Apuleio, Metamorfoses, VI

7/18/2019 Apuleio, Metamorfoses, VI

http://slidepdf.com/reader/full/apuleio-metamorfoses-vi 1/10

APVLEI METAMORPHOSEON LIBER VI

[1] Interea Psyche variis iactabatur discursibus, dies noctesque mariti vestigationibus inquieta

animi, tanto cupidior iratum licet si non uxoriis blanditiis lenire certe servilibus precibus

propitiare. Et prospecto templo quodam in ardui montis vertice: !nde autem inquit scio an

istic meus degat dominus" Et ilico dirigit citatum gradum, quem de#ectum prorsus adsiduis

laboribus spes incitabat et votum. Iamque naviter emensis celsioribus iugis pulvinaribus sese

proximam intulit. !idet spicas #rumentarias in acervo et alias #lexiles in corona et spicas

hordei videt. Erant et #alces et operae messoriae mundus omnis, sed cuncta passim iacentia et

incuria con#usa et, ut solet aestu, laborantium manibus proiecta. $aec singula Psyche curiose

dividit et discretim semota rite componit, rata scilicet nullius dei #ana caerimoniasve

neglegere se debere sed omnium benivolam misericordiam corrogare.

[%] $aec eam sollicite seduloque curantem &eres alma deprehendit et longum exclamat

protinus: 'in, Psyche miseranda" (otum per orbem !enus anxia disquisitione tuum

vestigium #urens animi requirit teque ad extremum supplicium expetit et totis numinis sui

viribus ultionem #lagitat: tu vero rerum mearum tutelam nunc geris et aliud quicquam cogitas

nisi de tua salute"

(unc Psyche pedes eius advoluta et uberi #letu rigans deae vestigia humumque verrens

crinibus suis multiiugis precibus editis veniam postulabat: Per ego te #rugi#eram tuam

dexteram istam deprecor per laeti#icas messium caerimonias per tacita secreta cistarum et per

#amulorum tuorum draconum pinnata curricula et glebae )iculae sulcamina et currum

rapacem et terram tenacem et inluminarum Proserpinae nuptiarum demeacula et luminosarum

#iliae inventionum remeacula et cetera quae silentio tegit Eleusinis 'tticae sacrarium,

miserandae Psyches animae supplicis tuae subsiste. Inter istam spicarum congeriem patere vel

pauculos dies delitescam, quoad deae tantae saeviens ira spatio temporis mitigetur vel certe

meae vires diutino labore #essae quietis intervallo leniantur.

[*] )uscipit &eres: (uis quidem lacrimosis precibus et commoveor et opitulari cupio, sed

cognatae meae, cum qua etiam #oedus antiquum amicitiae colo, bonae praeterea #eminae,malam gratiam subire nequeo. +ecede itaque istis aedibus protinus et quod a me retenta

custoditaque non #ueris optimi consule.

&ontra spem suam repulsa Psyche et a##licta duplici maestitia iter retrorsum porrigens inter

subsitae convallis sublucidum lucum prospicit #anum sollerti #abrica structum, nec ullam vel

dubiam spei melioris viam volens omittere sed adire cuiscumque dei veniam sacratis #oribus

proximat. !idet dona pretiosa et lacinias auro litteratas ramis arborum postibusque su##ixas,

quae cum gratia #acti nomen deae cui #uerant dicata testabantur. (unc genu nixa et manibus

aram tepentem amplexa detersis ante lacrimis sic adprecatur:

[] -agni Iovis germana et coniuga, sive tu )ami, quae sola partu vagituque et alimonia tua

gloriatur, tenes vetusta delubra, sive celsae &arthaginis, quae te virginem vectura leonis caelo



commeantem percolit, beatas sedes #requentas, seu prope ripas Inachi, qui te iam nuptam

(onantis et reginam deorum memorat, inclitis 'rgivorum praesides moenibus, quam cunctus

oriens ygiam veneratur et omnis occidens /ucinam appellat, sis mei extremis casibus Iuno

)ospita meque in tantis exanclatis laboribus de#essam imminentis periculi metu libera. 0uod

sciam, soles praegnatibus periclitantibus ultro subvenire.

'd istum modum supplicanti statim sese Iuno cum totius sui numinis angusta dignitate

praesentat et protinus: 0uam vellem inquit per #idem nutum meum precibus tuis

accommodare. )ed contra voluntatem !eneris nurus meae, quam #iliae semper dilexi loco,

praestare me pudor non sinit. (unc etiam legibus quae servos alienos pro#ugos invitis dominis

vetant suscipi prohibeor.

