Upload
buinhu
View
222
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Wykład 6
asymetria
funkcjonalna
i język
dr Marek Binder
Zakład Psychofizjologii
Spoidło wielkie(ciało modzelowate)
• Największe spoidło ludzkiego mózgu
• ok. 200 mln włókien
• dojrzewa (procesy eliminacji i mielinizacji) stopniowo między 5 a 10 rokiem życia ; przy urodzeniu włókien jest najwięcej, potem ich liczba stopniowo maleje
• łączy ze sobą obszary korowe
– włókna homotopowe (łączy obszary homologowe)
– włókna heterotopowe (niehomologowe obszary)
Spoidło przednie
• łączy ze sobą przednie i środkowe obszary skroniowe
Spoidło tylne
• przebieg włókien nie do końca poznany: integracja działania jąder nerwu okoruchowego, łączy obszary pokrywy i tylnego wzgórza
wzgórze
Spoidło hipokampa
• łączy ze sobą oba hipokampy
wzgórze
sklepienie
hipokamp
Padaczka
• epizody nadmiernie zsynchronizowanej aktywności nerwowej
• jednocześnie wiele neuronów generuje potencjały czynnościowe
• przyczyny– niedobór neuroprzekaźnika GABA
– występowanie ognisk padaczkowych
• napady grand mal (uogólnione toniczno-kloniczne)
• napady petit mal (absencyjne, nieświadomości)
• napady złożone częściowe
zapis EEG podczas napadu padaczkowego – zespoły „iglica-fala”
operacja rozszczepienia półkul mózgowych
• operacja „split-brain”, komisurotomia
zachowanie pacjentów po komisurotomii
• brak zmian intelektu i osobowości
• zachowana koordynacja obu rąk przy dobrze wyuczonych czynnościach
• umiejętność wykonywania niezależnych ruchów obiema rękami
• zespół obcej ręki
lateralna prezentacja bodźców wzrokowych
• obraz z prawej połowy pola widzenia trafia do lewej półkuli, obraz z lewej połowy pola widzenia trafia do prawej półkuli
lateralnaprezentacja
bodźców
eksperymenty – lateralna prezentacja
• uczestnik może nazwać bodziec, lub wybrać go spośród przedmiotów leżących na stole
lateralna prezentacja wzrokowa
• osoba badana widzi napis „hatband” (wstążka do kapelusza)• lewa półkula widzi słowo „band” (wstążka)• prawa półkula za pomocą lewej ręki wybiera kapelusz (ang. hat)
podział funkcjonalny spoidła wielkiego
• tylna część spoidła –informacje sensoryczne
• przednia część spoidła –informacje semantyczne
Spoidło wielkie• ageneza spoidła wielkiego
• w przeciwieństwie do pacjentów split-brain, możliwa jest transmisja informacji pomiędzy półkulami
lateralizacja mowy
• tylko lewa półkula jest zdolna do produkcji mowy
• u niektórych pacjentów prawa półkula mówiła pojedyncze słowa, albo nauczyła się mówić kilkanaście lat po operacji
• prawa półkula ma zdolności do nazywania przedmiotów i rozpoznawania wyrażeń, ale nie „rozumie” bardziej złożonych zależności gramatycznych
• system językowy mózgu:
– gramatyka – reguły tworzenia wypowiedzi – lewa półkula
– leksykon umysłowy – odniesienie słowo-znaczenie –rozproszony po całym mózgu
prawa półkula a mowa
• wykrywanie kłamstwa – prawa półkula jest lepsza– grupa kontrolna: 47%
– grupa z uszkodzeniami lewej półkuli: 60%
• uszkodzenie prawej półkuli powoduje aprozodię
uszkodzenia mózgu a język
• afazja Broki (ruchowa)
– upośledzenie tworzenia wypowiedzi, problemy z poprawną wymową
– upośledzenie rozumienia –przy złożonych składniowo wypowiedziach
pole
Broki
uszkodzenia mózgu a język
• afazja Wernickego (czuciowa)
– mowa płynna, ale uboga treściowo
– upośledzenie rozumienia wypowiedzi
– trudności w przypomnieniu sobie nazw przedmiotów (afazja amnestyczna, anomia)
– parafazje semantyczne
pole
Wernickego
współpraca w rozszczepionym mózgu
• jeden z pacjentów wyuczył się nazywać obrazki w lewym polu widzenia, gdy mógł odpowiadać „tak-nie”
• jeśli lewa półkula odpowiadała niepoprawnie, to prawa wywoływała zmarszczenie brwi – to rejestrowała lewa półkula i poprawiała odpowiedź
lateralna prezentacja słów
sky•scraper
hot•dog
honey•moon
• prawa ręka – tylko słowo w lewym polu widzenia
• lewa ręka – rysunek „części składowych”
• jest to możliwe, gdyż lewa półkula „bierze udział” w rysowaniu lewą ręką za pomocą włókien ipsilateralnych
rozpoznawanie nieznajomych twarzy• wyraźna przewaga prawej półkuli
lateralizacja emocji
• rozpoznawanie emocji– dominacja prawej półkuli w rozpoznawaniu emocji zarówno
pozytywnych jak i negatywnych
– np porównywanie emocji wyrażanych przez twarze - pacjenci split-brain osiągali lepszy wynik, gdy twarze były prezentowane w lewym polu widzenia
– badania Jerre Levy – twarze chimeryczne – to co trafia do prawej półkuli determinuje ocenę emocji
• ekspresja emocji– lewa półkula – radość, zaciekawienie
– prawa półkula – strach, gniew
badania Levy – rozpoznawanie emocji
• jakie emocje wyrażają obie twarze?
zdolności przestrzenne
• dominującą rolę odgrywa prawa półkula
• zadania na praksję konstrukcyjną
• S. Kosslyn: prawa półkula reprezentuje przestrzeń w sposób metryczny (bliżej-dalej), natomiast lewa kategorialny (na lewo-na prawo)
figury hierarchiczne (Navona)
• Navon (1977) – obraz globalny zakłóca percepcję detali, ale nie odwrotnie
• Robertson i in. (1988) – badania na pacjentach z jednostronnymi lezjami
– lezje lewej półkuli: problem z rozpoznawanie lokalnych bodźców
– lezje prawej półkuli: utrudnione rozpoznawanie bodźców globalnych
• Robertson i in. (1993) – te same badania z pacjentami „split-brain”
– podobny wzorzec wyników: szybsza identyfikacja lokalnych bodźców, jeśli są prezentowane do prawego pola widzenia(lewa półkula), a globalnych –do lewego pola widzenia (prawa półkula)
czy występuje tu litera H albo L?
globalna vs. lokalna percepcja przestrzenna
• Efron, Robertson i Delis(1986) – deformacje w rysowaniu z pamięci rysunków zależne od strony uszkodzenia mózgu
asymetria percepcji
• obie półkule są wrażliwe na inne częstotliwości przestrzenne
– prawa półkula – niskie częstotliwości przestrzenne (ogólne kontury przedmiotów, rozmieszczenie w przestrzeni) – kanał wielkokomórkowy
– lewa półkula – wysokie częstotliwości przestrzene (detale kształtów) – kanał drobnokomórkowy
dychotyczna prezentacja bodźców słuchowych
• prezentacja bodźców słuchowych jednocześnie do lewego i prawego ucha (D. Kimura)
• ta procedura jest możliwa, gdyż połączenia ipsilateralne są słabsze, mniej liczne i przewodzą wolniej
• efekt „przewagi prawego ucha” – osoby wypowiadają częściej słowa podawane do prawego ucha
jaka to melodia?
• rozpoznawanie uprzednio widzianego ciągu liter – przewaga prawego ucha
• rozpoznawanie uprzednio usłyszanej melodii – przewaga lewego ucha
osoba badana słyszała melodyjne ciągi liter
próba Wady (próba amytalowa)• poprzedza zabieg
neurochirurgiczny w lokalizacji zbliżonej do ośrodków mowy
• do tętnicy szyjnej wewnętrznej wstrzykuje się anestetyk (sól sodową amytalu)
• jeśli substancja zostanie wstrzyknięta do półkuli dominującej dla mowy obserwuje się przejściową utratę zdolności do nadawania i odbierania mowy
• powiązanie wyników testu Wady z oceną ręczności wykazało, że leworęczność nie jest skorelowana z odwrotnym wzorcem lateralizacji funkcjonalnej mózgu
ręczność liczba przypadków
reprezentacjalewostronna
reprezentacja obustronna
reprezentacjaprawostronna
prawo- 140 96% 0% 4%
lewo- 122 70% 15% 15%
skąd lateralizacja?
• Corballis: kontrola ruchowa
– GAD (generative assembly device) – generatywne urządzenie „składające”
• Previc: asymetrie ciała
– przewaga prawej strony głowy do przetwarzania wyższych częstotliwości (asymetria mowy)
– przewaga prawego systemu przedsionkowego (ręczność)