001-007 ARCHITETTURA_cro.qxd 5/12/2006 12:22 AM Page 1

© 2003 Giunti Editore S.p.A. Florence-Milano, prvo izdanje

Za Hrvatsku:

© 2006 Stanek d.o.o., Vara`din

E-mail: info@stanek.hr

Tel.: 042 207 151

www.stanek.hr

Arhitektura

Marco Bussagli

(Naiv izvornika: Capire l’Architettura)

Lektura i korektura: Diana Grebli~ki-Miculini}

Stru~na redaktura: mr.sc. Iva Muraj, dipl.ing.arh.

Preveli: Mihajlo Timko, Jasna Rode{

Urednica hrvatskog izdanja: Jelena Dodo{

Priprema za tisak: MI[ Zagreb

ISBN: 953-6926-34-2

Glavna urednica talijanskog izdanja: Gloria Fossi

Ilustracije: Enrico Albisetti

Crte`i i karte: Enrico Albisetti, Sergio Biagi

Oblikovanje stranica: Franco Barbini

Sva prava pridr`ana. Ni jedan dio ove knjige ne smije se reproducirai ili prenositi

ni u kojem obliku ili sredstvima, elektronskim i mehani~kim, uklju~uju}i fotokopiranje,

snimanje ili bilo kakav sustav spremanja informacija, bez dozvole izdava~a.

CIP – Katalogizacija u publikaciji

Nacionalna i sveu~ili{na knji`nica – Zagreb

UDK 72(091)

BUSSAGLI, Marco

Arhitektura/Marco Bussagli; preveli Mihajlo Timko,

Jasno Rode{>. – Vara`din: Stanek, 2006.

Prijevod djela: Capire l’architettura. –

Kazalo.

ISBN 953-6926-32-6

I. Arhititektura -- Povijest

460406040

001-007 ARCHITETTURA_cro.qxd 5/12/2006 12:22 AM Page 2

Arhitektura

Marco Bussagli

001-007 ARCHITETTURA_cro.qxd 5/12/2006 12:22 AM Page 3

PRVI DIO

[to je arhitektura?

