Artur Kołakowski , Poza Schematami 2016-03-08 ... · Artur Kołakowski , Poza Schematami - 2016-03-08 Warszawa, 14 marca 2016 roku 3 Trudna sytuacja w szkole „Pojawiła się nawet

Artur Kołakowski , Poza Schematami -www.poza-schematami.pl

2016-03-08

Warszawa, 14 marca 2016 roku 1

Jak pracować z uczniem wykazującym

zaburzenia zachowania i emocji

Dr n. med. Artur Kołakowski

www.poza-schematami.pl

Czy każde zachowanie dziecka, które nam się nie

podoba jest już przejawem zaburzeń zachowania i

emocji?

Czy dorosły może oczekiwać, że dziecko lub

nastolatek zawsze będzie zachowywał się tak jak

on tego oczekuje, na przykład w czasie lekcji lub

szkolnej przerwy?Czy „złe zachowania uczniów

mają jedną przyczynę?

Pod pojęciem zaburzeń zachowania i

emocji będzie się kryło bardzo wiele

problemów i rozpoznań.

"Gdyby dzieci były bronią, Jason byłby zakazany

przez międzynarodowe konwencje. Miał czułych

rodziców i okres skupienia uwagi rzędu minus kilku

sekund, chyba że chodziło o pomysłowe

okrucieństwo wobec małych, futrzanych zwierzątek,

kiedy to potrafił wykazać się sporą cierpliwością.

Jason kopał, bił, gryzł i pluł. Jego obrazki śmiertelnie

przerażały pannę Smith, która zwykle o każdym

dziecku potrafiła powiedzieć coś miłego. Stanowczo

należał do chłopców o szczególnych wymaganiach.

W opinii pokoju nauczycielskiego wymagał

egzorcyzmu.

Terry Pratchett

Diagnoza

ADHD

Zaburzenia lękowe

ODD

Specyficzne trudności szkolne

Przewlekła

choroba somatyczna

Trudności w nauce / niski

II

Upośledzenie

Agresja

depresja


2016-03-08


W skali od 0 do 10 jak łatwo pracuje się z trudnymi,

niepożądanymi zachowaniami

Brak zasadAgresja

impulsywnaCD

Celowe

przekraczanie

normODD

Agresja

zsocjalizowana

Konflikt z

prawem

ODD = zachowania opozycyjno – buntownicze

CD = poważne zaburzenia zachowania

Skuteczność działań terapeutycznych maleje wraz z rodzajem zachowań

Same zaburzenia zachowania stanowią niejednorodną

grupę zaburzeń

CDODD

ODD = zachowania opozycyjno – buntownicze

CD = poważne zaburzenia zachowania

•Przewlekłe irytowanie innych

•Kłótliwość w relacjach z

dorosłymi

•Próby przekraczania granic

•Kradzieże

•Wyrządzanie krzywdy fizycznej

innym osobom

•Ucieczki z domu

•Celowe niszczenie przedmiotów

Trzy podstawowe grupy objawów

ADHD

Zaburzenia uwagi

Nadmierna impulsywność

Nadruchliwość

•Barkley: ADHD podjąć wyzwanie; Zysk i s-ka; Poznań 2009•Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders. Fourth Edition. Washington; American Psychiatric Association 1994, s. 78-85•Kołakowski, Wolańczyk, Pisula, Skotnicka, Bryńska: „ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej” – Przewodnik dla rodziców i wychowawców, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,2006.•Practice Parameter of the Assesment and Treatment of Children and Adolescents with ADHD. J. Am. Child. Adolesc. Psychiatry 2007, 46(7)

Mobbing w szkole

Objawy depresji – relacje rodzica i

dziecka

Problemy wychowawcze

Drażliwość

Unikanie wysiłku

Trudności w rannym wstawaniu

Utrata zainteresowań

Pogorszenie wyników w nauce

Smutek

Myśli samobójcze

Obniżona samoocena

Problemy ze snem

Całościowe zaburzenia rozwojowe


2016-03-08


Trudna sytuacja w szkole

„Pojawiła się nawet sugestia, czy Pan doktor, jako

specjalista i lekarz prowadzący mojego syna, nie

mógłby napisać szczegółowych zaleceń do pracy z

Kaziem? Dlatego pytam Panie doktorze, czy mógłby

Pan napisać takie szczegółowe zalecenia jak

nauczyciel (indywidualny wspomagający, oraz

przedmiotowy) ma pracować z synem? Przypomnę,

że do tej pory praca (która się sprawdzała)

polegała na motywacji i wzmacnianiu pozytywnych

zachowań (uwagi i kary skutkowały buntem i

niechęcią do współpracy).”