[] Isto quoque #ortunae nau#ragio Psyche perterrita nec indipisci iam maritum volatilem

quiens, tota spe salutis deposita, sic ipsa suas cogitationes consuluit: Iam quae possunt alia

meis aerumnis temptari vel adhiberi subsidia, cui nec dearum quidem quanquam volentium

potuerunt prodesse su##ragia" 0uo rursum itaque tantis laqueis inclusa vestigium porrigam

quibusque tectis vel etiam tenebris abscondita magnae !eneris inevitabiles oculos e##ugiam"

0uin igitur masculum tandem sumis animum et cassae speculae renuntias #ortiter et ultroneam

te dominae tuae reddis et vel sera modestia saevientes impetus eius mitigas" 0ui scias an

etiam quem diu quaeritas illic in domo matris reperias" )ic ad dubium obsequium immo ad

certum exitium praeparata principium #uturae secum meditabatur obsecrationis.

[2] 't !enus terrenis remediis inquisitionis abnuens caelum petit. Iubet instrui currum quem

ei !ulcanus auri#ex subtili #abrica studiose poliverat et ante thalami rudimentum nuptialemunus obtulerat limae tenuantis detrimento conspicuum et ipsius auri damno pretiosum. +e

multis quae circa cubiculum dominae stabulant procedunt quattuor candidae columbae et

hilaris incessibus picta colla torquentes iugum gemmeum subeunt susceptaque domina laetae

subvolant. &urrum deae prosequentes gannitu constrepenti lasciviunt passeres et ceterae quae

dulce cantitant aves melleis modulis suave resonantes adventum deae pronuntiant. &edunt

nubes et &aelum #iliae panditur et summus aether cum gaudio suscipit deam, nec obvias

aquilas vel accipitres rapaces pertimescit magnae !eneris canora #amilia.

[3] (unc se protinus ad Iovis regias arces dirigit et petitu superbo -ercuri dei vocalis operae

necessariam usuram postulat. 4ec rennuit Iovis caerulum supercilium. (unc ovans ilico,

comitante etiam -ercurio, !enus caelo demeat eique sollicite serit verba: 5rater 'rcadi, scis

nempe sororem tuam !enerem sine -ercuri praesentia nil unquam #ecisse nec te praeterit

utique quanto iam tempore delitescentem ancillam nequiverim reperire. 4il ergo superest

quam tuo praeconio praemium investigationis publicitus edicere. 5ac ergo mandatum matures

meum et indicia qui possit agnosci mani#este designes, ne si quis occultationis illicitae crimen

subierit, ignorantiae se possit excusatione de#endere6 et simul dicens libellum ei porrigit ubi

Psyches nomen continebatur et cetera. 0uo #acto protinus domum secessit.

[7] 4ec -ercurius omisit obsequium. 4am per omnium ora populorum passim discurrens sicmandatae praedicationis munus exsequebatur: )ic quis a #uga retrahere vel occultam

demonstrare poterit #ugitivam regis #iliam, !eneris ancillam, nomine Psychen, conveniat retro



metas -urtias -ercurium praedicatorem, accepturus indicivae nomine ab ipsa !enere septem

savia suavia et unum blandientis adpulsu linguae longe mellitum.

'd hunc modum pronuntiante -ercurio tanti praemii cupido certatim omnium mortalium

studium adrexerat. 0uae res nunc vel maxime sustulit Psyches omnem cunctationem. Iamque#ores ei dominae proximanti occurrit una de #amulitione !eneris nomine &onsuetudo

statimque quantum maxime potuit exclamat: (andem, ancilla nequissima, dominam habere te

scire coepisti" 'n pro cetera morum, tuorum temeritate istud quoque nescire te #ingis quantos

labores circa tuas inquisitiones sustinuerimus" )ed bene, quod meas potissimum manus

incidisti et inter 8rci cancros iam ipso haesisti datura scilicet actutum tantae contumaciae

poenas,

[9] et audaciter in capillos eius inmissa manu trahebat eam nequaquam renitentem. 0uam ubi

primum inductam oblatamque sibi conspexit !enus, latissimum cachinnum extollit et qualem

solent #urenter irati, caputque quatiens et ascalpens aurem dexteram: (andem inquit

dignata es socrum tuam salutare" 'n potius maritum, qui tuo vulnere periclitatur, intervisere

venisti" )ed esto secura, iam enim excipiam te ut bonam nurum condecet6 et: !bi sunt

inquit )ollicitudo atque (ristities ancillae meae" 0uibus intro vocatis torquendam tradidit

eam. 't illae sequentes erile praeceptum Psychen misellam #lagellis a##lictam et ceteris

tormentis excruciatam iterum dominae conspectui reddunt. (unc rursus sublato risu !enus:

Et ecce inquit nobis turgidi ventris sui lenocinio commovet miserationem, unde me

praeclara subole aviam beatam scilicet #aciat. 5elix velo ego quae ipso aetatis meae #lore

vocabor avia et vilis ancillae #ilius nepos !eneris audiet. 0uanquam inepta ego quae #rustra

#ilium dicam6 impares enim nuptiae et praeterea in villa sine testibus et patre non consentiente

#actae legitimae non possunt videri ac per hoc spurius iste nascetur, si tamen partum omnino

per#erre te patiemur.

