Ana eri Prof. Mato Jurkovi

Renesansa je jedno od najkreativnijih razdoblja u knjievnosti i umjetnosti koje je oznailo prekid sa srednjim vijekom. Vremenski se odreuje od 14. stoljea u Italiji do 16. stoljea u ostatku Europe .Ovo je vrijeme izgradnje prvih velikih palaa, vila i objekata drutvenog karaktera .Rana renesansa je nastala u Firenci, djelovanjem jednih od prvih inovatora Novog vijeka, Filippom Bruneleschijem, te se ubrzo proirila na ostale talijanske gradove. Tako nastaje jedna umjetnost ija je karakteristika realistinost, a ne bilo kakav idealizam. Stilski, ovoj arhitekturi prethodila je gotika arhitektura, a nastavila ju je barokna arhitektura.

Razvoj gradova i graanske klase (omoguava ekonomski i umjetniki razvoj)Izum tiskarskog stroja (knjigom se prenose ljudska znanja svima, i to puno bre)Otkrie baruta (mijenja se nain ratovanja)Znanstvena otkria: Kopernik, Galilei, BaconGeografska otkria: C.Kolumbo, A.Vespucci, V. da Gama

Renesansna arhitektura se odlikuje naglaskom simetrije, proporcija, geometrije i skladnog odnosa dijelova (harmonija), upravo onim pravilima koja su oblikovala arhitekturu klasine antike, osobito rimske arhitekture od koje su ostali mnogi tragovi po kojima su arhitekti mogli uiti. Neke od elemenata koje su preuzeli bili su stupovi, pilastri ( plitka vertikalna istaka na zidu, preteito dekorativne funkcije) ,grede, polukruni luk i kupole u obliku polulopte.U arhitekturi se odmah krenulo od tri ve zadata grka reda ( dorski red, jonski red i korintski red), pa se oblik i veliina stupova nisu morali ponovno odreivati, nego se iz antike preuzeo odgovarajui red.

Filippo Brunelleschi (1377.-1446.) je Firentinac koji se u poetku bavio skulpturom i kasnije arhitekturom.Njegova najvanija djela na kojima je po prvi puta primijenio ostavtine antike bile su: - kupola Firentinske katedrale (tzv. Duomo iz 1417. g.

Kapela Pazzi u Firenci s klasinim elementima (polukruni luk, bavasti svod, trijumfalni luk, arkade, kupola, narteks, centralni tip, grki kri, kasetiranje, grki stupovni redovi, i zlatni rez)

crkva San Lorenzo (bazilika sv. Lovre), ostala je nedovrena.

Iz elje za jednostavnou od svodova se koristi samo bavasti, polukruni luk, a nekada se svodovi potpuno odbacuju i zamjenjuju ravnom tavanicom od drveta pa zidovi mogu biti tanji i ekonominiji. Ove tavanice ponekada su jednostavno kasetirane (ravni strop skromno podijeljen, iskasetiran, u kvadrate). Cijelo rjeenje osnove renesansne graevine uvijek podlijee zakonu simetrije koja je u arhitekturi renesanse sluila kao osnovni princip.

Za njega je idealna graevina centralnog tipa s antikom dekoracijom Alberti postavlja 3 osnovna naela arhitekture po antikom arhitektu Vitruviju koja su poredana po vanosti: vrstoa, svrsishodnost i ljepota.Njegovo prvo znaajno arhitektonsko djelo bilo je ureenje proelja gotike Nove crkve Sv. Marije (Sta Maria Novella) u Firenci 1458. god.

Poznata djela su:Palaa Rucellai (Firenca)

proelje crkve San Francesco i i crkva San Andrea u Mantovi Fasada crkve San Andrea je uspjena kombinacija rimskih slavoluka i antikog hrama.

Tijekom 16. stoljea, Visoka renesansa je u Firenci nastavila producirati velike umjetnike, ali centrom talijanske umjetnosti postao je Rim, gdje su ambiciozni pape Leon X. i Julije II. slavili grad slavei sebe. U Rimu djeluje Donato Bramante (1444.-1514.) koji gradi Tempietto (mali hram) i Michelangelo (1475.-1564.)

Njegova najvanija djela su Bazilika Svetog Petra, Laurentinska knjinica u Firenci i Trg Campidoglio u Rimu.

Andrea Palladio (1508.80.) je bio arhitekt i teoretiar antikih tradicija u arhitekturi. Napisao je "etiri knjige o arhitekturi" kojima je znatno utjecao na razvoj europske arhitekture, osobito u engleskoj (17. i 18.st.)Kljuno Palladijevo djelo bila je Vila Rotonda u Vicenzi.

Juraj Dalmatinac je 1441. godine zapoeo gradnju katedrale sv. Jakova u ibeniku, prema vlastitu projektu. Mjeovito gotiko-renesansnog stila, izuzetna je po dosljednoj primjeni originalne montane metode konstrukcije uporabom velikih kamenih ploa, pilastara i rebara, povezanih meusobno utorima (bez buke).Ovu jedinstvenu graevinu trolisnog proelja u Europi dovrio je Nikola Firentinac.

ibenska katedrala je Nikolu je inspirirala za prigradnju kapele Bl. Ivana Orsinija (1468.) uz Trogirsku katedralu, koja je, kao i ibenska katedrala, sastavljena od velikih blokova kamena izrazitom preciznou.