili

5 Şagirdlərin lüğət ehtiyatının xüsusiyyətləri

6 Qrammatikanın tədrisi proisesində lüğət işi

7 Öyrədici imlaların rabitəli nitqin inkişafında rolu

8 Rabitəli nitqin inkişafının əsas mahiyyəti

9 İfadə təlimi və onun xüsusiyyətləri

10 İnşa təlimi və onun xüsusiyyətləri


1. “Vətənim” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

2. “Mən Anamı çox sevirəm” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

3. “20 Yanvar faciəsi” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

4. “Mən təbiəti çox sevirəm” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

5. “Təbiəti qoruyaq” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

6. “İki yoldaş” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq

7. “Qaz və durna” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq

8. Şəkil üzrə inşaya aid icmal hazırlamaq

9. Təsvir elementli inşa üzrə icmal hazırlamaq

10. Uşaqların həyatı və şəxsi təcrübələri ilə əlaqədar inşa üzrə icmal hazırlamaq

39


- Tələbələr ibtidai siniflərdə rabitəli nitqin inkişafı üzrə aparılan işlərlə tanış olmaqla, prosesdə

özünü göstərən çətinlikləri bilməli və onların aradan qaldırılmasını bacarmalıdırlar.



1. Nitq inkişafı üzrə işin məqsəd və vəzifələri

2. Nitq inkişafı üzrə işin mənbələri

3. Nitq inkişafı üzrə işin elmi əsasları

4. Nitq inkişafı üzrə işin linqvistik əsasları

5. Nitq inkişafı üzrə işin psixoloji əsasları

6. Nitq inkişafı üzrə işin didaktik əsasları

7. Uşağın şifahi və yazılı nitqinə qoyulan tələblər.

8. Nitq inkişafı üçün müəllimə verilən tələblər

9. Nitqin növləri

10. Şifahi və yazılı nitqin xüsusiyyətləri

11. Nitqin səs mədəniyyəti üzrə işin təşkili

12. Ədəbi tələffüz üzrə işin təşkili.

13. Lüğət üzrə işin təşkili

14. Şagirdlərin lüğət ehtiyatının xüsusiyyətləri

15. Lüğət ehtiyatının zənginləşdirilməsi və dəqiqləşdirilməsi

16. Lüğətin təmizliyi və fəallaşdırılması

17. Qrammatikanın tədrisi proisesində lüğət işi

18. Leksik-məntiqi, leksi-qrammatik və leksik-orfoqrafik çalışmalar

19. Öyrədici imlaların rabitəli nitqin inkişafında rolu

20. Lüğət üzrə, yaradıcı və sərbəst imlalar

21. Rabitəli nitqin inkişafının əsas mahiyyəti

22. İfadə təlimi və onun xüsusiyyətləri

23. Yazılı ifadə məşğələlərinin təşkili

24. İnşa təlimi və onun xüsusiyyətləri

25. İnşanın növləri

26. Şəkil üzrə müşahidə təsvir elementli inşalar

27. Şəkil üzrə inşa

28. Müşahidə əsasında inşa

29. Təsvir elementli inşalar

30. Uşaqların həyatı və şəxsi təcrübələri ilə əlaqədar inşa

31. Əməli yazıların rabitəli nitqin inkişafında rolu

32. Məktubun yazılması

33. Açıqcanın yazılması

34. Məqalənin yazılması

35. Yazı işlərinin təshihi

36. Səhvlərin növləri

37. İnşanın müəllim tərəfindən yoxlanması.

38. Səhvlərin hesaba alınması

39. Səhvlər üzərində şagirdlərin müstəqil işlərinin təşkili

40. Yazılı inşaların qiymətləndirilməsi

41. Yazı işlərindəki səhvlərin xarakteri və başvermə səbəbləri

42. Səhvlərin xəbərdarlığı

40

43. Səhvlərin düzəldilməsi

44. Yazı işlərinin nəticələrinin qiymətləndirilməsi

45. Qiymət normaları






“------------“ 2017-ci il

Fənn sillabusu





Fənnin adı: S/f. İbtidai sinifdə rabitəli nitqin inkişafı təlimi. Fənn üzrə proqram LDU

Elmi-metodik şurasının 18.XI.2015-ci il tarixli iclasının qərarı ilə (protokol №) təsdiq

edilmişdir.

Kodu:İPFS-B 06

Tədris ili: IV (2017-2018.) Semestr: VII





Auditoriya №:306

Saat:

41


Adı, soyadı, dərəcəsi: Ruxsara Feyziyeva, fil.ü.f.dok., dos

Kafedranın ünvanı: Lənkəran şəhəri, H.Abdullayev 22, 2 saylı korpus


E-mail ünvanı:


1.A. Abdullayev və Y.Kərimov “Orta məktəbdə Ana dilinin tədrisi metodikası” Baki,

Maarif,1969

2.Y. Kərimov “Ana dilinin tədrisi metodikası” Bakı, 2003

3.H.Baliyev “Orta məktəbdə Azərbaycan dilinin tədrisi metodikası” Bakı, Maarif, 1996

4.A.Rəhimov “Ana dilinin tədrisi metodikası” Bakı, Maarif, 1997

5.İ.Bayramov “Azərbaycan dili tədrisinin elmi-metodik əsaslari” Bakı, Maarif, 1996

6.Azərbaycan Respublikası Umumtəhsil məktəbləri üçün ana dili kurrikulumu (I-IV

siniflər).

7.Nəbiyeva Ş. “Ana dili tədrisinin aktual problemləri” Bakı, ADPU, 2010

8. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBLƏRİ ÜÇÜN


9.Aslanov M. İfadə yazı mətnləri. Bakı, 1974.



12. Asərbaycan dili, Ümumtəhsil məktəblərinin I-IV sinifləri üçün dərslik, 2013-2017.

4. Fənnin təsviri və məqsədi: İbtidai siniflərdə ana dili tədrisinin nəticəsi

şagirdlərin öz fikrini müstəqil və rabitəli verə bilmə bacarığına necə yiyələnmələri ilə

ölçülür.Rabitəli nitq dedikdə şagirdlərin öz bilik və yaş səviyyələrinə uyğun olaraq

xarici aləmi düzgün qavramaları, onu qrammatik üslubi cəhətdən savadlı ifadə etmələri

nəzərdə tutulur.Bunun təmin olunması üçün şagirdlər lüğət və cümlə üzrə iş prosesində

qazandıqları vərdişlərdən istifadə etməlidirlər.Rabitəli nitqin birinci mərhələsi ifadə,

ikinci mərhələsi inşadır.Fənnin tədrisində məqsəd ibtidai siniflərdə aparılan ifadə və inşa

yazıların spesifik xüsusiyyətlərini göstərməkdir.

5. Davamiyyətə verilən tələblər: Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum bal

10 baldır. Balın miqdarı əsasən: tələbə semestr ərzində fənn üzrə bütün dərslərdə iştirak






6.Qiymətləndirmə:Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan 50




kollokviumların nəticələrinə görə. İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50-

dir. İmtahan biletinə bir qayda olaraq fənni əhatə edən 5 sual daxil edilir.



-9 bal-tələbə keçilmiş materialı tam başa düşür, cavabı dəqiqdir və mövzunun mətnini

tam aça bilir.


-7 bal- tələbə keçilmiş materialı başa düşür, lakin nəzəri cəhətdən bəzi məsələləri



42



verir;








əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D



7. Davranış qaydalarının pozulması:Tələbə Universitetin daxili nizam –intizam



№ Mühazirə Saat Tarix

1

Fənnin mövzusu, məqsəd və vəzifələri. Rabitəli nitqin mahiyyəti və növləri

Plan: Fənnin mövzusu, məqsəd və vəzifələri. Rabitəli nitqin mahiyyəti və

növləri.Nitq inkişafı üzrə işin mənbələri.

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8]

2

2

Rabitəli nitqin formaları: dialoji və monoloji nitq

Plan:1. Dialoji nitq və onun əsas xüsusiyyətləri 2. Monoloji nitq və onun

əsas xüsusiyyətləri

Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8,10]

2

3

Monoloji nitqin inkişafı üzrə işin məzmunu

Plan: 1. Rabitəli nitqin əsas xarakteristikası 2. I-IV siniflərə təqdim olunan

mövzuların xarakteri 3. Dilin tədrisi prosesində şagirdlərin şifahi monoloji

nitqinin inkişaf etdirilməsi üzərində işlərin elementləri 4. Monoloji nitqin

inkişafı üzrə işə verilən tələblər.

Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8,9,10]

2

4

Altıyaşlıların monoloji nitqinin xüsusiyyətləri

Plan: Altıyaşlıların monoloji nitqinin əsas xüsusiyyətləri

Mənbə:

2

5

Təsviri xarakterli monoloji nitq.

Plan: 1.Təsviri xarakterli monoloji nitqin xüsusiyyətləri. 2.Müşahidə

monoloji nitqin inkişafının əsası kimi. 2. Monoloji nitqin inkişafında

ekskursiyanın rolu. 3. Müşahidə monoloji nitqin inkişafının əsası kimi 4.

Müqayisəyə imkan yaradan müşahidə

Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8,11]

2

6

Şəkil monoloji nitqin inkişafının mühüm vasitəsi kimi

Plan: 1.Təlim prosesində istifadə olunan şəkillərin növləri. 2. Şəkillər üzrə

işin variantları 3. Kütləvi tədbirlərə (səhərciklərə, səhnəciklərə, ictimai

2

43

bayramlara və s.) həsr olunmuş süjetli şəkillər 4. Süjetli şəkillərin

məzmununun plan əsasında nağıl etdirilməsi 5. Mürəkkəb şəkillər.

Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8]

7

Nağıl xarakterli monoloji nitq

Plan: 1. Nağıletmə janrı və onun əsas xüsusiyyətləri 2. Nağıletmənin

növləri. 3. Oxunmuş mətnin məzmununun nağıl etdirilməsi 4. III-IV

siniflərdə məzmunun eynilə nağıl olunması işinə verilən tələblər 5. I-IV

siniflərdə məzmunun əyaniləşdirilməsi 6. Nəzm əsərlərinin nəsrə

çevrilərək nağıl etdirilməsi 7. Böyük həcmli mətnlərin məzmununun plan

əsasında nağıl edilməsi. 8. I-IV siniflərdə dialoqlu mətnlərin improvizasiya

üzrə nağıl etdirilməsi

Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8]

2

8

Şəxsi təcrübə üzrə şagirdlərin yaradıcı fəaliyyətinin monoloji şifahi nitqin

inkişafına təsiri

Plan: 1. Şifahi nitqin inkişafında uşaqların şəxsi təcrübəsinin rolu 2.

Uşaqların şəxsi təcrübələri əsasında qurulan hekayələrin növləri 3.

Hekayələr qurdurarkən görülən işin təşkili

Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8,10,11]

2

9

Mühakimə xarakterli monoloji nitq

Plan: 1. İnşaların kollektiv müzakirəsinin monoloji nitqin inkişafına təsiri

2.Uşaqlarda başqalarının nitqini dinləmək bacarığının aşılanması 3. Şifahi

hekayələrin təhlili

Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8]

2

10

Rabitəli nitqin inkişafında imlanın rolu

Plan: 1.Lüğət üzrə imla 2.Yaradıcı imla 3.Sərbəst imla

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8,9,10]

2

11

İfadə təlimi

Plan:1.İfadə təlimi və onun xüsusiyyətləri 2.Yazılı ifadə məşğələlərinin

təşkili 3. İfadənin yazılmasının ardıcıllığı

Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8]

2

12

İnşa təlimi.Onun növləri.

Plan: 1.İnşa təlimi və onun xüsusiyyətləri 2. İnşanın növləri

Mənbə:[1,2,3,5,6,7,8,10,11]

2

13

Əməli yazıların rabitəli nitqin inkişafında rolu

Plan: 1. Məktubun yazılması 2. Açıqcanın yazılması 3.Məqalənin

yazılması

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8,11]

2

14

Yazı işlərinin təshihi

Plan: 1.Səhvlərin təshihi. 2. Səhvlərin növləri 3.İnşanın müəllim

tərəfindən yoxlanması. 4. Səhvlərin hesaba alınması 5. Səhvlər üzərində

şagirdlərin müstəqil işlərinin təşkili 6.Yazılı inşaların qiymətləndirilməsi

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8]

2

15.

Yazı işlərindəki səhvlərin xarakteri və başvermə səbəbləri

Plan:1. Səhvlərin xarakteri və başvermə səbəbləri 2.Səhvlərin xəbərdarlığı

3.Səhvlərin düzəldilməsi 4.Yazı işlərinin nəticələrinin qiymətləndirilməsi

5.Qiymət normaları

Mənbə: [1,2,3,5,6,7,8,9,10]

2

№ Seminar Saat Tarix

44

1 Fənnin mövzusu, məqsəd və vəzifələri. Rabitəli nitqin mahiyyəti və növləri 2

2 Rabitəli nitqin formaları: dialoji və monoloji nitq 2

3 Monoloji nitqin inkişafı üzrə işin məzmunu 2

4 Təsviri xarakterli monoloji nitq. Monoloji nitqin inkişafında şəkil və

müşahidənin rolu.

2

5 Nağıl və mühakimə xarakterli monoloji nitq 2

6 İfadə təlimi 2

7 İnşa təlimi. 2

8 Yazı işlərinin təshihi 1



1 Rabitəli nitqin mahiyyəti və növləri.

2 Dialoji nitq və onun əsas xüsusiyyətləri

3 Monoloji nitq və onun əsas xüsusiyyətləri

4 Altıyaşlıların monoloji nitqinin xüsusiyyətləri

5 Təsviri xarakterli monoloji nitqin xüsusiyyətləri.

6 Müşahidə monoloji nitqin inkişafının əsası kimi

7 Şəkil monoloji nitqin inkişafının mühüm vasitəsi kimi

8 Kütləvi tədbirlərə həsr olunmuş süjetli şəkillər üzrə iş

9 Süjetli şəkillərin məzmununun plan əsasında nağıl etdirilməsi

10 Nağıl xarakterli monoloji nitq

11 Şəxsi təcrübə üzrə şagirdlərin yaradıcı fəaliyyətinin monoloji şifahi nitqin inkişafına təsiri

12. Şifahi nitqin inkişafında uşaqların şəxsi təcrübəsinin rolu

13. Mühakimə xarakterli monoloji nitq

14. İnşaların kollektiv müzakirəsinin monoloji nitqin inkişafına təsiri

15. Şifahi hekayələrin təhlili

16. Rabitəli nitqin inkişafında imlanın rolu


18. İnşa yazıların aparılması metodikası





23. İnşanın müəllim tərəfindən yoxlanması



26. Yazı işlərindəki səhvlərin xarakteri

27. Yazı işlərindəki səhvlərin başvermə səbəbləri

28. Səhvlərin xəbərdarlığı və düzəldilməsi




1. “Böyüklərə hörmət hamının borcudur” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

2. “Anamı çox sevirəm” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

3. “20 Yanvar faciəsi” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

45


- Tələbələr ibtidai siniflərdə rabitəli nitqin inkişafı üzrə aparılan işlərlə tanış

olmaqla, prosesdə özünü

göstərən çətinlikləri bilməli və onların aradan qaldırılmasını bacarmalıdırlar.



1. Fənnin mövzusu, məqsəd və vəzifələri.

2. Rabitəli nitqin mahiyyəti və növləri.

3. Nitq inkişafı üzrə işin mənbələri.

4. Rabitəli nitqin formaları.

5. Dialoji nitq və onun əsas xüsusiyyətləri

6. Monoloji nitq və onun əsas xüsusiyyətləri

4. “Mən təbiəti çox sevirəm” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

5. “Təbiəti qoruyaq” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

6. “Dostluq” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

7. “Vətənim” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

8. “Biz sülh istəyirik” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

9. “Evdə anamın köməkçisiyəm” mövzusunda inşa üzrə icmal hazırlamaq

10. “Sehrli torba” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. II sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

11 “Xilaskar it” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq.II sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

12. “Papaqçı və meymunlar” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. II sinif Azərbaycan dili

dərsliyi.

13. “Tülkü və dəvə” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. II sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

14. “İki ayı balası” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. II sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

15. “Cırtdan” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. II sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

16. “İki alma”mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

17. “Qənaətcillik” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

18. “Tənha qu quşu” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili

dərsliyi.

19. “Üç oğlan” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

20. “Yaxşiliğa yaxşılıq” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili

dərsliyi.

21. “Sərçə” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

22. “Leylək və bülbül” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili

dərsliyi.

23. “Qar dənəsi” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

24. “Fitnə” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

25. “Güc birlikdədir” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili

dərsliyi.

26. “Tamahkar ağa ilə çoban” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan

dili dərsliyi.

27. “Ata sözünün qiyməti” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili

dərsliyi.

28. “Dəniz qorxusu” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili

dərsliyi.

29. “Siçan və dəvə” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili dərsliyi.

30. “Tacir və dostu” mövzusunda ifadə üzrə icmal hazırlamaq. III sinif Azərbaycan dili

dərsliyi.

46

7. Monoloji nitqin inkişafı üzrə işin məzmunu

8. Rabitəli nitqin əsas xarakteristikası

9. I-IV siniflərə təqdim olunan mövzuların xarakteri

10. Şifahi monoloji nitqin inkişaf etdirilməsi üzərində işlərin elementləri

11. Monoloji nitqin inkişafı üzrə işə verilən tələblər

12. Altıyaşlıların monoloji nitqinin xüsusiyyətləri

13. Təsviri xarakterli monoloji nitqin xüsusiyyətləri

14. Müşahidə monoloji nitqin inkişafının əsası kimi

15. Monoloji nitqin inkişafında ekskursiyanın rolu

16. Müşahidə monoloji nitqin inkişafının əsası kimi

17. Müqayisəyə imkan yaradan müşahidə

18. Şəkil monoloji nitqin inkişafının mühüm vasitəsi kimi

19. Təlim prosesində istifadə olunan şəkillərin növləri

20. Şəkillər üzrə işin variantları

21. Kütləvi tədbirlərə həsr olunmuş süjetli şəkillər üzrə iş

22. Süjetli şəkillərin məzmununun plan əsasında nağıl etdirilməsi

23. Mürəkkəb şəkillər üzrə işin təşkili

24. Nağıl xarakterli monoloji nitq

25. Nağıletmə janrı və onun əsas xüsusiyyətləri

26. Nağıletmənin növləri

27. Oxunmuş mətnin məzmununun nağıl etdirilməsi

28. III-IV siniflərdə məzmunun eynilə nağıl olunması işinə verilən tələblər

29. I-IV siniflərdə məzmunun əyaniləşdirilməsi

30. Nəzm əsərlərinin nəsrə çevrilərək nağıl etdirilməsi

31. Böyük həcmli mətnlərin məzmununun plan əsasında nağıl edilməsi.

32. I-IV siniflərdə dialoqlu mətnlərin improvizasiya üzrə nağıl etdirilməsi

33. Şəxsi təcrübə üzrə şagirdlərin yaradıcı fəaliyyətinin monoloji şifahi nitqin inkişafına təsiri

34. Şifahi nitqin inkişafında uşaqların şəxsi təcrübəsinin rolu

35. Uşaqların şəxsi təcrübələri əsasında qurulan hekayələrin növləri

36. Hekayələr qurdurarkən görülən işin təşkili

37. Mühakimə xarakterli monoloji nitq

38. İnşaların kollektiv müzakirəsinin monoloji nitqin inkişafına təsiri

39. Uşaqlarda başqalarının nitqini dinləmək bacarığının aşılanması

40. Şifahi hekayələrin təhlili

41. Rabitəli nitqin inkişafında imlanın rolu


43. Yazılı ifadə məşğələlərinin təşkili

44. İfadənin yazılmasının ardıcıllığı

45. İnşa yazıların aparılması metodikası


47. İnşanın növləri



50. Səhvlərin təshihi


52. İnşanın müəllim tərəfindən yoxlanması.

53. Səhvlərin hesaba alınması



56. Yazı işlərindəki səhvlərin xarakteri

47

57. Yazı işlərindəki səhvlərin başvermə səbəbləri

58. Səhvlərin xəbərdarlığı və düzəldilməsi







üzrə

prorektor:_______________dos.İ.Əsgərov

“------------“ 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 050120 Məktəbəqədər təlim və tərbiyə




Fənnin adı: Azərbaycan dili (əyani) Fənn üzrə proqram LDU Elmi-metodik


Kodu:İPF-B 07

Tədris ili: II (2017-2018.) Semestr: III





Auditoriya №:306

48

Saat: V gün I saat mühazirə (08.30- 10.05), III və VI günlər II saat (10.15-11.50)

seminar.




-1300

.

E-mail ünvanı:Feyziyeva.a. @ mail.ru

Kafedranın ünvanı:Lənkəran ş., H.Abdullayev, 22, 2 saylı korpus


1. Ə. Dəmirçizadə. Müasir Azərbaycan dili. (fonetika)

2. A.Axundov. Müasir Azərbaycan dilinin fonemlər sistemi

3. A.Qurbanov. Müasir Azərbaycan ədəbi dili.

4. S.Cəfərov. Müasir Azərbaycan dili. ( Leksika)

5. Müasir Azərbaycan dili.Az.EA. I-III cildlər1978.

6. M.Hüseynzadə. Müasir Azərbaycan dili. Morfologiya. Bakı, 1982, 280 səh.

7.Q.Kazımov.Müasir Azərbaycan dili.Morfologiya. Bakı, 2007, 485 s

8. Ə.Abdullayev, Y.Seyidov, A.Həsənov. Müasir Azərbaycan dili. Sintaksis. Bakı,

2007, 424 səh.

9. .Kazımov Q. Müasir Azərbaycan dili. Sintaksis. Bakı, 2007, 496 səh. (LDU

kitabxanası)

IV. Fənnin təsviri və məqsədi: Müasir Azərbaycan dilinin səs sistemi, onun

inkişafına və xüsusiyyətlərinə dair məlumat verilir, dildəki səs hadisələri və qanunları

izah edilir, müasir Azərbaycan ədəbi dilinin həm şifahi, həm də yazılı formaları üçün

qəbul edilmiş normalar aydınlaşdırılır, dili və nitqi formalaşdıran vahidlərin içərisində

danışıq səslərinin yeri müəyyələşdirilir, onların əsas xüsusiyyətləri təsvir edilir, ünsiyyət

prosesində onların rolunu dəqiqləşdirir və beləliklə də, onlardan dildə istifadə etmək

qaydalarını formalaşdırır. Leksikologiyada sözün dilin leksik sistemində yeri, mənşəyi,

işlədilməsi, üslubi səciyyəsi və digər xüsusiyyətləri öyrənilir. Morfologiya

qrammatikanın bir hissəsi olmaqla sözün geniş qrammatik mənalarını öyrənən bir

elmdir. Morfologiya bütün nitq hissələrini əhatə edir, onların oxşar və fərqli cəhətlərini

öyrənir. Bu fənnin əsas məqsədi müasir Azərbaycan dilində işlənən nitq hissələrinin

təsnifi prinsipləri, onların müxtəlif qruplar üzrə qruplaşdırılması, hər bir nitq hissəsinin

quruluş xüsusiyyətləri, ümumi qrammatik kateqoriyalar haqqında tam təsəvvür

yaratmaqdan ibarətdir.Qrammatikanın bir şöbəsi olan sintaksis sözlərin söz birləşməsi

və cümlə şəklində, cümlələrin mətn şəklində birləşməsi qaydalarından bəhs edən elmdir.

V. Davamiyyətə verilən tələblər: Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum bal 10












dir. İmtahan biletinə bir qayda olaraq fənni əhatə edən 5 sual daxil edilir.



49

-9 bal-tələbə keçilmiş materialı tam başa düşür, cavabı dəqiqdir və mövzunun mətnini

tam aça bilir.


-7 bal- tələbə keçilmiş materialı başa düşür, lakin nəzəri cəhətdən bəzi məsələləri





verir;







Semestr nəticəsinə görə yekun qiymətləndirmə (imtahan və imtahanaqədərki

ballar əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D



VII. Davranış qaydalarının pozulması: Tələbə Universitetin daxili nizam –intizam


VIII. Təqvim mövzu planı: Mühazirə 60saat , seminar 30 saat. Cəmi: 90saat

N Keçirilən mühazirə məşğələlərinin məzmunu Saat Tarix

1 Fonetika dilşiliyin bir şöbəsi kimi. Onun mövzusu. Danışıq üzvləri.

Plan: 1. Dilçilik şöbələri içərisində fonetikanın yeri 2. Səs. Onun akustik

əlamətləri 3. Danışıq üzvləri.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2

2 Azərbaycan dilinin saitlər sistemi.

Plan: 1. Saitlər necə yaranır? 2. Sait səslərin təsnifi

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2

3 Azərbaycan dilinin samitlər sistemi. Plan: 1. Samitlər necə yaranır? 2.

Samitlərin təsnifi Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2

4 Ahəng qanunu. Heca.

Plan: 1. Ahəng qanunu. 2. Heca, onun növ və tipləri

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2

5 Vurğu. İntonasiya (Avazlanma). Durğu (fasilə)

Plan: 1. Nitq parçasının fonetik boyası 2. Vurğu və onun əhəmiyyəti

3. İntonasiya, onun nitqdə rolu 4. Durğu və onun əhəmiyyəti

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2

6 Orfoepiya. Tələffüz şəraiti. Sait və samitlərin tələffüzü.

Plan:1.Orfoepiya dilçiliyin müstəqil şöbəsi kimi. 2.Ədəbi tələffüz, onun

2

50

mənbələri 3.Tələffüz üslubları.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

7 Yazı. Oun əhəmiyyəti və növləri Əlifba. Müasir Azərbaycan əlifbası.

Qrafika.

Plan:1.Yazı. Onun ictimai mahiyyəti və əhəmiyyəti.2.Yazının inkişaf tarixi

3. Əlifba. Müasir Azərbaycan əlifbası. 4. Qrafika

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2

8 Orfoqrafiya. Onun əsas prinsipləri.

Plan:1.Orfoqrafya. Onun əsas prinsipləri. 2. Orfoqrafik qaydalar. 3. Sözün

sətirdən – sətrə keçirilməsi qaydaları.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6]

2

9 Leksikologiya, onun məqsəd və vəzifələri. Forma və məzmunca söz qrupları.

Çoxmənalı sözlər.

Plan: 1. Sözlərin çoxmənalılığı 2. Omonimlər 3. Sinonimlər . 4.

Antonimlər.

Mənbə: [1,2,7]

2

10 Müasir Azərbavcan dilinin mənsə etibarı ilə leksikası.

Plan: 1. Əsl Azərbaycan sözləri və onların əsas xüsusiyyətləri. 2. Alınma

sözlər

Mənbə: [1,2,3,5,7]

2

11 Azərbaycan ədəbi dilinin aktiv və passivliyinə görə söz qrupları.

Plan: 1. Aktiv və passiv sözlər 2. Köhnəlmiş sözlər və neologizmlər

Mənbə: [1,2,3,5,7]

2

12 Azərbaycan dilinin istifadə dairəsinə görə leksikası.

Plan:1.Azərbaycan dilinin istifadə dairəsinə görə leksikası 2. Dialektizmlər

3. Terminlər 4. Vulqarizmlər 5.Varvarizmlər

Mənbə: [1,2,3,5,6,7]

2

13 Müasir Azərbavcan dilində frazeoloji birləsınələr

Plan:1.Müasir Azərbaycan dilinin frazeologiyası 2. İdiomlar 3. İbarə və

hikmətli sözlər 4. Atalar sözləri və zərbi məsəllər

Mənbə: [1,2,3,4,5,7]

2

14 Azərbavcan dilində söz varadıcılığı.

Plan:1. Leksik yolla söz yaradıcılığı 2. Morfoloji yolla söz varadıcılığı

3.Sintaktik yolla söz varadıcılığı

Mənbə: [1,2,4,5,7]

2

15

Morfologiya və onun tədqiqat obyekti.

Plan:1. Sözün tərkibi.2. Kök və şəkilçi.3. Sözdüzəldici və sözdəyişdirici

şəkilçilər

Mənbə:[1,2,5]

2

16 Nitq hissələri. Əsas nitq hissələri. İsim .

Plan:1.İsmin mənaca növləri.2. Ismin quruluşca növləri. 3. Ümumi

qrammatik kateqoriyalar.4. İsmin kəmiyyət və mənsubiyyət

kateqoriyaları.5. Ismin hal və xəbərlik kateqoriyaları

Mənbə:[1,2,5]

2

17 Sifət.

Plan:1. Sifətin quruluşca növləri.2. Sifətin dərəcələri.

Mənbə:[1,2,5]

2

18 Say və əvəzlik, əsas xüsusiyyətləri

Plan: 4. Sayın mənaca növləri: miqdar sayları və sıra sayları. 5.Əvəzliyin

2

51

məna növləri

Mənbə:[1,2,5]

19 Fel və zərf.

Plan: 1.Felin quruluşca növləri. 2. Felin məna növləri. 3. Felin

kateqoriyaları.4. Zərf haqqında ümumi məlumat

Mənbə:[1,2,5]

2

20 Köməkçi nitq hissələri. Qoşma və bağlayıcı

Plan:1. Qoşma və onun əsas xüsusiyyətləri 2. Bağlayıcı onun əsas

xüsusiyyətləri

Mənbə:[1,2,5]

2

21 Ədat və modal sözlər

Plan: 1.Ədat, onun mənaca növləri. 2. Modal sözlər. 3.Nida.

Mənbə:[1,2,5]

2

22 Sintaksis və onun predmeti.

Plan:1. Sintaktik əlaqələr. 2. Tabesizlik əlaqəsi. 3.Tabelilik əlaqəsi

Mənbə:[8,9]

2

23 Söz birləşmələrinin növləri.

1. Sərbəst və sabit birləşmələr. 2.İsmi birləşmələr

2

24 Feli birləşmələr

Plan: Məsdər, feli sifət və feli bağlama tərkibləri.

Mənbə:[8,9,11]

2

25 Cümlə və onun əlamətləri.

Plan:1.Sadə cümlə. 2.Cümlə uzvləri. 3. Baş üzvlər. 4. İkinci dərəcəli üzvlər

Mənbə:[8,9]

2

26 Sadə cümlənin növləri.

Plan: 1.Cüttərkibli və təkkərkibli cümlələr 2. Bütöv və yarımcıq

cümlələr.3.Məqsəd və intonasiyaya görə sadə cümlə növləri

Mənbə:[8,9]

2

27 Mürəkkəb cümlə haqqında ümumi məlumat.

Plan:1.Tabesiz mürəkkəb cümlələr. 2. Tabesiz mürəkkəb cümlələr

komponentləri arasında məna əlaqələri.

Mənbə:[1,2,5]

2

28 Tabeli mürəkkəb cümlələr.

Plan:1. Tabeli mürəkkəb cümlənin komponentlərini bağlayan vasitələr.

2.Tabeli mürəkkəb cümlənin budaq cümlələrə görə təsnifi.

Mənbə:[1,2,5]

2

29 Mübtəda və xəbər budaq cümlələri.

Plan:1. Mübtəda və xəbər budaq cümlələri.

Mənbə:[8,9]

2

30 Tamamlıq, təyin və zərflik budaq cümlələri.

Plan: Tamamlıq, təyin və zərflik budaq cümlələri

Mənbə:[8,9]

2

N Keçirilən seminar məşğələlərinin məzmunu Saat Tarix

1 Fonetika dilşiliyin bir şöbəsi kimi. Onun mövzusu. Danışıq üzvləi. 2

2 Azərbaycan dilinin saitlər və samitlər sistemi. 2

3 Heca. Vurğu. İntonasiya (Avazlanma). Durğu (fasilə) 2

4 Orfoepiya və orfoqrafiya 2

52

5 Yazı. Oun ictimai əhəmiyyəti və növləri Əlifba. Müasir Azərbaycan

əlifbası.

2

6 Leksikologiya, onun məqsəd və vəzifələri. Forma və məzmunca söz qrupları.

Çoxmənalı sözlər.

2

7 Müasir Azərbavcan dilinin mənsə etibarı ilə leksikası. 2

8 Azərbaycan ədəbi dilinin aktiv və passivliyinə, işlənmə dairəsinə görə söz

qrupları

2

9 Azərbavcan dilində söz varadıcılığı. 2

10 Morfologiya və onun tədqiqat obyekti. Əsas nitq hissələri. 2

11 Köməkçi nitq hissələri. 2

12 Sintaksis və onun predmeti. Söz birləşmələri. 2

13 Cümlə, onun əlamətləri və növləri. Cümlə üzvləri 2

14 Mürəkkəb cümlə haqqında ümumi məlumat. Tabeli mürəkkəb cümlələr 2

15 Tabesiz mürəkkəb cümlələr 2

N Referat tipli işlər 0-5 bal

1 Danışıq üzvləri.

2 Sait səslər. Onun təsnifi

3 Samit səslər. Onun təsnifi.

4 Heca. Onun növ və tipləri

5 Yazı növləri.

6 Forma və məzmunca söz qrupları

7 Müasir Azərbaycan dilinin mənşə etibarilə lüğət tərkibi

8 Arxaizmlər və neologizmlər

9 Dialektizmlər və terminlər

10 Müasir Azərbaycan dilinin frazeologiyası

11 Leksik və qrammatik şəkilçilər

12 Nitq hissələrinin təsnifi.

13 İsim , onun əsas xüsusiyyətləri

14 Sifət, onun əsas xüsusiyyətləri

15 Say, onun əsas xüsusiyyətləri

16 Əvəzlik, onun əsas xüsusiyyətləri

17 Feil, onun əsas xüsusiyyətləri

18 Zərf, onun əsas xüsusiyyətləri

19 Köməkçi nitq hissələri

20 Söz birləşmələri

21 Cümlə və onun əlamətləri

22 Cümlə üzvləri

23 Tabeli mürəkkəb cümlələr

24 Tabesiz mürəkkəb cümlə

25 Durğu işarələri


1. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözləri hecaya bölmək, növlərini




3. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki incə saitləri


53

4. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki dodaqlanan saitləri


5. Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə işlənmiş sözlərdəki dodaqlanmayan saitləri




7. Bədii ədəbiyyatdan 30 aforistik ifadə seçmək

8. Bədii ədəbiyyatdan 2 səhifəlik mətndə işlənmiş əsl Azərbaycan sözlərini linqvistik təhlil

etmək

9. Bədii ədəbiyyatdan frazeoloji vahid işlənmiş 30 cümlə seçmək

10 Yaşadığım ərazidə işlənən dialektizmləri linqvistik təhlil etmək

11 Bədii ədəbiyyatdan tərkibində omonimi olan 30 cümlə seçmək və onları təhlil etmək

12 Kənd təsərrüfatı ilə bağlı sahə terminlərinə aid 30 nümunə yazmaq

13 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə isimləri mənasına görə qruplaşdırmaq

14 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə sifətləri qruplaşdırmaq

15 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə sayları qruplaşdırmaq

16 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə əvəzlik qruplaşdırmaq

17 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə feilləri qruplaşdırmaq

18 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə zərfləri qruplaşdırmaq

19 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə köməkçi nitq hissələrini qruplaşdırmaq

20 Feili birləşmələrə aid 25 nümunə yaz və sintaktik təhlil elə

21 Bədii ədəbiyyatdan 25 ədəd tamamlıq budaq cümləsi yaz

22 Bədii ədəbiyyatdan 25 ədəd təyin budaq cümləsi yaz

23 Bədii ədəbiyyatdan 25 ədəd sadə cümlə seç və sintaktik təhlil et

24 Bədii ədəbiyyatdan 25 ədəd mübtəda budaq cümləsi yaz

25 Bədii ədəbiyyatdan 25 ədəd xəbər budaq cümləsi yaz

9. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar: Tələbələr aşağıdakıları bilməlidirlər: Müasir

Azərbaycan dilinin səs sistemi, onun inkişafına və xüsusiyyətlərinə dair məlumat verilir,

dildəki səs hadisələri və qanunları, sözün dilin leksik sistemində yeri, mənşəyi,

işlədilməsi, üslubi səciyyəsi və digər xüsusiyyətlərini, sözün kökü, şəkilçilər, onların

mənasına, dil mənşəyinə, işləkliyinə, məhsuldarlığına, sözün tərkibində tutduqları

mövqeyinə görə növləri, nitq hissələrinin təsnifi prinsipləri, əsas nitq hissələri, hal,

mənsubiyyət, kəmiyyət, şəxs, inkarlıq, zaman, dərəcə kateqoriyaları , köməkçi nitq

hissələri, onların quruluş xüsusiyyətləri, dilin sintaktik quruluşunu.


11.İmtahan sualları:

1.Fonetika. Onun mövzusu, forma və növləri.

2. Danışıq üzvləri.

3. Sait səslər. Onun təsnifi

4. Samit səslər. Onun təsnifi.

5. Heca. Onun növ və tipləri.

6. Ahəng qanunu

7. Vurğu

8. İntonasiya

9. Durğu

10. Tələffüz. Onun üslubları

11. Orfoepiya.Tələffüz şəraiti

12. Saitlərin tələffüzü

13. Samitlərin tələffüzü

54

14. Yazı.Onun ictimai mahiyyəti

15. Yazı növləri.




19. Müasir Azərbaycan əlifbası


21.Forma və məzmunca söz qrupları

22.Sözlərin tək və çoxmənalılığı

23.Omonimlər

24. Sinonimlər

25. Antonimlər

26. Həm antonim, həm sinonim, həm də omonim olan sözlər

27. Müasir Azərbaycan dilinin mənşə etibarilə lüğət tərkibi

28. Əsil Azərbaycan sözləri

29. Alınma sözlər

30. Müasir Azərbaycan dilinin aktiv və passivliyinə görə lüğət tərkibi

31.Lüğət tərkibi və lüğət fondu

32.Aktiv və passiv sözlər

33.Köhnəlmiş sözlər

34.Neologizmlər

35. Müasir Azərbaycan dilinin istifadə dairəsinə görə lüğət tərkibi

36.Vulqarizm və varvarizmlər

37. Dialektizmlər

38.Terminlər

39. Müasir Azərbaycan dilinin frazeologiyası

40.İbarə və hikmətli sözlər

41.Atalar sözləri və zərbi məsəllər

42. Leksik yolla söz yaradıcılığı

43.Morfoloji yolla söz yaradıcılığı

44.Sintaktik yolla söz yaradıcılığı

45.Morfologiya, onun mövzusu. Kök və şəkilçi

46.Leksik və qrammatik şəkilçilər

47.Nitq hissələrinin təsnifi.

48.İsim , onun əsas xüsusiyyətləri

49.İsmin hallanması

50.İsmin mənsubiyyətə görə dəyişməsi

51.Sifət, onun əsas xüsusiyyətləri

52.Sifətin dərəcələri

53.Say, onun əsas xüsusiyyətləri

54.Əvəzlik, onun əsas xüsusiyyətləri

55.Feil, onun əsas xüsusiyyətləri

56.Feilin zamanları

57.Zərf, onun əsas xüsusiyyətləri

58.Qoşma, onun əsas xüsusiyyətləri

59.Bağlayıcı, onun əsas xüsusiyyətləri

60.Ədat, onun əsas xüsusiyyətləri

61.Modal sözlər, onun əsas xüsusiyyətləri

62.Nida, onun əsas xüsusiyyətləri

63.Sintaksis haqqında ümumi məlumat. Sintaktik əlaqələr

55

64. Söz birləşmələri

65. İsmi birləşmələr

66. Feli birləşmələr

67.Cümlə və onun əlamətləri

68.Nəqli cümlə

69. Sual cümləsi

70. Əmr cümləsi

71. Nida cümləsi

72. Cümlə üzvləri. Cümlənin baş üzvləri.

73. Cümlənin II dərəcəli üzvləri

74. Cüttərkibli cümlələr

75. Bütöv və yarımçıq cümlələr

76. Təktərkibli cümlələr

77. Feli bağlama tərkibləri

78. Məsdər tərkibləri

79.Feli sifət tərkibləri

80.Mürəkkəb cümlə

81.Tabesiz mürəkkəb cümlənin tərkib hissələrini əlaqələndirən vasitələr

82.Tabesiz mürəkkəb cümlənin tərkib hissələri arasında məna əlaqələri

83.Tabeli mürəkkəb cümlədə baş və budaq cümlənin yeri

84.Tabeli mürəkkəb cümlə

85.Tabeli mürəkkəb cümlələrin təsnifi

86.Mübtəda budaq cümləsi

87.Xəbər budaq cümləsi

88.Tamamlıq və təyin budaq cümlələri

89.Zərflik budaq cümlələri

90.Durğu işarələri





üzrə


“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 050810-Turizm və otelçilik, 050409-Biznesin idarə edilməsi, 050701-

Torpaqşünaslıq və aqrokimya, 050642- Qida məhsulları və mühəndisliyi

Fakültə: İqtisadiyyat



Fənnin adı: Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti. Fənn üzrə proqram Azərbaycan

Respublikası Təhsil nazirinin 15.01.08-ci il tarixli 47 saylı əmri ilə təsdiq edilmişdir.

Kodu:HF-B03

56

Tədris ili: I (2017-2018.) Semestr: I

Tədris yükü: Cəmi: 150 saat. Auditoriya saatı 60 saat




Auditoriya №:

II.Müəllim haqqında məlumat: Adı, soyadı, elmi dərəcəsi və elmi adı: B/m Rəhimova

Xalidə Vaqif qızı

Məsləhət günləri və saatı: VI gün saat 900

-1300

.

E-mail ünvanı: Rə[email protected]

Kafedranın ünvanı:Lənkəran ş, H.Abdullayev.,22


1.Babayev A. “Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti” B. 2011

2.Dəmirçizadə Ə. “Müasir Azərbaycan dili” B. 1949

3.Həsənov H. “ Nitq mədəniyyəti və üslubiyyatın əsasları” B.2003

4.N.Abdullayev, Z.Məmmədov “ Nitq mədəniyyətinin əsasları” Bakı, 2005

5. T.Əfəndiyeva “Azərbaycan dilinin leksik üslubiyyatı” B.2011

IV. Fənnin təsviri və məqsədi: Azərbaycan dili Azərbaycan millətinin ana dili,

Azərbaycan Respublikasının dövlət dilidir. İxtisasından asılı olmayaraq hər bir

Azərbaycan vətəndaşı öz ana dilində düzgün yazmağı və fikir ifadə etməyi bacarmalıdır.

Bu məqsədlə “Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti” fənni dilimizdən düzgün, məntiqi,

aydın, ifadəli şəkildə istifadə edilməsini öyrətmək baxımından çox əhəmiyyətlidir.

Tədris prosesində fənnin tələbinə görə nitq mədəniyyəti haqqında məlumat vermək və

hər bir dil vahidindən düzgün istifadə etmək ön plana çəkilir. Həmçinin ana dilini

bilmədən hər hansı xarici dili dərindən öyrənmək mümkün deyil. Xarici dilin bütün

struktur elementlərini ana dili ilə müqayisədə daha yaxşı öyrənmək, onu praktik şəkildə

tətbiq etmək üçün ana dilinin ən zəruri qanun və kateqoriyalarını bilmək lazımdır. Bu

fənni öyrənməklə tələbələr dilimizin bütün imkanlarını praktik şəkildə nitq prosesinə

yazılı və şifahi formada tətbiq edə biləcəklər.










bala aşağıdakılar aiddir: 10 bal sərbəst işlərin tərtib olunmasına görə , 10 bal seminar və

laboratoriya dərslərində fəaliyyətinə görə,10 bal dərslərə davamiyyətinə görə, 20 bal


dir.





tam aça bilir.




57




verir;








əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D





8. Təqvim mövzu planı: Məşğələ 60 saat

N Keçirilən məşğələlərin məzmunu Saat Tarix

1 Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti fənninin məqsəd və vəzifələri

Plan: 1. Azərbaycan dili və nitq mədəniyyətiyyəti fənninin əsas məqsədi.

2. Dil və nitq. 3. Dil və dilçilik. 4. Nitq mədəniyyəti nədir? 5. Nitq mədəniyyəti

və ədəbi dil norması. 6. Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti fənni ilə əlaqədə

olan fənlər.7. Fənni öyrənməklə tələbələr nəyi əldə edəcəklər?

Mənbə: [1,2,5,8,9,10,12]

2

2 Azərbaycan dili haqqında məlumat. Azərbaycan dilinin Dövlət Statusu

Plan: 1. Azərbaycan xalqının etnogenezi 2. Azərbaycan dilinin geneoloji

xüsusiyyətləri.3. Azərbaycan dili anlayışı.4. Azərbaycan dilinin inkişaf

mərhələləri.5. Dilimiz müstəqillik şəraitində. 6. Azərbaycan dilinin tipoloji

xüsusiyyətləri .

Mənbə: [1,2,5,6,7,8]

2

3 Nitq mədəniyyəti. Ritorika. Üslub və üslubiyyat

Plan: 1. Nitq mədəniyyəti anlayışı və kultura.2. Nitq mədəniyyətinin əsas

tələbləri.3. Ritorika anlayışı və nitq mədəniyyəti.4. Üslubla üslubiyyatın fərqi .5.

Üslubiyyatın yaranması və formalaşması.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6,12]

2

4 Norma. Üslubi fiqurlar. Ritorika bir fənn kimi, ritorikanın başqa elmlərlə əlaqəsi

Plan: 1. Norma anlayışı.2. Ədəbi dilin normaları .3. Üslubi fiqurların növləri.

4. Ritorikanın başqa elmlərlə əlaqəsi.5. Ritorikanın tarixi.

Mənbə: [1,2,3,5,12,14,15]

2

5 Nitqin keyfiyyətləri və formaları. Fonetika və fonetik norma

Plan: 1. Natiqlik sənətinin sahələri. 2. Nitqin əsas keyfiyyətləri.3. Nitqi

zəiflədən amillər. 4. Nitqin formaları.5. Fonetika haqqında ümumi məlumat.

2

58

6. Fonetikanın növləri. 7. Azərbaycan dilinin sait və samitlər sistemi.8. Fonetik

hadisə və qanunlar .9. Heca, vurğu, intonasiya, pauza .

Mənbə: [1,2,5,6,8,10,14]

6 Yazı, orfoqrafiya. Orfoepiya

Plan: 1. Yazının ictimai mahiyyəti və əhəmiyyəti. 2. Azərbaycan dilinin

yazısında əlifba problemi. 3. Orfoqrafiya,orfoqrafiknorma. 4. Azərbaycan dili

orfoqrafiyasının prinsipləri. 5. Orfoepiya, orfoepik norma.

Mənbə: [1,2,4,5,6,9,10,12]

2

7 Leksikologiya. Leksik norma. Frazeologiya. Leksikoqrafiya.

Plan: 1. Leksikologiya haqqında ümumi məlumat. 2. Leksikologiyanın növləri.

3. Leksikologiyanın şöbələri.4. Frazeologiyanın tədqiqat obyekti və tarixi.

5. Leksikoqrafiya haqqında məlumat. 6. Lügətlərin növləri və tərtibi prinsipi.

Mənbə: [1,2,5,6,7,8,10,12]

2

8 Sözün mahiyyəti. Şair və mütəfəkkirlər söz haqqında. Sözün mənası və

funksiyaları. Söz və məfhum, neologizm və arxaizmlər

Plan: 1. Sözün mahiyyəti haqqında. 2. Sözün tərifi haqqında. 3. Şair və

mütəfəkkirlərin söz haqqında fikirləri. 4. Məhəmməd Füzulinin “Söz” qəzəli.

5. Sözün mənası.6. Sözün funksiyaları.7. Söz və məfhum.8. Neologizm və

arxaizmlər.

Mənbə: [1,2,3,5,9,14,15]

2

9 Əsas lüğət fondu və lüğət tərkibi. Lüğət tərkibindəki sözlərin məna qrupları və

üslubi layları

Plan: 1. Lüğət fondu və lüğət tərkibi.2. Dilin lüğət tərkibinin zənginləşməsinin

mənbələri və yolları.3. Dilin lüğət tərkibindəki sözlərin məna qrupları

(omonim,sinonim, antonim) 4.Çoxmənalılıq və metafora 5.Lüğət tərkibindəki

sözlərin üslubi layları, poetizm və terminlər.4. Tabu,evfemizmlər, metanomiya,

sinekdoxa, arqo, jarqon və vulqar sözlər

Mənbə: [1,2,5,6,7,12,15]

2

10 Qrammatika, qrammatik norma.Sözün morfoloji quruluşu. Əsas nitq hissələri.

Plan: 1. Qrammatika haqqında.2. Qrammatikanın hissələri. 3. Morfologiya və

morfem haqqında .4. Sözün morfoloji quruluşu .5. Əsas nitq hissələri-adlar(isim,

sifət ,say ,əvəzlik).6. Fel və zərf.

Mənbə: [1,2,5,7,11,13]

2

11 Köməkçi nitq hissələri.Təqlidi sözlər və vokativ sözlər

Plan: 1. Köməkçi nitq hissələri. 2. Təqlidi sözlər və vokativ sözlər.3.Köməkçi

nitq hissələri haqqında . 4. Qoşma və bağlayıcı . 5. Ədat və modal sözlər.

6. Nida,təqlidi sözlər və vokativ sözlər. 7.Köməkçi nitq hissələrinin nitqdə

rolu.

Mənbə: [1,2,3,4,10,11]

2

12 Qrammatik mənanın ifadə vasitələri. Ümumi və xüsusi qrammatik

kateqoriyalar

Plan: 1. Qrammatik mənanın ifadə vasitələri. 2. Qrammatik kateqoriyalar.3.

Ümumi qrammatik kateqoriyalar. 4. Xüsusi qrammatik kateqoriyalar. 5.

Mənsubiyyət və inkarlıq kateqoriyası. 6. Zaman kateqoriyası haqqında.7. Zaman

kateqoriyasının yaranma vasitələri. 8. Növ kateqoriyası haqqında .

9. Məchul və qayıdış növün fərqli xüsusiyyətləri.

Mənbə: [1,2,3,4,5,7,8,9,10,11]

2

13 Sintaksis.Qrammatik norma. Sintaktik əlaqələr. Sintaqmlar və söz birləşmələri.

Plan: 1. Qrammatik normanın sintaksisdə təzahürü.2. Qrammatik əlaqə

vasitələri, təkrarlar, söz sırası və sintaktik vurğu.3. Sintaktik əlaqələr haqqında.

2

59

4. Sintaktik əlaqələrin nitqdəki əhəmiyyəti.5. Sintaqmlar haqqında məlumat.

6. Söz birləşmələrinin əsas xüsusiyyətləri.7. İsmi birləşmələr.8. Feli birləşmələr.

9. Zərf birləşmələri.

Mənbə: [1,2,5,7,9,10,13]

14 Cümlə üzvləri. Cümlə üzvlərinin nitq hissələri ilə ifadəsi.

Plan: 1. Baş üzvlərin cümlədə funksiyası. 2. İkinci dərəcəli üzvlərin funksiyası.

3. Cümlə üzvlərinin nitq hissələri ilə əlaqəsi.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6,10,13]

2

15 Sadə cümlə. Məqsəd və intonasiyaya görə onun növləri. Müxtəsər və geniş

cümlələr.

Plan: 1. Cümlənin həmcins üzvləri haqqında.2. Qrammatik cəhətdən cümlə

üzvləri ilə bağlı olmayan üzvlər(ara sözlər və xitablar) .3. Cümlə və onun əsas

alamətləri. 4. Məqsəd və intonasiyaya görə cümlənin növləri(nəqli və nida

cümlələr). 5. Əmr və sual cümlələri.6. Cümlə üzvlərinin iştirakına görə sadə

cümlənin növləri.7. Müxtəsər və geniş cümlələr haqqında. 8. Cüttərkibli

cümlələr. 9. Təktərkibli cümlələr .

Mənbə: [1,2,5,8,10,13]

2

16 Mürəkkəb cümlə.Tabesiz mürəkkəb cümlə.

Plan: 1. Mürəkkəb cümlə haqqında.2. Tabesiz mürəkkəb cümlə.3. Tabesiz

mürəkkəb cümlənin tərəfləri arasında məna əlaqələri.4. Mürəkkəb cümlənin

nitqdə funksiyası. 5. Tabesiz mürəkkəb cümlənin nitqdə funksiyası.

Mənbə: [1,2,5,9,10,13]

2

17 Tabeli mürəkkəb cümlə.Mübtəda, xəbər , təyin, tamamlıq və zərflik budaq

cümlələri.

Plan: 1. Tabeli mürəkkəb cümlə haqqında.2. Mübtəda və xəbər budaq cümləsinin

xüsusiyyətləri3. Təyin və tamamlıq budaq cümləsinin xüsusiyyətləri.4. Zərflik

budaq cümlələrinin xüsusiyyətləri.5. Tabeli mürəkkəb cümlənin nitqdə

funksiyası.

Mənbə: [1,2,5,6,7,8,9,13]

2

18 Vasitəli və vasitəsiz nitq.

Plan: 1. Vasitəsiz nitqin xüsusiyyətləri.2. Vasitəli nitqin xüsusiyyətləri.3.

Natiqlik sənətində vasitəsiz nitqdən necə istifadə edilir?

Mənbə: [1,2,3,4,5,6,10,13]

2

19 Kargüzarlıq üslubu, akt və arayış

Plan: 1. Kargüzarlıq üslubu haqqında. 2. Aktın xüsusiyyətləri. 3. Arayışın

xüsusiyyətləri haqqında. 4. Akt və arayışın tərtibedilmə məqamları.

Mənbə: [1,2,3,5,10]

2

20 Annotasiya, bildiriş, əmr.

Plan: 1. Annotasiyanın mahiyyəti, məzmunu,forması və dil xüsusiyyətləri. 2.

Bildirişin mahiyyəti, məzmunu,forması və dil xüsusiyyətləri. 3. Əmrin mahiyyəti,

məzmunu,forması və dil xüsusiyyətləri.

Mənbə: [1,2,5,6,7,9,10]

21 Fərman, sərəncam ,ərizə

Plan: 1. Fərmanın mahiyyəti, məzmunu, forması və dili haqqında. 2.

Sərəncamın mahiyyəti, məzmunu, forması və dil xüsusiyyətləri. 3. Ərizənin

mahiyyəti, məzmunu, forması və dili haqqında.

Mənbə: [1,2,4,5,6,10]

2

60

22 Protokol, müqavilə, etibarnamə ,hesabat.

Plan: 1. Protokolun mahiyyəti, məzmunu,forması və dili haqqında.2.

Müqavilənin mahiyyəti, məzmunu,forması və dil xüsusiyyətləri.3. Etibarnamənin

mahiyyəti, məzmunu,forması və dil xüsusiyyətləri.4. Hesabatın mahiyyəti,

məzmunu,forması və dili haqqında. Mənbə: [1,2,5,6,7,8,9,10]

2

23 Xasiyyətnamə, məlumat ,təqdimat

Plan: 1. Xasiyyətnamənin mahiyyəti, məzmunu,forması və dili haqqında. 2.

Məlumatın mahiyyəti, məzmunu,forması və dili. 3. Təqdimatın mahiyyəti,

məzmunu,forması və dili haqqında.

Mənbə: [1,2,3,5,8,9,10]

2

24 Tələbnamə və töhmət.

Plan: 1. Tələbnamə mahiyyəti, məzmunu,forması və dili haqqında. 2. Töhmətin

mahiyyəti, məzmunu,forması və dil xüsusiyyətləri.

Mənbə: [1,2,5,6,7,10]

2

25 Təşəkkür, avtobioqrafiya, bəyanat

Plan: 1. Təşəkkürün mahiyyəti, məzmunu,forması və dil xüsusiyyətləri. 2.

Avtobioqrafiya mahiyyəti, məzmunu,forması və dili haqqında. 3.Bəyanatın

mahiyyəti, məzmunu,forması və dil xüsusiyyətləri.

Mənbə: [1,2,5,7,10]

2

26 Vəsatət, qərar, dəvətnamə.

Plan: 1. Vəsatət mahiyyəti, məzmunu,forması və dili haqqında. 2. Qərarın

mahiyyəti, məzmunu, forması və dil xüsusiyyətləri.

Mənbə: [1,2,3,4,5,10]

2

27 Nəsihətnamə, məruzə ,mühazirə.

Plan: 1.Nəsihətnamə mahiyyəti, məzmunu,forması və dili haqqında. 2.

Məruzənin mahiyyəti, məzmunu,forması və dil xüsusiyyətləri. 3. Mühazirənin

mahiyyəti, məzmunu,forması və dili haqqında.

Mənbə: [1,2,3,4,5,7,8,9,10]

2

28 Məktub və onun növləri

Plan: 1. Epistolyar üslub. 2. Məktub haqqında. 3. Məktubun növləri. 4. Məişət

məktubları və ədəbi məktublar.5. Rəsmi-işgüzar məktublar və açıq məktublar.

Mənbə: [1,2,5,7,9,10]

2

29 Nitq. Müraciət etiketləri

Plan: 1. Nitq etiketlərinin mahiyyəti. 2. Müraciət etiketləri haqqında. 3.

Müraciət etiketlərinin işlənmə məqamları.

Mənbə: [1,2,3,4,5,6,10]

2

30 Görüşmə və ayrılma

Plan: 1. Görüşmə etiketləri. 2. Ayrılma etiketləri. 3. Görüşmə və ayrılma

etiketlərinin işlənmə məqamları.

Mənbə: [1,2,5,7, 9,10]

2


Referat tipli işlər 0-5 bal

1 Azərbaycan dili haqqında ümumi məlumat.

2 Nitq mədəniyyəti və ritorika .

3 Üslub və üslubiyyatın ümumi xüsusiyyətləri.

4 Fonetika və fonetik norma.

5 Leksikologiya və leksik norma.

61

6 Frazeologiya və frazeoloji vahidlərin nitqdə rolu.

7 Lüğət tərkibindəki sözlərin məna qrupları və üslubi layları.

8 Qrammatika və qrammatik norma.

9 Dilin sintaktik quruluşu.

10 Leksikoqrafiya.

11 Sözün mənası və funksiyaları.

12 Azərbaycan dilinin lüğət tərkibi.

13 Sözün morfoloji quruluşu.

14 Əsas nitq hissələri.

15 Köməkçi nitq hissələri.

16 Qrammatik mənanın ifadə vasitələri.

18 Ümumi qrammatik kateqoriyalar.

19 Xüsusi qrammatik kateqoriyalar.

20 Sintaktik əlaqələr.

21 Söz birləşmələri.

22 Cümlə üzvləri.

23 Sadə cümlə.

24 Mürəkkəb cümlə.

25 Bədii üslub.

26 Elmi üslub.

27 Publisisik üslub.

28 Məişət üslub.

29 Rəsmi-işgüzarlıq üslub.

30 Rəsmi-işgüzar sənədlər.


1. “Ana dilim” mövzusunda esse yazmaq.

2. “Vətənim” mövzusunda esse yazmaq.

3. “ Qarabağ” mövzusunda esse yazmaq.

4. “Suşa” mövzusunda esse yazmaq.

5. “Laçın” mövzusunda esse yazmaq.

6. “ Füzuli” mövzusunda esse yazmaq.

7. “Xocalı faciəsi” mövzusunda esse yazmaq.

8. “20 Yanvar” mövzusunda esse yazmaq.

9. “ Milli sərvətlərimiz” mövzusunda esse yazmaq.

10 Bədii ədəbiyyatdan tərkibində antonomi olan 30 cümlə seçmək və onları təhlil etmək

11 Bədii ədəbiyyatdan tərkibində sinonimi olan 30 cümlə seçmək və onları təhlil etmək

12 Bədii ədəbiyyatdan tərkibində omonimi olan 30 cümlə seçmək və onları təhlil etmək

13 Bədii ədəbiyyatdan tərkibində çoxmənalı söz olan 30 cümlə seçmək və onları təhlil etmək

14 Bədii ədəbiyyatdan 2 səhifəlik mətndə işlənmiş ərəb-fars mənşəli sözləri seçib təhlil etmək

15 Vətən, ana və dostluğa aid 30 atalar sözü çeçmək və onların təhlilini vermək

16 Bədii ədəbiyyatdan 30 aforistik ifadə seçmək

17 Bədii ədəbiyyatdan frazeoloji vahid işlənmiş 30 cümlə seçmək

18 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə isimləri mənasına görə qruplaşdırmaq

19 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə sifətləri qruplaşdırmaq

20 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə sayları qruplaşdırmaq

21 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə əvəzlikləri qruplaşdırmaq

22 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə feilləri qruplaşdırmaq

23 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə zərfləri qruplaşdırmaq

62

24 Bədii ədəbiyyatdan 1 səhifə həcmində mətndə köməkçi nitq hissələrini qruplaşdırmaq

25 Feili birləşmələrə aid 25 nümunə yaz və sintaktik təhlil elə

26 Bədii ədəbiyyatdan 25 ədəd tamamlıq budaq cümləsi yaz

27 Bədii ədəbiyyatdan 25 ədəd təyin budaq cümləsi yaz

28 Bədii ədəbiyyatdan 25 ədəd sadə cümlə seç və sintaktik təhlil et

29 Bədii ədəbiyyatdan 25 ədəd mübtəda budaq cümləsi yaz

30 Bədii ədəbiyyatdan 25 ədəd xəbər budaq cümləsi yaz


- Tələbələr Müasir Azərbaycan dili fənni üzrə bilikləri ritorika ilə əlaqələndirə

bilməlidir. - Dərslikdə hər bir mövzuya aid mətn verilmiş və tələbələr xüsusi sual və

tapşırıqları yerinə yetirməklə mövzular üzrə icraçı rolu oynayacaqlar. - Bu fənni

mənimsəmək üçün ana dilinin qanun və kateqoriyalarını ritorika ilə əlaqələndirmə

bacarığı olmalıdır. -Bu fənni mənimsəməklə tələbələr ana dilinin nitq normalarına aid

bacarıq və vərdişlərini daha da inkişaf etdirəcəklər. - Tələbələrin nitq mədəniyyətinin

inkişafı üçün onlara ev oxusu və esse yazmaq təklif oluna bilər.

11. Imtahan sualları

1.Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti fənninin məqsəd və vəzifələri

2.Nitq mədəniyyəti və ədəbi dil norması

3.Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti fənninin əlaqədə olduğu fənlər

4.Azərbaycan dili anlayışı

5.Dilimiz müstəqillik şəraitində

6.Azərbaycan dilinin tipoloji xüsusiyyətləri

7.Nitq mədəniyyətinin əsas tələbləri

8.Üslubiyyatın yaranması və formalaşması

9.Norma anlayışı

10.Ədəbi dilin normaları

11.Ritorikanın tarixi haqqında

12.Nitqin əsas keyfiyyətləri

13.Nitqin formaları

14.Fonetika haqqında ümumi məlumat

15.Cümlə və onun əsas əlamətləri

16.Cümlənin növləri, nəqli və nida cümlələri

17.Əmr və sual cümlələri

18.Sözün morfoloji xüsusiyyətləri

19.Əsas nitq hissələri. Adlar.

20.Fel və zərf haqqında

21.Leksikologiya haqqında ümumi məlumat

22.Leksikologiyanın növləri

23.Frazeologiyanın tədqiqat obyekti və tarixi

24.Leksikoqrafiya haqqında məlumat

25.Lüğətlərin növləri və tərtibi prinsi

26.Sözün mahiyyəti haqqında

27.Sözün leksik və qrammatik mənası

28.Sözün funksiyaları haqqında

29.Neologizmlər haqqında

30.Arxaizmlər haqqında

31.Lüğət fondu və lüğət tərkibi

32.Dilin lüğət tərkibinin zənginləşməsinin mənbələri və yolları

33.Çoxmənalılıq və metafora

34.Omonim, sinonim və antonimlər

63

35.Lüğət tərkibindəki sözlərin üslubu layları, poetizm və terminlər.

36.Tabu və evfemizmlər

37.Metafora və metonimiya

38.Arqo və jarqonlar

39.Qrammatik cəhətdən cümlə üzvləri ilə bağlı olmayan üzvlər ara sözlər və xitablar

40.Vulqar sözlər haqqında

41.Azərbaycan dilinin sait və samitlər sistemi

42.Fonetik hadisə və qanunlar

43.Heca, vurğu, intonasiya və durğu

44.Yazının ictimai mahiyyəti və əhəmiyyəti

45.Azərbaycan dilinin yazısında əlifba problemi

46.Orfoqrafiya, orfoqrafik norma

47.Azərbaycan dili orfoqrafiyasının prinsipləri

48.Köməkçi nitq hissələri

49.Tabesiz mürəkkəb cümləni əmələ gətirən sadə cümlələr arasında məna əlaqələri

50.Tabeli mürəkkəb cümlə haqqında

51.Mübtəda və xəbər budaq cümlələrinin xüsusiyyətləri

52.Təyin və tamamlıq budaq cümlələrinin xüsusiyyətləri

53.Zərflik budaq cümlələri haqqında

54.Vasitəli və vasitəsiz nitq haqqında

55.Kargüzarlıq üslubu haqqında

56.Söz sırasının nitqdə rolu

57.Sintaksisin mövzusu və tədqiqat obyekti

58.Sintaktik əlaqələr haqqında

59. Söz birləşmələrinin əsas xüsusiyyətləri

60.İsmi birləşmələr

61.Feli birləşmələr

62. Baş üzvlərin cümlədə funksiyası

63.Cümlənin həmcins üzvləri haqqında

64.Fonetikanın növləri

65.Müxtəsər və geniş cümlələr haqqında

66.Təktərkibli və cüttərkibli cümlələr

67.Mürəkkəb cümlə haqqında

68.Tabesiz mürəkkəb cümlələr

69.Nitq etiketləri, xüsusiyyətləri, növləri və nümunələr

70. Omonimlərin nitqdə funksiyası.

71.Sinonimlərin nitqdə funksiyası.

72.Rəsmi işgüzar üslub: Akt.

73. Rəsmi işgüzar üslub: Protokol

74. Rəsmi işgüzar üslub: Ərizə

75. Rəsmi işgüzar üslub: Arayış

76. Rəsmi işgüzar üslub: Əmr

77. Rəsmi işgüzar üslub: Müqavilə

78. Rəsmi işgüzar üslub: Xasiyyətnamə

79. Rəsmi işgüzar üslub: Avtobioqrafiya

80. Rəsmi işgüzar üslub: Məktub

64





üzrə prorektor:_____________dos.İ.Əsgərov

“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 050118- İbtidai sinif müəllimliyi



65


Fənnin adı: Ifadəli oxu. Fənn üzrə proqram LDU Elmi-metodik şurasının 18.XI.2016-ci

il tarixli iclasının qərarı ilə (protokol №) təsdiq edilmişdir.

Kodu:İPFS-B02

Tədris ili: III (2016-2017.) V semestr

Tədris yükü: 120 saat. Auditoriya saatı – 45 (30 saat müh., 15 saat sem.)




Auditoriya №:406

Saat:

II.Müəllim haqqında məlumat: Adı, soyadı, elmi dərəcəsi və elmi adı: Rəhimova



-1300

.

E-mail ünvanı: Xalidə@ box.az

Kafedranın ünvanı:Lənkəran ş., Hənifə küç.,170-a


1.F.Yusifov.İfadəli oxu.Dərs vəsaiti-Bakı, 2006, 123s

2.Əsgərov.M.Bədii qiraət-Bakı, 1973

3.Kərimov.Y.Ana dilinin tədrisi metodikası-Bakı, 2005

4.S.Hüseynoğlu.İfadəli oxudan praktikum-Bakı, 2005

5.Abdullayev.N, Məmmədov.Z. Nitq mədəniyyəti məsələləri-Bakı, 1998

6.Quliyev.Ə.Diksiya və bəzi metodik göstərişlər

7.Soltan Hüseynoğlu. İfadəli oxunun əsasları

8.İnternet resusları

IV. Fənnin təsviri və məqsədi:Hər bir elm yaxud sənət sahəsi müəyyən təməl

prinsiplərə söykənir və bunlarsız həmin elmin, sənət sahəsinin mövcudluğundan danışıla

bilməz.Tədris olunması nəzərdə tutulan ifadəli oxu fənni bu cəhətdən diqqəti cəlb

edir.Bu fənnin tədrisi bir sıra elm, sənət sahələri ilə əlaqədardır.Dilçilik,

ədəbiyyatşünaslıq elmləri, eləcə də aktyorluq sənəti, bədii qiraət ustalığı məsələləri bu

fənnin nüvəsini təşkil edir, bir biri ilə qırılmaz əlaqədə öyrənilir.İfadəli oxu bədii oxu

sənətinin qanunlarına əsaslanmaqla məktəb şəraitində tətbiq olunan oxu olub, müxtəlif

mətnlərin səslənən oxu vasitəsilə sinif qarşısında canlandırılmasıdır.Məqsəd bu prosesi,

bu mühüm tədris fəaliyyətini məktəb şəraitində həyata keçirməkdir.





saatlarının ümumi sayı normativ sənədlərdə müəyyən olunmuş həddən yuxarı (25%-dən

çox) olduğu halda tələbə həmin fənnin imtahana buraxılmır, fənn üzrə akademik borcu

qalır və onun haqqında müvafiq qərar qəbul edilir.





dərslərində fəaliyyətinə görə.

İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50-dir.




66


tam aça bilir.







verir;








əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D



VII. Davranış qaydalarının pozulması:Tələbə Universitetin daxili nizam–intizam


VIII. Təqvim mövzu planı:Mühazirə 30 saat , seminar 30 saat. Cəmi: 60 saat

N Keçirilən mühazirə məşğələlərinin məzmunu saat tarix

1 İfadəli oxu və onun mahiyyəti.

Plan:1. Ana dilinin təlimində ifadəli oxunun rolu 2. İfadəli oxunun digər elm

və sənət sahələri ilə əlaqəsi. 3. İfadəli oxunun vəzifəsi 4. İfadəli oxunun

stukturu və onların səciyyəsi

Mənbə: [1,2,3,5]

2

2 İfadəli oxunun məzmunu və xüsusiyyətləri

Plan: 1.İfadəli oxuya hazırlıqda məzmunun rolu 2. İfadəli oxu və oxu sənəti 3.

Sənətşünaslıqda ifadəli oxu məsələləri 4. İfadəli oxunun əhəmiyyəti

Mənbə: [1,2,4,5,6]

2

3 İfadəli oxunun tarixi

Plan: 1.Xalq ədəbiyyatı oxu sənətinin hərəkətverici qüvvəsi kimi 2.Oxu

sənətinin inkişafında klassik poeziyanın rolu. 3.Ədəbi məclislər və söz sənəti.

4.Klassik və müasir poeziyada “söz” anlayışı

Mənbə: [1,3,4,6,7]

2

4

Nitq texnikası və onun elementləri

Plan:1.Nitq texnikası anlayışı 2.Tənəffüs nitq texnikasının bir hissəsi kimi

3.Səs nitq texnikasının vacib elementi kimi 4.Tələffüz və onun ifadəli oxudakı

təzahür formaları

Mənbə: [1,2,7,8,9]

2

67

5 Nitq ifadəliliyinin vasitələri

Plan: 1.Məntiqi ifadəlilik və onun elementləri 2.Məntiqi fasilə 3.Məntiqi vurğu

4.Məntiqi melodiya

Mənbə: [1,3,6,7,8]

2

6 Bədii əsərin oxuya hazırlanması

Plan:1.Bədii əsərin oxuya hazırlanmasında ifaçılıq təhlilin rolu 2.Mətnin

məzmununun öyrənilməsi oxuya hazırlığın başlanğıcı kimi

3.Ədəbiyyatşünaslıq təhlili oxuya hazırlığın bir mərhələsi kimi 4.Xüsusi təhlil

və mətnin səslənən sözlə ifadəsi

Mənbə: [1,2,,5,7,8]

2

7 Bədii əsərin oxuya hazırlanması, mətnin məzmunun təhlili

Plan:1.Konkret nümunələr əsasında çalışmalar icra etmək

Mənbə: [1,2,3,5,7,8,9]

2

8 Əsərlərin ifadəli oxusunda janr xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması

Plan: 1.Nağılların oxusu 2.Təmsillərin oxu xüsusiyyətləri 3.Şeirlərin oxusu

4.Tapmacaların oxusu

Mənbə: [1,2,5,7,9,10,12]

2

9 İfadəli oxu zamanı sait və samitlərin tələffüz xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması

Plan: 1.Saitlərin tələffüzü 2.Samitlərin tələffüzü

Mənbə: [1,2,3,4,5,6,7]

2

10 Ədəbi əsərlərin ifaçılıq təhlili

Plan:1.Ədəbi əsərlərin janr xüsusiyyətlərini nəzərə almaq 2.Konkret nəsr

əsərlərinin ifadəli oxusu

Mənbə: [1,2,3,4,7]

2

11 Heca vəznli lirik şeirlərin oxu xüsusiyyətləri

Plan:1.Azərbaycan şeirinin vəznləri haqqında məlumat 2.Şamanlar və ozanlar

ilk ifaçılar kimi 3.Bir neçə heca vəznli şeirlərin ifadəli oxusunu təşkil etmək

Mənbə: (1,2,3,4,5,9)

2

12 Nəsr əsərlərinin oxu xüsusiyyətləri

Plan:1.Nəsr haqqında geniş məlumat 2.İfadəli oxu zamanı nəsrin janr

xüsusiyyətlərini nəzərə almaq 3.Kiçik nəsr parçalarının ifadəli oxusunun təşkil

etmək

Mənbə: [1,2,3,4,5,6,9]

2

13 Dramatik əsərlərin oxu xüsusiyyətləri.

Plan:1.Dramatik əsərlərin tarixi haqqında məlumat vermək 2. Oxunacaq

hissənin təsəvvürdə canlanması 3.S.Vurğunun “Vaqif” pyesindən ifadəli oxu

(rolları üzrə)

Mənbə: [1,2,3,4.5,6,7,8,9]

2

14 Əruz vəznində yazılmış lirik şeirlərin ifadəli oxusu

Plan: 1.Əruz vəzninin tarixi haqqında məlumat 2.Əruz vəznli şeirlərin ifadəli

oxusu zamanı qarşıya çıxan çətinliklər 3.Lirik şeirlərin ifası zamanı emosional

ovqata köklənmək

Mənbə: [1,2,3,4.5,6,7,8,9]

2

15

Satirik şeirlərin ifadəli oxusu

Plan: 1.Azərbaycan satirik şeirinin tarixi haqqında geniş məlumat vermək

2.Satirik şeirlərdə sözün çoxqatlılığını nəzərə çatdırmaq

Mənbə: [1,2,3,4.5,6,7,8,9]

2

68

N Keçirilən seminar məşğələlərinin məzmunu saat tarix

1 İfadəli oxu, onun mahiyyəti. məzmun və xüsusiyyətləri 2

2 İfadəli oxunun tarixi 2

3 Nitq texnikası və onun elementləri 2

4 Nitq ifadəliliyinin vasitələri 2

5 Bədii əsərin oxuya hazırlanması 2

6 Əsərlərin ifadəli oxusunda janr xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması 2

7 İfadəli oxuda vəzn xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması 2

8 Ədəbi əsərlərin ifaçılıq təhlili 1

Tələbələrin sərbəst iş iüçün verilən tapşırıqlar

Referat tipli işlər – (0-5 bal)

1 Folklor və ifadəli oxu sənəti

2 M.Füzulinin “Söz” qəzəlinin təhlili

3 Ədəbi məclislər və ifadəli oxu

4 Aşıq yaradıcılığı və ifadəli oxu

5 Stanislavskinin teatr təlimi haqqında

6 Qoşa saitlərin tələffüzü və ifadəli oxu

7 Qoşa samitlərin tələffüzü və ifadəli oxu

8 İxtiyari və qeyri-ixtiyari tənəffüz

9 C.Cabbarlının “Ana” şeirinin ifadəli oxusu

10. Nitq texnikası anlayışı

11 İfadəli oxu və dilçilik

12 İfadəli oxu və ədəbiyyatşünaslıq

13 İfadəli oxu və digər elm sahələri

14 Emosional-obrazlı ifadəlilik

15 İfadəli oxunun təlim-tərbiyədə rolu

16 Əmək nəğmələrinin ifadəli oxusu. Holavarlar və sayaşı sözləri

17 B.Vahabzadənin “Bayraq” şeirinin ifadəli oxusu

18 C.Cabbarlının “Ölkəm” şeirinin ifadəli oxusu

19 Q.Zakirin “Sədaqətli dotlar haqqında” təmsilinin ifadəli oxusu

20 C.Məmmədquluzadənin“Poçt qutusu” hekayəsinin ifadəli oxusu

21 İ.Şıxlının “Sənə “aslanım” deyən...” hekayəsinin ifadəli oxusu

22 Səsin akustik keyfiyyəti

23 a, ı, o, u saitlərinin yazılışı və tələffüzü

24 e, ə, i, ö,ü saitlərinin yazılışı və tələffüzü

25 Qoşasaitli sözlərin yazılışı və tələffüzü

26 Samitlərin tələffüzü

27 M.Aslanın “Ağla, qərənfil, ağla” şeirinin ifadəli oxusu

28 M.Müşfiqin “Yağış” şeirinin ifadəli oxusu

29 Məntiqi ifadəlilik

30 Məntiqi fasilə

Çalışmalar və ya praktik işlər (0-5 bal)

1 İfadəli oxunun məzmunu və xüsusiyyətləri

2 İfadəli oxunun tarixi

3 Nitq texnikasının əsas xüsusiyyətləri.Tənəffüs

69

4 Səs və tələffüzün ifadəli oxu prosesində rolu

5 Nitq ifadəliliyinin vasitələri.Məntiqi fasilə və vurğu

6 Əədbi əsərlərin ifaçılıq təhlili

7 Əsərlərin ifadəli oxusunda janr xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması

8 Lirik əsərlərin ifadəli oxu xüsusiyyətləri

9 Epik əsərlərin ifadəli oxu xüsusiyyətləri

10 Dramatik əsərlərin ifadəli oxu xüsusiyyətləri

11 İfadəli oxunu tədqiqi

12 İfadəli oxunun əhəmiyyəti

13 Məişət dialoqlarının tərtibi və icra edilməsi nümunələri

14 Sait və samitlərin tələffüz xüsusiyyətləri

15 Məntiqi melodiya və durğu işarələri (Məntiq nümunəsi)

16 Emosional-obrazlı ifadəlilik

17 C.Məmmədquluzadənin “Anamın kitabı” əsərinin ifadəli oxusu

18 M.Füzulinin “Leyli və Məcnun” poemasının təhlili

19 Q.Bürhanəddinin tuyuq və rübailərinin ifadəli oxusu

20 N.Gəncəvinin “Xosrov və Şirin” əsərinin təhlili və ifadəli oxuya hazırlıq

21 S.Vurğunun “Vaqif” pyesinin təhlili və ifadəli oxuya hazırlıq

22 M.Füzulinin alleqorik poemalarının təhlili

23 Lirik şeirlərin təhlili və ifadəli oxu

24 Təmsillərin tədrisi və ifadəli oxu

25 Nağılların ifadəli oxu xüsusiyyətləri

26 İfadəli oxuda diksiya və görmə xüsusiyyətləri

27 Məntiqi qiraət və məntiqi vurğu

28 İfadəli oxu tədrisində durğu işarələrinin rolu

29 İfadəli oxu təlimində bədii sual və nidaların rolu

30 Ədəbiyyat dərslərində ifadəli oxunun təşkili yolları

IX.Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar:

-İfadəli oxunun məzmunu və xüsusiyyətləri bilməlidirlər-İfadəli oxunun tarixini

bilməlidirlər-İfadəli oxunun tədqiq tarixini bilməlidirlər-İfadəli oxunun nitq texnikasının

xüsusiyyətlərini bilməlidirlər-İfadəli oxu zamanı janr xüsusiyyətlərinin nəzərə

alınmasını bilməlidirlər-İfadəli oxuda məntiqi vurğu və intonasiyanı bilməlidirlər-İfadəli

oxu zamanı ədəbiyyatşünaslıq təhlilini bilməlidirlər

X.Tələbələr aşağıdakıları bilməlidirlər:

XI.İmtahan sualları:

1.İfadəli oxu və onun mahiyyəti.

2.Ana dilinin təlimində ifadəli oxunun rolu

3.İfadəli oxunun digər elm və sənət sahələri ilə əlaqəsi.

4.İfadəli oxunun vəzifəsi

5. İfadəli oxunun stukturu və onların səciyyəsi

6.İfadəli oxunun məzmunu və xüsusiyyətləri

7.İfadəli oxuya hazırlıqda məzmunun rolu

8.İfadəli oxu və oxu sənəti

9.Sənətşünaslıqda ifadəli oxu məsələləri

10.İfadəli oxunun əhəmiyyəti

11.İfadəli oxunun tarixi

12.Xalq ədəbiyyatı oxu sənətinin hərəkətverici qüvvəsi kimi

13.Oxu sənətinin inkişafında klassik poeziyanın rolu.

14.Ədəbi məclislər və söz sənəti.

70

15.Klassik və müasir poeziyada “söz” anlayışı

16.Nitq texnikası və onun elementləri

17.Tənəffüs nitq texnikasının bir hissəsi kimi

18.Səs nitq texnikasının vacib elementi kimi

19.Tələffüz və onun ifadəli oxudakı təzahür formaları

20.Nitq ifadəliliyinin vasitələri

21.Məntiqi ifadəlilik və onun elementləri

22.Məntiqi fasilə

23.Məntiqi vurğu

24.Məntiqi melodiya

25.Bədii əsərin oxuya hazırlanması

26.Bədii əsərin oxuya hazırlanmasında ifaçılıq təhlilin rolu

27.Mətnin məzmununun öyrənilməsi oxuya hazırlığın başlanğıcı kimi

28.Ədəbiyyatşünaslıq təhlili oxuya hazırlığın bir mərhələsi kimi

29.Xüsusi təhlil və mətnin səslənən sözlə ifadəsi

30.Bədii əsərin oxuya hazırlanması, mətnin məzmunun təhlili

31. Əsərlərin ifadəli oxusunda janr xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması

32.Nağılların oxusu

33.Təmsillərin oxu xüsusiyyətləri

34.Şeirlərin oxusu

35.Tapmacaların oxusu

36.İfadəli oxu zamanı sait və samitlərin tələffüz xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması

37.Saitlərin tələffüzü

38.Samitlərin tələffüzü

39.Ədəbi əsərlərin ifaçılıq təhlili

40.Ədəbi əsərlərin janr xüsusiyyətlərinin nəzərə alınmasımaq

41.Konkret nəsr əsərlərinin ifadəli oxusu

42.Heca vəznli lirik şeirlərin oxu xüsusiyyətləri

43.Azərbaycan şeirinin vəznləri haqqında məlumat

44.Şamanlar və ozanlar ilk ifaçılar kimi

45.Bir neçə heca vəznli şeirlərin ifadəli oxusunu təşkil etmək

46.Nəsr əsərlərinin oxu xüsusiyyətləri

47.Nəsr haqqında geniş məlumat

48.İfadəli oxu zamanı nəsrin janr xüsusiyyətlərini nəzərə almaq

49.Kiçik nəsr parçalarının ifadəli oxusunun təşkil etmək

50.Dramatik əsərlərin oxu xüsusiyyətləri.

51.Dramatik əsərlərin tarixi haqqında məlumat vermək

52.Oxunacaq hissənin təsəvvürdə canlanması

53.S.Vurğunun “Vaqif” pyesiin ifadəli oxu xüsusiyyətləri

54.Əruz vəznində yazılmış lirik şeirlərin ifadəli oxusu

55.Əruz vəzninin tarixi haqqında məlumat

56.Əruz vəznli şeirlərin ifadəli oxusu zamanı qarşıya çıxan çətinliklər

57.Lirik şeirlərin ifası zamanı emosional ovqata köklənmək

58.Satirik şeirlərin ifadəli oxusu

59.Azərbaycan satirik şeirinin tarixi

60.Satirik şeirlərdə sözün çoxqatlılığının nəzərə çatdırılması

71





üzrə


“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu

72



Kafedra:İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim


Fənnin adı: Uşaq ədəbiyyatı. Fənn üzrə proqram LDU Elmi-metodik şurasının

18.V.2017-ci il tarixli iclasının qərarı ilə (protokol №2) təsdiq edilmişdir.

Kodu:İPF-B16

Tədris ili: IV (2017-2018.) VII semestr

Tədris yükü: Cəmi 150 saat . Auditoriya saatı -60 (45 saat müh., 15 saat sem.)




Auditoriya №:313

Saat:

II.Müəllim haqqında məlumat: Adı, soyadı, elmi dərəcəsi və elmi adı: Rəhimova


Məsləhət günləri və saatı: Vgün saat 900

-1300

.

E-mail ünvanı:

Kafedranın ünvanı:Lənkəran ş., H.Abdullayev küç.,21


1.Yusifoğlu R. Uşaq ədəbiyyatı, Bakı,“Təhsil”, 2002.

2.Vəfalı A. Bədii ədəbiyyat-yeni nəslin tərbiyəsi. 1972

3. Azərbaycan sovet uşaq ədəbiyyatı antologiyası.(Şeir).Tərtib/ Q.Namazov.

Bakı,Gənclik (1976).

4. Azərbaycan sovet uşaq ədəbiyyatı antologiyası. (nəsr). Tərtib / Q.Namazov.

Bakı,Gənclik 1977.

5. Qarabağlı Ə. Gənc nəslin tərbiyəsində bədii ədəbiyyatın rolu. “Azərbaycan məktəbi”

1947 №2

6. Əzizov Ə. Azərbaycan sovet uşaq ədəbiyyatının inkişaf yolu. Bakı, 1968

7.Rzaquluzadə M. Az.sovet uşaq ədəbiyyatında mövzu və keyfiyyət məsələsi.

“Azərbaycan” 1955 №8

8.Əbilov İ. Uşaqlar üçün böyük ədəbiyyat yaradaq. “Azərbaycan” 1970

9.İbrahim M. İncə hisslər poeziyası “Azərbaycan” 1968. №8

10.Nəbiyev B. Uşaq ədəbiyyatının böyük tələblər səviyyəsinə. “Azərbaycan” 1971. №8

IV. Fənnin təsviri və məqsədi: “Uşaq ədəbiyyatı” fənni Azərbaycan ədəbiyyatının bir

qolu kimi Ali məktəblərdə tədris olunur. Burada uşaqlara məxsus olan ədəbi nümunələr

əsasında müəyyən xarakterlər açılır, dövrün tələblərinə görə ədəbi nümunələr tədrisə

cəlb olunur. “Uşaq ədəbiyyatı” gənc nəslin yetişməsində istiqamət verən əsas fənlərdən

biridir. “Uşaq ədəbiyyatı” fənnində adıçəkilən dərsliyin mahiyyəti, səciyyəvi

xüsusiyyətləri nəzərə çatdırılır, uşaq ədəbiyyatının təşəkkülü və inkişaf mərhələləri

barədə məlumat verilir. Uşaq ədəbiyyatının digər elm sahələri ilə əlaqələri açıb

göstərilir. Yazıçı və şairlərin yaradıcılığındakı uşaq ədəbiyyatı nümunələri haqqında

məlumat verilir.





saatlarının ümumi sayı normativ sənədlərdə müəyyən olunmuş həddən yuxarı (25%-dən

çox) olduğu halda tələbə həmin fənnin imtahana buraxılmır, fənn üzrə akademik borcu

qalır və onun haqqında müvafiq qərar qəbul edilir.

73





dərslərində fəaliyyətinə görə.

İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50-dir.





tam aça bilir.







verir;








əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D





VIII. Təqvim mövzu planı:Mühazirə 45saat , seminar 30 saat. Cəmi: 75 saat

N Keçirilən mühazirə məşğələlərinin məzmunu Saat Tarix

1 Uşaq ədəbiyyatı haqqında ümumi məlumat

1.Uşaq ədəbiyyatı ümumi bədii ədəbiyyatın ayrılmaz tərkib hissəsi kimi.

2.Uşaq ədəbiyyatının mahiyyəti. 3.Uşaq ədəbiyyatının başlıca xüsusiyyətləri

4.Uşaq ədəbiyyatının məqsəd və vəzifələri

Mənbə:[1,2,3,4,5,7,8,10]

2

2 Uşaq ədəbiyyatının digər elmlərlə əlaqəsi

1. Uşaq ədəbiyyatı və ədəbiyyatşünaslıq. 2.Uşaq ədəbiyyatı və pedaqogika

3.Uşaq ədəbiyyatı və psixologiya 4. Fəlsəfə, etika, dilçilik və tarix elmlərinin

uşaq ədəbiyyatı ilə əlaqəsi. Mənbə:[1,2,3,4,5,7,8,10]

2

3 Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının inkişaf mərhələləri 2

74

1. Xalq ədəbiyyatı uşaq ədəbiyyatının inkişafında ilk mərhələ kimi 2.

Azərbaycan klassik poeziyası və uşaq ədəbiyyatı 3. XIX əsrdə ilk məktəblər

və uşaq dərslikləri 4. Uşaq ədəbiyyatının inkişafında dünyəvi məktəblərin

rolu.Mənbə:[1,2,3,4,6,7,8,10]

4 Uşaq ədəbiyyatında romantizm və realizm

1.Romantik əsərlər və romantizm 2. Uşaq ədəbiyyatında romantizm 3. Realist

əsərlər və realizm 4. Uşaq ədəbiyyatında realizm

Mənbə:[1,2,3,4,5,6,7,8,10]

2

5 Azərbaycan şifahi xalq yaradıcılığı və uşaq ədəbiyyatı

1.Söz sənətinin tərbiyəedici mahiyyəti 2. Söz sənətinin estetik səciyyəsi 3.

Uşaq ədəbiyyatı və folklor 4. Uşaq ədəbiyyatı xalq yaradıcılığının tərkib

hissəsi kimi

Mənbə:[1,2,3,4,5,6,7,8,10]

2

6 Uşaq folklorunun kiçik janrları

1.Tapmacalar 2.Uşaqlarda mühakimə qabiliyyətinin inkişafında tapmacaların

rolu 3. Yanıltmacalar. 4. Uşaq nitqinin inkişafında yanıltmacaların rolu.

Mənbə:[1,2,3,4,5, 8,10]

2

7 Uşaq oyunları

1. Uşaq oyunlarının uşaqlara aşıladığı mənəvi keyfiyyətlər. 2.”Yoldaş səni

kim apardı” oyunu və xüsusuyyətləri 3. “Bənövşə” uşaq oyunu və

xüsusuyyətləri

4. ”Kosa-Kosa” oyunu və xüsusiyyətləri

Mənbə:[1,2,3,4,5]

2

8 Uşaq folklorunun lirik növü

1.Laylalar. 2.Oxşamalar. 3.Əmək nəğmələri 4.Mərasim nəğmələri

Mənbə:[1,2,3,4,5]

2

9 Uşaq nəğmələri

1. Uşaq nəğmələri və onun mahiyyəti 2. Uşaq ədəbiyyatında uşaq

nəğmələrinin yeri 3.Düzgülər 4.Sanama və acıtmalar.

Mənbə:[1,2,3,7,8,9.10]

2

10 Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında uşaqlar üçün oxu nümunələri

1.”Avesta” Azərbaycanın ilk ədəbi abidələrindən biri kimi 2. XI-XII əsrlər

Azərbaycan ədəbiyyatı 3. Əfsələddin Xaqani və uşaq ədəbiyyatı 4.

Ə.Xaqaninin lirikasında təlim- tərbiyə mövzusu

Mənbə:[1,2,3,4,5,6,7,8,9.10

2

11 Nizami Gəncəvi (1141-1209)

1. Nizami Gəncəvinin yaradıcılığında əxlaqi-didaktik mövzular. 2.

N.Gəncəvinin “Sirlər xəzinəsi” əsərinin ictimai əhəmiyyəti. 3. N.Gəncəvinin

“Kəpickəsən kişinin dastanı” əsəri 4. N.Gəncəvi və uşaq ədəbiyyatı

Mənbə:[1,2,3,4,5,6,7,8,9.10

12 Folklorun epik növləri

1.Nağıllar və onun növləri 2. Əfsanə və rəvayətlər 3. Lətifələr 4. Atalar

sözləri və məsəllər.

Mənbə:[1,2,3,7,8,9]

2

13 Dastanlar.1.Dastanlar və onların səciyyəvi xüsusiyyətləri 2. Məhəbbət

dastanlarının əsas səciyyəsi. 3. Məhəbbət dastanlarının kompozisiyası 4.

“Alıxan və Pəri” dastanı

Mənbə:[1,2,3,4,5,6,7,8]

2

75

14 Qəhrəmanlıq dastanları

1. Qəhrəmanlıq dastanlarının əsas səciyyəsi 2. “Koroğlu” dastan və onun əsas

ideyası 3.”Kitabi-Dədə Qorqud” dastanları 4. ”Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı

və Uruz surəti

Mənbə:[1,2,3,4,5,7,8,9]

2

15 Məhəmməd Füzuli və uşaq ədəbiyyatı

1.M. Füzuli lirikasında əxlaqi məqamlar. 2.M. Füzulinin yaradıcılığında

alleqoriyanın ideya istiqamətləri 3. M. Füzulinin qitələrində təlim-tərbiyə

məsələləri 4. M. Füzulinin “Leyli və Məcnun” əsərinin tərbiyəvi əhəmiyyəti.

Mənbə:[1,2,4,5,6,7,8,9.10]

2

16 XIX əsr Azərbaycan maarifçiliyi və uşaq ədəbiyyatının təşəkkülü

1. XIX əsrdə uşaq ədəbiyyatı 2. A. Bakıxanov və maarifçilik 3. Q.Zakir

yaradıcıığında əxaqi-didaktik səciyyəli əsərlər. 4. S.Ə.Şirvanini

yaradıcılığında nəsihətlər.

Mənbə:[1,2,3,4,5,8,9.10]

2

17 XX əsr uşaq ədəbiyyatı. (1901-1920-ci illər)

1. XX əsr uşaq ədəbiyyatı. Rəşid bəy Əfəndiyev. 2. XX əsrin əvvəllərində

yeni tipli dərsliklər. 3. XX əsrin əvvəllərində yaranan uşaq ədəbiyyatı

nümunələri.

4. Uşaq mətbuatı.

Mənbə:[1,2,3,4,5,6,7,8,9.10]

2

18 Mirzə Ələkbər Sabir, C.Məmmədquluzadə.

1. M.Ə.Sabir uşaq ədəbiyyatının yaradıcılarından biri kimi. 2. M.Ə.Sabir

yaradıcılığında məktəbə çağırış 3. C.Məmmədquluzadə uşaq ədəbiyyatının

yaradıcılarından biri kimi. 4. C.Məmmədquluzadənin “Poçt qutusu” əsəri.

Mənbə:[1,2,3,4,5,6,7,8,9.10]

2

19 XX əsrin I yarısında yaranan uşaq ədəbiyyatı

1. Abdulla Şaiq 2. Uşaq ədəbiyyatının inkişafında A.Şaiqin rolu

3. Mirmehdi Seyidzadə 4. Uşaq ədəbiyyatının inkişafında Mirmehdi

Seyidzadənin rolu

Mənbə:[1,2,3,4,5,6,7,8,9.10]

2

20 XX əsrin ortalarında uşaq ədəbiyyatı

1.Yusif Əzimzadə uşaq mətbuatının görkəmli nümayəndəsi kimi. 2. Yusif

Əzimzadənin uşaqlar üçün yazdığı əsərlər.3.Zeynal Cabbarzadə uşaq

mahnılarının müəllifi kimi 4.Rəsul Rza(1910-1981)

Mənbə:[1,2,3,4,5,6,7,8,9.10]

2

21 Abbas Səhhət, Süleyman Sani Axundov və uşaq ədəbiyyatı

1. Abbas Səhhət. 2. Uşaq ədəbiyyatının inkişafında Abbas Səhhətin rolu 3.

Süleyman Sani Axundov 4. Uşaq ədəbiyyatının inkişafında Süleyman Sani

Axundovun rolu

Mənbə:[1,2,3,4,5,6, 10]

2

22 Mirvarid Dilbazi və uşaq ədəbiyyatı

1.Azərbaycan ədəbiyyatında M.Dilbazinin yeri. 2. M.Dilbazi və uşaq

ədəbiyyatı

3. M.Dilbazinin “Qaranquş və qara ilan” əsəri 4. M.Dilbazinin uşaqlar üçün

yazdığı əsərlər.

Mənbə:[1,2,3,7,8,9.10]

2

23 Müasir uşaq ədəbiyyatı

1.Teymur Elçin 2. Hikmət Ziya 3. Tofiq Mütəllibov 4. Rafiq Yusifoğlu

Mənbə:[1,2,5,6,7,8,9.10]

1

76

N Seminar məşğələlərinin məzmunu Saat Tarix

1 Uşaq ədəbiyyatı, onun mövzusu və inkişaf mərhələləri 2

2 Azərbaycan şifahi xalq yaradıcılığı və uşaq ədəbiyyatı 2

3 Uşaq folklorunun janrları 2

4 Dastanlar 2

5 Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında uşaqlar üçün oxu nümunələri 2

6 XIX əsr Azərbaycan maarifçiliyi və uşaq ədəbiyyatının təşəkkülü 2

7 XX əsr uşaq ədəbiyyatı. 2

8 Müasir uşaq ədəbiyyatı 1



1. Uşaq ədəbiyyatının başlıca xüsusiyyətləri

2. Fəlsəfə, ədəbiyyatşünaslıq, dilçilik və tarix elmlərinin uşaq ədəbiyyatı ilə

əlaqəsi.

3. XIX əsrdə ilk məktəblər və uşaq dərslikləri

4. Folklorun epik növləri. Lətifələr

5. Uşaq oyunlarının uşaqlara aşıladığı mənəvi keyfiyyətlər

6. Söz sənətinin tərbiyəedici mahiyyəti

7. Dastanlar və onların səciyyəvi xüsusiyyətləri

8. Ə.Xaqaninin lirikasında təlim- tərbiyə mövzusu

9. N.Gəncəvinin “Sirlər xəzinəsi” əsərinin ictimai əhəmiyyəti

10 M. Füzulinin qitələrində təlim-tərbiyə məsələləri

11 S.Ə.Şirvanini yaradıcılığında nəsihətlər

12 Uşaq mətbuatı.

13 Uşaq ədəbiyyatının inkişafında Abbas Səhhətin rolu

14 Uşaq ədəbiyyatının inkişafında Mirmehdi Seyidzadənin rolu

15 Uşaq folklorunun kiçik janrları

16 Uşaq nəğmələri və onun mahiyyəti

17 Uşaq folklorunun lirik növü. Laylalar və oxşamalar.

18 Mirvarid Dilbazi

19 C.Məmmədquluzadə uşaq ədəbiyyatının yaradıcılarından biri kimi

20 Süleyman Sani Axundov

21 Uşaq ədəbiyyatının inkişafında A.Şaiqin rolu

22 Yusif Əzimzadə uşaq mətbuatının görkəmli nümayəndəsi kimi.

23 XX əsr uşaq ədəbiyyatı. Rəşid bəy Əfəndiyev.

24 Sehirli nağıllar.

25 XX əsrin I yarısında yaranan uşaq ədəbiyyatı

26 “Dəbistan”, “Rəhbər” və “Məktəb” məcmuələrində uşaq şeirlərinin nəşri

27 Azərbaycan şifahi xalq yaradıcılığı və uşaq ədəbiyyatı

28 Uşaq ədəbiyyatı və folklor

29 A.Bakıxanovun “Müşkatül ənvar əsərində” tərbiyə məsələləri.

30 Q.Zakirin yaradıcılığında əxlaqi-didaktik mövzular


1. Uşaq ədəbiyyatı haqqında ümumi məlumat

2. Uşaq ədəbiyyatının digər elmlərlə əlaqəsi

3. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının inkişaf mərhələləri

77

4. Azərbaycan şifahi xalq yaradıcılığı və uşaq ədəbiyyatı

5. Uşaq folklorunun kiçik janrları

6. Uşaq oyunları

7. Uşaq folklorunun lirik növü

8. Uşaq nəğmələri

9. Folklorun epik növləri

10. Nağıllar və onun növləri

11. Dastanlar

12. Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında uşaqlar üçün oxu nümunələri

13. N.Gəncəvi və uşaq ədəbiyyatı

14. M. Füzulinin “Leyli və Məcnun” əsərinin tərbiyəvi əhəmiyyəti.

15. XIX əsr Azərbaycan maarifçiliyi və uşaq ədəbiyyatının təşəkkülü

16. A.Bakıxanovun “Nəsihətlər” əsəri

17. M.Ş.Vazeh və uşaq ədəbiyyatı

18. M.Ə.Sabir və uşaq ədəbiyyatı

19. S.Ə.Şirvaninin təmsilləri

20. Zakirin təmsilləri

21. XX əsr uşaq ədəbiyyatı

22. Abdulla Şaiqin dram əsərləri

23. Süleyman Sani Axundovun “Qorxulu nağıllar” silsiləsi

24. Zeynal Cabbarzadə uşaq mahnılarının müəllifi kimi

25. Yusif Əzimzadənin uşaqlar üçün yazdığı əsərlər

26. Teymur Elçin və uşaq ədəbiyyatı

27. Hikmət Ziya və uşaq ədəbiyyatı

28. Mirvarid Dilbazi və uşaq ədəbiyyatı

29. Tofiq Mütəllibov və uşaq ədəbiyyatı

30. Zahid Xəlil və uşaq ədəbiyyatı

9. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar: Tələbələr aşağıdakıları bilməlidirlər: Tələbə Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının tərkib hissəsi olan ədəbiyyat nəzəriyyəsinin əsasları, bədii əsərin poetikası məsələlərini ədəbi prosesin bütün sahələri üzrə tam elmi-nəzəri məlumata yiyələnməli,həmçinin ədəbi metod,üslub,ədəbi cərəyanlar,bu sahə üzrə digər problem və məsələlər haqqında bilgiləri mənimsəməlidir.


