Baøi 45Baøi 45 : : Axit Axit cacboxyliccacboxylic

ĐĐịịnh nghnh nghĩĩa –Pha –Phâân lon loạại – Danh phápi – Danh pháp Đặc điểm cấu tạoĐặc điểm cấu tạo TTíính chnh chấất vt vậật lít lí Tính chất hóa học Tính chất hóa học Điều chế Điều chế Ứng dụngỨng dụng

I. ÑÒNH NGHÓA – PHAÂN LOAÏI – DANH PHAÙP

1. Ñònh nghóaAxit cacboxylic là những hợp chất hữu cơ trong phân tử Axit cacboxylic là những hợp chất hữu cơ trong phân tử

có nhóm Cacboxyl (-COOH) liên kết trực tiếp với có nhóm Cacboxyl (-COOH) liên kết trực tiếp với nguyên nguyên tử C hoặc H.tử C hoặc H.VD:

H-COOH CH3-COOHC6H5-COOHHOOC-COOH

2. Phaân loaïicấu tạo gốc hiđrocacbon

số lượng nhóm cacboxyl

axit noaxit không noaxit thơmaxit đơn chứcaxit đa chức

MỘT SỐ AXIT CACBOXYLIC

Axit no, đơn chức, mạch hở

Axit không no, đơn chức, mạch hở

Axit thơm, đơn chức: Axit đa chức

Thiết lập công thức chung của dãy đồng đẳng axit cacboxylic no, đơn chức, mạch hở

CH2=CH-COOH(Axit acrylic)

C6H5-COOH(Axit benzoic)

HOOC-COOH(Axit oxalic)

CH3COOH(axit axetic)

Axit cacboxylic no, đơn chức, mạch hở có CTPT chung là :Axit cacboxylic no, đơn chức, mạch hở có CTPT chung là :CCnnHH2n+12n+1COOH (n COOH (n ≥≥ 0 ) 0 ) hoặchoặc C CnnHH2n2nOO22 ( n ( n ≥ 1 )≥ 1 )

VD : HCOOH , CH3COOH …

3. Danh phaùpa. Teân thay a. Teân thay

theátheá

Axit + Teân hidrocacbon no maïch chính Axit + Teân hidrocacbon no maïch chính + + oicoic

Mạch chính là mạch cacbon dài nhất chứa nhóm COOHMạch chính là mạch cacbon dài nhất chứa nhóm COOH Đánh số thứ tự C từ nguyên tử C của nhóm COOH

CH3 − CH − CH2 – COOH | CH3

4 3 2 1Axit 3 - metylbutanoic

b. Teân b. Teân thườngthường

HCOOH : axit fomic CH3COOH : axit axetic

II. ÑAËC ÑIEÅM CAÁU TAÏONhóm Cacbonyl

Nhóm Hiđroxyl

Nhóm Cacbo

xylR-C

OO H. .

∂-

∂+

∂+

Liên kết -O-H của axit phân cực hơn của ancol.

Liên kết -C-OH của axit phân cực hơn của ancol và phenol.

Phản ứng thế H trong nhóm OH và thế nhóm OH

Có sự tạo thành liên kết H liên phân tử.

III. TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ Axit là chất lỏng hoặc rắn ở điều kiện thường Nhiệt độ sôi, khối lượng riêng của các axit tăng theo chiều tăng của phân tử khối Độ tan trong nước giảm theo chiều tăng phân tử khối So với các ancol có cùng phân tử khối, axit có nhiệt độ sôi cao hơn do chúng có liên kết hidro bền hơn

IV. TÍNH CHAÁT HOÙA HOÏC

1. Tính axita. Laøm quyø tím hoùa a. Laøm quyø tím hoùa ñoûñoûCH3COOH

CH3COO- + H+

b. Taùc duïng vôùi KL ñöùng tröôùc H b. Taùc duïng vôùi KL ñöùng tröôùc H trong daõy hoaït ñoäng hoùa hoïctrong daõy hoaït ñoäng hoùa hoïcCH3COOH + Na

CH3COONa + ½ H2 2CH3COOH + Ca

(CH3COO)2Ca + H2

Ñoä maïnh axit : HCl > CHÑoä maïnh axit : HCl > CH33COOH > COOH > HH22COCO33

c. Taùc duïng vôùi oxit kim loaïic. Taùc duïng vôùi oxit kim loaïi2CH3COOH + MgO

(CH3COO)2Mg + H2O d. Taùc duïng vôùi bazôd. Taùc duïng vôùi bazô

CH3COOH + NaOH

CH3COONa + H2O e. Taùc duïng vôùi muoái cuûa axit e. Taùc duïng vôùi muoái cuûa axit

yeáu yeáu 2CH3COOH + CaCO3

(CH3COO)2Ca + CO2 + H2O

IV. TÍNH CHAÁT HOÙA HOÏC

2. Phaûn öùng theá nhoùm OHTOÅNG

QUAÙT :RCOOH + R’OH RCOOR’ + H2O

H+

toC

CH3COOH + C2H5OH CH3COOC2H5 + H2O

H+

toC etyl axetat

Phaûn öùng giöõa axit cacboxylic vaø Phaûn öùng giöõa axit cacboxylic vaø ancol laø phaûn öùng thuaän nghòch, ancol laø phaûn öùng thuaän nghòch, coøn goïi laø coøn goïi laø phaûn öùng este hoùaphaûn öùng este hoùa..

V. ÑIEÀU CHEÁ1. Phöông phaùp leân men

giaámC2H5OH + O2

CH3COOH + H2O

men giaám

2. Oxi hoùa andehitRCHO + ½ O2 RCOOH

xt

CH3CHO + ½ O2 CH3COOH

xt

3. Oxi hoùa ankan

2R–CH2–CH2-R’ + 5O2 2RCOOH + 2R’COOH + 2H2O

xt , toC

2CH3–CH2–CH2-CH3 + 5O2 4CH3COOH + 2H2O

xt , toC

4. Töø metanolCH3OH + CO

CH3COOH

xt , toC

VI. ÖÙNG DUÏNG

Axit cacbox

ylicPolime

Bột giặt, chất tẩy rửa

Thuốc diệt cỏChất cầm màu trong CN dệt

Hương liệu

Tơ nhân tạo