[1] $is editis involat eam vestemque pluri#ariam diloricat capilloque discisso et capite

conquassato graviter a##ligit, et accepto #rumento et hordeo et milio et papavere et cicere et

lente et #aba commixtisque acervatim con#usisque in unum grumulum sic ad illam: !ideris

enim mihi tam de#ormis ancilla nullo alio sed tantum sedulo ministerio amatores tuos

promereri: iam ergo et ipsa #rugem tuam periclitabor. +iscerne seminum istorum passivam

congeriem singulisque granis rite dispositis atque seiugatis ante istam vesperam opusexpeditum approbato mihi. )ic assignato tantorum seminum cumulo ipsa cenae nuptiali

concessit. 4ec Psyche manus admolitur inconditae illi et inextricabili moli, sed immanitate

praecepti consternata silens obstupescit. (unc #ormicula illa parvula atque ruricola certa

di##icultatis tantae laborisque miserta contubernalis magni dei socrusque saevitiam exsecrata

discurrens naviter convocat corrogatque cunctam #ormicarum accolarum classem:

-iseremini terrae omniparentis agiles alumnae, miseremini et 'moris uxori puellae lepidae

periclitanti prompta velocitate succurrite. ;uunt aliae superque aliae sepedum populorum

undae summoque studio singulae granatim totum digerunt acervum separatimque distributis

dissitisque generibus e conspectu perniciter abeunt.

[11] )ed initio noctis e convivio nuptiali vino madens et #raglans balsama !enus remeat



totumque revincta corpus rosis micantibus, visaque diligentia miri laboris: 4on tuum, inquit

nequissima, nec tuarum manuum istud opus, sed illius cui tuo immo et ipsius malo placuisti,

et #rustro cibarii panis ei proiecto cubitum #acessit. Interim &upido solus interioris domus

unici cubiculi custodia clausus coercebatur acriter, partim ne petulanti luxurie vulnus gravaret,

partim ne cum sua cupita conveniret. )ic ergo distentis et sub uno tecto separatis amatoribus

tetra nox exanclata.

)ed 'urora commodum inequitante vocatae Psychae !enus in#it talia: !idesne illud nemus,

quod #luvio praeterluenti ripisque longis attenditur, cuius imi #rutices vicinum #ontem

despiciunt" 8ves ibi nitentis auri vero decore #lorentes incustodito pastu vagantur. Inde de

coma pretiosi velleris #loccum mihi con#estim quoquo modo quaesitum a##eras censeo.

[1%] Perrexit Psyche volenter non obsequium quidem illa #unctura sed requiem malorum

praecipitio #luvialis rupis habitura. )ed inde de #luvio musicae suavis nutricula leni crepitu

dulcis aurae divinitus inspirata sic vaticinatur harundo viridis: Psyche tantis aerumnis

exercita, neque tua miserrima morte meas sanctas aquas polluas nec vero istud horae contra

#ormidabiles oves #eras aditum, quoad de solis #raglantia mutuatae calorem truci rabie solent

e##erri cornuque acuto et #ronte saxea et non nunquam venenatis morsibus in exitium saevire

mortalium6 se dum meridies solis sedaverit vaporem et pecua spiritus #luvialis serenitate

conquieverint, poteris sub illa procerissima platano, quae mecum simul unum #luentum bibit,

latenter abscondere. Et cum primum mitigata #uria laxaverint oves animum, percussis

#rondibus attigui nemoris lanosum aurum reperies, quod passim stirpibus conexis

obhaerescit.

[1*] )ic harundo simplex et humana Psychen aegerrimam salutem suam docebat. 4ec

auscultatu paenitendo indiligenter instructa illa cessavit, sed observatis omnibus #uratrina

#acili #laventis auri mollitie congestum gremium !eneri reportat. 4ec tamen apud dominam

saltem secundi laboris periculum secundum testimonium meruit, sed contortis superciliis

subridens amarum sic inquit: 4ec me praeterit huius quoque #acti auctor adulterinus. )ed iam

nunc ego sedulo periclitabor an oppido #orti animo singularique prudentia sis praedita.

