Miiasir iliior 317

Tarix va onun problemlari, Ne 2 2012

SADIQOVA SOID03歯 D詢あ′じ″ル

`ド轟cti

ntα″′物 inttO″“"2"う

′′“咆

"αJムω″

AZORBAYCANDA OLAN QAcQIN VO MaCBuRI KOcKUNLORIN STATUSU

КЛЮЧeBЫ e cIIoBa:ApMЯ Ho‐a3ep6a輝Ⅸ aHCuil КoHфJIIKr,6exeHЦ Ы И BЫHyЖЩeHHЫ c

nepcccЛ eIIЦЫ ,ΠpaBoИ cTaTvc 6cЖ cHЦeB И BIIII,ΠpaBa ЧcЛoBcКa.

Kep words:Thc Amenian‐ Azerbttanian COnnict,rcigccs and intcmally displaccd

persons,legal status ofreigees and IDPs,human五 ghts.

Asar sOzlori: ElllloniStan‐ Azorbaycan munaqisosi, qa9qlnlar vo mocbun k09kinlor,

qa9qinlann vo lnocbu五 k69kinloHn hiquq statusu,insan hiquqlan.

ElllloniStan― Azorbaycan,Dagllq Qarabag minaqi,osi noucosindo aktualla,an qa9qlnyo mocbun k09kin problcnll insan hiquqlannin, xususilo yasarnaq mulkiyyot vo torpaq

huququnun, eloco do beynolxalq humanitar hiquq nollllalannin pozulmasl ilo mtsahidЭ

olunmu,dur.Sokkiz milyonluq Эhali」n bir rnilyondan 9oxunun qa9qin vo ya mocbun k09kin

olmasl 1988‐ ci ildon ElllloniStan dёvloti toroflndon``azorbayCanlllarslz Emnistan''planlnin

httata ke91五 lmosi ilo ba」 ldlr・

Qa9qln vO mOcbun k09hnloHn hiququ statusu holn bcynolxalq hiquq nollllalan,hom domilll hiquq nollllalan ilo lonzinllonir ki, bu da insan hiquqlanna h0111lotlo vo insan

hiquqlannln midaflosinin dOvlotlo五 n ali moqsodl olmasl ilo baglldir.Qa9qlnlann statusunu

tonzim cdon osas bcynolxalq hiquqi aktlar 28 iyul 1951‐ ci ll tarixli“ Qa9qlnlann hiquqistatusu lttqqinda"Cenevro Konvcnsiyasl vo 31 yanvar 1967‐ ci ll血li“Qa9qlnlannstatusuna dair``Nyuyork protokoludur H,bu aktlan da 130‐ dan 9ox dovlot ratiflkasiya

cmisdir.Azorbaycan Rcspublikasl``Qa9ql■ lann statusu haqqlnda"Konvenslyasinl MM■ n

1992-cii1 8 dckabrtanxli 402 NO― li qЭranna osason r菰flkasiya emisdir

Qa9qlnlann s● tusunu tttm cdon mlll mquqi aktlara isЭ “Qa9qln vO mocbuHk69kiinlorin(61ko daxllindon k09■ ■lmi, soxSIOnn)stamSu``haqqinda 21 may 1999-cu il

tanxli AR‐ nm qanunu,“ Qa9qin statusu ve五lmosi haqqlnda vosatotlЭ o baxllmasl qaydaslnin

tosdq cdilmosi haqqlnda"AR prczidentinin 13■ oyabr 2000‐ ci il鯰Hxli fo.=1lanl, `Qa9qln

statusu vc五lmod haqqlnda vosatoto baxllmasl qaydasl",“ Ocnobi vo votondasllgl。 lmayan

,oxslonn hiquqi voziyyoti haqqlnda``13 mart 1996‐ cliltttli qanun vo s aiddir.