11.Imtahan sualları:

1.Uşaq ədəbiyyatı haqqında ümumi məlumat

2. Uşaq ədəbiyyatının başlıca xüsusiyyətləri

3. Uşaq ədəbiyyatının məqsəd və vəzifələri

4. Uşaq ədəbiyyatının digər elmlərlə əlaqəsi

5. Uşaq ədəbiyyatı və ədəbiyyatşünaslıq

6.Uşaq ədəbiyyatının pedaqogika və psixologiya ilə əlaqəsi

7 . Fəlsəfə, dilçilik və tarix elmlərinin uşaq ədəbiyyatı ilə əlaqəsi

8. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının inkişaf mərhələləri

9. Xalq yaradıcılığı uşaq ədəbiyyatının inkişafında ilk mərhələ kimi

10. Uşaq ədəbiyyatı ümumi bədii ədəbiyyatın ayrılmaz tərkib hissəsi kimi

11. Uşaq ədəbiyyatında romantizm və realizm

12. Azərbaycan şifahi xalq yaradıcılığı və uşaq ədəbiyyatı

13. Söz sənətinin tərbiyəedici mahiyyəti

14. Uşaq ədəbiyyatı və folklor

15. Uşaq folklorunun kiçik janrları

78

16. Tapmacalar və onun əhəmiyyəti

17. Uşaq nitqinin inkişafında yanıltmacaların rolu

18. Uşaq oyunları

19. ”Yoldaş səni kim apardı” oyunu və xüsusuyyətləri

20. “Bənövşə” uşaq oyunu və xüsusuyyətləri

21. Uşaq folklorunun lirik növü

22. Laylalar və oxşamalar.

23. Əmək nəğmələri

24. Uşaq nəğmələri və onun mahiyyəti

25. Düzgülər

26. Sanama və acıtmalar.

27. Mərasim nəğmələri

28. Folklorun epik növləri. Atalar sözləri və məsəllər.

29. Lətifələr və nağıllar

30. Dastanlar və onların növləri

31. Nağıllar və onun növləri

32. Məhəbbət dastanlarının əsas səciyyəsi

33. Məhəbbət dastanlarının kompozisiyası

34. ”Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı və Uruz surəti

35.“Koroğlu” dastanı və onun əsas ideyası

36. Azərbaycan klassik poeziyası və uşaq ədəbiyyatı

37. XI-XII əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatında uşaq ədəbiyyatı nümunələri.

38. Ə.Xaqaninin lirikasında təlim- tərbiyə mövzusu

39. Əfsələddin Xaqani və uşaq ədəbiyyatı

40. N.Gəncəvi və uşaq ədəbiyyatı

41. N.Gəncəvinin “Sirlər xəzinəsi” əsərinin ictimai əhəmiyyəti

42. M. Füzulinin “Leyli və Məcnun” əsərinin tərbiyəvi əhəmiyyəti

43. M. Füzulinin əsərlərində təlim-tərbiyə məsələləri

44. Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında uşaqlar üçün oxu nümunələri

45. XIX əsrdə ilk məktəblər və uşaq dərslikləri

46. XIX əsr Azərbaycan maarifçiliyi və uşaq ədəbiyyatının təşəkkülü

47. A.Bakıxanovun “Müşkatül ənvar əsərində” tərbiyə məsələləri.

48. Q.Zakirin yaradıcılığında əxlaqi-didaktik mövzular

49. S.Ə.Şirvanini yaradıcılığında nəsihətlər.

50. XX əsr uşaq ədəbiyyatı (1901-1920)

51. XX əsr uşaq ədəbiyyatının inkişafında Rəşid bəy Əfəndiyevin rolu

52. XX əsrin əvvəllərində yeni tipli dərsliklər

53. Uşaq mətbuatı

54. Mirzə Ələkbər Sabir uşaq ədəbiyyatının yaradıcılarından biri kimi.

55. M.Ə.Sabir yaradıcılığında məktəbə çağırış

56. C.Məmmədquluzadənin “Poçt qutusu” əsərinin əsas ideyası

57. C.Məmmədquluzadə uşaq ədəbiyyatının yaradıcılarından biri kimi.

59. Uşaq ədəbiyyatının inkişafında Abbas Səhhətin rolu

60. Abbas Səhhətin yaradıcılığında uşaq şeirləri

61. Abbas Səhhətin yaradıcılığında vətən mövzusu

62. Uşaq ədəbiyyatının inkişafında Süleyman Sani Axundovun rolu

63. Süleyman Sani Axundovun uşaq hekayələri

64. Süleyman Sani Axundovun “Qaraca qız” hekayəsində əsas ideya

65. XX əsrin I yarısında yaranan uşaq ədəbiyyatı

66. Uşaq ədəbiyyatının inkişafında A.Şaiqin rolu

79

67. Abdulla Şaiqin uşaq şeirləri

68. Abdulla Şaiqin “Tülkü həccə gedir” əsəri və ideyası

69. “Dəbistan”, “Rəhbər” və “Məktəb” məcmuələrində uşaq şeirlərinin nəşri.

70. Uşaq ədəbiyyatının inkişafında Mirmehdi Seyidzadənin rolu

71. XX əsrin ortalarında uşaq ədəbiyyatı

72. Yusif Əzimzadə uşaq mətbuatının görkəmli nümayəndəsi kimi.

73.Yusif Əzimzadənin uşaqlar üçün yazdığı əsərlər.

74. Zeynal Cabbarzadə uşaq mahnılarının müəllifi kimi

75. Rəsul Rzanın uşaq ədəbiyyatına aid əsərləri

76. Mirmehdi Seyidzadənin uşaq şeirlərində ailə, əmək, dostluq məsələləri

77. Müasir uşaq ədəbiyyatı .Teymur Elçin

78. Müasir uşaq ədəbiyyatı . Hikmət Ziya.

79. Müasir uşaq ədəbiyyatı . Tofiq Mütəllibov.

80. Mirvarid Dilbazinin uşaq ədəbiyyatına aid əsərləri



80



üzrə


“------------“ 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisasın şifri və adı: 050118, İbtidai sinif müəllimliyi

Fakültə:Humanitar


I. Fənn haqqında məlumat:

Fənnin adı: Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri əsasları-1.Proqram Azərbaycan Dövlət

pedaqoji Universitetinin Riyaziyyat və onun ibtidai kursunun tədrisi metodikası

kafedrasında hazırlanmışdır.

Kodu: İPF-B07.1

Tədris ili və semestri: I tədris ili, (2017/2018) Semestr: I

Tədris yükü: cəmi: 180 saat. Auditoriya saatı-75 (45 saat mühazirə, 30 saat seminar)




Auditoriya № 306

Saat:

II. Müəllim haqqında məlumat:

Adı, soyadı, elmi dərəcəsi və elmi adı: Qasımov Rəşid Ataxan oğlu, baş müəllim


-1355

.

E-mail ünvanı: [email protected]

Kafedranın ünvanı: Lənkəran ş., LDU-nun 2 saylı korpusu, 5-ci mərtəbə otaq № 502

III. Tövsiyyə olunan dərslilklər və dərs vəsaitləri:Əsas:

81

01. N.A.Sadıqov. Riyaziyyatın ibtidai kursunun elmi əsasları. Bakı, Maarif, 1991, 352 səh.

02. S.A.Feyziyev, R.Y.Şükürov. Riyaziyyatın ibtidai kursunun elmi əsasları. I hissə.

Bakı, Şirvannəşr, 2002, 150 səh.

03. S.A.Feyziyev, R.Y.Şükürov. Riyaziyyatın ibtidai kursunun elmi əsasları. II hissə.


03. B.S.Cəbrayılov. Riyaziyyat. Bakı, ADPU, 2000, 189 səh.

04 S.A.Feyziyev, N.D.Hacıyev, O.Q.Nəbiyev. Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri əsasları

məsələ və misallarda (nəzəri məlumatlar, həllər, göstərişlər). Bakı, Nərgiz nəşriyyatı,

2001, 169 səh.

Əlavə:

05. H.Həşimov. Tam ədədlərin bölünməsi və say sistemləri. Bakı, ”Maarif”, 1984, 102s.

06. V.İ.Aleksandrov. Arifmetika. M., 2005.

07. Ə.Nağıyev “Ədədi sistemlər” Maarif, Bakı, 1976

IV. Fənnin təsviri və məqsədi: Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri əsasları

fənni-ibtidai sinif müəllimlərinin riyazi hazırlığını təmin edir. Çoxluq anlayışı haqqında

məlumatları bilmək, çoxluqlar üzərində əməlləri yerinə yerinə yetirməyi bacarmaq,

məntiq elementləri və birləşmələr nəzəriyyəsi ilə tanış olmaq, çoxluq anlayışına əsasən

MOTƏ hesabını qurmağı bacarmaq.

V. Davamiyyətə verilən tələblər:Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum

bal 10-dur. Balın miqdarı aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilir.Tələbəyə semestr ərzində

fənn üzrə bütün dərslərdə iştirak etdiyi halda 10 bal verilir. Semestr ərzində fənnin

tədrisinə ayrılan saatların hər buraxılan 10%-nə görə verilən maksimum 10 baldan 1 bal

çıxılır. Fənn üzrə ayrılmış bütün saatların 25 ℅-dən çoxunda iştirak etməyən tələbə

həmin fəndən imtahana buraxılmır.

VI. Qiymətləndirmə:Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir.

Tələbəyə semestrdəki fəaliyyətinə maksimum 50 bal və imtahan göstəricilərinə görə

maksimum 50 bal verilir. Semestr ərzində toplanan maksimum 50 bala aşağıdakılar

aiddir: 10 bal-sərbəst işlərin tərtib olunmasına görə, 10 bal-seminar və ya laboratoriya

dərslərində fəaliyyətinə görə, 10 bal-dərslərə davamiyyətinə görə, 20 bal kollokviumlara

görə.



10 bal-tələbə keçilmiş materialı dərindən başa düşür, cavabı dəqiq və

hərtərəflidir.

82

9 bal-tələbə keçilmiş material tam başa düşür, cavabı dəqiqdir və mövzunun

mətnini tam aça bilir.

8 bal-tələbə cavabında ümumi xarakterli bəzi qüsurlara yol verir;

7 bal-tələbə keçilmiş material başa düşür, lakin nəzəri cəhətdən bəzi məsələləri


6 bal-tələbənin cavabı əsasən düzgündür.

5 bal-tələbənin cavabında çatışmazlıqlar var, mövzunu tam əhatə edə bilmir.

4 bal-tələbənin cavabı qismən doğrudur, lakin mövzunu izah edərkən bəzi

səhvlərə yol verir;

3 bal-tələbənin mövzudan xəbəri var, lakin fikrini əsaslandıra bilmir;

1-2 bal-tələbənin mövzudan qismən xəbəri var.

0 bal-suala cavab yoxdur.

Tələbənin imtahanda topladığı balın miqdarı 17-dən az olduqda onun imtahan balı

semester balı ilə toplanmır. Əks təqdirdə tələbənin imtahan göstəriciləri semester

ərzində tədris fəaliyyəti nəticəsində topladığı bala əlavə olunur.


əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D



VII. Davranış qaydalarının pozulması:

Davranış qaydalarını, tədris və daxili intizam qaydalarını pozduqlarına görə tələbələrə

aşağıdakı cəzalardan biri verilə bilər: а) xəbərdarlıq (şıfahi və yazılı qaydada); b)

töhmət; c) şiddətli tömət; d) LDU tələbələr siyahısından xaric etmək. Cəza tədbiri kimi

LDU-dan xaric etmək aşağıdakı hallarda tətbiq edilir: -ali təhsil müəssisəsinin

83

daxili intizam qaydalarını kobud şəkildə pozduqda; -növbəti tədris ilinə qeydiyyatdan

keçməyib semestrin sonuna qədər ali təhsil müəssisəsi ilə əlaqə saxlamadıqda

VIII. Təqvim mövzu planı: Mühazirə 45 saat, seminar 30 saat . Cəmi: 75

saat

№

Keçilən mövzuların məzmunu məş

ğələ

növü

saat tarix

1.

Mövzu № 1. Çoxluq anlayışı. Çoxluqlar arasında münasibətlər.

Plan:1. Çoxluq anlayışı 2. Çoxluqların verilməsi üsulları 3. Çoxluqlar

arasındakı münasibətlər. Alt çoxluq anlayışı. 4. Çoxluğun gücü anlayışı.

Eynigüclü çoxluqlar.

Mənbə:[1, 3]

müh. 2

2

Mövzu № 2. Çoxluqlar üzərində əməllər

Plan:1. Çoxluqların kəsişməsi. 2. Çoxluqların birləşməsi və birləşmənin

xassələri 3. Çoxluqların fərqi. Altçoxluğun tamamlayıcısı.

Mənbə:[1, 3]

müh. 2

3

Mövzu № 3. Çoxluğun cüt-cüt kəsişməyən alt çoxluqlara ayrılması. Sonlu

çoxluqlar üzərində əməllərlə bağlı praktik məsələlər. Cəm qaydası.

Plan: Çoxluğun cüt-cüt kəsişməyən alt çoxluqlara ayrılması. Sonlu

çoxluqlar üzərində əməllərlə bağlı praktik məsələlər. Cəm qaydası.

Mənbə:[1, 3]

müh. 2

4.

Mövzu № 4. Çoxluqların Dekart hasili.

Plan:1. Çoxluqların Dekart hasili.2. Kartej anlayışı.3. İki ədədi çoxluğun

Dekart hasilinin koordinat müstəvisində təsviri.4. Sonlu çoxluğun Dekart

hasili ilə bağlı bəzi kombinatorika məsələləri. Hasil qaydası.

Mənbə:[1, 3]

müh. 2

5.

Mövzu № 5. Təkrarsız birləşmələr

Plan:1. Təkrarsız aranjemanlar2. Təkrarsız permutasion 3. Təkrarsız

kombinezon. 4. Kombinezonun xassəsi

Mənbə: [1, 3]

müh. 2

6. Mövzu № 6. Təkrarlı birləşmələr müh. 2

84

Plan:1. Təkrarlı aranjeman 2. Təkrarlı permutasion 3. Təkrarlı

kombinezonlar 4. Paskal üçbucağı

Mənbə: [1]

7.

Mövzu № 7. Formal və riyazi məntiq.

Plan:1. Formal və riyazı məntiq haqqında anlayış.2. Riyazi təkliflər. Sadə

mürəkkəb təkliflər.3. Mülahizələr. Sadə və mürəkkəb mülahizələr.

Mənbə: [1]

müh. 2

8

Mövzu № 8. Mülahizələr üzərində əməllər.

Plan:1. Mülahizənin inkarı.2. Mülahizələrin konyuksiyası.3. Mülahizələrin

dizyunksiyası.4. Mülahizələrin implikasiyası 5. Mülahizələrin

ekvivalensiyası

Mənbə: [1]

müh. 2

9.

Mövzu № 9. Predikatlar.

Plan:1. Predikat anlayışı. Predikatın təyin oblastı və doğruluq çoxluğu.2.

Kvantorlar3. Kvantorlar daxil olan predikatların doğruluq çoxluqlarının

təyin edilməsi qaydaları.

Mənbə: [1]

müh. 2

10.

Mövzu № 10. Predikatlar üzərində əməllər.

Plan:1. Predikatın inkarı.2. Predikatların dizyunksiyası 3. Predikatların

konyunksiyası 4. Predikatların implikasiyası 5. Predikatların

ekvivalensiyası

Mənbə: [1]

müh. 2

11.

Mövzu № 11. Şərt və nəticə münasibətləri. Zəruri və kafi şərt. Teorem,

onun quruluşu və növləri.

Plan:1. Şərt və nəticə münasibətləri. Zəruri və kafi şərt.2. Teorem.

Teoremin quruluşu.3. Teoremin növləri

Mənbə: [1]

müh. 2

12.

Mövzu № 12. Mühakimə və onun formaları. İsbat prosesi və isbatetmə

üsulları

Plan:1. Mühakimə anlayışı.2. Deduktiv mühakimələr.3. Deduktiv

mühakimələrin sadə sxemləri.4. İsbat prosesi. 5. Teoremləri isbatetmə

üsulları.5.1. Analitik və sintetik isbat5.2. Riyazi induksiya üsulu.5.3. Dolayı

müh. 2

85

isbat üsulları.

Mənbə: [1]

13

Mövzu № 13. Riyazi məntiqin ümumi anlayışları.

Plan:1. Obyektlər, obyektlər sinfi və onların xassələri.2. Anlayışın

formalaşması. Anlayışın həcmi və məzmunu 3. Anlayışın tərifi. Anlayışa

tərifvermə üsulları.4. Anlayışın tərifinə verilən tələblər.

Mənbə: [1]

müh. 2

14

Mövzu № 14. İki və eyni bir çoxluğun elementləri arasında münasibətlər.

Eyni çoxluğun elementləri arasında binar münasibətlər.

Plan:1. Münasibət anlayışı2. İki sonlu çoxluğun elementləri arasında

münasibətlərin qraf vasitəsilə göstərilməsi3. Çoxluq üzərində binar

münasibəti.4. Çoxluq üzərində münasibətin verilmə üsulları. Münasibətlərin

qraf vasitəsilə təsviri.

Mənbə: [1]

müh. 2

15.

Mövzu № 15. Çoxluqlar üzərində binar münasibətin xassələri. Ekvivalent

münasibətlər. Nizam münasibəti.

Plan:1. Çoxluqlar üzərində binar münasibətin xassələri 2. Ekvivalentlik

münasibəti 3. Ciddi nizam münasibəti.4. Ciddi olmayan nizam

münasibəti.5. Nizamlı çoxluq.6. Ekvivalent (eynigüclü) çoxluqlar

Mənbə: [1]

müh. 2

16

Mövzu № 16. Mənfi olmayan tam ədədlər hesabının aksiomatik qurulması.

Plan:1. Riyaziyyatda aksiomatik metod haqqında.2. Aksiomlar sisteminə

verilən tələblər.

Mənbə: [1, 2, 3]

müh. 2

17.

Mövzu № 17. Natural ədədlər çoxluğunun aksiomatik qurulması.

Plan:1. Natural ədədlər çoxluğunun aksiomatik qurulması. Toplama

aksiomları 2. Natural ədədlər çoxluğunda nizam (sıra) münasibəti3. Natural

ədədlər çoxluğunun xassələri.4. Natural ədədlər çoxluğunun aksiomatik

qurulması. Peano aksiomları.

Mənbə: [1, 2, 3]

müh. 2

18 Mövzu № 18. Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunun aksiomatikası.

Plan:1. Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunun aksiomatikası.2. Mənfi

müh. 2

86

olmayan tam ədədlər çoxluğunun xassələri.

Mənbə: [1, 2, 3]

19.

Mövzu № 19. Mənf olmayan tam ədədlər hesabının çoxluqlar nəzəriyyəsi

əsasında qurulması.

Plan:1. Natural ədəd və sıfır anlayışının meydana gəlməsi haqqında qısa

məlumat.2. Natural ədədlərin miqdar nəzəriyyəsi.3. Miqdar və sıra göstərən

natural ədədlər. Sayma (nömrələmə).

Mənbə: [1, 2, 3]

müh. 2

20

Mövzu № 20. Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda toplama əməlinin

nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi və xassələri.

Plan:1. Toplama əməli. 2. Toplama qanunları.3. Bərabərdir və kiçikdir

münasibətləri.

Mənbə: [1, 2, 3]

müh. 2

21

Mövzu № 21. Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda çıxma əməlinin


Plan:1. Çıxma əməli.2. “--- vahid böyük” və “--- vahid kiçik”

münasibətləri.3. Ədədin cəmdən və cəmin ədəddən çıxılması.

Mənbə: [1, 2, 3]

müh. 2

22.

Mövzu № 22. Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda vurma əməlinin


Plan:1. Vurma əməli.2. Vurmanın qanunları.

Mənbə: [1, 2, 3]

müh. 2

23.

Mövzu № 23. Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda bölmə əməlinin


Plan:1. Bölmə əməli. 2. “--- dəfə böyük” və “--- dəfə kiçik”

münasibətləri.3. Bölmənin bəzi xassələri

Mənbə: [1, 2, 3]

müh. 1

Seminar

S.

№ Keçilən mövzuların məzmunu

məş

ğələ

növü

saat tarix

87

1. Çoxluq anlayışı. Çoxluqlar arasında münasibətlər. Misal həlli sem. 2

2 Çoxluqlar üzərində əməllər. Misal həlli sem. 2

3. Çoxluğun cüt-cüt kəsişməyən alt çoxluqlara ayrılması. Sonlu çoxluqlar

üzərində əməllərlə bağlı praktik məsələlər. Cəm qaydası. Misal həlli sem. 2

4 Çoxluqların Dekart hasili. Misal həlli sem. 2

5 Təkrarsız birləşmələr. Misal həlli sem. 2

6 Təkrarlı birləşmələr. Misal həlli sem. 2

7 Mülahizələr üzərində əməllər. Misal həlli sem. 2

8 Predikatlar üzərində əməllər. Misal həlli sem. 2

9 Mühakimə və onun formaları. İsbat prosesi və isbatetmə üsulları. .Misal

həlli sem. 2

10 İki və eyni bir çoxluğun elementləri arasında münasibətlər. Eyni çoxluğun

elementləri arasında binar münasibətlər. Misal həlli sem. 2

11 Çoxluqlar üzərində binar münasibətin xassələri. Ekvivalent münasibətlər.

Nizam münasibəti. Misal həlli sem. 2

12 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda toplama əməlinin nəzəri çoxluq

anlayışı əsasında tərifi və xassələri. Misal həlli sem. 2

13 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda çıxma əməlinin nəzəri çoxluq


14 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda vurma əməlinin nəzəri çoxluq


15 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda bölmə əməlinin nəzəri çoxluq


IX. Tələbələrin sərbəst işi üçün verilən tapşırıqlar

Referat tipli işlər-0-5 bal

1 Çoxluq anlayışı. Çoxluqlar arasında münasibətlər.

2 Çoxluqlar üzərində əməllər

3 Çoxluğun cüt-cüt kəsişməyən alt çoxluqlara ayrılması. Sonlu çoxluqlar üzərində əməllərlə bağlı

praktik məsələlər. Cəm qaydası.

4 Çoxluqların Dekart hasili.

88

5 Təkrarsız birləşmələr

6 Təkrarlı birləşmələr

7 Formal və riyazi məntiq.

8 Mülahizələr üzərində əməllər.

9 Predikatlar.

10 Predikatlar üzərində əməllər.

11 Şərt və nəticə münasibətləri. Zəruri və kafi şərt. Teorem, onun quruluşu və növləri.

12 Mühakimə və onun formaları.

13 İsbat prosesi və isbatetmə üsulları

14 Obyektlər, obyektlər sinfi və onların xassələri. Anlayışın formalaşması. Anlayışın həcmi və

məzmunu

15 Anlayışın tərifi. Anlayışa tərifvermə üsulları. Anlayışın tərifinə verilən tələblər.

16 İki və eyni bir çoxluğun elementləri arasında münasibətlər. Eyni çoxluğun elementləri arasında

binar münasibətlər.

17 Çoxluqlar üzərində binar münasibətin xassələri.

15 Ekvivalent münasibətlər. Nizam münasibəti.

18 Riyaziyyatda aksiomatik metod haqqında.. Aksiomlar sisteminə verilən tələblər.

19 Natural ədədlər çoxluğunun aksiomatik qurulması. Toplama aksiomları. Natural ədədlər

çoxluğunda nizam (sıra) münasibəti

20 Natural ədədlər çoxluğunun xassələri. Natural ədədlər çoxluğunun aksiomatik qurulması. Peano

aksiomları.

21 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunun aksiomatikası. Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunun

xassələri.

22 Natural ədəd və sıfır anlayışının meydana gəlməsi haqqında qısa məlumat. Natural ədədlərin

miqdar nəzəriyyəsi.

23 Miqdar və sıra göstərən natural ədədlər. Sayma (nömrələmə).

24 Mənf olmayan tam ədədlər çoxluğunda toplama və çıxma əməlləri və onların xassələri

25 Mənf olmayan tam ədədlər çoxluğunda vurma əməli və onun xassələri

89

26 Mənf olmayan tam ədədlər çoxluğunda bölmə əməli və onun xassələri

27 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda toplama əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi

və xassələri.

28 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda çıxma əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi və

xassələri.

29 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda vurma əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi və

xassələri.

30 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda bölmə əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi və

xassələri.

Çalışmalar

məsələ və misal həlli-0-5 bal

1. a) А və В ixtiyari iki sonlu çoxluqdur və BA -dir. Əgər BnAn 23 ,

11 BAn və 4 BAn olarsa, А çoxluğunun elementlərinin sayını tapın.

b) YYXYX ifadəsini sadələşdirin..

2.

a) dcbaA ,,, , 4,,baB , cC ,2,4 , 3,,baD , bE ,1 çoxluqları verilmişdir.

AB , AC , AD , BE olduğunu bilərək a , b , c , d elementlərinin ədədi

qiymətini tapın.

b) Həqiqilik cədvəli ilə bərabərliyin doğruluğunu isbat edin:

ZYXZYX

3.

.a)

5

32

4

11,| xRxxM ,

7

122,| xRxxQ ,

11

90,| xRxxS

çoxluqları verilmişdir. 1) QMS \ , 2) SQM çoxluqlarını tapın.

b) Mülahizənin həqiqilik qiymətləri cədvəlini tərtib edin: RQP

4. a) İxtiyari А , В və С çoxluqları üçün CABACBA \\ bərabərliyinin

doğruluğunu isbat edin.

b) İmplikasiya və inkar əməlləri ilə ifadə edin: QP

5.

a) İxtiyari А , В və С çoxluqları üçün CABACBA bərabərliyinin

doğruluğunu isbat edin.

b) İki natural ədədin cəmi 352-dir. Onların kiçiyinə sağdan sıfır qoşsaq böyük ədəd alınar. Bu

ədədləri tapın.

6.

a) 5,3,1,1,7,4,0,3A çoxluğunun hər bir elementinə həmin elementi təşkil edən çütün

cəmi qarşı qoyulmuşdur. Bu şərti ödəyən B çoxluğunu qurun. A və B çoxluqları arasındakı

uyğunluğu oxlar vasitəsilə göstərin.

b) xQxPxQxP predikatının doğruluq oblastını tapın və həndəsi təsvir edin.

7. a) NxxxA ,993| , NxxxB ,257| çoxluqlarının Dekart hasilindəki

elementlərin sayını tapın.

90

b) xPxQxP predikatının doğruluq oblastını tapın və həndəsi təsvir edin.

8. a) 9,8,7,6,5,4,3,2,1 rəqəmlərindən 1000-dən kiçik və rəqəmləri təkrarlanmayan neçə müxtəlif

natural ədəd düzəltmək olar?

b) DCBA ifadəsini sadələşdirin

9. a) 5 tələbə dəyirmi stol ətrafında neçə üsulla otura bilər?

b) Xokkey turnirində 4 komanda iştirak edir və hər bir komanda yerdə qalan komandalarla

yalnız bir oyun keçirirsə, turnirdə neçə oyun oynanılır?

10. a) 6,5,4,3,2,1 rəqəmlərindən 5 -ə bölünən və rəqəmləri təkrarlanmayan neçə altırəqəmli ədəd

düzəltmək olar?

b) BABA ifadəsini sadələşdirin

11 a) 9,8,7,6,5,4,3,2,1,0 rəqəmlərinin köməyilə rəqəmləri təkrarlanmayan neçə altırəqəmli ədəd

düzəltmək olar?

b) MOTƏ-in cəminin tərifindən istifadə edərək 743 əməlinin mənasını izah edin.

12 a) ABA ifadəsini sadələşdirin.

b) MOTƏ-in cəminin tərifindən istifadə edərək əməlin mənasını izah edin: 3+6=9

13

a) 30 CBAn , 22 BAn , 10Cn olduğu məlumdur.

CBAn \ -i tapın.

b) İfadənin qiymətini səmərəli üsulla hesablayın və istifadə olunan toplama qanununu izah

edin: 16091916783931809

14 a) ABABA \ bərabərliyinin doğruluğunu isbat edin.

b) 235 bərabərliyinin nəzəri-çoxluq anlayışına əsaslanan izahını verin.

15 a) A , B və C universal U çoxluğunun alt çoxluqları olduqda BAABA \

eyniliyini isbat edin.

b) Məsələnin toplıama əməlinin köməyi ilə həll olunduğunu aydınlaşdırın: Samirin 12 markası,

Tofiqin isə bundan 3 markası çox idi. Tofiqin necə markası vardı?

16 a) ABBA ifadəsini sadələşdirin

b) Məsələnin çıxma əməlinin köməyi ilə həll olunduğunu aydınlaşdırın: Məktəbyanı sahədə 15

şam ağacı, 15 küknar ağacı əkdilər. Nə qədər az küknar ağacı əkdilər?

17 a) edqvbaA ,,,,, , qaB , çoxluqları verilmişdir. AnBnBAn \

münasibətinin doğruluğunu isbat edin.

b) cbacba bərabərliyinin doğruluğunu isbat edin.

18

a) BA \ , CA , CB , 17An , 23Bn , 41Cn olduqda

CBAn -ni tapın.

b) стbтaсba münasibətindən istifadə edərək çıxma əməlini icra edin:

1) 29132 , 2) 48142

19 a) 5,4,3,2,1A , 0,1,2,3B olduqda BAn -ni tapın.

b) İki ədədin cəmi 715-dir. Ədədlərdən biri 0-la qurtarır. Sıfırı pozduqda ikinci ədəd alınır. Bu

ədədləri tapın.

20 a) 75,3;| xRxxA , 31;| xRxxB və 52;| xRxxC

çoxluqları verilmişdir. CAB çoxluğunu tapın.

b) İki ədədin cəmi 1358, fərqi isə 148-dir. Ədədləri tapın.

91

21 a) CBCACBA \\\ bərabərliyinin doğruluğunu isbat edin.

b) 541242451035 doğru bərabərliyindən 92769275 yazmaq

olar. Buradan da 65 alırıq. Bu mühakimədəki səhvi tapın.

22

a) 31,| xRxxX , 3,| yRyyY olarsa, YX Dekart hasilini tapın və onu

koordinat müstəvisində göstərin.

b) İki ədədi topladıqda cəmdə 2300, böyük ədəddən kiçik ədədi çıxdıqda isə 300 alınır. Bu

ədədləri tapın.

23

a) 84,| xNxxX , 84,| yNyyY olarsa, YX Dekart hasilini tapın və

onu koordinat müstəvisində göstərin.

b) İki qatar A məntəqəsindən B məntəqəsinə eyni zamanda yola düşdü. Birincinin sürəti

saat

km85 , ikincinin sürəti

saat

km120 -dir. Yola düşəndən 1 saat sonra onlar arasındakı məsafəni

tapın.

24

a) CABACBA bərabərliyinin doğruluğunu isbat edin.

b) 45 şagirddən 30 nəfər xor dərnəyinə, 20 nəfər isə idman bölməsinə gedir. 1) Həm xor

dərnəyinə, həm də idmana neçə şagird gedir? 2) Ancaq idman bölməsinə neçə şagird gedir? 3)

Ancaq xor dərnəyinə neçə şagird gedir?

25

a) Briqada üzvlərindən hər biri ya üzüm yığınında, ya pambıq toplanışında, ya da hər ikisində

iştirak edir. 58 nəfər həm üzüm yığır və həm də pambıq toplanışında iştirak edir, 34 nəfər yalnız

üzüm, 26 nəfər isə yalnız pambıq yığır. Briqadanın neçə üzvü var.

b) YXX çülahizəsini sadələşdirin.

26 a) Qrup tələbələrindən hər biri ya şahmat, ya dama, ya da hər ikisini oynayır. 14 tələbə hər iki

oyunu, 18 tələbə yalnız şahmat, 20 tələbə isə yalnız dama oynayır. Qrupda neçə tələbə vardır?

b) BABABA bərabərliyinin doğruluğunu isbat edin.

27 a) 15

44

5

kn

k

n

n

PA

P şərtini ödəyən bütün natural ədədləri tapın

b) Həmkarlar təşkilatının iclasına 15 nəfər fəhlə, 18 nəfər qulluqçu, 12 nəfər dövlət məmuru

gəlmişdi. 4 nəfər qulluqçu həm də dövlət məmurudursa, iclasa cəmi neçə adam gəlmişdi?

28 a) Hesablayın:

345: PPP

b) İki ədədin cəmi 720-dir. Bu cəmin iki mislinə ədədlərin fərqini əlavə etdikdə 1560 alınar. Bu

ədədləri tapın.

29 a) Hesablayın: 35

2

43 5:32 PPAP

b) 13 yaşı olan oğul 5 il əvvəl atasından 4 dəfə kiçik olmuşdur. Atanın indi neçə yaşı var?

30 a) 1

23

2

13 nnn PAA şərtini ödəyən bütün natural ədədləri tapın

b) Ata oğlundan 24 il böyükdür. 3 ildən sonra oğlan atadan 5 dəfə kişik olarsa, oğlanın neçə

yaşı var?

X. Imtahan sualları

1 Çoxluq anlayışı

2 Çoxluqların verilməsi üsulları

3 Çoxluqlar arasındakı münasibətlər. Alt çoxluq anlayışı

92

4 Çoxluğun gücü anlayışı. Eynigüclü çoxluqlar

5 Çoxluqlar üzərində əməllər

6 Çoxluqların kəsişməsi

7 Çoxluqların birləşməsi və birləşmənin xassələri

8 Çoxluqların fərqi. Altçoxluğun tamamlayıcısı

9 Çoxluğun cüt-cüt kəsişməyən alt çoxluqlara ayrılması.

10 Sonlu çoxluqlar üzərində əməllərlə bağlı praktik məsələlər. Cəm qaydası.

11 Çoxluqların Dekart hasili.

12 Kartej anlayışı

13 İki ədədi çoxluğun Dekart hasilinin koordinat müstəvisində təsviri

14 Sonlu çoxluğun Dekart hasili ilə bağlı bəzi kombinatorika məsələləri. Hasil qaydası

15 Təkrarsız birləşmələr

16 Təkrarsız aranjemanlar

17 Təkrarsız permutasion

18 Təkrarsız kombinezon.

19 Kombinezonun xassəsi

20 Təkrarlı birləşmələr

21 Təkrarlı aranjeman

22 Təkrarlı permutasion

23 Təkrarlı kombinezonlar

24 Paskal üçbucağı

25 Formal və riyazı məntiq haqqında anlayış.

26 Riyazi təkliflər. Sadə mürəkkəb təkliflər

27 Mülahizələr. Sadə və mürəkkəb mülahizələr.

28 Mülahizələr üzərində əməllər.

29 Mülahizənin inkarı

93

30 Mülahizələrin konyuksiyası

31 Mülahizələrin dizyunksiyası

32 Mülahizələrin implikasiyası

33 Mülahizələrin ekvivalensiyası

34 Predikat anlayışı. Predikatın təyin oblastı və doğruluq çoxluğu.

35 Kvantorlar

36 Kvantorlar daxil olan predikatların doğruluq çoxluqlarının təyin edilməsi qaydaları.

37 Predikatlar üzərində əməllər.

38 Predikatın inkarı.

39 Predikatların dizyunksiyası

40 Predikatların konyunksiyası

41 Predikatların implikasiyası

42 Predikatların ekvivalensiyası

43 Şərt və nəticə münasibətləri. Zəruri və kafi şərt.

44 Teorem. Teoremin quruluşu

45 Teoremin növləri

46 Mühakimə və onun formaları.

47 Mühakimə anlayışı.

48 Deduktiv mühakimələr

49 Deduktiv mühakimələrin sadə sxemləri

50 İsbat prosesi.

51 Teoremləri isbatetmə üsulları

52 Analitik və sintetik isbat

53 Riyazi induksiya üsulu

54 Dolayı isbat üsulları.

55 Riyazi məntiqin ümumi anlayışları.

94

56 Obyektlər, obyektlər sinfi və onların xassələri.

57 Anlayışın formalaşması.

58 Anlayışın həcmi və məzmunu

59 Anlayışın tərifi

60 Anlayışa tərifvermə üsulları.

61 Anlayışın tərifinə verilən tələblər

62 İki və eyni bir çoxluğun elementləri arasında münasibətlər.

63 Münasibət anlayışı

64 Eyni çoxluğun elementləri arasında binar münasibətlər.

65 İki sonlu çoxluğun elementləri arasında münasibətlərin qraf vasitəsilə göstərilməsi

66 Çoxluq üzərində binar münasibəti.

67 Çoxluq üzərində münasibətin verilmə üsulları. Münasibətlərin qraf vasitəsilə təsviri.

68 Çoxluqlar üzərində binar münasibətin xassələri

69 Ekvivalentlik münasibəti

70 Ciddi nizam münasibəti.

71 Ciddi olmayan nizam münasibəti

72 Nizamlı çoxluq.

73 Ekvivalent (eynigüclü) çoxluqlar

74 Mənfi olmayan tam ədədlər hesabının aksiomatik qurulması.

75 Riyaziyyatda aksiomatik metod haqqında

76 Aksiomlar sisteminə verilən tələblər

77 Natural ədədlər çoxluğunun aksiomatik qurulması.

78 Toplama aksiomları

79 Natural ədədlər çoxluğunda nizam (sıra) münasibəti

80 Natural ədədlər çoxluğunun xassələri

81 Natural ədədlər çoxluğunun aksiomatik qurulması. Peano aksiomları.

95

82 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunun aksiomatikası.

82 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunun xassələri.

84 Mənf olmayan tam ədədlər hesabının çoxluqlar nəzəriyyəsi əsasında qurulması.

85 Natural ədəd və sıfır anlayışının meydana gəlməsi haqqında qısa məlumat.

86 Natural ədədlərin miqdar nəzəriyyəsi.

87 Miqdar və sıra göstərən natural ədədlər. Sayma (nömrələmə).

88 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda toplama əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi

və xassələri.

89 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda toplama əməli.

90 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda toplama qanunları.

91 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda bərabərdir və kiçikdir münasibətləri.

92 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda çıxma əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi

və xassələri.

93 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda çıxma əməli.

94 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda “--- vahid böyük” və “--- vahid kiçik” münasibətləri.

95 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda ədədin cəmdən və cəmin ədəddən çıxılması.

96 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda vurma əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi

və xassələri.

97 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda vurma əməli.

98 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda vurmanın qanunları

99 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda bölmə əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi

və xassələri.

100 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda bölmə əməli.

101 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda “--- dəfə böyük” və “--- dəfə kiçik” münasibətləri

102 Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda bölmənin bəzi xassələri

XI. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlqar

Təlim nəticəsində tələbələrin əldə etməli olduqları təsəvvür, vərdiş və bacarıqları:-

İnovasiya mənbəyi ilə işin bacarıq və vərdişi;-Əsas amilin təhlili və ayıra bilməsi;

müqayisə ümumiləşdirmə və sistemləşdirmə; konkretləşdirmə, sübut və rəddetmə,

ziddiyyətləri görmə bacarığı;-Təfəkkürlün, bacarıq və vərdişlərin

96

formalaşdırılması.Öyrənən tanış olur:-Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri əsasları

fənninin inkişafının aktual istiqamət və problemləri ilə;-Riyaziyyatın ibtidai kursunun

nəzəri əsasları fənninin yeri, rolu və mövqeyi ilə;-Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri

əsasları fənninin digər elmlərlə qarşılıqlı əlaqəsi ilə.

XIII. Tələbələrin fənn haqqında fikirlərinin öyrənilməsi:

Sillabus İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim kafedrasında müzakirə edilərək,

təsdiq edilmişdir (13__sentyabr 2017-ci il, protokol № 1).

97





üzrə


“------------“ 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 050118-İbtidai sinif müəllimliyi


Kafedra : İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim

I. Fənn haqqında məlumat

Fənnin adı : Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri əsasları-3. Proqram Azərbaycan

Dövlət pedaqoji Universitetinin Riyaziyyat və onun ibtidai kursunun tədrisi metodikası

kafedrasında hazırlanmışdır.

Kodu:İPF- B07.3

Tədris ili və semestri: II tədris ili, (2017/2018.) Semestr: III

Tədris yükü: cəmi: 150 saat. Auditoriya saatı - 60 (30 saat mühazirə, 30saat seminar)




Auditoriya № 307

II. Müəllim haqqında məlumat

Soyadı, adı, atasının adı, dərəcəsi : Qasımov Rəşid Ataxan oğlu, baş müəllim

Kafedranın ünvanı : Lənkəran şəhəri LDU-nun 2 saylı korpus, otaq № 502

98

Məsləhət saatı : III gün saat 1220

-1355

.

E-mail ünvanı: Resid5757@ mail.ru

III. Tövsiyyə olunan dərslilklər və dərs vəsaitləri:

Əsas:

01. N.A.Sadıqov. Riyaziyyatın ibtidai kursunun elmi əsasları. Bakı, Maarif, 1991,

352 səh.

02. S.A.Feyziyev, R.Y.Şükürov. Riyaziyyatın ibtidai kursunun elmi əsasları. II hissə.


03. B.S.Cəbrayılov. Riyaziyyat. Bakı, ADPU, 2000, 189 səh.

04

S.A.Feyziyev, N.D.Hacıyev, O.Q.Nəbiyev. Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri

əsasları məsələ və misallarda (nəzəri məlumatlar, həllər, göstərişlər). Bakı, Nərgiz

nəşriyyatı, 2001, 169 səh.

Əlavə:

01. H.Həşimov. Tam ədədlərin bölünməsi və say sistemləri. Bakı, “Maarif”, 1984,

102 səh

02. S.Həmidov, A.Əliyev, N.Hacıyev, N.Abbasov Riyaziyyatın ibtidai kursunun

nəzəri əsasları fənni üzrə testlər, Bakı, ADPU-2009, 268 səh.

03. Z.Kazımov Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri əsasları (məsələ və misallar).

Bakı, 2010,284 səh.

IV. Fənnin təsviri və məqsədi: İbtidai siniflərdə şagirdlərə verilən

bilik,bacarıq və vərdişlər riyazi təhsilin sonrakı mərhələlərinin əsasın təşkil edir.Ona

görə də ibtidai məktəbdə riyaziyyat tədrisinin optimal təşkilinə nail olmaq müəllimdən

nəinki yüksək pedaqoji ustalıq,həm də riyazi anlayış və qaydaları praktik tələblər

baxımından dərindən başa düşməyi tələb edir. Riyaziyyatın ibtidai kursunun əsasları

fənni riyazi materialın elmi-nəzəri əsasını təşkil edir.İbtidai siniflərdə keçiləcək hər bir

riyaziyyat dərsinin keçirilməsi üçün elmi-nəzəri və praktik cəhətdən zəmin yaradır.

Fənnin tədrisi orta məktəbin ibtidai sinif müəllimləri üçün riyaziyyatdan zəruri

olan biliklərin həcmini müəyyən edir.Bütün bunlar fənnin tədrisinin ali məktəblərin

“İbtidai sinif müəllimliyi “ ixtisasınin tələbləri üçün vacib olduğunu təsdiq edir.

V.Davamiyyətə verilən tələblər:Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum

bal 10 baldır. Balın miqdarı əsasən: tələbə semestr ərzində fənn üzrə bütün dərslərdə

iştirak etdiyi halda ona 10 bal verilir; semestr ərzində fənnin tədrisinə ayrılan saatların

hər buraxılan 10%-nə 1 bal çıxılır. Fənn üzrə semestr ərzində buraxılmış auditoriya

saatlarının ümumi sayı normativ sənədlərdə müəyyən olunmuş həddən yuxarı(25%-dən

çox)olduğu halda tələbə həmin fəndən imtahana buraxılmır,onun həmin fənn üzrə


99

VI. Qiymətləndirmə: Biliyin qiymətləndirilməsinin çoxballı sistemi tələbələrin

tədris fəaliyyəti nəticəsində fənnin öyrənilməsində əldə etdikləri bilik və bacarıqların

qiymətləndirilməsinin yeni mexanizmidir. Bu sistem tələbəyə fərdi yanaşmanı təmin

etməklə onun tədris prosesindəki fəaliyyətinin əsas istiqamətlərini əhatə edir.Tələbənin

fənn üzrə toplaya biləcəyi balın maksimal miqdarı 100-ə bərabərdir. Bu balların yarısı

semestr ərzində fəaliyyətə, digər yarısı isə imtahanın nəticələrinə görə toplanır.Semestr

ərzində toplanan maksimal 50 bal dərslərə davamiyyətə görə (10 bal), sərbəst işə görə 10

bal), seminar və ya laboratoriya dəslərinə görə 10 bal və 20 bal kollokviumların

nəticələrinə görə verilir.

VII. Semestr nəticəsinə görə yekun qiymətləndirmə (imtahan və imtahanaqədərki ballar

əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D



VIII. Davranış qaydalarının pozulması:




LDU-dan xaric etmək aşağıdakı hallarda tətbiq edilir: - əhsil müəssisəsinin

daxili intizam qaydalarını kobud şəkildə pozduqda;-növbəti tədris ilinə qeydiyyatdan


IX. Təqvim planı: 60 saat. (30 saat mühazirə, 30saat seminar)

№ Keçilən mövzuların məzmunu məşğələ

növü saat

1.

Mövzu № 1. Natural ədədlərin ortaq böləni. Ən böyük ortaq bölən

(ƏBOB) anlayışı.

Plan:1. Ən böyük ortaq bölən (ƏBOB) anlayışı.2. Ən böyük ortaq

bölənin sadə vuruqlara ayırma üsulu ilə tapılması.3. Ən böyük ortaq

müh 2

100

bölənin tapılması üçün evklid alqoritmi.

Mənbə:[1, 2, 3, 4]

2

Mövzu № 2. Natural ədədlərin ortaq bölünəni.

Plan:1. Ən böyük ortaq bölünən (ƏKOB) anlayışı.2. ƏBOB(a;b) və

ƏKOB(a;b) arasında əlaqə.3. İki ədədin ƏKOB-nun tapılması.

Mənbə: [1, 2, 3, 4]

müh 2

3

Mövzu № 3. Kanonik ayrılışları verilmiş natural ədədlər üzəridə

əməllər.

Plan:1. Kanonik ayrılışları verilmiş natural ədədlər üzəridə əməllər.

Mənbə: [1, 2, 4]

müh 2

4

Mövzu № 4. Həqiqi ədədin tam və kəsr hissəsi olan funksiyalar.

n! şəklində hasilin kanonik yazılışı. Eyler funksiyası.

Plan:1. Həqiqi ədədin tam və kəsr hissəsi olan funksiyalar. 2. n!

şəklində hasilin kanonik yazılışı.3. Eyler funksiyası.

Mənbə: [2, 4]

müh 2

5

Mövzu № 5. Müsbət rasional ədədlər çoxluğu.

Plan:1. Ədəd anlayışınin genişlənməsi haqqında ilkin təsəvvürlər. 2.

Kəsr anlayışı.3. Kəsrlərin bərabərlik şərti. Kəsrlərin müqayisəsi.4.

Kəsrin əsas xassəsi və ixtisarı.5. Kəsrlərin ortaq məxrəcə gətirilməsi.6.

Kəsrlərin vahidə nəzərən növləri.

Mənbə: [1, 2, 3, 4]

müh 2

6.

Mövzu № 6. Rasional ədəd anlayışı. Müsbət rasional ədədlər

üzərində toplama və çıxma əməlləri.

Plan:1. Rasional ədəd anlayışı. 2. Müsbət rasional ədədlərin

toplanması.3. Kəsr ədədlərin cəminin xassələri.4. Kəsr ədədlərin

çıxılması.5. Kəsr ədədlərin fərqinin xassələri.Mənbə: [1, 2, 3, 4]

müh 2

7

Mövzu № 7. Müsbət rasional ədədlər üzərində vurma əməli.

Plan:1. Kəsrlərin vurulması. 2. Kəsr ədədlərin hasilinin xassələri.3.

Ədədin kəsrə və kəsrin ədədə vurulması.4. Ədədin hissəsinin tapılması.

Mənbə: [1, 2, 3, 4]

müh 2

101

8

Mövzu № 8. Müsbət rasional ədədlər üzərində bölmə əməli.

Plan:1. Kəsrlərin bölünməsi. 2. Kəsr ədədlərin qismətinin xassələri.3.

Kəsrin natural ədədə bölünməsi.4. Hissəsinə görə ədədin tapılması.

Mənbə: [1, 2, 3, 4]

müh 2

9

Mövzu № 9. Onluq kəsrlər və onlar üzərində əməllər.

Plan:1. Onluq kəsr, yazılışı və oxunuşu. 2. Onluq kəsrlərin

müqayisəsi.3. Onluq kəsrlər üzərində əməllər.

Mənbə: [1, 2, 4]

müh 2

10

Mövzu № 10. Adi kəsrin onluq kəsrə çevrilməsi.

Plan:1. Adi kəsrin onluq kəsrə çevrilməsi.

Mənbə: [1, 2, 3, 4]

müh 2

11

Mövzu № 11. Dövri kəsrlər. Dövri kəsrlərin növləri. Dövri kəsrlərin

adi kəsrə çevrilməsi. Dövri kəsrlər üzərində hesab əməlləri.

Plan:1. Dövri kəsrlər.2. Dövri kəsrlərin növləri.3. Dövri kəsrlərin adi

kəsrə çevrilməsi.4. Dövri kəsrlər üzərində hesab əməlləri.

Mənbə: [1, 2, 3, 4]

müh 2

12

Mövzu № 12. Faiz anlayışı. Faizə aid əsas məsələlər.

Plan:1. Faiz anlayışı. Faizin ədədlə və ədədin faizləifadə edilməsi.2.

Faizə aid əsas məsələlər.3. Mürəkkəb faiz düsturu.

Mənbə: [1, 2, 4]

müh 2

13

Mövzu № 13. Müsbət həqiqi ədədlər çoxluğu.

Plan:1. Müsbət irrasional ədəd anlayışı.2. Müsbət həqiqi ədədlər

çoxluğunun xassələri.

Mənbə: [1, 2, 4]

müh 2

14

Mövzu № 14. Təqribi hesablamalar.

Plan:1. Dəqiq və təqribi ədədlər. Xəta anlayışı. Xətaların mənbəyi.2.

Təqribi ədədin onluq işarələri və ədədlərin yuvarlaqlaşdırılması.3.

Mütləq və nisbi xəta anlayışları.4. Təqribi ədədlər üzərində əməllər.

Əməl nəticələrinin qiymətləndirilməsi.5. Rəqəmlərin sayılması ilə

təqribi hesablamalar.

müh 2

102

Mənbə: [1, 2, 4]

15

Mövzu № 14. Həqiqi ədədlər üzərində əməllər.

Plan:1. Həqiqi ədədlər üzərində toplama və çıxma əməlləri.2. Həqiqi

ədədlər üzərində vurma və bölmə əməlləri.

Mənbə: [1, 2, 4]

müh 2

Seminar

№ Keçilən mövzuların məzmunu məşğələ

növü saat

1. Natural ədədlərin ortaq böləni. Ən böyük ortaq bölən (ƏBOB) anlayışı.

Misal həlli sem. 2

2 Natural ədədlərin ortaq bölünəni. Misal həlli sem. 2

3 Kanonik ayrılışları verilmiş natural ədədlər üzəridə əməllər. Misal həlli sem. 2

4. Həqiqi ədədin tam və kəsr hissəsi olan funksiyalar.

n! şəklində hasilin kanonik yazılışı. Eyler funksiyası. Misal həlli sem. 2

5 Müsbət rasional ədədlər çoxluğu. Misal həlli sem. 2

6 Rasional ədəd anlayışı. Müsbət rasional ədədlər üzərində toplama və

çıxma əməlləri. Misal həlli sem. 2

7 Müsbət rasional ədədlər üzərində vurma əməli. Misal həlli sem. 2

8 Müsbət rasional ədədlər üzərində bölmə əməli. Misal həlli sem. 2

9 Onluq kəsrlər və onlar üzərində əməllər. Misal həlli sem. 2

10 Adi kəsrin onluq kəsrə çevrilməsi. Misal həlli sem. 2

11 Dövri kəsrlər. Dövri kəsrlərin növləri. Dövri kəsrlərin adi kəsrə

çevrilməsi. Dövri kəsrlər üzərində hesab əməlləri. Misal həlli sem. 2

12 Faiz anlayışı. Faizə aid əsas məsələlər. Misal həlli sem. 2

13 Müsbət həqiqi ədədlər çoxluğu. Misal həlli sem. 2

14 Təqribi hesablamalar. Misal həlli sem. 2

15 Həqiqi ədədlər üzərində əməllər. Misal həlli sem. 2

X. Tələbələrin sərbəst işi üçün verilən tapşırıqlar

103


1 Natural ədədlərin ortaq böləni. Ən böyük ortaq bölən (ƏBOB) anlayışı.

2 Natural ədədlərin ortaq bölünəni.

3 Kanonik ayrılışları verilmiş natural ədədlər üzəridə əməllər.

4 Həqiqi ədədin tam və kəsr hissəsi olan funksiyalar.

5 n! şəklində hasilin kanonik yazılışı.