!idesne insistentem celsissimae illi rupi montis ardui verticem, de quo #ontis atri #uscae

de#luunt undae proxumaeque conceptaculo vallis inclusae )tygias inrigant paludes et rauca

&ocyti #luenta nutriunt" Indidem mihi de summi #ontis penita scaturrigine rorem rigentemhauritum ista con#estim de#er urnula. )ic aiens crustallo dedolatum vasculum insuper ei

graviora comminata tradidit.

[1] 't illa studiose gradum celerans montis extremum petit cumulum certe vel illic inventura

vitae pessimae #inem. )ed cum primum praedicti iugi conterminos locos appulit, videt rei

vastae letalem di##icultatem. 4amque saxum immani magnitudine procerum et inaccessa

salebritate lubricum mediis e #aucibus lapidis #ontes horridos evomebat, qui statim proni

#oraminis lacunis editi perque proclive delapsi et angusti canalis exarato contecti tramite

proxumam convallem latenter incidebant. +extra laevaque cautibus cavatis proserpunt ecce

longa colla porrecti saevi dracones inconivae vigiliae luminibus addictis et in perpetuam

lucem pupulis excubantibus. Iamque et ipsae semet muniebant vocales aquae. 4am et



+iscede et 0uid #acis" !ide et 0uid agis" &ave et 5uge et Peribis subinde clamant.

)ic impossibilitate ipsa mutata in lapidem Psyche, quamvis praesenti corpore, sensibus tamen

aberat et inextricabilis periculi mole prorsus obruta lacrumarum etiam extremo solacio

carebat.

[1] 4ec Providentiae bonae graves oculos innocentis animae latuit aerumna. 4am supremi

Iovis regalis ales illa repente propansis utrimque pinnis a##uit rapax aquila memorque veteris

obsequii, quo ductu &upidinis Iovi pocillatorem Phrygium sustulerat, opportunam #erens

opem deique numen in uxoris laboribus percolens alti culminis diales vias deserit et ob os

puellae praevolans incipit: 't tu, simplex alioquin et expers rerum talium, sperasne te

sanctissimi nec minus truculenti #ontis vel unam stillam posse #urari vel omnino contingere"

+iis etiam ipsique Iovi #ormidabiles aquas istas )tygias vel #ando comperisti, quodque vos

deieratis per numina deorum deos per )tygis maiestatem solere" )ed cedo istam urnulam, et

protinus adrepta complexaque #estinat libratisque pinnarum nutantium molibus inter genassaevientium dentium et trisulca vibramina draconum remigium dextra laevaque porrigens

nolentes aquas et ut abiret innoxius praeminantes excipit, commentus ob iussum !eneris

petere eique se praeministrare, quare paulo #acilior adeundi #uit copia.

[12] )ic acceptam cum gaudio plenam urnulam Psyche !eneri citata rettulit. 4ec tamen

nutum deae saevientis vel tunc expiare potuit. 4am sic eam maiora atque peiora #lagitia

comminans appellat renidens exitiabile: Iam tu quidem magna videris quaedam mihi et alta

prorsus male#ica, quae talibus praeceptis meis obtemperasti naviter. )ed adhuc istud, mea

pupula ministrare debebis. )ume istam pyxidem, et dedit6 protinus usque ad in#eros et ipsius

8rci #erales penates te derige. (unc con#erens pyxidem Proserpinae: Petit de te !enus dicito

modicum de tua mittas ei #ormonsitate vel ad unam saltem dieculam su##iciens. 4am quod

habuit, dum #ilium curat aegrotum, consumpsit atque contrivit omne. )ed haud immaturius

redito, quia me necesse est indidem delitam theatrum deorum #requentare.

[13] (unc Psyche vel maxime sensit ultimas #ortunas suas et velamento reiecto ad promptum

exitium sese compelli mani#este comperit. 0uidni" quae suis pedibus ultro ad (artarum

manesque commeare cogeretur. 4ec cunctata divitius pergit ad quampiam turrim praealtam,

indidem sese datura praecipitem: sic enim rebatur ad in#eros recte atque pulcherrime se posse

descendere. )ed turris prorumpit in vocem subitam et: 0uid te inquit praecipitio, misella,quaeris extinguere" 0uidque iam novissimo periculo laborique isto temere succumbis" 4am

si spiritus corpore tuo semel #uerit seiugatus, ibis quidem pro#ecto ad imum (artarum, sed

inde nullo pacto redire poteris. -ihi ausculta.

[17] /acedaemo 'chaiae nobilis civitas non longe sita est: huius conterminam deviis abditam

locis quaere (aenarum.