Qa9qlnlann statusu haqqlnda bozi beynolxalq sonodlor arasnda forqlor movcuddur.Bclok11951‐ ci il Konvcnsiyasl bo五 zaman vo coま ai mOhdudyyotlor nЭ zoro allr Konvcnsiya

Avropada yerlo,on 01kolordo vo l yanvar 1951-ci ilo轟 nll b● vc..1.is hadisolor nЭ ●cosindo

qa9qln voziyyotinЭ di,mis ,oxslom minasibotdo totbiq olullur.1967‐ ci il protokolu iso

yuxanda gostoHlon mЭhdudiyyotlЭ五 aradan qaldinr,yoni protokol he9 bir coょ afl Vo zaman

mohdudiyyoti qoymadan bi範 n dOvlotlordo vo zaman middotindon aslll ollnayaraq protokolun

qobul olunmaslndan Эvvol vo sonra ba, vcllllis hadisolor noticosindo yaran■11, qa9qin

problemlo五 no totbiq。 lunur[1,128].

Konvcnsiyanin l― ci maddosino osason irqi, ani ,votondω llq, mioyyon sosial qrupa

monsubluq vЭ ya siyasi oqido olamotlo五 no g“ toqiblЭ五n qurbanl olmaq barodo tam osasll

qorxuya g6ro votond鉛 1lq monsubiyyounin。 ldugu。lkodon konarda olan vo bu 01ko toroflndon

mudaflo olunmaqdan istifado edo bilmyon, yaxud belo qorxu izindon homin modaflodon

Miiasit ildar

Tar破 vo onun Probledad′ N022012

isifado emok istomoyom vЭ ya votondasll浄 。lmaylb vЭ bu ciir haso10r nЭ icoshdo Oziiniin

ke9nu,dilni ya,ayl,ycri olan 61kodOn konarda olan,homin qorxu iizindon oraya qaylda

bilmoyon,yaxud qaり maq istomoyon,oxslor qa9qln hesab edilir.

Siyasi sttmaCaq alml, soxs10五 qa9qinlardan forqlond..1.ok lazlmdlr.1951‐ ci ll

罵 I酬 ‰ 淵 滋「 器 麗 httI調慰

a¨…

寝 TJ"ω ttldakl如側dw昴oЮ

ho qaylmaq vo onun mudaftosindon istifado

ctmok istonurlor; Bu imtinanin sobabi Oz 01koloindo onlan gOzloyonねhlikЭ llo baglldir;

Onlann Oz 01kol(離 ndo toqlbi dini,mllll,lrql ayn‐ sOkilik sobobindondir.

``Q"qlnlann vo mocbun k09kinloan statusu"21 may 1999‐ cu il tarixli AR―■ln

qanununda bclo torif vcrilmisdI:qa9qln一 Azorbaycan Rcspublikaslnm votondasl olmaylb,

irqi damotino,milliyyouno,dini ciqadma,miioyyon sosial qmpa monsubluζ ina vo ya siyasi

oqidosino"Ю tOqiblorin qurbanl olmaq barottndo tam osash ch● yat inndOn v●tondasl oldu卸

dko“n kttarda qalan vo cpi Chtiyatセin“n homin olko」 n hmayosindon is● fado cdo

ulmoyりn vo ya istifado ctmok istomyon,yaxud miioyヮ リn VOtmda,11こ l olmaylb ox,ar hallar

noticosindo owol adoton ya§ adl色1 01kOdOn konarda qalan, chtiyat iizindOn clraya qaylda

bilmЭyon vo ya qaylmaq istomoyon,oxsdir.Bu anlay101ar dcmok olar ki,eynidr.Lakin

hazlrda qa9qln ifadosi daha ge」 ,monada,orh edilomk insan hiquqlannin kitlovi pozulmasl

llo, xususi10 daxlli minaqi,o,xanci tocavuz, umumi zoraklllq tohitkosi llo olaqodar olaraq

q"¶為詭淵淵tepolxalqmququ l搬響どぶ路淵 柵棚」職daxil olmusdur Buradan belo bir noticoyo gol

Ⅲ吼 暇:鰍部品∴躙 皿癬 鸞

:淵Lb誕篭器識

tЭbli vo texnogen folakot noticosindo Oz dal

,oxslon ohato cmok■ 9in “de fakto qa9qln"anlayl,lndan istifado olunur.

Qa9qmこ鯰01koshin miida6osindon islfado edo bilnmdメ VЭ ya etmok isね modiメ 09un

qa9qin statusunun onlan tomin ctdiyi miidaflodon― ■on― refoulment pnnslplndon isifado cdir

器8棚割琳肥観轟誰:覇誕LttTl蹴1熙

柵 鷺鼈:棚ocnめ iloro vo ya votonda,1lЁ 1 01mayan,oxs10ro totbiq edilon reiimin totbiq cdilmosho sobob

olur.