^OVJEK I PROSTOR

Prirodni i humani okoli{ 10

Od teritorija do grada 12

Kratka povijest urbanizma 16

Ljepota u gradnji 18

Glazba i arhitektura 20

Arhitektura i teorija proporcija 22

Arhitektura i antropomorfizam 26

Arhitektura i industrijski dizajn 30

Arhitektura i dekoracija 32

Arhitektura i priroda 36

Vrt 38

GRA\EVINE I TIPOLOGIOJE

Nastambe 42

Sakralne gra|evine 46

Javne zgrade 50

Vojno graditeljstvo 52

Tornjevi, neboderi i svjetionici 54

Kolektivna arhitektura 56

Zgrade za proizvodnju 64

Zgrade za uslu`ne djelatnosti 66

Prometna infrastruktura 68

Zgrade za trgovinu 72

Grobno graditeljstvo 74

TEHNIKE, MATERIJALI I STRUKTURE

Arhitektura u drvu 78

Arhitektura u kamenu 80

Arhitektura u opeci 82

Graditeljstvo u armiranom betonu

i prefabriciranim elementima 84

Arhitektura u `eljezu, ~eliku i staklu 85

Stup i drugi vertikalni elementi 86

Kapitel 88

Arhitrav i ostali horizontalni elementi 90

Luk 92

Svod i krovne plohe 94

Kupola 96

Pro~elje 98

Vrata, portal i trijem 100

Prozor i vitraj 102

Tlocrti i planimetrije 104

STILOVI

Antika 108

Arhitektonski redovi 114

Kr{}anska i bizantska arhitektura 118

Barbarska arhitektura 120

Islamska arhitektura 122

Arapsko-normanska, maurska

i mozarapska arhitektura 124

Romani~ka arhitektura 126

Goti~ka arhitektura 130

Kineska arhitektura 136

Renesansna arhitektura 138

Od manirizma do baroka 146

Iz kasnog baroka u rokoko 150

Izvorna indijska arhitektura 152

Pretkolumbovska arhitektura 154

Neoklasicisti~ka arhitektura 156

DRUGI DIO

Civilizacije, djela, protagonisti

Narodi neolitika i etnografske kulture 200

Egip}ani 202

Piramide 204

Civilizacije doline Inda 206

Zemlja izme|u dviju rijeka 208

Narodi s Iranske visoravni 210

Kre}ani i Mikenci 214

Etru{~ani 216

Sedam ~uda anti~koga svijeta 218

Gr~ka i Rim: usporedbe arhitekture 220

Sadr`aj

001-007 ARCHITETTURA_cro.qxd 5/12/2006 12:22 AM Page 4

Rafael Sanzio 294

Michelangelo Buonarroti 296

Sveti Petar 298

Olmeki, Tolteci, Azteki, Maje i Inke 300

Andrea Palladio 302

Gianlorenzo Bernini 304

Francesco Borromini 306

Kraljevski dvorac u Versaillesu 308

Taj Mahal 310

Christopher Wren 312

Johann Balthasar Neumann 314

Thomas Jefferson 316

Etienne-Louis Boullée

i Claude-Nicolas Ledoux 318

Giacomo Quarenghi 320

Giuseppe Valadier 322

John Nash 324

Giuseppe Sacconi i Vittoriano 326

Eugène-Emmanuel 328

Viollet-le-Duc 328

Parlament 330

Gustave Eiffel 332

Charles Rennie Mackintosh 334

Antoni Gaudí 336

Antonio Sant’Elia 338

Louis Henry Sullivan 340

Frank Lloyd Wright 342

Carska vila u Katsuri 344

Marcello Piacentini 346

Le Corbusier 348

Walter Gropius 350

Ludwig Mies van der Rohe 352

Alvar Aalto 354

Brasilia 356

Zgrada opere u Sydneyu 358

Kenzo Tange 360

Arata Isozaki 362

Louvre i Ieoh Ming Pei 364

Robert Venturi 366

Frank Owen Gehry 368

Renzo Piano 370

Santiago Calatrava 372

KAZALO IMENA 375

Atenska Akropola 222

Rimski forumi 224

Akvedukti 226

Velika sveti{ta 228

Kazali{ta i amfiteatri 230

Panteon 232

Mauzolej sv. Kostance 234

Konstantinopolis 236

Aja Sofija 238

Teodorikov mauzolej 240

Hram na stijeni u Jeruzalemu 242

Arhitektura u stijeni 244

Palatinska kapela u Aachenu 246

Dvorci Omejida 248

Angkor 250

Borobudur 252

Khajuraho 253

Hildesheim 254

Cluny i Citeaux 255

Fontenay 256

Durham 257

Modena 258

Pisa 259

Arles 260

Cônques 261

Sveti Marko 262

Monreale 263

Santiago de Compostela 264

Chartres 266

Benedetto Antelami 268

Villard de Honnecourt 270

Katedrala u Sieni i katedrala u Orvietu 272

Todi 274

Brugges 275

Canterbury 276

Lübeck 277

Arnolfo di Cambio i Giottto 278

Parleri 280

Alhambra 282

Peking i Zabranjeni grad 284

Filippo Brunelleschi 286

Vojvodska pala~a u Urbinu 288

Leon Battista Alberti 290

Donato Bramante 292

001-007 ARCHITETTURA_cro.qxd 5/12/2006 12:22 AM Page 5

001-007 ARCHITETTURA_cro.qxd 5/12/2006 12:22 AM Page 6

Arhitektura je umjetnost

(i u smislu tehnike) koja

konstrukcijskim metodama

i sredstvima stvara

funkcionalne prostore u skladu

s potrebama ljudskog roda.

Ona polazi od stambenih potreba

zajednice i pojedinca, me|utim ne

ograni~ava se samo na njih.

Poticaj za gradnjom {to je uslijedio

nakon primarne i prirodne potrebe

za pronala`enjem pogodnog

skloni{ta suo~ava se s ~itavim nizom

aspekata koji ~ine sadr`aj ove knjige

i koji su oduvijek uvjetovali

arhitektonsku praksu. Odre|ena se

gra|evina, primjerice, ne mo`e

projektirati bez promi{ljanja

problema prostora bilo u odnosu

na geografsku situaciju, klimu

i raspolo`ive materijale, bilo u

odnosu na organizaciju unutra{njih i

vanjskih prostora same konstrukcije.

Oni, uz specifi~nu funkciju odre|ene

gra|evine, o~ito moraju voditi

ra~una i o anatomskoj gra|i ~ovjeka:

stadion koji mo`e primiti na stotine

ljudi imat }e druk~ije karakteristike

od privatnog stana ili pak crkve.

Drugi va`ni aspekt odnosi se na

tehniku gradnje koja se mijenjala

kroz stolje}a ovisno o razli~itim

mogu}nostima iskori{tavanja

materijala. Na stil neke gra|evine

nadalje utje~u povijesni kontekst

te umjetni~ka i kulturna stremljenja

odre|ene epohe. Sve to doprinosi

stvaranju jezika arhitekture koji je

prema gra|evini u istom odnosu

kao knji`evnost prema pojedinome

napisanom djelu.

[to je arhitektura?PRVI DIO

001-007 ARCHITETTURA_cro.qxd 5/12/2006 12:22 AM Page 7