Inibi spiraculum +itis et per portas hiantes monstratur iter invium, cui te limine transmeato

simul commiseris iam canale directo perges ad ipsam 8rci regiam. )ed non hactenus vacua

debebis per illas tenebras incedere, sed o##as polentae mulso concretas ambabus gestaremanibus at in ipso ore duas #erre stipes. Iamque con#ecta bona parte morti#erae viae

continaberis claudum asinum lignorum gerulum cum agasone simili, qui te rogabit decidentis



sarcinae #usticulos aliquos porrigas ei, sed tu nulla voce deprompta tacita praeterito. 4ec

mora, cum ad #lumen mortuum venies, cui prae#ectus &haron protenus expetens portorium sic

ad ripam ulteriorem sutili cumba deducit commeantes. Ergo et inter mortuos avaritia vivit nec

&haron ille +itis exactor tantus deus quicquam gratuito #acit: set moriens pauper viaticum

debet quaerere, et aes si #orte prae manu non #uerit, nemo eum exspirare patietur. $uic

squalido seni dabis nauli nomine de stipibus quas #eres alteram, sic tamen ut ipse sua manu de

tuo sumat ore. 4ec setius tibi pigrum #luentum transmeanti quidam supernatans senex

mortuus putris adtollens manus orabit ut eum intra navigium trahas, nec tu tamen inclita

ad#lectare pietate.

[19] (ransito #luvio modicum te progressam textrices orabunt anus telam struentes manus

paulisper accommodes, nec id tamen tibi contingere #as est. 4am haec omnia tibi et multa alia

de !eneris insidiis orientur, ut vel unam de manibus omittas o##ulam. 4ec putes #utile istud

polentacium damnum leve6 altera enim perdita lux haec tibi prorsus denegabitur. &anisnamque praegrandis teriugo et satis amplo capite praeditus immanis et #ormidabilis tonantibus

oblatrans #aucibus mortuos, quibus iam nil mali potest #acere, #rustra territando ante ipsum

limen et atra atria Proserpinae semper excubans servat vacuam +itis domum. $unc

o##renatum unius o##ulae praeda #acile praeteribis ad ipsamque protinus Proserpinam introibis,

quae te comiter excipiet ac benigne, ut et molliter assidere et prandium opipare suadeat

sumere. )ed tu et humi reside et panem sordidum petitum esto, deinde nuntiato quid adveneris

susceptoque quod o##eretur rursus remeans canis saevitiam o##ula reliqua redime ac deinde

avaro navitae data quam reservaveris stipe transitoque eius #luvio recalcans priora vestigia ad

istum caelestium siderum redies chorum. )ed inter omnia hoc observandum praecipue tibicenseo, ne velis aperire vel inspicere illam quam #eres pyxidem vel omnino divinae

#ormonsitatis abditum curiosius temptare thensaurum.

[%] )ic turris illa prospicua vaticinationis munus explicuit. 4ec morata Psyche pergit

(aenarum sumptisque rite stipibus illis et o##ulis in#ernum decurrit meatum transitoque per

silentium asinario debili et amnica stipe vectori data neglecto supernatantis mortui desiderio

et spretis textricum subdolis precibus et o##ulae cibo sopita canis horrenda rabie domum

Proserpinae penetrat. 4ec o##erentis hospitae sedile delicatum vel cibum beatum amplexa sed

ante pedes eius residens humilis cibario pane contenta !eneriam pertulit legationem.

)tatimque secreto repletam conclusamque pyxidem suscipit et o##ulae sequentis #raude

caninis latratibus obseratis residuaque navitae reddita stipe longe vegetior ab in#eris recurrit.

Et repetita atque adorata candida ista luce, quanquam #estinans obsequium terminare, mentem

capitur temeraria curiositate et: Ecce inquit inepta ego divinae #ormonsitatis gerula, quae

nec tantillum quidem indidem mihi delibo vel sic illi amatori meo #ormonso placitura, et cum

dicto reserat pyxidem.

[%1] 4ec quicquam ibi rerum nec #ormonsitas ulla, sed in#ernus somnus ac vere )tygius, qui

statim coperculo relevatus invadit eam crassaque soporis nebula cunctis eius membris

per#unditur et in ipso vestigio ipsaque semita conlapsam possidet. Et iacebat immobilis etnihil aliud quam dormiens cadaver.



)ed &upido iam cicatrice solida revalescens nec diutinam suae Psyches absentiam tolerans per

altissimam cubiculi quo cohibebatur elapsus #enestram re#ectisque pinnis aliquanta quiete

longe velocius provolans Psychen accurrit suam detersoque somno curiose et rursum in

pristinam pyxidis sedem recondito Psychen innoxio punctulo sagittae suae suscitat et: Ecce

inquit rursum perieras, misella, simili curiositate. )ed interim quidem tu provinciam quae tibi

matris meae praecepto mandata est exsequere naviter, cetera egomet videro. $is dictis

amator levis in pinnas se dedit, Psyche vero con#estim !eneri munus reportat Proserpinae.