Milli sorhodlor“xllindo ba,v∞n kё9kiinlik iso belo hesab cdilir轟 ,dOvlotl薇 n daxlll

mosolosidir.Bclo mosololoo miidaxilo dёvlo■∝in daxni i,lЛ ino qansmamaq prinsoinin

pozulmasl olar.Lakin elo hesab emok olar ki,bu Эdalotsizlikdiち 9■面 onlarm hor i趙 sini

qa9matta moCbur edon sobめ lor eynidr.Miasir bcynolxalq hiiquq doninasinda mocburi

b9hnloro aid hanullqla qobul edlmis konsepsiya mOvcud de,1.

“Qa9qlnlann vo mЭ cbuFi k59kiinl釘 in statusず 'haqqlnda 21 may 1999‐ cu il tarixli AR‐

nin qanununda mocbun 169kiinloЮ bclo brlf vcHlmi,dir mocbu五 109kiin(01kO daxilindo

k69iinlmi。 ,oxs)―― Azorbaycan Respublikasl orazisindo horbi toca宙2,tobii VO texnogen

おlakot nodcoshdo dai血 y●ayl,yCrini tork cmoyo mocbur olub b→ qa ycro b9miぃ oxsdir.

Burada y"adlgl yerdOn kё 9iib golon§ oxslor A‐zorbaycan Respublikasinin votmdasl oldu訓

onun hilqu゛ VoZiyyou“vlotin digor votondaslanndan hc9■ o llo forqlonmir.

Fidmizco, ElllloniStan Azorbaycan munaqi§ osi ilo olaqodar ElllloniStan

Rc"画kおmぬn departas■ cd闘s厖動7:織評ふ「η胤1百盟躙慇Ⅷ

,amil edilmoliar. Bc10ki yuxanda qcyd く

osaslanndan bi五 sl言InaCaq tЭqdm etmi, 01kOnh vOtOnda。 11まnin 01mamastdlr.Lakin

Miiasit il6ot 3■9

Tarix va onun problemlari, ]rlb 2 2012

“Mrbaycan Respublikaslnln votondasllこ l haqqinda"qantnun 5‐ ci nladdosinЭ osas鋪 1988‐ ci

il yanvar aylnin l‐ don 1992‐ ci ll yanvar aylnin l‐ dol AR‐ nin o襄2isindo moskunla,nusqa9qlnlar AR‐ nln votondasl say11lJar.Fikrimizi tOsdiq e● n dollll飢也詢biri ondan ibarotdir ki,

gostOrilon nolllla AR‐ ■ln votondasllEln1 01do emis ia9qinlar tork etdiklo五

“

vloto geHqaylmaq hiququnu i● .lilirla.Homin,oxsI∝ O AR‐■1,qanunvericiliメndO mOcburi k∝ kiinlor

"・・電ば:よ‖∬穏謡鷲鑑庁蹴」珊

“ゎsu面 q"9nlan■ o bagll daraq

qobul edilmi,qЭ tnamodo isifado edhi,dir.Buraね gOstonlir b,qa9qlnlarla ba言 1l tOdbirlor

mocbu五 b9hnlom dO,alnil cdilmolidir.BMT_nh Qa9qinlar i4o Ali Komissarligl daxlllmocbu五 k"蜘m10r nttsolosino yalntz o vaxt mi&xllo oあ bilor ki,BMT Ba,Moclisi vo yaBMT‐nin Btt Katibi Komissarltta bu barodo tolobnatno gOndorsin[1,139].

01ko daxllindo b9uriilmも ,OxS10rin rmsololoriセゎ rohbtt pnnsiploゎ osas。■olko

ぬ ilido k∝ t威lmi,,oxs10r tam borabЭJik osasmda beyno破alq h道quq vo onlarln Olkoshdonolatl digor soxslorin malik 01duqlan, qanunveHcilttdo nozordo tutulmu§ cyni hiiquq voazad1lqlardan istifado cdir.Onlar hor hansl hiquq vЭ azadhqlann hoyata kc,irilmosi zatnanl

01kЭ daxllindo ko9triilmts,oxslor olmasma gOo ayn‐ sc9kiliyo momz qala bilmoz.

“Qa9qln vO m∞ buH b9kinlorin hiquqi statuも u haqqlnda'' qanunun 5‐ ci maddosindЭgOstonlirdi ki,1‐ ci maddonin birinci hissosindo gostonlmis sobobloo gOЮ ba,qa dOvlotdonqanunsuz olaraq Azorbaycan Rcspublikaslna golmis vo mittn qЭ dor tez mivanqsolahiyνotli orqana miiraciot cmi,§Эxs hOnlin orqanin osasiand口 lmu§ qoran ilo Azorbaycan

Rcspublikaslnm qanunvaiciliブ nあ nttOrdO tutulan mosuliyyotdon azad cdilir.

Qa9qln hOmin qanunun l― ci maddosinin birinci hissosindo gostorilmls sobЭ bloro goro

onun hoyat vo ya azadllき lnl tЭhitko gOzloyon ёlkoyo he9 bir halda gondoHlmir vЭ ya mocbunqaytanlmr.Homin qanunun 8‐ ci maddosinЭ osason,qanuna muvaflq surotdo qa9ql■ statusu

vO siglnacaq venlo bilmoyon,oxsく (OCnObilorin vo votondasllgl。 lmayan,oxslorin hiquqivttiyyo■ haqqlndab〉 Azorbaycan Rcspublikasinin Qanununa uyttn 01araq AR dan ba,qa01byo g(加 doHlo bilor.

Beyno破alq hiiquqda toyln cdildiブ 遍mi,SilhЭ qarsl cinayot,horbi cinayot,bo,briyyotЭ vЭ

ya insanllga qa● l cinayot tiirotdiyi miioyyonlo,drilmi,,oxso;AR― nin orazisino golono qodor

ollun hidudlanndan konarda qcガ ‐siyasi xaraktcrli attr″ ノαχお″Sあ aゥr cinayOt t伊 otmi,

50XSO;Birlo,mi,Millotlor Toskilatlnm moqsod vo prlns● 10H■O Zidd omollor ttromOkdO

muqossir olan,oxso qa9qin statusu vcnlmir.

QCyd CtmOk lazlmdlr H,insan hiiquqlan ilo b電 1l bittn bcynolxalq sonodlor qa9ql■ lara da

totbiq cdilir ki,bu da Qa9qlnlann l,10ri taЮ Ali komissann qa9qln hiquqlan ilo baghfoaliyりtinh BMT_nin insan hiquqlan sahosindo foaliyyod ilo qa● 11lqll ol,tlosi llo tOsdiq cdilir

Belo ki 1948‐ci ll insan Hiquqlan haqqlnda tmulm Boyannain。 ,1966‐ci il M■lki,siyasi

mquqlar haqqinda Pakt vo Sosial,1■ Sadi vo mo(bni hiquqlar haqqlnda Pakt,1984‐ ct il

"1,gOncO vO digor qも、qeガ‐insani vO ya loyaqo● a19Jdan rOLr vo ya coza oleyhino“

Konvensiya qa9qmlara da samil edilir.

1951-ci il “Qa9qmlann statusu haqqlnda “ Konvenslyanm prealnbulasI BMTNizanlllamesinin vo Bas Moclis tero■■del1 1948-ci ll dekabnn 10‐ da qobul ollmmus insanHiquqlan Boyannamesinin“ bitm insanlar he9 bir ayn‐sc9轟 liyo yol vc五 lmede■ osas h●quqve azadllqlardan istifade em101idirler p」 nsoini mtioyyon emisdir.Bu bir daha tosdiq edr ki,

qa9qlnlar problenunin hollino insan hiiquqlanna riayot cdilmosindon ba,lanllmahdlr, 9iinki

qa9qlnllq insan hiquqlan■ln,xususilo yttamaq hiququ,soxsi tohllkosizlik hiququ,mulklyyot

hiququ,o ciimlodon torpaq hiiququnun ciddi sokildo pozulmasl ilo b電 11 01an bir mosolodir.