6 Eyler funksiyası

7 Ədəd anlayışınin genişlənməsi haqqında ilkin təsəvvürlər. Kəsr anlayışı. Kəsrlərin bərabərlik

şərti. Kəsrlərin müqayisəsi.

8 Kəsrin əsas xassəsi və ixtisarı. Kəsrlərin ortaq məxrəcə gətirilməsi. Kəsrlərin vahidə nəzərən

növləri.

9 Rasional ədəd anlayışı.

10 Müsbət rasional ədədlər üzərində toplama əməli.

11 Müsbət rasional ədədlər üzərində çıxma əməli.

12 Kəsrlərin vurulması. Kəsr ədədlərin hasilinin xassələri.

13 Ədədin kəsrə və kəsrin ədədə vurulması. Ədədin hissəsinin tapılması.

14 Kəsrlərin bölünməsi. Kəsr ədədlərin qismətinin xassələri.

15 Kəsrin natural ədədə bölünməsi. Hissəsinə görə ədədin tapılması.

16 Onluq kəsr, yazılışı və oxunuşu. Onluq kəsrlərin müqayisəsi.

17 Onluq kəsrlər üzərində əməllər.

18 Adi kəsrin onluq kəsrə çevrilməsi.

19 Dövri kəsrlər. Dövri kəsrlərin növləri.

20 Dövri kəsrlərin adi kəsrə çevrilməsi.

21 Dövri kəsrlər üzərində hesab əməlləri

22 Faiz anlayışı. Faizin ədədlə və ədədin faizləifadə edilməsi.

23 Faizə aid əsas məsələlər

24 Mürəkkəb faiz düsturu

104

25 Müsbət irrasional ədəd anlayışı.

26 Müsbət həqiqi ədədlər çoxluğunun xassələri.

27 Dəqiq və təqribi ədədlər. Xəta anlayışı. Xətaların mənbəyi. Təqribi ədədin onluq işarələri və

ədədlərin yuvarlaqlaşdırılması. Mütləq və nisbi xəta anlayışları.

28 Təqribi ədədlər üzərində əməllər. Əməl nəticələrinin qiymətləndirilməsi. Rəqəmlərin sayılması

ilə təqribi hesablamalar

29 Həqiqi ədədlər üzərində toplama və çıxma əməlləri.

30 Həqiqi ədədlər üzərində vurma və bölmə əməlləri.

Çalışmalar


1

a) 120,600 bD , 14800,600 bK olduqda b -ni tapın.

b) Üç məktəbli dəstəsi bir neçə kiloqram itburnu yığdı. Birinci dəstə bütün itburnunun 30 %-ini,

ikinci dəstə üçüncüdən 4 kq çox itburnu yığdı, bu da bütün yığılmış itburnunun 25

2 hissəsinə

bərabərdir. Hər dəstə neçə kiloqram itburnu yığmışdı?

2

a) İki ədədin fərqi 7-dir. Böyük ədədi kiçik ədədə böldükdə alınan qismət 3

25 -dir. Bu ədədləri

tapın.

b) p rasional, q irrasional ədəd olduqda p+q həmişə irrasionaldır. İsbat edin.

3

a) Atanın addımının uzunluğu 70 sm, oğlununku isə 50 sm-dir. Ata ilə oğlunun üst-üstə düşən

izləri arasındakı ən qısa məsafəni tapın.

b) 610 fərqini 0,001 dəqiqliklə tapın.

4

a) Bir məktəbdə 840 şagird vardır, ikinci məktəbdə bunun7

1 hissəsi qədər çoxdur, üçüncü

məktəbdəki şagirdlərin sayı ikinci məktəbdəkilərin 6

5 hissəsinə bərabərdir, dördüncü

məktəbdə üç məktəbin şagirdləri sayının 10

3hissəsi qədər şagird vardır. Bu dörd məktəbdə

cəmi neçə şagird vardır?

b) İfadəni sadələşdirin: 20:80451255

5

a) Bir usta müəyyən bir işi 40 günə, o biri isə 30 günə yerinə yetirə bilər. Onlar bir neçə gün

birlikdə işlədilər, sonra birinci usta təklikdə 5 gün işləyərək işi başa çatdırdı. Bu iki usta

birlikdə neçə gün işlədi və onlardan hər biri işin hansı hissəsini yerinə yetirdi?

b) Hesab əməlinin komponentləri ilə nəticələri arasındakı asılılıqlardan istifadə edərək x -i tapın:

220:38

8

617525:300

x

6

a) İki velosipedçi eyni vaxtda bir məntəqədən çıxaraq 60 km uzaqlıqda olan başqa bir məntəqəyə

yola düşdü. Birinci velosipedçi saatda 14 km sürətlə, ikinci isə 2

112 km sürətlə gedirdi. Onlar

105

yola düşəndən 2

12 saat sonra ikinci velosipedçi birincidən yolun hansı hissəsi qədər geri

qalar?


710

12

43013:1225

x.

7

a) Bir avtomobil 4 saatda 180 km yol getdi. O birinci saatda bütün yolun 15

4 hissəsini, ikinci

saatda birincidəkinin 8

5hissəsini, üçüncü saatda birinci və ikinci saatdakıdan iki dəfə az,

dördüncü saatda isə qalan yolu getdi. Bu avtomobil dördüncü saatda neçə kilometr yol getdi?


299610714:

128

3206180752

x.

8

a) Fikirdə tutduğumuz ədədə 0,43 əlavə etsək, alınan nəticədən fikirdə tutduğumuz ədədin 0,58

hissəsini və bir də 4,04 ədədini çıxsaq 30,3 alınar. Fikirdə titduğumuz ədədi tapın.

b) 05,01,38 x olduqda və bu ədədi iki qiymətli rəqəm saxlamaqla yuvarlaqlaşdırdıqda nisbi

xəta nə qədər olar?

9

a) Qiymətlər 15 % ucuzlaşdırıldıqdan sonra uşaq çəkməsi 4 man. 25 qəpiyə satıldı.

Ucuzlaşdırılana qədəruşaq çəkməsi neçəyə idi?

b) q və p ədədləri irrasional ədədlərdir. Onların cəminin həmişə irrasional olduğunu isbat edin.

10

a) Seperator süddən 15 % qaymaq ayırır. Qaymağın tərkibində 20 % piy vardır. Adətən yağın

çəkisi piyin çəkisindən 16 % çox olur. 60 kq süddən nə qədər yağ alınar?

b) 115 cəminin irrasional olduğunu isbat edin.

11

a) Əti bişirdikdə öz çəkisinin 35 %-ini itirir. Hər birində 40 q bişmiş ət olmaqla şənlikdə iştirak

edənlərə 780 qab xörək hazırlamaq üçün nə qədər çiy ət götürmək lazımdır?


120:131:200

2

40120

x.

12

a) Kənddən bir piyada yola düşdü. Bundan 2

14 saat sonra həmin istiqamətdə yola düşən bir

velosipedçi hər saatda piyadadan 2

12 dəfə çox yol gedirdi. Piyada yola düşəndən neçə saat

sonra velosipedçi ona çatacaqdır?

b) İsbat edin ki, kvadratı 5-ə bərabər olan rasional ədəd yoxdur.

13

a) Müəyyən məbləğ pul əmanət bankında hər ay özünün 20 %-i qədər artır. 3 aydan sonra pulun

miqdarı 160 manat olarsa, ilkin məbləğ nə qədədr olmuşdur?

b) İsbat edin ki, kubu 2-yə bərabər olan rasional ədəd yoxdur.

14

a) Fikirdə tutduğumuz ədəddən onun 0,3 hissəsini çıxsaq, alınan nəticəyə fikirdə tutduğumuz

ədədin 0,4 hissəsini və bir də 2,78 ədədini əlavə etsək 25 alınar. Fikirdə tutduğumuz ədədi

tapın.

b) 00074,0148,35 a təqribi ədədinin nisbi xətasını faizlə tapın.

15 a) Hesab əməllərini komponentləri ilə nəticələri arasındakı asılılıqlardan istifadə edərək x -i

106

tapın:

641,0308,02,1:

08,0

50

2973,0

16

95

65,7

x

.

b) İki ədədin cəmi 14

118 , fərqi isə

7

32 -dir. Kiçik ədədi tapın.

16

a) Bir sinifdə dərsə gəlməyənlərin sayı gələnlər sayının 13

3 hissəsinə bərabərdir. Dərsə gələnlər

gəlməyənlərdən 20 nəfər çox olarsa, bu sinifdə siyahı üzrə neçə şagird vardır?

b) Əməl komponentləri ilə nəticə arasındakı asılılıqdan istifadə edərək x -i tapın:

355

23

5

3

4

32:

2

1193012

x .

17

a) Bir mağazaya 602 kq alma gətirdilər.Bu mağaza birinci gün bütün almanın 14

3 hissəsini,

ikinci gün qalan almanın 11

5 hissəsini, üçüncü gün isə iki gün satılandan sonra qalan almanın

6

5 hissəsini satdı. Bu mağazada nə qədər alma qaldı?

b) Əməl komponentləri ilə nəticə arasındakı asılılıqdan istifadə edərək x -itapın:

221

111

5

21:5,4::5,87,43:85,21 x .

18

a) Bir briqda meşənin bir hissəsindəki ağacları 6 günə, ikinci briqada isə 7 günə doğraya bilər.

Üçüncü briqada həmin meşə hissəsindəki ağacları ikinci briqadadan 2 dəfə çox vaxta doğraya

bilər. Meşənin həmin hissəsinin doğranılması 1-ci və 2-ci briqadaya tapşırıldı. Bunlar iki gün

işlədikdən sonra 3-cü briqadanı da onlara qoşdular. Üç briqada həmin işi neçə gündən sonra

qurtardı?

b) Tənliyi həll edin:

6

43112

2

351

4

12

3

4

xx

xxx

19

a) Üç fəhlə müəyyən bir işi görməli idi. Onlardan biri bu işi təklikdə 2

110 iş günündə, ikincisi

4

315 iş günündə, üçüncü fəhlə isə birinci və ikinci fəhlə birlikdə işlərkən sərf etdiyi vaxtdan

3

13 dəfə artıq iş günündə görə bilər. Üç fəhlə birlikdə bu işi neçə iş gününə görə bilər?

b) İfadənin qiymətini səmərəli üsulla hesablayın: 22

2

618,0:89726,103,19,5

5,67125,075,6

.

20

a) Əməl komponentləri ilə nəticə arasındakı asılılıqdan istifadə edərək x -itapın:

255524

16011001001:125125

x.

b) İki şagirdin birlikdə 5,4 man. pulu vardı. Onların biri öz pulunun 0,75 hissəsini, o biri isə 0,8

hissəsini xərclədikdən sonra onların bərabər miqdarda pulu qaldı. Hər şagirdin nə qədər pulu

vardı?


107

tapın:

85,04,2:24,7

50,019,030

79

38,52

x

b) Bir işi təyin olunmuş saata qədər qurtarmaq üçün 24 fəhlə vardı. Bu fəhlələrdən 9 nəfəri başqa

işə göndərildi, ona görə də qalan fəhlələr təyin olunmuş vaxtdan 4

16 saat artıq işləməli

oldular. 24 fəhlə işləsə idi, bu işi nə qədər vaxta yerinə yetirərdi?

22

a) Hesab əməllərini komponentləri ilə nəticələri arasındakı asılılıqlardan istifadə edərək x -i

tapın: 504100:30500060425314

14527008

x.

b) Kənddən şəhərə velosipedçi saatda 12 km sürətlə, əks istiqamətdə isə saatda 15 km sürətlə

hərəkət etmişdir. Ona görə geri qayıdarkən yola 18 dəqiqə az vaxt sərf etmişdir. Kəndən

şəhərə qədər məsafəni tapın.

23

a) İki natural ədədin nisbəti 210 və 77 ədəslərinin ən böyük ortaq i isə 168 və 224 ədədlərinin ən

kiçik ortaq bölünəninə bərabərdir. Bu ədədləri tapın.

b) Hesab əməllərini komponentləri ilə nəticələri arasındakı asılılıqlardan istifadə edərək x -i

tapın:

3

2

175,5

5,1225,0

85

71

17

16275,14,3

x

.

24

a) Təyyarə A şəhərindən B şəhərinə 3 günə çatdı. O birinci gün bütün yolun 3

2 hissəsi, ikinci

gün birinci gün uçduğu yolun 10

3 hissəsi qədər, üçüncü gün isə ikinci gündən 500 km az

uçdu. Təyyarə üç gün ərzində nüçə kilometr uçdu?

b) İfadəni sadələşdirin: 7527108

4821233

25

a) 2

1 nn və 12 n ədədlərinin qarşılıqlı sadə ədədlər olduğunu isbat edin.

b) Bir sərnişin A şəhərindən qayıdarkən yaşadığı stansiyanı ötərək sonrakı stansiyada düşdü.

Hesablama nəticəsində məlum oldu ki, qatar öz marşurutunun 24

11 hissəsi qədər getmiş,

sərnişin isə stansiyasına çatmaq üçün 18 km geri getməlidir. Sərnişin yaşadığı stansiya ilə A

şəhər arasındakı məsafə qatarın bütün marşurutunun 3

1 hissəsinə bərabər olarsa, qatarın

marşurutunun uzunluğu nə qədərdir?

26


tapın: 16505,0:75,18,235,0

275,0

7

36

x

b) Kitabın 12

5 hissəsində birinci fəslə,

3

1 hissəsində ikinci fəslə, qalan hissəsində isə üçüncü

fəslə aid materiallar verilmişdir. Üçüncü fəsil birinci və ikinci fəsillərdən 208 səhifə az olarsa,

birinci və ikinci fəsil birlikdə neçə səhifə olar?


108

tapın:

25,09,120

17

6,146,0:2210

5,2:16

9125,0:125,0

x.

b) Bir taxtanın uzunluğu 3

26 m, eni isə uzunluğunun

80

3 hissəsi qədərdir. Uzunluğu

3

26 m, eni

isə 4

15 m olan otağa döşəmə vurmaq üçün bu taxtadan neçəsi lazımdır?

28


tapın: 611

10

2

1175,2

5,14

32

875,12

12

75,3

x.

b) İki ədədin fərq 7-dir, böyük ədədi kiçik ədədə bölərkən alınan qismət 3

25 -dir. Bu ədədləri

tapın.

29

a) İki natural ədədin ən kiçik ortaq bölünəni 420, ən böyük ortaq böləni 10 və bu natural

ədədlərdən biri 60-dır. O biri natural ədədi tapın.

b) Hesab əməllərini komponentləri ilə nəticələri arasındakı asılılıqlardan istifadə edərək x -i

tapın: 1164,05,12

0925,0:300

37

25,0:3

1

3

2

x

.

30

a) p və 18 2 p sadə ədədlərdir. p -ni tapın.

b) Fermer təsərrüfatının bütün sahəsinin 5

3 hissəsində taxıl əkilmişdir. Qalan sahənin

36

13 hissəsi

otlaq, qalanı isə meşəlikdir. Taxıl əkilən sahə meşəlikdən 217 hektar çoxdur. Taxılın

məhsuldarlığı orta hesabla bir hektardan 20 s-dir. Məhsulun 3

2 hissəsi 3 tonluq və 5 tonluq

128 maşınla dəyirmana göndərildi. Neçə 3 tonluq və neçə 5 tonluq maşın lazım oldu?

XI. Imtahan sualları

1. Natural ədədlərin ortaq böləni.

2 Ən böyük ortaq bölən (ƏBOB) anlayışı.

3 Ən böyük ortaq bölənin sadə vuruqlara ayırma üsulu ilə tapılması.

4 Ən böyük ortaq bölənin tapılması üçün evklid alqoritmi.

5 Natural ədədlərin ortaq bölünəni.

6 Ən böyük ortaq bölünən (ƏKOB) anlayışı.

7 ƏBOB(a;b) və ƏKOB(a;b) arasında əlaqə.

8 İki ədədin ƏKOB-nun tapılması.

109

9 Kanonik ayrılışları verilmiş natural ədədlər üzəridə əməllər.

10 Həqiqi ədədin tam və kəsr hissəsi olan funksiyalar.

11 n! şəklində hasilin kanonik yazılışı.

12 Eyler funksiyası.

13 Müsbət rasional ədədlər çoxluğu.

14 Ədəd anlayışınin genişlənməsi haqqında ilkin təsəvvürlər.

15 Ədəd anlayışınin genişlənməsi haqqında ilkin təsəvvürlər.

16 Kəsrlərin bərabərlik şərti. Kəsrlərin müqayisəsi.

17 Kəsrin əsas xassəsi və ixtisarı.

18 Kəsrlərin ortaq məxrəcə gətirilməsi.

19 Kəsrlərin vahidə nəzərən növləri.

20 Rasional ədəd anlayışı.

21 Müsbət rasional ədədlər üzərində toplama və çıxma əməlləri.

22 Müsbət rasional ədədlərin toplanması.

23 Kəsr ədədlərin cəminin xassələri.

24 Kəsr ədədlərin çıxılması.

25 Kəsr ədədlərin fərqinin xassələri.

26 Müsbət rasional ədədlər üzərində vurma əməli.

27 Kəsrlərin vurulması.

28 Ədədin kəsrə və kəsrin ədədə vurulması

29 Ədədin kəsrə və kəsrin ədədə vurulması

30 Ədədin hissəsinin tapılması.

31 Müsbət rasional ədədlər üzərində bölmə əməli.

32 Kəsrlərin bölünməsi.

33 Kəsr ədədlərin qismətinin xassələri.

34 Kəsrin natural ədədə bölünməsi.

110

35 Hissəsinə görə ədədin tapılması.

36 Onluq kəsr, yazılışı və oxunuşu.

37 Onluq kəsrlərin müqayisəsi.

38 Onluq kəsrlər üzərində əməllər.

39 Adi kəsrin onluq kəsrə çevrilməsi.

40 Dövri kəsrlər.

41 Dövri kəsrlərin növləri.

42 Dövri kəsrlərin adi kəsrə çevrilməsi.

43 Dövri kəsrlər üzərində hesab əməlləri.

44 Faiz anlayışı. Faizin ədədlə və ədədin faizləifadə edilməsi.

45 Faizə aid əsas məsələlər.

46 Mürəkkəb faiz düsturu.

47 Müsbət həqiqi ədədlər çoxluğu.

48 Müsbət irrasional ədəd anlayışı.


50 Təqribi hesablamalar.


52 Təqribi ədədin onluq işarələri və ədədlərin yuvarlaqlaşdırılması.

53 Mütləq və nisbi xəta anlayışları.

54 Təqribi ədədlər üzərində əməllər. Əməl nəticələrinin qiymətləndirilməsi.

55 Rəqəmlərin sayılması ilə təqribi hesablamalar.

56 Həqiqi ədədlər üzərində toplama və çıxma əməlləri.

57 Həqiqi ədədlər üzərində vurma və bölmə əməlləri

XII. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlqar Təlim nəticəsində tələbələrin əldə etməli olduqları təsəvvür, vərdiş və bacarıqları:

-İnovasiya mənbəyi ilə işin bacarıq və vərdişi;-Əsas amilin təhlili və ayıra bilməsi;



111

formalaşdırılması.Öyrənən tanış olur:-Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri əsasları

fənninin inkişafının aktual istiqamət və problemləri ilə;-Riyaziyyatın ibtidai kursunun

nəzəri əsasları fənninin yeri, rolu və mövqeyi ilə;-Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri

əsasları fənninin digər elmlərlə qarşılıqlı əlaqəsi ilə.



təsdiq edilmişdir ( 13 sentyabr 2017-ci il, protokol № 1).

112






“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisasın şifri və adı: 050118, İbtidai sinif müəllimliyi




Fənnin adı: Riyaziyyatın ibtidai kursunun tədrisi metodikası-1. Proqram Azərbaycan

Dövlət pedaqoji Universitetinin Riyaziyyat və onun ibtidai kursunun tədrisi metodikası

kafedrasında hazırlanmışdır. Proqram Pedaqoji Fakültə Elmi Şurasının 26 dekabr 2012-

ci il tarixli qərarı ilə çap olunmuşdur.

Kodu: İPF–B08

Tədris ili və semestri: III tədris ili, (2017/2018) Semestr: V

Tədris yükü: cəmi: 120 saat. Auditoriya saatı-45 (30 saat mühazirə, 15saat seminar)




Auditoriya № 406

Saat:

113




-1355

.



III. Tövsiyyə olunan dərslilklər və dərs vəsaitləri: Əsas:

01. S.S.Həmidov Məktəbin ibtidai siniflərində riyaziyyatın tədrisi metodikası. Bakı, ADPU,

02. A.S. Adıgözəlov, İ.Q.Əhmədov İbtidai siniflərdə təlimin xüsusi metodikası. Bakı-2001

03. S.S.Həmidov Məktəbin ibtidai siniflərində məsələ həllinin təlimi metodikası.Bakı, 2003,

04. S.Səfərəliyev, Z.Məmmədov Riyaziyyatdan ibtidai sinif müəlliminə kömək (metodik

vəsait).Bakı, 2003, 176 səh.

05. I-IV siniflərin riyaziyyat kurikulimu. Ümumtəhsil məktəblərinin I-IV sinifləri üçün fənn

kurikulumları B.“Təhsil”-2008, səh. 53-104.

06. S.A.Feyziyev, N.D.Hacıyev, O.Q.Nəbiyev. Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri əsasları

məsələ və misallarda (nəzəri məlumatlar, həllər, göstərişlər). Bakı, Nərgiz nəşriyyatı,.

Əlavə:

01. Z.Qaralov, Ə.Osmanov, V.Məmmədov, N.Abbasov 1-ci sinifdə riyaziyyat.

02. Müəllimlər və valideynlər üçün. I hissə. B., “Elm”, 1999, 136 səh.

03. Z.F.Kazımov, A.F.İsrafilova. Tənlik qurmaqla məsələlərin həlli metodikası. Bakı, 2009.

04. Riyaziyyat-1. İbtidai siniflərin 1-ci sinfi üçün dərslik komplekti. Bakı, 2008.

05. Riyaziyyat-2. İbtidai siniflərin 2-ci sinfi üçün dərslik komplekti. Bakı, 2009.

IV. Fənnin təsviri və məqsədi:İbtidai siniflərdə şagirdlərə verilən bilik ,bacarıq

və vərdişlər riyazi təhsilin sonrakı mərhələlərinin əsasın təşkil edir.Ona görə də ibtidai

məktəbdə riyaziyyat tədrisinin optimal təşkilinə nail olmaq müəllimdən nəinki yüksək

pedaqoji ustalıq,həm də riyazi anlayış və qaydaları praktik tələblər baxımından dərindən

başa düşməyi tələb edir.Riyaziyyatın ibtidai kursunun tədrisi metodikası-1 fənni tədris

prosesini həyatın tələblərinə, pratik reallığa uyğunlaşdırır.Müasir təhsil konsepsiyasında

şagirdlərin düşünmə və idrak fəaliyyətlərinin maksimum inkişaf etdirilməsi prinsipi irəli

sürülür.Gələcək ibtidai sinif müəlliminin riyaziyyatdan elmi-metodiki hazırlığına xidmət

edən bu fənndə riyaziyyatın ibtidai məktəb kursu tədrisi metodikasının əsas ideyaları və

istiqamətlərinin aşkar edilməsinə cəhd göstərmiş,riyaziyyat elminin pedaqoji

psixologiyasının,didaktikanın və riyaziyyatın tədrisi metodikasının son nailiyyətlərinə

114

qabaqcıl müəllimlərin iş təcrübəsinə və ümumilləşdirilmiş pedaqoji təcrübəyə istinad

edilmişdir.Fənnin tədrisi orta məktəbin ibtidai sinif müəllimləri üçün riyaziyyatdan

zəruri olan biliklərin həcmini müəyyən edir.Bütün bunlar fənnin tədrisinin ali

məktəblərin “İbtidai sinif müəllimliyi“ ixtisasınin tələbləri üçün vacib olduğunu təsdiq

edir.







VI.Qiymətləndirmə: Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir.

Bundan 50 balı tələbə semestr ərzində , 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində

toplanan 50 bala aşağıdakılar aiddir: 10 bal sərbəst işlərin tərtib olunmasına görə , 10

bal seminar və laboratoriya dərslərində fəaliyyətinə görə,10 bal dərslərə davamiyyətinə

görə və 20 bal kollokviumların nəticələrinə görə. İmtahan biletinə bir qayda olaraq fənni




hərtərəflidir.















ərzində tədris fəaliyyəti nəticəsində topladığı bala əlavə olunmur.

115

VII. Semestr nəticəsinə görə yekun qiymətləndirmə (imtahan və

imtahanaqədərki ballar əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D



VIII. Davranış qaydalarının pozulması:




LDU-dan xaric etmək aşağıdakı hallarda tətbiq edilir: - əhsil müəssisəsinin

daxili intizam qaydalarını kobud şəkildə -növbəti tədris ilinə qeydiyyatdan


IX. Təqvim mövzu planı: Cəmi: 45 saat. Mühazirə 30saat, seminar 15

saat .

№ Mövzunun adı

məş

ğələ

növü

saat tarix

1

Mövzu № 1. Riyaziyyatın tədrisi metodikası bir elm kimi.

Plan:1. RTM-nin məqsəd və vəzifələri.2. RTM-nin elmi-tədqiqat

metodları.3. RTM-nin başqa elmlərlə əlaqəsi.4. Tədris prosesində forma və

məzmun.

Mənbə: [1, 3]

müh. 2

2

Mövzu № 2. Riyaziyyatın ibtidai məktəb kursu tədris fənni kimi.

Plan:1. I-IV siniflərdə riyaziyyat təliminin vəzifələri.2. Riyaziyyatın

ibtidai məktəb kursunun məzmunu və quruluşu.3. I-IV siniflərdə riyaziyyat

proqramı haqqında.4. Riyaziyyatdan tədris proqramıtəhlilinin təxmini

sxemi.5. I-IV sinif üçün Riyaziyyat kurikulumu və ibtidai sinif

müh. 2

116

riyaziyyatının əsas xüsusiyyətləri.

Mənbə: [1, 2, 5]

3.

Mövzu № 3. Riyaziyyat təliminin vasitələri.

Plan:1. Riyaziyyat təliminin vasitələri 2. I-IV siniflərin riyaziyyat

dərsliklərivə tədris vəsaitləri.3. İbtidai məktəbin riyaziyyat kursu üzrə

əyanilik və əyani vasitələr.4. Əyani vasitələrin təsnifi.5. Riyaziyyat

dərslərində əyaniliyin tətbiqi və ona verilən tələblər.

Mənbə: [1, 2, 3, 4, 5]

müh. 2

4

Mövzu № 4. Riyaziyyat təlimində tətbiq olunan didaktik prinsiplər.

Plan:1. Riyaziyyat təlimində elmilik və müyəssərlik prinsipi.2. Riyaziyyat

təlimində tərbiyə prinsipi.3. Riyaziyyat təlimində əyanilik prinsipi.4.

Riyaziyyat təlimində şüurluluq və fəallıq prinsipi.5. Riyaziyyat təlimində

biliklərin möhkəmliyi prinsipi.6. Riyaziyyat təlimində sistematiklik və

ardıcıllıq prinsipi.7. Riyaziyyat təlimində fərdi yanaşma prinsipi.

Mənbə:[1, 2, 3]

müh. 2

5

Mövzu № 5. Riyaziyyat təlimində tətbiq olunan metodlar.

Plan:1. Müsahibə, təcrübə və ölçmə-empirik metodlar kimi.2. Müqayisə

və analogiya-təlim metodları kimi.3. Ümumiləşdirmə, mücərrədləşdirmə

və konkretləşdirmə təlim metodları kimi.4. İnduksiya və deduksiya

riyaziyyat tədrisi metodları kimi.5. Riyaziyyat təlimində analiz və sintez.6.

Problemli təlim metodu 7. Proqramlaşdırılmış diferensiasiyalı təlim

metodları8. .Riyaziyyat tədrisində evristik metod.9. Xüsusi təlim

metodları.10. Müəllimin şərhi və çalışmalar metodu.11. Oxşar və fərqli

anlayışların birgə formalaşdırılması metodu.12. Laborator metodu.13.

Didaktik oyunlar və əyləncəli çalışmalar metodu.14. Şagirdlərin müstəqil

işləri.15. Riyaziyyat dərsliyi ilə təlim.16. Bilik, bacarıq vəvərdişlərin

tətbiqi.

Mənbə:[1, 2, 3]

müh. 2

6

Mövzu № 6. Şifahi hesablama üsulları və onların təlim prosesində tətbiqi..

Plan: 1. Şifahi və yazılı hesablamalar arasındakı fərqlər.2. Şifahi

hesablama üsulları3. Şifahi hesablama formaları.

Mənbə:[1, 2, 3]

7 Mövzu № 7. İbtidai siniflərdə riyaziyyat təliminin təşkili formaları.

Plan: 1. Mövzular üzrə proqram materialının planlaşdırılması.2.

müh. 2

117

Riyaziyyat dərsliyinin xüsusiyyətləri və ona verilən tələblər 3.

Riyaziyyatdan sinifdənxaric işlər və onların təşkili metodikası.

Mənbə:[1, 2, 3, 5]

8

Mövzu № 8. Azkompletli məktəblərdə riyaziyyat təliminin xüsusiyyətləri.

Plan:1. Azkompletli məktəblərdə cədvəl tərtibi. 2. Azkompletli

məktəblərdə riyaziyyat dərslərinin növləri.3. Azkompletli məktəblərdə

planlaşdırma

Mənbə:[1, 2, 5]

9

Mövzu № 9. İbtidai siniflərdə məsələ həllinin öyrədilməsi metodikası.

Plan:1. Məsələ həllinin təlim və tərbiyəvi əhəmiyyəti.2. Hesab məsələsi və

onun tərkib hissələri.

Mənbə:[1, 2, 3, 4]

müh. 2

10

Mövzu № 10. Hesab məsələlərinin təsnifi.

Plan: 1. Hesab məsələlərinin onların həllində tətbiq olunan əməllərin

sayına görə növləri 2. Hesab məsələlərinin onların strukturu və şərtinin

formasına görə növləri.

Mənbə:[1, 2, 3, 4, 6]

müh. 2

11

Mövzu № 11. Məsələ həllinin mərhələləri.

Plan: 1. Məsələ həllinə hazırlıq işi.2. Şagirdlərin məsələnin həlli ilə tanış

edilməsi.3. Məsələnin təhlil edilməsi.4. Məsələnin həlli.5. Məsələ həllinin

yoxlanılması.6. Şagirdlərə məsələ tərtib etdirilməsi.

Mənbə:[1, 2, 3, 4, 6]

müh. 2

12

Mövzu № 12. Sadə məsəlıələrin həlli metodikası.

Plan: 1. Birinci qrup sadə məsələlər.2. İkinci qrup sadə məsələlər.3.

Üçüncüi qrup sadə məsələlər.

Mənbə:[1, 2, 3, 6]

müh. 2

13

Mövzu № 13. Tip məsələlərin həllinin öyrədilməsi metodikası.

Plan:1. Tip məsələlərin növləri.2. Tip məsələlərin həlli texnologiyası.3. İki

ədədin cəminə və fərqinə görə həmin ədədlərin tapılması.4. İki ədədin

cəminə və nisbətinə görə həmin ədədlərin tapılması.5. Düzünə vahidə

gətirmə üsulu ilə dördüncü mütənasib kəmiyyətin tapılması.6. Tərsinə

vahidə gətirmə üsulu ilə dördüncü mütənasib kəmiyyətin tapılması.7.

müh. 2

118

Nisbətlər üsulu ilə dördüncü mütənasib kəmiyyətin tapılması 8. Verilən iki

fərqə görə məchulun tapılması.9. Ədədin hissəsinin və hissəsinə görə

ədədin tapılması.

Mənbə:[1, 2, 3, 6]

14

Mövzu № 14. Kəmiyyətin hesablanmasına aid məsələlər.

Plan:1. Sahələrin hesablanmasına aid məsələlər.2. Vaxtın hesablanmasına

aid məsələlərin həlli metodikası.

Mənbə:[1, 2, 3, 6]

müh. 2

15

Mövzu № 15. Hərəkətə aid məsələlərin həlli metodikası.

Plan: 1. Qarşı-qarşıya hərəkətə aid məsələlər.2. Eyni istiqamətdə hərəkətə

aid məsələlər.3. Əks istiqamətdə hərəkətə aid məsələlər.4. Mürəkkəb

məsələlərin həllində şagirdlərin rast gəldiyi çətinlikləı və onların aradan

qaldırılması yolları.

Mənbə:[1, 2, 3, 6]

müh. 2

№ Mövzunun adı

məş

ğələ

növü saat

tari

x

1

Riyaziyyatın tədrisi metodikası bir elm kimi. Riyaziyyatın ibtidai

məktəb kursu tədris fənni kimi. sem. 2

2

Riyaziyyat təliminin vasitələri. Riyaziyyat təlimində tətbiq olunan

didaktik prinsiplər. sem. 2

3

Riyaziyyat təlimində tətbiq olunan metodlar. Şifahi hesablama üsulları

və onların təlim prosesində tətbiqi.. sem. 2

4

İbtidai siniflərdə riyaziyyat təliminin təşkili formaları. Azkompletli

məktəblərdə riyaziyyat təliminin xüsusiyyətləri. sem. 2

5

İbtidai siniflərdə məsələ həllinin öyrədilməsi metodikası. Hesab

məsələlərinin təsnifi. sem. 2

6 Məsələ həllinin mərhələləri. Sadə məsəlıələrin həlli metodikası.

sem. 2

7

Tip məsələlərin həllinin öyrədilməsi metodikası. Kəmiyyətin

hesablanmasına aid məsələlər. sem. 2

119

8 Hərəkətə aid məsələlərin həlli metodikası.

sem, 1

X. Tələbələrin sərbəst işi üçün verilən tapşırıqlar


1 RTM-nin məqsəd və vəzifələri

2 RTM-nin elmi-tədqiqat metodları

3 RTM-nin başqa elmlərlə əlaqəsi.

4 I-IV siniflərdə riyaziyyat təliminin vəzifələri. Riyaziyyatın ibtidai məktəb

kursunun məzmunu və quruluşu.

5 I-IV siniflərdə riyaziyyat proqramı haqqında.

6 Riyaziyyatdan tədris proqramıtəhlilinin təxmini sxemi.

7 I-IV sinif üçün Riyaziyyat kurikulumu və ibtidai sinif riyaziyyatının əsas xüsusiyyətləri.

8 Riyaziyyat təliminin vasitələri.

9 I-IV siniflərin riyaziyyat dərsliklərivə tədris vəsaitləri.

10 Riyaziyyat təlimində tətbiq olunan didaktik prinsiplər.

11 İnduksiya və deduksiya riyaziyyat tədrisi metodları kimi. Riyaziyyat təlimində analiz və

sintez.

12 Problemli təlim metodu. Proqramlaşdırılmış diferensiasiyalı təlim metodları

13 Riyaziyyat tədrisində evristik metod. Xüsusi təlim metodları.

14 Müəllimin şərhi və çalışmalar metodu. Oxşar və fərqli anlayışların birgə formalaşdırılması

metodu.

15 Laborator metodu. Didaktik oyunlar və əyləncəli çalışmalar metodu

16 Şagirdlərin müstəqil işləri. Riyaziyyat dərsliyi ilə təlim.

17 Şifahi hesablama üsulları və onların təlim prosesində tətbiqi..

18 İbtidai siniflərdə riyaziyyat təliminin təşkili formaları.

19 Piyaziyyat fənnindən mövzular üzrə proqram materialının planlaşdırılması.

20 Riyaziyyat dərsliyinin xüsusiyyətləri və ona verilən tələblər


120

22 Azkompletli məktəblərdə riyaziyyat təliminin xüsusiyyətləri.

23 İbtidai siniflərdə məsələ həllinin öyrədilməsi metodikası.

24 Hesab məsələlərinin təsnifi.

25 Məsələ həllinin mərhələləri.

26 Sadə məsəlıələrin həlli metodikası.

27 Tip məsələlərin həllinin öyrədilməsi metodikası.

28 Sahələrin hesablanmasına aid məsələlər.

29 Vaxtın hesablanmasına aid məsələlərin həlli metodikası.


Çalışmalar


1.

a) Atanın yaşı qızının yaşının 7 mislidir. 5 ildən sonra atanın yaşı qızının yaşının 4 misli

olacaq. Atanın neçə yaşı var?

b) Bir nəfər yolun 4

1-ni qət edir. O daha 70 metr gedərsə, yolun

3

1-ni getmiş olar. Yolun

uzunluğu neçə metrdir?

2. a) Ata ilə uşağın yaşları fərqi 32-dir. Yaşların nisbəti 5 olarsa, uşağın yaşını tapın.

b) Dəniz suyunun tərkibində 5 % duz var. 40 litr dəniz suyunun üzərinə neçə litr şirin su

əlavə etmək lazımdır ki, alınan suyun duzluluğu 2 % olsun?

3.

a) Ananın yaşı qızının yaşının 3 mislidir. 4 il əvvəl ananın yaşı qızının yaşının 4 misli idi.

Ana və qızının indiki yaşları hasilini tapın.

b) Bir usta evi 30 günə, ikinci usta 20 günə, üçüncü usta isə 60 günə tikib qurtarır. Onların

üçü birlikdə bu evi neçə günə tikər?

4.

a) Bir atanın 60 yaşı uşaqlarının isə 9, 12, 14 yaşları vardır. Neçə il öncə atanın yaşı

uşqalarının yaşları cəminin 2 mislinə bərabər idi?

b) Yolçu yolun 4

1-ni gedir. Sonra qalan yolun

3

2-ni gedir. Qalan yol 46 km olarsa, bütün yol

neçə km-dir?

5. a) 3 il ara ilə anadan olan 5 uşağın yaşları cəmi 70-dir. Böyük uşağın neçə yaşı var?

b) Hovuzu 1-ci boru 12 saata, 2-ci boru isə 8 saata doldurur. İki boru birlikdə işləsə boş

hovuz neçə saata dolar?

6.

a) İki şəhərdən qarşı-qarşıya minik və yük maşını yola düşdü və 4 saatdan sonra görüşdülər.

Şəhərlər arasındakı məsafə 280 km-dir. Minik maşının sürəti saatda 45 km olarsa, yük

maşının sürətini tapın.

b) Cevrə şəklində olan bir yolda eyni nöqtədən əks istiqamətdə iki velosipedçi eyni anda

hərəkətə başlayır. Birinci velosipedçinin sürəti 12 km/saat, ikincinin sürəti isə 6 km/saat-dır.

Yolun uzunluğu 36 km olarsa, 10 saat müddətində bu iki velosipedçi neçə dəfə qarşılaşmış

olar?

121

7.

a) 1-ci boru hovuzu 8 saata doldurur. 2-ci boru isə hovuzu 10 saata boşaldır. Bu iki boru eyni

anda açılarsa, boş hovuz neçə saata dolar?

b) Verilmiş ədədi 10 % artırdılar. Sonra alınmış ədədi daha 10 % artırdılar. Son nəticədə

verilmiş ədəd əvvəlkinə nisbətən neçə faiz artmış oldu?

8.

a) 20 kq çəkisi olan qarpızın 99 %-i sudan ibarətdir. Qarpız bir az quruduqdan sonra su onun

çəkisinin 98 %-ni təşkil edərsə, onda qarpızın çəkisi neçə kq olar?

b) Şagird evi ilə məktəbi arasındakı yolun 5

2-ni 10 dəqiqəyə gedir. Şagird həmin sürətlə

yolun qalan hissəsini neçə dəqiqəyə qət edər?

8.

a) Üzüm qurudulduqda öz çəkisinin 30 %-ni itirir. Satıcı kiloqramı 70 qəpik olan üzümü

neçə manata satsa, ziyan etməz?

b) 870 km–lik yolun bir hissəsi asfalt, qalan hissəsi isə torpaqdır. Avtomobilin asfalt yoldakı

sürəti 95 km/saat, torpaq yoldakı sürəti 75 km/saat-dır. Avtomobil bütün yola 10 saat vaxt

sərf etmişsə, asfalt yolun uzunluğunu tapın.

9.

a) Həyətdə dovşanlar və toyuqlar var. Onların ayaqlarının sayı 46, başlarının sayı isə 16-dır.

Həyətdə neçə dovşan var?

b) Eyni məntəqədən çıxan iki avtobusdan biri 40 dəqiqədən, digəri isə 50 dəqiqədən bir

çıxdığı məntəqəyə qayıdır. Hansı ən qısa vaxt müddətindən sonra onlar ilk dəfə çıxdıqları

məntəqədə görüşərlər?

10.

a) Günay gündə 6 saat, Aytən isə 8 saat işləyir. Onlar birlikdə 70 saat işləmişlər. Günay neçə

saat işləmişdir?

b) Kitabı vaxtında kitabxanaya qaytarmaq üçün şagird gündə 30 səhifə oxumalı idi. Ancaq o,

hər gün 10 səhifə az oxuyaraq, kitabı 5 gün gec qaytardı. Şagird kitabı kitabxanaya neçə gün

ərzində qaytarmalı idi?

11.

a) Avtobus bir şəhərdən digərinə 80 km/saat sürətlə getdikdə vaxtından 2 saat tez,

40 km/ saat sürətlə getdikdə isə 3 saat geç çatır. Şəhərlər arasındakı məsafə neçə km-dir?

b) Bir qoyunu şir 1 saatda, canavar 2 saatda, köpək isə 3 saatda yeyir. Bir qoyunu şir,

canavar və köpək birlikdə neçə saatda yeyərlər?

12.

a) Aralarındakı məsafə 140 km olan iki avtomobil uyğun olaraq 60 km/saat və 40 km/saat

sütətlə eyni zamanda və eyni istiqamətdə hərəkətə başladılar. Hərəkətə başladıqdan neçə saat

sonra onlar arasındakı məsafə 80 km olar?

b) Kapitan, öz komandasında neçə adam var, sualına cavab verdi ki, komandanın 5

2 hissəsi

növbədə, 7

2 hissəsi işdə,

4

1 hissəsi lazaretdə, 27 adam isə göz qabaöındadır; onun

komandasında neçə adam var?

13.

a) 20 %-li 30 kq şəkər məhlulu ilə 10 %-li 20 kq şəkər məhlulu qarışdırıldı. Alınan qarışığın

şəkərlilik faizini tapın.

b)Sürü ilə uçan qaza qarşıdan gələn bir qaz dedi: Salam, ey yüz qaz! Qabaqda gedən qaz ona

belə cavab verdi ki, biz yüz deyilik. Bir bizim qədər, bir bizim yarımız və dörddə birimiz

qədər, sən də bizimlə olsan biz yüz olarıq. Sürü ilə neçə qaz uçurdu?

122

14.

a) 50 %-li 40 litr spirt məhlulundan neçə litr su buxarlandırılarsa, 80%-li spirt məhlulu

alınar?

b) Böyük rus riyaziyyatçısı N.İ.Lobaçevski ömrünün 7

1 hissəsini Nijni-Novqorod

quberniyasında keçirmişdir. O, ömrünün 7

3 hissəsini Kazanda keçirdikdən sonra onun

həndəsə üzrə ilk kitabı meydana çıxdı.Böyük alim ömrünün son 27 ilini inadla işləyərək

qeyri-evklid həndəsəsini yaratdı. Laboçevski 1793-cü ildə anadan olmuçsa, həndəsənin

yaranma tarixi nə vaxt olmuşdur?

15.

a) Dörd qardaş televizor aldı. 1-ci qardaş qalan qardaşların birlikdə qoyduğu pulun 2

1,

2-ci qardaş qalan qardaşların birlikdə qoyduğu pulun 3

1, 3-cü qardaş qalan qardaşların

birlikdə qoyduğu pulun 4

1 hissəsini, 4-cü qardaş isə 45 manat 50 qəpik qoydu. Qardaşlar

televizoru neçəyə almışdır?

b) Satıçı 13 kq sədri və akulə düyüsünü 71 manata satdı. Akulə düyüsünün kiloqramını 2

manata və sədri düyüsünün kiloqramını isə 7 manata satdı. Hər düyüdən neçə kq satıldı?

16.

a) Qəfəsdə naməlum sayda qırqovul və dovşan vardır. Bu qəfəsə aşağıdan baxdıqda 94 ayaq,

üstdən baxdıqda isə 35 baş görünür. Qəfəsdə neçə qırqovul və dovşan vardır?

b) Dörd dülgər saray tikmək üçün işə qəbul olundular. Birinci dülgər sarayı təklikdə 1 ilə, 2-

ci dülgər 2 ilə, 3-cü dülgər 3 ilə, 4-cü dülgər isə 4 ilə tikə biləcəyini söylədi. Dülgərlər

birlikdə işə başlasalar sarayı nə qədər vaxta tikəcəklər?

17.

a) Hündürlüyü 62 dm olan divarın səthi ilə bir ilbiz sürünür. Bu ilbiz gündüz saat 12-də

divarın dibindən sürünməyə başlayaraq, hər gün gündüz saat 12-dən gecə saat 12-yə qədər

5

212 dm yuxarı qalxır və gecə saat 12-dən gündüz saat 12-yə qədər 9,3 dm aşağı sürüşürdü.

Bu ilbiz neçə vaxtdan sonra divarın yuxarısına çatar?

b) Ananın yaşı onun iki uşağının yaşları cəmindən 19 vahid çoxdur. 5 il əvvəl bu ananın yaşı

iki uşağının yaşlarının cəminin 4 mislinə bərabər idi. Bu gün büyük uşaq ən azı neçə

yaşındadır?

18.

a) 5 dəqiqədə 1300 metr qaçan it 150 metr məsafədən 2 dəqiqədə 500 metr qaçan dovşanı

görür və onun dalınca qaçmağa başlayır. Nə qədər vaxtdan sonra it dovşana çatacaqdır?

b) Üş dostun cüt-cüt yaşları cəmi 20, 25, 27-dir. 5 il sonra bu üç dostun yaşları cəmi neçə

olar?

19.

a) Qızıl, mis, qalay və dəmir ərintisindən hazırlanmış təcın kütləsi 60 kq-ir. Qızılla misin

birlikdə kütləsi tacın kütləsinin 3

2 hissəsi, qızılla qalayın birlikdə kütləsi tacın kütləsinin

4

3

hissəsi, qızılla dəmirin birlikdə kütləsi tacın kütləsinin 5

3 hissəsi qədərdir. Ayrılıqda hər

metalın kütləsi nə qədərdir?

b) Eyni gücə malik bir neçə nasosdan dördünün işi dayandırılır. Qalan nasosların gücünü 25

% artırsaq, iş eyni zamanda yerinə yetirilər. İşi neçə nasos davam etdirmişdir?

20. a) Bir çəlləkdə olan spirtin miqdarının suya nisbəti 2:3, digərində 3:7 kimidir. Hər çəlləkdən

neçə vedrə götürmək lazımdır ki, alınan 12 vedrtəlik qarışıqda spirtin suya nisbəti 3:5 kimi

olsun.

123

b) Aytən bir işi 10 günə, Nərmin eyni işi 15 günə yerinə yetirir. Qızlar birlikdə 3 gün

işlədikdən sonra Almaz da onlara qoşulur. İki gün birlikdə işlədikdən sonra iş tamamilə

yerinə yetirilir. Bu işi Almaz təklikdə neçə günə bititər?

21.

a) Tərlan əlindəki şarları dostlarına 5-5 paylasa özündə 3 şar, 6-6 paylasa özündə 4 şar qalar.

Tərlanın şarlarının sayı üçrəqəmli ədəddirsə, onun ən azı neçə şarı var?

b) Motorlu qayıq A-dan B-yə qədər məsafəni çay axını ilə 3 sutkaya, B-dən A-ya qədər

məsafəni (axına qarşı) 4 sutkaya qət etmişdir. A-dan B-yə qədər məsafəni sal neçə sutkaya

qət edər?

22.

a) Bir işi Elşən 9 günə, Vüqar isə 15 günə yerinə yetirir. Bərabər 5 gün işlədikdən sonra

Elşən işi tərk etməli olur. Buna görə qalan işi Vüqar neçə gündə başa çatdırar?

b) Yağlılıq faizi 6 % olan 3 litr süd ilə yağlılıq faizi 3,5 % olan 2 litr süd qarşıdırılmışdır.

Alınan süd qarışığının yağlılıq faizini tapın.

23.

a) Uzunluğu 200 m olan bir qatar 1300 m uzunluğunda bir tunelə girir. Qatarın son

vaqonunun tunelə girişi və çıxışı arasında 30 saniyə keçir. Qatarın sürəti neçə km/saat-dır?

b) Murad bir işin 4

1-ni 3 gündə, Cavid isə eyni işin

6

1-ni 3 gündə yerinə yetirir. Onlar

birlikdə 6 gün işlədikdən sonra Murad işi buraxir. Cavid qalan işi neçə gündə bititər?

24.

a) Bir qayıq su aşağı iki körpü arasındakı məsafəni 6 saata, geriyə isə 8 saata g etmişdir. Su

aşağı buraxılan sal həmin yolu nə qədər vaxta gedər?

b) 300 q 50 %-li turşuya 100 q 30 %-li turşu qatışdırdıqda alınan qarışığın turşuluq faizini

tapın.

25.

a) Üç fəhlə bir işi görməli idi. Bunlardan 1-ci və 2-ci fəhlə birlikdə bu işi 6 günə, 1-ci və 3-

cü fəhlə 8 günə, 2-ci və 3-cü fəhlə isə 12 günə görür. Onlar üçü birlikdə bu işi neçə günə

görər?

b) Maşın iki şəhər arasındakı məsafənin birinci yarısını 45 km/saat sürətlə, ikinci yarısını isə

55 km/saat sürətlə getmişdir. Bu maşının bütün yoldakı orta sürətini tapın.

26.

a) İki qatar bərabər gol gedir. Bunlardan birici qatar bir saatda ikincidən orta hesabla 9 km

artıq gedir. Birinci qatar 10 saat, ikinci qatar isə 12 saat yolda olmuşsa, onların getdiyi yolun

uzunluğunu və hər birinin sürətini tapın.

b) Birinci fəhlə bir işi 12 gündə, ikinci fəhlə eyni işi 24 gündə görür. Onlar birlikdə işləsələr

bu işin 4

3–ni neçə gün ərzində görərlər?

27

a) İkinci rəfdə birincidəkidən 16 ədəd az kitab var. Hər rəfdən 3 kitab götürdükdə birinci

rəfdə ikincidə olandan 2

3 dəfə çox kitab qalar. Hər rəfdə neçə kitab var?

b) Dəniz suyunun tərkibində 5 % duz var. 40 l dəniz suyunun üzərinə neçə litr şirin su əlavə

etmək lazımdır ki, alınan suyun duzluluğu 2 % olsun?

28

a) İki bağlamada 36 dəftər var. Birincidən iki dəftər götürüb, ikinciyə əlavə etdikdə,

birincidə 2 dəfə çox dəftər qalar. Hər bağlamada neçə kitab var?

b) 300 q 50 %-li turşuya 100 q 30 %-li turşu qatışdırdıqda alınan qarışığın turşuluq faizini

tapın.