Model Ekologiczny – czyli czasami

praca z samym dzieckiem nie wystarcza

W pracy z problemową młodzieżą coraz większe

znaczenie ma model ekologiczny. Podejście

ekologiczne wymaga wzięcia pod uwagę wszystkich

znaczących czynników zarówno indywidualnych,

jak i środowiskowych.

Jest to zjawisko „przyczynowości kołowej”,

gdzie zdarzenia powiązane ze sobą, tworzą

powtarzające się cykle i determinują się wzajemnie.

Robert Opora

Ekosytemy funkcjonowania dziecka

mikrosystem

(ja jako osoba)

mezosystem

(rodzina, przyjaciele, osoby znaczące)

egzosystem

(środowisko - np. szkoła, osiedle)

makrosystem

(mity społeczne, kultura)

Co możemy zrobić?

Szkolny system bezpieczeństwa

Inne oddziaływania terapeutyczne

nauczycieli

Promowanie zachowań

prospołecznych

Terapia dziecka (TZA, CBT,

umiejętności społeczne)

Diagnoza i Terapia poza Szkołą

Zalecenia terapeutyczne dla

szkoły

Poziomy prawidłowej więzi

Bezpieczne granice

• Istnieją jasne i dobrze określone zasady. Dorośli o nich pamiętają i przypominają w razie potrzeby.

• Jeśli okaże się to konieczne, w sposób przyjazny, spokojny i stanowczy wyciągane są z góry zapowiedziane.

Akceptacjaemocji

• Dziecko ma prawo powiedzieć, że coś mu się niepodoba, jest dla niego głupie, chciałoby w tym czasie robić coś innego.

• Dziecko ma prawo do wyrażania emocji - smutku, rozżalenia, frustracji czy złości.

• Dorosli wierzą, że to co czuje dziecko jest prawdziwe. Nie bagatelizują tego.

Bezpieczeństwo

• Dziecko ma pewność, że dorosły nie będzie go krzywdził - fizycznie, emocjonalnie (wyśmiewał, nadmiernie krytykował, odrzucał) oraz seksualnie.

• Dziecko wie, że jest bezpieczne. Nikt nie będzie go odrzucał czy mówił mu że jest niepotrzebne

Praca w Szkole

Czy więcej wysiłku wkładamy w uleczenie

czy w pozbycie się problemu?

Aleksandra Karosowska


2016-03-08


Szkoła

Krytyka dziecka

Kontrolowanie

Karanie

Odrzucenie

MOS

Krytyka dziecka

Kary za złe zachowanie

Kontrolowanie Wykluczanie

Okazywanie niechęci

Przekazywanie informacji o złym

zachowaniu dziecka

Nacisk na rodziców, żeby „coś zrobili”

Przekazywanie informacji

o złych zachowaniach

dziecka

Dziecko Przekonania:

nikomu na mnie nie zależy, wszyscy

są przeciwko mnie, chcą się mnie

pozbyć, musze się bronić

Zachowanie: łamanie norm,

atakowanie, ucieczka

Aleksandra Karasowska 2011

Model trzystopniowej interwencji na terenie szkoły.

trzeci poziom interwencji - indywidualne programy

terapeutyczne, dostosowywanie

wymagań, diagnoza poza szkołą.

Interwencja drugiego stopnia obejmująca przede wszystkim

grupowe programy terapeutyczne dla dzieci z problemowymi

zachowaniami - średnia efektywność: 11 - 26 %

Podstawowa interwencja ukierunkowana na wszystkich uczniów, angażująca wszystkich

nauczycieli i personel szkolny - średnia skuteczność: 74 - 89 %

Źródło: opracowanie własne na podstawie: SB., Sugai, G. , Negron, M. Schoolwide Positive Behavior Supports.

Teaching Exceptional Children, July/August 2008 imonsen, s. 32 – 40. w „ADHD w szkole” w druku

Poziom 1 – Szkolny System

Bezpieczeństwa

W dużym uproszczeniu jest to interwencja, przeprowadzana na terenie całej szkoły, której podstawę stanowi praca ze wszystkimi dziećmi w klasach w celu nie dopuszczenia do powstania zachowań problemowych.