Miiasir il6or

蝋聾冨櫛i働鸞灘鸞|mocbuH k09bnl“ n hiquql stamsu"haqqlnda

kё9kilnloHn hiiquq vo vozifolori sadalanr:‐i,vo ya ya,ayl,yen oldo edonodok Xlisusi aynl■ 1ls yCrl叡 db,lakin on 9oxu■9 ay muddOtlndo

mivanq iCra hattmiyyo● orqaninm mioyyon etdiyi g″ 滋あ yasamaq;

‐haqq Odomodon mivoqqo● ya,ayl,ycrino getmok vo o■ 1laklnl apartnaq;

_励剛

“

輩叩"五

団 O vo xosわ Xttd罰:∫昭 艦 l∫拙 Ъ

°

[耀 酬 雹 1滞ailo b● 91sinl i●・1..1, muvaflq icra hakiiniyyc

do.11lan vo tibb yardlml almaq;‐usaqlan■ lnoktobЭqodor torbiンリOcaqlarlnda,yeniyctmolorin vo gonclorin mivaflq tohsil

muossisolo五ndo tohsil alinaq;

yttayl,montoqolonndo daimi ya,ayan votonda,larla eyni osaslar izro orzaq vo sonaye mallan

almaq;‐dOvlo■ n toyin edyi birdofolik vo digor yardlm almaq;‐tok pensiya91laan vo omOk qabiliyyoti ollnayan olillo五 n xususi sosial tominat

muossisolonndo lk novbod3 yerlo§ di」 lmosi;

―qanunla muoyyonlo,di五 Lnis miiddotdo qa9qln vo ya mocbu■ k09mnin(61kЭ daxilindo

k09iiriilmt,soxsh)Statusunu almaq;

:釧慧l躙鳳緞 l∬器驚肥霜緊蹴織翼監ヘ_owolki yasay,ycrlo五 no qaメmaq hququ.

Bir qayda olaraq qa9qln statusu alml,,oxS OCnobilor vo votondasllき l olmayan soxslor i9un

■ozordo tutulan hiquqlardan isifado edir vЭ vЭzif01oH da,lylr.L湖 くin 1988‐ ci il yanvar aylnin

l‐don 1992-ci ll yanvar aylnin l‐ dok AR nin orazisindo moskunlasnn, qa9qlnlar AR nin

votmda,l saylldlqlanna gOro onlara totbiq edlon hiquqi reJim votoda,lara totbiq cdilon reJimЭ

borab釘 olmalldir,yoni onlar da AR votond● lannin malik olduqlarl hiquq vo azadllqlara

malikdir.

AR votondallannm,o Cimlodon qa9qln vO mocbuFi k)ohnlo五 n malik oldu:聾 。Sas

hiquqlardan biri do torpaq hiquqlandlr.Torpaga dair hiquqlar torpaLa mil轟ッγЭt hiiququ vo

torpaga dgor O,ya bquqlandlr

Torpaga digOr O§ ya hiquqlarl a,agldakllan ohato edir daimi(middOtSiう istifadO hiququ;

torpaga 6mirlik vorosolik hiququ;scrvimtlar

AR‐nin Konstitusiyasinin 29‐cu maddosindo osas insan vЭ votondω hiiquqlannln torkib

hissosi olan ― miilkiyyot hiququna tominat vcHl": milkiyyotin he9 bir nO、 強nЭ OS饉nl●k

vcdlmomoklo miilkiyyot hiququ,o cimlodon xisusirnilldyyot hiququ qanunla qorunur.

Torpaq qanunvcriciliyl sistcmi AR‐ nm Konsutudyasl,Torpaq Mocollo● ,torpaqla bagh

digor qanunlar,AR‐ nin Prczidcninin fo・ 11lanlan,blK― nin qorarlarl,muvaflq nazirliklorin vo

konlitolo五n onlr vo tolimatlan, bolodiyyoloHn hiqutt aktlannl mndo hiquqi aktlan

birlo,diHr.

QanunVericiliyo gOro,milktyyot mququ_subycktin ona monsub omlaka(0,yayう6z

istodiメ kimi Sahib olmaq,ondan isifado ctmok vo ona dair soroncam vellllok izro dOvlot

toroindon tanlnan vЭ qorunan hiququdur.Milkiyyot hiququ o,ya hiiquqlan ins●tutunun osas

vo aparlcl sahosidir.Bu hiquq dgor o§ ya hiquqlannda onunla forqlmir ki,digor o,ya

hiquqlan o,yanin mulkiyyot,isi ollnayan§ OxSIoro monsub ola bildiyi halda,milttyフ リt hiququ

Miiasir iliiot 32■

Tarix va onun problemlari, N9 2 2012

yalnlz hOmin osyanln inilkiyyot9isinЭ Inonsub ola bilor.