[%%] Interea &upido amore nimio peresus et aegra #acie matris suae repentinam sobrietatem

pertimescens ad armillum redit alisque pernicibus caeli penetrato vertice magno Iovi supplicat

suamque causam probat. (unc Iuppiter prehensa &upidinis buccula manuque ad os suum

relata consaviat atque sic ad illum: /icet tu, inquit domine #ili, numquam mihi concessu

deum decretum servaris honorem, sed istud pectus meum quo leges elementorum et vices

siderum disponuntur convulneraris assiduis ictibus crebrisque terrenae libidinis #oedaveriscasibus contraque leges et ipsam Iuliam disciplinamque publicam turpibus adulteriis

existimationem #amamque meam laeseris in serpentes in ignes in #eras in aves et gregalia

pecua serenos vultus meos sordide re#ormando, at tamen modestiae mea memor quodque inter

istas meas manus creveris cuncta per#iciam, dum tamen scias aemulos tuos cavere, ac si qua

nunc in terris puella praepollet pulcritudine, praesentis bene#icii vicem per eam mihi

repensare te debere.

[%*] )ic #atus iubet -ercurium deos omnes ad contionem protinus convocare, ac si qui coetu

caelestium de#uisset, in poenam decem milium nummum conventum iri pronuntiare. 0uo

metu statim completo caelesti theatro pro sede sublimi sedens procerus Iuppiter sic enuntiat:

+ei conscripti -usarum albo, adolescentem istum quod manibus meis alumnatus sim

pro#ecto scitis omnes. &uius primae iuventutis caloratos impetus #reno quodam coercendos

existimavi6 sat est cotidianis eum #abulis ob adulteria cunctasque corruptelas in#amatum.

(ollenda est omnis occasio et luxuria puerilis nuptialibus pedicis alliganda. Puellam elegit et

virginitate privavit: teneat, possideat, amplexus Psychen semper suis amoribus per#ruatur. Et

ad !enerem conlata #acie: 4ec tu, inquit #ilia, quicquam contristere nec prosapiae tantae

tuae statuque de matrimonio mortali metuas. Iam #axo nuptias non impares sed legitimas et

iure civili congruas, et ilico per -ercurium arripi Psychen et in caelum perduci iubet.Porrecto ambrosiae poculo: )ume, inquit Psyche, et immortalis esto, nec umquam

digredietur a tuo nexu &upido sed istae vobis erunt perpetuae nuptiae.

[%] 4ec mora, cum cena nuptialis a##luens exhibetur. 'ccumbebat summum torum maritus

Psychen gremio suo complexus. )ic et cum sua Iunone Iuppiter ac deinde per ordinem toti

dei. (unc poculum nectaris, quod vinum deorum est, Iovi quidem suus pocillator ille rusticus

puer, ceteris vero /iber ministrabat, !ulcanus cenam coquebat6 $orae rosis et ceteris #loribus

purpurabant omnia, <ratiae spargebant balsama, -usae quoque canora personabant. (unc

'pollo cantavit ad citharam, !enus suavi musicae superingressa #ormonsa saltavit, scaena sibi

sic concinnata, ut -usae quidem chorum canerent, tibias in#laret )aturus, et Paniscus ad

#istulam diceret. )ic rite Psyche convenit in manum &upidinis et nascitur illis maturo partu



#ilia, quam !oluptatem nominamus.

[%] )ic captivae puellae delira et temulenta illa narrabat anicula6 sed astans ego non procul

dolebam mehercules quod pugillares et stilum non habebam qui tam bellam #abellam

praenotarem. Ecce con#ecto nescio quo gravi proelio latrones adveniunt onusti, non nullitamen immo promptiores vulneratis domi relictis et plagas recurantibus ipsi ad reliquas

occultatas in quadam spelunca sarcinas, ut aiebant, pro#icisci gestiunt. Prandioque raptim

tuburcinato me et equum vectores rerum illarum #uturos #ustibus exinde tundentes producunt

in viam multisque clivis et an#ractibus #atigatos prope ipsam vesperam perducunt ad

quampiam speluncam, unde multis onustos rebus rursum ne breviculo quidem tempore

re#ectos ociter reducunt. (antaque trepidatione #estinabat ut me plagis multis obtundentes

propellentesque super lapidem propter viam positum deicerent, unde crebris aeque ingestis

ictibus crure dextero et ungula sinistra me debilitatum aegre ad exurgendum compellunt.