Dopiero w przypadku nieskuteczności takich oddziaływań, uczniowie kierowani są na bardziej złożone interwencje, zazwyczaj grupowe – np. trening zastępowania agresji czy zajęcia uczące umiejętności społecznych.

Jedynie kilka procent dzieci będzie wymagało podjęcia bardziej skomplikowanych procedur i diagnozy poza szkołą.

Uniwersalność Metod

behawioralnych

Metody te mogą być stosowane w rożnych sytuacjach:

czasami jako stałe klasowe umowy,

czasami jako działania awaryjne w przypadku pojawienia się trudnego zachowania.

Mogą okazać się pomocne dla większości dzieci – ale nie wszystkich i nie zawsze

Wybór metody pracy w zależności od

zakwalifikowania trudnego zachowania

DGN

• Leczenie podstawowego rozpoznania

• Budowanie pozytywnej atmosfery / reparenting

• Chwalenie

ODD

• Zasady i konsekwencje

• Pochwały, nagrody

Agresja

• Strategie radzenia sobie z agresją impulsywną

• Trening zastępowania agresji


2016-03-08


Zaczynamy pracę od metod

najmniej awersyjnych Chwalenie

SYSTEM P Z K

Pakiet przywilejów

ZasadyKonsekwencje

„utrata przywilejów”

dorośli tworzą

(przy współpracy

z dzieckiem) pakiet przywilejów

dorośli tworzą

(przy współpracy

z dzieckiem) listę domowych zasad

do konkretnej

zasady jest

przypisany

konkretny

przywilej. Dziecko

traci przywilej za złamanie zasady.


2016-03-08


Przywilej Zasada Konsekwencja

Udział w imprezach klasowych, szkolnych wyjściach.

Zawsze zachowujemy się kulturalnie. O tym, czy coś jest kulturalne, rozstrzyga nauczyciel.

Odebranie możliwości uczestniczenia w dyskotece szkolnej.

Możliwość reprezentowania szkoły na zewnątrz.

Do innych odnosimy się z szacunkiem.

Brak możliwości reprezentowania szkoły na zewnątrz.

Zwolnienie z obowiązku wykonania dodatkowej pracy na rzecz klasy/szkoły.

Konflikty rozwiązujemy za pomocą słów.

Dodatkowa praca na rzecz klasy/szkoły.

Czas spędzony z ważnym dla dziecka dorosłym.

Pamiętamy o stosowaniu się do Klasowych Kodeksów Złości.

Czas spędzam zgodnie z instrukcją wychowawcy.

SYSTEM P Z K

Ignorowanie Szkolny system konsekwencji na zachowania

agresywne

1. Agresja słowna (słowny atak na inną osobę) – time out (opuszczenie klasy, sali),

przeproszenie, w inny dzień rozmowa z psychologiem na dużej przerwie jak w

inny sposób można poradzić sobie z negatywnymi emocjami.

2. Popchnięcie, uderzenie w klasie – odesłanie do ławki spokojnej pracy,

przeproszenie. Jeśli się powtarza przesadzenie ucznia.

3. Popchnięcie, uderzenie na WF – odesłanie na ławkę kar (jak w hokeju),

przeproszenie Jeśli się powtarza wykluczenie z zajęć grupowych na miesiąc.

4. Popchnięcie, uderzenie na przerwie – popadniecie w niewolę (chodzę koło

nauczyciela dyżurnego lub ławka kar przed gabinetem pani dyrektor,

przeproszenie. jeśli się powtarza utrata swobodnego spędzania przerw przez

miesiąc

5. Agresja słowna przekroczyła liczbę 4 epizodów w miesiącu –

skierowanie na trening zastępowania agresji.

6. Agresja fizyczna impulsywna (przekroczenie granic w bardzo silnym

wzburzeniu) przy pierwszym epizodzie skierowanie na trening

zastępowania agresji, nagana.

7. Brak poprawy po TZA lub TUS – wezwanie rodziców, przeniesienie do

równoległej klasy. Napisanie indywidualnego programu interwencji,

konsultacja i diagnoza poza szkołą

Dlaczego zdecydowałam się na udział w warsztatach na

temat zastosowania technik behawioralnych w szkole? Trochę

z bezsilności.

Zazwyczaj do gabinetu psychologa szkolnego odsyłane są

dzieci z przeróżnymi problemami. Począwszy od tego, że

„stuka długopisem w ławkę i przeszkadza prowadzić lekcje”,

przez „nie chce wyjąć zeszytu bo mówi, że na zastępstwie

na plastyce nie będzie robił matematyki” do „pobił się na

oczach nauczyciela z Konradem”.