29

a) Motorlu qayıq çayın axarı ilə 9 km, çayın axarına qarşı isə 8 km getdi. Qayıq çayın axarı

ilə yola axarına qarşı yoldan 15 dəqiqə az vaxt sərf etdi. Çayın axma sürəti saatda 2 km-dir.

Qayığın sakit sudakı sürətini tapın.

b) Yağlılıq faizi 6 % olan 3 litr süd ilə yağlılıq faizi 3,5 % olan 2 litr süd

qarışdırılmışdır.Alınan süd qarışığının yağlılıq faizini tapın.

30 a) İki şagirdin birlikdə 5,4 man. pulu vardı. Onların biri öz pulunun 0,75 hissəsini, o biri isə

0,8 hissəsini xərclədikdən sonra onların bərabər miqdarda pulu qaldı. Hər şagirdin nə qədər

124

pulu vardı?

b) İki traktorçu sahəni birlikdə 6 saata şumlamalı idi. Onlar birlikdə işləyərək biri sahənin 4

1

-ni, o biri isə 6

1-ni şumladıqdan sonra birinci traktor xarab oldu. Qalan sahəni şumlamaq

üçün ikinci traktorçuya nə qədər vaxt lazımdır?

XI. Imtahan sualları

1 Riyaziyyatın tədrisi metodikası bir elm kimi.

2 RTM-nin məqsəd və vəzifələri.

3 RTM-nin elmi-tədqiqat metodları.

4 RTM-nin başqa elmlərlə əlaqəsi.

5 Tədris prosesində forma və məzmun.

6 Riyaziyyatın ibtidai məktəb kursu tədris fənni kimi.

7 I-IV siniflərdə riyaziyyat təliminin vəzifələri.

8 Riyaziyyatın ibtidai məktəb kursunun məzmunu və quruluşu.

9 I-IV siniflərdə riyaziyyat proqramı haqqında.

10 Riyaziyyatdan tədris proqramıtəhlilinin təxmini sxemi.

11 I-IV sinif üçün Riyaziyyat kurikulumu və ibtidai sinif riyaziyyatının əsas xüsusiyyətləri.

12 Riyaziyyat təliminin vasitələri.

13 I-IV siniflərin riyaziyyat dərsliklərivə tədris vəsaitləri.

14 İbtidai məktəbin riyaziyyat kursu üzrə əyanilik və əyani vasitələr.

15 Əyani vasitələrin təsnifi.

16 Riyaziyyat dərslərində əyaniliyin tətbiqi və ona verilən tələblər.

17 Riyaziyyat təlimində tətbiq olunan didaktik prinsiplər.

18 Riyaziyyat təlimində elmilik və müyəssərlik prinsipi.

19 Riyaziyyat təlimində tərbiyə prinsipi.

20 Riyaziyyat təlimində əyanilik prinsipi.

21 Riyaziyyat təlimində şüurluluq və fəallıq prinsipi.

22 Riyaziyyat təlimində biliklərin möhkəmliyi prinsipi.

125

23 Riyaziyyat təlimində sistematiklik və ardıcıllıq prinsipi.

24 Riyaziyyat təlimində fərdi yanaşma prinsipi.

25 Riyaziyyat təlimində tətbiq olunan metodlar.

26 Müsahibə, təcrübə və ölçmə-empirik metodlar kimi.

27 Müqayisə və analogiya-təlim metodları kimi.

28 Ümumiləşdirmə, mücərrədləşdirmə və konkretləşdirmə təlim metodları kimi.

29 İnduksiya və deduksiya riyaziyyat tədrisi metodları kimi.

30 Riyaziyyat təlimində analiz və sintez.

31 Problemli təlim metodu

32 Proqramlaşdırılmış diferensiasiyalı təlim metodları

33 Riyaziyyat tədrisində evristik metod.

34 Xüsusi təlim metodları.

35 Müəllimin şərhi və çalışmalar metodu.

36 Oxşar və fərqli anlayışların birgə formalaşdırılması metodu.

37 Laborator metodu.

38 Didaktik oyunlar və əyləncəli çalışmalar metodu.

39 Şagirdlərin müstəqil işləri.

40 Riyaziyyat dərsliyi ilə təlim.

41 Bilik, bacarıq vəvərdişlərin tətbiqi.

42 Şifahi hesablama üsulları və onların təlim prosesində tətbiqi..

43 Şifahi və yazılı hesablamalar arasındakı fərqlər.

44 Şifahi hesablama üsulları

45 Şifahi hesablama formaları.

46 İbtidai siniflərdə riyaziyyat təliminin təşkili formaları.

47 Mövzular üzrə proqram materialının planlaşdırılması.


126

49 Riyaziyyatdan sinifdənxaric işlər və onların təşkili metodikası.

50 Azkompletli məktəblərdə riyaziyyat təliminin xüsusiyyətləri.

51 Azkompletli məktəblərdəcədvəl tərtibi.

52 Azkompletli məktəblərdəriyaziyyat dərslərininnövləri.

53 Azkompletli məktəblərdə planlaşdırma

54 İbtidai siniflərdə məsələ həllinin öyrədilməsi metodikası.

55 Məsələ həllinin təlim və tərbiyəvi əhəmiyyəti.

56 Hesab məsələsi və onun tərkib hissələri.

57 Hesab məsələlərinin təsnifi.

58 Hesab məsələlərinin onların həllində tətbiq olunan əməllərin sayına görə növləri

59 Hesab məsələlərinin onların strukturu və şərtinin formasına görə növləri.

60 Məsələ həllinin mərhələləri.

61 Məsələ həllinə hazırlıq işi.

62 Məsələnin təhlil edilməsi

63 Məsələnin həlli.

64 Şagirdlərin məsələnin həlli ilə tanış edilməsi.

65 Məsələ həllinin yoxlanılması.

66 Şagirdlərə məsələ tərtib etdirilməsi.

67 Sadə məsəlıələrin həlli metodikası.

68 Birinci qrup sadə məsələlər.

69 İkinci qrup sadə məsələlər.

70 Üçüncüi qrup sadə məsələlər.

71 Tip məsələlərin həllinin öyrədilməsi metodikası.

72 Tip məsələlərin növləri.

73 Tip məsələlərin həlli texnologiyası.

74 İki ədədin cəminə və fərqinə görə həmin ədədlərin tapılması.

127

75 İki ədədin cəminə və nisbətinə görə həmin ədədlərin tapılması.

76 Düzünə vahidə gətirmə üsulu ilə dördüncü mütənasib kəmiyyətin tapılması.

77 Düzünə vahidə gətirmə üsulu ilə dördüncü mütənasib kəmiyyətin tapılması.

78 Tərsinə vahidə gətirmə üsulu ilə dördüncü mütənasib kəmiyyətin tapılması.

79 Nisbətlər üsulu ilə dördüncü mütənasib kəmiyyətin tapılması

80 Verilən iki fərqə görə məchulun tapılması.

81 Ədədin hissəsinin və hissəsinə görə ədədin tapılması.

82 Kəmiyyətin hesablanmasına aid məsələlər.

83 Sahələrin hesablanmasına aid məsələlər.

84 Vaxtın hesablanmasına aid məsələlərin həlli metodikası.


86 Qarşı-qarşıya hərəkətə aid məsələlər.

87 Eyni istiqamətdə hərəkətə aid məsələlər.

88 Əks istiqamətdə hərəkətə aid məsələlər.

89

Mürəkkəb məsələlərin həllində şagirdlərin rast gəldiyi çətinlikləı və onların aradan

qaldırılması yolları.

XII. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlqar





formalaşdırılması.Öyrənən tanış olur:- Riyaziyyatın ibtidai kursunun tədrisi metodikası-

1 fənninin inkişafının aktual istiqamət və problemləri ilə;- Riyaziyyatın ibtidai kursunun

tədrisi metodikası-1 fənninin yeri, rolu və mövqeyi ilə;- Riyaziyyatın ibtidai kursunun

tədrisi metodikası-1 fənninin digər elmlərlə qarşılıqlı əlaqəsi ilə.



təsdiq edilmişdir (_13_ sentyabr 2017-ci il, protokol № _).

128





üzrə


“------------“ 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 050118, İbtidai sinif müəllimliyi




Fənnin adı: S/F. Əsas həndəsi anlayışların öyrənilməsi. Proqram Lənkəran Dövlət

Universitetinin İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim kafedrasında hazırlanmışdır.

Kodu: İPF-B05.3

Tədris ili və semestri: IV tədris ili, (2017/2018.) Semestr: VII

Tədris yükü:Cəmi: 120 saat. Auditoriya saatı - 45 (30 saat mühazirə, 15 saat seminar)

129




Auditoriya № 406




-1355

.



III. Tövsiyyə olunan dərslilklər və dərs vəsaitləri:Əsas:

01. 1. S.S.Həmidov, S.C.Tağıyeva. Həndəsi fiqurlar və onların xassələri. Bakı, 2012, 180 səh

02. 2. S.Həmidov, N.Hacıyev, A.Əliyev, N.Abbasov. Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri

əsasları fənni üzrə testlər, Bakı, ADPU-2009, 268 səh

03. 3. S.A.Feyziyev, R.Y. Şükürov. Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri əsasları. III hissə.

Həndəsənin elementləri, «Tİ-MEDİA»şirkətinin mətbəəsi, Bakı-2004, 131 səh.

04. 5. B.S.Cəbrayılov. Riyaziyyat. (ali məktəblərin pedaqoji fakültə tələbələri üçün dərs

vəsaiti). I hissə. Bakı, 1999, 190 səh

05. 6. B.S.Cəbrayılov. Riyaziyyat. (ali məktəblərin pedaqoji fakültə tələbələri üçün dərs

vəsaiti). II hissə.Bakı, 2008, 128 səh

06. 7. M.Əsədov. Riyaziyyat (dərs vəsaiti).Bakı, 2010, 212 səh

Əlavə:

01. 1. A.Əliyev. Riyazi məntiq elementləri üzrə çalışmalar sistemi (metodik vəsait), Bakı,

1994, 26 səh 02. 2. R.H.Məmmədov. Ali riyaziyyat kursu. III hissə. Bakı, 1984

03. 3. M.C.Mərdanov və b. Həndəsə 7. Bakı, 2004



06 6. M.C.Mərdanov və b. Həndəsə 10. Bakı, 2004

07 7. M.C.Mərdanov və b. Həndəsə 11. Bakı, 2004

08 8. Н.Я. Виленкин и другие. Математика,Mосква, 1987

IV. Fənnin təsviri və məqsədi: İbtidai siniflərdə şagirdlərə verilən bilik,

bacarıq və vərdişlər riyazi təhsilin sonrakı mərhələlərinin əsasın təşkil edir. Ona görə

130

də ibtidai məktəbdə əsas həndəsi anlayışların öyrənilməsinin optimal təşkilinə nail

olmaq müəllimdən nəinki yüksək pedaqoji ustalıq, həm də həndəsi anlayış və qaydaları

praktik tələblər baxımından dərindən başa düşməyi tələb edir.

Ibtidai sinifllərdə əsas həndəsi anlayışların öyrənilməsi seçmə fənni tədris

prosesini həyatın tələblərinə, pratik reallığa uyğunlaşdırır. Müasir təhsil konsepsiyasında

şagirdlərin düşünmə və idrak fəaliyyətlərinin maksimum inkişaf etdirilməsi prinsipi irəli

sürülür. Gələcək ibtidai sinif müəlliminin həndəsədən elmi-metodiki hazırlığına xidmət

edən bu fənndə riyaziyyatın ibtidai məktəb kursunda əsas həndəsi anlayışların

öyrənilməsi ideyaları və istiqamətlərinin aşkar edilməsinə cəhd göstərilmiş, riyaziyyat

elminin pedaqoji psixologiyasının, didaktikanın və riyaziyyatın tədrisinin son

nailiyyətlərinə qabaqcıl müəllimlərin iş təcrübəsinə və ümumilləşdirilmiş pedaqoji

təcrübəyə istinad edilmişdir. Fənnin tədrisi orta məktəbin ibtidai sinif müəllimləri üçün

həndəsədən zəruri olan biliklərin həcmini müəyyən edir. Bütün bunlar fənnin tədrisinin

ali məktəblərin “İbtidai sinif müəllimliyi“ ixtisasınin tələbləri üçün vacib olduğunu

təsdiq edir.







VI. Qiymətləndirmə:Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir.

Tələbəyə semestrdəki fəaliyyətinə maksimum 50 bal və imtahan göstəricilərinə görə

maksimum 50 bal verilir. Semestr ərzində toplanan maksimum 50 bala aşağıdakılar

aiddir: 10 bal-sərbəst işlərin tərtib olunmasına görə,

20 bal-kollekviuma görə, 10 bal-seminar və ya laboratoriya dərslərində fəaliyyətinə görə

(əgər eyni bir fəndən həm seminar və həm də laboratoriya varsa hər birinə maksimum 5

bal), 10 bal-dərslərə davamiyyətinə görə.İmtahan biletinə bir qayda olaraq fənni əhatə

edən 5 sual daxil edilir.



hərtərəflidir.






131










ərzində tədris fəaliyyəti nəticəsində topladığı bala əlavə olunur.


əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D






töhmət; c) şiddətli tömət; d) LDU tələbələr siyahısından xaric etmək.

Cəza tədbiri kimi LDU-dan xaric etmək aşağıdakı hallarda tətbiq edilir:

- əhsil müəssisəsinin daxili intizam qaydalarını kobud şəkildə pozduqda;

-növbəti tədris ilinə qeydiyyatdan keçməyib semestrin sonuna qədər ali təhsil

müəssisəsi ilə əlaqə saxlamadıqda

VIII. Təqvim mövzu planı: Mühazirə 30 saat, seminar 15 saat . Cəmi: 45

saat

132

№ Mövzunun adı

məş

ğələ

növü

saat tarix

1

Mövzu № 1. Həndəsənin yaranma tarixi və inkişafı haqqında qısa

məlumat. Orta məktəbdə öyrənilən həndəsi anlayışlar sistemi

Plan:1. Həndəsənin yaranma tarixi və inkişafı haqqında qısa məlumat.2.

Həndəsənin məzmunu, metodları və anlayışları 3. Həndəsə kursunun məntiqi

quruluşu 4. Planimetriyanın aksiomlar sistemi 5. Aksiomlar sisteminin əsas

xassələri

Mənbə: [1, 3]

Müh

. 2

2

Mövzu № 2. Ən sadə həndəsi fiqurlar, onların tərifləri, xassələri və

əlamətləri

Plan:1. Həndəsi fiqur anlayışı.2. Şüa, parça, bucaq.

Mənbə: [1, 3]

Müh

. 2

3

Mövzu № 3 Parça, bucaqların müqayisəsi və ölçülməsi. Bucaqların

növləri.

Plan:1. Həndəsi fiqurların bərabərliyi anlayışı. 2. Parça və bucaqların

müqayisəsi 3. Parça və bucaqların ölçülməsi 4. Dərəcə ölçülərinə görə

bucaqların növləri

Mənbə: [1, 3]

Müh

. 2

4

Mövzu № 4. Müstəvi üzərində iki düz xəttin qarşılıqlı vəziyyəti.

Perpendikulyar və paralel düz xətlər.

Plan: 1. İki düz xəttin qarşılıqlı vəziyyəti 2. Qonşu və qarşılıqlı bucaqlar 3.

Perpendikulyar düz xətlər 4. Düz xətlərin paralellik əlamətləri

Mənbə: [1, 3]

Müh

. 2

5

Mövzu № 5. Çoxbucaqlı anlayışı. Qabarıq çoxbucaqlı və onun elementləri

Plan: 1. Sınıq xətt anlayışı. Qabarıq və qabarıq olmayan sınıq xətlər.2.

Qabarıq çoxbucaqlı və onun elementləri

Mənbə: [1, 3]

Müh

. 2

6

Mövzu № 6. Üçbucaq və onun elementləri. Üçbucağın növləri və xassələri.

Plan:1. Üçbucaq və onun elementləri 2. Üçbucağın daxili və xarici bucaqları

haqqında təkliflər 3. Üçbucağın tərəflərinə və bucaqlarına görə siniflərə

bölünməsi 4. Üçbucaqların bərabərlik əlamətləri 5. Bərabəryanlı üçbucağın

Müh

. 2

133

xassələri 6. Üçbucağın tərəfləri və tərəfləri ilə bucaqları arasında

münasibətlər.7. Düzbucaqlı üçbucaqların bəzi xassələri

Mənbə: [1, 3]

7

Mövzu № 7. Qabarıq dördbucaqlılar. Onların növləri və əsas xassələri.

Plan: 1. İxtiyari qabarıq n -bucaqlının daxili bucaqlarının cəmi.

2. Paraleloqram və onun xassələri 3. Romb və onun xassələri

Mənbə: [1, 3]

Müh

. 2

8

Mövzu № 8. Qabarıq dördbucaqlılar. Onların növləri və əsas xassələri.

Plan:1.Düzbucaqlı və onun xassələri.2. Kvadrat və onun xassələri.3.

Trapesiya, onun növləri və xassələri.4. Trapesiyanın orta xəttinin xassəsi.

Mənbə: [1, 3]

Müh

. 2

9

Mövzu № 9. Çevrə və onun elementləri. Dairə və onun hissələri.

Plan:1.Çevrə və onun elementləri.2. Dairə və onun hissələri.

Mənbə: [1, 3]

Müh

. 2

10

Mövzu № 10. Müstəvi fiqurun sahəsi anlayışı. Sahə vahidləri və onlar

arasındakı əlaqələr

Plan:1. Çoxbucaqlının sahəsi anlayışı.2. Kvadratın sahəsi.

Mənbə: [1, 3]

Müh

.

11

Mövzu № 11 Düzbucaqlı, paraleloqram və üçbucağın sahəsi.

Plan:1. Düzbucaqlının sahəsi.2. Paraleloqramın sahəsi.3. Üçbucağın sahəsi4.

Trapesiyanın sahəsi5. Pifaqor teoremi.

Mənbə: [1, 3]

Müh

. 2

12

Mövzu № 12. Romb, trapesiya və dairənin sahəsi.

Plan:1. Rombun sahəsi.2. Trapesiyanın sahəsi3. Dairənin sahəsi.

Mənbə: [1, 3]

Müh

. 2

13

Mövzu № 13. Fəza fiqurları. Çoxüzlü səth və çoxüzlü anlayışı. Ən sadə

çoxüzlü fiqurlar və onların səthinin sahəsi və həcmi.

Plan:1. Fəza fiqurları anlayışı. 2. Çoxüzlü səth və çoxüzlü anlayışı.3. Ən sadə

çoxüzlü fiqurlar. Prizma. Paralelepiped.4. Prizmanın səthinin sahəsi və

Müh

. 2

134

həcmi.5. Piramida, onun səthinin sahəsi və həcmi.

Mənbə: [1, 3]

14

Mövzu № 14. Fırlanma səthi. Silindr, konus, sfera və kürə.

Plan:1. Fırlanma səthi anlayışı. 2. Silindrik səth və silindr.3. Konik səth və

konus.4. Sferik səth və kürə.

Mənbə: [3]

Müh

. 2

15

Mövzu № 15. Fəza fiqurlarının səthinin sahəsi və həcmi

Plan:.1. Düz dairəvi silindrin səthinin sahəsi və həcmi2. Konusun səthinin

sahəsi və həcmi.3. Sferanın səthinin sahəsi və kürənin həcmi.

Mənbə: [1, 3]

Müh

. 2

Seminar

№ Mövzunun adı

məş

ğələ

növü saat

tarix

1 Ən sadə həndəsi fiqurlar və onların xassələri. Məsələ həlli.

sem. 2

2

Parça, bucaqların müqayisəsi və ölçülməsi. Bucaqların növləri.

Məsələ həlli. sem. 2

3

Müstəvi üzərində iki düz xəttin qarşılıqlı vəziyyəti. Perpendikulyar və paralel

düz xətlər. Məsələ həlli. sem. 2

4 Üçbucaq, onun növləri və xassələri. Məsələ həlli.

sem. 2

5 Qabarıq dördbucaqlılar. Onların növləri və əsas xassələri. Məsələ həlli.

sem. 2

6 Çevrə və onun elementləri. Dairə və onun hissələri. Məsələ həlli.

sem. 2

7

Düzbucaqlının, paraleloqram, romb, üçbucaq, trapesiyanın və dairənin sahəsi.

Məsələ həlli. sem. 2

8 Fəza fiqurları, onların səthinin sahəsi və həcmi. Məsələ həlli.

sem. 1

IX. Tələbələrin sərbəst işi üçün verilən tapşırıqlar

№ Referat tipli işlər-0-5 bal

1 Həndəsənin yaranması və inkişafı haqqında qısa tarixi məlumat. Həndəsənin məzmunu,

metodları və anlayışları. Həndəsə kursunun məntiqi quruluşu

2 Planimetriyanın aksiomlar sistemi. Aksiomlar sisteminin əsas xassələri

135

3 Ən sadə həndəsi fiqurlar və onların xassələri

4 Həndəsi fiqurların bərabərliyi anlayışı. Parça və bucaqların müqayisəsi

5 Parça və bucaqların ölçülməsi

6 Dərəcə ölçülərinə görə bucaqların növləri

7 Müstəvi üzərində iki düz xəttin qarşılıqlı vəziyyəti.

8 Perpendikulyar düz xətlər. Düz xətlərin paralellik əlamətləri

9 Çoxbucaqlı anlayışı. Qabarıq çoxbucaqlılar və onların ən sadə növləri.

10 Üçbucaq və onun elementləri. Üçbucağın daxili və xarici bucaqları haqqında təkliflər.

Üçbucağın tərəflərinə və bucaqlarına görə siniflərə bölünməsi

11 Üçbucaqların bərabərlik əlamətləri

12 Bərabəryanlı üçbucağın xassələri

13 Üçbucağın tərəfləri və tərəfləri ilə bucaqları arasında münasibətlər. Düzbucaqlı üçbucaqların

bəzi xassələri

14 Qabarıq dördbucaqlılar. Onların növləri və əsas xassələri. İxtiyari qabarıq n -bucaqlının

daxili bucaqlarının cəmi. Paraleloqram, romb və onların xassələri

15 Düzbucaqlı və onun xassələri. Kvadrat və onun xassələri.

16 Trapesiya, onun növləri və xassələri. Trapesiyanın orta xəttinin xassəsi.

17 Çevrə və onun elementləri. Dairə və onun hissələri

18 Fiqurun sahəsi anlayışı. Sahə vahidləri və onlar arasındakı əlaqələr

19 Düzbucaqlının, paraleloqramın və üçbucağın sahəsi.

20 Rombun, trapesiyanın və dairənin sahəsi.

21 Düzgün çoxbucaqlılar. Daxilə və xaricə çəkilmiş düzgün çoxbucaqlılar.

22 Koordinat metodu və ona aid bəzi sadə məsələlər

23 Fəza fiqurları anlayışı. Çoxüzlü səth və çoxüzlü anlayışı. Ən sadə çoxüzlü fiqurlar.

Paralelepiped,onun səthinin sahəsi və həcmi.

24 Prizma, onun səthinin sahəsi və həcmi. Piramida, onun səthinin sahəsi və həcmi.

25 Fırlanma səthi anlayışı. Silindrik səth və silindr. Düz dairəvi silindrin səthinin sahəsi və

həcmi

136

26 Konik səth və konus.

27 Konusun səthinin sahəsi və həcmi.

28 Sferik səth və kürə

30 Silindrin səthinin sahəsi və həcmi. Sferanın səthinin sahəsi və kürənin həcmi

Çalışmalar

Məsələ həlli- 0-5 bal

1.

a) Uzunluğu 30 sm olan parça iki daxili nöqtəsi qeyd olunmaqla üç parçaya bölünmüşdür.

Kənar parçaların orta nöqtələri arasındakı məsafə 18 sm-dir. Ortadakı parçanın

uzunluğunu tapın.

b) AB və AC düz xətləri mərkəzi O nöqtəsində olan çevrəyə B və C nöqtələrində toxunur. 030OAB , AB=5 sm olduqda BC-ni tapın.

2.

a) MN düz xətti üzərində MN parçasına aid olmayan P nöqtəsi verilmişdir. MN=20 sm, MP

və NO parçalarının uzunluqları nisbəti 3:2 kimidir. MP və NP parçalarının uzunluqlarını

tapın.

b) Çevrə xaricindəki A nöqtəsindən çevrəyə AB toxunanı çəkilmişdir. OB=3 sm, OA=6 sm

olduqda AB-ni tapın.

3.

a) ABC üçbucağının perimetri 30 sm-dir. BC tərəfi AB tərəfindən 4 sm böyük, AB tərəfi isə

AC tərəfindən 2 sm kiçikdir. Bu üçbucağın tərəflərini tapın.

b) Dairə daxilinə çəkilmiş düzgün üçbucağın tərəfləri üzərində kvadrat qurulmuşdur.

Dairənin radiusu 3 dm olarsa, kvadratın xaricinə çəkilmiş dairənin radiusunu tapın.

4.

a) Uzunluğu 40 sm olan parça 4 parçaya bölünmüşdür. Kənar parçaların orta nöqtələri

arasındakı məsafə 32 sm-dir. Qalan iki parçanın orta nöqtələri arasındakı məsafəni tapın.

b) Çevrə daxilinə çəkilmiş düzgün üçbucağın perimetri 18 sm-dir. Bu çevrənin daxilinə

çəkilmiş kvadratın tərəfini tapın..

5.

a) Oc şüası 1500-yə bərabər olan AOB bucağının daxili şüasıdır. OD şüası isə COB

bucağının daxili şüasıdır. AOC bucağının tənböləni ilə DOB bucağının tənböləni

arasındakı bucağın 1100 olduğunu bilərək COD bucağının dərəcə ölçüsünü tapın.

b) Düzgün dördbucaqlı prizmanın diaqonalı 25 sm, yan üzünün diaqonalı isə 20 sm olarsa,

prizmanın hündürlüyünü tapın.

6.

a) Bərabəryanlı üçbucağın oturacağı 10 sm-dir. Yan tərəfə çəkilmiş median bu üçbucağı,

birinin perimetri o birinin perimetrindən 4 sm böyük olan iki üçbucağa ayırır. Verilmiş

üçbucağın yan tərəfini tapın.

b) Düzbucaqlının eni 2 sm, uzunluğu 3 sm-dir. uzunluğu ətrafında fırlanmasından alınan

fiqurun həcmini tapın.

7.

a) Perimetri 20 sm olan üçbucağın medianı onu perimetrləri 15 sm və 17 sm olan iki

üçbucağa ayırır. Bu medianın uzunluğunu tapın.

b) Konusu həcmi 27 sm3-dir. Bu konusun ox kəsiyi düzbucaqlı üçbucaq olarsa, onun

hündürlüyünü tapın.

8. a) Oturacağı AC olan ABC bərabəryanlı üçbucağında AD tənböləni çəkilmişdir. 050C

olarsa, ADC -ni tapın.

b) Oturacağın sahəsi 64 olan konusun doğuranı 10 -dur. Konusun həcmini tapın.

9. a) Tərəfi 20 sm olan ABC bərabərtərəfli üçbucağın BC tərəfinin orta nöqtəsindən AC düz

xəttinə DM perpendikulyarı çəkilmişdir. AM parçasının uzunluğunu tapın.

b) Konusun doğuranı 12 sm, doğuran oturacaq müstəvisi ilə 60o-li bucaq əmələ

137

gətirir.Konusun həcmini tapın.

10.

a) Bərabəryanlı üçbucağın yan tərəfləri arasındakı bucaq 1200-dir. Üçbucağın yan tərəfinə

çəkilmiş hündürlüyün 7 sm olduğunu bilərək, onun oturacağını tapın.

b) Konusun ox kəsiyi tərəfləri 13 sm, 13 sm, 10 sm olan üçbucaqdır. Konusun həcmini

tapın.

11. a) Perimetri 40 sm olan bərabəryanlı üçbucağın üçüncü tərəfinə paralel orta xətti 5 sm-dir.

Bu üçbucağın tərəflərini tapın.

b) Konusun doğuranı 25 sm, ox kəsiyinin təpə bucağı 90o-dir.Konusun həcmini tapın.

12.

a) Bərabəryanlı trapesiyanın böyük oturacağı 27 sm, yan tərəf 10 sm, onlar arasındakı bucaq

isə 600-dir. Bu trapesiyanın kiçik oturacağını tapın.

b) Kürənin mərkəzindən 3 sm məsafədə keçirilmiş kəsiyin radiusu 4 sm -dir. Kürənin

həcmini tapın.

13.

a) Tərəfləri rombun tərəflərinin orta nöqtələri olan düzbucaqlının sahəsi 20 sm2-dır. Rombun

sahəsini tapın.

b) Silindrin oturacağının çevrəsinin uzunluğu 10 sm, hündürlüyü 0,4 sm olarsa, yan səthi

tapın.

14.

a) Düzbucaqlının sahəsi 60 dm2-dır. Tərəfi bu düzbucaqlının tərəflərinin orta nöqtələri olan

rombun sahəsini tapın.

b) Silindrin oturacağının radiusu 4, hündürlüyü 6 olarsa, ox kəsiyinin diaqonalını tapın.

15. a) Paraleloqramın sahəsi 30 sm

2-dır. Diaqonalların kəsişmə nöqtəsi tərəfləri saxlayan düz

xətlərdən 3 sm və 4,5 sm məsafədədir. Bu paraleloqramın perimetrini tapın.

b) Silindrin yan səthinin sahəsi 4 sm2-dir.Onun ox kəsiyinin sahəsini tapın.

16. a) Hündürlükləri 3 sm və 4 sm, perimetri isə 28 sm olan paraleloqramın sahəsini tapın.

b) Konusun ox kəsiyinin təpə bucağı 60o və doğuranı 6 sm olarsa, yan səthinin sahəsini tapın.

17.

a) Bərabəryanlı trapesiyanın kor bucaq təpəsindən çəkilən hündürlük5 sm-ə bərabər olub

oturacağı böyüyü 9 sm olan iki parçaya ayırır. Bu trapesiyanın sahəsini tapın.

b) Silindrin ox kəsiyinin diaqonalı 17 sm , hündürlüyü 15 sm -dir. Silindrin oturacağının

sahəsini tapın.

18. a) Düzbucaqlının diaqonalı 12 sm-dir. Bu diaqonal düzbucaqlının bucağını 1:2 nisbətində

bölürsə, düzbucaqlının tərəflərini tapın.

b) Konusun doğuranı 5sm, oturacağının radiusu 4 sm-dir. Onun ox kəsiyinin sahəsini tapın.

19.

a) Katetləri 5 sm və 12 sm olan düzbucaqlı üçbucağın hipotenuzuna çəkilmiş hündürlüyü

tapın.

b) Konusun oturacağının radiusu 4 sm -dir. Hündürlüyün ortasından oturacağa paralel

keçirilən kəsiyin sahəsini tapın.

20. a) Diaqonalları 12 sm və 16 sm olan rombun tərəfini və hündürlüyünü tapın.

b) Konusun 4 sm olan doğuranı oturacaq müstəvisi ilə 60o-li bucaq əmələ gətirir. Ox

kəsiyinin sahəsini tapın.

21. a) Hündürlüyü 12 sm, kiçik diaqonalı isə 13 sm olan rombun sahəsini tapın.

b) Kəsik konusun oturacaqlarının radiusları 11 sm və 8 sm-dir. Onun hündürlüyü 4 sm

olarsa, doğuranı tapın.

22. a) ABC üçbucağında AB=13 sm, BC=20 sm, AC=21 sm olarsa, BD hündürlüyünü tapın.

b) Konusun oturacağının radiusu 6 sm-dir.Konusun yan səthini yarıya bölən oturacağa

138

paralel müstəvi ilə kəsiyinin sahəsini tapın.

23.

a) İki tərəfi 85 sm və 60 sm, üçüncü tərəfinə çəkilmiş hündürlüyü isə 36 sm olan üçbucağın

sahəsini tapın.

b) Doğuranı 5 sm, hündürlüyü 4 sm olan konusun tam səthinin sahəsini tapın.

24.

a) Diaqonalları 20 sm və 15 sm, hündürlüyü isə 12 sm olan trapesiyanın sahəsini tapın.

b) Konusun oturacağının radiusu 5 sm, ox kəsiyi isə düzbucaqlı üçbucaqdır. Ox kəsiyinin

sahəsini tapın.

25. a) Oturacaqları 12 sm və 20 sm olan bərabəryanlı trapesiyanın diaqonalları

perpendikulyardır. Bu trapesiyanın sahəsini tapın.

b) Konusun doğuranı 13 sm, hündürlüyü 12 sm -dir. Yan səthinin sahəsini tapın.

26.

1. Sahəsi 180 sm2 olan ABCD trapesiyasında (AD//BC) AD=12 sm, BC=32 sm, AB=17 sm-

dir. CD-ni tapın.

b) Kürənin radiusu 12, 5 sm-dir. Onun səthi üzərində M nöqtəsi və bütün nöqtələri M

nöqtəsindən 15 sm məsafədə olan çevrə verilmişdir. Bu çevrənin radiusunu hesablayın.

27.

a) Tərəfləri 5 sm, 6 sm və 8 sm olan üçbucağın böyük tərəfinə çəkilmiş medianın

uzunluğunu tapın.

b) Kürənin mərkəzindən 6 sm məsafədə müstəvi keçirilmişdir. Alınan kəsiyin sahəsi 64

olarsa, kürənin radiusunu tapın.

28.

a) Oturacaqları 21 sm və 11 sm, yan tərəfi 13 sm olan bərabəryanlı trapesiyanın diaqobalını

tapın.

b) Radiusu 2 sm olan kürə daxilinə konus çəkilmişdir. Ox kəsiyindəki təpə bucağı 120o olan

bu konusun həcmini tapın.

29.

a) Üçbucağın tərəfləri 12 sm, 15 sm və 13 sm-dir. Ona oxşar üçbucağın perimetrinin 60 sm

olduğunu bilərək tərəflərini tapın.

b) Kürənin mərkəzindən 3 sm məsafədə keçirilmiş kəsiyin radiusu 4 sm -dir. Kürənin

həcmini tapın.

30.

a) Düzbucaqlı üçbucağın hipotenuzu ilə ona çəkilmiş medianın fərqi 7 sm-dir. Hipotenuzun

uzunluğunu tapın.

b) Konusun doğuranı 12 sm, doğuran oturacaq müstəvisi ilə 60o-li bucaq əmələ gətirir.

Konusun həcmini tapın.\

X. Imtahan sualları

1 Həndəsənin yaranma tarixi və inkişafı haqqında qısa məlumat.

2 Həndəsənin məzmunu, metodları və anlayışları

3 Həndəsə kursunun məntiqi quruluşu

4 Planimetriyanın aksiomlar sistemi

5 Aksiomlar sisteminin əsas xassələri

6 Ən sadə həndəsi fiqurlar, onların tərifləri, xassələri və əlamətləri.

7 Şüa, parça, bucaq, onların tərifləri, xassələri və əlamətləri.

139

8 Həndəsi fiqurların bərabərliyi anlayışı.

9 Parça və bucaqların müqayisəsi

10 Parça və bucaqların ölçülməsi

11 Dərəcə ölçülərinə görə bucaqların növləri

12 İki düz xəttin qarşılıqlı vəziyyəti

13 Qonşu və qarşılıqlı bucaqlar

14 Perpendikulyar düz xətlər

15 Düz xətlərin paralellik əlamətləri

16 Sınıq xətt anlayışı. Qabarıq və qabarıq olmayan sınıq xətlər.

17 Qabarıq çoxbucaqlı və onun elementləri

18 Üçbucaq və onun elementləri

19 Üçbucağın daxili və xarici bucaqları haqqında təkliflər

20 Üçbucağın tərəflərinə və bucaqlarına görə siniflərə bölünməsi

21 Üçbucaqların bərabərlik əlamətləri

22 Bərabəryanlı üçbucağın xassələri

23 Üçbucağın tərəfləri və tərəfləri ilə bucaqları arasında münasibətlər.

24 Düzbucaqlı üçbucaqların bəzi xassələri

25 İxtiyari qabarıq n -bucaqlının daxili bucaqlarının cəmi.

26 Qabarıq dördbucaqlılar. Onların növləri və əsas xassələri.

27 Paraleloqram və onun xassələri

28 Romb və onun xassələri

29 Düzbucaqlı və onun xassələri.

30 Kvadrat və onun xassələri.

31 Trapesiya, onun növləri və xassələri.

32 Trapesiyanın orta xəttinin xassəsi.

33 Çevrə və onun elementləri.

140

34 Dairə və onun hissələri.

35 Müstəvi fiqurun sahəsi anlayışı. Sahə vahidləri və onlar arasındakı əlaqələr

36 Çoxbucaqlının sahəsi anlayışı. Kvadratın sahəsi.

37 Düzbucaqlının sahəsi.

38 Paraleloqramın sahəsi.

39 Üçbucağın sahəsi

40 Pifaqor teoremi.

41 Rombun sahəsi.

42 Trapesiyanın sahəsi

43 Dairənin sahəsi.

44 Fəza fiqurları anlayışı.

45 Çoxüzlü səth və çoxüzlü anlayışı.

46 Ən sadə çoxüzlü fiqurlar. Prizma. Paralelepiped.

47 Ən sadə çoxüzlü fiqurlar. Prizma. Paralelepiped.

48 Piramida, onun səthinin sahəsi və həcmi.

49 Fırlanma səthi anlayışı.

50 Silindrik səth və silindr.

51 Konik səth və konus.

52 Sferik səth və kürə.

53 Düz dairəvi silindrin səthinin sahəsi və həcmi

54 Konusun səthinin sahəsi və həcmi.

55 Sferanın səthinin sahəsi və kürənin həcmi.

XI. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlqar





formalaşdırılması.Öyrənən tanış olur:- Əsas həndəsi anlayışların öyrənilməsi fənninin

inkişafının aktual istiqamət və problemləri ilə;- Əsas həndəsi anlayışların öyrənilməsi

fənninin yeri, rolu və mövqeyi ilə;- Əsas həndəsi anlayışların öyrənilməsi fənninin digər

elmlərlə qarşılıqlı əlaqəsi ilə.

141

XII. Tələbələrin fənn haqqında fikirlərinin öyrənilməsi:


təsdiq edilmişdir ( 13 sentyabr 2017-cı il, protokol № __).



Təsdiq edirəm


üzrə prorektor:__________dos.İ.Əsgərov

“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 050112- Kimya-biologiya müəllimliyi

Fakültə:Təbiyyat

Kafedra: “İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim” kafedrası

I.Fənn haqqında məlumat.

Fənnin adı: “Tibbi biliklərin əsasları”

Kodu: İPF-B26

Tədris ili: II , (2017-2018) Semestr III

Tədris yükü :Cəmi: 210 saat. Auditoriya saatı 90 saat (90 saat məşğələ)

Tədris forması: əyani

Tədris dili : Azərbaycan dili

Akts üzrə kredit:7

Auditoriya N:

Saat:


Adı,soyadı, ata adı,elmi dərəcəsi: Tahirov Əhmədağa Bahadur oğlu, baş müəllim

142

Məsləhət günləri: III gün- saat 1500

-1700

E-mail ünvanı:

Kafedra ünvanı: Lənkəran ş., H.Abdullayev küçəsi 22, LDU-nun 2 saylı korpusu, otaq

№ 502

III.Tövsiyə olunan dərslik,dərs vəsaiti və metodik vəsaitlər:

1.“Tibbi biliklərin əsasları” S.Ə.Əliyev və həmmüəlliflər Bakı 2005

2.“Tibbi biliklərin əsasları” fənnindən məşğələlər İ.Q. Əmənullayev, Bakı 2004

3. Paleyev N.R.”Tibb bacısının məlumat kitabı” Bakı, 2008

4. Buyanov V.M.”İlk tibbi yardım” Bakı, 1997

5. C.N.Hacıyev, R.Y.Əliyev “Təxirə Salınmaz Tibbi Yardım” Bakı-2016.

6.J.Z.Qurbanov. “Daxili xəstəliklərin Propedevtikası” , Bakı 1997

7. “MM və Tibbi biliklərin əsasları” Feyzullayeva T.Ə. və həmmüəlliflər, Bakı, 2006

8. F.M.Hacıyev “Yaş fiziologiyası və məktəb gigiyenası, Bakı 1998

9. C.H.Hacıyev, P.Y.Əliyev “Xəstələrə Qulluq” 1998

10. Ələsgər Vəliyev “İnfeksion Xəstəliklər” Bakı-2006

IV.Fənnin təsviri və məqsədi: “Tibbi biliklərin əsasları” fənni orqanizmlə tanışlıq,

ayrı- ayrı orqanlarda rast gələ biləcək patoloji prosesləri, çox rast gələn yoluxucu

xəstəlikləri, cərrahi xəstəlikləri, eyni zamanda FH- da rast gələn hər cür zədələnmələri

və zəhərlənmələri və onlara göstərilən ilk tibbi yardımları həyata keçirmək.İnsan

orqanizmi ilə ətraflı tanışlıq, baş verə biləcək hər hansı fövqəladə hallarda

zərərçəkmişlərə və xəstələrə ilk tibbi yardım göstərmək, yoluxucu xəstəliklərin qarşısını

almaq, çox rast gələn xəstəliklər zamanı tibbi tardım üsullarını göstərməkdir.Tibbi

biliklərdə tədqiqat üsulları c)Orqanizmlə xarici mühit arasında gedən mübadilə növlərini

öyrənməkd) Orqanizmi və onu təşkil edən orqan,toxuma və hüceyrələrin struktur

elementlərin həyat fəaliyyətini öyrənmək.

V.Davamiyyətə verilən tələblər: Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum bal 10







VI.Qiymətləndirmə: Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan

50 balı tələbə semestr ərzində , 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan

50 bala aşağıdakılar aiddir: 10 bal sərbəst işlərin tərtib olunmasına görə , 10 bal seminar

və laboratoriya dərslərində fəaliyyətinə görə,10 bal dərslərə davamiyyətinə görə və 20

bal kollokviumların nəticələrinə görə.

İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50 - dir. İmtahan biletinə bir

qayda olaraq fənni əhatə edən 5 sual daxil edilir. Qiymət meyarları aşağıdakılardır:



tam aça bilir.







verir;


143







əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D





VIII.Təqvim- mövzu planı: 90 saat məşğələ.

№ Keçirilən məşğələ mövzuların məzmunu

saat

tarix

1 2525 2 3 4

1 Giriş. Hüceyrələr və Toxumalar.

Plan:1.”Tibbi bilikləri əsasları” fənninin mövzusu, məqsəd və vəzifələri.

2.İnsan orqanizminin inkişafı.3.Hüceyrələrin quruluşu.4.Toxumalarin növləri.

Mənbə : (1,2,3,4)

2

2 Dayaq-hərəkət aparati.

Plan:1.İnsan skeletinin quruluşu və onun hissələri.2.Sümüklər,onların əsas

funksiyaları və sümük birləşmələri.3.Fəqərə sütünunun quruluşu,əyrikləri və

Yastıpəncəlik.4.Əzələ sistemi və əzələrin əsas qrupları.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

3 Sinir Sistemi. Duyğu üzvləri.

Plan:1.Mərkəzi sinir sisitemi.2.Vegetativ sinir sistemi.3.Duyğu üzvlərin

quruluşu və funksiyaları.

Mənbə: (1,2,3)

2

4 Tənəffüs Sistemi.

Plan:1.Tənəffüs üzvləri.2.Tənəffüsün mexanizmi.3.Uşaqlarda tənəffüs

sisteminin yaş xüsusiyyətləri.

Mənbə: (1,2,3)

2

5 Ürək-qan damar Sistemi.

Plan:1.Qanın tərkibi və onun bioloji funksiyaları.2.Qan qrupları və rezus

faktor.

3.Ürəyin quruluşu və qan damarları.

Mənbə: (1,2,3)

2

6 Həzm Sistemi.

Plan:1.Həzm üzvləri.2.Enerji və maddələr mübadiləsi.

Mənbə: (1,2)

2

7 Endokrin Sistemi.

Plan:1.Endokrin vəziləri.2.Hormonların təsir mexanizmi.

Mənbə: (1,2)

2

144

8 Sidik-ifrazat sistemi.

Plan:1.Sidik-ifrazat üzvləri.2.Sidik və onun əmələ gəlmə mexanizmi.

Mənbə: (1,2)

2

9 Dərmanşunaslıq.

Plan: 1.Dərmanaların növləri. 2.Dərmanalrın orqanizmə təsiri. 3.Dərman

maddələrin orqanizmə daxilolma və xaricolma yolları.4.Dərman

preparatlarının tətbiqi.

Mənbə: (1,2,3,4 )

2

10 İlkin yardım zamanı tətbiq edilən dərman maddələri.

Plan: 1.Narkotik və Qeyri-narkotik Analgetiklər. 2. Damar genəldici və

Spazmolitiklər. 3.Qan laxtalanmasına təsir edən maddələr. 4. Mikroblar

əleyhinə işlədilən maddələr.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

11 Xəstələrin şəxsi gigiyenası.Xəstələrin qidalandırılması.

Plan:1.Xəstələrə qulluğun əhəmiyyəti.2.Xəstələrə qulluq.Yataq yaralarının

profilaktikası.3.Müxtəlif xəstəliklər zamanı müalicəvi qidalanma.Pəhriz

masaları.

Mənbə: (1,2,3)

2

12 Sağlamlıq və Xəstəlik. Sağlam və xəstə uşaqlara qulluq.

Plan:1.Sağlamlıq və xəstəlik haqqında anlayış. 2.Sağlam uşaqlara qulluq.3.

Xəstə uşaqlara qulluq. 4. Uşaqların düzgün qidalandırılması.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

13 Əsas fiziologi göstəricilər,onların təyini üsulu və qiymətləndirilməsi.

Plan:1.Bədən hərarətinin ölçülməsi 2.Nəbzin təyin edilməsi.3.Arterial Təzyiq

ölçülməsi.4.Tənəffüsün müəyyən edilməsi.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

14 Qan dövranına təsir tədbirləri, göstəriş və əks göstərişləri.

Plan:1.Bankaların qoyulması. 2. Xardal yaxması. 3. Zəli qoyma. 4. İsidici

Kompreslər, istiqaclar və buz qovuqları.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

15 Həkiməqədər yardımın əsasları.

Plan:1. İlkin təxirəsalınmaz həkiməqədərki yardım və onun vəzifələri.

2.Terminal hallar. 3. Həyat əlamətləri. 4. Terminal hallarda aparılan

reanimasiya tədbirləri: Süni tənəffüs və ürəyin qapalı masajı.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

16 Sinir-Psixi pozulmalar.

Plan:1.Nevroz. 2.Manikal-depresiv psixoz. 3.Epilepsiya.

Mənbə: (1,2,3)

2

17 Zərərli vərdişlər və onların törətdiyi fəsadlar.

Plan:1.Siqaret çəkmə.2.Alkoholizm.3.Narkomaniya.

Mənbə: (1,2,3)

2

18 Tənəffüs üzvlərin xəstəlikləri.

Plan:1.Kəskin Bronxit.2.Bronxial Astma.3.Kəskin Pnevmoniya.

Mənbə: (1,2,3)

2

19 Ürək-damar sistemi xəstəlikləri.

Plan: 1.Ü.İ.X: Stenokardiya,Miokard İnfarktı. 2.Kəskin Damar Çatmamazlığı:

Bayılma, Kollaps. 3.Hipertoniya Xəstəliyi: Hipertonik Kriz, İnsult.

Mənbə: (1,2,3)

2

20 Həzm sistemi xəstəlikləri.

Plan:1.Kəskin qastrit.2.Mədə və 12 b.b. xora xəstəliyi.3. Öd daşı xəstəliyi.

2

145

Mənbə: (1,2,3)LILISSDSILƏIMNMIxcvv.cxc

21 Endokrin sistemi xəstəlikləri.

Plan:1.Şəkərli Diabet. 2.Diabetik koma: Hipoqlikemik və Hiperqlikemik

koma. 3.Qalxanvari vəzi xəstəlikləri: Hipotireoz və Hipertireoz.

Mənbə: (1,2,3)

2

22 Sidik-ifrazat sistemi xəstəlikləri.

1.Kəskin Pielonefrit.2.Sistit.3.Böyrək və sidik axarlarının daşları.

Mənbə: (1,2,3)

2

23 Epidemiologiyanın Əsasları.

Plan: 1.Epidemiologiya elmi və onun mahiyyəti. 2.İnfeksiya haqqında,

infeksion xəstəliklətin təsnifatı və profilaktikası.

3.Dezinfeksiya,Dezinseksiya, Deratizasiya.

Mənbə: (1,2,3)

2

24 İmunitet. Peyvənd işi. QİÇS. Alergiya.

Plan: 1. İmunitet və onun növləri. 2. Peyvəndlərin aparılması. 3. QİÇS və

risk qrupları. 4. Alergiya və alergik xəstəliklərin profilaktikası.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

25 Tənəffüs yolların infeksiyaları.

Plan:1.Qrip. 2. Angina. 3. Vərəm.

Mənbə: (1,2,3)

2

26 Uşaq infeksiyaları.

Plan: 1. Qızılca. 2. Su çiçəyi. 3. Göyöskürək. 4. Difteriya.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

27 Bağırsaq infeksiyaları.

Plan:1.Qarın Yatalağı. 2.Dizenteriya. 3.Botulizm. 4.Viruslu Hepatit.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

28 Qan infeksiyaları.

Plan:1.Malyariya. 2.Səpgili Yatalaq. 3.Pedikulyoz.

Mənbə: (1,2,3)

2

29 Antroponooz infeksiyalar.

Plan:1.Sibir Yarası. 2. Bruselyoz. 3.Quduzluq.

Mənbə: (1,2,3,)

2

30 Xüsusi Təhlükəli infeksiyalar.

Plan:1.Vəba. 2.Taun. 3.Təbii Çiçək.

Mənbə: (1,2,3)

2

31 Cərrahi infeksiyalar.

Plan: 1.Yerli irinli infeksiyalar: Furunkul, Abses, Fleqmano, Hidradenit,

Limfadenit, Qızılyel. 2. Ümumi irinli infeksiyalar: Sepsis. 3. Anaerob

infeksiyalar: Tetanus, Qazlı qanqrena.

Mənbə: (1,2,3)

2

32 Aseptika və Antiseptika.

Plan:1.Aseptika və üsulları. 2.Antiseptika və növləri.

Mənbə: (1,2)

2

33 Desmurgiya və Nəqliyyat İmmobilizasiyası.

Plan: 1.Desmurgiya haqqında. 2.Sarğı materialları,növləri və sarğıların

qoyulmasının ümumi qaydaları. 3.Nəqliyyat immobilizasiyası haqqında. 4.

İmmobilizasiya vasitələri.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

34 Ağrısızlaşdırma.

Plan:1.Ağrısızlaşdırıcı maddələr və onların yararlığının təyini. 2.Yerli

2

146

ağrısızlaşdırma. 3.Ümumi ağrısızlaşdırma. 4. Narkozun əsas ağırlaşmaları və

onların profilaktikası.

Mənbə: (1,2,3,4)

35 Qanaxmalar.

Plan:1.Qanaxmaların təsnifatı və klinikası. 2. Qanaxmanın müvəqqəti

saxlanılması üsulları. 3.Xarici və Daxili qanaxmalarda təxirəsalınmaz tibbi

yardım.

Mənbə: (1,2,3)

2

36 Kəskin zəhərlənmələr.

Plan:1.Qida zəhərlənmələri.2.Dəm qazı ilə zəhərlənmə.3.Zəhərləyici

maddələrlə zəhərlənmələr.4.İlan vurma və Həşəratların sancması.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

37 Yanıqlar. Donmalar. Elektrozədələr.

Plan:1.Yanıqların təsnifatı,yanıq sahəsinin təyin edilməsinin əhəmiyyəti,yanıq

xəstəliyi və ilk tibbi yardım.2.Donmaların təsnifatı və ilk tibbi yardım.