Qanllnvericilik tOrpaq sahosininゎ sorriifat istifadosi tセ ro m■lkiyyot9iyo geni§ hiquqlarvenr:torpaqda mustOqll tosorifat911lq etmok;torpaq saholoHndo movcud olan geni,yayIIml,

faydah qazintllar,meso sahol(xi, su obyektloH, ycraltl i9moli sularl tosonttfatln chtlyaclan

i`漕nm■Oyyon olunmu,qaydada isdfado ctmok;ya,ayl,binalan,istchsalat vo digor toyinatll

tikini vЭ qШttular ikmOk;mioyyo■ olunmu,qaydada suva.1.=a,quruma,mOdOni‐ tcxniki v。

digor mcliorativ islo五 hЭyata ke91111lok, tOrpaq sah010rinin istifadosinin tobiOti mthaflzo

toloblЭ五no uyEun。laraq sini g61 vo digor sututarlar tikmok;torpaqlann meliorasiyasl vЭ

i罰Hqasiyasl mosololo五 ndo i,tirak etmok.

QanunVCHCiliyo goro,torpaq Sahosi tzЭ 」ndo birgЭ hiquqlar iki vo daha 9clx,OXSinmulkiyyotindo, is● fado9indo vЭ icarosindo tOrpaq sahosi olduqda, habclo milldyyot91,istifado9i vo icaro9i arasinda qanunvaiciliklo mioyyon cdlmi,qaydada bttlanan miqa宙 lo

osasinda onlara moxsus olan torpaq saholoHnin birlo,diHlmosi zamanl yaranlr.lk vO daha 9ox

,oxsin miilkiyyotindo, istifa“ sindo vo icarosindo olan torpaq sahosi honlin ,oxsloHn birgo

mulldyyot,birgo istifadЭ vЭ ya birgo icaro hiququna=noxsus ola bilor.Birgo milkiyyotdo olantorpaq saholon■ o sahiblik,onlardan istifado v。 。nlar barodo so■ oncam veHlmosi AzorbaycanRespublikasl Molki Mocol10sinin birgo m■ lkyyot hiququ haqqmda middOalanna uyttnolaraq hoyata ke,iHlir[5,maddo 52].

M■1趙 qanunveFiCiliyo gOro,lorpaq sahOsinin miilkiyyot9isi,ogor qanunla ayn qayda

nozordo tutuhnaylbsa vo digor§ oxsIЭHn hiquqlannl poz.llurSa, honlin sahonin is繊 ndo voalunぬ 。lan hor,eydon isufado edo bilor.

Lakin, yadda saxlamaq lazllndlr ki, ye五 n tokl vЭ fayda1l qazlntllar AzorbaycanRespublikasinin m● 1ldyyotidir.

Soroncam hiiququ― omlakin(osyanin)hiiquqi miqoddoratinl toブ n CtmOyin hiquqicohotdon tomin cdilmis imkanldlr.

Isifado huququ_Omlakln(Э ,yanl→ faydall tobii xassoloHni hasil emoyin,habc10

ondan fayda gOtiillllo,n hiquqi cohotdon tomin cdilmis imkanldir.is● fadOdon fayda golir,

artim,bЭhor,toromo,oklindo vo ba,qa follllalarda ola bilor.

Miilld qanunvcnciliyo g6ro,torpaq sahosinin m● 1ldyyot9isi oz sahosindo bttqa,oxsloHn

tikinH apa111lasina icazЭ vero bilor kl,bu halda,oxs ba,qaslna monsub olan torpaq sahosindo

dasinmaz omlakln ukllinin m■ lkiyyot91si 01ur.Bu sobЭ bdon do o,tOrpaq sahosinin tikiliyeJosdiyi hissosindonお lfado hiququ oldocdir[MM,mad“ 240].

QanunVCHCiliyo gOゎ ,sahiblik mququ omlaka(o,yaya)faktiki sahibliyi hoyata kc91Hnoyinhiiquqi cohotdon tomin edilmi,imkanldlr.M■ lkyyo"inin omlaka rcal malik olmasl vo omlak

izЭHndo digor solahiyyotlo五 onun onllaka sahib ollnaslndan asllldlr.