[%2] Et unus: 0uo usque inquit ruptum istum asellum, nunc etiam claudum, #rustra

pascemus" Et alius: 0uid quod et pessumo pede domum nostram accessit nec quicquam

idonei lucri exinde cepimus sed vulnera et #ortissimorum occisiones" 'lius iterum: &erte

ego, cum primum sarcinas istas quanquam invitus pertulerit, protinus eum vulturiis

gratissimum pabulum #uturum praecipitabo.

+um secum mitissimi homines altercant de mea nece, iam et domum perveneramus. 4am

timor ungulas mihi alas #ecerat. (unc quae #erebamus amoliti properiter nulla salutis nostrae

cura ac ne meae quidem necis habita comitibus adscitis, qui vulnerati remanserant dudum,

recurrunt reliqua ipsi laturi taedio, ut aiebant, nostrae tarditatis. 4ec me tamen mediocriscarpebat scrupulus contemplatione comminatae mihi mortis6 et ipse mecum: 0uid stas, /uci,

vel quid iam novissimum exspectas" -ors et haec acerbissima decreto latronum tibi

comparata est. 4ec magno conatu res indiget6 vides istas rupinas proximas et praeacutas in his

prominentes silices, quae te penetrantes antequam decideris membratim dissipabunt. 4am et

illa ipsa praeclara magia tua vultum laboresque tibi tantum asini, verum corium non asini

crassum sed hirudinis tenue membranulum circumdedit. 0uin igitur masculum tandem sumis

animum tuaeque saluti, dum licet, consulis" $abes summam opportunitatem #ugae, dum

latrones absunt. 'n custodiam anus semimortuae #ormidabis, quam licet claudi pedis tui calce

unica #inire poteris" = )ed quo gentium capessetur #uga vel hospitium quis dabit" $aecquidem inepta et prorsus asinina cogitatio6 quis enim viantium vectorem suum non libenter

au#erat secum"

[%3] Et alacri statim nisu lorum quo #ueram destinatus abrumpo meque quadripedi cursu

proripio. 4ec tamen astutulae anus milvinos oculos e##ugere potui. 4am ubi me conspexit

absolutum, capta super sexum et aetatem audacia lorum prehendit ac me deducere ac revocare

contendit. 4ec tamen ego, memor exitiabilis propositi latronum, pietate ulla commoveor, sed

incussis in eam posteriorum pedum calcibus protinus adplodo terrae. 't illa quamvis humi

prostrata loro tamen tenaciter inhaerebat, ut me procurrentem aliquantisper tractu sui

sequeretur. Et occipit statim clamosis ululatibus auxilium validioris manus implorare. )ed

#rustra #letibus cassum tumultum commovebat, quippe cum nullus ad#oret qui suppetias ei



#erre posset nisi sola illa virgo captiva, quae vocis excitu procurrens videt hercules

memorandi spectaculi scaenam, non tauro sed asino dependentem +ircen aniculam,

sumptaque constantia virili #acinus audet pulcherrimum. Extorto etenim loro manibus eius me

placidis gannitibus ab impetu revocatum naviter inscendit et sic ad cursum rursum incitat.

[%7] Ego simul voluntariae #ugae voto et liberandae virginis studio, sed et plagarum suasu

quae me saepicule commonebant, equestri celeritate quadripedi cursu solum replaudens

virgini delicatas voculas adhinnire temptabam. )ed et scabendi dorsi mei simulatione

nonnumquam obliquata cervice pedes decoros puellae basiabam. (unc illa spirans altius

caelumque sollicito vultu petens:

!os, inquit )uperi, tamen meis supremis periculis opem #acite, et tu, 5ortuna durior, iam

saevire desiste. )at tibi miseris istis cruciatibus meis litatum est. (uque, praesidium meae

libertatis meaeque salutis, si me domum pervexeris incolumem parentibusque et #ormonso

proco reddideris, quas tibi gratias perhibebo, quos honores habebo, quos cibos exhibebo> Iam

primum iubam istam tuam probe pectinatam meis virginalibus monilibus adornabo, #rontem

vero crispatam prius decoriter discriminabo caudaeque setas incuria lavacri congestas et

horridas prompta diligentia perpolibo bullisque te multis aureis inoculatum veluti stellis

sidereis relucentem et gaudiis popularium pomparum ovantem, sinu serico progestans nucleos

et edulia mitiora, te meum sospitatorem cotidie saginabo.

[%9] )ed nec inter cibos delicatos et otium pro#undum vitaeque totius beatitudinem deerit tibi

dignitas gloriosa. 4am memoriam praesentis #ortunae meae divinaeque providentiae perpetua

testatione signabo et depictam in tabula #ugae praesentis imaginem meae domus atriodedicabo. !isetur et in #abulis audietur doctorumque stilis rudis perpetuabitur historia 'sino

vectore virgo regia #ugiens captivitatem. 'ccedes antiquis et ipse miraculis, et iam credemus

exemplo tuae veritatis et Phrixum arieti supernatasse et 'rionem delphinum gubernasse et

Europam tauro supercubasse. 0uodsi vere Iupiter mugivit in bove, potest in asino meo latere

aliqui vel vultus hominis vel #acies deorum.