Mam poczucie, że rozmowa psychologa z uczniem, nie jest

tym wszystkim, co powinniśmy zrobić. Wydaje mi się też, że

wielu powyższych problemów nie da się rozwiązać w moim

gabinecie.Trzeba to zrobić w klasie.

Doskwiera mi też bycie straszakiem, do którego uczeń

zostaje zesłany po karę za zachowanie…

Poziom 2 – zajęcia grupowe dla dzieci, które

mają określone deficyty rozwojowe

Trening zastępowania agresji

Trening radzenia sobie z gniewem

Montrealski program zapobiegania przestępczości

Trening umiejętności społecznych

ITD.


2016-03-08


Poziom 3 – Interwencje indywidualne

Diagnoza

Leczenie

Indywidualny plan

„Zalecenia do pracy z uczniem w

szkole” są integralną częścią

planu terapeutycznego.

W przypadku ucznia z objawami

masywnych zaburzeń koncentracji, bez

wprowadzenia dodatkowych oddziaływań,

nakierowanych na pracę z zaburzeniami

uwagi, nie uda nam się uzyskać poprawy w

jego szkolnym funkcjonowaniu.

Zalecenia dla szkoły w związku z

rozpoznaniem ADHD u 9 letniego chłopca.

Posadzenie chłopca w pierwszej ławce.

Skrócenie długich i monotonnych zadań o około 30 %.

Wprowadzenie zasady, że w domu Kazik nie nadrabia zaległości z lekcji, jeśli ich przyczyną były kłopoty z koncentracją i wolne tempo pracy.

Nauczycielka przywołuje uwagę chłopca, gdy ten się rozproszy.

Indywidualne powtarzanie poleceń.

Wprowadzenie złotego standardu wyjścia dziecka z klasy

„Zalecenia do pracy z uczniem

w szkole” są integralną częścią

planu terapeutycznego.

Jeśli nastolatkowi wracającemu do

szkoły - po ciężkim epizodzie depresji -

nie obniżymy wymagań i nie rozłożymy

w czasie możliwości nadrabiania

zaległości, to może on nie poradzić

sobie z tak dużym obciążeniem, co grozi

nawrotem choroby.

Zalecenia dla szkoły w związku z rozpoznaniem

ADHD u 15-letniego chłopaka, dotyczące pracy

z objawami depresji

W pierwszych tygodniach leczenia objawy depresji były u Artura na tyle silne, że wymagał on zwolnienia z obowiązków szkolnych (zwolnienie lekarskie). W tym czasie jednym z elementów leczenia (psychoterapii) była aktywizacja chłopca oraz wzmacnianie jego relacji z rówieśnikami. Wychodzenie z domu i spotkania z rówieśnikami to typowy element terapii depresji.


2016-03-08


Zalecenia dla szkoły w związku z rozpoznaniem

ADHD u 15-letniego chłopaka, dotyczące pracy

z objawami depresji

W chwili obecnej Artur może spróbować powrotu do szkoły, ale jego obecny stan psychiczny nie pozwoli mu na poradzenie sobie ze wszystkimi obowiązkami szkolnymi. Dlatego bardzo prosimy o: ◦ Dostosowywanie wymagań do możliwości i stanu

psychicznego Artura

◦ W chwili obecnej uczeń raczej nie da rady jednocześnie nadrabiać zaległości, jak i uczyć się nowego materiału. Oznaczało by to obciążenie większe niż u zdrowych uczniów.

Mogą pojawić się dni, w których z powodu niepełnej remisji objawów pozostanie na wszystkich lekcjach może okazać się za trudne.

Dziękuję za uwagę

Madame Frout pochyliła się, by podsłuchiwać przez dziurkę od klucza. Usłyszała pierwszy dzienny napad szału Jasona, a potem ciszę. Nie zrozumiała, co powiedziała panna Susan.

Kiedy pół godziny później znalazła pretekst, by zajrzeć do sali, Jason pomagał dwóm małym dziewczynkom wycinać królika z tektury.

Terry Pratchett

Documents

Artur Kołakowski , Poza Schematami 2016-03-08 ... · Artur Kołakowski , Poza Schematami - 2016-03-08 Warszawa, 14 marca 2016 roku 3 Trudna sytuacja w szkole „Pojawiła się nawet