Torpaga“vlot milkiyyoti hiququnun obyektlorini lki qrupa aytrrnaq olar:

1)ё Z。110,dHlon,yoni flziki■ 7o hiquqi soxsloHn milkyyotinЭ vcrilo bilon torpaq saholoH;

2)ozol10,dirilmoyon,yoni dё vlotin m■lkiyyotindo saxlanllan torpaq Sah01oH.

Milldyyot hiququ ilo yana,l qanunve五 cilikdo torpaq sahosinЭ a,a言 ldakユ hiquqlarnozordo tutulmusdur:‐dainli istifado huququ,yOniく 、Ⅳolcodon mlddol mioyyon edilmodon hoyata ke9iHlon istifadЭ

hiiququ(TM,maddo 50 1洸―rnivЭ qqoti istifado hiququ,6z nёvbosindo qlsa middotli-15 1lodok vo uzunmiddotli-15

ildon 99 1lodok mioyyon olunlnaqla tt yero ayr11lr(TM,maddo 50.3);‐icaЭ huququ,yoni miqavilo osasinda ovozi odonilmoklo toっ aqdan middo■ l isifado(TM,maddo 51);

Miiasir iliiot

Tar破 v● onun pFOblen」 on7 N0 2 2012

-servitutlar― bir vo ya bir nc9o qonsu(Ozg→ tOrpaq Saholorindon mohdud istifado hiququ

(TM,m““

54);

‐birgo籠quqlar,yoniiki vo daha 9ox,oxsin m01ktyyoindo,lsufadosindo vo icmsindo torpaq

sahosi olduqda,habelo milkiylρ t91,isdfado9i vo icao9i arasinda qanunt7cnciliklo mioyyon

edlmi,qaydada bttlanan miqavilЭ Osasmda onlara mxsus olan torpaq sahol昴 nin

biJo,di五lmosi zamanl yaranlr.Azorbaycan Respublikaslmn Torpaq Mocollosinin 88‐ ci

maddosindo dasmmaz omlaka dair oqdlain baglanmasl llo olaqodar torpaq sahosiセ oHndo

hiiquqlann oldo edilmosinin xiisusiyyotlori veHllnisar.

Qa9qln vO mOcbu五 109kinlon osas hiquqlanndan biri olan milldyyot hiiququ,xususilo

torptta dair m■ lkiyyot hiququ 01b daxilindo k09unlmu,,oxslorin mosololori tzro mhbor

pHnsiplordo nozordon keヴ五lir・ GOstЭ五l"ki:1.He9 kos osasslz olaraq mulkyy“ndtt vo omlakmdan mobum cdilo bilmoz.

2.01ko daxilindo k∝ idilmi, §Oxslorin ttaklannin vo mulldyyotlorinin btim hallarda,

xおusilЭ

“

a,aまdat hOmko■`彙

bn midaflosi tomin edlmolidETalanlar;birbtta vo ya

dolaッ■si basqinlar,eloco do digor zoraklllq aktlarl;horbi omoliyyatlar vo hodonЭ H gizlomok

u9un istiねdo;coza hOrokotlori;kollcktiv cozzanin bir nO、強遍mi mohv ct■o vo qeyn‐qanuni

misadiro.

3.01ko da対 lindo k09● nlmus,oxslordon qalmls omlak vo miilHyyЭ Jn molⅣ edilmoとm,hom9inin osasslz vЭ qeyn‐qanuni misadimlordon, monimsomolordon vo ya istifadodon

muhaFlzosi tomin olunmalldlr[4,35].

Fik五rnizco, bunlar qa9qlnlara da samil olunmandlr. IIal‐ hazlrda Azorbaycan

Respublikasl vo ElllloniStan Rcspublikasl lor ikisi Avropa Surasmln tzvudむ vo Avropa lnsan

Hiquqlan Konvensiyasinl ratinkasiya emislorr.D電 1lq QarabaЁ minaqi,OSi ilo ba嘔 1l olaraq

bir slra mibahisoli mosololor Avropa insan hiiquqlan mohkomosinin yu五 sdksiyasl llo

baglldlr(5,18o

2001‐ci ildo BMT Bas Assamblcyasinl hiquqa zidd omolloro gё ro“DOvlotloHn

mosuliyyoti haqqlnda" qobul etdiyl sonodin hiquql aktinin muddolanna uygun 。laraq

E.11loniStan dё vlo● mosuliyyot daslmalldir.