+um haec identidem puella replicat votisque crebros intermiscet suspiratus, ad quoddam

pervenimus trivium, unde me adrepto capistro dirigere dextrorsum magnopere gestiebat, quod

ad parentes eius ea scilicet iretur via. )ed ego gnarus latrones illac ad reliquas commeasse

praedas renitebar #irmiter atque sic in animo meo tacitus expostulabam: 0uid #acis, in#elix

puella" 0uid agis" &ur #estinas ad 8rcum" 0uid meis pedibus #acere contendis" 4on enim te

tantum verum etiam me perditum ibis. )ic nos diversa tendentes et in causa #inali de

proprietate soli immo viae herciscundae contendentes rapinis suis onusti coram deprehendunt

ipsi latrones et ad lunae splendorem iam inde longius cognitos risu maligno salutant.

[*] Et unus e numero sic appellat: 0uorsum istam #estinanti vestigio lucubratis viam nec

noctis intempestae -anes /arvasque #ormidatis" 'n tu, probissima puella, parentes tuos

intervisere properas" )ed nos et solitudini tuae praesidium praebebimus et compendiosum ad

tuos iter monstrabimus. Et verbum manu secutus prehenso loro retrorsum me circumtorquetnec baculi nodosi quod gerebat suetis ictibus temperat. (unc ingratis ad promptum recurrens

exitium reminiscor doloris ungulae et occipio nutanti capite claudicare.



)ed: Ecce, inquit ille qui me retraxerat rursum titubas et vacillas, et putres isti tui pedes

#ugere possunt, ambulare nesciunt" 't paulo ante pinnatam Pegasi vincebas celeritatem.

+um sic mecum #ustem quatiens benignus iocatur comes, iam domus eorum extremam

loricam perveneramus. Et ecce de quodam ramo procerae cupressus induta laqueum anus illapendebat. 0uam quidem detractam protinus cum suo sibi #uniculo devinctam dedere

praecipitem puellaque statim distenta vinculis cenam, quam postuma diligentia praeparaverat

in#elix anicula, #erinis invadunt animis.

[*1] 'c dum avida voracitate cuncta contruncant, iam incipiunt de nostra poena suaque

vindicta secum considerare. Et utpote in coetu turbulento variae #uere sententiae, ut primus

vivam cremari censeret puellam, secundus bestiis obici suaderet, tertius patibulo su##igi

iuberet, quartus tormentis excarni#icari praeciperet6 certe calculo cunctorum utcumque mors ei

#uerat destinata. (unc unus, omnium sedato tumultu, placido sermone sic orsus est: 4ec

sectae collegii nec mansuetudini singulorum ac ne meae quidem modestiae congruit pati vos

ultra modum delictique saevire terminum nec #eras nec cruces nec ignes nec tormenta ac ne

mortis quidem maturatae #estinas tenebras accersere. -eis itaque consiliis auscultantes vitam

puellae, sed quam meretur, largimini. 4ec vos memoria deseruit utique quid iam dudum

decreveritis de isto asino semper pigro quidem sed manducone summo nunc etiam mendaci

#ictae debilitatis et virginalis #ugae sequestro ministroque. $unc igitur iugulare crastino

placeat totisque vacue#acto praecordiis per mediam alvum nudam virginem, quam praetulit

nobis, insuere, ut sola #acie praeminente ceterum corpus puellae nexu #erino coerceat, tunc

super aliquod saxum scruposum insiciatum et #artilem asinum exponere et solis ardentis

vaporibus tradere.

[*%] )ic enim cuncta quae recte statuistis ambo sustinebunt, et mortem asinus quam pridem

meruit, et illa morsus #erarum, cum vermes membra laniabunt, et ignis #lagrantiam, cum sol

nimiis caloribus in#lammarit uterum, et patibuli cruciatum, cum canes et vultures intima

protrahent viscera. )ed et ceteras eius aerumnas et tormenta numerate: mortuae bestiae ipsa

vivens ventrem habitabit, tum #aetore nimio nares aestuabit, et inediae diutinae letali #ame

tabescet, nec suis saltem liberis manibus mortem sibi #abricare poterit.

(alibus dictis non pedibus sed totis animis latrones in eius vadunt sententiam. 0uam meis tam

magnis auribus accipiens quid aliud quam meum crastinum de#lebam cadaver"

Documents

Apuleio, Metamorfoses, VI