1

…………………..…………. Podpis sprawdzającego

Część teoretyczna

W zadaniach zamkniętych, których odpowiedzi zapisane są w podpunktach od A do D, wybraną odpowiedź należy zaznaczyć krzyżykiem. W razie pomyłki należy otoczyć odpowiedź kółkiem, a następnie zaznaczyć kolejną krzyżykiem.

1. Wykreśl z tabeli niepoprawnie przyporządkowane przykłady organizmów. (4p.)

Parzydełkowce Płazińce Obleńce Pierścienice Stawonogi Krocionóg

Stułbia Chełbia

Skorek Wypławek

Owsik

Nartnik Glista

Dżdżownica

Stonoga Nereida

Wazonkowiec

Rybik Kowal Mól Modraszek Roztocza Stonoga

2. Podpisz poniższe rysunki, wybierając nazwy z następujących propozycji: pokrzywa żegawka, pokrzywa zwyczajna, nawłoć pospolita, wrotycz pospolity, łopian większy, barszcz Sosnkowskiego. (3p.)

……………………….. ………………………. ……………………… ………………………... 3. Powyższe gatunki można najczęściej spotkać w następujących miejscach: (1p.) A. las, łąka, pastwisko. B. łąka, pastwisko, pole. C. pastwisko, pole, las. D. przydroża, nieużytki, wysypiska.

Część Teoretyczna Zadanie badawcze Suma Max. ilość punktów

48

13

61

Punkty uzyskane

zDolny Ślązak Gimnazjalista BIOLOGIA – ETAP FINAŁOWY

XVII DOLNOŚLĄSKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH

10.01.2018 r., godz. 1100 Czas trwania 90 minut

Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej

.,

WPISZ SWÓJ KOD WPISZ SWÓJ KOD

2

WPISZ SWÓJ KOD

4. Pokrzywę zwyczajną uznajemy za roślinę wskaźnikową gleb (1p.) A. ubogich w azot i ubogich w próchnicę. B. bogatych w azot i bogatych w próchnicę. C. bogatych w żelazo i bogatych w próchnicę. D. ubogich w żelazo i ubogich w próchnicę. 5. Pokrzywa zwyczajna odgrywa istotną rolę w ekosystemie jako roślina żywicielska dla wielu gatunków owadów. Podaj przynajmniej jedną nazwę gatunkową owada żerującego na pokrzywie. (2p.) ………………………………………………………………………………………. 6. W poniższym zdaniu wykreśl nieodpowiednie sformułowania. (1p.) Pokrzywa zwyczajna jest gatunkiem odpornym / wrażliwym na skażenie gleby metalami ciężkimi. Oznacza to, że jej tolerancja ekologiczna na metale ciężkie jest wysoka / niska. 7. Pokrzywa zwyczajna jest rośliną (1p.) A. dwuletnią. B. byliną. C. krzewinką. D. półkrzewinką.

Tabela do zadań 8, 9, 10, 11, 12

W tabeli przedstawiono substraty (S) i produkty (P) wybranych procesów metabolicznych.

Proces O2 CO2 H2O C6H12O6 C2H5OH A Fotosynteza - S S P - B Fermentacja

mlekowa - - S S P

C Oddychanie tlenowe

S P P S -

D Fermentacja alkoholowa

S P - S P

8. W nagłówkach kolumn wybierz i zakreśl kółkiem związki organiczne. (1p.) 9. Zaznacz w tabeli wiersz, w którym poprawnie wpisano substraty i produkty procesu metabolicznego.(1p.) 10. Napisz nazwy elementów (organelli) komórki eukariotycznej, w których zachodzą wymienione w tabeli procesy. (3p.) A. ……………………… B. ………..………….. C. ………..…….…… D. ……………..…………

11. Które zdanie prawidłowo charakteryzuje fermentację mlekową i alkoholową? (1p.) A. Fermentacja mlekowa przebiega z udziałem tlenu, alkoholowa bez udziału tlenu. B. Fermentacja mlekowa przebiega bez udziału tlenu, alkoholowa z udziałem tlenu. C. Fermentacja mlekowa przebiega z udziałem tlenu, alkoholowa z udziałem tlenu. D. Fermentacja mlekowa przebiega bez udziału tlenu, alkoholowa bez udziału tlenu. 12. Które zdanie wskazuje na podobieństwo pomiędzy fermentacją mlekową i alkoholową? (1p.) A. Oba procesy zachodzą w warunkach beztlenowych, ilość wytwarzanej energii jest duża. B. Oba procesy zachodzą przy udziale tlenu, ilość wytwarzanej energii jest mała. C. Oba procesy zachodzą w warunkach beztlenowych, ilość wytwarzanej energii jest mała. D. Oba procesy zachodzą przy udziale tlenu, ilość wytwarzanej energii jest duża.

WPISZ SWÓJ KOD WPISZ SWÓJ KOD

3

WPISZ SWÓJ KOD

Rysunek do zadań 13, 14, 15, 16, 17, 18

……………………………………………………… 13. Rozpoznaj zaznaczone literami elementy i wpisz ich nazwy, następnie podpisz rysunek. (4p.)

14. Uzupełniając poniższą tabelę, wyjaśnij jaki jest związek pomiędzy ułożeniem komórek w części A i C a ich funkcją. (4p.)

Element komórkowy

Budowa Funkcja

A

C

15. Na rysunku wskaż strzałkami i podpisz skórkę dolną i górną. (1p.) 16. Wyjaśnij, czym różni się skórka dolna od skórki górnej liścia. (1p.)

……………………………………………………………………………………………………………

17. Wiązka przewodząca widoczna na rysunku składa się z części żywej, która nazywa się …………………….. i części martwej, która nazywa się …………………………….. (2p.)