3.Elektozədələnmənin əlamətləri və ilk tibbi yardım.

Mənbə: (1,2,3)

2

38 Suda boğulma. İsti və günvurma. Yad cisimlər.

Plan:1.Suda boğulmanın növləri və ilk tibbi yardım.2.İsti və Gün vurmanın

əlamətləri və ilk tibbi yardım.3.Yad cisimlər haqqında və onlar zamanı ilk

tibbi yardım.

Mənbə: (1,2,3)

2

39 Zədə Şoku. Uşaq travmatizmi.

Plan:1.Şok haqqında anlayış və təsnifatı.2.Travmatik şokun fazaları və ilk

tibbi yardım.3.Uşaq travmatizmi və təsnifatı.

Mənbə: (1,2,3)

2

40 Qapalı zədələnmələr.

Plan:1.Travma haqqında anlayış və təsnifatı.2.Yumşaq toxumaların qapalı

zədələnmələri.3.Çıxıqlar.4.Travmatik Toksikoz.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

41 Açıq zədələnmələr.

Plan:1.Yaraların ümumi xarakteristikası və təsnifatı. 2. Odlu silah yaraları. 3.

Soyuq sılah yaraları. 4. Yaralar zamanı ilk tibbi yardım.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

42 Sümük sınıqları.

Plan:1.Sınıqların təsnifat,əlamətləri və ağırlaşmaları.2.Sümük Sınıqları

zamanı ilk tibbi yardım. 3. Uşaqlarda sümük sınıqlarının xüsusiyyətləri.

4.Zədələnmişlərin və xəstələrin daşınması.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

43 Baş, Boyun,Onurğa sütununun zədələnmələri.

Plan:1.Kəllə-beynin qapalı və açıq zədələnmələri,ilk tibbi yardım. 2. Boynun

zədələnmələri,ilk tibbi yardım. 3.Onurğa sütununun zədələnmələri,ilk tibbi

yardım.

Mənbə: (1,2,3)

2

44 Döş Qəfəsinin zədələnmələri.

Plan: 1.Döş qəfəsinın qapalı zədələnmələri,ilk tibbi yardım. 2.Döş qəfəsi

üzvlərinin zədələnmələri: Pnevmatoraks, Hemotoraks və onlar zamanı ilk

tibbi yardım. 3. Döş qəfəsinin açıq zədələnmələri,ilk tibbi yardım.

Mənbə: (1,2,3)

2

45 Qarnın və Çanağın zədələnmələri. 2

147

Plan:1.Qarnın qapalı və açıq zədələnmələri,ilk tibbi yardım. 2.Qarın boşlığu

üzvlərinin kəskin cərrahi xəstəlikləri: Kəskin qarın, Kəskin peritonit, Kəskin

appendisit və onlar zamanı ilk tibbi yardım. 3.Çanaq və çanaq üzvlərinin

zədələnmələri,ilk tibbi yardım.

Mənbə: (1,2,3)

Tələbələrin sərbəst işi üçün verilən tapşırıqlar

№ Referat tipli işlər

1 Qızdırma və onun növləri

2 İltihab və onun mərhələləri

3 Şəkərli diabetin etiopatogenezi

4 Şəkərli diabetin klinikası və müalicəsi

5 Antibiotiklər və xassələri

6 Süd vəzisinin xoş və bəd xassəli xəstəlikləri

7 Piylənmə və onunla mübarizə tədbirləri

8 Xərçəng xəstəliyinin etiopatogenezi

9 Şok, növləri, fazaları və dərəcələri

10 Stress və onun mərhələləri

11 Koma və onun növləri

12 Hormonlar və onların təsir mexanizmləri

13 Bədxassəli şişlər və onların inkişaf dövrləri

14 Vərəm xəstəliyi və yoluxma yolları

15 Vərəm xəstəliyinin müalicəsi

16 Mikroblar və onların qrupları

17 Mikrobların qidalanması

18 Mikrobların inkişafı və çoxalması

19 Allergiya və allergik reaksiyalar

20 Dərman allergiyası

21 Mikrob allergiyası

22 Anafilaksiya və anafilaktik şok

23 Qara ciyər koması

24 Hiperqlikemik hipoqlikomik komalar

25 Bayılma, mərhələləri və ilk tibbi yardım

26 Kollaps və onun növləri

27 Ağrı və onun mexanizmi

28 Meningit xəstəliyi haqqında

29 Prostatit və prostatın adenoması

30 Hipertoniya və hipertonik kriz

№ Çalışma tipli işlər (sxem,qrafik,cədvəl) (0-5 bal)

1 Hüceyrənin membranlı və membransız orqanoidlərini sxematik cədvəl şəklində vermək

2 Toxuma növlərinin qrafik təsviri

3 İltihab prosesinin əmələ gəlmə mərhələlərini sxematik cədvəl şəklində göstərmək

4 Qızdırma və onun növlərini sxematik cədvəl şəklində göstərmək

5 Aşağı və yuxarı ətrafların sxeminin qrafik təsviri

6 Gövdə skeletinin qrafik təsviri

7 Yuxarı və aşağı ətraf əzələlərinin qrafik təsviri

8 İnsan orqanizmində daxili sekresiya vəzilərinin sxematik təsvirini təqdim etmək

9 Böyrəyinin quruluşunun sxematik təsviri

148

10 Vegetativ sinir sisteminin sxematik təsviri

11 Refleks qövsünün sxematik təsviri

12 Görmə analizatorunun sxematik təsviri

13 Eşitmə analizatorunun sxematik təsviri

14 Dərinin histoloji quruluşunun sxematik təsviri

15 Dərmanların təsir növlərinin sxematik göstərmək

16 Ürək-damar sisteminə təsir edən dərmanların yarımqruplar şəklində cədvəl formasında

təqdimi

17 Antibiotiklərin təsir mexanizminə görə təsnifatını göstərən sxemini təqdim etmək

18 Qanın tərkibinin sxematik təsviri

19 Peyvənd aparılması cədvəli tərtib etmək

20 Qanaxmaların təsnifatını cədvəl şəklində tərtib etmək

21 Bint sarğılarının qoyulmasını göstərən şəkilləri tərtib etmək

22 Bədənin müxtəlif yerlərinə ləçək sarğılarının qoyulması sxemi

23 Uşaqlara vurulacaq peyvəndlərin izahlı cədvəl şəklində təqdimi

24 Dezinfeksiya üçün istifadə edilən hidropult və avtomaks cihazlarının ümumi görünüşünün

sxematik təqdimi

25 Fərdi kimyəvi zərf və onun işlədilmə qaydasını sxematik verilməsi

26 Ürək qlükozidlərinin təsirinin sxematik təsviri

27 “Kəskin qarın” xəstəliklərini sxematik təsvir etmək

28 Yerli irinli cərrahi infeksiyaların sxematik təsviri

29 Yanğın dərəcələrini əlamətilə sxematik təsvir etmək

30 İltihabın əlamətlərinin sxematik cədvəl şəklində vermək

IX. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar: ilkin tibbi yardım göstərməyi bacarmaq, tibbi

biliklərə maraq yaratmaq

X. Tələbələrin fənn haqqında fikrinin öyrənilməsi:

XI. Tibbi biliklər fənni üzrə imtahan sualları:

1 Hüceyrələrin quruluşu.

2 Toxumalarin növləri.

3 İnsan skeletinin quruluşu və onun hissələri.

4 Fəqərə sütünunun quruluşu,əyrilikləri və Yastıpəncəlik.

5 Sinir sistemi.

6 Duyğu uzvlərin quruluşu və funksiyaları.

7 Tənəffüs üzvlərin: yuxarı tənəffüs yolları ,aşağı tənəffüs yolları quruluşu və funksiyaları.

8 Qanın tərkibi və onun bioloji funksiyaları.

9 Ürəyin quruluşu və qan damarları: arteriyalar,venalar və kapilyarlar.

10 Həzm üzvləri: həzm kanalı və həzm sistemi vəzilərin quruluşu və funksiyaları.

11 Endokrin vəzilər haqqında anlayış və funksiyaları.

12 Sidik-İfrazat üzvləri: böyrəklər,sidik axarları,sidik kisəsi quruluşu və funksiyaları.

13 Dərmanlar, onların növləri. Orqanizmə daxilolma və xaricolma yolları.

14 Dərman maddələrinin tətbiqi.


16 Xəstələrin şəxsi gigiyenası.

17 Xəstələrin qidalandırılması.Pəhriz masaları.

18 Sağlam və Xəstə uşaqlara qulluq.

19 Əsas fiziologi göstəricilər: Bədən hərarətin,Nəbzin,Arterial təzyigin,Tənəffüsün təyini və

onların qiymətləndirilməsi.

20 Qan dövranına təsir tədbirləri: Bankaların qoyulması,Xardal yaxması,Zəli qoyma,İsidici

Kompreslər,İstiqacların,Buz qovuqların göstəriş və əks göstərişləri.

149

21 Terminal hallar. Terminal hallarda aparılan reanimasiya tədbirləri: Süni Tənəffüs və

Ürəyin qapalı masajı.

22 Sinir-Psixi pozulmalar: Nevrozun səbəbləri, əlamətləri və həkiməqədərki yardım.

23 Sinir-Psixi pozulmalar: Epilepsiya, onun forma və əlamətləri. Tutmalar zamanı

həkiməqədərki yardım.

24 Zərərli vərdişlər: Siqaret çəkmə, Alkoholizm, Narkomaniya və onların törətdiyi fəsadlar.

25 Bronxial astma:səbəbləri,əlamətləri və tutmalar zamanı həkiməqədər yardım.

26 Miokard İnfarkti: səbəbləri,əlamətləri,ağırlaşmaları və həkiməqədər yardım.

27 Kəskin damar çatmamazlığı:bayılma,kollaps, əlamətləri və təxirəsalınmaz tibbi yardım.

28 Hipertoniya xəstəliyi:səbəb,əlamətləri,ağırlaşmaları və həkiməqədər yardım.

29 Mədə və 12 b.bağırsağın xora xəstəliyi: səbəb,əlamətləri,ağırlaşmaları və həkiməqədər

yardım.

30 Öd daşı xəstəliyi:səbəb,əlamətləri və həkiməqədər yardım.

31 Diabetik koma: hipoqlikemik və hiperqlikemik komalara səbəb, əlamətləri və həkiməqədər

yardım.

32 Böyrək və sidik axarlarının daşları:səbəb,əlamətləri və həkiməqədər yardım.

33 İnfeksiya haqqında,İnfeksion xəstəliklərin təsnifatı və profilaktikası.

34 Dezinfeksiya,Dezinseksiya,Deratizasiya.

35 İmunitet və onun növləri.

36 Peyvəndlərin aparılması.

37 QİÇS:törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,risk qrupları, profilaktika.

38 Alergiya və alergik xəstəliklərin profilaktikası.

39 Qrip:törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-pofilaktika.

40 Vərəm:törədicisi,yoluxma yolları,xəstəliyin formaları,əlamətləri,müalicə-profilaktika.

41 Qızılca:əlamətləri,ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

42 Su çiçəyi:əlamətləri,ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

43 Göyöskürək:əlamətləri,ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

44 Difteriya:əlamətləri,ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

45 Qarın Yatalağı: törədicisi, yoluxma yolları, əlamətləri, ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

46 Dizenteriya: törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

47 Botulizm: törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

48 Viruslu Hepatit: növləri, törədiciləri, yoluxma yolları, əlamətləri, ağırlaşmaları, müalicə-

profilaktika.

49 Malyariya: törədicisi, yoluxma yolları, əlamətləri, ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

50 Pedikulyoz: törədicisi, yoluxma yolları, əlamətləri, ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

51 Bruselyoz: törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

52 Quduzluq: törədicisi, yoluxma yolları, əlamətləri, ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

53 Vəba:törədicisi, yoluxma yolları, əlamətləri, ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

54 Taun:törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

55 Yerli irinli infeksiyalar: Furunkul, Abses, Fleqmano,Hidradenit,Limfadenit,Qızılyel.

56 Ümumi irinli infeksiyalar: Sepsis.


58 Desmurgiya haqqında.Sarğı materialları,növləri və əhəmiyyəti.

59 Nəqliyyat immobilizasiyası haqqında və İmmobilizasiya vasitələri.


61 Qanaxmaların təsnifatı və klinikası.Qanaxmanın müvəqqəti saxlanılması üsulları.

62 Xarici və Daxili qanaxmalarda təxirəsalınmaz tibbi yardım.

63 Kəskin Zəhərlənmələr və onlar zamanı ilk tibbi yardım.

64 Yanıqların təsnifatı,yanıq sahəsinin təyin edilməsinin əhəmiyyəti və ilk tibbi yardım.

150

65 Elektozədələnmənin əlamətləri və ilk tibbi yardım.

66 Suda boğulmanın növləri və ilk tibbi yardım.

67 Yad cisimlər haqqında və onlar zamanı ilk tibbi yardım.

68 Zədə Şoku.Şok haqqında və təsnifatı.

69 Travmatik şokun fazaları və ilk tibbi yardım.

70 Qapalı zədələnmələr və onlar zamanı ilk tibbi yardım.

71 Travmatik toksikoz.

72 Açıq zədələnmələr və onlar zamanı ilk tibbi yardım.

73 Sınıqların təsnifat, əlamətləri, ağırlaşmaları və ilk tibbi yardım.

74 Kəllə-beynin qapalı və açıq zədələnmələri,ilk tibbi yardım.

75 Onurğa sütunun zədələnmələri və ilk tibbi yardım.

76 Döş qəfəsinın qapalı və açıq zədələnmələri zamanı ilk tibbi yardım.

77 Döş qəfəsi üzvlərinin zədələnmələri: Pnevmatoraksın növləri və onlar zamanı ilk tibbi

yardım.

78 Qarnın qapalı və açıq zədələnmələri zamanı ilk tibbi yardım.

79 Qarın boşluğu üzvlərinin kəskin cərrahi xəstəlikləri: Kəskin qarın haqqında və ilk tibbi

yardım.

80 Çanaq və çanaq üzvlərinin zədələnmələri zamanı ilk tibbi yardım.

İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim kafedrasının 13 sentyabr 2017 - ci il

tarixli iclasında təsdiq olunmuşdur.



Təsdiq edirəm



“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 050114 - Tarix- coğrafiya müəllimliyi

Fakültə:Təbiyyat

Kafedra: “İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim” kafedrası

I.Fənn haqqında məlumat.

Fənnin adı: “Tibbi biliklərin əsasları”

Kodu: İPF-B30

Tədris ili: II, (2017-2018) Semestr III

Tədris yükü :Cəmi: 210 saat. Auditoriya saatı 90 saat (90 saat məşğələ)

Tədris forması: əyani

Tədris dili : Azərbaycan dili

Akts üzrə kredit: 7

151

Auditoriya N:

Saat:


Adı, soyadı, ata adı, elmi dərəcəsi: Salayeva Nərmin Natiq qızı, müəllim

Məsləhət günləri: III gün- saat 1500

-1700

E-mail ünvanı:

Kafedra ünvanı: Lənkəran ş., H.Abdullayev küçəsi 22, LDU-nun 2 saylı korpusu, otaq

№ 502

III.Tövsiyə olunan dərslik,dərs vəsaiti və metodik vəsaitlər:

1.“Tibbi biliklərin əsasları” S.Ə.Əliyev və həmmüəlliflər Bakı 2005

2.“Tibbi biliklərin əsasları” fənnindən məşğələlər İ.Q. Əmənullayev, Bakı 2004

3. Paleyev N.R.”Tibb bacısının məlumat kitabı” Bakı, 2008

4. Buyanov V.M.”İlk tibbi yardım” Bakı, 1997

5. C.N.Hacıyev, R.Y.Əliyev “Təxirə Salınmaz Tibbi Yardım” Bakı-2016.

6.J.Z.Qurbanov. “Daxili xəstəliklərin Propedevtikası” , Bakı 1997

7. “MM və Tibbi biliklərin əsasları” Feyzullayeva T.Ə. və həmmüəlliflər, Bakı, 2006

8. F.M.Hacıyev “Yaş fiziologiyası və məktəb gigiyenası, Bakı 1998

9. C.H.Hacıyev, P.Y.Əliyev “Xəstələrə Qulluq” 1998

10. Ələsgər Vəliyev “İnfeksion Xəstəliklər” Bakı-2006

IV.Fənnin təsviri və məqsədi: “Tibbi biliklərin əsasları” fənni orqanizmlə tanışlıq,

ayrı- ayrı orqanlarda rast gələ biləcək patoloji prosesləri, çox rast gələn yoluxucu

xəstəlikləri, cərrahi xəstəlikləri, eyni zamanda FH- da rast gələn hər cür zədələnmələri

və zəhərlənmələri və onlara göstərilən ilk tibbi yardımları həyata keçirmək.İnsan

orqanizmi ilə ətraflı tanışlıq, baş verə biləcək hər hansı fövqəladə hallarda

zərərçəkmişlərə və xəstələrə ilk tibbi yardım göstərmək, yoluxucu xəstəliklərin qarşısını

almaq, çox rast gələn xəstəliklər zamanı tibbi tardım üsullarını göstərməkdir.Tibbi

biliklərdə tədqiqat üsulları c)Orqanizmlə xarici mühit arasında gedən mübadilə növlərini

öyrənməkd) Orqanizmi və onu təşkil edən orqan,toxuma və hüceyrələrin struktur

elementlərin həyat fəaliyyətini öyrənmək.

V.Davamiyyətə verilən tələblər: Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum bal 10









bala aşağıdakılar aiddir: 10 bal sərbəst işlərin tərtib olunmasına görə , 10 bal seminar və

laboratoriya dərslərində fəaliyyətinə görə,10 bal dərslərə davamiyyətinə görə və 20 bal

kollokviumların nəticələrinə görə.

İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50 - dir. İmtahan biletinə bir

qayda olaraq fənni əhatə edən 5 sual daxil edilir. Qiymət meyarları aşağıdakılardır:



tam aça bilir.





152



verir;








əsasında)

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D





VIII.Təqvim- mövzu planı: 90 saat məşğələ.

№ Keçirilən məşğələ mövzularının məzmunu

saat

tarix

1 2525 2 3 4

1 Giriş. Hüceyrələr və Toxumalar.

Plan:1.”Tibbi biliklərin əsasları” fənninin mövzusu, məqsəd və vəzifələri.

2.İnsan orqanizminin inkişafı. 3.Hüceyrələrin quruluşu. 4.Toxumaların növləri.

Mənbə : (1,2,3,4)

2

2 Dayaq-hərəkət aparati.

Plan:1.İnsan skeletinin quruluşu və onun hissələri.2.Sümüklər,onların əsas

funksiyaları və sümük birləşmələri.3.Fəqərə sütünunun quruluşu,əyrikləri və

Yastıpəncəlik.4.Əzələ sistemi və əzələrin əsas qrupları.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

3 Sinir Sistemi. Duyğu üzvləri.

Plan:1.Mərkəzi sinir sisitemi.2.Vegetativ sinir sistemi.3.Duyğu üzvlərin

quruluşu və funksiyaları.

Mənbə: (1,2,3)

2

4 Tənəffüs sistemi.

Plan:1.Tənəffüs üzvləri.2.Tənəffüsün mexanizmi.3.Uşaqlarda tənəffüs

sisteminin yaş xüsusiyyətləri.

Mənbə: (1,2,3)

2

5 Ürək-qan damar Sistemi.

Plan:1.Qanın tərkibi və onun bioloji funksiyaları.2.Qan qrupları və rezus

faktor.

3.Ürəyin quruluşu və qan damarları.

Mənbə: (1,2,3)

2

6 Həzm Sistemi.

Plan:1.Həzm üzvləri.2.Enerji və maddələr mübadiləsi.

Mənbə: (1,2)

2

153

7 Endokrin Sistemi.

Plan:1.Endokrin vəziləri.2.Hormonların təsir mexanizmi.

Mənbə: (1,2)

2

8 Sidik-ifrazat sistemi.

Plan:1.Sidik-ifrazat üzvləri.2.Sidik və onun əmələ gəlmə mexanizmi.

Mənbə: (1,2)

2

9 Dərmanşunaslıq.

Plan: 1.Dərmanaların növləri. 2.Dərmanalrın orqanizmə təsiri. 3.Dərman

maddələrin orqanizmə daxilolma və xaricolma yolları.4.Dərman

preparatlarının tətbiqi.

Mənbə: (1,2,3,4 )

2


Plan: 1.Narkotik və Qeyri-narkotik Analgetiklər. 2. Damar genəldici və

Spazmolitiklər. 3.Qan laxtalanmasına təsir edən maddələr. 4. Mikroblar

əleyhinə işlədilən maddələr.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

11 Xəstələrin şəxsi gigiyenası.Xəstələrin qidalandırılması.

Plan:1.Xəstələrə qulluğun əhəmiyyəti.2.Xəstələrə qulluq.Yataq yaralarının

profilaktikası.3.Müxtəlif xəstəliklər zamanı müalicəvi qidalanma.Pəhriz

masaları.

Mənbə: (1,2,3)

2

12 Sağlamlıq və Xəstəlik. Sağlam və xəstə uşaqlara qulluq.

Plan:1.Sağlamlıq və xəstəlik haqqında anlayış. 2.Sağlam uşaqlara qulluq.3.

Xəstə uşaqlara qulluq. 4. Uşaqların düzgün qidalandırılması.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

13 Əsas fiziologi göstəricilər,onların təyini üsulu və qiymətləndirilməsi.

Plan:1.Bədən hərarətinin ölçülməsi 2.Nəbzin təyin edilməsi.3.Arterial Təzyiq

ölçülməsi.4.Tənəffüsün müəyyən edilməsi.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

14 Qan dövranına təsir tədbirləri, göstəriş və əks göstərişləri.

Plan:1.Bankaların qoyulması. 2. Xardal yaxması. 3. Zəli qoyma. 4. İsidici

Kompreslər, istiqaclar və buz qovuqları.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

15 Həkiməqədər yardımın əsasları.

Plan:1. İlkin təxirəsalınmaz həkiməqədərki yardım və onun vəzifələri.

2.Terminal hallar. 3. Həyat əlamətləri. 4. Terminal hallarda aparılan

reanimasiya tədbirləri: Süni tənəffüs və ürəyin qapalı masajı.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

16 Sinir-Psixi pozulmalar.

Plan:1.Nevroz. 2.Manikal-depresiv psixoz. 3.Epilepsiya.

Mənbə: (1,2,3)

2

17 Zərərli vərdişlər və onların törətdiyi fəsadlar.

Plan:1.Siqaret çəkmə.2.Alkoholizm.3.Narkomaniya.

Mənbə: (1,2,3)

2

18 Tənəffüs üzvlərin xəstəlikləri.

Plan:1.Kəskin Bronxit.2.Bronxial Astma.3.Kəskin Pnevmoniya.

Mənbə: (1,2,3)

2

19 Ürək-damar sistemi xəstəlikləri.

Plan: 1.Ü.İ.X: Stenokardiya,Miokard İnfarktı. 2.Kəskin Damar Çatmamazlığı:

Bayılma, Kollaps. 3.Hipertoniya Xəstəliyi: Hipertonik Kriz, İnsult.

2

154

Mənbə: (1,2,3)

20 Həzm sistemi xəstəlikləri.

Plan:1.Kəskin qastrit.2.Mədə və 12 b.b. xora xəstəliyi.3. Öd daşı xəstəliyi.

Mənbə: (1,2,3)LILISSDSILƏIMNMIxcvv.cxc

2

21 Endokrin sistemi xəstəlikləri.

Plan:1.Şəkərli Diabet. 2.Diabetik koma: Hipoqlikemik və Hiperqlikemik

koma. 3.Qalxanvari vəzi xəstəlikləri: Hipotireoz və Hipertireoz.

Mənbə: (1,2,3)

2

22 Sidik-ifrazat sistemi xəstəlikləri.

1.Kəskin Pielonefrit.2.Sistit.3.Böyrək və sidik axarlarının daşları.

Mənbə: (1,2,3)

2

23 Epidemiologiyanın Əsasları.

Plan:1.Epidemiologiya elmi və onun mahiyyəti. 2.İnfeksiya haqqında,

infeksion xəstəliklətin təsnifatı və profilaktikası.3.Dezinfeksiya, Dezinseksiya,

Deratizasiya.

Mənbə: (1,2,3)

2

24 İmunitet. Peyvənd işi. QİÇS. Alergiya.

Plan: 1. İmunitet və onun növləri. 2. Peyvəndlərin aparılması. 3. QİÇS və risk

qrupları. 4. Alergiya və alergik xəstəliklərin profilaktikası.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

25 Tənəffüs yolların infeksiyaları.

Plan:1.Qrip. 2. Angina. 3. Vərəm.

Mənbə: (1,2,3)

2

26 Uşaq infeksiyaları.

Plan: 1. Qızılca. 2. Su çiçəyi. 3. Göyöskürək. 4. Difteriya.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

27 Bağırsaq infeksiyaları.

Plan:1.Qarın Yatalağı. 2. Dizenteriya. 3. Botulizm. 4. Viruslu Hepatit.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

28 Qan infeksiyaları.

Plan:1.Malyariya. 2.Səpgili Yatalaq. 3.Pedikulyoz.

Mənbə: (1,2,3)

2

29 Antroponooz infeksiyalar.

Plan:1. Sibir Yarası. 2. Bruselyoz. 3.Quduzluq.

Mənbə: (1,2,3,)

2

30 Xüsusi Təhlükəli infeksiyalar.

Plan:1.Vəba. 2.Taun. 3.Təbii Çiçək.

Mənbə: (1,2,3)

2

31 Cərrahi infeksiyalar.

Plan: 1.Yerli irinli infeksiyalar: Furunkul, Abses, Fleqmano, Hidradenit,

Limfadenit, Qızılyel. 2. Ümumi irinli infeksiyalar: Sepsis. 3. Anaerob

infeksiyalar: Tetanus, Qazlı qanqrena.

Mənbə: (1,2,3)

2


Plan:1. Aseptika və üsulları. 2. Antiseptika və növləri.

Mənbə: (1,2)

2

155

33 Desmurgiya və Nəqliyyat İmmobilizasiyası.

Plan: 1. Desmurgiya haqqında. 2. Sarğı materialları,növləri və sarğıların

qoyulmasının ümumi qaydaları. 3. Nəqliyyat immobilizasiyası haqqında. 4.

İmmobilizasiya vasitələri.

Mənbə: (1,2,3,4)

2


Plan:1.Ağrısızlaşdırıcı maddələr və onların yararlığının təyini. 2.Yerli

ağrısızlaşdırma. 3.Ümumi ağrısızlaşdırma. 4. Narkozun əsas ağırlaşmaları və

onların profilaktikası.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

35 Qanaxmalar.

Plan:1.Qanaxmaların təsnifatı və klinikası. 2. Qanaxmanın müvəqqəti

saxlanılması üsulları. 3.Xarici və Daxili qanaxmalarda təxirəsalınmaz tibbi

yardım.

Mənbə: (1,2,3)

2

36 Kəskin zəhərlənmələr.

Plan:1.Qida zəhərlənmələri.2.Dəm qazı ilə zəhərlənmə.3.Zəhərləyici

maddələrlə zəhərlənmələr.4.İlan vurma və Həşəratların sancması.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

37 Yanıqlar. Donmalar. Elektrozədələr.

Plan:1.Yanıqların təsnifatı,yanıq sahəsinin təyin edilməsinin əhəmiyyəti,yanıq

xəstəliyi və ilk tibbi yardım.2.Donmaların təsnifatı və ilk tibbi yardım.

3.Elektozədələnmənin əlamətləri və ilk tibbi yardım.

Mənbə: (1,2,3)

2

38 Suda boğulma. İsti və günvurma. Yad cisimlər.

Plan:1.Suda boğulmanın növləri və ilk tibbi yardım.2.İsti və Gün vurmanın

əlamətləri və ilk tibbi yardım.3.Yad cisimlər haqqında və onlar zamanı ilk

tibbi yardım.

Mənbə: (1,2,3)

2

39 Zədə Şoku. Uşaq travmatizmi.

Plan:1.Şok haqqında anlayış və təsnifatı.2.Travmatik şokun fazaları və ilk tibbi

yardım.3.Uşaq travmatizmi və təsnifatı.

Mənbə: (1,2,3)

2

40 Qapalı zədələnmələr.

Plan:1.Travma haqqında anlayış və təsnifatı.2.Yumşaq toxumaların qapalı

zədələnmələri.3.Çıxıqlar.4.Travmatik Toksikoz.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

41 Açıq zədələnmələr.

Plan:1.Yaraların ümumi xarakteristikası və təsnifatı. 2. Odlu silah yaraları. 3.

Soyuq sılah yaraları. 4. Yaralar zamanı ilk tibbi yardım.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

42 Sümük sınıqları.

Plan:1.Sınıqların təsnifat,əlamətləri və ağırlaşmaları.2.Sümük Sınıqları zamanı

ilk tibbi yardım. 3. Uşaqlarda sümük sınıqlarının xüsusiyyətləri.

4.Zədələnmişlərin və xəstələrin daşınması.

Mənbə: (1,2,3,4)

2

43 Baş, Boyun,Onurğa sütununun zədələnmələri.

Plan:1.Kəllə-beynin qapalı və açıq zədələnmələri,ilk tibbi yardım. 2. Boynun

zədələnmələri,ilk tibbi yardım. 3.Onurğa sütununun zədələnmələri,ilk tibbi

yardım.

2

156

Mənbə: (1,2,3)

44 Döş Qəfəsinin zədələnmələri.

Plan: 1.Döş qəfəsinın qapalı zədələnmələri,ilk tibbi yardım. 2.Döş qəfəsi

üzvlərinin zədələnmələri: Pnevmatoraks, Hemotoraks və onlar zamanı ilk tibbi

yardım. 3. Döş qəfəsinin açıq zədələnmələri,ilk tibbi yardım.

Mənbə: (1,2,3)

2

45 Qarnın və Çanağın zədələnmələri.

Plan:1.Qarnın qapalı və açıq zədələnmələri,ilk tibbi yardım. 2.Qarın boşlığu

üzvlərinin kəskin cərrahi xəstəlikləri: Kəskin qarın, Kəskin peritonit, Kəskin

appendisit və onlar zamanı ilk tibbi yardım. 3.Çanaq və çanaq üzvlərinin

zədələnmələri,ilk tibbi yardım.

Mənbə: (1,2,3)

2


№ Referat tipli işlər

1 Qızdırma və onun növləri

2 İltihab və onun mərhələləri

3 Şəkərli diabetin etiopatogenezi

4 Şəkərli diabetin klinikası və müalicəsi

5 Antibiotiklər və xassələri

6 Süd vəzisinin xoş və bəd xassəli xəstəlikləri

7 Piylənmə və onunla mübarizə tədbirləri

8 Xərçəng xəstəliyinin etiopatogenezi

9 Şok, növləri, fazaları və dərəcələri

10 Stress və onun mərhələləri

11 Koma və onun növləri

12 Hormonlar və onların təsir mexanizmləri

13 Bədxassəli şişlər və onların inkişaf dövrləri

14 Vərəm xəstəliyi və yoluxma yolları

15 Vərəm xəstəliyinin müalicəsi

16 Mikroblar və onların qrupları

17 Mikrobların qidalanması

18 Mikrobların inkişafı və çoxalması

19 Allergiya və allergik reaksiyalar

20 Dərman allergiyası

21 Mikrob allergiyası

22 Anafilaksiya və anafilaktik şok

23 Qara ciyər koması

24 Hiperqlikemik hipoqlikomik komalar

25 Bayılma, mərhələləri və ilk tibbi yardım

26 Kollaps və onun növləri

27 Ağrı və onun mexanizmi

28 Meningit xəstəliyi haqqında

29 Prostatit və prostatın adenoması

30 Hipertoniya və hipertonik kriz

№ Çalışma tipli işlər (sxem,qrafik,cədvəl) (0-5 bal)

1 Hüceyrənin membranlı və membransız orqanoidlərini sxematik cədvəl şəklində vermək

2 Toxuma növlərinin qrafik təsviri

3 İltihab prosesinin əmələ gəlmə mərhələlərini sxematik cədvəl şəklində göstərmək

157

4 Qızdırma və onun növlərini sxematik cədvəl şəklində göstərmək

5 Aşağı və yuxarı ətrafların sxeminin qrafik təsviri

6 Gövdə skeletinin qrafik təsviri

7 Yuxarı və aşağı ətraf əzələlərinin qrafik təsviri

8 İnsan orqanizmində daxili sekresiya vəzilərinin sxematik təsvirini təqdim etmək

9 Böyrəyinin quruluşunun sxematik təsviri

10 Vegetativ sinir sisteminin sxematik təsviri

11 Refleks qövsünün sxematik təsviri

12 Görmə analizatorunun sxematik təsviri

13 Eşitmə analizatorunun sxematik təsviri

14 Dərinin histoloji quruluşunun sxematik təsviri

15 Dərmanların təsir növlərinin sxematik göstərmək

16 Ürək-damar sisteminə təsir edən dərmanların yarımqruplar şəklində cədvəl formasında

təqdimi

17 Antibiotiklərin təsir mexanizminə görə təsnifatını göstərən sxemini təqdim etmək

18 Qanın tərkibinin sxematik təsviri

19 Peyvənd aparılması cədvəli tərtib etmək

20 Qanaxmaların təsnifatını cədvəl şəklində tərtib etmək

21 Bint sarğılarının qoyulmasını göstərən şəkilləri tərtib etmək

22 Bədənin müxtəlif yerlərinə ləçək sarğılarının qoyulması sxemi

23 Uşaqlara vurulacaq peyvəndlərin izahlı cədvəl şəklində təqdimi

24 Dezinfeksiya üçün istifadə edilən hidropult və avtomaks cihazlarının ümumi görünüşünün

sxematik təqdimi

25 Fərdi kimyəvi zərf və onun işlədilmə qaydasını sxematik verilməsi

26 Ürək qlükozidlərinin təsirinin sxematik təsviri

27 “Kəskin qarın” xəstəliklərini sxematik təsvir etmək

28 Yerli irinli cərrahi infeksiyaların sxematik təsviri

29 Yanğın dərəcələrini əlamətilə sxematik təsvir etmək

30 İltihabın əlamətlərinin sxematik cədvəl şəklində vermək

IX. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar: ilkin tibbi yardım göstərməyi bacarmalıdır. Tibbi

biliklərə yiyələnməlidirlər.

Tələbələrin fənn haqqında fikrinin öyrənilməsi:

XI. Tibbi biliklər fənni üzrə imtahan sualları:

1 Hüceyrələrin quruluşu.

2 Toxumalarin növləri.

3 İnsan skeletinin quruluşu və onun hissələri.

4 Fəqərə sütünunun quruluşu,əyrilikləri və Yastıpəncəlik.

5 Sinir sistemi.

6 Duyğu uzvlərin quruluşu və funksiyaları.

7 Tənəffüs üzvlərin: yuxarı tənəffüs yolları ,aşağı tənəffüs yolları quruluşu və funksiyaları.

8 Qanın tərkibi və onun bioloji funksiyaları.

9 Ürəyin quruluşu və qan damarları: arteriyalar,venalar və kapilyarlar.

10 Həzm üzvləri: həzm kanalı və həzm sistemi vəzilərin quruluşu və funksiyaları.

11 Endokrin vəzilər haqqında anlayış və funksiyaları.

12 Sidik-İfrazat üzvləri: böyrəklər,sidik axarları,sidik kisəsi quruluşu və funksiyaları.

13 Dərmanların növləri.Dərmanların orqanizmə daxilolma və xaricolma yolları.

14 Dərman maddələrinin tətbiqi.


16 Xəstələrin Şəxsi Gigiyenası.

158

17 Xəstələrin qidalandırılması.Pəhriz masaları.

18 Sağlam və Xəstə uşaqlara qulluq.

19 Əsas fiziologi göstəricilər: Bədən hərarətin,Nəbzin,Arterial təzyigin,Tənəffüsün təyini və

onların qiymətləndirilməsi.

20 Qan dövranına təsir tədbirləri: Bankaların qoyulması,Xardal yaxması,Zəli qoyma,İsidici

Kompreslər,İstiqacların,Buz qovuqların göstəriş və əks göstərişləri.

21 Terminal hallar. Terminal hallarda aparılan reanimasiya tədbirləri: Süni Tənəffüs və Ürəyin

qapalı masajı.

22 Sinir-Psixi pozulmalar: Nevrozun səbəbləri,əlamətləri və həkiməqədər yardım.

23 Sinir-Psixi pozulmalar: Epilepsiya formaları,əlamətləri və tutmalar zamanı həkiməqədər

yardım.

24 Zərərli vərdişlər: Siqaret çəkmə,Alkoholizm,Narkomaniya və onların törətdiyi zərərlər.

25 Bronxial astma:səbəbləri,əlamətləri və tutmalar zamanı həkiməqədər yardım.

26 Miokard İnfarkti: səbəbləri,əlamətləri,ağırlaşmaları və həkiməqədər yardım.

27 Kəskin damar çatmamazlığı:bayılma,kollaps, əlamətləri və təxirəsalınmaz tibbi yardım.

28 Hipertoniya xəstəliyi:səbəb,əlamətləri,ağırlaşmaları və həkiməqədər yardım.

29 Mədə və 12 b.bağırsağın xora xəstəliyi: səbəb,əlamətləri,ağırlaşmaları və həkiməqədər

yardım.

30 Öd daşı xəstəliyi:səbəb,əlamətləri və həkiməqədər yardım.

31 Diabetik koma: hipoqlikemik və hiperqlikemik komalar səbəb,əlamətləri və həkiməqədər

yardım.

32 Böyrək və sidik axarlarının daşları:səbəb,əlamətləri və həkiməqədər yardım.

33 İnfeksiya haqqında,İnfeksion xəstəliklərin təsnifatı və profilaktikası.

34 Dezinfeksiya,Dezinseksiya,Deratizasiya.

35 İmunitet və onun növləri.

36 Peyvəndlərin aparılması.

37 QİÇS:törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,risk qrupları, profilaktika.

38 Alergiya və alergik xəstəliklərin profilaktikası.

39 Qrip:törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-pofilaktika.

40 Vərəm:törədicisi,yoluxma yolları,xəstəliyin formaları,əlamətləri,müalicə-profilaktika.

41 Qızılca:əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

42 Su çiçəyi:əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

43 Göyöskürək:əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

44 Difteriya:əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

45 Qarın Yatalağı: törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

46 Dizenteriya: törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

47 Botulizm: törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

48 Viruslu Hepatit: növləri, törədiciləri, yoluxma yolları, əlamətləri, ağırlaşmaları, müalicə-

profilaktika.

49 Malyariya: törədicisi, yoluxma yolları, əlamətləri, ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

50 Pedikulyoz: törədicisi, yoluxma yolları, əlamətləri, ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

51 Bruselyoz: törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

52 Quduzluq: törədicisi, yoluxma yolları, əlamətləri, ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

53 Vəba:törədicisi, yoluxma yolları, əlamətləri, ağırlaşmaları, müalicə-profilaktika.

54 Taun:törədicisi,yoluxma yolları,əlamətləri,ağırlaşmaları,müalicə-profilaktika.

55 Yerli irinli infeksiyalar: Furunkul, Abses, Fleqmano,Hidradenit,Limfadenit,Qızılyel.

56 Ümumi irinli infeksiyalar: Sepsis.


58 Desmurgiya haqqında.Sarğı materialları,növləri və əhəmiyyəti.

159

59 Nəqliyyat immobilizasiyası haqqında və İmmobilizasiya vasitələri.


61 Qanaxmaların təsnifatı və klinikası.Qanaxmanın müvəqqəti saxlanılması üsulları.

62 Xarici və Daxili qanaxmalarda təxirəsalınmaz tibbi yardım.

63 Kəskin Zəhərlənmələr və onlar zamanı ilk tibbi yardım.

64 Yanıqların təsnifatı,yanıq sahəsinin təyin edilməsinin əhəmiyyəti və ilk tibbi yardım.

65 Elektozədələnmənin əlamətləri və ilk tibbi yardım.

66 Suda boğulmanın növləri və ilk tibbi yardım.

67 Yad cisimlər haqqında və onlar zamanı ilk tibbi yardım.

68 Zədə Şoku.Şok haqqında və təsnifatı.

69 Travmatik şokun fazaları və ilk tibbi yardım.

70 Qapalı zədələnmələr və onlar zamanı ilk tibbi yardım.

71 Travmatik Toksikoz.

72 Açıq zədələnmələr və onlar zamanı ilk tibbi yardım.

73 Sınıqların təsnifat,əlamətləri,ağırlaşmaları və ilk tibbi yardım.

74 Kəllə-beynin qapalı və açıq zədələnmələri,ilk tibbi yardım.

75 Onurğa sütunun zədələnmələri və ilk tibbi yardım.

76 Döş qəfəsinın qapalı və açıq zədələnmələri,ilk tibbi yardım.

77 Döş qəfəsi üzvlərinin zədələnmələri: Pnevmatoraksın növləri və onlar zamanı ilk tibbi

yardım.

78 Qarnın qapalı və açıq zədələnmələri,ilk tibbi yardım.

79 Qarın boşluğu üzvlərinin kəskin cərrahi xəstəlikləri: Kəskin qarın haqqında və ilk tibbi

yardım.

80 Çanaq və çanaq üzvlərinin zədələnmələri,ilk tibbi yardım.

İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim kafedrasının 13 sentyabr 2017- ci il


160



Təsdiq edirəm



“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu




I. Fənn haqqında məlumat :

Fənnin adı : Musiqi və onun tədrisi metodikası

(Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 15.03.2012-ci il tarixli, 410 saylı əmrilə

təsdiq edilmiş proqram; Ali təhsil pilləsinin bakalavr səviyyəsi üçün təsdiq edilmiş

050118 – “İbtidai sinif müəllimliyi” Dövlət standartı-2012.)

Kodu: İPFS- B 12

Təhsil ili: III (2017 - 2018) Semestr V

Tədris yükü: Cəmi: 180 saat. Auditoriya saatı 75 saat ( 45 saat mühazirə , 30 saat

seminar )



AKTS üzrə kredit : 6 kredit

Auditoriya : 305

Saat :


Adı, soyadı, dərəcəsi: Mahmudova Məlahət Nəriman qızı

Kafedranın ünvanı: Lənkəran ş., H.Abdullayev küçəsi 22, 2 saylı tədris korpusu

Məslətət günləri və saat : VI gün, saat 13:00

III. Tövsiyə olunan dərsliklər və dərs vəsaitləri:

1. J.Qədimova. Musiqi və onun tədrisi metodikası. Bakı, 2007

2.J.Qədimova, E.Əfəndiyeva. Musiqi və onun tədrisi metodikası və nəzəriyyəsi. Bakı,

2011

3.N.Bağırov. Musiqinin elementar nəzəriyyəsi. Bakı, 2000

4.L.A.Mazel. Musiqi əsərlərinin təhlili. Bakı, 1998

5.S.Quliyev. Məktəbdə musiqi tədrisi metodikası. Bakı, 1999

161

6. Ü.Hacıbəyov. Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları. Bakı, 2003

7.O.Rəcəbov. Ümumtəhsil məktəblərində musiqi tədrisi metodikası, Bakı-2005

8. N.Məlikova. Musiqi vasitəsi ilə bədii zövqün formalaşması. Bakı. 2000

9.F.Zeynalov, M.İsmayılov. İbtidai musiqi nəzəriyyəsi.Bakı-2006

IV. Fənnin təsviri və məqsədi: Musiqi və onun tədrisi metodikası fənni üçün tədris

ilinin ikinci smestrndə 30 saat mühazirə, 30 saat seminar məşğələsi nəzərdə tutulur.

Kursun tədrisində məqsəd musiqi tədrisinin inkişaf etdirilməsi, musiqi tədrisinin təlim

prosesində əhəmiyyətinin izah edilməsi, musiqinin tərbiyəvi və estetik imkanlarından

istifadə edilməsi, uşaqlarda musiqi dinləmək zövqünün inkişaf etdirilməsi üçün müasir

təlim metodlarından istifadə bacarıqlarının öyrədilməsidir.

V. Davamiyyətə verilən tələblər: Fənn üzrə semestr göstəricilərinə və imtahanların

nəticələrinə görə müvəffəq qiymət almış tələbə həmin fəndən kreditləri qazanmış hesab

edilir. Əks təqdirdə, tələbə bu fəndən kreditləri qazanmır və onun həmin fənn üzrə

akademik borcu qalır. Fənn üzrə akademik borcu qalan tələbə həmin fənni yenidən

dinləməlidir. Bu zaman tələbə həmin fəndən dərslərdə iştirak etməklə, onun

mənimsənilməsinə qoyulan tələbləri tam yerinə yetirməlidir.Dərsdə davamiyyətə görə

verilən maksimum bal 10 baldır.Balın miqdarı əsasən: tələbə semestr ərzində fənn üzrə

bütün dərslərdə iştirak etdiyi halda ona 10 bal verilir; semestr ərzində fənnin tədrisinə

ayrılan saatların hər buraxılan 10%- nə 1 bal çıxılır. Fənn üzrə semestr ərzində

buraxılmış auditoriya saatlarının ümumi sayı normativ sənədlərdə müəyyən olunmuş

həddən yuxarı (25 %-dən çox) olduğu halda tələbə həmin fəndən imtahana buraxılmır,

onun həmin fənn üzrə akademik borcu qalır və onun haqqında müvafiq qərar qəbul

edilir.

VI. Qiymətləndirmə:1. Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan

50 balı tələbə semestr ərzində, 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan

50 bala aşağıdakılar aiddir: 10 bal seminar dərslərində fəaliyyətinə görə,10 bal dərslərə

davamiyyətinə görə, 10 bal tələbənin sərbəst işinə görə, 20 bal kollokviumların

nəticələrinə görə. İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50-dir. İmtahan

biletinə, bir qayda olaraq fənn üzrə proqram materialını əhatə edən 5 sual daxil edilir.

Hər sual 10 bala qədər qiymətləndirilir.

Qiymət meyarları aşağıdakı kimidir:

- 10 bal – tələbə keçilmiş materialı dərindən başa düşür, cavabı dəqiq və hərtərəflidir.

- 9 bal – tələbə keçilmiş materialı tam başa düşür, cavabı dəqiqdir və mövzunun

məzmununu aça bilir.

- 8 bal – tələbə cavabında ümumi xarakterli bəzi qüsurlara yol verir.

- 7 bal – tələbə keçilmiş materialı yaxşı başa düşür, lakin nəzəri cəhətdən bəzi məsələləri

əsaslandıra bilmir.

- 6 bal – tələbənin cavabı əsasən düzgündür.

- 5 bal – tələbənin cavabında çatışmazlıqlar var, mövzunu tam əhatə edə bilmir.

- 4 bal – tələbənin cavabı qismən doğrudur, lakin mövzunu izah edərkən bəzi səhvlərə

yol verir.

- 3 bal – tələbənin mövzudan xəbəri var, lakin fikrini əsaslandırmağı bacarmır.

- 1-2 bal – tələbənin mövzudan qismən xəbəri var.

- 0 bal – suala cavab yoxdur.

Tələbənin imtahandan topladığı balın miqdarı 17-dən az olmamalıdır. Əks təqdirdə,

tələbənin imtahan göstəriciləri semestr ərzində tədris fəaliyyəti nəticəsində topladığı



əsasında):

162

Ümumi balların cəmi Qiymət (sözlə) Hərflə

91 - 100 əla (A)

81 – 90 çox yaxşı (B)

71 - 80 yaxşı (C)

61 - 70 kafi (D)

51 - 60 qənaətbəxş (E)

51- baldan aşağı qeyri-kafi (F)


Tələbə Universitetin daxili nizam-intizam qaydalarını pozduqda Əsasnamədə nəzərdə

tutulan qaydada tədbir görüləcək.

VIII. Təqvim-mövzu planı: 75 (45 saat mühazirə, 30 saat seminar)

S.s Keçirilən mühazırə mövzuların məzmunu saat Tarix

1 Fənnin obyekti, ibtidai siniflərdə musiqi təliminin məqsəd və vəzifələri.

Musiqinin ifadə vasitələri

Plan: 1.Fənnin obyekti, ibtidai siniflərdə musiqi təliminin məqsəd və vəzifələri

2. Musiqi sənəti və onun xüsusiyyətləri 3. Musiqi əsəri müxtəlif ifadə

vasitələrinin sintezi kimi.

Mənbə : [1,2,4,6,7,8]

2

2. Musiqi sistemi. Səsdüzümü . Səsin yazı ifadəsi

Plan: 1.Musiqi sistemi 2. Musiqədə işlədilən müəyyən ucalıqlı səslərin

məcmusu 3. Səsdüzümünün əsas prinsipləri 4. Səsin yazı ifadəsi 5. Not sətri.

Əlavə xətlər. 6. Oktava sistemi 7. Diapazon 8. Registr 9.Açarlar

Mənbə : [1,2,4,6,7,8]

2

3. Ritm. Metr. Temp.

Plan: 1. Metr, ölçü, xanə. Sadə metr və ölçülər. 2. Ritm. Ritmin və metrin

musiqidə əhəmiyyəti. 3. Dirijorluqetmə sxemi. 4.Temp

Mənbə:[1,2,4,5,6,7,8]

2

4. Azərbaycan milli ladları

Plan: 1. Azərbaycan ladlarının qurulması və əmələ gəlməsi 2.Əsas ladların

xarakteristikası

Mənbə: [1,2,3,4,6,7,8]

2

5. Ladlar və qammalar

Plan: 1. Lad və onun pillələri 2. Musiqinin ifadəliliyi üçün ladın əhəmiyyəti 3.

Ladın pillələrinin adlandırılması.

Mənbə:[1,2,3,4,6,7,8,9]

2

6. Melodiya. Faktura. Melizm. Not yazısının ixtisar işarələri

Plan: 1. Musiqi nitqinin tərkib hissələri 2. Biravazlı və çoxavazlı musiqi 3.

Musiqi materialının ifadəsi 4. Harmonik və polifonik faktura 5. Musiqinin

ifasında dinamik çalarları göstərən not işarələri

[1,2,4,5,6,7,8]

2

7. Musiqidə janr və formalar

Plan: 1. Xalq musiqisi 2.Kamera musiqisi 3. Xor sənəti 4. Simfoniya, opera və

balet 5.Vokal musiqi janrları

Mənbə:[1,2,3,4,6,7,8]

2

163

8. Musiqi və onun inkişaf dövrləri.Qərbi Avropa musiqi mədəniyyəti

Plan: 1. İntibah dövrü 2. Borokko dövrü 3. İohan Sebastyan Baxın həyat və

yaradıcılığı. 4. Klassisizm dövrü 5. Mosartın həyat və yaradıcılığı 6. Bethovenin

həyat və yaradıcılığı 7.Romantizm dövrü və nümayəndələri

Mənbə:[1,2,4,5,6,7,8]

2

9. Rus bəstəkarlıq məktəbi

Plan:1.Qlinkanın həyat və yaradıcılığı 2.Yeni rus musiqi məktəbinin əsasının

qoyulması 3.Çaykovskinin həyat və yaradıcılığı 4. Dmitri Şostakoviçin həyat və

yaradıcılığı

Mənbə:[1,2,3,4,6,7,8,9]

2

10. Azərbaycan musiqi tarixindən

Plan: 1.Azərbaycan musiqi elminin inkişafı tarixindən (XIII-XX əsrlər) . 2.

XIII-XX əsrlərdə musiqi elminin inkişaf mərhələlərinin əsas sütunları. 3.

Səfiəddin Urməvi, Əbdülqadir Marağayi, Mir Möhsün Nəvvab və Üzeyir

Hacıbəyovyn elmi axtarışları

Mənbə:[1,2,4,5,6,7,8]

2

11. Azərbaycan xalq musiqisinin janrları

Plan: 1.Xalq mahnıları 2. Xalq rəqsləri. 3. Aşıq yaradıcılığı 4.Qurbani, Aşıq

Abbas Tufarqanlı, Aşıq Ələsgər və Dədə Şəmşir haqqında. 5. Aşıq repertuarına

daxil olan ədəbi-bədii əsərlərin formaları. 6. İrihəcmli janr-dastanlar və onların

növləri 7.Ənənəvi saz havaları

Mənbə:[1,2,3,4,6,7,8]

2

12. Azərbaycan xalq musiqisinin janrları (davamı)

Plan: 1.Klassik muğam dəsgahları 2. Dəsgahların hissələri.3. Zərbi-muğamlar

Mənbə:[1,2,3,4,6,7,8,9]

2

13. Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbi (İlk professional bəstəkarlar)

Plan:1.Azərbaycan musiqi sənətinin ilk klassikləri 2. Üzeyir Hacıbəyovun

pedaqoji, ictimai, publisist və elmi fəaliyyəti 3. Üzeyir Hacıbəyovun opera,

musiqili komediya və romans yaradıcılığı 4. Müslim Maqomayevin həyat və

yaradıcılığı 5. Z.Hacıbəyov, Asəf Zeynallı və Əfrasiyab Bədəlbəylinin

yaradıcılığı

Mənbə:[1,2,4,5,6,7,8]

2

14. Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbi (XX əsr)

Plan: 1.Opera, musiqili komediya, simfonik musiqi, mahnı janrlarının

çiçəklənmə dövrü 2.Qara Qarayevin balet yaradıcılığı 3.Qara Qarayevin opera

yaradıcılığı 4. Fikrət Əmirovun həyat və yaradıcılığı 5.Niyazinin həyat və

yaradıcılığı 6. XX əsrin 30-40-cı illərdə Azərbaycan musiqisi 7.Arif Məlikovun

həyat və yaradıcılığı

Mənbə:[1,2,3,4,6,7,8,9]

2

15. Azərbaycan bəstəkarının yaradıcılığında uşaq mahnıları

Plan: 1. Uşaq mahnıları yazan klassik Azərbaycan bəstəkarları 2.Peşəkar uşaq

mahnıları bəstəkarları.(A.Rzayeva, Qəmbər Hüseynli, Oqtay ZülfüqaroV.

Oqtay Rəcəbov, Şəfiqə Axundova)

Mənbə:[1,2,4,5,6,7,8]

2

16 Azərbaycan musiqi elminin inkişaf tarixindən

Plan:1.Azərbaycan musiqi elminin banisi Səfiəddin Urməvi haqqında

2.Əbdülqadir Marağayi haqqında 3. XIX əsrin görkəmli ensiklopedisti Mir

Möhsün Nəvvab haqqında 4.Müasir musiqişünaslığın banisi Üzeyir Hacıbəyov

haqqında

2.Mənbə:[1,2,3,4,6,7,8]

2

164

17. Azərbaycan ümumtəhsil məktəblərində nəğmə və musiqi proqramlarının

təkmilləşdirilməsi. Milli kurikulum.

Plan:1.XIX əsrin II yarısında Şuşada musiqinin tədrisi ilə əlaqədar Mir Möhsün

Nəvvabın fəaliyyəti 2.A.Bakıxanov, S.Ə.Şirvani və M.F.Axundovun ədəbi-

bədii və elmi əsərlərində musiqi tərbiyəsinin zəruriliyi haqqında fikirləri 3.XX

əsrin başlanğıcında uşaqların musiqi tərbiyəsi sahəsində H.Zərdabi, A.Səhhət və

M.Ə.Sabirin praktik fəaliyyətləri 4. Musiqi kurikulumu haqqında

Mənbə:[1,2,3,4,6,7,8,9]

2

18. İbtidai siniflərdə musiqi təliminin məzmun xətləri və məzmun standartları

Plan:1.Musiqi təlimi üzrə məzmun xətləri və onların mahiyyəti 2. I-IV

siniflərdə məzmun xətləri üzrə təlim nəticələri 3.Məzmun standartı şagirdlərin

bilik və bacarıq səviyyəsinə qoyulmuş dövlət tələbi kimi

Mənbə:[1,2,4,5,6,7,8]

2

19. Dərslərdə musiqi aləmi məzmun xəttinin yeri

Plan:1. Musiqi aləmi məzmun xəttinin tərkib hissələri 2.Musiqi anlayışlarının

təsnifatı 3.Musiqi əlifbasının tədrisinə dair.

Mənbə:[1,2,4,5,6,7,8]

2

20. Dərslərdə musiqi fəaliyyəti məzmun xəttinin yeri

Plan:1. Musiqi fəaliyyəti məzmun xətti dərs prosesində mənimsənilmiş

biliklərin tətbiq vaqsitəsilə fəal bacarıqlara çevrilməsi kimi 2.Musiqi

fəaliyyətinin 3 qrupu 3.Mahnıların öyrənilmə metodikası 4.Vokal-xor vərdişləri

Mənbə:[1,2,3,4,6,7,8]

2

21. Musiqi fənninin tədrisi üzrə planlaşdırma

Plan:1.İllik tematik planlaşdırmaq 2.Gündəlik planlaşdırma 3.Müasir musiqi

dərsinin strukturu və dərsin mərhələlərinin mahiyyəti 4. Müəllim üçün metodik

vəsaitdən istifadə qaydaları

Mənbə:[1,2,3,4,6,7,8,9]

2

22. Musiqi dərslərində yeni qiymətləndirmə mexanizmi

Plan:1.Müasir qiymətləndirmə növləri 2. Formativ qiymətləndirmə sxemləri

3.Musiqi dərslərində qiymətləndirmə standartları

Mənbə:[1,2,4,5,6,7,8]

2

23. Emossional dəyərləndirmə

Plan:1.Musiqi – estetik zövq musiqisini dəyərləndirmə bacarığı kimi. 2.Estetik

qavrama 3.Emosional dəyərləndirmə musiqisinin şəxsiyyətə göstərdiyi təsir

nəticəsində yaranan estetik reaksiya kimi 4. Emosional dəyərləndirmənin hər

sinif üçün müəyyən edilmiş ümumi nəticələri

Mənbə: [1,2,4,5,6,7,8]

1

S.s

Keçirilən seminar mövzularınin məzmunu Saat Tari

x

1 Fənnin obyekti, ibtidai siniflərdə musiqi təliminin məqsəd və vəzifələri. Musiqi

sistemi. Səsdüzümü . Səsin yazı ifadəsi. Ritm. Metr. Temp.

2

2. Azərbaycan milli ladları. Ladlar və qammalar 2

3. Melodiya. Faktura. Melizm. Not yazısının ixtisar işarələri 2

4. Musiqidə janr və formalar 2

5. Musiqi və onun inkişaf dövrləri.Qərbi Avropa musiqi mədəniyyəti 2

6. Rus bəstəkarlıq məktəbi 2

7. Azərbaycan xalq musiqisinin janrları 2

165


Referat tipli işlər: 0-5 bal

1. Musiqi sənəti və onun xüsusiyyətləri

2. Not sətri. Əlavə xətlər. Oktava sistemi

3. Ritm. Ritm və metrin musiqidə əhəmiyyəti


5. Melodiya, faktura və melizm

6. Not yazısının ixtisar işarələri

7. Musiqi nitqinin tərkib hissələri


9. Xalq və kamera musiqisi

10. Vokal musiqi janrları

11. İntibah dövrü

12. Klassisizm dövrü

13. Romantizm dövrü və nümayəndələri


15. XIII-XX əsrlər Azərbaycan musiqi elminin inkişaf tarixindən


17. Xalq mahnıları

18. Xalq rəqsləri.

19. Aşıq yaradıcılığı

20. İrihəcmli janr-dastanlar və onların növləri

21. Klassik muğam dəsgahları və onların hissələri

22. Azərbaycan musiqi sənətinin ilk klassikləri

23. XX əsr Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbi

24. Uşaq mahnıları yazan klassik Azərbaycan bəstəkarları

25. Musiqi kurikulumu haqqında


27. Musiqi əlifbasının tədrisinə dair


29. Müasir musiqi dərsinin strukturu və dərsin mərhələlərinin mahiyyəti

30. Estetik qavrama

Çalışmalar və ya praktik işlər: 0-5 bal

1 .Ü.Hacıbəyovun yaradıcılığı

2. Q.Qarayevin yaradıcılığı

3. F.Əmirovun yaradıcılığı

8. Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbi 2

9. Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında uşaq mahnıları 2

10. Azərbaycan musiqi elminin inkişafı tarixindən 2

11. Azərbaycan ümumtəhsil məktəblərində nəğmə və musiqi proqramlarının

təkmilləşdirilməsi. Milli kurikulum.

2

12. İbtidai siniflərdə musiqi təliminin məzmun xətləri və məzmun standartları 2

13. Musiqi fənninin tədrisi üzrə planlaşdırma 2

14. Musiqi dərslərində yeni qiymətləndirmə mexanizmi 2

15. Emossional dəyərləndirmə 2

166

4. S.Hacıbəyovun yaradıcılığlı

5. Cahargah muğamı

6. C.Cahangirovun yaradıcılığı

7. S.Rüstəmovun yaradıcılığı

8. S.Ələsgərovun yaradıcılığı

9. Bayatı – Şiraz muğamı

10.Şüştər muğamı

11.Seygah muğamı

12.O.Zülfüqarovun – Uşaq mahnıları

13.T.Quliyevin kino musiqisi və mahnı yaradıcılığı

14. Ş.Axundova Şərqdə Opera yazan ilk qadın kimi

15. Şur muğamı

16. Humayun muğamı

17. Aqşin Əlizadənin yaradıcılıgı

18. Arif Məlikovun yaradıcılığı

19. Mahnılar və rənglər

20. M.Maqomayevin yaradıcılığı

21. V.Adıgözəlzadənin yaradıcılığı

22. Muğamlar və təsniflər

23.Mahnı rəqs janrı

24. Mahnın tərkib hissələri (giriş, bənd, nəqarət)

25. Marş janrı

26.Azərbaycan milli rəqsləri

27. Ü.Hacıbəyovun “Koroğlu” operası

28. F.Əmirovun “Min bir gecə” baleti

29.F.Əmirovun “Şur” simfonik muğamı

30.A.Məlikovun “Məhəbbət əfsanəsi” baleti

9.Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar:

-Təlim nəticəsində tələbələrin əldə etməli olduqları təsəvvür-bacarıq və vərdişləri:-

İnformasiya mənbəyi ilə işin bacarıq və vərdişi-Tədqiqat sahəsi üzrə işin məqsəd və

vəzifələri -Müqayisə, ümumiləşdirmə və sistemləşdirmə, tənqidi yanaşma, ziddiyyətləri

görmə bacarıqı Öyrənən tanış olur:-musiqi tədrisinin metodikası, məzmunu, vəzifələri

və prinsipləri ilə;- ibtidai siniflərdə musiqi tərbiyyəsinin müasir metodları ilə;-xor

oxuma vərdişlərinin tədrisi metodikası ilə;-uşaqlarda musiqi zövqünün formalaşdırılması

yolları ilə;- musiqi tərbiyəsinin məzmun xüsusiyyətləri ilə;- məktəblərdə musiqi

dərslərinin planlaşdırılması mexanizmi ilə.


________________________________________

11. İmtahan sualları:

1. Fənnin obyekti, ibtidai siniflərdə musiqi təliminin məqsəd və vəzifələri

2. Musiqi sənəti və onun xüsusiyyətləri

3. Musiqi əsəri müxtəlif ifadə vasitələrinin sintezi kimi

4. Musiqi sistemi

5. Səsdüzümünün əsas prinsipləri

6. Səsin yazı ifadəsi

7. Not sətri. Əlavə xətlər. Oktava sistemi

8. Diapazon. Registr. Açarlar

9. Ritm. Metr. Temp.

10. Metr, ölçü, xanə. Sadə metr və ölçülər

167

11. Ritm. Ritm və metrin musiqidə əhəmiyyəti

12. Dirijorluqetmə sxemi

13. Temp

14. Azərbaycan milli ladları və onların əsas xarakteristikası

15. Azərbaycan ladlarının qurulması və əmələ gəlməsi


17. Lad və onun pillələri. Musiqinin ifadəliliyi üçün ladın əhəmiyyət

18. Melodiya, faktura və melizm

19. Not yazısının ixtisar işarələri

20. Musiqi nitqinin tərkib hissələri

21. Biravazlı və çoxavazlı musiqi

22. Musiqi materialının ifadəsi

23. Harmonik və polifonik faktura

24. Musiqinin ifasında dinamik çalarları göstərən not işarələri


26. Xalq və kamera musiqisi

27. Xor sənəti

28. Simfoniya, opera və balet

29. Vokal musiqi janrları

30. İntibah dövrü

31. Borokko dövrü

32. İohan Sebastyan Baxın həyat və yaradıcılığı.

33. Klassisizm dövrü

34. Mosartın həyat və yaradıcılığı

35. Bethovenin həyat və yaradıcılığı

36. Romantizm dövrü və nümayəndələri


38. Qlinkanın həyat və yaradıcılığı

39. Yeni rus musiqi məktəbinin əsasının qoyulması

40. Çaykovskinin həyat və yaradıcılığı

41. Dmitri Şostakoviçin həyat və yaradıcılığı

42. XIII-XX əsrlər Azərbaycan musiqi elminin inkişaf tarixindən

43. Azərbaycan musiqi elminin banisi Səfiəddin Urməvi haqqında

44. Əbdülqadir Marağayi haqqında

45. XIX əsrin görkəmli ensiklopedisti Mir Möhsün Nəvvab haqqında

46. Üzeyir Hacıbəyov müasir musiqişünaslığın banisi kimi

47. XIII-XX əsrlərdə elmin inkişaf mərhələlərinin əsas sütunları.

48. S.Urməvi, Ə. Marağayi, M.M.Nəvvab və Ü.Hacıbəyovyn elmi axtarışları


50. Xalq mahnı və rəqsləri.

51. Aşıq yaradıcılığı

52. Qurbani, Abbas Tufarqanlı, Aşıq Ələsgər və Dədə Şəmşir haqqında.

53. Aşıq repertuarına daxil olan ədəbi-bədii əsərlərin formaları.

54. İrihəcmli janr-dastanlar və onların növləri

55. Ənənəvi saz havaları

56. Klassik muğam dəsgahları və onların hissələri

57. Zərbi-muğamlar

58. İlk professional bəstəkarlar

59. Azərbaycan musiqi sənətinin ilk klassikləri

60. Üzeyir Hacıbəyovun pedaqoji, ictimai, publisist və elmi fəaliyyəti

168

61. Üzeyir Hacıbəyovun opera, musiqili komediya və romans yaradıcılığı

62. Müslim Maqomayevin həyat və yaradıcılığı

63. Z.Hacıbəyov, A.Zeynallı və Ə. Bədəlbəylinin yaradıcılığı

64. XX əsr Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbi

65. Opera, musiqili komediya, simfonik musiqi, mahnı janrlarının çiçəklənmə

dövrü

66. Qara Qarayevin həyat və yaradıcılığı yaradıcılığı

67. Qara Qarayevin balet və opera yaradıcılığı

68. Fikrət Əmirovun həyat və yaradıcılığı

69. Niyazinin həyat və yaradıcılığı

70. XX əsrin 30-40-cı illərdə Azərbaycan musiqisi

71. Arif Məlikovun həyat və yaradıcılığı

72. Uşaq mahnıları yazan klassik Azərbaycan bəstəkarları

73. Peşəkar uşaq mahnıları bəstəkarları

74. Azərbaycan musiqi elminin inkişafı tarixindən

75. Musiqinin tədrisi ilə əlaqədar Mir Möhsün Nəvvabın fəaliyyəti.

76. Azərbaycan yazarları musiqi tərbiyəsinin zəruriliyi haqqında

77. Musiqi tərbiyəsi sahəsində H.Zərdabi, A.Səhhət və M.Ə.Sabirin praktik

fəaliyyətləri

78. Musiqi kurikulumu haqqında


80. I-IV siniflərdə məzmun xətləri üzrə təlim nəticələri

81. Məzmun standartı şagirdlərin bilik və bacarıq səviyyəsinə qoyulmuş dövlət

tələbi kimi

82. Musiqi əlifbasının tədrisinə dair

83. Musiqi fəaliyyətinin 3 qrupu

84. Mahnıların öyrənilmə metodikası

85. Vokal-xor vərdişləri


87. Müasir musiqi dərsinin strukturu və dərsin mərhələlərinin mahiyyəti

88. Musiqi dərslərində yeni qiymətləndirmə mexanizmi

89. Emossional dəyərləndirmə

90. Estetik qavrama

Sillabus İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim kafedrasının 13 sentyabr 2017-ci il tarixli

iclasında (protokol № 01) təsdiq edilmişdir.

169

lAzərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi


Təsdiq edirəm:



“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 050301 Muzeyşünaslıq, arxiv işi və abidələrin qorunması

Fakültə:Təbiyyat



Fənnin adı:Təsviri incəsənət tarixi .(Ali təhsil pilləsinin bakalavr səviyyəsi üçün təsdiq

edilmiş 050118– “Muzeyşünaslıq, arxiv işi və abidələrin qorunması”Dövlət

standartları-2014).

Kodu:İPF- B 11

Tədris ili : I tədris ili, (2017-2018) semestr: I

Tədris yükü: Cəmi 180 saat. Auditoriya saatı-60 (30 saat mühazirə, 30 saat seminar).

Təhsil forması: Əyani



Auditoriya № 406

Saat:

II.Müəllim haqqında məlumat:

Adı, soyadı, elmi dərəcəsi və elmi adı : Rzayev Şahvələd Murad oğlu, müəllim

Məsləhət günləri və saatı: V gün, 1400

E-mail ünvanı:Ş[email protected]

Kafedranın ünvanı: Lənkəran ş., H.Abdullayev küçəsi 22, LDU-nun 2 saylı korpusu

III. Tövsiyə olunan dərsliklər, dərs vəsaitləri və metodik vəsaitlər:

1. S.A.Mir-Bağırzadə. İncəsənət tarixi., Bakı, 2009.

2. Quliyeva N.Azərbaycan incəsənəti., Baqkı, 2006.

3. K.Kərimov, R.Əfəndiyev, N.Rzayev, N.Həbibov. Azərbaycan incəsənəti. Bakı, 1992.

4. R.Əfəndiyev, M.Nəcəfov, M.Tərlanov. Təsviri sənət. Bakı, 1962

170

5. R.Əfəndi. Azərbaycan incəsənəti., Bakı, 2007

6. R.Əfəndi. Azərbaycan dekorativ-tətbiqi sənət., Bakı, 1999.

7. R.Əfəndi. Azərbaycan xalq sənəti, Bakı, 1984

8. Təsviri incəsənət dərsliyi.I-IV siniflər üçün.

9. N.Həbibov. Təsviri sənət haqqında. Bakı, 1967

IV.Fənnin təsviri və məqsədi: Tələbələri təsviri incəsənətin tarixi və bu sahədə

görkəmli şəxsiyyətlərin nailiyyətləri tanış etməkdir.Fənnin tədrisində məqsəd dünya

mədəniyyəti kontekstində incənətin inkişafı haqqında təsəvvür sistemini

formalaşdırmaqdır.

V.Davamiyyətə verilən tələblər: Fənn üzrə semestr göstəricilərinə və imtahanların












edilir.

VI.Qiymətləndirmə:

1.Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan 50 balı tələbə

semestr ərzində, 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan 50 bala

aşağıdakılar aiddir: 10 bal seminar dərslərində fəaliyyətinə görə,10 bal dərslərə















yol verir.








əsasında):

№ Bal Qiymət

171

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D




Tələbə Universitetin daxili nizam-intizam qaydalarını pozduqda Əsasnamədə

nəzərdə tutulan qaydada tədbir görüləcək.

VIII.Təqvim-mövzu planı: 60 saat (30 saat mühazirə, 30 saat seminar)

N Keçilən mövzuların məzmunu Saat Ta

rix Müh Sem

1. Fənnin mövzusu, məqsəd və vəzifələri. İncəsənət, onun növ və janrları

Qısa icmal: İncəsənət, onun növ və janrları haqqında məlumat verilir.

Mənbə: [1;2;3;6]

2 2

2. Ən qədim ( ibtidai icma ) dövrün incəsənəti.

Qısa icmal: Ən qədim yaşayış məskənləri. Paleolit, Mezeolit və Neolit

dövrünün incəsənəti: Qayaüstü rəsmlər. Tətbiqi sənət – ov və əmək

alətləri, bəzək və məişət əşyalar. Ən qədim dövr Azərbaycan incəsənəti:

Azıx, Qobustan, Gəlinqaya qayaüstü rəsmlər.

Mənbə: [1;2;3;7]

2 2

3. Qədim dövr Azərbaycan incəsənəti.

Qısa icmal: Qədim Azərbaycan incəsənətinin üç böyük dövrü: 1) Alban

dövründən əvvəlki incəsənət (e.ə. IV əsrə qədər). 2) Alban dövrü

incəsənətinin ilk klassik mərhələsi (e.ə IV əsr ) 3) Alban dövrü

incəsənətinin ikinci inkişaf mərhələsi (orta əsr incəsənəti).

Mənbə: [ 1;2;3]

2 2

4. Qədim Misir incəsənəti.

Qısa icmal: Qədim Misir incəsənəti, memarlığı və heykəltəraşlığı. Qədim

şahlıq dövrü. Firon obrazlarının yaradılması

Mənbə: [1;6;7]

2 2

5. Qədim Yunan incəsənəti.

Qısa icmal: Yunan incəsənətinin antik dövrləri: Homer, Arxaik və Klassik

dövrləri. Yunan incəsənətində memarlığın və heykəltəraşlığın inkişafı.

Mənbə: [1;6;7]

2 2

6. Qədim dövr və orta əsrlər memarlıq tarixi

Qısa icmal: Qədim və orta əsrlərdə dünyada memarlıq sənətinin inkişaf

proseslərindən bəhs olunur.

Mənbə: [1;6;7]

2 2

7. Qədim Roma incəsənəti.

Qısa icmal: Qədim Romada memarlıq və heykəltəraşlıq. Qədim roma və

Yunan incəsənətinin oxşar və fərqli cəhətləri. Portret təsvirinin

yaradılması. Kolizey və Panteon memarlıq abidələri.

Mənbə: [1;2;6;7]

2 2

8. Ərəb xilafəti dövründə islam incəsənətinin tarixi. Memarlıq. Məqrib

memarlığı

Qısa icmal:İslam dininin yayılmasının incəsənətə təsiri və bununla

əlaqədar yaradılan memarlıq abidələrindən bəhs olunur.

2 2

172

IX.Tələbələrin sərbəst işləri üçün verilən tapşırıqlar

s.s. Referat tipli işlər- 0-5bal

1 İncəsənətin növləri

2 Qədim dünya təsviri incəsənəti

3 İslam incəsənəti tarixi

4 İntibah dövr təsviri incəsənət tarixi

Mənbə:[ 1;2;7]

9. İntibah dövrünün incəsənəti.

Qısa icmal: İtaliya intibah dövründə təsviri incəsənət növ və janrlarının

inkişafı: Triçento, Kvetroçento, Çikviçento, Roma, Florensiya bədii

məktəbləri. Coddo, Mazaçço, Batiçellinin yaradıcılığı. Leonardo da

Vinçinin , Rafael Santinin yaradıcılığı.

Mənbə: [ 1;6;7]

2 2

10. XVII-XX əsrlər Qərbi Avropa incəsənəti.

Qısa icmal: Roman və Qotik incəsənəti. Barokko və Rokoko incəsənəti.

XIX rus incəsənəti və onun görkəmli nümayəndələri.

Mənbə: [ 1;5;6;7]

2 2

11. XI-XVIII əsrlərdə Azərbaycan incəsənəti.

Qısa icmal:VIII-IX əsrlərdə islam dinin yayılmasının Azərbaycan

incəsənətinə təsiri. Qazıntılar zamanı Mingəçevir, Qəbələ və s. şəhərlərdə

tapılmış nümunələrə dair məlumatlar. Orta əsr Azərbaycan memarlıq

abidələri. Əcəmi Əbubəkr oğlu Naxçıvaninin yaradıcılığı. İçəri şəhər

memarlıq kompleksi.

Mənbə: [ 1;2;6;7]

2 2

12. Dekorativ – tətbiqi sənətin inkişafı. Azərbaycanda dekorativ tətbiqi

sənətin növləri və xüsusiyyətləri. Azərbaycan monumental heykəltəraşlığı.

Qısa icmal: Azərbaycan xalçaçılıq sənətinin məktəbləri. L.Kərimov

xalçaçılıq sənətinin görkəmli tədqiqatçı alimi kimi. Heykəltəraş-

rəssamların yaradıcılığı. Dulusçuluq, keramika, misgərlik, xalçaçılıq,

şəbəkə, zərgərlik və s. sənətlərin inkişafı. Orta əsrlərdə miniatür sənətinin

inkişafı. Təbriz miniatür məktəbinin görkəmli nümayəndələri: Soltan

Məhəmməd, Kəmaləddin Behzad, Sadiq bəy Əfşar v.

Mənbə: [ 1;2;6;7]

13. XIX-XX əsrlər Azərbaycan incəsənəti.

Qısa icmal: XIX əsrdə Azərbaycanda realist incəsətin inkişafı və görkəmli

nümayəndələri: M.M.Nəvvab, M.Q.İrəvani, B. Kəngərli, Ə.Əzimzadə

qrafika sənətinin banisi kimi.

Mənbə: [ 1;6;7]

14. Müasir dövr Azərbaycan incəsənəti və onun görkəmli nümayəndələri.

Qısa icmal: Boyakarlıq və qrafikanın inkişaf tarixinə aid əsas məlumatlar.

Mənbə: [ 1;2;9]

2 2

15. XX əsr boyakarlıq və qrafika sənətinin görkımli nümayəndələri və onların

yaradıcılığı

Qısa icmal: XX əsr boyakarlıq və qrafika sənətinin görkəmli

nümayəndələri Ə. Əzimzadə, M. Abdullayev, B. Mirzəzadə, S.

Bəhlulzadə, T. Salahov, T. Nərimanbəyov, N. Əbdurrəhmanov, V.

Nərimanbəyov, M. Rəhmanzadə və başqalarının fəaliyyətindən bəhs

olunur.

Mənbə: [ 1;6;9]

2 2

Cəmi: 30 30

173

5 Təsviri incəsənət üslubları:neoklassisizm,romantizm,imperssionizm, modern.

6 Klassisizm və Rokoko

7 Qədim dövr və Orta əsr memarlıq tarixi

8 Ərəb xilafəti dövründə memarlıq . Qurani kərim və incəsənət

9 İslam memarlığının xüsusiyyətləri

10 İslam memarlığında məqrib üslubu

11 Orta əsr Avropa memarlığı

12 İtaliya memarlığında intibah dövrü

13 Orta əsr Azərbaycan rəssamları.

14 Qədim Yunan incəsənəti

15 Yunan incəsənətinin antik dövrləri

16 Yunan incəsənətində memarlığın və heykəltəraşlığın inkişafı

17 Qədim dövr və orta əsrlər memarlıq tarixi

18 Qədim Roma və Yunan-Roma memarlıq mədəniyyəti

19 Qədim Misir memarlığı

20 Qədim Roma incəsənəti

21 Ən qədim yaşayış məskənləri

22 Paleolit, Mezeolit və Neolit dövrünün incəsənəti

23 Qayaüstü rəsmlər

24 Tətbiqi sənət – ov və əmək alətləri, bəzək və məişət əşyaları

25 Ən qədim dövr Azərbaycan incəsənəti

s.s. Çalışmalar və ya praktik işlər- 0-5 bal

1 Eyfel qülləsi haqqında

2 Misir piramidaları və onların memarlıq xüsusiyyətləri

3 Lənkəran xan sarayı və onun memarlıq xüsusiyyətləri

4 Kolizey və onun memarlıq xüsusiyyətləri

5 Qədim Misir ehramları və onların memarlıq xüsusiyyətləri

6 Kreml və onun memarlıq xüsusiyyətləri

7 Şirvanşahlar sarayı və onun memarlıq xüsusiyyətləri

8 İçəri şəhər kompleksi

9 Qız qalası və onun memarlıq xüsusiyyətləri

10 Çin səddi və onun memarlıq xüsusiyyətləri

11 Şəki xan sarayı və onun memarlıq xüsusiyyətləri

12 Tac Mahal abidəsi və onun memarlıq xüsusiyyətləri

13 Luvr muzeyi və onun memarlıq xüsusiyyətləri

14 Ermitaj və onun memarlıq xüsusiyyətləri

15 Qobustan qayaüstü rəsmlər

16 Vatikanın memarlıq xüsusiyyətləri

17 Topqapı sarayı və onun memarlıq xüsusiyyətləri

18 Kordova-Cami məscidi və onun memarlıq xüsusiyyətləri

19 Əl-Qambra və onun memarlıq xüsusiyyətləri

20 Versal abidəsi və onun memarlıq xüsusiyyətləri

21 Florensiya və onun memarlıq xüsusiyyətləri

22 Azərbaycan qalaları və onların memarlıq xüsusiyyətləri

23 Azərbaycan məscidləri və onların memarlıq xüsusiyyətləri

24 Azadlıq heykəli və onun memarlıq xüsusiyyətləri

25 Appolon məbədi və onun memarlıq xüsusiyyətləri

174

X. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar: Tələbələr dünya incəsənətinin qədim dövrdən

bugünkü günə qədər tarixini, dünya incəsənətinin əsas abidələrini, təsviri sənətin əsas

janrlarını, onların tarixlərini bilməlidirlər.

XI. Tələbələrin fənn haqqında fikrinin öyrənilməsi:

XII. İmtahan sualları:

1. Fənnin mövzusu, məqsəd və vəzifələri.

2. İncəsənət, onun növ və janrları

3. Ən qədim ( ibtidai icma ) dövrün incəsənəti

4. Ən qədim yaşayış məskənləri

5. Paleolit, mezeolit və neolit dövrünün incəsənəti

6. Qayaüstü rəsmlər

7. Tətbiqi sənət-ov və əmək alətləri, bəzək və məişət əşyalar

8. Ən qədim dövr Azərbaycan incəsənəti

9. Azıx, Qobustan, Gəmiqaya qayaüstü rəsmləri

10. Qədim dövr Azərbaycan incəsənəti

11. Qədim Azərbaycan incəsənətinin dövrləri

12. Qədim Azərbaycan incəsənətinin Alban dövrü

13. Qədim Azərbaycan incəsənətinin ilk klassik mərhələsi

14. Qədim Azərbaycan incəsənətinin ikinci inkişaf mərhələsi

15. Qədim Misir incəsənəti

16. Qədim Misir heykəltəraşlığı

17. Firon obrazlarının yaradılması

18. Qədim Yunan incəsənəti.

19. Yunan incəsənətinin antik dövrləri

20. Yunan incəsənətində memarlığın və heykəltəraşlığın inkişafı

21. Qədim dövr və orta əsrlər memarlıq tarixi

22. Qədim Roma və Yunan-Roma memarlıq mədəniyyəti

23. Qədim Misir memarlığı

24. Qədim Roma incəsənəti

25. Qədim Romada memarlıq və heykəltəraşlıq

26. Qədim Roma və Yunan incəsənətinin oxşar və fərqli cəhətləri

27. Portret təsvirinin yaradılması

28. Kolizey və Panteon memarlıq abidələri

29. Ərəb xilafəti dövründə islam incəsənəti

30. Ərəb xilafəti dövründə memarlıq

31. Məqrib memarlığı

32. İntibah dövrünün incəsənəti

33. İntibah dövründə İtaliyada təsviri incəsənətin növ və janrlarının inkişafı

34. Roma və Florensiya bədii məktəbləri

35. Coddo, Mazaçço, Batiçellinin yaradıcılığı

36. Leonardo da Vinçi və Rafael Santinin yaradıcılığı

37. XVII-XX əsrlər Qərbi Avropa incəsənəti

38. Roman və Qotik incəsənəti

39. Barokko və Rokoko incəsənəti

40. XIX əsr rus incəsənəti və onun görkəmli nümayəndələri

41. Azərbaycan incəsənəti XI-XVIII əsrlərdə

42. İslam dininin Azərbaycan incəsənətinə təsiri

43. Mingəçevir, Qəbələ və s. şəhərlərdə tapılmış təsviri sənət nümunələri

44. Əcəmi Naxçıvaninin yaradıcılığı

45. İçəri şəhər memarlıq kompleksi

175

46. Dekorativ- tətbiqi sənətin inkişafı

47. Azərbaycanda dekorativ tətbiqi sənətin növləri və xüsusiyyətləri

48. Azərbaycan monumental heykəltəraşlığı

49. Azərbaycan xalçaçılıq sənətinin məktəbləri

50. Lətif Kərimov xalçaçılıq sənətinin görkəmli tədqiqatçı alimi kimi

51. Heykəltəraş-rəssamların yaradıcılığı

52. Orta əsrlərdə dulusçuluq, keramika, xalçaçılıq, şəbəkə və s. sənətlərin inkişafı

53. Orta əsrlərdə miniatür sənətinin inkişafı.

54. Təbriz miniatür məktəbinin nümayəndələri

55. XIX əsrdə Azərbaycanda realist incəsənətin inkişafı və nümayəndələri

56. Ə.Əzimzadə qrafika sənətinin banisi kimi

57. Müasir dövr Azərbaycan incəsənəti və onun görkəmli nümayəndələri

58. XX əsrdə Azərbaycanda boyakarlıq və qrafikanın inkişafı

59. XX əsr Azərbaycan boyakarlığı

60. XX əsr Azərbaycan qrafika sənəti

İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim kafedrasının 13 sentyabr 2017-ci il tarixli

iclasında təsdiq edilmişdir.

176

lAzərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi


:

Təsdiq edirəm



“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu





Fənnin adı: Texnologiya və onun tədrisi metodikası

(Ali təhsil pilləsinin bakalavr səviyyəsi üçün təsdiq edilmiş 050118 – “İbtidai sinif

müəllimliyi” Dövlət standartları-2014).

Kodu:İPF- B 15

Tədris ili : IV tədris ili, (2016-2017) semestr: II

Tədris yükü: Cəmi: 150 saat. Auditoriya saatı-60 (30 saat mühazirə, 30 saat praktik

məşğələ).

Təhsil forması: Əyani



Auditoriya № 406

Saat:II gün V saat, III gün V saat – mühazirə, V gün III saat, VI gün III saat – seminar,

V gün üst həftədə IV saat, VI gün üst həftədə IV saat - praktik məşğələ,

2.Müəllim haqqında məlumat:

Adı, soyadı, elmi dərəcəsi və elmi adı : Rzayev Şahvələd Murad oğlu, müəllim

Məsləhət günləri və saatı: V gün, 1400


Kafedranın ünvanı: Lənkəran ş., H.Abdullayev küçəsi 22, LDU-nun 2 saylı korpusu,

otaq № 502

3. Tövsiyə olunan dərsliklər, dərs vəsaitləri və metodik vəsaitlər:Əsas:

1. Z.Orucov, Y.Rzayeva. Texnologiya (Əmək hazırlığı). Bakı, 2006

2. Ə.Şükürov. İbtidai siniflərdə texniki yaradıcılığın inkişaf etdirilməsi. Bakı, 1973

177

3. Ə.Şükürov. İbtidai siniflərdə əmək təliminin metodikası. Bakı, 1976

4. N.Axundov, H.Əhmədov, X.Səlimova, S.Yahyayeva. Texnologiya. Bakı, 2015

5. Azərbaycan Respublikasının Təhsil Haqqında Qanunu. Bakı, 2009

6. Ümumtəhsil məktəblərinin I-IX sinifləri üçün Texnologiya fənni üzrə Təhsil

proqramı (kurikulumu).

4. Fənnin təsviri və məqsədi:

Fənnin tədrisində məqsəd Şagirdlərin psixoloji cəhətdən əməyə hazırlanması;

əməyin ictimai xarakteri; əmək tərbiyəsi və təliminin əsas vəzifələri; əmək təliminin

tədqiqat metodları ilə bağlı sistemli məlumatların çatdırılmasıdır.Kursun öyrənilməsi

dairəsində həmçinin əmək hazırlığı prosesində aşılanan bacarıq və vərdişlər sistemi;

əmək hazırlığı proqramının məzmunu və onun təhlili; əmək hazırlığının prinsipləri və

metodları; pedaqoji texnologiyalar məsələlərinə aydınlıq gətirilir.Burada gələcək ibtidai

sinif müəllimlərinin qrafik savad elementləri; kağız və kartonla, parça ilə, işlərin təşkili;

təbiət materialları ilə işin təşkili; modelləşdirmə və quraşdırma işlərinin təşkili; əmək

hazırlığı metodikasının özünəməxsus xüsusiyyətləri əsas rol oynayır.

5. Davamiyyətə verilən tələblər: Fənn üzrə semestr göstəricilərinə və imtahanların nəticələrinə görə müvəffəq qiymət

almış tələbə həmin fəndən kreditləri qazanmış hesab edilir. Əks təqdirdə, tələbə bu

fəndən kreditləri qazanmır və onun həmin fənn üzrə akademik borcu qalır. Fənn üzrə

akademik borcu qalan tələbə həmin fənni yenidən dinləməlidir. Bu zaman tələbə həmin

fəndən dərslərdə iştirak etməklə, onun mənimsənilməsinə qoyulan tələbləri tam yerinə

yetirməlidir.

Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum bal 10 baldır.Balın miqdarı əsasən:

tələbə semestr ərzində fənn üzrə bütün dərslərdə iştirak etdiyi halda ona 10 bal verilir;

semestr ərzində fənnin tədrisinə ayrılan saatların hər buraxılan 10%- nə 1 bal çıxılır.

Fənn üzrə semestr ərzində buraxılmış auditoriya saatlarının ümumi sayı normativ

sənədlərdə müəyyən olunmuş həddən yuxarı (25 %-dən çox) olduğu halda tələbə həmin

fəndən imtahana buraxılmır, onun həmin fənn üzrə akademik borcu qalır və onun

haqqında müvafiq qərar qəbul edilir.

6.Qiymətləndirmə:

1. Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan 50 balı tələbə

semestr ərzində, 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan 50 bala

aşağıdakılar aiddir: 10 bal seminar dərslərində fəaliyyətinə görə, 10 bal dərslərə















yol verir.



178






əsasında):

№ Bal Qiymət

Sözlə Hərflə

1. 91-100 əla A


3. 71-80 yaxşı C

4. 61-70 kafi D




Tələbə Universitetin daxili nizam-intizam qaydalarını pozduqda Əsasnamədə

nəzərdə tutulan qaydada tədbir görüləcək.

8.Təqvim-mövzu planı: 60 saat (30 saat mühazirə, 30 saat praktik məşğələ)

N Keçilən mövzuların məzmunu Saat Tari

x

16. Əmək hazırlığının predmeti və məqsədi

Qısa icmal: Əməyin cəmiyyətdə rolu. Şagirdlərin psixoloji cəhətdən əməyə

hazırlanması. Əməyin ictimai xarakteri.

Mənbə: [1;2;3;6]

2

17. Əmək hazırlığının məzmunu və vəzifələri

Qısa icmal: Ümumtəhsil məktəblərində əmək hazırlığının məzmunu. Əmək

tərbiyəsi və təliminin əsas vəzifələri. Əmək təliminin tədqiqat metodları. Əmək

hazırlığı prosesi və şagird şəxsiyyətinin inkişafı. Əmək hazırlığının sistemi. Əmək

hazırlığı prosesində aşılanan bacarıq və vərdişlər sistemi.

Mənbə: [1;2;3;7]

2

18. Əmək hazırlığı proqramının məzmunu və onun təhlili

Qısa icmal: Sadə əmək alətləri tanışlıq. Kiçikyaşlı uşaqlarla iş zamanı onların

müstəqilliyinin inkişaf etdirilməsi. Texniki və texnoloji anlayışlar. Şagirdlərin

məhsuldar əməyə psixoloji hazırlığı.

Mənbə: [1;6;7]

2

19. Əmək hazırlığının prinsipləri və metodları

Qısa icmal: Əmək hazırlığında istifadə olunan prinsiplər: politexnik prinsip;

elmilik prinsipi; bilik və bacarıqların əməklə əlaqələndirilməsi; müvafiqlik;

sistematiklik və ardıcıllıq; şüurluluq və fəallıq; əyanilik; fərdi yanaşma.Əmək

hazırlığının metodları.

Mənbə: [1;6;7]

2

20. Pedaqoji texnologiyalar

Qısa icmal: Pedaqoji texnologiyaların təsnifatı. Təlim texnologiyası.

Fəal/interaktiv təlim metodları.

Mənbə: [1;2;6;7]

2

21. Kağız və kartonla işlərin təşkili.

Qısa icmal: Qrafik savad elementləri. Qrafiki təsvirlər. Çertyoj. Miqyas. Kağız və

kartonun alınması, növləri və xassələri. Kağız və kartonun kimyəvi tərkibi. Kağız

istehsalında texnoloji prosesin əsas hissələri. Kağız və kartonla iş zamanı texniki

2

179

Praktik məşğələ

N Məşğələnin məzmunu Saa Tarix

yaradıcılığı inkişaf etdirməyə imkan verən işlər.

Mənbə: [ 1;6;7]

22. Parça ilə işlərin təşkili metodikası

Qısa icmal: Lif və saplar, onların xassələri və alınması. Toxuculuq lifləri: təbii və

kimyəvi liflər. Süni və sintetik liflər. Parçanın əmələ gəlməsi prosesi. Toxuculuq.

Mənbə: [ 1;2;7]

2

23. Təbiət materialları ilə işin təşkili

Qısa icmal: Ağac materialları ilə işin təşkili. Gil, plastilin, papye-maşe ilə işlərin

təşkili.

Mənbə: [ 1;5;6;7]

2

24. Oduncaq və fanerlə işlərin təşkili

Qısa icmal: Azərbaycanda geniş yayılmış ağac növləri. Oduncaqla iş zamanı

hazırlanan materialların ictimai-faydalı əməyə istiqamətləndirilməsi. Faner

üzərində mişarlama işinin aparılması. Oduncaq və metal təbəqənin emalı.

Mənbə: [ 1;2;3]

2

25. Sintetik materiallarla işin təşkili

Qısa icmal: Əmək hazırlığı məşğələlərində istifadə edilən sintetik materiallar:

plastmas; paralon; penoplast. Mozaika.

Mənbə: [ 1;2;6;7]

2

26. Modelləşdirmə və quraşdırma işlərinin mahiyyəti, məzmunu və təşkili.

Qısa icmal: Modelləşdirmə və quraşdırmanın şagirdlərin inkişafında əhəmiyyəti.

Hərəkətli və hərəkətsiz modellər. Predmetlərin öyrənilməsi və tədqiqi ardıcıllığı.

Modelləşdirmə prosesinin mərhələləri.

Mənbə: [ 1;2;6;7]

2

27. Sənaye və kənd təsərrüfatı əməyinin mahiyyəti və məzmunu

Qısa icmal: Sənaye, istehsal prosesi, alət və materiallar. Azərbaycanda əsas sənaye

sahələri. İstehsalatda mövcud peşələr və professioqramma. Peşələrin yeniləşməsinə

təsir göstərən əsas amillər. Bitkilərin becərilməsi və onlara qulluq. Kənd təsərrüfatı

əməyinin öyrədilməsində əsas vəzifə. Kənd təsərrüfatı əməyi üzrə məşğələlərin

aparılmasında bilik və bacarıqların həyata keçirildiyi əsas sahələr.

Mənbə: [ 1;6;7]

2

28. Əmək hazırlığı metodikasının predmeti və özünəməxsus xüsusiyyətləri

Qısa icmal: Əmək hazırlığı metodikasının predmeti vəzifələri. Əmək hazırlığı

dərslərinin tipləri və quruluşu. Politexnik istiqamətli dərsin əsas elementləri.

Politexnik istiqamətli dərsin quruluşu. Texnologiya fənni üzrə müəllimin ümumi

hazırlığı. İbtidai sinif üzrə texnologiya müəlliminin professioqramı.

Mənbə: [ 1;2;9]

2

29. Əmək hazırlığının tədrisində fənlərarası əlaqə

Qısa icmal: Təlimin əməklə əlaqələndirilməsi. Əmək hazırlığı ilə başqa tədris

fənləri arasında əlaqə yaradılmasının əhəmiyyəti. Şagirdlərin bilik, bacarıq və

vərdişlərinin qiymətləndirilməsi. Dərsin qiymətləndirilməsinin əsas prinsipləri.

Mənbə: [ 1;6;9]

2

30. İctimai-faydalı əməyin təşkili

Qısa icmal: İctimai-faydalı əməyin növləri: özünəxidmət əməyi; məktəbyanı

sahədə kənd təsərrüfatı əməyi 4 hamilik işləri; müxtəlif əmək əməliyyatları. Uşaq

əməyinin məzmunlu olması üçün müəllimin üzərinə düşən vəzifələr.

Mənbə: [ 1;6;9]

2

Cəmi: 30

180

t

1. Kağız və karton üzərində işin təşkili. 2

2. Kağız və kartondan həndəsi fiqurların düzəldilməsi 2

3. Applikasiya işləri. Bitki təsvirinin applikasiyası 2

4. Heyvan təsvirinin applikasiyası 2

5. Parça üzərində işin təşkili. Naxış hazırlamaq 2

6. Stolüstü örtük, tutqu və əl dəsmalı hazırlamaq 2

7. Təyyarə modelinin hazırlanması 2

8. Plastilinlə işin təşkili. At, it fiqurlarının hazırlanması 2

9. Qatar fiqurunun hazırlanması 2

10. Quş təsvirinin hazırlanması 2

11. Ev təsvirinin hazırlanması 2

12. Azərbaycan bayrağının hazırlanması 2

13. Gəlincik paltarını hazırlamaq 2

14. Ağac üzərində yandırma üsulu ilə şəkil həkk etmək 2

15. Ağac üzərində naxışların vurulması 2

9.Tələbələrin sərbəst işləri üçün verilən tapşırıqlar

s.s. Referat tipli işlər- 0-5 bal

1 Əməyin ictimai xarakteri

2 Ümumtəhsil məktəblərində əmək hazırlığının məzmunu

3 Əmək hazırlığı prosesi və şagird şəxsiyyətinin inkişafı

4 Əmək hazırlığı prosesində aşılanan bacarıq və vərdişlər sistemi

5 Şagirdlərin əməyə psixoloji cəhətdən hazırlanması.

6 Əmək hazırlığında istifadə olunan prinsiplər

7 Əmək hazırlığının metodları

8 Qrafik savad elementləri.

9 Kağız və kartonun növləri və xassələri

10 Kağız istehsalında texnoloji prosesin əsas hissələri

11 Toxuculuq lifləri: təbii və kimyəvi, süni və sintetik liflər

12 Parçanın əmələ gəlməsi prosesi

13 Modelləşdirmə və quraşdırmanın şagirdlərin inkişafında əhəmiyyəti

14 Modelləşdirmə prosesinin mərhələləri

15 İstehsalatda mövcud peşələr və professioqramma

16 Əmək hazırlığı metodikasının predmeti və vəzifələri

17 Əmək hazırlığı dərslərinin tipləri və quruluşu

18 Politexnik istiqamətli dərsin quruluşu

19 Texnologiya fənni üzrə müəllimin ümumi hazırlığı

20 İbtidai sinif üzrə texnologiya müəlliminin professioqramı

21 Əmək hazırlığı ilə başqa tədris fənləri arasında əlaqə yaradılmasının əhəmiyyəti

22 Texnologiya fənni üzrə qiymətləndirmənin əsas prinsipləri

23 Təlimin əməklə əlaqələndirilməsi.

24 Oduncaqla iş zamanı hazırlanan materialların ictimai-faydalı əməyə

istiqamətləndirilməsi.

25 İctimai-faydalı əməyin növləri.

26 Uşaq əməyinin məzmunlu olması üçün müəllimin üzərinə düşən vəzifələr

27 Hərəkətli və hərəkətsiz modellər.

28 Predmetlərin öyrənilməsi və tədqiqi ardıcıllığı.

29 Peşələrin yeniləşməsinə təsir göstərən əsas amillər.

181

30 Bitkilərin becərilməsi və onlara qulluq.

Praktik əl işləri - 0-5 bal

1 Kağız və kartondan məmulatların hazırlanması: altıbucaqlı həndəsi fiqurun maketi

2 Kağız və kartondan məmulatların hazırlanması: kubun maketi

3 Kağız və kartondan məmulatların hazırlanması: üçbucaqlı həndəsi fiqurun maketi

4 Kağız və kartondan məmulatların hazırlanması: paralelopiped həndəsi fiqurun maketi

5 Gül təsvirinin applikasiyası

6 Quş təsvirinin applikasiyası

7 Ağac təsvirinin applikasiyası

8 Heyvan təsvirinin applikasiyası

9 Parçadan sadə tikiş məmulatlarının hazırlanması: stolüstü süfrə

10 Parçadan sadə tikiş məmulatlarının hazırlanması: önlük

11 Parçadan sadə tikiş məmulatlarının hazırlanması: məişətdə işlədilən tutqu

12 Parçadan sadə tikiş məmulatlarının hazırlanması: əl dəsmalı

13 Kağız və kartondan müxtəlif modellərin hazırlanması: təyyarə modeli

14 Kağız və kartondan müxtəlif modellərin hazırlanması: gəmi modeli

15 Kağız və kartondan müxtəlif modellərin hazırlanması: qala modeli

16 Kağız və kartondan müxtəlif modellərin hazırlanması: ev modeli

17 Toxuculuq işləri nümunəsinin hazırlanması: güldan altlığı

18 Toxuculuq işləri nümunəsinin hazırlanması: buta

19 Toxuculuq işləri nümunəsinin hazırlanması: naxış

20 Plastilinlə heyvan təsvirinin yapılması

21 Plastilinlə qala təsvirinin yapılması

22 Plastilinlə quş təsvirinin yapılması

23 Plastilinlə ev təsvirinin yapılması

24 Kağız və kartondan məmulatların hazırlanması: qatar modeli

25 Təbiət mənzərəsi təsvirinin applikasiyası

26 Parçadan sadə tikiş məmulatlarının hazırlanması: köynək

27 Toxuculuq işləri nümunəsinin hazırlanması: köynək

28 Dağ təsvirinin applikasiyası

29 Toxuculuq işləri nümunəsinin hazırlanması: göy qurşağı

30 Dəniz mənzərəsi təsvirinin applikasiyası

10. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar: -təlim nəticəsində tələbələrin əldə etməli olduqları

bacarıq və vərdişləri:- müqayisə, fərqləndirmə, ümumiləşdirmə və ziddiyyətləri görmə

bacarığı;-təhliletmə bacarıq və vərdişlərin formalaşdırılması.-rəngləri fərqləndirmə

həssaslığı;-işıq, kölgə, yarımkölgə, parıltı, qayıtma məsələlərinin həlli. Öyrənən tanış

olur: -ümumpedaqoji bacarıq və vərdişlərlə;-müasir təlim texnologiyaları ilə;-müasir

dərsə verilən pedaqoji tələblərlə; -təlimin təşkilinin prinsipləri və metodları ilə;-tələbə

müstəqil işlərinin formaları ilə;-əşyaların naturadan təsviri ilə;- yapma və applikasiya

işləri ilə.

11. Tələbələrin fənn haqqında fikrinin öyrənilməsi: ----------------------------------------

------------------------


1. Əməyin cəmiyyətdə rolu.

2. Əməyin ictimai xarakteri.

3. Ümumtəhsil məktəblərində əmək hazırlığının məzmunu.

4. Əmək tərbiyəsi və təliminin əsas vəzifələri.

5. Əmək təliminin tədqiqat metodları.

6. Əmək hazırlığı prosesi və şagird şəxsiyyətinin inkişafı.

182

7. Əmək hazırlığının sistemi.

8. Əmək hazırlığı prosesində aşılanan bacarıq və vərdişlər sistemi.

9. Sadə əmək alətləri ilə tanışlıq.

10. Kiçikyaşlı uşaqlarla iş zamanı onların müstəqilliyinin inkişaf etdirilməsi.

11. Texniki və texnoloji anlayışlar.

12. Şagirdlərin əməyə psixoloji cəhətdən hazırlanması.

13. Əmək hazırlığında istifadə olunan prinsiplər

14. Əmək hazırlığının metodları.

15. Pedaqoji texnologiyaların təsnifatı.

16. Təlim texnologiyası.

17. Fəal/interaktiv təlim metodları.

18. Qrafik savad elementləri.

19. Qrafiki təsvirlər. Çertyoj. Miqyas.

20. Kağız və kartonun növləri və xassələri.

21. Kağız istehsalında texnoloji prosesin əsas hissələri.

22. Kağız və kartonla iş zamanı texniki yaradıcılığı inkişaf etdirməyə imkan verən işlər.

23. Lif və sapların xassələri

24. Toxuculuq lifləri: təbii və kimyəvi, süni və sintetik liflər.

25. Parçanın əmələ gəlməsi prosesi.

26. Ağac materialları ilə işin təşkili.

27. Gil və plastilin ilə işlərin təşkili.

28. Azərbaycanda geniş yayılmış ağac növləri.

29. Əmək hazırlığı məşğələlərində istifadə edilən sintetik materiallar.

30. Modelləşdirmə və quraşdırmanın şagirdlərin inkişafında əhəmiyyəti.

31. Hərəkətli və hərəkətsiz modellər.

32. Predmetlərin öyrənilməsi və tədqiqi ardıcıllığı.

33. Modelləşdirmə prosesinin mərhələləri.

34. Azərbaycanda əsas sənaye sahələri.

35. İstehsalatda mövcud peşələr və professioqramma.

36. Peşələrin yeniləşməsinə təsir göstərən əsas amillər.

37. Bitkilərin becərilməsi və onlara qulluq.

38. Kənd təsərrüfatı əməyinin öyrədilməsində əsas vəzifə.

39. Əmək hazırlığı metodikasının predmeti və vəzifələri.

40. Əmək hazırlığı dərslərinin tipləri və quruluşu.

41. Politexnik istiqamətli dərsin əsas elementləri.

42. Politexnik istiqamətli dərsin quruluşu.

43. Texnologiya fənni üzrə müəllimin ümumi hazırlığı.

44. İbtidai sinif üzrə texnologiya müəlliminin professioqramı.

45. Təlimin əməklə əlaqələndirilməsi.

46. Əmək hazırlığı ilə başqa tədris fənləri arasında əlaqə yaradılmasının əhəmiyyəti.

47. Şagirdlərin bilik, bacarıq və vərdişlərinin qiymətləndirilməsi.

48. Texnologiya fənni üzrə qiymətləndirmənin əsas prinsipləri.

49. İctimai-faydalı əməyin növləri.

50. Uşaq əməyinin məzmunlu olması üçün müəllimin üzərinə düşən vəzifələr


iclasında təsdiq edilmişdir.

183



«Təsdiq edirəm»:


üzrə prorektor:____________dos.İ.Əsgərov

“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas:050118– İbtidai sinif müəllimliyi


Kafedra: İbtidai təhsil və məktəbəqədər tərbiyə


Fənnin adı: İbtidai təhsilin pedaqogikası

(Ali təhsil pilləsinin bakalavr səviyyəsi üçün təsdiq edilmiş 050118–“İbtidai sinif

müəllimliyi”Dövlət standartları-2014.) “İbtidai təhsilin pedaqogikası” proqramı

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 19.05.2017-ci il tarixli, 242 saylı əmri ilə

təsdiq edilmişdir.

Kodu: İPF-B04

Tədris ili: IV (2017-2018) Semestr: VII

Tədris yükü. 120 saat. Auditoriya saatı - 45 saat (30 saat mühazirə, 15 saat seminar)


AKTS üzrə kredit: 4 kredit.


Adı, soyadı, dərəcəsi: Nağıyeva Zemfira Şüriyə qız

Kafedranın ünvanı: Lənkəran ş., H.Abdullayev k. 22

Məsləhət günləri və saatı: V gün, saat: 1400

E-mail ünvanı:Zemfira @gmail.com

III.Tövsiyə olunan dərsliklər və dərs vəsaitləri:

1. Abdullayev A., Abdullayeva S. İbtidai təhsilin pedaqogikası. Bakı, “Elm və təhsil”,

2016

2. Ağayev Ə. Təlim prosesi: Ənənə və müasirlik. Bakı, Adiloğlu, 2006.

3. Kərimov Y. Təlim metodları. Bakı , Nasir, 2009.

4. Qasımova L., Mahmudova R. Pedaqogika. Bakı, Çaşıoğlu, 2003.

5. Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu.Bakı, 2009.

6. Azərbaycan Respublikasının ümumtəhsil məktəbləri üçün Azərbaycan dili fənni üzrə

təhsil proqramı (kurikulumu). Bakı, 2013.

184

7. Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartları və proqramları (kuriku.).Azərbaycan

məktəbi,2011,№ 6.

IV.Fənnin təsviri və məqsədi:İbtidai təhsilin pedaqogikasında pedaqoji proses,

müəllim və şagirdlərin qarşılıqlı əlaqəsi, müasir pedaqoji konsepsiyalar, ibtidai

siniflərdə təhsilin məzmunu məsələləri izah edilir, ibtidai siniflərdə təlim prosesinin

mahiyyəti, təlimin qanunauyğunluqları və prinsipləri, təlimin üsulları və vasitələri,

təlimin təşkili formaları, müasir təlim texnologiyaları, təlim müvəffəqiyyətinə nəzarət,

şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi ilə əlaqədar elmi-nəzəri, didaktik materiallar

çatdırılır.

V.Davamiyyətə verilən tələblər:Fənn üzrə semestr göstəricilərinə və imtahanların












edilir.

VI. Qiymətləndirmə:Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan 50


bala aşağıdakılar aiddir:10 bal seminar dərslərində fəaliyyətinə görə,10 bal dərslərə

davamiyyətə görə,10 bal tələbənin sərbəst işinə görə, 20 bal kollekvium nəticələrinə

görə.İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50-dir. İmtahan biletinə, bir

qayda olaraq fənn üzrə proqram materialını əhatə edən 5 sual daxil edilir. Hər sual 10

bala qədər qiymətləndirilir.











yol verir.








əsasında):


91 - 100 əla (A)

185


71 - 80 yaxşı (C)

61 - 70 kafi (D)



VII. Davranış qaydalarının pozulması:Tələbə universitetin daxili nizam-intizam


VIII.Təqvim-mövzu planı: 30 saat mühazirə

N Keçilən mühazirə mövzularının məzmunu sa

at

Ta

rix

1 Mövzu. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin mahiyyət və məqsədi

Plan: 1. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin xüsusiyyətləri və strukturu 2. İbtidai

təhsildə tərbiyə prosesinin 3. İbtidai təhsildə tərbiyənin ümumi qanunauyğunluqları

Mənbə: [1;3;5;6]

2

2 Mövzu. İbtidai təhsildə tərbiyənin prinsipləri

Plan: 1.Tərbiyənin prinsipləri. 2. Tərbiyədə müsbət cəhətlərə istinad olunması

Mənbə: [1;3;5;6]

2

3 Mövzu. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin məzmunu

Plan:.1. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin əsas məzmunu 2. Vətəndaşlıq keyfiyyətləri

Mənbə: [1;3;5;6]

2

4 Mövzu. Tərbiyənin metod və priyomları

Plan: 1.İbtidai siniflərdə təşüurun formalaşdırılması metodları 2. İbtidai təhsildə

tərbiyənin təşkili metodları

Mənbə: [1;3;5;6]

2

5 Mövzu. İbtidai təhsildə fəaliyyətin təşkili formaları

Plan: 1. İbtidai təhsildə fəaliyyətin təşkili formaları 2. Şəxsiyyətin

formalaşdırılmasında təmrinlərin rolu. 3. İbtidai təhsildə stimullaşdırma metodları

Mənbə: [1;3;4]

2

6 Mövzu. İbtidai təhsildə tərbiyənin təşkili formaları

Plan: 1. İbtidai təhsildə tərbiyənin təşkili formaları 2. Etik tərbiyə 3. Estetik tərbiyə

4. Fiziki tərbiyə 5 Ekoloji tərbiyə 6. Əmək tərbiyəsi

Mənbə: [1;3;5;6]

2

7 Mövzu. Azkomplektli məktəblərin xüsusiyyətləri

Plan: 1. Azkomplektli məktəblərin əsas xüsusiyyətləri 2. Azkomplektli ibtidai

məktəblərdə dərsin təşkili

Mənbə: [1;2;3;4]

2

8 Mövzu. Azkomplektli ibtidai məktəbdə müstəqilk işlərin təşkili

Plan: 1. Azkomplektli ibtidai məktəblərdə müstəqil işlərin təşkili 2. Azkomplektli

ibtidai məktəblərdə müəllimin dərsə hazırlaşması

Mənbə: [1;3;4]

2

9 Mövzu. Azkomplektli ibtidai məktəbdə tərbiyə işləri

Plan: 1.Azkomplektli ibtidai məktəbdə tərbiyə işinin əsas xüsusiyyətləri 2.

Azkomplektli ibtidai məktəbdə müəllimlə işin təşkili

Mənbə: [1;3;4;5;7]

2

10 Mövzu. İbtidai sinif müəlliminin funksiyaları

Plan: 1. İbtidai sinif müəlliminin funksiyaları 2. İbtidai sinif müəlliminin

fəaliyyətinin xüsusiyyətləri

Mənbə:[1;3;4;5;7]

2

11 Mövzu. İbtidai sinif müəlliminin hazırlığına verilən tələblər 2

186

Plan: 1. İbtidai sinif müəlliminin hazırlığına verilən tələblər 2.”Çərçivə

kurikulumunda” ibtidai sinif hazırlığının məqsədi.3.İbtidai sinif müəlliminə verilən

tələblər

Mənbə: [1;3;4;7]

12 Mövzu. İbtidai sinif müəlliminin pedaqoji ustalığı

Plan: 1. Müəllimin pedaqoji ustalığının mahiyyəti 2. İbtidai sinif müəlliminin

əməyinin təhlili

Mənbə: [1;2;3;7]

2

13 Mövzu. Məktəbin idarə edilməsinin ümumi məsələləri

Plan: 1. Məktəbin idarə edilməsinin ümumi məsələləri 2.Məktəbin maddi-texniki

bazası və infrastrukturu

Mənbə: [1;3;4;7]

2

14 Mövzu. Məktəbin idarə olunmasının əsas prinsipləri

Plan: 1.Məktəbin idarə olunmasının əsas prinsipləri 2. Məktəbin kollegial orqanları

Mənbə: [1;3;4]

2

15 Mövzu. Məktəbin və ictimaiyyətin əlbir işi

Plan: 1.Məktəbin və ictimaiyyətin əlbir işi 2.Məktəb sənədləri 3. İbtidai siniflər üzrə

sənədlərin aparılması

Mənbə: [1;3;4;5;7]

2

Cəmi: 30

IX.Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar:

Təlim nəticəsində tələbələrin əldə etməli olduqları təsəvvür, vərdiş və

bacarıqları:

- müxtəlif resurslar və informasiya mənbəyi ilə işləmək;- müqayisə, ümumiləşdirmə

və sistemləşdirmə; - didaktik materiallar hazırlamaq;- təlim prosesinin

qanunauyğunluqlarını və prinsiplərini səciyyələndirmək; - təlim prosesinin

texnologiyaları əsasında dərsin planının işlənib hazırlanması;- təhliletmə bacarıq və

vərdişlərin formalaşdırılması. Öyrənən tanış olur: - ümumpedaqoji bacarıq və

vərdişlərlə; - müasir təlim prinsip və metodları ilə;- müasir dərsə verilən pedaqoji

tələblərlə; - yeni təlim texnologiyaları ilə;- müasir dərsə verilən pedaqoji-psixoloji

tələblərlə;- təlimin təşkilinin prinsipləri, metodları və təşkili formaları ilə.

Tələbələrin sərbəst işləri üçün verilən tapşırıqlar

s.s. Referat tipli işlər (0-5 bal)

1. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin mahiyyət və məqsədi

2. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin xüsusiyyətləri strukturu

3. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin

4. Tərbiyə prosesinin mərhələləri

5. İbtidai təhsildə tərbiyənin ümumi qanunauyğunluqları

6. Tərbiyənin prinsipləri.

7. Tərbiyədə fərdi yanaşma prinsipi

8. Tərbiyənin həyatla əlaqəsi prinsipi

9. Tərbiyədə müsbət cəhətlərə istinad olunması

10. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin əsas məzmunu

11. Vətəndaşlıq keyfiyyətləri

12. Tərbiyənin metod və priyomları

187

13. İbtidai siniflərdə şüurun formalaşdırılması metodları

14. İnandırma

15. İbtidai təhsildə tərbiyənin təşkili metodları

16. İbtidai təhsildə fəaliyyətin təşkili formaları

17. Şəxsiyyətin formalaşdırılmasında təmrinlərin rolu.

18. İbtidai təhsildə stimullaşdırma metodları

19. Humanist tərbiyə

20. İbtidai təhsildə tərbiyənin təşkili formaları

21. Etik tərbiyə

22. Estetik tərbiyə

23. Fiziki tərbiyə

24. Ekoloji tərbiyə

25. Əmək tərbiyəsi

26. Azkomplektli ibtidai məktəblərdə müstəqil işlərin təşkili

27. Azkomplektli ibtidai məktəblərin ümumi və xüsusi şərtləri

28. Azkomplektli ibtidai məktəblərdə müəllimin dərsə hazırlaşması

29. Azkomplektli ibtidai məktəbdə tərbiyə işləri

30. Azkomplektli ibtidai məktəbdə tərbiyə işinin əsas xüsusiyyətləri

Çalışmalar və ya praktik işlər (0-5 bal)

1. Azkomplektli ibtidai məktəbdə müəllimlə işin təşkili

2. İbtidai sinif müəlliminin funksiyaları

3. İbtidai sinif müəlliminin statusu

4. İbtidai sinif müəlliminin fəaliyyətinin xüsusiyyətləri

5. İbtidai sinif müəlliminin kompetensiyası

6. İbtidai sinif müəlliminin hazırlığına verilən tələblər

7. ”Çərçivə kurikulumunda” ibtidai sinif hazırlığının məqsədi.

8. İbtidai sinif müəlliminə verilən tələblər

9. İbtidai sinif müəlliminin pedaqoji ustalığı

10. Müəllimin pedaqoji ustalığının mahiyyəti

11. Müəllim bazar iqtisadiyyatı şəraitində

12. İbtidai sinif müəlliminin əməyinin təhlili

13. Müəllimin keyfiyyət göstəriciləri

14. Müəllim əməyinin təhlili istiqamətləri

15. Məktəbin idarə edilməsinin ümumi məsələləri

16. Ölkəmizin təhsil sistemi

17. Məktəbin pedaqoji kadr təminatı

18. Məktəbin maddi-texniki bazası və infrastrukturu

19. Məktəbin idarə olunmasının əsas prinsipləri

20. Məktəbin kollegial orqanları

21. Pedaqoji şura və onun funksiyası

22. Fənn metobirləşmələri və onların funksiyaları

23. Valideyn komitəsi və onun funksiyası

24. Sinif valideyn şurası və onun funksiyası

25. Tədris pedaqoji sənədlər

26. Şagirdin şəxsi işi

27. Sinif jurnalı və onun doldurulması qaydaları

28. Məktəbin və ictimaiyyətin əlbir işi

29. Məktəb sənədləri

188

30. İbtidai siniflər üzrə sənədlərin aparılması

X. Tələbələrin fənn haqqında fikrinin

öyrənilməsi:____________________________

XI. İmtahan sualları: 1. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin mahiyyət və məqsədi

2. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin xüsusiyyətləri və strukturu

3. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin

4. Tərbiyə prosesinin mərhələləri

5. İbtidai təhsildə tərbiyənin ümumi qanunauyğunluqları

6. Tərbiyənin prinsipləri

7. Tərbiyədə fərdi yanaşma prinsipi

8. Tərbiyənin həyatla əlaqəsi prinsipi

9. Tərbiyədə müsbət cəhətlərə istinad olunması

10. İbtidai təhsildə tərbiyə prosesinin əsas məzmunu

11. Vətəndaşlıq keyfiyyətləri

12. Tərbiyənin metod və priyomları

13. İbtidai siniflərdə şüurun formalaşdırılması metodları

14. İnandırma metodu

15. İbtidai təhsildə tərbiyənin təşkili metodları

16. İbtidai təhsildə fəaliyyətin təşkili formaları

17. Şəxsiyyətin formalaşdırılmasında təmrinlərin rolu.

18. İbtidai təhsildə stimullaşdırma metodları

19. Humanist tərbiyənin mahiyyət və məzmunu

20. İbtidai təhsildə tərbiyənin təşkili formaları

21. İbtidai təhsildə etik tərbiyə işlərinin məqsədi

22. İbtidai təhsildə estetik tərbiyə işlərinin məqsədi

23. İbtidai təhsildə fiziki tərbiyə işlərinin məqsədi

24. İbtidai təhsildə ekoloji tərbiyə işlərinin məqsədi

25. İbtidai təhsildə əmək tərbiyəsi işlərinin məqsədi

26. Azkomplektli ibtidai məktəblərdə müstəqil işlərin təşkili

27. Azkomplektli ibtidai məktəblərin ümumi və xüsusi şərtləri

28. Azkomplektli ibtidai məktəblərdə müəllimin dərsə hazırlaşması

29. Azkomplektli ibtidai məktəbdə tərbiyə işləri

30. Azkomplektli ibtidai məktəbdə tərbiyə işinin əsas xüsusiyyətləri

31. Azkomplektli ibtidai məktəbdə müəllimlə işin təşkili

32. İbtidai sinif müəlliminin funksiyaları

33. İbtidai sinif müəlliminin statusu

34. İbtidai sinif müəlliminin fəaliyyətinin xüsusiyyətləri

35. İbtidai sinif müəlliminin kompetensiyası

36. İbtidai sinif müəlliminin hazırlığına verilən tələblər

37. ”Çərçivə kurikulumunda” ibtidai sinif hazırlığının məqsədi.

38. İbtidai sinif müəlliminə verilən tələblər

39. İbtidai sinif müəlliminin pedaqoji ustalığı

40. Müəllimin pedaqoji ustalığının mahiyyəti

41. Müəllim bazar iqtisadiyyatı şəraitində

42. İbtidai sinif müəlliminin əməyinin təhlili

43. Müəllimin keyfiyyət göstəriciləri

44. Müəllim əməyinin təhlili istiqamətləri

189

45. Məktəbin idarə edilməsinin ümumi məsələləri

46. Ölkəmizin təhsil sistemi

47. Məktəbin pedaqoji kadr təminatı

48. Məktəbin maddi-texniki bazası və infrastrukturu

49. Məktəbin idarə olunmasının əsas prinsipləri

50. Məktəbin kollegial orqanları

51. Pedaqoji şura və onun funksiyası

52. Fənn metobirləşmələri və onların funksiyaları

53. Valideyn komitəsi və onun funksiyası

54. Sinif valideyn şurası və onun funksiyası

55. Tədris pedaqoji sənədlər

56. Şagirdin şəxsi işi

57. Sinif jurnalı və onun doldurulması qaydaları

58. Məktəbin və ictimaiyyətin əlbir işi

59. Məktəb sənədləri

60. İbtidai siniflər üzrə sənədlərin aparılması


iclasında təsdiq olunmuşdur.

190



«Təsdiq edirəm»:


üzrə prorektor:____________dos.İ.Əsgərov

“ ” 2017-ci il

Fənn sillabusu

İxtisas: 050120- Məktəbəqədər təlim və tərbiyə


Kafedra:İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim


Fənnin adı: Məktəbəqədər pedaqogika

(Ali təhsil pilləsinin bakalavr səviyyəsi üçün təsdiq edilmiş 050120- Məktəbəqədər təlim

və tərbiyə Dövlət standartları-2014.)”Məktəbəqədər pedaqogika” proqramı. Azərbaycan

Respublikası Təhsil Nazirliyi 11.07.2011. Əmr № 1395

Kodu:İPF-B 16

Tədris ili: II (2017-2018) Semestr: I

Tədris yükü. Cəmi 210 saat. Auditoriya saatı - 90 saat (60 saat mühazirə,30 saat

seminar)


AKTS üzrə kredit:7 kredit

2.Müəllim haqqında məlumat:

Adı, soyadı, dərəcəsi: Nağıyeva Zemfira Şüriyə qızı

Kafedranın ünvanı: Lənkəran ş., H.Abdullayev k.22

Məsləhət günləri və saatı:

E-mail ünvanı:

3.Tövsiyə olunan dərsliklər və dərs vəsaitləri:

1. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası (Əsas Qanun) Bakı, 1995

2. Azərbaycan Respublikasında məktəbəqədər təhsilin yeniləşdirilməsi Proqramının

(2007-2010-cu illər) təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin

Sərəncamı. 12 aprel 2007-ci il.«Azərbaycan müəllimi» qəzeti 13 aprel 2007-ci il

3. Azərbaycan Respublikası məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrinin əsasnaməsi. Bakı,

1995

4. Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı, 2009

5. Həsənov A. Məktəbəqədər pedaqogika. Bakı, 2000

6. Həsənov A. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların əqli tərbiyəsi. (Metodik vəsait) Bakı, 1993

191

7. Uşaq və ona qulluq. Bakı, 1992

8. Məktəbəqədər pedaqogika. Bakı, 1964

9. Əmrahlı L.M/qədər yaşlı uşaqlarda intellektual hisslərin inkişaf etdirilməsinin forma

və metodları.Bakı, 2000

10. Həsənov A. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki tərbiyəsi. Bakı, 1994

11. Məktəbəqədər müəssisələrdə tərbiyə və təlim proqramı. Bakı, 1998

12. Həsənov M. və Ağayev Ş. Məktəbəqədər yaşlı uşaqlarda oyun və əmək fəaliyyətinin

təşkili. Bakı, 2001

4.Fənnin təsviri və məqsədi: Azərbaycan Respublikasında məktəbəqədər təhsilin

yeniləşdirilməsi proqramına uyğun olaraq Azərbaycan Prezidentinin məsələ ilə bağlı

Sərəncamı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, Azərbaycanda məktəbəqədər təhsil

sisteminin müasir tələblər səviyyəsində qurulması məktəbəqədər yaşlı uşaqların

intellektual, fiziki və psixoloji inkişafı üçün lazımi şəraitin yaradılması, onların

şəxsiyyətinin formalaşması və məktəbə hazırlanması işinin qabaqcıl beynəlxalq

standartlara uyğun təmin edilməsi məqsədilə Respublika Prezidenti Cənab İlham

Əliyevin 12 aprel 2007-ci il tarixli Sərəncamında irəli sürülən çox vacib və aktual

məsələlər bütün Respublika məktəbəqədər tərbiyə müəssisə-lərinin fəaliyyət

proqramıdır. Xüsusilə proqramın I maddəsində qeyd olunur ki, "Azərbaycan

Respublikasında məktəbəqədər təhsilin yeniləşdirilməsi” proqramı (2007-2010-cu illər)

təsdiq edilsin. Göründüyü kimi, məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrində təlim-tərbiyə

işlərinin tamamilə yenidən qurulması, orada ciddi struktur dəyişikliklərin edilməsi ilə

əlaqədar hökumət səviyyəsində göstərilən ciddi tələbkarlıq və nəzarət uşaq bağçaları

pedaqoji kollektivini öz gündəlik əməli işinə daha da məsuliyyətlə yanaşmağa sövq edir.

Məhz bu baxımdan “Məktəbəqədər pedaqogika” fənninin tədrisində uşaq bağçasında

aparılan işlər, onun nəzəri və praktiki əsasları tələbələrə çatdırılır.

5.Davamiyyətə verilən tələblər:

Fənn üzrə semestr göstəricilərinə və imtahanların nəticələrinə görə müvəffəq qiymət

almış tələbə həmin fəndən kreditləri qazanmış hesab edilir. Əks təqdirdə, tələbə bu

fəndən kreditləri qazanmır və onun həmin fənn üzrə akademik borcu qalır. Fənn üzrə

akademik borcu qalan tələbə həmin fənni yenidən dinləməlidir. Bu zaman tələbə həmin

fəndən dərslərdə iştirak etməklə, onun mənimsənilməsinə qoyulan tələbləri tam yerinə

yetirməlidir.Dərsdə davamiyyətə görə verilən maksimum bal 10 baldır.Balın miqdarı

əsasən: tələbə semestr ərzində fənn üzrə bütün dərslərdə iştirak etdiyi halda ona 10 bal

verilir; semestr ərzində fənnin tədrisinə ayrılan saatların hər buraxılan 10%- nə 1 bal

çıxılır. Fənn üzrə semestr ərzində buraxılmış auditoriya saatlarının ümumi sayı normativ

sənədlərdə müəyyən olunmuş həddən yuxarı (25 %-dən çox) olduğu halda tələbə həmin

fəndən imtahana buraxılmır, onun həmin fənn üzrə akademik borcu qalır və onun

haqqında müvafiq qərar qəbul edilir.

6.Qiymətləndirmə:Tələbələrin biliyi 100 ballı sistemlə qiymətləndirilir. Bundan 50 balı

tələbə semestr ərzində, 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan 50 bala

aşağıdakılar aiddir:10 bal seminar dərslərində fəaliyyətinə görə,10 bal dərslərə

davamiyyətə görə, 10 bal tələbənin sərbəst işinə görə, 20 bal kollekvium nəticələrinə

görə.İmtahanda qazanılan balların maksimum miqdarı 50-dir. İmtahan biletinə, bir

qayda olaraq fənn üzrə proqram materialını əhatə edən 5 sual daxil edilir. Hər sual 10

bala qədər qiymətləndirilir.






192






yol verir.








əsasında):


91 - 100 əla (A)


71 - 80 yaxşı (C)

61 - 70 kafi (D)




Tələbə universitetin daxili nizam-intizam qaydalarını pozduqda əsasnamədə nəzərdə

tutulan qaydada tədbir görüləcək.

8.Təqvim-mövzu planı: 60 saat mühazirə

N Keçilən mühazirə mövzularının məzmunu Saat Tarix

1. Mövzu. Məktəbəqədər pedaqqogika, onun mövzusu və nəzəri əsasları. Azərbaycan

Respublikasının təhsil sistemi. Məktəbəqədər tərbiyə Azərbaycan təhsil sisteminin

ilk mərhələsidir.

Qısa icmal: 1. Məktəbəqədər pedaqqogika, onun mövzusu və nəzəri

əsasları.2.Əsas pedaqoji anlayışlar.3.Məktəbəqədər pedaqogikanın xarakterik

xüsusiyyətləri.4.Məktəbəqədər tərbiyə Azərbaycan təhsil sisteminin ilk

mərhələsidir.

Mənbə: [1;3;6;8]

2

2. Mövzu. Məktəbəqədər tərbiyənin inkişaf tarixi. Avropada ictimai məktəbəqədər

tərbiyənin inkişafı

Qısa icmal: 1.Məktəbəqədər tərbiyənin inkişaf tarixi.2.Yan Amos Kamenskinin

ana məktəbi haqqında təlimi 3. Pestalotsinin kiçik yaşlı uşaqlar üçün

məktəbi.4.Frebelin uşaq bağçaları və Montessorinin uşaq evi.

Mənbə: [2;3;8;9;10]

2

3. Mövzu. Rusiyada ictimai məktəbəqədər tərbiyənin inkişafı

Qısa icmal: 1. Rusiyada ictimai məktəbəqədər tərbiyənin inkişafı 2. Uşinski

məktəbəqədər tərbiyə haqqında 3. Rusiyada ilk uşaq bağçası. 4. Rusiyada

məktəbəqədər tərbiyənin inkişafında ayrı-ayrı pedaqoq və metodistlərin rolu

Mənbə: [2;3;6;9;10]

2

4. Mövzu: Azərbaycanda ilk məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrinin fəaliyyəti

Qısa icmal:1. Azərbaycanda məktəbəqədər tərbiyə ocaqlarının yaranması və

inkişafı. 2.XIX-XX əsrlərdə Azərbaycanda məktəbəqədər tərbiyə görkəmli

metodist-pedaqoqlar və onların nəzəriyyələri

2

193

Mənbə: [2;3;6;9;10]

5. Mövzu. Məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrinin tərbiyə və təlim proqramı

Qısa icmal:1. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların tərbiyəsinə dair proqramların

yaradılması və təkmilləşməsi.

Mənbə: [1;2;3;8;9]

2

6. Mövzu. Məktəbəqədər müəssisələrdə tərbiyə və təlim proqramına verilən pedaqoji

tələblər

Qısa icmal: 1. Məktəbəqədər müəssisələrdə tərbiyə və təlim proqramına verilən

pedaqoji tələblər 2.Proqramların quruluşu

Mənbə: [1;2;4;8;10]

7. Mövzu: Məktəbəqədər pedaqogikanın başqa elmlərlə əlaqəsi, mənbələri, metodları

Qısa icmal: 1. Məktəbəqədər pedaqogikanın başqa elmlərlə əlaqəsi”. 2.Pedaqoji

elmlər sistemi. 3.Pedaqoji tədqiqat üsulları

Mənbə: [2;3;6;9;10]

2

8. Mövzu. Erkən yaş dövründə uşaqların inkişafı və tərbiyəsi. Erkən yaş dövrünün

xüsusiyyətləri

Qısa icmal: 1.Həyatın birinci ili 2.Duyğu üzvləri 3.Ana südü körpə üçün ən

keyfiyyətli qidadır.

Mənbə: [1;2;4;8;10]

2

9. Mövzu: İki-üç yaşlı uşaqların inkişafı və tərbiyəsi

Qısa icmal: 1.Həyatın ikinci ili 2.Həyatın üçüncü ili.3.Nitq inkişafı

Mənbə: [2;3;6;9;10]

2

10. Mövzu. Üç yaşından altı yaşına qədər uşaqların tərbiyəsinin xüsusiyyətləri

Qısa icmal: 1.3-6 yaşlı uşaqların xüsusiyyətləri. 2.Məktəbəhazırlıq qrupunun yaş

xüsusiyyətləri.

Mənbə: [2;3;8;9]

2

11. Mövzu: Uşaq bağçasında didaktika. Uşaq bağçasında təlimin ümumi didaktik

prinsipləri

Qısa icmal: 1. Uşaq bağçasında təlimin ümumi didaktik prinsipləri 2. İdeyalılıq və

inkişafetdirici təlim prinsipləri.3.Bilik və bacarıqların həyat və əməklə

əlaqələndirilməsi prinsipi 4. Tərbiyəedici və müvafiqlik prinsipləri 5.Sistematiklik,

şüurluluq vəfəallıq prinsipləri 6. Əyanilik və fərdi yanaşma prinsipləri

Mənbə: [2;3;6;9;10;12]

2

12. Mövzu: Uşaq bağçasında təlimin metod və tərzləri

Qısa icmal: 1.Uşaq bağçasında təlimin metod və tərzləri 2. Uşaq bağçasında

texniki vasitələrin tətbiqi 3.Təlimin praktik metodları 4. Təlimin şifahi metodu və

üsulları(tərbiyəçinin nəqli, uşaqlara bədii ədəbiyyatın oxunması, müsahibə) 5.

Təlimin şifahi tərzləri

Mənbə: [2;3;6;9;10]

2

13. Mövzu. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların oyunları

Qısa icmal: 1. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların oyunları 2. Oyun və onun

rəngarəngliyi uşaq fəaliyyətinin əsası kimi

Mənbə: [2;3;7;8;9]

2

14. Mövzu: Qaydalı oyunlar

Qısa icmal: 1.Uşaq oyunlarının növləri 2.Qaydalı oyunlar və onun növləri 3.

Oyunun strukturu. 4.Oyun zamanı uşaq sərbəstliyi və müstəqilliyi 5.Oyun

fəaliyyətində yaradıcı xarakter və emosiya dolğunluğu

Mənbə: [1;2;4;8;10;11;12]

2

15. Mövzu: Uşaq bağçasındakı pedaqoji prosesdə oyunun rolu

Qısa icmal: 1. Oyun uşaqların tərbiyə vasitəsi kimi 2. Uşaq bağçasındakı pedaqoji

2

194

prosesdə oyunun rolu 3.Yaradıcı süjetli-rollu oyunlar 4.Didaktik oyunlar, onların

məzmun və növləri

Mənbə: [1;2;4;8;10;12]

16. Mövzu: Oyuncaq. Uşaq bağçasında oyun üçün şərait

Qısa icmal: 1.Oyuncaqların uşaq tərbiyəsində rolu 2.Oyuncaqların növləri 3.Uşaq

bağçasında oyun üçün şərait

Mənbə: [1;2;3;8;9]

2

17. Mövzu. Tərbiyə və şəxsiyyətin inkişafı

Qısa icmal: 1.İnsan şəxsiyyətinin social mahiyyəti haqqında 2. Şəxsiyyətin

formalaşmasında irsiyyət və mühitin rolu.3. Şəxsiyyətin inkişafında tərbiyənin

rolu. 4.Məktəbəqədər yaş dövründə tərbiyənin vəzifələri 5. Tərbiyənin tərkib

hissələri

Mənbə: [1;2;3;8,10;11;12]

2

18. Mövzu. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların əqli tərbiyəsi

Qısa icmal: 1.Əqli tərbiyənin əhəmiyyəti və məzmunu 2. Əqli tərbiyənin vəzifələri

3. Sensor tərbiyə 4. Məkan və zaman haqqında təsəvvürlərin inkişafı 5.Uşaqlarda

duyğu həssaslığının inkişafı 6. Əqli tərbiyə ilə əlaqədar təlim məşğələlərinin

təşkili məsələləri

Mənbə: [1;2;3;8]

2

19. Mövzu. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların əxlaq tərbiyəsi

Qısa icmal: 1.Əxlaq tərbiyəsinin ümumi əsasları 2.Əxlaq tərbiyəsinin prinsipləri

3.Əxlaq tərbiyəsinin üsul və vasitələri 4.Erkən yaşlı uşaqların əxlaq tərbiyəsi 5.

Kiçik və orta, məktəbəhazırlıq qruplarında uşaqların əxlaq tərbiyəsi 6.

Məktəbəqədər yaşlı uşaqların Vətənə məhəbbət, həmrəylik, sülhsevər,

insanpərvərlik, ədəb-ərkanlılıq və s. ruhda tərbiyəsi

Mənbə: [1;2;3;8;9;11;12]

2

20. Mövzu. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki tərbiyəsi

Qısa icmal: 1. Fiziki tərbiyənin məqsəd və vəzifələri, uşaqların fiziki tərbiyəsinin

əsas xüsusiyyətləri 2.Fiziki tərbiyənin əsas anlayışları 3.Fiziki tərbiyə

nəzəriyyəsinin predmeti 4. Fiziki tərbiyənin məzmunu və vasitələri 5.Fiziki

tərbiyənin prinsipləri 6. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki tərbiyəsində tətbiq

olunan metodlar

Mənbə: [1;2;3;8]

2

21. Mövzu. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların əmək tərbiyəsi

Qısa icmal: 1.Əmək tərbiyəsinin mahiyyəti 2. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların

əməyinin planlaşdırılması 3.Uşaqların tərbiyəsində əməklə oyunların qarşılıqlı

əlaqəsi

Mənbə: [1;2;3;8;9]

2

22. Mövzu. Məktəbəqədər yaşlı uşaq əməyinin növləri

Qısa icmal: 1. Məktəbəqədər yaşlı uşaq əməyinin növləri. Özünəxidmət əməyi

2.Təsərrüfat-məişət əməyi 3.Təbiətdə əmək. 4. Əl əməyi 5. Ailədə məktəbəqədər

yaşlı uşaqların əmək tərbiyəsinin təşkili

Mənbə: [2;3;8;9]

2

23. Mövzu. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların estetik tərbiyəsi

Qısa icmal: 1. Estetik tərbiyənin mahiyyəti 2. Estetik tərbiyənin nəzəri və təlimi

əsasları 3. Məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrində estetik tərbiyə 4. Estetik

tərbiyənin məzmun və metodları 5. Uşaq bağçasında estetik tərbiyənin təşkili

Mənbə:[1;2;3;8;9]

2

24. Mövzu. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların ekoloji tərbiyəsi

Qısa icmal: 1. Ekoloji tərbiyənin mahiyyəti . 2.Ekoloji tərbiyənin vəzifələri

2

195

Mənbə: [2;3;8;9;10]

25. Mövzu. Ekoloji tərbiyənin prinsipləri

Qısa icmal: 1. Ekoloji tərbiyənin prinsipləri 2. Təlim prosesində ekoloji tərbiyənin

imkanları.

Mənbə: [1;2;3;8;9]

2

26. Mövzu. Məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsi rəhbərinin vəzifələri

Qısa icmal: 1. Məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsi rəhbərinin vəzifələri. 2

Məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsi rəhbərinə verilən tələblər. 3. Pedaqoji şuranın iş

planı 4. Məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsində işin planlaşdırılması

Mənbə: [2;3;7;8;9;11;12]

2

27. Mövzu. Uşaq bağçası və körpələr evinin tərbiyəçisi. Tərbiyəçinin pedaqoji

qabiliyyəti

Qısa icmal: 1.Pedaqoji kollektivin tərkibi 2. Uşaq bağçası tərbiyəçisi və onun

vəzifələri 3. Tərbiyəçinin pedaqoji ustalığı və qabiliyyəti.

Mənbə: [1;2;3;8;9]

2

28. Mövzu. Metodika kabinetinin işinin məzmunu və uşaqlarla təlim-tərbiyə işlərinin

planlaşdırılması

Qısa icmal: 1. Metodika kabinetinin işinin məzmunu 2. Uşaqlarla təlim-tərbiyə

işlərinin planlaşdırılması

Mənbə: [1;2;3;8;9;10]

2

29. Mövzu. Metodika kabinetinin vəzifələri

Qısa icmal: 1.Metodika kabinetinin vəzifələri

Mənbə: [2;3;8;9;11;12]

2

30. Mövzu. Uşaq bağçası ilə ailənin birgə işi

Qısa icmal: 1. Uşaq bağçası ilə ailənin birgə işi 2. Valideynin nüfuzu, şəxsi

nümunəsi və pedaqoji taktı 3. Uşaqların yaş və fərdi xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi.

4. Ailə tipləri və ailədə uşaq tərbiyəsinin çətinlikləri 5. Məktəbəqədər tərbiyə

müəssisələrinin ailə ilə əlaqə formaları

Mənbə: [2;3;7;8;9]

2

Cəmi: 60

Tələbələrin sərbəst işləri üçün verilən tapşırıqlar

s.s. Referat tipli işlər (0-5 bal)

1 Məktəbəqədər pedaqogikanın xarakterik xüsusiyyətləri.

2 Məktəbəqədər tərbiyə Azərbaycan təhsil sisteminin ilk mərhələsidir.

3 Məktəbəqədər tərbiyənin inkişaf tarixi.

4 Rusiyada ictimai məktəbəqədər tərbiyənin inkişafı

5 Azərbaycanda məktəbəqədər tərbiyə ocaqlarının yaranması və inkişafı.

6 Məktəbəqədər pedaqogikanın başqa elmlərlə əlaqəsi

7 Pedaqoji tədqiqat üsulları

8 Erkən yaş dövründə uşaqların inkişafı və tərbiyəsi.

9 Üç yaşından altı yaşına qədər uşaqların tərbiyəsinin xüsusiyyətləri

10 Məktəbəhazırlıq qrupunun yaş xüsusiyyətləri.

11 Uşaq bağçasında təlimin ümumi didaktik prinsipləri

12 Uşaq bağçasında təlimin metod və tərzləri

13 Təlimin praktik metodları

196

14 Təlimin şifahi metodu və üsulları

15 Məktəbəqədər yaşlı uşaqların oyunları

16 Didaktik oyunlar, onların məzmun və növləri

17 İnsan şəxsiyyətinin social mahiyyəti haqqında

18 Tərbiyənin tərkib hissələri

19 Əqli tərbiyənin əhəmiyyəti və məzmunu

20 Əxlaq tərbiyəsinin ümumi əsasları

21 Fiziki tərbiyənin məzmunu və vasitələri

22 Əmək tərbiyəsinin mahiyyəti

23 Estetik tərbiyənin mahiyyəti və uşaq bağçasında estetik tərbiyənin təşkili

24 Ekoloji tərbiyənin mahiyyəti .

25 Məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsi rəhbərinin vəzifələri və ona verilən tələblər

26 Məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsində işin planlaşdırılması

27 Uşaq bağçası tərbiyəçisi və onun vəzifələri

28 Uşaq bağçası ilə ailənin birgə işi

29 Valideynin nüfuzu, şəxsi nümunəsi və pedaqoji taktı

30 Ailə tipləri və ailədə uşaq tərbiyəsinin çətinlikləri

Çalışma və ya praktik işlər- (0-5 bal)

1 “Öz evini tap” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

2 “Ayının yanında” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

3 “Biz şən uşaqlarıq” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

4 “Avtomobil və sərçələr” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

5 “Qurd dərədə” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

6 “Səsindən tanı” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

7 “Tuta bil” oyununun mahiyyətı, əhəmiyyəti və onun aparılması

8 “Boxça-boxça” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

9 “Bənövşə” xalq oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

10 “Dovşanlar dirrikdə” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

11 “Küçə hərəkət qaydaları” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

12 “Nəqliyyat” mövzusunda illüstrasiyalara foto şəkillər üzrə danışmaq

13 “Heyvanxanada” şəkli üzrə müsahibə aparmaq

14 “Hiyləgər tülkü” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

15 “15 sentyabr Bilik bayramı” tədbirinin hazırlanması

16 “Müəllim günü” tədbirinin hazırlanması

17 “Dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyi və Yeni il ” bayramları ssenarisini

hazırlamaq

18 “20 Yanvar 1990-cı il.Qan yaddaşımız” tədbirinin keçirilməsini hazırlamaq

19 “Evcik-evcik” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

20 “H.Əliyev parkına” ekskursiyanın təşkili məsələləri

21 “8 Mart Qadınlar bayramı” tədbirinin hazırlanması

22 “Novruz” bayramı tədbirinin hazırlanması

23 “Gül bayramı” tədbirinin hazırlanması

24 “Ümummilli lider Heydər Əliyevin ad gününün keçirilməsi ”tədbirinin

hazırlanması

25 “Əlvida bağça, salam məktəb” tədbirinin hazırlanması

26 Xəzər dənizinə ekskursiyanın təşkili

27 “Gizlənpaç” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

28 “Siçan-pişik” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

29 “Əsgər-əsgər” oyununun mahiyyəti, əhəmiyyəti və onun aparılması

197

30 “Mən sülh istəyirəm!” mövzusunda tədbir hazırlamaq

9.Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar: Təlim nəticəsində tələbələrin əldə etməli olduqları

təsəvvür, vərdiş və bacarıqları:- informasiya mənbəyi ilə işin bacarıq və vərdişi;-

təhliletmə bacarıq və vərdişlərin formalaşdırılması. Öyrənən tanış olur:- məktəbəqədər

təlimlə əlaqədar ümumpedaqoji bacarıq və vərdişlərlə; - müasir təlim prinsip və

metodları ilə; məktəbəqədər təlimə verilən pedaqoji tələblərlə;- yeni təlim

texnologiyaları ilə;- tərbiyənin məqsədi və hərəkətverici qüvvələri ilə; - tərbiyənin

məzmunu və xüsusiyyətləri ilə; - məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrinin idarə edilməsi və

orada işin təşkili yolları ilə.

10. Tələbələrin fənn haqqında fikrinin

öyrənilməsi:_______________________________________


1. Məktəbəqədər pedaqqogika, onun mövzusu və nəzəri əsasları.

2. Əsas pedaqoji anlayışlar.

3. Məktəbəqədər pedaqogikanın xarakterik xüsusiyyətləri.

4. Məktəbəqədər tərbiyə Azərbaycan təhsil sisteminin ilk mərhələsidir.

5. Məktəbəqədər tərbiyənin inkişaf tarixi.

6. Yan Amos Kamenskinin ana məktəbi haqqında təlimi

7. Pestalotsinin kiçik yaşlı uşaqlar üçün məktəbi.

8. Rusiyada ictimai məktəbəqədər tərbiyənin inkişafı

9. Uşinski məktəbəqədər tərbiyə haqqında

10. Rusiyada məktəbəqədər tərbiyənin inkişafında ayrı-ayrı pedaqoq və

metodistlərin rolu

11. Azərbaycanda məktəbəqədər tərbiyə ocaqlarının yaranması və inkişafı.

12. XIX-XX əsrlərdə Azərbaycanda məktəbəqədər tərbiyə

13. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların tərbiyəsinə dair proqramların yaradılması və

təkmilləşməsi.

14. Məktəbəqədər müəssisələrdə tərbiyə və təlim proqramına verilən pedaqoji

tələblər

15. Məktəbəqədər pedaqogikanın başqa elmlərlə əlaqəsi

16. Pedaqoji tədqiqat üsulları

17. Erkən yaş dövründə uşaqların inkişafı və tərbiyəsi.

18. Həyatın birinci ili

19. Duyğu üzvləri

20. Ana südü körpə üçün ən keyfiyyətli qidadır.

21. İki-üç yaşlı uşaqların inkişafı və tərbiyəsi

22. Həyatın ikinci ili

23. Həyatın üçüncü ili.

24. Üç yaşından altı yaşına qədər uşaqların tərbiyəsinin xüsusiyyətləri

25. Məktəbəhazırlıq qrupunun yaş xüsusiyyətləri.

26. Uşaq bağçasında təlimin ümumi didaktik prinsipləri

27. İdeyalılıq və inkişafetdirici təlim prinsipləri.

28. Bilik və bacarıqların həyat və əməklə əlaqələndirilməsi prinsipi

29. Tərbiyəedici və müvafiqlik prinsipləri

30. Sistematiklik, şüurluluq vəfəallıq prinsipləri

31. Əyanilik və fərdi yanaşma prinsipləri

32. Uşaq bağçasında təlimin metod və tərzləri

33. Uşaq bağçasında texniki vasitələrin tətbiqi

34. Təlimin praktik metodları

198

35. Təlimin şifahi metodu və üsulları

36. Təlimin şifahi tərzləri

37. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların oyunları

38. Oyun və onun rəngarəngliyi uşaq fəaliyyətinin əsası kimi

39. Uşaq oyunlarının növləri

40. Qaydalı oyunlar və onun növləri

41. Oyun zamanı uşaq sərbəstliyi və müstəqilliyi

42. Oyun fəaliyyətində yaradıcı xarakter və emosiya dolğunluğu

43. Uşaq bağçasındakı pedaqoji prosesdə oyunun rolu

44. Yaradıcı süjetli-rollu oyunlar

45. Didaktik oyunlar, onların məzmun və növləri

46. Oyuncaqlar, onların növləri və uşaq tərbiyəsində rolu

47. Uşaq bağçasında oyun üçün şərait

48. İnsan şəxsiyyətinin social mahiyyəti haqqında

49. Şəxsiyyətin formalaşmasında irsiyyət və mühitin rolu.

50. Şəxsiyyətin inkişafında tərbiyənin rolu.

51. Məktəbəqədər yaş dövründə tərbiyənin vəzifələri

52. Tərbiyənin tərkib hissələri

53. Əqli tərbiyənin əhəmiyyəti və məzmunu

54. Əqli tərbiyənin vəzifələri

55. Sensor tərbiyə

56. Məkan və zaman haqqında təsəvvürlərin inkişafı

57. Uşaqlarda duyğu həssaslığının inkişafı

58. Əqli tərbiyə ilə əlaqədar təlim məşğələlərinin təşkili məsələləri

59. Əxlaq tərbiyəsinin ümumi əsasları

60. Əxlaq tərbiyəsinin prinsipləri, üsul və vasitələri

61. Erkən yaşlı uşaqların əxlaq tərbiyəsi

62. Kiçik və orta, məktəbəhazırlıq qruplarında uşaqların əxlaq tərbiyəsi

63. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların Vətənə məhəbbət, ədəb-ərkanlılıq və s. ruhda

tərbiyəsi

64. Fiziki tərbiyənin məqsəd və vəzifələri, uşaqların fiziki tərbiyəsinin əsas

xüsusiyyətləri

65. Fiziki tərbiyənin əsas anlayışları

66. Fiziki tərbiyənin məzmunu və vasitələri

67. Fiziki tərbiyənin prinsipləri

68. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki tərbiyəsində tətbiq olunan metodlar

69. Əmək tərbiyəsinin mahiyyəti

70. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların əməyinin planlaşdırılması

71. Uşaqların tərbiyəsində əməklə oyunların qarşılıqlı əlaqəsi

72. Məktəbəqədər yaşlı uşaq əməyinin növləri

73. Ailədə məktəbəqədər yaşlı uşaqların əmək tərbiyəsinin təşkili

74. Estetik tərbiyənin mahiyyəti və uşaq bağçasında estetik tərbiyənin təşkili

75. Estetik tərbiyənin nəzəri və təlimi əsasları

76. Estetik tərbiyənin məzmun və metodları

77. Ekoloji tərbiyənin mahiyyəti .

78. Ekoloji tərbiyənin vəzifə və prinsipləri

79. Təlim prosesində ekoloji tərbiyənin imkanları.

80. Məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsi rəhbərinin vəzifələri və ona verilən tələblər

81. Məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsində işin planlaşdırılması

82. Uşaq bağçası tərbiyəçisi və onun vəzifələri

199

83. Tərbiyəçinin pedaqoji ustalığı və qabiliyyəti.

84. Metodika kabinetinin işinin məzmunu

85. Metodika kabinetinin vəzifələri

86. Uşaq bağçası ilə ailənin birgə işi

87. Valideynin nüfuzu, şəxsi nümunəsi və pedaqoji taktı

88. Uşaqların yaş və fərdi xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi.

89. Ailə tipləri və ailədə uşaq tərbiyəsinin çətinlikləri

90. Məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrinin ailə ilə əlaqə formaları

Sillabuslar İbtidai təhsil və məktəbəqədər təlim kafedrasının 13 sentyabr 2017-ci il


Kafedra müdiri: dos. A.B.Əliyev

Documents

-B 05.1 -2018.) Semestr: I Auditoriya - lsu.edu.azlsu.edu.az/sillabus_ibt_teh_mekt_telim.pdf · Bitiúik və ayrı yazılan mürəkkəb sözlər. 2. Defislə yazılan sözlər 3