Avropa insan Hiquqlan Mohkomosi vo Avropa insan Hiquqlan Komissiyasl qcyd edir

ki, dOvlotin yuHsdiksiyasl istirak91 dovlo■ orin orazilo五 ilo mohdudlasmr, 赫 lot onun

orazisindtt konarda ba,verlnis hiquqa zidd om■ oro gOro do mosuliyyot da,lya bilor.Yoni,

dёvlot hor hansl digorにbvlodn orazisini l,慈al edirso,Avropa insan Hiquqlan Konvesiyaslna

uy:聾n。laraq,insan h● quqlanmm pozulmasina gm mosuliyyot daslylr.Bu orazilordoぬ nkinЭzaroti E.11loniStan dOvlo● hoyata ke,irdiブ no g6m iogal olunmu§ orazilordoki insan hiquqlan

pozuntusuna goo do o,rnosuliyyot da,lylr.

Da』lq QarabaE mina●SOSi i10 b屯 11 01an mquq pomn● lan davam edon pozuntu

。lduttna gё ro Avropa insan Hiquqlan Mohkomosinin yunsaksiyasl bu pozuntulara da,amil

cdilmolidr.

ODOBiYYAT

l.Ibayev V.Emmistan Azorbaycan,Dagllq Qarabtt minaqisosi insan mquqlankontckstindo Bakl, 2001, 241s.

2.Hiscynov L.H.Beynolxalq hiiquq.Doぉ lik,H●quq odobiyyatl noシiyyatl,Bak1 2002,418s.

3.Aarbaycan Rcspublikぉmmヽ1■はMocolbsi.Balo:Qanun.2005,280s.

4.01ko daxilindo k09i■lmi,,oXS10Hn mosololon ttro rohbor pnnsiplor,Norve9 Qa9qinlar

SuraSl,2004

Miiasir iliiorTarix va onun problemlari, ){! 2 2012

5. R. Mammadov, A.ismailova, G. Veliyeva, "Occuration of Azerbaijan territories byArmenia and human rights problems(intemational legal irsues) Baku, 2010, 296 p.

cAlFrxoBAc.BTY

E -m al : T arixYe O n u n Pt o ble m lari@ m ail c o m

O craryce 6exerqer rr BbrrryrcAerrHbrx repecenenqeB B A3ep6ailAxarie

B pesynrmte apMrro-a3epa6aftrxaucxoro r<oHQnrtrt<a n Asep6afi,prane npoxr{BnroroKorlo Ml.urnr{oHa 6exenues x BErHyx.qeqH6rx [epeceneHueB. ]ro a csoro oqepeAb,uopo/IrrJro ueo6xo4arrocrr peEreHlrr cJroxHErx BonpocoB rpa)([aHcTBa s o6ecuerreHEr npaBqelloBeKa. 3axoHo,[arenucteo 3aKpelurreT B o'rHoltreHuu TilKI,tx JIIo.4efi.UBa rlpaBoBhrx cTaryca:6exesqa Ir Bhrrryx.ueuxono [epeceneHqa. Crass trocB{qexa [po6neMaM [paBoBoro $tryca6exenqer H Bhrny"r(neHHED( nepeceJrearleB n ee cleq[(bnecxr.url oco6enHocrflM B HarleficrpaHe.

SADTQOVA S.

BSAE-m ail : TarixVe O n u n Pro blemla ri@m ail c o m

On the status of refugees and internally displaced persons in Azerbaijan

There are about one million refugees and internally displaced persons lives in Azerbaijanas a result of the Armenian-Azerbaijan conflict. This, in its tum, gave rise to the need toaddress complicated issues of citizenship and ensure human rights, The legislation providesfor such persons two legal statuses: refugee and IDP. The article is devoted to problems of theIegal status of refugees and internally displaced penions and its specific features in ourcountry.

Raygilar: tad. A.C.isgandarov, t ad. RC.siileymanovManbagiinoshq, uiryiinashq va netodika kafebosuu 27 mart 20124i il tsridi ielasunn qaran ilaCapa maslahat gdrfrlmiiSdiir (protoltol M 09)

323