18. Na powyższym rysunku widoczna jest kutikula. Wymień jej trzy funkcje. (2p.) A. …………………………………………………………………………………………

B. …………………………………………………………………………………………

C. ………………………………………………………………………………………..

WPISZ SWÓJ KOD WPISZ SWÓJ KOD

4

WPISZ SWÓJ KOD

Rysunek do zadań 19, 20, 21, 22

19. Przez naczynie oznaczone symbolem X płynie krew (1p.) A. z serca do płuc . B. z tkanek do serca. C. z płuc do serca . D. z serca do tkanek.

20. Przez wskazane naczynie krew przepływa (1p.) A. pod dużym ciśnieniem bogata, w CO2. B. pod słabym ciśnieniem bogata w tlen. C. pod dużym ciśnieniem bogata w tlen. D. pod słabym ciśnieniem bogata, w CO2.

21. Wskazane naczynie to (1p.) A. zakończenie dużego krwiobiegu. B. początek dużego krwiobiegu. C. początek płucnego krwiobiegu. D. zakończenie małego krwiobiegu.

22. Na schemacie zaznacz strzałkami i podpisz zastawkę dwudzielną oraz prawą komorę serca. (2p.)

Informacja do zadania 23, 24, 25

Grupy krwi są cechą uwarunkowaną genetycznie. Grupę krwi A warunkuje allel dominujący I A, grupę B allel dominujący I B . Grupa 0 jest cechą recesywną warunkowaną przez alleli.

23. Wykonaj krzyżówkę genetyczną, w której sprawdzisz, jaką grupę krwi może mieć potomstwo, gdy matka ma grupę krwi AB a ojciec grupę krwi 0. (6p.)

Genotyp matki …………….. Genotyp ojca …………..

♂ ♀

Możliwe grupy krwi potomstwa to: ………………………

24. Zaznacz prawidłowe stwierdzenie. (1p.) A. Jeśli ojciec i matka mają grupę krwi AB, dziecko może mieć grupę 0. B. Jeśli matka ma grupę krwi A, a ojciec B, dziecko może mieć grupę AB. C. Jeśli oboje rodzice mają grupę krwi A, dziecko zawsze będzie miało grupę A. D. Jeśli ojciec i matka mają grupę krwi 0, dziecko może mieć grupę inną niż 0. 25. Dwie osoby mają grupę krwi B. Jedna jest homozygotą dominującą a druga heterozygotą. Zapisz ich genotypy. (2p.)

1.…………………… 2. …………….……..

WPISZ SWÓJ KOD WPISZ SWÓJ KOD

5

WPISZ SWÓJ KOD

ZADANIE DOŚWIADCZALNE

Wykonano pewien eksperyment z użyciem enzymu trawiennego amylazy ślinowej. W tym celu do każdej z probówek wlano tę samą ilość wody destylowanej, odpowiednie odczynniki i materiał badawczy. Zawartość probówek przedstawiono w tabeli. Zbadano i zapisano pH roztworów. Probówki na 20 min. umieszczono w kąpieli wodnej o temp. 37°C, a następnie dodano do nich po kilka kropel płynu Lugola. Obserwowano przebieg zmian w probówkach.

Numer zestawu

Zawartość probówek pH roztworu

1 Woda destylowana, skrobia 7,0 2 Woda destylowana, skrobia, NaOH, amylaza 11,0 3 Woda destylowana, skrobia, amylaza 7,0 4 Woda destylowana, skrobia, HCl, amylaza 2,5 5 Woda destylowana, amylaza 7,0 6 Woda destylowana, NaOH 10,5 7 Woda destylowana, HCl 2,0

26. Zaznacz podpunkt, w którym poprawnie zapisano problem badawczy. (1p.) A. Czy czas ma wpływ na rozkład skrobi? B. Czy temperatura ma wpływ na aktywność amylazy? C. Czy odczyn roztworu ma wpływ na aktywność amylazy? D. Czy woda ma wpływ na trawienie skrobi?

27. Zakreśl kółkiem zestaw, w którym rozkład skrobi ma podobny przebieg jak w jamie ustnej. (1p.)

1 2 3 4 5 6 7

28. Zakreśl kółkiem jedyny prawidłowy zestaw kontrolny. (1p.)

1 2 3 4 5 6 7

29. Wykreśl zestaw/y, który/e nie służy/ą uzyskaniu odpowiedzi na problem badawczy i można go/je wyeliminować. (2p.)

1 2 3 4 5 6 7 30. Zapisz co najmniej 3 hipotezy, jakie może postawić badacz. (2p.) ………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 31. Na jaki kolor zabarwia się płyn Lugola w obecności skrobi? (1p.) …………………………………………………

WPISZ SWÓJ KOD WPISZ SWÓJ KOD

6

WPISZ SWÓJ KOD

32. Jaką barwę będzie miał roztwór w probówkach po dodaniu płynu Lugola po 20 minutach trwania doświadczenia? (4p.)

Numer zestawu

Materiał badawczy Barwa roztworu po dodaniu płynu Lugola

1 Woda destylowana, skrobia 2 Woda destylowana, skrobia, NaOH, amylaza 3 Woda destylowana, skrobia, amylaza 4 Woda destylowana, skrobia, HCl, amylaza

5 Woda destylowana, amylaza 6 Woda destylowana, NaOH

7 Woda destylowana, HCl

33. Podaj nazwę wydzieliny, w której, oprócz śliny, znajduje się amylaza oraz nazwę gruczołu, w którym powstaje. (1p.) …………………………………………………………………………

Brudnopis (zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane)